RM2008-02 Feb

N E W S P A P E R P O S T

Ma˙r

u© m

ill‐Ì

iΩwiti

Malt

in •

Sena

59

• FR

AR 2

008

• Nu

mru

2

78, M

arqu

is Sc

iclun

a Str

eet,

Naxx

ar N

XR 2

607

Ûbalji. Kollha kemm a˙na nag˙mluhom. Xi kultant, jekk inkunu xxurtjati, b’gomma n˙assru kollox,infarfru t-trab, u kull ma jifdal mit-ta˙wida li nkunu ˙awwadna tkun tebg˙a Ωg˙ira li ma tantx tidher. Imma çertu Ωbalji ma tistax t˙assarhom.

Meta bdejt na˙seb fuq dan kont fid-disa’ klassi ta’ l-iskola. Dik is-sena kont tg˙allimt nikteb sew fuq il-blackboard, bdejt nilbes ta’ kbira, ktibt poeΩiji li qatt ma wrejthom lill-©enituri tieg˙i – imma, l-aktar lezzjoni iebsa li tg˙allimt kienet li l-˙ajja mhiex kollha gomom. Dak li jkun ©ara ma stajtx in˙assru. Kelli erbatax-il sena u,dak inhar, u anki issa, xtaqt u nixtieq in˙assar dak li jien g˙amilt, li a˙na g˙amilna lil Betty.

Kienet ©iet l-iskola tag˙na minn na˙a o˙ra tal-pajjiΩ. “Oh. Hi! Ohhooo...” Qalet Margie minn ta˙t l-ilsien, hekk kif Mrs Johnston introduçiet lil Betty. Óafna drabi Margie kienet t˙obb tiddisprezza lil ˙addie˙or. Óadd ma kien je˙odha bis-serjetà meta kien ikollha l-burdata li toqg˙od tifta˙ar kemm kienet sinjura. Kienet toqg˙od tirrakkuntalna stejjer ta’ cruises u tg˙idilna fuq kemm tg˙ix f’post sinjur, filwaqt li a˙na konna nkunu bilqieg˙da fuq it-tara© wara l-

break, nieklu u nixorbu. Kienet tipprova timpressjonana billi ssemmi mudelli tal-Vogue li hi kienet taf; kienet tg˙idilna kif kienu ja˙slu xag˙arhom bil-birra; kienet tg˙id ukoll li l-familja tag˙ha ma kienux iriduha tiΩΩewwe© lil xi ˙add li jiekol ikla s˙i˙a b’furketta wa˙da.

Fil-fatt, Margie kienet persuna inçerta daqs kull wa˙da minnha u ˙ajjitha kienet interessanti daqs is-sistema Metrika, imma a˙na kollha konna nafuha lil Margie. A˙na konna nafu lil kul˙add. Barra Betty. Konna ilna flimkien mill-ewwel klassi ta’ l-iskola.

Imbag˙ad waslet Betty minn Cleveland, liebsa lbies ra˙li, bil-kalzetti mgerbin u b’idejat strambi. Li kieku kienet qabdet mag˙ha biss Margie forsi ma kienx ji©ri dak li ©ara; forsi kienet tkun taf x’g˙andha tag˙mel. Imma a˙na d˙alna kollha fl-istorja.

Na˙seb li kollox beda minn dik il-©urnata li Betty kitbet Komponiment a˙jar minn ta’ Susan. Susan kienet l-a˙jar kittieba tal-klassi u kollha konna kburin biha. Tant kienet tikteb stejjer sbie˙ li l-g˙alliema kienet tg˙idilha taqrahomlna fil-klassi kull nhar ta’ Ìimg˙a. Susan kienet tintefa lura fuq is-si©©u, tpo©©i lapes fuq widintha, u

a˙na konna n˙arsu lejha b˙ala ©enju li xi darba nkunu nistg˙u ng˙idu li konna nafu.

Dik il-©urnata li ©iet Betty, Susan bdiet iddawwar il-lapes, iddrittat, u bdiet tistenna li jinqara l-a˙jar Komponiment. Naturalment, tag˙ha. Imma ma kienx hekk. Kien dak ta’ Betty li kienet kitbet fuq poeta iswed li kien sar il-kelliem tal-poplu tieg˙u. L-istejjer ta’ Susan kienu jkunu dejjem fuq wirjiet taΩ-Ωwiemel u ftu˙ ta’ wirjiet o˙ra.

A˙na qatt ma konna smajna bih dal-poeta. Barra minn hekk, din kienet skola privata tal-bojod biss. In-nies adulti li konna nafu a˙na kienu qed isammru lil Martin Luther King (l-eroj tat-taqbida kontra r-razziΩmu fl-Amerka). Kienet qisha splodiet bomba meta smajna lil Betty titkellem fuq il-poeΩija li tfisser it-tbatija tas-suwed.

Fl-istejjer ta’ Susan, “it-telefon kien idoqq” u “l-qawsalla kienet iΩΩejjen is-smewwiet” u espressjonijiet b˙al dawn. Betty kienet qieg˙da tikteb fuq il-gwerra çivili ta’ Spanja u fuq il-ghettos tas-suwed ©ewwa Harlem, kwartier fqir fi New York. Stajna nobsruh dan. L-g˙alliema kienet waslet f’parti tal-komponiment fejn Betty tirrakkonta li

MHEMMX GOMOM

2 FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA

l-poeta jg˙id li tant i˙obb id-dullieg˙ li, kieku kellu jiltaqa’ mar-Re©ina ta’ l-Ingilterra ma ja˙sibhiex darbtejn biex joffrilha biçça. G˙ajnejja ltaqg˙u ma’ dawk ta’ ˙abibti u dlonk bdejn nimitaw lir-Re©ina ta’ l-Ingilterra tiekol id-dullieg˙. Il-klassi kollha infaqg˙et bid-da˙q. L-istorja ma komplietx tinqara u kul˙add, barra Betty, kellu jibqa’ wara l-iskola jnaddaf il-blakboards. L-g˙ada , meta konna qed nieklu, Betty sabet nota ta˙t il-platt li kienet tg˙id li kien iddispjaçiena ta’ li g˙amilna.

Wara dan l-inçident, Betty saret iç-çajta tal-klassi. Konna nid˙qu b’kollox, b’li kienet tg˙id, kif kienet tilbes u anki x’kienet tiekol. F’daqqa wa˙da, bdiet timrad ta’ spiss. Kienu jg˙addu ©img˙at s˙a˙ ming˙ajr ma tersaq lejn l-iskola iΩda l-istejjer tag˙ha baqg˙u sejrin. Kienet ©iet l-iskola tag˙na minn pjaneta o˙ra u g˙alina kienet saret l-idjota tar-ra˙al.

Ìurnata wa˙da, jien u Betty kellna na˙dmu pro©ett flimkien. Kul˙add kellu jag˙Ωel ma’ min irid ja˙dem; jien kont mort laqg˙a dak inhar u g˙alhekk spiççajt kelli na˙dem mag˙ha. Kul˙add beda jg˙addi Ω-Ωmien bija u jien komplejt mag˙hom. Lejlet li kellna nag˙tu l-pro©ett kelli mmur id-dar tag˙ha biex na˙dmu fuqu. Ommha lestiet platt gallettini u kienet die˙la u ˙ier©a fil-kamra tistaqsini jekk irridx aktar Coca jew xi ˙a©a o˙ra. Qaltli li jien biss kont mort g˙andhom wara l-iskola u kienet kuntenta li ltaqg˙et mieg˙i.

Meta kont hemm daqq it-telefon. Omm Betty kienet fil-kçina. Instema le˙en Margie tid˙aq fil-waqt li qaltli: “Kilt xi biçça dullieg˙a?”

Bdiet tistennieni nid˙aq jien ukoll. Jien ilma˙t lil omm Betty ©ol-kçina, daharha lejja, taparsi m’hi qed tisma’ xejn. Na˙seb li kienet semg˙et kollox. Jien qtajt u, minn dak il-˙in, indunajt kemm konna qed niΩbaljaw.

Ommha daret fuqi u, minn ta˙t l-ilsien staqsietni: “G˙aliex m’g˙andkomx grazzja ma’ Betty? Hi g˙andha grazzja mag˙kom...”

Óadd qabel ma kien staqsieni mistoqsija li ©eg˙litni n˙ossni daqshekk stupida. Li kieku t-tjubija kienet flus, kieku Betty kienet issir l-akbar sinjura, daqs kemm ˙assejt g˙aliha u xtaqt inpattilha. Imma kien tard wisq. Il-©enituri tag˙ha kienu ˙aduha fi skola o˙ra u wara sirna nafu li kellha nervous breakdown.

Darba, wara li konna ilna li ˙ri©na mill-iskola, inzertajt f’waiting room ta’ psikjatra, ma’ ˙abiba o˙ra. Óin minnhom rajt lil Betty die˙la. L-anqas biss g˙arfitni. U jien bilkemm g˙araftha… Kienet ˙xienet bil-pilloli li kellha tibla’! Id-depression kienet baqg˙et ma ˙elset minnha qatt.

Bsaten u ©ebel ikissru l-©isem biss, imma l-kliem ifarrak ir-ru˙. Kemm jista’ jfarrak nies iç-çajt u Ω-Ωuffjett tat-tfal. Na˙sbu li dawn l-affarijiet ma jfarrkux nies?

Imma g˙al Ωbalji b˙al dawn m’hemmx gomom. Ma jit˙assru qatt!

MHEMMX GOMOM

RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 �

� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA13Kelli tlettax-il sena. Kont spiss immur

ma’ missieri nimxi nhar ta’ Sibt. Daqqa konna mmorru ©o xi ©nien u drabi o˙ra konna mmorru ˙dejn il-ba˙ar naraw id-dg˙ajjes. L-aktar li kont in˙obb immur kien ©o ˙wienet ta’ l-imbarazz; hemm kont noqg˙od in˙ares lejn apparat qadim ta’ l-elettriku. Kultant konna nixtru xi ˙a©a r˙isa sempliçiment biex in˙ottuha.

Fi triqtna lura lejn id-dar, missieri ta’ sikwit kien jieqaf f’˙anut jismu Dairy Cream biex nixtru ©elat. Mhux kull darba, imma ta’ spiss. Ma kontx nistenna li dejjem se jixtrili imma, meta konna naqbdu triqtna lejn id-dar, kont nittama li nieqfu u mhux nibqg˙u sejrin id-dar ming˙ajr ©elat.

Xi drabi missieri kien jinkini billi jg˙addi minn triq o˙ra. “Se ng˙addu minn hawn biex inbiddlu ftit,” kien jg˙idli, u jsuq minn quddiem id-Dairy Cream ming˙ajr ma jieqaf. Kienet qisha log˙ba u g˙alija, li kont mitmu˙ tajjeb, ma kenitx xi ˙a©a kbira.

Ìieli kien jistaqsini, “G˙andek aptit ©elat?” u jien kont nirrispondi, “DaΩgur.” Jien dejjem kont nie˙u wie˙ed taç-çikkulata u hu kien jie˙u tal-vanilla. Kien jag˙tini l-flus u kont immur ni©ri nixtri l-©elati li konna nieklu fil-karozza. Kont in˙obb lil missieri u kont in˙obb il-©elati – g˙alhekk, kont fis-seba’ sema.

Ìurnata minnhom, waqt li konna sejrin lura, re©a’ staqsieni jekk irridx ©elat u jien irrispondejt iva, Qalli, “Tridx t˙allas int illum.

Óamsin çenteΩmu u ˙amsin çenteΩmu! Óri©t il-biçtejn muniti mill-but u ˙arist u r©ajt ˙arist lejhom. Bdejt in˙ossni m˙awwad. Kelli daqshekk flus g˙ax kienu jag˙tuni kull ©img˙a u kont naqla’ xi ˙a©a Ωejda wkoll. X’nag˙mel? Nonfoqhom hekk f’daqqa? Nispiçça b’xejn fil-but f’˙akka t’g˙ajn? U min jaf meta se jer©a’ jkolli daqshekk flus li nista’ nsej˙ilhom tieg˙i? Elf mistoqsija bdew jidwu f’mo˙˙i. U ˙in minnhom intba˙t li kont qed na˙seb ferm aktar fil-flus milli fil-©elat li soltu kont ni©©ennen g˙alih. Naqra naqra kelli nammetti l-verità: peress li issa kont se n˙allas jien, ma ˙assejthiex daqshekk importanti li nie˙u ©elat. Kont lest li ng˙addi ming˙ajru… basta ma n˙allasx jien!

Din kienet opportunità biex nag˙ti xi ˙a©a lura lil missieri li tant kien ©eneruΩ mieg˙i. Kif ma ndunajtx li missieri kien xtrali ˙amsin ©elat u jien qatt ma xtrajtlu wie˙ed? Li bdejt inqis dak il-˙in kienu l-flus li kelli nonfoq!

Illum li kbirt, intba˙t kemm kont egoist u qist l-interessi tieg˙i biss. Anke tifel Ωg˙ir ta’ tlettax-il sena jista’ jaqa’ vittma ta’ l-im˙abba egoista g˙all-flus. Kemm trid tkun qalbek kbira biex ma t˙allix il-flus jikkmandawk!

� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓtbiebnA


L-esperjenza: g˙alliema kiefra. Imma tg˙allmek... il-Bambin jaf kemm tg˙allmek. (C.S. Lewis)

Jien trabbejt fin-Nofsinhar ta’ Spanja f’komunità Ωg˙ira jisimha Estepona. Kelli sittax-il sena meta missieri qalli biex insuqu sa ra˙al jismu Mijas, xi tmintax-il mil bog˙od, bil-kundizzjoni li nie˙u l-karozza tissewwa ©o garaxx fil-viçin. Kont g˙adni kif tg˙allimt insuq u bil-kemm kont g˙adni uΩajtha l-karozza, g˙alhekk aççettajt minnufih.

Meta wasalna Mijas ftehimt ma’ missieri li ni©bru lura fl-erbg˙a. Tlaqt u ˙allejt il-karozza ©o garaxx fil-viçin. Peress li kelli ftit ˙in mhux ˙aΩin mort nara film. IΩda, tant kont mitluf bil-film li ma tajtx kas li sar il-˙in. Meta ˙arist lejn l-arlo©© kienu s-sitta. Kont sag˙tejn tard!

Kont cert li missieri kien se jirrabja jekk isir jaf li mort nara film. Ma kienx se j˙allini nsuq aktar. Iddeçiedejt li ng˙idlu li l-karozza kellha l-˙sara u ˙adu aktar ˙in biex isewwuha. Soqt lejn il-post fejn konna ftehimna u lma˙t lil missieri jistenna bla paçenzja fil-kantuniera. SkuΩajt ru˙i u g˙idtlu li ©ejt malajr kemm stajt g˙ax il-karozza kellha ˙sara kbira. Qatt ma ninsa l-˙arsa li tani.

“Ma nafx g˙aliex qed tigdibli, Jason,”

“X’inti tg˙id? Jien il-verità qed ng˙idlek.”Missieri re©a’ ˙ares lejja. “Meta rajt li

domt, çempilt lil tal-garaxx u qaluli li lanqas kont g˙adek mort g˙all-karozza. G˙alhekk naf li l-karozza ma kellhiex ˙sara kbira.” Beda jiddispjeçini u g˙idtlu l-verità. Missieri qag˙ad jismag˙ni u kien jidher imdejjaq.

“Jien irrabjat, mhux mieg˙ek, imma mieg˙i innifsi. Qed ninduna li jien ma kontx missier tajjeb la int, wara dawn is-snin kollha, ˙assejt li kellek tigdibli. Rabbejt iben li lanqas kapaçi jg˙id il-verità lil missieru. Issa se nimxiha sad-dar ˙alli jkolli ç-çans na˙seb u nara fejn Ωbaljajt.”

“Imma, pa, taf li sad-dar hemm tmintax-il mil u diga dalam. Ma tistax tmur bil-mixi.”

Imma g˙alxejn ipprotestajt. Kont iddiΩappuntajt lil missieri u kont se nitg˙allem l-aktar lezzjoni iebsa ta’ ˙ajti. Missieri beda miexi u jien soqt warajh dejjem nittama li jaqta’ qalbu u jirkeb. Bdejt ng˙idlu kemm idddispjaçieni imma beda jinjorani u baqa’ miexi ˙osbien u mnikket.

Li nara lil missieri mi©ug˙ sew fiΩikament u anki emozzjonalment kienet kiefra wisq. Però, kienet ukoll l-aqwa lezzjoni g˙alija. Qatt aktar ma gdibtlu lil missieri.

Jason Bocarro

G˙alliema Kiefra



Peter tigih idea!Peter kien tifel li kien jedha jo˙loq l-affarijiet mix-xejn. L-g˙alliema tal-klassi kienet g˙addietlu l-im˙abba g˙as-su©©ett tal-krafts u din il-©ibda f’Peter kompliet lilhinn mis-sig˙at ta’ l-iskola. It-tifel kellu g˙al qalbu wkoll xi programmi tat-televiΩjoni fejn minn o©©etti riçiklati l-persuna tal-programm kienet to˙loq affarijiet differenti u mill-isba˙.

G˙alhekk Peter kien talab lill-©enituri tieg˙u, lin-nanniet u anki lil xi zijiet biex ma jarmux o©©etti b˙alma huma pakketti tal-kartun taç-çereali, kontenituri tal-plastik tal-yogourt u tal-butir, fliexken u tappijiet tal-plastik ta’ kull daqs u tip, rollijiet tat-toilet paper, kaxxi tas-sulfarini vojta, sulfarini wΩati, vaΩetti, tappijiet tas-sufra, u l-bqija. U ta’ kull ©img˙a n-nanniet u xi zijiet kienu j©ibulu dan il-materjal kollu li g˙al Peter kienet l-g˙axqa tieg˙u jirriçikla u jibdel f’o©©etti kkuluriti u sbie˙. Imbag˙ad meta kienet tasal xi okkaΩjoni importanti b˙all-Milied jew l-G˙id jew jum twelidu, Peter kien jitlobhom xi

vaΩetti tal-kuluri, pniezel Ωg˙ar, kolla, imqassijiet u ˙wejje© o˙ra li kienu bΩonnjuΩi g˙alih.

Hekk kif ikun lesta x-xog˙ol li l-g˙alliema kienet tag˙tih g˙ad-dar, Peter kien jo˙ro© ktieb tal-krafts u jifta˙ pa©na partikulari. Imbag˙ad kien i©ib l-affarijiet li kellu bΩonn u ˙allih jg˙addi ˙inu jo˙loq xi robot, xi dg˙ajsa jew karozza, xi dar jew mit˙na, xi kastell bit-torrijiet, xi gradenza jew g˙amara o˙ra g˙all-pupi, xi forti g˙as-suldati jew xi tinda taç-çirklu, u bosta ˙wejje© o˙ra.

L-ewwel kien jie˙u l-qisien u j˙aΩΩeΩ b’lapes u riga, imbag˙ad iqasqas bl-imqass jew jaqta b’xafra apposta, wara jwa˙˙al bil-kolla jew jg˙aqqad il-partijiet differenti b’xi stejpler jew b’xi zigarella, u fl-a˙˙ar jag˙ti l-kulur bil-pniezel u bl-ilwien differenti. U hekk, filli ˙afna o©©etti li ma jservu g˙alxejn ˙lief g˙ar-rimi, filli quddiemu Peter kien jo˙loq kapolavur Ωg˙ir li kien ipaxxi l-g˙ajnejn jarawh. U wara li kollox kien g˙aqad u nixef Peter kien ipo©©i l-o©©ett fuq xkaffa kbira

li kellu apposta g˙alhekk f’kamartu, ˙dejn bosta ©ugarelli o˙ra li kien ˙oloq qabel.

Kemm kien jie˙u gost Peter jie˙u xi affarijiet minn dawn l-iskola meta jkun hemm xi wirja g˙all-pubbliku. U kien jie˙u gost iktar meta xi affarijiet li kien jo˙loq hu jrebb˙uh sa˙ansitra xi premjijiet min˙abba l-kreattività u l-fantasija li kellu!

Imma wasal dak il-jum meta fil-kamra ta’ Peter ma baqax post fejn iqieg˙ed labra. Ommu kienet tilmenta mieg˙u li kien je˙tie© jara x’se jag˙mel, imma Peter qatt ma kien ta kas tal-problema. Issa kellu ©urnata biex jara u jiddeçiedi kif kellu jsolvi l-problema.

Dak il-lejl Peter m’g˙alaqx g˙ajn m’g˙ajn u ˙aseb u ˙aseb dwar kif seta’ jirran©a s-sitwazzjoni. Hekk kif kien qed ibexbex ©ietu idea li g˙o©bitu ˙afna. Óaseb li l-o©©etti tal-kraft li kien ˙oloq u li kienu tant g˙al qalbu ppustjati fuq l-ixkaffa kbira f’kamartu jag˙tihom lit-tfal li ma kellhomx ©ugarelli. U hekk la kien jarmi dak li kien g˙amel b’tant im˙abba u



! dedikazzjoni, u fl-istess ˙in ikollu l-post biex jo˙loq dejjem aktar affarijiet sbie˙.

L-idea tant g˙o©bitu li dik l-g˙odwa niΩel g˙all-breakfast qabel is-soltu biex jg˙id lill-©enituri tieg˙u b’dak li kien g˙addielu minn mo˙˙u. Il-©enituri ta’ Peter mill-ewwel fa˙˙ruh g˙all-idea tieg˙u. Missieru qallu li kien se jkellem lis-superjura ta’ istitut tat-tfal li kien hemm mhux ’il bog˙od ˙afna minn darhom. Kellu jkollu twe©iba filg˙axija.

Waqt l-iskola Peter ma kienx mo˙˙u hemm daqs is-soltu. U dan innutatu l-g˙alliema li waqt ir-rikreazzjoni talbitu jibqa’ fil-klassi ˙alli tkellmu. Peter mill-ewwel qalilha bil-pjan tieg˙u li jag˙ti l-o©©etti tal-krafts li kien g˙amel lit-tfal li m’g˙andhomx ©ugarelli, u li kien fuq ix-xwiek biex jisma’ x’kienet it-twe©iba tas-

superjura. L-g˙alliema serr˙et rasha li Peter ma kellu xejn u aççertatu li l-pjan tieg˙u ma kienx se jfalli. Min seta’ jg˙id le g˙al ©ugarelli daqstant sbie˙ b˙al dawk li kien jag˙mel Peter?

U dan ikkonfermah missieru dik l-g˙axija stess. Is-superjura kienet aççettat minnufih il-proposta ta’ Peter. Huwa kellu ji©bor l-o©©etti li kien g˙amel ©o kaxxa kbira tal-kartun u fi tmiem il-©img˙a ji©i ma’ ommu u missieru biex iqassamhom huwa personalment lit-tfal ta’ l-istitut.

Tmien il-©img˙a wasal u Peter u l-©enituri tieg˙u marru l-istitut fejn laqg˙ethom is-superjura. Peter xtaq li jifrex l-o©©etti li kien g˙amel ˙dejn xulxin fuq mejda kbira ˙alli mbag˙ad it-tfal ikunu jistg˙u jag˙Ωlu huma stess dak li xtaqu. Is-superjura qablet mieg˙u u da˙˙lithom f’sala mdaqqsa b’mejda kbira fin-nofs.

Xi ©miel ta’ spettaklu malli Peter firex l-o©©etti kollha li

kien ©ab mieg˙u fuq il-mejda! U

kif xeg˙lu g˙ajnejn

it-tfal malli

idea

da˙lu fis-sala u lem˙u dawk il-©ugarelli mlewna fuq il-mejda! Wie˙ed wie˙ed u wa˙da wa˙da kul˙add beda jie˙u l-o©©ett li xtaq. Is-subien issa kellhom karozzi, dg˙ajjes, vaguni tat-tren u ferroviji, imma anki fortezzi u torrijiet biex jilag˙bu. Il-bniet g˙o©buhom il-kastelli u d-djar tal-pupi, l-g˙amara çkejkna, imma anki ˙wejje© u Ωraben çkejknin li setg˙u ilibbsu lill-figuri li Peter stess kien g˙amel.

Kemm ˙assu hieni Peter malli ra lil dawk it-tfal jifir˙u u kuntenti. U kien f’dak il-waqt meta Peter iddeçieda li darba kultant Ωmien iΩur lill-istitut biex juri lit-tfal kif kien g˙amel dawk l-o©©etti u ©ugarelli. U dan biex huma jitg˙allmu jag˙mlu l-affarijiet li jixtiequ u fl-istess ˙in jilag˙bu flimkien. Is-superjura ˙adet gost ˙afna b’dan kollu u qalet li l-bieb ta’ l-istitut hu dejjem miftu˙ g˙al Peter.

Peter kien ˙aseb li t-tfal ta’ l-istitut ma kinux ˙a jie˙du gost bir-rigali tieg˙u. Imma mhux talli kienu fer˙u, iΩda l-fer˙ tag˙hom kienu g˙addewh anki lilu. Peter kien ta rigal u bla ma stenna qala’ rigal isba˙: il-fer˙ tal-qalb.

Patrick Sammut


� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA

Il-kuluri tax-xemgha

Jason ma kienx tifel ixxurtjat b˙ali u b˙alek. Ma kienx minn dawk li ommu u missieru l-˙in kollu jirsistulu biex jiekol u jaraw li qatt ma jonqsu xejn. U lanqas minn dawk li l-˙in kollu jaqla’ r-rigali u l-©ugarelli ming˙and in-nanniet u z-zijiet tieg˙u. Jason kien tilef lil ommu u lil missieru ta’ sentejn. U issa li kellu seba’ snin kien ilu Ωmien twil mix˙ut ©o sodda ta’ sptar, wa˙du f’kamra g˙aliha. Kellu marda li ma t˙allihx fuq saqajh ˙lief g˙al ftit minuti matul il-jum; il-bqija jew fis-sodda, jew bilqieg˙da fuq pultruna speçjali.

Ta’ kuljum it-tobba u l-infermiera ta’ l-isptar fejn kien Jason kienu jaraw lil mara li kienet iΩΩuru kmieni waranofsinhar biex titkellem ftit mieg˙u u ©©iblu l-˙wejje© indaf li kien ikollu bΩonn, flimkien ma’ xi kotba mimlijin stampi mlewna li kienet tissellef apposta g˙alih mil-

� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA


librerija tal-lokal. Óafna kienu jg˙idu li dik kienet o˙t ommu li kienet bdiet tie˙u ˙siebu wara li Jason safa orfni. Mill-bqija, rari kont tara lil xi ˙add jieqaf ikellem lil dan it-tifel li kellu g˙ajnejh Ωoroq u tbissima mill-isba˙, minkejja li l-˙ajja ma kenitx ˙abbitu. Ólief l-istess tobba u infermiera li kienu n©ibdu sewwa lejn dan it-tifel u kienu jqisuh b˙ala l-mimmi t’g˙ajnejhom.

Darba minnhom Jason kien jinsab wa˙du fis-sodda j˙ares lejn l-istampi ta’ wie˙ed mill-kotba li kellu u jaqra l-ftit sentenzi li kienu jirrakkuntaw l-istorja tal-ktieb. Bla ma rah die˙el mill-bieb tal-kamra fejn kien qieg˙ed, hekk kif jg˙olli g˙ajnejh mill-pa©na li kien qed jaqra, Jason jilma˙ tifel ta’ bejn wie˙ed u ie˙or id-daqs tieg˙u j˙ares lejh, anki hu bi tbissima wiesg˙a fuq fommu. Bla ma jaf kif Jason u dan it-tifel misterjuΩ g˙amlu ˙in twil jitkellmu fuq ˙wejje© differenti. Jason sar jaf ukoll li isem it-tifel kien An©lu. G˙allinqas hekk kien wie©bu meta Jason kien staqsieh, “Min inti?”

Qabel ma’ An©lu telaq minn ˙dejn Jason, da˙˙al idu f’wie˙ed mill-bwiet li kellu fil-©akketta u ˙are© borΩa tal-karti li fiha kellha xi ˙a©a u taha lil Jason. Hekk kif feta˙ha Jason sab li kienet kaxxa Ωg˙ira li fiha kien hemm tuΩΩana kuluri tax-xemg˙a. Tg˙idx kemm fera˙ bihom Jason! An©lu qallu biex jibΩa’ g˙alihom g˙ax kienu kuluri tax-xemg˙a speçjali, u ftit wara sellem lit-tifel fis-sodda u g˙eb.

Kemm kellu ra©un An©lu dwar l-ilwien tax-xemg˙a nduna bih Jason l-g˙ada. Waqt li Jason kien wa˙du j˙ares lejn ktieb li kienet ©abitlu ftit qabel zitu, jara lill-kuluri tax-xemg˙a ˙er©in wie˙ed wara l-ie˙or mill-kaxxa u minnufih jibdew ipin©u bla ma ˙add misshom fuq il-˙ajt battal li kien hemm faççata tas-sodda ta’ Jason. G˙all-ewwel Jason ma riedx jemmen lil g˙ajnejh; kien b˙al donnu l-kuluri tax-xemg˙a kellhom ˙ajja tag˙hom! U dan beda jse˙˙ spiss matul il-jiem twal ta’ Jason f’dik il-kamra solitarja ta’ l-isptar. U jpin©u kemm ipin©u l-kuluri tax-xemg˙a qatt ma kienu jispiççaw!

Arahom ipin©u xenarji ta’ ib˙ra, xtajtiet, muntanji, smewwiet mill-isba˙, imtebbg˙in bi s˙abiet lewn il-qoton, foresti, xmajjar u g˙elieqi ma jispiççaw qatt! Xi daqqiet il-kuluri tax-xemg˙a kienu jpin©u djar çkejknin imma mill-isba˙, b’˙ajta du˙˙an ˙ier©a miç-çmieni li kienu jispor©u minn saqaf-ΩurΩieqa a˙mar. Drabi o˙ra kienu jpin©u ˙ut, tjur u annimali ta’ kull tip, lewn u g˙amla. Spiss ix-xenarji li l-kuluri tax-xemg˙a kienu jo˙olqu mix-xejn kienu jfakkru lil Jason fl-istejjer li kien jaqra fil-kotba li kienet i©©iblu jew tg˙idlu zitu. U ˙a©a ta’ l-g˙a©eb, ix-xenarji fuq il-˙ajt ta’ faççata tas-sodda ta’ Jason kienu jg˙ibu hekk kif kienu j˙ossu lil xi tabib jew infermier die˙el fil-kamra ta’ Jason, biex hekk kif jo˙or©u jer©g˙u jirritornaw g˙alli kienu!

G˙al Jason l-istampi li l-kuluri tax-xemg˙a kienu jpin©u faççata tieg˙u kienu daqs l-aqwa television. Huwa kien jedha jifli kull moviment tag˙hom u kull dettall fit-tpin©ija li kienet tin˙oloq quddiemu b˙al donnha minn id inviΩibbli. U dan kollu kien jg˙inu biex ma j˙ossx it-tul tal-jum b˙ala piΩ fuqu.

Kienu g˙addew xhur twal minn mindu t-tifel misterjuΩ kien ta l-kaxxa tal-kuluri tax-xemg˙a lil Jason. U Jason kien ilu Ωmien twil jistaqsi x’kien se˙˙ minn An©lu u g˙aliex ma kienx re©a’ Ωaru. Imma lejl minnhom, meta Jason kien rieqed, ˙olom b’An©lu. Kienet ˙olma li kellha ˙afna mid-dinja reali g˙ax Jason u An©lu tkellmu daqslikieku dik ma kenitx ˙olma. Fl-a˙˙ar tal-˙olma Jason skopra li An©lu ma kienx biss jismu hekk imma kien verament an©lu, mibg˙ut lilu mis-sema! Kien l-an©lu kustodju ta’ Jason li kellu jie˙u ˙siebu matul ˙ajtu kollha!

Minn dak il-lejl ’il quddiem Jason b˙al kellu tbissima iktar intensa minn tas-soltu. It-tobba u l-infermiera ma setg˙ux jifhmu x’kien se˙˙ eΩattament. U anqas setg˙u jifhmu x’kien ©ara meta darba fost l-o˙rajn it-tobba indunaw li l-marda ta’ Jason kienet qed tg˙ib bil-mod il-mod! Kien b˙al miraklu li l-ebda tabib, professur jew teorija xjentifika ma setg˙u jispjegaw. Dak li ©ara lil Jason nafuh biss jiena u intom.

Patrick Sammut



Din Ωgur xi ereΩija! Mela Ìesù kellu d-difetti? Hu kien il-bniedem perfett, g˙ax kien Alla-Bniedem.

Din hi silta minn meditazzjoni li g˙amel il-Kardinal Van Thuan. Dan il-Kardinal VjetnamiΩ, li sofra ˙afna persekuzzjoni u g˙adda snin twal il-˙abs min˙abba l-fidi tieg˙u, jispjega x’jifhem meta jg˙id li Ìesù g˙andu d-difetti. Huma difetti speçjali ˙afna… Kollox jiddependi kif t˙ares lejn l-affarijiet!

Matul il-pri©unerija tieg˙i, s˙abi l-˙absin kienu jistaqsuni: “G˙aliex int ˙allejt il-familja, ix-xog˙ol, il-karriera... biex mort wara Kristu? Jaqaw int iffissat?” Kont nirrispondihom: “Jien nag˙mel kollox g˙al Ìesù”. Kienu jkomplu jistaqsuni: “Imma min hu dan Ìesù? Dan xi superstizzjoni?... xi invenzjoni tal-mo˙˙?”

G˙alhekk jien kont infissrilhom bi kliem sempliçi l-g˙ala jien sirt in˙obb lil Ìesù. Kont ng˙idilhom: “ Jiena n˙obb ferm lil Ìesù g˙ax nammira fih id-”difetti” illi g˙andu. Imma tifhmunix ˙aΩin; g˙ax inkella nkun qed ng˙id ereΩija”.

L-Ewwel “Difett” f’Ìesù:Jien in˙obb lil Ìesù g˙ax huwa m’g˙andux memorja tajba.

Ara l-˙alliel it-tajjeb. Huwa ˙ares lejn Ìesù u talbu: “Ìesù, ftakar fija meta inti tid˙ol fis-saltna tieg˙ek”. Ìesù ma qallux: “Ûomm: imma qabelxejn 20 sena purgatorju ˙alli tpatti g˙al dnubietek l-img˙oddija”. Le! It-twe©iba ta’ Ìesù kienet sempliçi. “Illum tkun il-Ìenna

mieg˙i”. Stramba, veru? Imma din hija l-a˙bar tajba ta’ Ìesù. Huwa jobg˙od id-dnub iΩda j˙obb il-midneb. Huwa malajr jinsa d-dnubiet kollha li g˙addew.

Bl-istess mod Huwa ˙afer lil mara adultera (Lq 7:47). “Dnubietek ma˙fura g˙ax int ˙abbejt ˙afna”. U anki fil-parabbola ta’ l-iben il-˙ali (Lq 15:11): “Óa nieklu u nag˙mlu festa, g˙ax dan ibni kien mejjet u ra©a’ qam, kien mitluf u nstab!”. X’persuna

meraviljuΩa hu Ìesù. Huwa mhux biss ja˙fer, imma wkoll jinsa! Tassew g˙ani fil-˙niena!

It-Tieni “Difett” f’Ìesù: Ìesù mhux tajjeb fil-matematika. Kieku Ìesù kellu joqg˙od g˙all-eΩami tal-B.Com (Batchelor of Commerce), Ωgur ma kienx jg˙addi. Aqra l-parabbola tan-nag˙©a l-mitlufa (Lq 15)


RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 11

Wie˙ed ra©el kellu mitt nag˙©a. Wa˙da minnhom intilfitlu. Telaq id-disg˙a u disg˙in u mar ifittex dik il-wa˙da. U meta sabha, fera˙ biha u refg˙aha fuq spallejh. G˙al Ìesù wa˙da hija ekwivalenti g˙al 99. Min jammetti dan? Imma Ìesù hekk jifhimha. A˙na na˙sbuha xort’o˙ra. Il-˙niena ta’ Ìesù hija infinita.

It-Tielet “Difett” f’Ìesù:Jien in˙obb lil Ìesù g˙ax Hu ma jemminx fil-lo©ika

Óa nispjega. Mara kellha g˙axar drakmiet u tilfet wa˙da minnhom (Lq 15: 8-10). Tixg˙el il-musbie˙, tiknes id-dar u meta ssibha, issejja˙ g˙andha lil ˙biebha u l-©irien, u tg˙idilhom, ‘Ifir˙u mieg˙i, g˙ax sibt id-drakma li kienet intilfitli’. Tassew kontra l-lo©ika li toqg˙od

taqla’ l-©irien u l-˙bieb g˙al festa g˙ax kienet sabet id-drakma. Ûgur li nefqet wisq aktar flus minn dak li kienet sabet! Ìesù ma jimxix bil-lo©ika tag˙na. A˙na na˙sbu bil-lo©ika ta’ mo˙˙. Ìesù bil-lo©ika tal-qalb. “Ng˙idilkom jien, li l-istess fer˙ ikun hemm fost l-an©li ta’ Alla g˙al midneb wie˙ed li jindem”.

Ir-Raba’ “Difett” f’Ìesù:Ìesù ma j˙obbx il-pubbliçità

Dawk li ja˙dmu fil-qasam tar-reklami jafu li meta xxandar g˙andek twieg˙ed, twieg˙ed u twieg˙ed. Aktar ma tkun kbira l-gidba, aktar titwemmen! A˙na ninsabu f’dinja ta’ pubbliçità bla ma taqta’. In˙ossuna ma˙kumin mir-reklami li jwieg˙duna affarijiet sbie˙, li ma jispiççawx malajr. Óafna wieg˙diet fierg˙a. Ìesù ma jimxix hekk mag˙na; ma j˙obbx il-popolarita’ li toffri d-dinja. Huwa sinçier u ©enwin g˙all-a˙˙ar. Lil dawk li jimxu warajh, ma jwieg˙dhomx ˙ajja komda. Huwa jwieg˙ed provi u persekuzzjonijiet. “Qieg˙ed nibg˙atkom b˙al ˙rief qalb l-ilpup... Iressqukom quddiem qrati, jg˙ajjrukom u jippersegwitawkom”.

F’Mattew 8:20, wie˙ed skriba resaq fuqu u qallu: “Mg˙allem, tmur fejn tmur, jiena ni©i warajk”. Ìesù dritt wie©bu: “Il-volpijiet g˙andhom l-g˙erien tag˙hom u l-g˙asafar tas-sema l-bejtiet, iΩda Bin il-Bniedem ma g˙andux fejn imidd rasu”.

Imma ˙afna mid-dixxipli afdaw lil dan l-Avventurier u mxew warajh. Tul is-sekli ˙afna nies qaddisa irriskjaw ˙ajjithom g˙alih, g˙ax Ìesù, li j˙allas bil-mija fil-wie˙ed, qatt ma jfalli. Huwa dejjem fl-agunija u frattant dejjem jer©a jqum.

Il-Óames “Difett” f’Ìesù:Ìesù mhux espert fil-finanzi u l-ekonomija

Kieku Ìesù kellu jkun direttur ta’ kumpannija industrijali, jew xi akkawtant, Ωgur li dik il-kumpannija tmur lura. Kif jista’ jkun, tati paga ta’ ©urnata lil min ikun da˙al fil-˙amsa ta’ fil-g˙axija, b˙al dawk li jkunu bdew minn fil-g˙odu kmieni? Sewwa li kumpannija t˙allas paga s˙i˙a lil min ja˙dem sieg˙a biss? Dan Ωball? Le, Ìesù g˙amel hekk apposta. Huwa ©eneruΩ bil-bosta u ried jag˙ti paga s˙i˙a.

Imma g˙aliex Ìesù g˙andu dawn id-”difetti”? G˙ax Alla Hu IMÓABBA (Ìw.4:16). L-im˙abba ta’ Ìesù hi mog˙tija b’xejn, b’mod infinit u bla qies. San Pawl jg˙id li ˙add ma jista’ jkejjel it-tul, il-wisg˙a, l-g˙oli u l-fond ta’ l-im˙abba t’Alla. L-im˙abba vera ma toqg˙odx tqis, ma tiftakarx fil-˙tijiet, ma tag˙milx kundizzjonijiet. Hija m˙abba mog˙tija mill-qalb u b’xejn. Ìesù jag˙ti kollox u ma jippretendi xejn. Im˙abbtu hi bla tmiem, il-providenza tieg˙u ma taqta’ qatt. L-im˙abba tieg˙u g˙alina t˙awwadna fil-kalkoli umani tag˙na g˙ax im˙abbtu mhix bil-kejl.

Meta jiena na˙seb f’im˙abbtu, ru˙i n˙ossha tfur bil-fer˙. Ûgur li l-Mulej g˙ad jilqag˙ni mbissem fi ˙danu b˙ala l-qaddej tieg˙u umli u fidil. Nixtieq ferm nara ‘l wiççu. Iva, jien irrid inkun wiçç-imbwiçç mieg˙u bis-sa˙˙a ta’ dawn id-”difetti” meraviljuΩi illi g˙andu.

Kardinal Francois Nguyen Van Thuan

(Maqluba g˙all-Malti minn Victor Cilia)



Il-mudelli, il-magazines, ir-reklami, il-˙bieb, il-moda… kul˙add kelma wa˙da: tfajla sabi˙a trid tkun irqiqa. U minn hawn tibda pressjoni tal-©enn fuq it-tfajliet (u fuq il-©uvintur ukoll) biex jitilfu l-piΩ u jonqsu. L-importanti li j©ibu ©isimhom skond il-qisien li trid is-soçjetà.

Imma l-konsegwenzi huma koroh wisq. Façli wisq li minn daqsxejn ta’ dieta dak li jkun jispiçça f’marda kerha u tal-biΩa’ – l-ANOREXIA. Marda tal-mo˙˙ li tikka©una l-mord kollu fil-©isem u, f’xi kaΩi, sa˙ansitra l-mewt.

Din il-kitba hi storja vera ta’ wa˙da tfajla li tirrakkonta l-esperjenza kerha li kellha ta’ dil-marda. Jalla din l-esperjenza qarsa ta’ din it-tfajla ta’ 17-il sena tiswa biex tifta˙ g˙ajnejn dawk it-tfajliet li huma ffissati ΩΩejjed fuq il-figure.

Min irid ikun persuna sabi˙a irid jibda l-ewwel minn ©ewwa, billi jsebba˙ qalbu u ru˙u. Il-©isem ukoll irridu nie˙du ˙siebu u ma n˙assruhx bl-ikel Ωejjed u ˙aΩin g˙as-sa˙˙a. Imma l-ewwel is-sa˙˙ u mbag˙ad id-dehra.

Jien studenta brava, nie˙u sehem fl-attivitajiet ta’ l-iskola u ninteressa ru˙i f’kollox. Ghallinqas, hekk kont.

Din l-istorja bdiet mix-xejn. Kont

niΩen kwaΩi 57kgs; ma kontx ˙oxna imma stajt innaqqas ftit. Óabiba tieg˙i kienet qed tag˙mel id-dieta u bdiet tonqos mhux ˙aΩin. Kul˙add beda jg˙idilha kemm hi pulita u hi kienet t˙ossha a˙jar. G˙alhekk, iddeçidejt li nibda jien ukoll.

Bdejt nag˙mel aktar eΩerçizzju u niekol ikel tajjeb minflok patata moqlija. Fi ftit ©img˙at inqast, bdejt in˙ossni a˙jar u bdejt nag˙ti kas aktar x’nilbes g˙ax ˙assejtni aktar attraenti. Kul˙add induna u bdejt nisma’ kummenti b˙al, “Gabby, x’int pulita,” “Gabby, x’tisbie˙,” u “Gabby, kemm irqaqt.” Dan il-kliem kien jinΩilli g˙asel.

Bdejt na˙seb li, la 2 kgs g˙amlu daqshekk differenza, a˙seb u ara kemm jag˙mlu 4 kgs! Kont nie˙u 1000 kalorija kuljum u ddeçidejt li ninΩel g˙al 500! Hemm kien il-mument li bdejt it-triq g˙all-Anorexia.

Iffissajt fil-piΩ u kont nifra˙ kull meta nonqos – u bdejt nonqos b’rata mg˙a©©la ˙afna! Niftakar li, l-ewwel ©urnata li ma kilt xejn, kelli ˙atfa fl-istonku meta d˙alt norqod. IΩda, il-fatt li b’hekk kont se nonqos g˙amilni kuntenta u g˙idt, La kont kapaçi ng˙addi ©urnata ming˙ajr

ma niekol, nista’ ng˙addi jumejn ukoll. Ìieli kont nag˙mel tlett ijiem ming˙ajr ma nduq xejn.

F’daqqa wa˙da, ˙add ma beda jg˙idli xejn u ˙add ma baqa’ jikkumplimentani aktar. Flok ma ndunajt x’kont qed nag˙mel, bdejt na˙seb li g˙andi bΩonn nonqos aktar!

Kien hemm ©ranet li kull ma kont niekol f’©urnata kienet tuffie˙a u kont in˙oss li ˙xint. L-ikel ©o l-istonku tieg˙i beda jiddisgustani u bdejt in˙ossni dg˙ajfa. Óajti saret infern. Ridt dejjem nonqos aktar. Il-verità kienet li tlift il-kuntentizza u dak li bdejt nara kien biss kemm il-kilo se nonqos.

Parti minni kienet taf li kont qed nag˙mel ˙aΩin, imma din il-parti kienet aktar dg˙ajfa mill-marda li kelli. Kelli bΩonn l-g˙ajnuna, imma Ωgur li ma kontx se nitlobha lil ˙add. L-g˙alliema, l-infermiera ta’ l-iskola u l-˙bieb kollha ndunaw li kelli problema. F’mo˙˙i dejjem kelli li rrid nag˙mel ta’ bir-ru˙i li m’g˙andi xejn. Ma nafx jekk kinux jemmnuni jew kinux jafu li ma jistg˙u jag˙mlu xejn jekk ma n˙allihomx jien.

Niftakar, darba, missieri ©ab biçça la˙am u qalli li se joqg˙od hemm biex

“X’int Pulita… Kemm Irqaqt!”


RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 1�

jarani nikolha. Bdejt nibki u tlabtu bil-˙niena biex ma j©eg˙ilnix, imma ma ridx jisma’. Dik il-biçça la˙am fuq il-platt kienet l-akbar g˙adu tieg˙i g˙aliex g˙alija kienet tfisser xa˙am Ωejjed u kienet se t˙assarli kollox. Ridt nispjegalu li, jekk kien i˙obbni, ma jisfurzanix. Baqa’ jg˙id le. Qal li lanqas jekk jibqa’ l-lejl kollu jistenna, kien se jkolli nikolha. Ma kellix g˙aΩla. Óassejt mibeg˙da kbira lejh talli riedni niekol dak l-ikel diΩgustanti.

Óajti kollha dejjem g˙amilt affarijiet g˙al ˙addie˙or. L-im©ieba tajba, il-premjijiet, ir-riΩultati – kollox g˙alihom, qatt g˙alija. Imma, din id-darba, kont qed nag˙mel xi ˙a©a g˙alija. Kienet g˙aΩla tieg˙i biss u, issa, missieri ried jeqridli din ukoll!

D˙alt fis-sodda nibki u n˙ossni ˙oxna, imma ntba˙t li kelli bΩonn l-g˙ajnuna g˙aliex kont qed inwe©©a’ n-nies li n˙obb.

G˙amilt lejl imqajma, na˙seb, u ndunajt li jien mhux lil missieri kont nobg˙od imma LILI NNIFSI! Indunajt li kont tlift il-kontroll kollu. G˙all-ewwel darba f’˙ajti fhimt li kelli problema. Kien hemm bΩonn li nikkontrollha jien lil ˙ajti u mhux in˙alli l-marda tikkontrollaha hi.

L-affarijiet ma nbidlux f’daqqa. Fil-fatt, kienet triq twila ta’ fejqan. Imma, bil-mod, bil-g˙ajnuna tal-˙bieb u l-familja bdejt infieq. Issa, li er©ajt ksibt il-piΩ li kelli bΩonn, ma mmurx nintiΩen. Ma noqg˙odx inqalleb magazines tal-moda. Anki jekk m’inhix perfetta, in˙ossni tajba!

Gabriella (17-il sena)


1� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA1� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA


Is-Sid, b’˙afna ˙erqa, ried jag˙Ωel vaΩunu beda fost ˙afna ifittex lil wie˙edli l-aktar kien joqg˙od g˙al dak li ried Hu.Ifittex minn hawn, u jfittex minn hemm,liem minnhom sa jag˙Ωel fost tant fil-˙anut?

“Hawn jien! Ag˙zel lili” qal wie˙ed prezzjuΩ.“Jien deh’b ta’ valur u kollni sbu˙ija.G˙al Sid g˙ani b˙alek, jien gie˙ ser in©iblek!Minn s˙abi ˙add daqsi ma jilma bid-dija!”Imma s-Sid dawwar wiççu bla kelma biss lissen,

u dar issa j˙ares lejn wie˙ed tal-fidda.“Ja Sidi” dan qallu “Int lili tkun trid. Il-mejda nsebba˙lek b’g˙onq twil u mislut.Minn xoffti sa tferra’, grogg grogg, l-o˙la mbid.Sett b˙ali, tal-fidda, mal-©id sewwa jmur”.

Ma tax kasu s-Sid. Refa’ wie˙ed tar-ram,˙alqu kbir u ftit baxx, iΩda mieles b˙all-˙gie©.“Hawn, hawn!” Qallu dan, “Ωgur sibt li qed tfittex.Po©©ini fejn nidher g˙ax lili te˙tie©”.

Óa tazza minquxa mill-ifjen kristall.Qaltlu: “Jien trasparenti bla na˙bi x’ hemm fija!G˙alkemm jekk fl-art naqa’ nitfarrak f’elf biçça,jekk f’darek inservi, in˙ossni kburija!”

Is-Sid lema˙ koppa ta’ njam taΩ-Ωebbu© min©ura bis-seng˙a, xog˙ol id mastrudaxxa.Din qaltlu: “Jien koppa ma˙duma fl-injam.UΩani g˙all-frott, mhux g˙all-˙obΩ, flok xi kaxxa”.

Fil-fond tal-˙anut, ra vaΩun tal-fu˙˙ar.Kien miksi bil-g˙abra u mxaqqaq biççiet.Ûgur dan qatt ma ˙aseb li s-Sid ser juΩah.Imm’ g˙ajjat is-Sid: “Sibt fl-a˙˙ar li ridt.Innaddfu u nsewwih, w g˙alija nuΩah.

Jien ma ridtx xi vaΩun bi kburitu minfu˙;ma ridtx wie˙ed dejjaq mislut, malajr jaqa’;lanqas ie˙or b’˙alq kbir, li jlablab bla jqis;jew ie˙or li juri ‘l kul˙add x’g˙andu f-Ωaqqu;lanqas ie˙or li ja˙seb li jaf aktar minni.Imm’ issa jien sibt dal-vaΩun tal-fu˙˙ar,imkisser u mxaqqaq u umli g˙all-a˙˙ar.Lilu nimla bil-qawwa ta’ drieg˙i fel˙an”.

Bil-˙lewwa s-Sid refa’ l-vaΩun tal-fu˙˙armill-g˙abra Hu ˙aslu; bis-seng˙a sewwiehu kellmu bil-g˙oΩΩa: “Xog˙ol utli, g˙emilek:li timla l-o˙rajn, kif Jien imlejt lilek.”

Mi©juba fil-Malti minn Victor Xuereb SJ

L-Ghanja tal-√azun



Waqt li kont qed na˙dem fuq il-post tax-xog˙ol il-©did, in˙sadt meta g˙all-g˙arrieda ©ejt mistoqsi: “Inti t˙obbu lil Ìesu’?” G˙al mument iççassajt u ma kontx naf x’se nwie©eb u re©a’ staqsieni bid-da˙ka: “Nispera li m’g˙andekx xi alla...g˙ax nies b˙al dawn noqtluhom haw!” Jien ma we©ibt xejn, u ma kontx naf kif ser naqbad nirrea©ixxi... Kull bniedem qieg˙ed fuq il-vja©© ta’ ˙ajtu bil-bagalja tieg˙u ta’ esperjenzi u ideat. Jien nara ˙afna poΩittiv fix-xettiçiΩmu li qieg˙ed jiΩdied lejn ir-reli©jon. G˙all-inqas dan ifisser li n-nies qeg˙din ifittxu u jistaqsu. Fil-qasam tieg˙i tax-xjenza u tal-kompjuter, il-fidi qeg˙edha ssir dejjem iktar rari. Il-problema narha ©ejja minn Ωew© aspetti: l-ewwel huwa l-fatt li r-reli©jon infisha ˙afna drabi tpo©©i maskra quddiem il-veru Alla (kif jg˙id G. W. Hughes fil-kotba tieg˙u) u t-tieni problema hija li dawk li jibdew jistaqsu jieqfu biss sal-mistoqsijiet u jibqg˙u ming˙ajr risposti. Biex il-˙ajja spiritwali tag˙na tibqa’ tevolvi hemm bΩonn nazzardaw naççettaw affarijiet li x-xjenza ma tistax tispjega. Wara kollox a˙na m’a˙niex magni imma g˙andna wkoll emozzjonijiet u l-liberta’. Xi ˙a©a li tassew tiskantani huwa l-fatt li x’u˙ud fost l-iktar nies retti li naf, jg˙idu li ma jemmnux f’Alla. Imma meta tqis il-mod ta’ ˙ajja tag˙hom, bla dubju ng˙id li jemmnu fil-verita’! L-ironija hija li fl-esperjenza tieg˙i, in-nies li jg˙idu li huma ateji, huma fost l-iktar nies dedikati g˙all-verita’ (“dedicated to the truth” hija fraΩi

li juΩa’ Dr. Peck Scott fil-ktieb The Road Less Travelled). Paradoss ikbar li nara huwa l-fatt li ammont kbir ta’ nies li jmorru l-knisja regolari ma jaffaççjawx il-mistoqsijiet il-kbar tal-˙ajja. Óa©’o˙ra li ttini ©ewwa ˙afna huwa l-fatt li l-ma©©oranza tan-nies jieqfu jfittxu u jistaqsu kmieni ˙afna f’˙ajjithom! G˙alhekk jien ng˙id li ladarba Alla huwa verita’ (g˙all-inqas skond kif jg˙id Hu stess!), dawk li jiddedikaw ˙ajjithom g˙all-verita’ huma eqreb lejH, irrelevanti mir-reli©jon li jg˙idu li j˙addnu jew ma j˙addnux. Nazzarda ng˙id ukoll li ˙afna drabi ma nibqg˙ux nemmnu f’Alla g˙ax nimma©inawh xi Óa©a tg˙ix fis-s˙ab meta fil-fatt Huwa ˙a©a wa˙da mal-˙olqien u ˙afna differenti milli nistg˙u nimma©inawh...

Il-ktieb, miktub b’Malti sempliçi, ippublikat mill-Media Centre, jipprova jwassal xi ftit riflessjonijiet fuq l-esperjenza tieg˙i ta’ tfittxijja. Pero’ Ωgur li mhux il-konkluΩjoni tat-tfittxijja tieg˙i. Fil-fatt nittama li nibqa’ dejjem infittex u nistaqsi ming˙ajr ma naqa’ fit-tentazzjoni li n˙ossni naf kollox. G˙al aktar informazzjoni dwar l-awtur u l-ktieb tista’ ΩΩur is-sit: www.christiancolombo.com. G˙al min hu nteressat il-ktieb jinsab g˙all-bejg˙ mill-˙anut tal-Media Centre f’Birkirkara u mill-˙wienet ewlenin tal-kotba

Chritian Colombo



“Emm...Fejn qeghdtu dak

l-imbierek mobile...”Tg˙id x’ji©ri kieku kellna nittrattaw il-Van©elu b˙al ma nittrattaw il-Mobile? Min jaf kieku in©orruh dejjem mag˙na, fil-bwiet jew fil-handbags tag˙na?

Min jaf kieku kellna nqallbu u nteftfu fih elf darba darba kuljum?

Min jaf kieku nimmissjawh meta ninsewh warajna u, nkunu fejn inkunu, tarana sejrin lura g˙alih?

Min jaf kieku kellna ng˙arrxu fih kontinwament biex naraw jekk irçevejniex xi messa©© minn xi ˙abib jew xi ˙add g˙aΩiΩ?

Min jaf kieku nqisuh tant essenzjali li ma nistg˙ux ng˙addu ming˙ajru, li ma morru mkien ming˙ajru?

Min jaf kieku nag˙tuh liΩ-Ωg˙ar u lill-kbar b˙al rigal?

Min jaf kieku nuΩawh kull darba li jinqala’ xi bΩonn jew emer©enza?

U… ˙a©a o˙ra…Il-Van©elu mhux b˙al mobile…

M’g˙andekx inkwiet li taqa’ l-linja, jew li se tispiçça ming˙ajr ‘credit’. Il-Mulej di©a’ ˙allas il-kont kollu tal-Van©elu!

G˙alhekk, min jaf, forsi ©urnata naslu biex qabel no˙or©u, wara li nkunu n˙silna u lbisna, l-a˙˙ar ˙sieb dejjem ikun: “Emm… Fejn qeg˙dtu dak l-imbierek Van©elu?”


1� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnAIx-xbieha tal-Madonna tat-Triq kif na˙sbu li kienet tidher fi Ωmien Sant’ Injazju

1� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA


Il-pittura tal-Madonna tat-Triq, fil-Knisja ddedikata lill-Isem ta’ Ìesù f’Ruma, hija g˙al qalbna l-ÌiΩwiti. Mhux ta’ b’xejn li spiss issib kopji tag˙ha fid djar u fil knejjes tag˙na. Din ix-xbieha hija marbuta ˙a©a wa˙da ma’ l-istorja tag˙na.

Il-Knisja tal-Madonna tat-Triq kienet l-ewwel knisja li l-Papa Pawlu III ˙alla f’idejn Sant’Injazju u s˙abu, biex minnha jibdew il-˙idma tag˙hom. Kienet knisja Ωg˙ira, umda, u nieΩla biççiet, imma l-˙idma ta’ l-ewwel ÌiΩwiti, il-predikazzjoni tag˙hom, it-tag˙lim tal-katekiΩmu, il-qrar u d-direzzjoni spiritwali, kienu ji©bdu ˙afna nies xorta. Hekk kibret ukoll id-devozzjoni lejn ix-xbieha tal-Madonna tat-Triq.

Sant’Injazju xtaq jibni Knisja akbar. Meta fl-a˙˙ar, fl-1568, beda l-bini tal-Knisja l-©dida, iddedikata lill-Isem ta’ Ìesù, il-knisja l-qadima kellha titwaqqa’. Imma x-xbieha l-antika nΩammet, billi qatg˙u l-biçça tal-˙ajt li fuqha kienet impittra. Hekk ix-xbieha sabet

postha f’kappella mibnija g˙aliha fuq il-na˙a tax-xellug ta’ l-artal ma©©ur.

Imma Ω-Ωmien g˙amel tieg˙u. U n-nies ukoll. Biex jie˙du ˙siebha saru ˙afna rtokki u ‘restawri’ tul is-snin (speçjalment fis-seklu 18), li biddlu x-xbieha minn dik li kienet.

B’xorti tajba, tul dawn l-a˙˙ar snin, sar restawr twil u delikat. Matulu tne˙˙ew il-kisjiet u l-irtokki li saru tul is-snin, u nkixef l-affresk fis-sbu˙ija u l-kuluri ori©inali tag˙ha, kapolavur ta’ l-arti medjevali Rumana. Bl-g˙ajnuna tal-kompjuter, l-esperti juruna ukoll kif ix-xbieha aktarx dehret, ming˙ajr ma jmissu l-affresk stess. Fl-a˙˙ar nistg˙u ner©g˙u naraw ix-xbieha kif kien jaraha Sant’Injazju u l-ewwel ÌiΩwiti!

Fix-xbieha Marija, b’binha Ìesù f’dirg˙ajha, g˙andha idejha l-leminija miftu˙a lejna. Marija hija inkurunata, u mdawwla b’ra©©iera tad-deheb; g˙ajnejha i˙arsu lejna; u l-figura tag˙ha miksija b’mantell lewn id-deheb (mhux blu skur,

kif drajna narawh). Fuq spallitha l-leminija naraw stilla, wa˙da mit-tlieta li jfakkruna fil-Ver©nità ta’ Marija.

It-tfajjel Ìesù f’dirg˙ajha, iΩomm ktieb b’id wa˙da, waqt li idu l-leminja merfug˙a, f’©est ta’ barka. Madwar rasu, ra©©iera f’g˙amla ta’ salib. Il-libsa tieg˙u blu, u l-mant a˙mar (flok bil-kontra, kif drajnihom). Il-˙arsa tieg˙u hija serena, imma awstera f’istess ˙in, b˙all-Pantokrator (Kristu li ja˙kem fuq kollox) tax-xbiehat biΩantini.

Issa li qieg˙din fiΩ-Ωmien tal-Kongregazzjoni Ìenerali 35, tajjeb li n˙allu xbieha b˙al din iddawwalna. B˙alha, il-Kumpanija t˙ares lura, biex ma tg˙attix dik il-vokazzjoni tag˙na, ma titlifx mill-kulur tag˙ha, imma n˙allu l-eΩempju ta’ Injazju u s˙abu jispirawna illum. U b˙al Injazju u s˙abu nersqu quddiem din ix-xbieha u niftakru nitolbu lil Marija, biex taqlg˙alna l-grazzja li nitqieg˙du ma’ Ìesù binha!

Josef Mario Briffa SJ

Il-Madonna tat-TriqIl-Madonna tat-Triq


20 FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA20 FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA


Ìeneral Ìdid g˙all-ÌiΩwiti

Minn filg˙odu tas-Sibt, 19 ta’ Jannar, il-ÌiΩwiti fid-dinja kollha kienu mag˙qudin fit-talb mal-216 delegat mi©bura fis-Sala tal-Kongregazzjoni Ìenerali f’Ruma li dakinhar kienu qed jivvutaw u jag˙Ωlu s-Superjur Ìenerali tal-Kumpanija ta’ Ìesù. G˙all-˙abta ta’ nofsinhar, wara li kien infurmat il-Papa, t˙abbar l-isem tal-Patri Ìeneral il-©did - Fr Adolfo Nicolás.

Kul˙add fera˙ bl-a˙bar u radd ˙ajr ’l Alla li tassew tana mexxej skond qalbu biex, ma’ kull ÌiΩwita, skond kif jg˙idu l-Kostituzzjonijiet: “ta˙t il-bandiera tas-salib…

jaqdi ’l Alla wa˙du u lill-Knisja… ta˙t it-tmexxija tal-Papa”.

Fr Nicolás twieled Spanja fid-29 ta’ April, 1936 u ta’ 17-il sena da˙al ÌiΩwita. Wara li studja l-filosofija fi Spanja, fl-1960 mar missjunarju fil-Ìappun fejn l-ewwel studja l-ÌappuniΩ u mbag˙ad beda l-kors tat-teolo©ja u fis-17 ta’ Marzu, 1967, kien ordnat saçerdot. Is-Superjuri bag˙tuh Ruma jistudja fl-Università Gregorjana u jispeçjalizza fit-teolo©ija.

Meta mar lura l-Ìappun, Fr Nicolás in˙atar professur tat-teolo©ija fl-Università Sophia li l-ÌiΩwiti g˙andhom f’Tokyo

Fr Adolfo Nicolás waqt Ωjara li g˙amel lill-Papa hekk kif sar Ìeneral



u wettaq din il-missjoni g˙al 31 sena. G˙al sitt snin kien id-Direttur ta’ l-East Asian Pastoral Institute f’Manila, il-Filippini. Lura fil-Ìappun, l-ewwel kien ir-Rettur tal-Kulle©© ta’ l-istudenti ÌiΩwiti imbag˙ad fl-1993 in˙atar Provinçjal tal-Provinçja ÌappuniΩa.

Wara li temm din il-kariga hu mar jg˙ix u ja˙dem fost il-˙addiema fqar, l-emigranti Filippini u Asjatiçi f’Tokyo. Matul dawn l-a˙˙ar tliet snin hu kien il-President tal-Konferenza tal-Provinçjali fl-Asja tal-Lvant u l-Oçeanja. Barra l-iSpanjol, Fr Nicolás jaf tajjeb il-Ìappuniz, l-IngliΩ, il-Françiz u t-Taljan.

L-g˙aΩla ta’ Fr Nicolás b˙ala id-29 suççessur ta’ Sant’Injazju ntlaqg˙et b’fer˙ kbir. Qabel xejn hu tassew bniedem tar-ru˙ mimli serenità u fer˙. Hu ˙abib mimli entuΩjazmu u ener©ija. Kull min jiltaqa’ mieg˙u malajr jimtela’ b’kura©©. Il-˙afna snin li g˙ex fil-Lvant, fejn iltaqa’ ma’

˙afna kulturi u twemmin differenti, u s-snin li g˙adda b˙ala President tal-Konferenza tal-Provinçjali, b˙ala Provinçjal u Direttur u l-kuntatt li kellu ma’ isqfijiet u mexxejja g˙enuh biex ikun bniedem ta’ qalb kbira u viΩjoni wiesg˙a.

Ìimg˙a wara l-elezzjoni tal-Ìeneral il-©did, il-Papa Benedittu laqg˙u f’udjenza privata. Il-Papa ˙a pjaçir jisma’ li l-Kongregazzjoni Ìenerali waqqfet kumitat biex jistudja l-ittra li hu kiteb lil Fr Kolvenbach, is-Superjur Ìenerali ta’ qabel. I-Qdusija Tieg˙u nkura©ixxa lill-mexxej il-©did tal-ÌiΩwiti biex jissuktaw bid-djalogu mal-kultura u bl-evan©eliΩazzjoni. Din il-laqg˙a kienet opportunità sabi˙a biex Fr Nicolás jafferma ir-rispett personali tieg˙u lejn il-Vigarju ta’ Kristu kif ukoll l-istima tal-Kumpanija ta’ Ìesù u x-xewqa tag˙ha li taqdi


’l-Knisja fid-dinja kollha. Fl-a˙˙ar ta’ l-udjenza, il-Ìeneral il-©did, skond id-drawwa tal-ÌiΩwiti, ©edded il-voti reli©juΩi tieg˙u quddiem il-Papa. Imbag˙ad il-Papa qallu “Din hi drawwa tajba”.

Il-Kumpanija ta’ Ìesù trodd ˙ajr ’l Alla g˙al Fr Nicolás u tifra˙ li wara l-iSpanjol Fr Arrupe, li kien missjunarju fil-Ìappun u Provinçjal hemmhekk, u wara l-OlandiΩ Fr Kolvenbach, missjunarju fil-Libanu, g˙at-tielet darba konsekuttiva g˙andha Superjur Ìenerali li kien missjunarju. Dan hu messa©© providenzjali biex jikkonferma l-Ordni tal-ÌiΩwiti b˙ala Ordni missjunarju kif ukoll isa˙˙a˙ il-viΩjoni universali tal-Fundatur Sant’Injazju u tal-ÌiΩwiti biex jissoktaw fl-impenn s˙i˙ tag˙hom u ja˙dmu dejjem iΩjed g˙all-akbar glorja t’Alla.


Min Jien...? Il-Ìeneral il-©did tal-ÌiΩwiti

jintroduci ru˙u mal-©urnalisti

Tghallimt Nitbissem!

Xi ©ranet wara li ©ie elett Ìeneral tal-ÌiΩwiti, P. Adolfo Nicolás,

iltaqa’ mal-©urnalisti f’Ruma biex jaqsam mag˙hom xi informazzjoni

dwaru min hu u kif i˙ares lejn il-˙atra tieg˙u. Qed in©ibu hawn siltiet

mill-istqarrija tieg˙u


Aqleb Wara...


Lili ma jafni ˙add. Il-©urnalisti spanjoli qeg˙din ifittxu xi teΩor mo˙bi fejn mhemm xejn. Qeg˙din jistaqsu lil kull min jaraw bit-tama li jsibu xi ˙a©a sensazzjonali x’jiktbu, imqar daqsxejn ta’ dramm, b˙al per eΩempju jekk hux veru li jien iΩ-Ωg˙ir minn tliet a˙wa subien. Il-verità hi li jien it-tielet minn erbg˙a. Jew jistaqsu jekk hux veru li jien studjajt fl-Istitut Balmes -. Il-verità hi li jien kont hemm g˙al sena wa˙da biss meta kelli g˙axar snin u li fl-a˙˙ar ta’ dik is-sena, wa˙˙luni fi tnejn jew tliet su©©etti...

Minn mindu l˙aqt Ìeneral tal-ÌiΩwiti, fil-gazzetti qeg˙din jidhru artikli utli u o˙rajn li huma

bla ebda sugu. Fost dawn ta’ bla sugu, hemm dawk li jag˙mlu ˙ilithom kollha biex jiskopru jekk hemmx xi nuqqas ta’ qbil bejn il-ÌiΩwiti u l-Papa, jew bejn il-ÌiΩwiti u l-Vatikan. Jien bl-onesta’ kollha ma naf bl-ebda nuqqas ta’ qbil bejniethom.

Il-Kumpanija ta’ Ìesu’ dejjem ˙admet id f’id mal-Papa u n˙ossni kburi li dan hu hekk. Bejn Ωew© ma˙bubin dejjem tista’ tinqala’ xi diffikulta’. Imma, jekk hawn fostkom xi tnejn miΩΩew©in li tg˙iduli li dan mhux minnu, ma nemminkomx. G˙ax huwa veru li tnejn li jin˙abbu, jistg˙u iwe©©g˙u lil xulxin. Imma din hija ˙a©a normali. Dawk fostkom li

huma miΩΩew©in jifhmuni tajjeb x’qieg˙ed ng˙id.

Il-Kumpanija ta’ Ìesu’ trid b’qalbha kollha ta˙dem id f’id mas-Santa Sede u tobdi lill-Papa. Is-Santa Sede u l-ÌiΩwiti dejjem qablu ma’ xulxin. Minn dejjem hekk kien u nitlob u nittama li nibqg˙u hekk mag˙qudin dejjem. Dawk il-©urnalisti li kitbu li bejni u l-Papa Benedittu XVI hemm xi nuqqas ta’ qbil, ikunu jixtiequ jo˙olqu xi ˙a©a sensazzjonali. Imma d-distanza bejnietna mhix ˙lief xi ˙a©a teoretika fl-imma©inazzjoni tal-©urnalisti. Li hemm Ωgur huwa djalogu kontinwu. G˙ax jiena nemmen li t-teolo©ija hija dejjem djalogu bejn tnejn. L-importanti huwa li t-tnejn ikunu qeg˙din ifittxu l-verità... verità li hija ispirata mill-Kelma t’ Alla kemm fil-˙ajja tal-Knisja kif ukoll fost l-Insara. Jekk f’dan id-djalogu wie˙ed forsi jara xi differenzi dwar xi materji, dan ikun dejjem b˙ala parti mit-tiftix tat-tnejn biex jiskopru l-verità. Ili nistudja x-xog˙olijiet tal-Professur Ratzinger minn meta kont student. Aktar tard, meta ©ejt nistudja Ruma, komplejt nistudjahom aktar u aktar. G˙alija, l-isem ta’ Ratzinger, dejjem kien l-isem ta’ wie˙ed mill-akbar g˙alliema li kelli.

Xi ©urnalisti jqabbluni ma’ Arrupe u ma’ Kolvenbach, qisni nofsi wie˙ed u nofsi l-ie˙or. Ma


Il-Ìeneral il-©did flimkien ma’ Fr Paul Pace, id-delegat ÌiΩwita Malti fil-Kongregazzjoni Ìenerali


nistag˙©ibx li xi ˙add jg˙id li g˙andi wkoll g˙axra fil-mija ta’ Elvis Presley! Minn dan kollu m’hemm xejn. Imma jien minix Arrupe, g˙alkemm lil Arrupe dejjem ˙abbejtu u ammirajtu u Ωgur li kellu infuwenza fuqi. BiΩΩejjed ng˙id li Arrupe kien is-Superjur tieg˙i g˙al erba’ snin meta kont il-Ìappun u sa˙ansitra meta kont g˙adni skolastiku hu kien ©ie jag˙tina lecture fuq il-bomba atomika ta’ Óiroshima... imma, b’ danakollu, jien minix Arrupe.

Imma, mela, min jien jien? Biex inwe©ibkom ng˙id li jien ©ejt ma˙luq g˙al din ir-realta’ li fiha ninsab illum u g˙adni s’issa fi proçess li nsir dak li Alla riedni nsir… dak li Alla jrid minni, kif Alla jrid minn kull wie˙ed minna.

L-Asja n˙oss li g˙amlet fija tibdila kbira - nispera, li g˙all-a˙jar. Imma, jekk hux g˙all-a˙jar, jistg˙u jg˙iduh a˙jar minni, il-ÌappuniΩi. Iva l-Asja bidlitni. G˙enitni nifhem lill-o˙rajn; g˙enitni naççetta dak li hu differenti, u fiex tikkonsisti din id-differenza u kif nista’ nitg˙allem minn din id-differenza. L-Asja g˙allmitni nitbissem meta niltaqa’ mad-diffikultajiet, ma’ l-imperfezzjoni tan-natura umana u mar-realta’ tal-bniedem kif inhu.

Sakemm kont g˙adni ma ˙ri©tx minn Spanja, kont bniedem

intolleranti. Kont na˙seb f’termini ta’ ordni u ta’ kmandijiet. G˙ax kont na˙seb li r-reli©jon hija kwistjoni ta’ fedelta’ g˙all-prattika reli©juΩa. Imma, meta mort il-Ìappun, tg˙allimt li l-vera reli©joΩità hija ˙afna aktar profonda minn hekk. Tg˙allimt li wie˙ed irid jinΩel aktar fil-qalba tar-realta’ u fil-qieg˙ tan-natura tag˙na umana, kemm jekk sa nit˙addtu dwar Alla, kif ukoll jekk sa nit˙addtu fuqna nfusna u fuq il-˙ajja tal-bnedmin. F’kelma wa˙da, l-Ìappun g˙allimni mod ©did kif in˙ares lejn din id-dinja minn dik li kont imdorri fiha. G˙allimni nitbissem meta niltaqa’ ma’ diffikultajiet - ˙a©a, li fi Spanja Ωgur li kienet i©©ag˙alni nibda n˙ossni nervuΩ. A˙na l-bnedmin hekk mag˙mulin. Imma, hemm tg˙allimt li l-imperfezzjonijiet huma tant naturali, li je˙tie© nitg˙allmu li naççettawhom mill-bidunett.

Imbag˙ad kelli l-esperjenza taç-Çina. Fiç-Çina sibt dinja vasta ta’ kulturi u ta’ lingwi diversi, b’ aktar minn 27 grupp etniku fin-nofsinhar taç-Çina fejn jitkellmu ta˙lita ta’ ÇiniΩ u ta’ G˙arbi - f’ dinja, fi ftit kliem, fejn ma tistax timma©ina mod kif amministrazzjoni wa˙da tista’ tiggverna lil kul˙add.

U xi ng˙idu, mbag˙ad g˙all-Korea u l-Vietnam bid-diversitajiet kollha li hemm fihom? Jew il-

Filippini li kultant isej˙ulhom l-Italja ta’ l-Asja, g˙ax, g˙andhom l-istess karattru ferrie˙i u jafu jie˙du l-˙ajja biç-çajt b˙at-Taljani, u b’sens ta’ osservanza tal-li©i li hu aktar laxka minn dak ta’ pajjiΩi o˙ra? BiΩΩejjed ng˙idilkom li g˙andhom proverbju li jg˙id li l-li©ijiet tat-traffiku tag˙hom huma biss rakkomandazzjonijiet u mhux li©ijiet stretti?

X’sa nag˙mel fil-©ejjieni, g˙adni ma nistax ng˙id. Ir-ra©uni ta’ dan hija wa˙da u sempliçi. G˙adhom kif g˙aΩluni g˙al biçça xog˙ol ©dida g˙alija. Meta s˙abi tal-Kongregazzjoni Ìenerali jitkellmu fuq il-Patri Ìeneral, na˙sibhom qeg˙din jit˙addtu dwar Father Kolvenbach. G˙adni m’inix nirrealizza li qeg˙din jitkellmu fuqi! S’issa, qed nag˙mel ˙ilti biex nisma’ b’attenzjoni. Nisma’ u nobdi. B˙alma forsi tafu, l-Kongregazzjoni Ìenerali g˙andha l-awtorità fuq il-Patri Ìeneral ukoll! U, sakemm iddum tiltaqa’ l-Kongregazzjoni, jiena sudditu tag˙ha wkoll. Jekk il-Kongregazzjoni tg˙idli x’g˙andu jsir u x’direzzjoni jmissni nie˙u fil-©ejjieni, jien ikun id-dmir tieg˙i li nobdiha. Din tkun il-missjoni tieg˙i.

P. Adolfo Nicolás sjSuperjur Ìenerali tal-ÌiΩwiti



Jekk b˙ali, iva…Jekk differenti, le?!



Qedg˙in ng˙ixu f’soçjetà multikulturali, mag˙mula minn stejjer, karattri u personalitajiet differenti. Minkejja l-progress, hija iktar diffiçli li nitg˙allmu ng˙annqu id-diversità milli ni©©ieldu kontriha. Wie˙ed mill-ostakoli li jwaqqafna milli nibnu relazzjonijiet ma’ nies differenti hi l-attitudni negattiva dwar çerti gruppi ta’ nies. Wie˙ed mill-gruppi soçjali li huwa imçappas minn attitudnijiet negattivi huwa dak ta’ nies b’ diΩabilità mentali.

Irridu nirrikonoxxu li g˙amilna passi ta’ ©gant. Fejn fil-passat konna na˙bu lin-nies b’diΩabilità, min˙abba l-biΩà ta’ tabù, illum qeg˙din nittrattaw lil dawn il-persuni b’aktar dinjità. Fl-istess ˙in, da˙al il-vizzju li ng˙idulhom ‘imsieken’. Din l-attitudni tag˙ti l-idea li a˙na qeg˙din f’poΩizzjoni a˙jar min-nies b’diΩabilità mentali u li g˙andna aktar poter. B’din l-attitudni ta’ superjorità, minflok il-karità tkun bejn Ωew© persuni differenti imma indaqs, tkun ©ejja ming˙and persuni li huma ‘normali’ lil persuni ‘inferjuri’ g˙alihom.

Il-pre©udizzju, id-diskriminazzjoni, il-mibeg˙da u l-intolleranza huma triqat li jwasslu g˙al eΩistenza li ma t˙allix frott fil-˙ajja ta’ dak li jkun u fis-soçjetà. G˙alkemm nistg˙u nkunu çari fi kliemna u fl-attitudni tag˙na dwar l-idea tag˙na rigward nies bi problemi mentali, jista’ jkun li, mo˙bi fl-g˙eruq tag˙na, hemm pre©udizzji li nikkomunikaw ma’ ta’ madwarna. X’tip ta’ m©ieba pre©udikata jista’ jikollna fil-˙ajja ta’ kuljum ming˙ajr ma nindunaw? Meta nitilfu l-paçenzja waqt konverΩazzjoni

• Ipprova a˙rab milli tara d-differenza biss b˙ala problema, biex tibda t˙ares lejn id-diversità b˙ala riΩors b’sa˙˙tu.

• Kun ippreparat biex tinbidel u taddotta perspettivi ©odda.B˙ala Insara, Ìesù huwa l-isba˙

xbiha reali li tista’ tg˙inna biex neg˙lbu l-pre©udizzji u ninfet˙u g˙an-nies b’diΩabilità mentali. B˙al Ìesù, int tista’ ©©ib tbissima fuq fomm l-emar©inati, tg˙in biex nies bi problemi mentali jag˙rfu l-kapaçitajiet tag˙hom u teduka lil ta’ madwarek dwar l-attitudni li g˙andu jkollna lejn id-diversità.

Grupp Appostolat tat-Talb(Marbuta ma’ l-Intenzjoni

Ìenerali g˙al Frar)

ma’ nies bi problemi mentali, naççettaw jew ng˙idu çajt dwar in-nies b’diΩabilità, ni©©eneralizzaw billi nqieg˙du lil kul˙add fuq fl-istess keffa, kif ukoll meta nassumu li l-mod kif ng˙ixu a˙na huwa n-normal u l-a˙jar.

Din l-im©ieba tirriΩulta f’diversi konsegwenzi – il-vittmi isoffru minn diskriminazzjoni u oppressjoni li li ma t˙allihomx jie˙du sehem s˙i˙ fis-soçjetà. M’hemmx g˙alfejn nag˙mlu affarijiet kbar biex inwettqu bidla. Kollox jibda’ mir-riflessjoni sinçiera dwarna nfusna, fuq ir-relazzjonijiet li g˙andna ma’ ta’ madwarna. Ladarba nindunaw bil-pre©udizzji mo˙bija, inkunu qed nimxu lejn it-triq tal-bidla li twassalna biex ninfet˙u g˙al nies li huma differenti minna.

Hemm diversi ideat kif a˙na nistg˙u neg˙lbu l-pre©udizzji kontra min g˙andu xi diΩabilità mentali jew persuni o˙rajn li huma differenti minna:• Aççetta l-fatt li int g˙andek l-

pre©udizzji tieg˙ek, speçjalment dawk sottili fini u mo˙bija.

• St˙arre© dwar min hu differenti minnek biex tikseb informazzjoni li tmur kontra l-pre©udizzji tieg˙ek.

• Tkellem u staqsi dwar id-diΩabilità u d-differenzi li j©ag˙luk tkun anzjuΩ jew beΩg˙an.

• Ag˙mel xog˙ol volontarju ma’ a©enziji li jipprovdu servizzi g˙al nies b’diΩabilità mentali.

• Óares lejn valuri li jg˙aqqdu n-nies flimkien, minflok jifirduhom.

Appostolat tat-Talb Issie˙eb int ukoll ma’ l-eluf ta’ Insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-intenzjonijiet li kull xahar il-Papa u l-Isqfijiet jag˙Ωlu. Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jew wa˙da, kemm aktar jisma’ it-talb tag˙na lkoll flimkien.

Intenzjonijiet g˙al-Frar, 2008Ìenerali: Biex il-persuni b’diΩabbilta’ mentali ma jkunux emar©inati, iΩda jsibu r-rispett u l-g˙ajnuna me˙tie©a

Missjunarja: Biex l-Istituti ta’ Óajja Konsagrata fil-missjonijiet, b’qalb kbira, jag˙tu xiehda u j˙abbru ‘l Kristu sat-truf kollha ta’ l-art.

Isqfijiet: Biex dawk li j˙ossu lill-Mulej isej˙ilhom g˙as-saçerdozju jew Óajja Kkonsagrata ikollhom il-kura©© ig˙idu “iva” lil Alla.



Çentru Spiritwalità InjazjanaMount St Joseph Retreat House,Targa Gap, Triq il-MissjunarjiMaltin, Il-Mosta, MST 9072Tel: 2141 6916

Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©inData: Mill-Ìimg˙a 8 Ta’ Frar, fis-6.00pm sal-Óadd 10, fil-5.00pmJiffaçillitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti u Fr. Vince Magri SJ

The Book of Psalms and Select Themes from the Spiritual Excercises of St Ignatius Date: From Friday 15th February at 6.30 pm till Sunday 17th at 5.00 pmGiven by: Prof. Anthony J. Frendo (Professor in Scripture and Biblical Archaeology)

Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©inData: Mill-Ìimg˙a 7 ta’ Marzu, fis-6.00pm sal-Óadd 9, fil-5.00pmJiffaçillitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti u Fr. Vince Magri SJ

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK OPPORTUNITAJIET TA’ FORMAZZJONI

Il-Verità Fuqna Nfusna te˙lisnaF’dan is-Seminar ser nirriflettu fuq kif nistg˙u nkunu dak li tassew a˙na Data: L-Erbg˙a 12 ta’ Marzu mis-6.00pm sat-8.00pmImexxi: Fr Arthur G. Vella, SJ

Irtir fil-Kampanja Wiçç imb’wiçç ma’ Ìesù RxoxtDan l-irtir huwa ntenzjonat g˙all-familja kollha. Ser ikun adattat sew g˙all-©enituri kif ukoll g˙at-tfalData: Mill-Ìimg˙a 28 ta’ Marzu 2008 sal-Óadd 30 ta’ Marzu wara nofs in-nhar Imexxu: Dr. Edward Warrington u Fr Paul Zammit SJ

DAR MANRESATriq Santa DuminkaVictoria, G˙awdexTel: 21 556 635Fax 21 559 314

Irtir g˙all-ProfessjonistiIrtir bil-MaltiData: Mill-Ìimg˙a, 29 ta’ Frar, 2008 fis-7.00 ta’ filg˙axija sal-Óadd, 2 ta’ Marzu, wara l-pranzuImexxi: Fr. Godwin Preca, SJ

Irtir g˙all-koppji Professjonisti Dan l-irtir huwa indirizzat lill-koppji professjonisti u g˙andu jsir bil-Malti Data: Mill-Ìimg˙a, 7 ta ‘ Marzu, 2008 fis-7.00 ta’ filg˙axija sal-Óadd, 9 ta’ Marzu wara l-pranzuImexxi: Fr. Arthur Vella, SJ

Irtir g˙all-Professjonisti bit-TaljanData: Mill-Ìimg˙a, 14 ta’ Marzu, 2008, fis-7.00 ta’ filg˙axija sat-Tlieta, 18 ta’ Marzu wara l-pranzuImexxi: Padre Vittorio Liberti, SJ

Marriage EncounterDan l-irtir ta’ weekend hu indirizzat g˙all-koppji miΩΩew©inData: Mis-Sibt, 29 ta’ Marzu, 2008, fid-9.00 ta’ filg˙odu sal-Óadd, 30 ta’ Marzu, fl-4.00 ta’ wara nofs in-nharImexxu: Fr.Joe Mizzi, Direttur tal-Moviment ta’ Kana f’Malta, flimkien mall-koppja Tony u Miriam Sammut, President tal-Gruppi Familji Nsara.Parteçipanti: Mhux aktar minn 12-il koppja.

Gawdi int ukoll minn esperjenza li tkabbrek u tiffurmak. Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jew çempel biex tibbukkja jew tikseb aktar informazzjoni.



Il-Magazin huwa mod sabi˙ biex il-qarrejja jaqsmu ma’ xulxin l-esperjenzi, il-˙sibijiet, problemi u su©©erimenti tag˙hom.

Dak li qed tg˙ix int, jew li tg˙allimt int fil-˙ajja jista’ jkun ta’ g˙ajnuna kbira g˙al xi ˙add li jaqra l-Magazin tag˙na.

G˙alhekk nistiednu lill-qarrejja biex jiktbulna l-˙sibijiet, l-istejjer, l-esperjenzi tag˙hom. Nirringrazzjaw lil dawk li di©à qed jag˙mlu hekk. Bosta poeΩiji li n©ibu huma miktuba minn qarrejja.

Meta tiktbu xi esperjenza g˙idulna jekk tixtiequx nippublikawha ta˙t isimkom, inkella ta˙t nom de plume, biex tinΩamm il-kunfidenzjalità. Xi drabi, biex in˙arsu l-privatezza ta’ min jikteb, nibdlu xi dettalji ta’ ismijiet u postijiet. Imma jista’ ji©ri li xi dettalji jaqblu eΩatt mas-sitwazzjoni ta’ xi qarrej ie˙or. Meta ji©ri dan kull xebh mar-realtà jkun kollu kemm hu b’kumbinazzjoni. G˙alhekk wie˙ed m’g˙andux ja˙seb f’xi persuna jew persuni reali jista’ jkun jaf huwa jew hija.

Dan importanti biex nirrispettaw il-privatezza ta’ min jikteb u biex kul˙add i˙ossu ˙ieles li jista’ jaqsam mal-qarrejja l-esperjenzi u l-istejjer tag˙hom.

L-Edituri

Minn Jannar mhux se nibqg˙u nirreferu g˙all-munita tal-Lira Maltija, imma biss g˙all-Ewro.

IKTBULNA L-ESPERJENZI TAGÓKOM

l-EWRO FLOK IL-LIRA MALTIJAÇEKKIJIET

Jekk tibg˙at il-˙las jew offerta tieg˙ek b’çekk aççerta ru˙ek li:1. Is-somma indikata tkun bl-EWRO

(e) u mhux Lira Maltija (Lm).2. Jekk tuΩa çekkijiet li

g˙adhom stampati bis-simbolu LM, aqta’ dan

is-simbolu u minfloku ikteb b’idek is-simbolu ta’ l-Ewro (€). Hdejn din il-korrezzjoni tinsiex tiffirma jew tniΩΩel l-inizjali tieg˙ek.

L-abbonament se jibqa’ l-ekwivalenti g˙al Lm2, i©ifieri e4.66

Infakkru li l-Magazine tag˙na JIDDEPENDI GÓAL KOLLOX MILL-OFFERTI ÌENERUÛI li l-qarrejja jibg˙atu ma’ l-abbonament tag˙hom. Ming˙ajr dawn l-offerti ma nkunux nistg˙u inla˙˙qu ma’l-ispejjeΩ ta’ l-istampar u tal-posta.

Ntiolbukom g˙alhekk tibqg˙u ©eneruΩi mal-Magazin tag˙kom, anke jekk il-munita tinbidel. GRAZZI lil kull min jibg˙at offerti.

RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 �1

Kull darba li naqra jew niftakar kemm jeΩistu tipi differenti ta’ mo˙qrija fid-dinja jaqbadni swied ta’ qalb. Kemm hu bla qalb dak il-bniedem li jasal biex ja˙qar l-annimali. B˙all per eΩempju, meta jkun hemm xi Ωiemel li wara li jwe©©a jittie˙ed il-biççerija biex jinqatel u jittiekel g˙ax dan ma jkunx g˙adu tajjeb biex ji©ri. IΩda mbag˙ad hawn nies li flok ja˙qru lill-annimali i˙obbuhom u jitrattawhom b˙alna l-bnedmin. Qed ng˙id g˙al dawk in-nies li g˙andom xi santwarju ta’ l-annimali jew dawk li jitimg˙u il-klieb u il-qtates ta’ barra it-triq. L-ammont ta’ flus u volontiera huma ftit ˙afna ©o dawn is-santwarji, g˙alhekk ma nag˙mlux ˙aΩin kieku a˙na ukoll ng˙inuhom.

Tajjeb ukoll li minn meta t-tfal ikunu g˙adhom Ωg˙ar tixtrulhom xi annimal li jistg˙u iΩommu id-dar u iddarruhom jie˙du ˙siebu kuljum biex b’hekk it-tfal jidhraw u jikbru bir-responsabilità ta’ kif g˙andhom jie˙du ˙sieb l-annimali u mhux jitimg˙uhom meta jkollhom aptit. Bil-mod il mod l-abbandun u is-swat qed jonqsu f’Malta. L-iktar g˙aliex teΩisti li©i li dan ma jistax ise˙˙. B˙al, per eΩempju, il-©lied tal-klieb.

Int stess tista’ twaqqaf il-mo˙qrija milli isse˙˙. G˙alhekk meta taraw xi mo˙qrija tistg˙u iççemplu g˙all-g˙ajnuna fuq in-numru: 112.

Abby and Bernice (14-il sena)

Il-Mohqrija ta’ L-AnnimaliJiktbu l-Qarrejja

RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 �1


Tisliba FRaR 2008C

arpe

t Z

on

e ©

enti

lmen

t jo

ffri

Dir

t C

ontr

olle

r b˙

ala

riga

l g˙a

r-re

bbie

˙/a

tal-C

ross

wor

d P

uzzl

eD

isin

n •

Out

look

Coo

p

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek lill-benefatturi u ’l-˙bieb tag˙na mejtin

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Jannar 2008, hi Mrs Maria Falzon, GudjaIMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-Lil Óbiena, 78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar, NXR 2067.It-twe©ibiet iridu jaslulna sa l-a˙˙ar tax-xahar.

Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000. Tinsiex tikteb l-ammont bl-Ewro u tiffirma ˙dejn kull bidla li tag˙mel fuq iç-çekk.

Sliema Paula Grech, o˙t Br William Pace, SJMarsa Carmelina Attard Eugenia Borg Msida Helen RizzoÓal Tarxien Maria GrechMilan Sr Saveria Borg, SCGC

Mimdudin: 1. Fil-veru sens! (6); 4. Jinsabu fiç-çimiterju iΩda mhux oqbra (6); 7. Warrab min-nofs! (3); 8. Kamra Ωg˙ira (6); 9. Bejni u n-neputijiet hemm dawn (6); 10 u 12. Nie˙du parti (4); 12. Ara 12 mimduda (4); 14. …….Baba jew Muhammed….. (3); 15. Ikla m˙awwda (3); 16 u 18. Reli©juΩ (10);18. Ara 16 mimduda (3); 20. Mhux il-platti kollha huma ta’ l-Appostli? (4); 21. Skoprejt xi ˙a©a f’din il-Ìurnata?; 24. Nokkla (6); 25. Dan x’aktarx li jkun politiku (6); 26. Kunjom mhux komuni (3); 27. Il-Kuntrarju ta’ 22 wieqfa (6); 28. Tittiekel mit-ti©ie© (6);

Weqfin: 1 Jappartienu lilna (10); 2. Movimenti x’aktarx qawwija (6); 3. G˙amlet uΩu minn (4); 4. La l-biera˙ u lanqas g˙ada (8); 5. Ma j˙allix lil min jiftakar (6); 6. G˙andhom bΩonnok (6); 11. Wie˙ed biss minn dawn kollha mhux falz! (5); 13. IΩurek waqt il-mard (5); 16. Jigref dan! (6); 17. Stanzi jew partijiet minn poeΩija (6); 18. Lok, frott u numru (6); 19. Xbiha minquxa mill--ir˙am jew mill-injam (6); 22. Mhux komuni (4); 23. Norbtu bih dan (4);

TWEÌIBATAT-TISLIBA JANNAR 2008MIMDUDIN: 1. Berbaq; 4. Skappa; 7. Art; 8. Sannat; 9. Artist; 10. Iran; 12. Kajr; 14. Min; 15. Thi; 16. Fen; 18. Str; 20. Ebda; 21. Kata; 24. Ìungla; 25. NuΩawh; 26. Tut; 27. Antiki; 28. InbillWEQFIN: 1. Bastim; 2. Randan; 3. Qatt; 4. Stam; 5. Privat; 6. Awturi; 11. Rikeb; 13. J˙ott; 16. Ferg˙a; 17. Ndunat; 18. Salami; 19. Ra˙˙al; 22. Pati; 23. Enti

RM2000 LiL-ÓbiebnA • FRAR 2008 ��

ATTARD 2141 8028 2141 8031BALZAN 2149 2288BAÓRIJA 2145 9135BIRKIRKARA 2149 2578 BIRÛEBBUGIA 2165 4518BURMARRAD 2158 1122BUSKETT 2145 6227DINGLI 2145 2859FGURA 2180 2021FLORIANA 2124 2230GÓARGÓUR 2143 1177GÓAXAQ 2189 8052 2189 2005GUDJA 2169 6336GÛIRA 2133 5231KIRKOP 2164 2144LUQA 2189 5174M’SCALA 2163 7881MANIKATA 2157 6769MELLIEÓA 2157 3317MÌARR 2157 4658MOSTA 2143 3769 2143 3835MQABBA 2168 3070MSIDA 2123 8804NAXXAR 2141 1859QORMI 2148 7282 2149 4097RABAT 2145 6824

SAFI 2167 6824SENGLEA 2169 0019SIÌÌIEWI 2146 1377 2146 4804SLIEMA 2133 2375STA LUÇIJA 2189 6093ST. JULIAN’S 2133 6914ST PAUL’S BAY 2157 1854TARXIEN 2189 7312XGÓAJRA 2169 0769ÛABBAR 2166 6267ÛEBBIEGÓ 2157 5652ÛEBBUÌ 2146 7453 2164 0651ÛEJTUN 2167 5009ÛURRIEQ 2164 9680 2168 2143 GÓAWDEXGÓASRI 2155 2613GÓAJNSIELEM 2155 5518MUNXAR 2155 4621NADUR 2155 2206QALA 2156 4206SAN LAWRENZ 2155 6355VICTORIA 2155 4088 2155 6487XAGÓRA 2155 3477XEWKIJA 2155 1329ÛEBBUÌ 2155 1135

Ibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061891650619210

U TgÓiN FiL‐ÓiDMA TAL‐ÌiÛwiTi

PERMEZZ TAL-MOBILE

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99 Lm3(li minnhom e0.70 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 Lm5 (li minnhom e1.16 (30ç) jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

IMPORTANTI:Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidiriz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb: ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

BiEX iÌÌEDDED L‐ABBONAMENT TiEgÓEK

g˙al kull tag˙rif:RM‐LiL ÓBiEBNA c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Sciclunain‐Naxxar NXR 2067Tel: 2141 2606 • Mobile: 7982 6899Email: [email protected]

GRAZZI MILL-QALB LIL DAWK KOLLHA LI QED JIBGÓATU OFFERTI U GÓAJNUNA.

biex i©©edded

NOTA gÓAL DAwK Li gÓANDHOM ÓLAS B’LURA:Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu

l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibg˙atu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament.

ibg˙at ismek, indirizz u telefon flimkien mal‐˙las g˙all‐abbonament tieg˙ek fl‐indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien 04.66 (Lm2) ta’

l‐abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l‐˙las tas‐snin mg˙oddija.

PERMEZZ TAT-TELEFONbiex i©©edded

Jekk tibg˙at çekk, importanti li tiktbu f’Ewros u mhux f’Liri Maltin. Inkella ma jissarrafx

�� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA

Lest iccappas idek?Lest iccappas idek?ADDIS ABEBA (Etjopja) 3-30 t’ Awissu

Esperjenza spiritwali ta’ ˙idma diretta ma’ l-ifqar nies fil-Mother Teresa Home of the Dying f’Addis Ababa, kif ukoll ma’ tfal iltiema u/jew HIV+ f’çentri o˙ra. B’kollaborazzjoni mas-sorijiet Fran©iskani tal-Qalb ta’ Ìesù u mal-ÌiΩwiti. Miftu˙a g˙al Ωg˙aΩag˙ maturi bejn it-18 u s-26 sena li lesti jg˙ixu ˙ajja sempliçi u jo˙olqu ambjent ta’ komunità. Esperjenza tajba ˙afna g˙al dawk b’esperjenza fil-mediçina, fil-fiΩjoterapija u g˙al min jixtieq jesplora iktar fil-fond il-˙idma missjunarja tal-Knisja.

Applikazzjonijiet u iktar dettalji minn g˙and Fr Joseph Cassar SJ, (Email: [email protected] jew Mob: 79270409)

KAJR u MINIA (E©ittu)Min-nofs Lulju sat-tieni ©img˙a ta’ Awissu

Ûew© esperjenzi spiritwali u komunitarji f’postijiet differenti mat-tfal fqar f’l-E©ittu.

L-ewwel grupp: fil-g˙odu jorganizza skola-sajf g˙at-tfal fqar tal-Muqattam fil-Kajr fejn ja˙dmu s-sorijiet ta’ Madre TereΩa. Wara nofs in-nhar issir ˙idma ma’ l-anzjani u t-tfal fil-Faggala flimkien mal-istess sorijiet.

Volontarjat g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ Sajf ‘08InYgo (in-Network Injazjan taΩ-Ûg˙aΩag˙) jistiednek

ting˙aqad ma’ ˙afna Ωg˙aΩag˙ b˙alek li lesti jçappsu idejhom das-sajf biex jg˙inu lil xi ˙add fil-bΩonn.Dan is-sajf li ©ej tista’ ting˙aqad ma’ grupp minn

dawn t’hawn ta˙t biex idduq ftit mill-fer˙ ta’ min lest jag˙ti xi ˙a©a mill-qalb.

�� FRAR 2008 • RM2000 LiL-ÓbiebnA


Lest iccappas idek?Lest iccappas idek? It-tieni grupp: ja˙dem mat-tfal fqar fiç-Centru ta’ GadesSid immexxi mill-GiΩwita Malti P. Twanny Fenech.

Isiru intervisti biex jintg˙aΩlu l-gruppi. Ting˙ata prijorità lill-istudenti universitarji. Applikazzjonijiet u iktar dettalji minn g˙and Fr. Jimmy Bartolo SJ, (email: [email protected], Tel: 23402341) jew Fr. Edgar Busuttil, SJ (email: [email protected] Tel: 21677841)

ÛEJTUN (Malta)Lulju u Awissu

Grupp limitat ta’ Ωg˙aΩag˙ li jixtiequ jg˙inu fil-kamp sajf tat-tfal fiΩ-Ûejtun. Kul˙add irid jattendi g˙al seminar ta’ formazzjoni li jsir fl-ewwel ©img˙a ta’ Lulju. Tul Lulju niltaqg˙u darba fil-©img˙a. Minn wara Santa Marija niltaqg˙u aktar spiss sa l-a˙˙ar t’Awissu sakemm isir it-Talent show.

Minn hu nteressat jikkomunika ma’ Fr Edgar Busuttil SJ (Email: [email protected] jew Tel: 21677841)

COTTOLENGO 2008 (Italia)L-a˙˙ar ©img˙atejn ta’ Lulju

L-esperjenza ta’ Cottolengo hija mmirata biex tg˙in liΩ-Ωg˙aΩag˙ ©eneruΩi jinfet˙u aktar g˙al persuni li jiddependu g˙al kollox mill-o˙rajn: persuni b’diΩabilità mentali jew fiΩika, anzjani u morda f’ qieg˙ ta’ sodda. Óafna drabi dawn il-persuni, aktar mill-g˙ajnuna fiΩika, g˙andhom bΩonn preΩenza ta’ wens u m˙abba. Esperjenza li titlob ˙inijiet twal ta’ servizz matul il-©urnata kollha. Il-voluntiera jridu jkunu lesti li jg˙inu u jaqdu l-bΩonnijiet kollha li l-morda jista’ jkollhom.

Esperjenza b˙al din hija ndirizzata l-aktar g˙all-istudenti maturi tas-Sixth Form tal-Kulle©© San Alwi©i, iΩda jistg˙u jing˙aqdu mag˙na Ωg˙aΩag˙ o˙rajn li jkunu lesti

jintegraw ruh˙om fil-grupp. Ìeneralment il-grupp ikun mag˙mul minn tmien persuni, tfajliet u ©uvintur.

Dawk li jinteressaw ru˙hom f’din l-esperjenza jistg˙u jikkuntattjaw lil Fr. Anthony Cilia, SJ (e-mail: [email protected] Tel: 21556635)

LOURDES (Franza)14 – 29 Lulju 2008

Nitilg˙u Lourdes biex ng˙inu lill-morda. Esperjenza fejn il-voluntiera Maltin jiltaqg˙u u ja˙dmu flimkien ma’ Ωg˙aΩag˙ volulntiera minn pajjiΩi differenti. Tkun esperjenza ukoll ta’ talb u xi ftit ˙in ta’ rilassament. Importanti ˙afna li n-nies li japplikaw jie˙du din l-esperjenza b’sens ta’ missjoni u mhux ta’ vaganza. Hemm post g˙al ˙mistax-il Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a.

Applikazzjonijiet u aktar dettalji ming˙and Fr. Vince Magri SJ, (email:

[email protected]; Tel: 21694583 jew 21677841 jew mob. 99864561)

BARI (Italja)L-a˙˙ar ©img˙atejn ta’ Lulju 2008

Nag˙mlu esperjenza mas-sorijiet ta Madre TereΩa li jg˙ixu f’parti fqira fil-belt ta’ Bari. NorganiΩΩaw kamp tas-sajf g˙al madwar 60 tifel u tifla. Minbarra l-attivitajiet ta’ log˙ob nag˙tu lil dawn it-tfal l-im˙abba u l-˙in tag˙na. L-esperjenza hija impenjativa ˙afna. Ikollna numru ta’ laqg˙at ta’ formazzjoni u t˙ejjija qabel immorru g˙all-attività. Dawk li jixtiequ ji©u jridu jkunu lesti li jippreparaw flimkien g˙al din l-esperjenza. Isiru intervisti biex jintg˙aΩlu l-membri tal-grupp.

Aktar informazzjoni ming˙and: Miriam Portelli ([email protected] Mob: 99895505).


RM2008-02 Feb

Documents

Transcript of RM2008-02 Feb