Εισαγωγή στα Μέσα και στη Μαζική Επικοινωνία Α’ Εξάμηνο, Α’ Έτος

Το ραδιόφωνο στην Ελλάδα

Η χρυσή εποχή της ραδιοφωνίας

(1951-1967)

Τεχνολογικές εξελίξεις:

• 1951: το πρώτο μαγνητόφωνο

• 1960: το τρανζίστορ

Ευρύτερη χρήση και ευελιξία

Προσέγγιση του αποδέκτη/ακροατή

Μείωση του κόστους (για το τρανζίστορ)

«Εθνικό Πρόγραμμα»

* Σημείωση: οι στρατιωτικοί ραδιοσταθμοί είναι δημοφιλείς: (εκλαΐκευση, ψυχαγωγία, ελάχιστη ομιλία και ειδήσεις)

1954: Τρίτο Πρόγραμμα

Ύφος: σοβαρό πολιτιστικό ραδιόφωνο

«ελιτίστικο πρόγραμμỨ- έμφαση στην κλασική μουσική

Παράλληλα: πολλαπλασιασμός τοπικών ραδιοσταθμών και στρατιωτικών ραδιοσταθμών

Οι «αποστολές» του ραδιοφώνου

Πρότυπο «πνευματικής καλλιέργειας» του πληθυσμού : ΒΒC

Συντηρητική οπτική

Συγκεντρωτική λογική και έλεγχος

Ραδιόφωνο: μέσο διάδοσης του πολιτισμού

Εκπαιδευτικό μέσο

Μέσο διαπαιδαγώγησης

Ραδιόφωνο: Πόλος έλξης

- της ελληνικής διανόησης

- των τεχνών (θέατρο, μουσική…) και της λογοτεχνίας

- της δημοσιογραφίας κλπ.

Δημιουργία νέων ραδιοφωνικών ειδών: η ραδιοφωνική απαγγελία

Πειραματισμοί ειδών: ραδιοφωνικό θέατρο, ραδιοφωνικό σκετς, ραδιοφωνικό ντοκυμαντέρ, ραδιοφωνικά σήριαλ, συναυλίες…

• «ραδιοχρονικά» (feature): μείξη ειδών και χρήση πολλών ραδιοφωνικών εκφράσεων (αφήγηση, μουσική, λόγο, ηχητικά εφέ…)

Η περίοδος της δικτατορίας (1967-1974)

Αυστηρή λογοκρισία και έλεγχος το ραδιόφωνο μπαίνει γρήγορα σε ανυποληψία

Ρήξη με την εμπιστοσύνη του κοινού

- Η ακροαματικότητα πέφτει αισθητά

- Η επαφή με το κοινό διατηρείται μέσω των πειρατικών ερασιτεχνικών σταθμών

- Εμφάνιση τηλεόρασης

Στοιχεία ραδιοφωνικού περιεχομένου - Μέσο προπαγάνδας και στρατιωτικής εξουσίας

- Διευθυντές ραδιοφώνου: αξιωματικοί του στρατού

- Λαϊκισμός και προπαγάνδα

- Έμφαση στο «λαμπρό ελληνικό παρελθόν»

- Έμφαση στην «εθνική διαπαιδαγώγηση»

*ΥΕΝΕΔ: αποκτά πιο μοντέρνο ύφος. Λαϊκά προγράμματα, προσιτά στο ευρύ κοινό

Το «αντιδικτατορικό» ραδιόφωνο

Οι ελληνικές εκπομπές στα BBC, Radio

France, Deutsche Welle

O πειρατικός σταθμός του Πολυτεχνείου

(1973) που στήνεται κατά τη διάρκεια

κατάληψης του Πολυτεχνείου – καλεί τον λαό

σε απεργία και ανατροπή του καθεστώτος

Το κρατικό ραδιόφωνο της

μεταπολίτευσης (1/2)

Το ραδιόφωνο εξαιρείται και πάλι από τις

συνταγματικές διατάξεις περί Τύπου (Σύνταγμα 1975,

άρθρο 15)

1975: Από ΕΙΡΤ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας και

τηλεόρασης)ΕΡΤ (Ελληνική Ραδιοφωνία

Τηλεόραση)

Πολιτιστική αποστολή και δημόσιο συμφέρον

ραδιοφώνου – ελιτίστικη τάση

Χρήση δημοτικής γλώσσας

Προώθηση ενεργής συμμετοχής ακροατών +

σφυγμομετρήσεις

Το κρατικό ραδιόφωνο της

μεταπολίτευσης (2/2)

Πολλαπλά ακροατήρια

Διαφοροποίηση προγραμμάτων ανάλογα:

-ώρα

-ηλικία

-ζώνη ακρόασης

Ποικιλία προγραμμάτων: αναλυτικές ειδήσεις, μουσικές εκπομπές, εκπομπές λόγού

Διαχωρισμός ‘ελαφριών’ εκπομπών – ‘υψηλού’ επιπέδου (βλ. 3ο πρόγραμμα – 1977, ξεχωριστή διεύθυνση έως το 1982)

Η δεκαετία του 1980 – περίοδος κρίσης

του ραδιοφώνου

Χαμηλός προϋπολογισμός

Συρρίκνωση των προγραμμάτων

Χαμηλή ακροαματικότητα

Πειρατικό ραδιόφωνο – άνοδος και επιτυχία

ραδιοπειρατικών σταθμών (έμφαση στη λαϊκή

μουσική, ξένη μουσική και ροκ

Απελευθέρωση της ραδιοφωνικής αγοράς

(1987) από το κρατικό μονοπώλιο (ευρωπαϊκή

τάση)

Η «άνοιξη» της ραδιοφωνίας

(1987-1990)

Πρώτη περίοδος απορρύθμισης

Το ραδιοφωνικό τοπίο αποτελείται από:

- Δημοτικό ραδιόφωνο

- Ιδιωτικό ραδιόφωνο

- Δημόσιο ραδιόφωνο

Το δημοτικό ραδιόφωνο

Θετικό κλίμα απελευθέρωσης από το κρατικό μονοπώλιο

Αίτημα αποκέντρωσης και πλουραλισμού

Κοινά στοιχεία με τα κοινοτικά ραδιόφωνα του εξωτερικού (community radio)

Παραδοσιακό τρίπτυχο : ενημέρωση – ψυχαγωγία – επιμόρφωση

(βλ. Αθήνα 8.84, Κανάλι 1, Θεσσαλονίκη FM 100…)

Τάσεις στο πρόγραμμα:

-Ενημερωτικές και δημοσιογραφικές εκπομπές

-Ευρεία θεματολογία (πολυσυλλεκτικότητα)

-επικοινωνία με τους ακροατές/εγγύτητα

(τηλεφωνική επικοινωνία, σχόλια…)

-συνεχής ροή προγράμματος(24ωρη)

Διάρθρωση σε ζώνες (ενημέρωση στις πρωινές ζώνες –

περισσότερο μουσική στις απογευματινές/βραδινές)

Στελέχωση : δημοσιογράφοι, πρώην ‘πειρατές’,

djs…

Δημοτικοί σταθμοί μη κερδοσκοπικοί

οργανισμοί – βαραίνουν τον προϋπολογισμό

των δήμων

*Από το 1990 και μετά: οι δημοτικοί σταθμοί

αρχίζουν να υποχωρούν μπροστά στην

παντοδυναμία των ιδιωτικών

Ιδιωτική ραδιοφωνία

Αίτημα ‘ελεύθερης ραδιοφωνίας’

Από τα πολυσυλλεκτικά προγράμματα γενικής στόχευσης σταδιακά σε εξειδικευμένη στόχευση

Δυναμική σχέση με το κοινό (‘αυτό που θέλει το κοινό’)

Κληρονομιά από το δημόσιο/κρατικό, το δημοτικό και το πειρατικό ραδιόφωνο

Ελληνική ιδιαιτερότητα των πρώτων χρόνων: ραδιοφωνικά προγράμματα σύμφωνα με τις προτιμήσεις του ιδιοκτήτη του σταθμού

Οικονομική τάση: σταδιακά εμφανίζεται η οριζόντια συγκέντρωση (πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί που ανήκουν στον ίδιο όμιλο)

..και κάθετη συγκέντρωση : ένας όμιλος που έχει τηλεοπτικούς, ραδιοφωνικούς σταθμούς, ημερήσιες εφημερίδες, περιοδικά, εκδόσεις, δισκογραφικές εταιρίες…

Το ραδιόφωνο καθιερώνεται ως ψυχαγωγικό

μέσο

εμπορική εποχή – εμπορικό ρεπερτόριο

(mainstream + play list)

Προσέλκυση όλο και μεγαλύτερων ποσοστών

ακροαματικότητας

Σύζευξη ραδιοφώνου με δισκογραφικές εταιρίες

(καθορίζοντας εξ ολοκλήρου το περιεχόμενο)

Εποχή προώθησης/μάρκετινγκ

Τελευταία τάση: μείξη περιεχομένου

Η εποχή της κρίσης για το ραδιόφωνο

Τέλη δεκαετίας 1990 - …

Οικονομικά προβήματα – δημιουργία στρατηγικών συνέργειας (ισχυροί όμιλοι ιδρύουν μουσικούς σταθμούς)

Εμφάνιση θεματικών σταθμών (πχ. αθλητικών ραδιοσταμών)

Συρρίκνωση ρόλου ραδιοφωνικών/μουσικών παραγωγών – μειωμένη παρουσία (λόγω play list)

Σαρωτική κυριάρχηση ιδιωτικής τηλεόρασης

Η δημόσια ραδιοφωνία μετά την

απορρύθμιση

Διαφύλαξη των «αποστολών» του ραδιοφώνου

(κυρίως του επιμορφωτικού)

Πολυμέρεια προγραμμάτων γενικής στόχευσης

Προγράμματα ειδικής στόχευσης (για τους

αγρότες, τη γυναίκα, παιδικά προγράμματα, τις

τέχνες…)

Αδυναμία στόχευσης και διατήρησης ενός

συγκεκριμένου/σταθερού ακροατηρίου

Συρρίκνωση κονδυλίων

Εναλλαγές προσώπων στη διοίκηση –

ασυνέχεια στη στρατηγική

Μετανάστευση ανθρώπινου δυναμικού στην

ιδιωτική ραδιοφωνία

Τάση ανάκαμψης μέσα της δεκαετίας του 1990