Project B1 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2013

ΤΜΗΜΑ Β1 - Project 2ο ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 1

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΡΑΣ

Σαντορίνη 2013

ΤΜΗΜΑ Β1 - Project 2ο ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ


Περιεχόµενα

Πρόλογος…………………………………………………………………………………………………. σελ. 3

Κεφάλαιο 1: Ανατοµία/Φυσιολογία………………………………………………………………. σελ.4

Κεφάλαιο 2: Αισθήσεις……………………………………………………………………………….. σελ.16

Κεφάλαιο 3: Ύπνος/Όνειρα/∆ιαταραχές/ Déjà vu………………………………………….. σελ.55

Κεφάλαιο 4: Ψυχολογία……………………………………………………………………………… σελ.70

Κεφάλαιο 5: Ψυχασθένειες…………………………………………………………………………. σελ.112

Κεφάλαιο 6: Ρεφλεξιολογία/Βελονισµός/ Ασιατικές τεχνικές (γιόγκα).................. σελ.142


ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στα πλαίσια του µαθήµατος Project, του δευτέρου τετραµήνου του σχολικού έτους

2012-2013 ασχοληθήκαµε µε το ρόλο και τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Πιο συγκεκριµένα

εργαστήκαµε πάνω στην ανατοµία και φυσιολογία του εγκεφάλου και τις πέντε αισθήσεις.

Επίσης αναπτύξαµε θέµατα που αφορούν τον ύπνο και τις διαταραχές του, τα όνειρα και

την προµνησία (Déjà vu), την ψυχολογία και τις ψυχασθένειες. Τέλος αναφερθήκαµε στη

ρεφλεξιολογία, τον βελονισµό, τις ασιατικές τεχνικές (γιόγκα) και τη µουσικοθεραπεία.

Η εργασία µας ξεκινάει µε την ανατοµία και φυσιολογία του εγκεφάλου και µε

αναφορές από την αρχαία Ελλάδα.


ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Αποσπασµατικές ανατοµικές παρατηρήσεις συναντώνται στην προϊστορία όλων των λαών,

γιατί ανταποκρίνονται στο έµφυτο ενδιαφέρον κάθε ανθρώπινου όντος να ερευνά και να

γνωρίζει ορισµένα στοιχεία για τη " θυσία " των ζώων, των οποίων ο " διαµελισµός " (

ανατοµή ) προηγήθηκε της ανατοµής του ανθρώπου.

Αν κι ο σεβασµός των αρχαίων για τα ανθρώπινα πτώµατα αναχαίτησε την ώθηση προς

την έρευνα και τη γνώση, ανατοµικές έρευνες είχαν γίνει ήδη µεταξύ του 600 και του 350

π.Χ. στην Ελλάδα, όχι µόνο από τον Αλκµέονα τον Κροτωνιάτη ( 6ος π.Χ. αιώνας ), που

µερικοί θεωρούν πατέρα της ανατοµίας, αλλά κι από τον Εµπεδοκλή, τον Αναξαγόρα, τον

Ασκληπιό και τον Αριστοτέλη.

Πραγµατική πρόοδος όµως της πρακτικής ανατοµίας σηµειώθηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα, µε την

Αλεξανδρινή σχολή, ιδιαίτερα χάρη στο έργο του Ηροφίλου, ο οποίος µελέτησε µε

επιµέλεια την ανατοµία σε ανθρώπινα πτώµατα, έκανε τη διάκριση των νεύρων σ'

αισθητικά και κινητικά και τοποθέτησε στον εγκέφαλο την έδρα της νόησης και το κέντρο

του νευρικού συστήµατος. ∆υστυχώς τα τρία βιβλία του Περί Ανατοµίας χάθηκαν και

στερήθηκε έτσι η ανθρωπότητα από γνώσεις και χρειάστηκαν 1800 χρόνια για να τις

ανακτήσει πάλι.


Ο σύγχρονός του Ερεσίστρατος ανακάλυψε ότι οι φλέβες κι οι αρτηρίες ξεκινούν από την

καρδιά κι όχι από το συκώτι. Κι ο ίδιος ο Γαληνός, που γεννήθηκε στην Πέργαµο γύρω στο

130 µ.Χ. κι έζησε για πολύ στη Ρώµη, αναγκάστηκε να πάει στην Αλεξάνδρεια για να έχει

τη δυνατότητα να τελειοποιήσει τις ανατοµικές του µελέτες, που είχαν ωστόσο το

µειονέκτηµα ότι µετέφεραν στον άνθρωπο παρατηρήσεις που είχαν γίνει σε ζώα.

Ο Γαληνός έκανε µια συστηµατική µελέτη σχετικά µε τα οστά, και τα βιβλία του

θεωρήθηκαν ως η καλύτερη επιτοµή ανατοµίας της κλασσικής αρχαιότητας. Η τεράστια

αυθεντία που του αναγνωρίστηκε, σε όλο τον Μεσαίωνα, µαζί µε τις ηθικολογικές και

θρησκευτικές προκαταλήψεις ( θεωρούσαν ασέβεια την ανατοµή των πτωµάτων ). Ούτε οι

Άραβες, που τόσο είχανε προοδεύσει στην ιατρική, µπόρεσαν ν' αφοσιωθούν στην

πρακτική ανατοµία, εξ αιτίας ανάλογων θρησκευτικών προκαταλήψεων : ο Κανόνας της

Ιατρικής του Αβικένα, που δηµοσιεύτηκε γύρω στο 1000 µ.Χ., αν και περιέχει πολυάριθµες

πληροφορίες, όχι καινούργιες άλλωστε, αναφέρεται κυρίως στην ανατοµία των ζώων.

Ο Αλκµαίων, µαθητής του Πυθαγόρα (τέλος 6ου – αρχές 5ου αιώνα π.X.), ως περίφηµος

γιατρός και φιλόσοφος, ήταν ο πρώτος που κατάλαβε την τεράστια σηµασία του

εγκεφάλου. Ήταν ο πρώτος ανατόµος που πολλούς αιώνες πριν από τις σηµερινές

ανακαλύψεις, διέγνωσε ότι ο εγκέφαλος αποτελεί το όργανο και το κέντρο όλων των

αισθήσεων. ∆ιαχώρισε και διέκρινε κάποιες πολύ σοβαρές λειτουργίες του εγκεφάλου όπως

την αίσθηση από την µνήµη και την κρίση από την νόηση.

Ο Ιπποκράτης και η σχολή του στα 400 π.X. θεώρησαν τον εγκέφαλο υπεύθυνο για την

λεγόµενη ιερή νόσο, δηλαδή την επιληψία. Αποκάλυψαν µάλιστα ότι από βλάβη του ενός

ηµισφαιρίου, επέρχεται παράλυση του αντίθετου ηµιµορίου του σώµατος, τα αίτια δηλαδή

της ηµιπληγίας.

Ο Ηρόφιλος από την Χαλκηδόνα στα 300 π.X. και ο Ερασίστρατος από την Ιουλίδα της

νήσου Κέας στα 280 π.X., και οι δύο περιώνυµοι γιατροί της εποχή τους, έθεσαν τις βάσης

της ανατοµικής επιστήµης. Πρώτοι αυτοί διέστειλαν τους τένοντες των νεύρων και

αποκάλυψαν ότι βρίσκονται σε εξάρτηση µε τον εγκέφαλο.

Ο Ηρόφιλος µάλιστα φαίνεται ότι υπήρξε ο πρώτος ανατόµος που διάνοιξε το ανθρώπινο

κρανίο και το ερεύνησε επισταµένα.


Ο διάδοχος του, Ερασίστρατος προχώρησε ακόµα πιο πέρα για να µας φέρει στο φως τις

“κοιλίες” του εγκεφάλου. ∆ιαχώρισε τα νεύρα σε αισθητικά και κινητικά και καθόρισε

σαφέστερα τον σύνδεσµο αυτό προς τον εγκέφαλο, θέτοντας τις βάσεις της Νευρολογίας.

Σε άλλα µέρη του κόσµου θετικά βήµατα έγιναν κατά τη διάρκεια του δέκατου ενάτου

αιώνα, για την κατανόηση της λειτουργίας του µυαλού. Το 1930 και µέχρι το 1940

πίστευαν ότι το µυαλό είναι µια απλή µηχανή περίπου όπως ένας ηλεκτρονικός

υπολογιστής, ο οποίος δεχόταν µερικές πληροφορίες, γινόταν κάποια απλή επεξεργασία και

παίρναµε στο τέλος το αποτέλεσµα.

Μετά το 1950, άρχισαν να κατανοούν την πολυπλοκότητα του µυαλού, και να γίνεται

αντιληπτό ότι και ένα µέτριο µυαλό είναι πολύ πιο ικανό απ΄ ότι ποτέ πίστευαν.

Ανατοµία του εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος αποτελείται από το εγκεφαλικό στέλεχος και τα εγκεφαλικά ηµισφαίρια.

Το εγκεφαλικό στέλεχος διαιρείται στον οπίσθιο εγκέφαλο, στο µεσεγκέφαλο και στο

διεγκέφαλο. Περιέχει δίκτυα νευρώνων που συγκροτούν κέντρα ελέγχου ζωτικών

λειτουργιών, όπως η αναπνοή και η αρτηριακή πίεση. Από την οροφή του οπισθίου

εγκεφάλου αναφύεται η παρεγκεφαλίδα, η οποία διαδραµατίζει πολύ σηµαντικό ρόλο στον

έλεγχο και στο συντονισµό των κινήσεων.

Ο µεσεγκέφαλος περιέχει οµάδες νευρώνων, κάθε µία από τις οποίες φαίνεται ότι

χρησιµοποιεί ένα συγκεκριµένο είδος χηµικού µεταβιβαστή , αλλά όλες προβάλλουν στα

εγκεφαλικά ηµισφαίρια. Πιστεύεται ότι αυτοί οι νευρώνες µπορούν να ρυθµίσουν τη

δραστηριότητα νευρώνων στα ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου που ρυθµίζουν λειτουργίες

όπως ο ύπνος, η προσοχή και η ανταµοιβή.


Ο διεγκέφαλος χωρίζεται σε δύο πολύ διαφορετικές περιοχές, οι οποίες ονοµάζονται

θάλαµος και υποθάλαµος:

Ο θάλαµος µεταφέρει ώσεις από όλα τα αισθητηριακά συστήµατα στον εγκεφαλικό

φλοιό, ο οποίος ακολούθως στέλνει µηνύµατα πίσω στο θάλαµο.

Ο υποθάλαµος ελέγχει λειτουργίες όπως η λήψη τροφής και η πόση υγρών. Επίσης

ελέγχει την απελευθέρωση ορµονών που εµπλέκονται στις γενετήσιες λειτουργίες.

Τα εγκεφαλικά ηµισφαίρια αποτελούνται από:

ένα πυρήνα,

τα βασικά γάγγλια

και ένα εκτεταµένο αλλά λεπτό περίβληµα νευρώνων, που συνιστά τη φαιά ουσία

του εγκεφαλικού φλοιού.

Τα βασικά γάγγλια διαδραµατίζουν κεντρικό ρόλο στην έναρξη και στον έλεγχο των

κινήσεων.

Πιεσµένος µέσα στον περιορισµένο χώρο του κρανίου, ο εγκεφαλικός φλοιός

διαµορφώνεται από πτυχές που ελίσσονται προς τα µέσα και προς τα έξω,

διευρύνοντας έτσι κατά πολύ την επιφάνεια του περιβλήµατος.

Ο φλοιός είναι η πιο ανεπτυγµένη δοµή του ανθρώπινου εγκεφάλου. ∆ιαιρείται σε

ένα µεγάλο αριθµό διακριτών περιοχών, κάθε µία από τις οποίες διακρίνεται

ανάλογα µε τις στιβάδες και τις συνδέσεις της. Οι λειτουργίες πολλών εξ αυτών των

περιοχών είναι γνωστές ως οι οπτικές, ακουστικές και οσφρητικές περιοχές, οι

αισθητικές περιοχές που δέχονται πληροφορίες από το δέρµα (οι επονοµαζόµενες

σωµατοαισθητικές περιοχές) και διάφορες κινητικές περιοχές.


Οι οδοί από τους αισθητηριακούς υποδοχείς προς το φλοιό και από το φλοιό προς τους µυς

διασταυρώνονται από τη µία πλευρά στην άλλη. Έτσι, οι κινήσεις της δεξιάς πλευράς του

σώµατος ελέγχονται από την αριστερή πλευρά του φλοιού (και αντίστροφα). Οµοίως, το

αριστερό µισό του σώµατος στέλνει αισθητικά σήµατα στο δεξί ηµισφαίριο έτσι ώστε, για

παράδειγµα, ήχοι από το αριστερό αυτί φτάνουν κυρίως στο δεξιό φλοιό.

Ωστόσο, τα δύο µισά του εγκεφάλου δε δουλεύουν αποµονωµένα το ένα από το άλλο, ο

αριστερός και ο δεξιός εγκεφαλικός φλοιός συνδέονται µε µία µεγάλη δέσµη ινών, που

ονοµάζεται µεσολόβιο. Ο εγκεφαλικός φλοιός είναι απαραίτητος για τις εκούσιες κινήσεις

της γλώσσας, της οµιλίας και για ανώτερες λειτουργίες, όπως η σκέψη και η µνήµη. Πολλές

από αυτές τις λειτουργίες διενεργούνται και από τις δύο πλευρές του εγκεφάλου, αλλά

κάποιες εντοπίζονται κυρίως σε ένα από τα δύο ηµισφαίρια.

Έχει αποδειχθεί ότι το αριστερό µέρος του µυαλού χειρίζεται τις ακόλουθες

δραστηριότητες:

(α) Λογική (δ) Αλληλουχία

(β) Αριθµούς (ε) Ανάλυση

(γ) Λέξεις (ζ) Γραµµικότητα

Το δεξί µέρος του µυαλού, χρησιµοποιείται για τα ακόλουθα:

(α) Ρυθµό (δ) ∆ιαστάσεις

(β) Χρώµατα (ε) Μουσική

(γ) φαντασία (ζ) Όνειρα

Αν κάποιος ο οποίος έχει συνηθίσει να χρησιµοποιεί το ένα µέρος του µυαλού του, για

παράδειγµα το αριστερό και άρα το δεξί µέρος είναι πιο αδύνατο σε σχέση µε το άλλο,

καταφέρει να διεγείρει και να χρησιµοποιεί το αδύνατο µέρος σε αρµονική συνεργασία µε

το άλλο µέρος, τότε το τελικό αποτέλεσµα θα είναι µια τροµερή αύξηση των δυνατοτήτων

και της αποτελεσµατικότητας του µυαλού.


Αυτό είναι µια απόδειξη του γεγονότος ότι αν κάποιος που είναι καλός στα Μαθηµατικά και

στην ανάλυση στοιχείων(άρα χρησιµοποιεί το αριστερό µέρος του µυαλού περισσότερο),

καταφέρει να αναπτύξει και το δεξί µέρος του µυαλού µε ασκήσεις που αναφέρονται

περισσότερο στο δεξί µέρος (όπως να κάνει µαθήµατα χορού, ή να ασχοληθεί µε τη

ζωγραφική), τότε το τελικό αποτέλεσµα δε θα είναι απλά δύο συν δύο ίσον τέσσερα, αλλά

"2+2= 22" και ακόµη περισσότερα. Οι δυνατότητές του θα αυξηθούν κατακόρυφα.

Αν τώρα σκεφτούµε τα µαθήµατα που κάνουµε στα σχολεία µας θα βρούµε ότι τις

περισσότερες φορές καλλιεργούµε το αριστερό µέρος του µυαλού µας.( π.χ. Μαθηµατικά,

Ελληνικά, Ιστορία, Οικονοµικά, Φυσική, Χηµεία, κ.λ.π.). Πολύ λίγες είναι οι ώρες που

αφιερώνουµε για τη βελτίωση του δεξιού µέρους του µυαλού µας. (Ζωγραφική, Μουσική,

και ρυθµός). Αυτό φυσικά στηρίζεται και στην αντίληψη που δυστυχώς έχει επικρατήσει,

ότι αν κάποιος δεν είναι καλός στα Μαθηµατικά, Φυσική, Ελληνικά, κ.λ.π., αλλά είναι καλός

στη µουσική και στη ζωγραφική, δεν είναι έξυπνος και δεν έχει ικανότητες.

Θα πρέπει λοιπόν να δοθεί µια ισορροπηµένη ανάπτυξη του µυαλού µε την κατάλληλη

διέγερση, όχι µόνο του αριστερού µέρους του εγκεφάλου αλλά και του δεξιού µέρους.

Είναι καλό να ενθαρρύνουµε οτιδήποτε έχει σχέση µε το ρυθµό, τη ζωγραφική, τη µουσική

και τη διέγερση της φαντασίας µας. Αυτό µακροπρόθεσµα θα έχει ευεργετικά

αποτελέσµατα στη σωστή ανάπτυξη και βελτίωση της αντίληψης για τα πράγµατα που

συµβαίνουν γύρω µας.


Στοιχεία ανατοµίας:

Ο σκελετός της κεφαλής ή κρανίο, διαιρείται στο εγκεφαλικό ή κυρίως κρανίο και στο

προσωπικό ή σπλαχνικό κρανίο. Τα οστά του εγκεφαλικού κρανίου είναι οκτώ, το

µετωπιαίο, το ινιακό, το σφηνοειδές, το ηθµοειδές και το κροταφικό και βρεγµατικό, τα

οποία είναι διφυή (ένα αριστερά και ένα δεξιά).

Το ΜΕΤΩΠΙΑΙΟ ΟΣΤΟ βρίσκεται στη πρόσθια επιφάνεια του κρανίου,

σχηµατίζοντας το µέτωπο.

Τα δύο ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΑ ΟΣΤΑ βρίσκονται στην άνω και την πλάγια επιφάνεια του

κρανίου.

Το ΙΝΙΑΚΟ ΟΣΤΟ βρίσκεται στην οπίσθια επιφάνεια του κρανίου.

Τα δύο ΚΡΟΤΑΦΙΚΑ ΟΣΤΑ βρίσκονται στην πλάγια επιφάνεια του κρανίου. Στο

κροταφικό οστό βρίσκεται ο έξω ακουστικός πόρος από όπου ακούµε.

Το ΣΦΗΝΟΕΙ∆ΕΣ ΟΣΤΟ βρίσκεται στη βάση του εγκεφαλικού κρανίου.


Το ΗΘΜΟΕΙ∆ΕΣ ΟΣΤΟ είναι ένα µικρό οστό που βρίσκεται στην οροφή της

κοιλότητα της µύτης. Τα οστά του κρανίου συνδέονται µεταξύ τους σε σηµεία

που ονοµάζονται ραφές του κρανίου.

Η ΟΒΕΛΙΑΙΑ ΡΑΦΗ συνδέει τα δύο βρεγµατικά οστά µεταξύ τους.

Η ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΡΑΦΗ συνδέει τα δύο βρεγµατικά οστά µε το µετωπιαίο οστό.

Η ΛΑΜ∆ΟΕΙ∆ΗΣ ΡΑΦΗ συνδέει τα δύο βρεγµατικά οστά µε το ινιακό οστό.

Ο εγκέφαλος αποτελείται από τα παρακάτω τµήµατα:

• Τα εγκεφαλικά ηµισφαίρια

Στο κάθε ηµισφαίριο διακρίνονται οι παρακάτω περιοχές (λοβοί):

1. Μετωπιαίος λοβός:

Ελέγχει:

την πραγµατοποίηση και αλληλουχία πολύπλοκών κινήσεων και τη συνείδηση

που έχουµε για τις πράξεις που κάνουµε,

τους µύες της οµιλίας και τη γλώσσα που χρησιµοποιούµε(προφορικός λόγος),

καθώς και τη γνώση του νοήµατος των λέξεων που επιλέγουµε ,

ελέγχει την κρίση µας για ό,τι συµβαίνει στις καθηµερινές µας δραστηριότητες και

τις συναισθηµατικές µας αντιδράσεις. Οι µετωπιαίοι λοβοί διαδραµατίζουν

καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία των πληροφοριών, άρα και στη νόηση.


Προβλήµατα που παρατηρούνται µετά από βλάβη εδώ ,είναι η απώλεια της κίνησης

διαφόρων µερών του σώµατος, η αδυναµία σχεδιασµού, η ύπαρξη έµµονων ιδεών,

αλλαγές στην διάθεση, δυσκολία στην επίλυση προβληµάτων και ανικανότητα έκφρασης

της γλώσσας. Οι ασθενείς µε βλάβες στην περιοχή αυτήν παρουσιάζουν διαταραχές της

προσωπικότητας, καθώς εµφανίζεται αδυναµία ανάληψης πρωτοβουλιών, απάθεια και

αµέλεια για την προσωπική εµφάνιση και υγιεινή, καθώς και αντικοινωνική συµπεριφορά.

2. Βρεγµατικός λοβός:

Είναι υπεύθυνος για:

τις εκούσιες κινήσεις,

για χρήση αντικειµένων,

για την σύνθεση πληροφοριών που προέρχονται από διάφορες αισθήσεις και τέλος

εδώ βρίσκεται η θέση ελέγχου για την οπτική περιοχή και για την αντίληψη

της αφής.

Σε περίπτωση βλάβης στον βρεγµατικό λοβό εµφανίζεται αδυναµία ονοµασίας

αντικειµένων, προβλήµατα στην ανάγνωση, δυσκολία στην εκτέλεση µαθηµατικών

πράξεων, αδυναµία επικέντρωσης της οπτικής προσοχής, καθώς και αδυναµία αναγνώρισης

µερών του σώµατος ή του περιβάλλοντα χώρου.

3. Κροταφικός λοβός:

Ο κροταφικός λοβός είναι υπεύθυνος για:

την ακοή ,

την αντίληψη σύνθετων εικόνων,

την κατανόηση της οµιλίας (στο αριστερό ηµισφαίριο) και

τις συµπεριφορές που είναι υπεύθυνες για τα κίνητρα και το συναίσθηµα.

Μετά από βλάβες σε περιοχές του κροταφικού λοβού παρουσιάζονται προβλήµατα που

έχουν σχέση µε την αναγνώριση προσώπων, κατανόηση λέξεων, επιλεκτική προσοχή,

αύξηση ή µείωση της σεξουαλικότητας, καθώς και ίλιγγος, επιθετική συµπεριφορά, επίµονη

οµιλία (µετά από βλάβη στο δεξιό κροταφικό λοβό), οσφρητικές και οπτικές παραισθήσεις,

συναισθήµατα δέους και πανικού.


4. Ινιακός λοβός:

είναι υπεύθυνος για την όραση.

Βλάβες στους ινιακούς λοβούς µπορούν να προκαλέσουν προβλήµατα -εκτός από αυτά

της όρασης- όπως η δηµιουργία παραισθήσεων, η αδυναµία στην αναγνώριση κινήσεων

και λέξεων καθώς και ζωγραφισµένων αντικειµένων.

• Το στέλεχος

Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι το τµήµα εκείνο του κεντρικού νευρικού συστήµατος

που συνδέει τα εγκεφαλικά ηµισφαίρια µε τον νωτιαίο µυελό και στο οποίο εδράζουν,

µεταξύ άλλων, τα κέντρα της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίµατος. Κατά

συνέπεια νέκρωση (λόγω κρανιοεγκεφαλικης κάκωσης ή αγγειακού εγκεφαλικού

επεισοδίου) του εγκεφαλικού στελέχους συνεπάγεται µη αναστρέψιµη διακοπή της

αυτόµατης αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίµατος.

• Η παρεγκεφαλίδα

Η παρεγκεφαλίδα είναι δοµή του εγκεφάλου που παίζει σηµαντικό ρόλο στον

συντονισµό των κινήσεων. ∆έχεται αισθητικές πληροφορίες και στη συνέχεια

επηρεάζει νευρικές οδούς, ώστε να προκαλέσει τις λεπτές, ήπιες και

συνδυασµένες κινήσεις.


Η ανθρώπινη φυσιολογία µιας και είναι από τους πιο διαδεδοµένους κλάδους της

Φυσιολογίας , περιλαµβάνει διάφορες υποδιαιρέσεις , που επικαλύπτουν η µια την άλλη.

Μια από αυτές είναι και η νευροφυσιολογία . Οι νευρικοί µηχανισµοί ολοκληρώνουν τις

ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες . Μια κατηγορία αυτών είναι και οι αισθήσεις . Οι 5

αισθήσεις τις οποίες θα αναλύσουµε παρακάτω είναι η όσφρηση , η ακοή , η αφή , η γεύση

και η όραση .

ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Οι αισθήσεις είναι η πηγή όλων των γνώσεων µας για την υλική εξωτερική

πραγµατικότητα. ∆εν µπορούµε να γνωρίζουµε τίποτα για τις µορφές της ύλης ή για τις

µορφές της κίνησης παρά µονάχα µε τις αισθήσεις µας. Τα αντικείµενα και τα φαινόµενα

ερεθίζουν τον Νευρικό Ιστό που µεταφέρει το σήµα στον Εγκέφαλο και προκαλεί το

αίσθηµα. ∆ηλαδή το αίσθηµα οφείλεται στη µεταµόρφωση της επίδρασης ενός εξωτερικού

ερεθισµού σε περιστατικό της συνείδησης. Η διαδικασία αυτή λαµβάνει χώρα στο Κεντρικό

Νευρικό Σύστηµα.

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Οι αισθήσεις (του ανθρώπου) είναι πέντε. Μερικά ζώα έχουν παραπάνω αισθήσεις όπως τα

ψάρια και κυρίως οι καρχαρίες. Επίσης, υπάρχουν και οργανισµοί που δε φαίνεται να έχουν

αισθήσεις όπως τα φυτά. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες, ώστε να αποκτήσουν

αισθήσεις και τα ροµπότ και οι υπολογιστές (για παράδειγµα µηχανική όραση). Έτσι οι

πέντε βασικές αισθήσεις του ανθρώπου είναι οι:


1. Όραση

2. Ακοή

3. Αφή

4. Όσφρηση

5. Γεύση

ΟΡΑΣΗ

Όραση ή οπτική αντίληψη ονοµάζεται µία από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης

είναι τα µάτια, ενώ το αντικείµενο της αντίληψης είναι το φως. Θεωρείται η πιο σηµαντική

από τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί µε αυτήν γίνεται άµεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος.

Περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται µε την επεξεργασία και ερµηνεία

των ερεθισµάτων της όρασης.

Πώς βλέπουµε;

Τα µάτια µας λειτουργούν όπως περίπου και η φωτογραφική µηχανή. Η οπή της

φωτογραφικής µηχανής αντιστοιχεί µε την κόρη του µατιού µας, ο φακός που διαθέτει µια

φωτογραφική µηχανή αντιστοιχεί µε τον κρυσταλλοειδή φακό του µατιού και το

φωτογραφικό φιλµ µε τον αµφιβληστροειδή χιτώνα. Απλά το φωτογραφικό φιλµ είναι

επίπεδο ενώ ο αµφιβληστροειδής χιτώνας καµπύλος. Και όπως σχηµατίζονται

ανεστραµµένα τα είδωλα στο φιλµ έτσι σχηµατίζονται και στον αµφιβληστροειδή χιτώνα.

Πιο αναλυτικά, οι ακτίνες περνούν από την κόρη του µατιού, πέφτουν στον κρυσταλλοειδή


φακό, ο οποίος όπως είπαµε µπορεί να αλλάζει σχήµα ώστε να εστιάζει καλύτερα το φως.

Όταν το αντικείµενο βρίσκεται κοντά στο µάτι µας αυτός γίνεται πιο παχύς ενώ όσο

αποµακρύνεται, λεπταίνει. Ο φακός είναι συγκεντρωτικός και έτσι προσαρµόζεται ώστε το

αντικείµενο να σχηµατιστεί στη σωστή θέση δηλαδή ανεστραµµένο και µικρότερο πάνω

στον αµφιβληστροειδή χιτώνα.

ΑΚΟΗ

Η ακοή είναι κι αυτή µια από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι τα αυτιά, ενώ

το αντικείµενο της αντίληψης είναι ο ήχος. Θεωρείται η δεύτερη πιο σηµαντική από τις

υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί και µε αυτήν γίνεται άµεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος.

Συνεισφέρει στην αντίληψη του χώρου και συµπληρώνει την όραση, ενώ την αντικαθιστά

ικανοποιητικά στους τυφλούς και κάποια ζώα όπως τις νυχτερίδες. Η ακοή είναι η πρώτη

απ’ τις αισθήσεις που χρησιµοποιεί ο άνθρωπος ήδη στην κοιλιά της µητέρας του, ενώ

συχνά είναι και η τελευταία.


Πώς ακούµε;

• Το αυτί αποτελείται από τρία κύρια µέρη, το καθένα από τα οποία είναι ζωτικής σηµασίας

στη λήψη και στην ερµηνεία του ήχου.

• Έξω αυτί: Εδώ, στο εξωτερικό αυτί συλλέγεται ο ήχος στην κόγχη (1) και µεταφέρεται

κατά µήκος του ακουστικού πόρου (2).

• Μέσο αυτί: Εδώ οι ήχοι δονούν το τύµπανο του αυτιού (3) το οποίο µε τη σειρά του κινεί

τα τρία οστά (4) που βρίσκονται στο µέσο αυτί.

• Έσω αυτί: Εδώ η κίνηση των τριών οστών µετατρέπεται σε δονήσεις του κοχλία (5) του

εσωτερικού αυτιού µέσω εύθραυστων τριχοφόρων κυττάρων που µετατρέπουν την

δόνηση σε νευρικά ερεθίσµατα. Τα ερεθίσµατα αυτά στη συνέχεια µεταδίδονται από το

εσωτερικό νεύρο (6) στον εγκέφαλο για αναγνώριση

.• Οτιδήποτε διαταράσσει αυτή τη λεπτή λειτουργία θα προκαλέσει απώλεια ακοής.


ΟΣΦΡΗΣΗ

Όσφρηση είναι η αίσθηση ταυτοποίησης ουσιών µέσω των πτητικών αερίων που εκλύουν.

Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο αναπνοής, τη µύτη, ενώ άλλοι οργανισµοί όπως τα

έντοµα χρησιµοποιούν κεραίες.

Πώς µυρίζουµε;

Κατά την αναπνοή ή γενικά τη ροή αέρα, σωµατίδια από την πηγή-ουσία αιχµαλωτίζονται

από τους νευρικούς αισθητήρες και αυτοί ταυτοποιούν το σχήµα και το µέγεθος του

σωµατιδίου στέλνοντας την πληροφορία στον εγκέφαλο. Κάθε αισθητήρας µπορεί να

ταυτοποιήσει έως και εκατό διαφορετικά σωµατίδια. Γενικά, όσο µεγαλύτερη είναι η

επιφάνεια µε τους αισθητήρες, τόσο πιο ευαίσθητη είναι η όσφρηση.

Την όσφρηση των εντόµων εκµεταλλεύονται τα λουλούδια. Τα αρώµατα τους

προσελκύουν έντοµα, όπως οι µέλισσες, για να βοηθηθούν στην αναπαραγωγή.


ΓΕΥΣΗ

Άλλη µια αίσθηση ταυτοποίησης των ουσιών όπως η όσφρηση είναι η γεύση. Η διαφορά

είναι ότι η γεύση λειτουργεί µε την επαφή, αν και στον άνθρωπο είναι λιγότερο

ανεπτυγµένη από την όσφρηση. Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο γεύσης, στο

στόµα.

Πώς γευόµαστε;

Η γλώσσα στο µπροστινό µέρος έχει πιο σκληρή επιφάνεια παρά στο πίσω µέρος επειδή

εκεί καλύπτεται από πάρα πολύ µικρούς λοφίσκους που ονοµάζονται θηλές. Αυτές οι θηλές

"αρπάζουν" την τροφή και βοηθούν στην µετακίνηση της µέσα στο στόµα.

Ακόµη, περιέχουν τους γευστικούς κάλυκες. Αυτοί είναι µικρά οργανίδια που είναι

εξειδικευµένα στην ανίχνευση της γεύσης. Τι κάνουν; Είναι πολύ ευαίσθητοι στις τέσσερις

γεύσεις, γλυκό-πικρό-ξινό-αλµυρό, και όταν νιώσουν µια από αυτές αρχίζουν να στέλνουν

µηνύµατα στον εγκέφαλο. Αυτός µεταφράζει τα σήµατα που παίρνει και έτσι καταλαβαίνεις

εσύ τι τρως.


Ο καθένας µας έχει περίπου 10.000γευστικούς κάλυκες, όµως όσο µεγαλώνουµε κάποιοι

από αυτούς πεθαίνουν.

Κάθε οµάδα γευστικών καλύκων ανιχνεύει διαφορετική γεύση γι‘ αυτό και η γλώσσα είναι

χωρισµένη σε διάφορες περιοχές γεύσης. Στο άκρο της γλώσσας υπάρχουν οι γευστικοί

κάλυκες που ανιχνεύουν το γλυκό (1), στα δύο πλάγια του άκρου ανιχνεύεται το αλµυρό

(2), αµέσως µετά το ξινό (3) και πιο πίσω υπάρχει µια λωρίδα από γευστικούς κάλυκες που

διασχίζει την γλώσσα όπου ανιχνεύεται το πικρό (4).

Αφή

Είναι η αίσθηση που µπορεί να δώσει τα περισσότερο διαφορετικά ερεθίσµατα. Έχουµε την

εξωτερική και την εσωτερική αφή. Με την εξωτερική αφή καταλαβαίνουµε αν ένα

αντικείµενο είναι σκληρό ή µαλακό, λείο ή τραχύ, βαρύ ή ελαφρύ, κρύο ή ζεστό.

Με την εσωτερική αφή αντιλαµβανόµαστε τους πόνους και την κατάσταση των

εσωτερικών µας οργάνων. Η αφή έχει ως αισθητήρια όργανα τα άκρα των νεύρων, που

είναι σπαρµένα ανάµεσα στα κύτταρα της επιδερµίδας ή σε βαθύτερα µέρη του δέρµατος

καθώς και σε άλλα ειδικά όργανα στο εσωτερικό του σώµατός µας.

Το κέντρο της αφής βρίσκεται στο µπροστινό µέρος του κεφαλιού. Τα αισθήµατα της αφής

λέγονται απτικά και δερµικά αισθήµατα και η αίσθηση αυτή λέγεται και γενική αίσθηση.

Η λέξη αφή σηµαίνει ακόµα και το άγγιγµα και έχει σχέση µε το ρήµα άπτοµαι που

σηµαίνει πιάνω, αγγίζω. Η αφή είναι πολύ σπουδαία αίσθηση, γιατί µας πληροφορεί για

πολλές ιδιότητες των αντικειµένων και µας προειδοποιεί µε το συναίσθηµα του πόνου για

τη βλάβη των οργάνων και των µελών του ανθρώπινου οργανισµού. Έτσι, προλαβαίνουµε

πολλές αρρώστιες ακόµα και το θάνατο.


ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

∆ιάφοροι µαχιστές, θετικιστές και άλλοι φιλόσοφοι δηλώνουν ότι οι ανθρώπινες αισθήσεις

δεν αντανακλούν τις ιδιότητες και τα φαινόµενα του υλικού κόσµου αλλά είναι σηµάδια

που ανταποκρίνονται έµµεσα σε αυτές τις ιδιότητες. Αν ίσχυε αυτό ο άνθρωπος δεν θα

µπορούσε να αντιληφθεί τις ιδιότητες και τα φαινόµενα των πραγµάτων που λειτουργούν

έξω και ανεξάρτητα από αυτόν, πράγµα που µάλλον καταρρίπτεται από τις πρακτικές

δραστηριότητες του ανθρώπου.

Στη λαϊκή φιλοσοφία υπάρχει και η «έκτη αίσθηση» που σηµαίνει τη δυνατότητα να

αισθανθείς ή να συναισθανθείς την άµεση µελλοντική έκβαση ενός γεγονότος.

Υπάρχουν κι άλλες αισθήσεις;

Θεωρητικά ναι, αλλά πως µπορούµε να καταλάβουµε µία ακόµα αίσθηση όταν ο

ανθρώπινος νους αντιλαµβάνεται µόνο 5βασικές αισθήσεις;

Πάντως οι σύγχρονοι ερευνητές διαφωνούν µε αυτό το µοντέλο αισθήσεων που είχε

διατυπώσει ο Αριστοτέλης και υπολογίζουν ότι φτάνουν τις

Βασική αρχή τους είναι πως αίσθηση είναι κάθε σύνολο αντιδράσεων σε φυσικά φαινόµενα

και αντιστοιχεί σε κάποιο σηµείο του εγκεφάλου. Έτσι στις βασικές αισθήσεις

συµπληρώνουν µεταξύ άλλων και τις εξής: την πίεση, την φαγούρα, την πείνα, την δίψα,

την ικανότητα διαχωρισµού του πάνω από το κάτω, την ικανότητα εντοπισµού των µελών

του σώµατος σου, την αίσθηση του χρόνου, κ.α.

Κατά τη δικιά µας άποψη όµως οι αισθήσεις που µόλις αναφέραµε θα έπρεπε να υπάγονται

σε κάποια απ’ τις βασικές αισθήσεις ή µε στις δυνατότητες του µυαλού µας. Έτσι: - Στην

αφή υπάγονται η πίεση, η φαγούρα, ο πόνος, η ικανότητα διαχωρισµού του πάνω α πότο

κάτω, η ικανότητα εντοπισµού των µελών του σώµατος µας, κ.α. - Στην ακοή υπάγεται η

αίσθηση ισορροπίας, κ.α.


Βασικές γεύσεις

• γλυκιά

• αλµυρή

• όξινη

• πικρή

• ουµάµι ή πικάντικη

Η αντίληψη των αισθήσεων της γεύσης.

Το αισθητήριο της γεύσης βρίσκεται στην κοιλότητα του στόµατος. Τα ερεθίσµατα δεν

γίνονται αντιληπτά µε την ίδια ένταση σε όλες τις περιοχές του στόµατος. Το πλέον

ευαίσθητο µέρος του στόµατος είναι η γλώσσα, αν και ευαίσθητα µέρη υπάρχουν

στην επιγλωττίδα, στον ουρανίσκο και στις πλευρές και στο πίσω µέρος του

λαιµού.

A: Όλες οι αισθήσεις

B: Γλυκό, αλµυρό, όξινο

C: Αλµυρό, όξινο

D: Όξινο µόνο

E: Ευαίσθητη σε όλες τις γεύσεις

F: Γλυκό, όξινο

G: Πικρό, γλυκό, όξινο


Η Γλώσσα µας και η αίσθηση της γεύσης

Σε τι χρησιµεύει η γλώσσα;

Η γλώσσα είναι ένας µυς που κινείται προς πολλές κατευθύνσεις για να µασάτε, να

καταπίνετε και να µιλάτε. Μ’ αυτήν επίσης καθαρίζετε τα χείλη και τα δόντια σας. ∆εν

είναι λεία, αλλά καλύπτεται από µικρές προεξοχές (θηλές), στις οποίες βρίσκονται

τα γευστικά κύτταρα. Αυτά ανιχνεύουν τη νοστιµάδα στα φαγητά και τα ποτά.

Περιοχές γεύσης

Καθετί που βάζετε στο στόµα είναι µείγµα τεσσάρων γεύσεων: του ξινού, του πικρού,

του γλυκού και του αλµυρού. ∆ιαφορετικά µέρη της γλώσσας, µε τη βοήθεια των

γευστικών κυττάρων, ανιχνεύουν αυτές τις γεύσεις. Οι πικρές γεύσεις ανιχνεύονται

στο πίσω µέρος, οι ξινές στα πλαϊνά άκρα, οι γλυκές στην άκρη και οι αλµυρές ακριβώς

διπλά στην περιοχή όπου ανιχνεύονται οι γλυκές.

Τα νεύρα που βρίσκονται σε αυτές τις περιοχές και αντιστοιχούν στο κάθε γευστικό

αίσθηµα , µεταφέρουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει

κατά πόσο η γεύση είναι γλυκιά, αλµυρή, ξινή ή πικρή και το σώµα αντιδρά ανάλογα.

Συνήθως οι ξινές γεύσεις δεν είναι αποδεκτές, ενώ οι γλυκές γεύσεις είναι γενικά

ελκυστικές για τον άνθρωπο.


Άλλες λειτουργίες της γλώσσας

Ακόµη, η γλώσσα εξυπηρετεί και την αφή. Μπορεί να διακρίνει, αν κάτι που µπήκε στο

στόµα, είναι ζεστό ή κρύο, αιχµηρό, σκληρό ή µαλακό, οµαλό ή ανώµαλο. Έτσι πολλές

φορές µας προειδοποιεί για επικίνδυνα πράγµατα, που συµβαίνει να βρίσκονται στην

τροφή µας.

Εκτός από τις πιο πάνω λειτουργίες, η γλώσσα είναι το κύριο όργανο που διαµορφώνει

την οµιλία. Με τις διάφορες κινήσεις, που κάνει στο στόµα, βοηθά στη διαµόρφωση

των διαφόρων φθόγγων.

Τι είδη τροφών πρέπει να αποφεύγουµε;

Τα πολύ ζεστά και πολύ κρύα φαγητά προκαλούν ζηµιά στα γευστικά κύτταρα και

πρέπει να τ’ αποφεύγουµε. Πρέπει ν’ αποφεύγουµε, επίσης, τα πολύ δυνατά

µπαχαρικά και άλλα παρόµοια προϊόντα.

ΟΥΜΑΜΙ

Το ουµάµι (Umami,), η καλή γεύση ή νοστιµιά, είναι µια από τις πέντε βασικές γεύσεις,

µαζί µε το γλυκό, το ξινό, το πικρό και το αλµυρό. Η λέξη ουµάµι, που είναι δάνειο

από την Ιαπωνική , µπορεί να µεταφραστεί σαν "ευχάριστη νόστιµη γεύση". Αυτή η

συγκεκριµένη γραφή επιλέχθηκε από τον καθηγητή Κικουνάε Ικέντα, που πρώτος

πρότεινε την ύπαρξη της γεύσης ουµάµι το 1908, ως προερχόµενη από τα umai

"υπέροχη" και mi "γεύση". Η γλώσσα του ανθρώπου έχει υποδοχείς για το L-

γλουταµινικό, που είναι η ουσία που προκαλεί τη γεύση ουµάµι. Για αυτό το λόγο, οι

επιστήµονες θεωρούν το ουµάµι ως διαφορετική γεύση από αυτή του αλµυρού.


Τροφές πλούσιες σε ουµάµι .

Πολλές τροφές που µπορούν να καταναλωθούν καθηµερινά είναι πλούσιες σε ουµάµι.

Φυσικό γλουταµικό οξύ µπορεί να βρεθεί στα κρέατα και τα λαχανικά, ενώ το ινοσινικό

και το γουανυλικό στα λαχανικά. Έτσι, το ουµάµι είναι κοινό σε τροφές που περιέχουν

υψηλά επίπεδα L-γλουταµινικού, µονοφωσφορικής ινοσίνης και µονοφωσφορικής

γουανοσίνης, κυρίως στα ψάρια, τα όστρακα, το χοιροµέρι, τα λαχανικά -για

παράδειγµα στα µανιτάρια, τις ώριµες τοµάτες, το κινέζικο λάχανο, το σπανάκι, το

σέλινο κλπ- το πράσινο τσάι και τα προϊόντα ζύµωσης και ωρίµανσης (όπως το τυρί).

Η πρώτη επαφή του ανθρώπου µε το ουµάµι, είναι το γάλα κατά το θηλασµό. Περιέχει

περίπου την ίδια ποσότητα ουµάµι µε έναν ζωµό.

Ιδιότητες της γεύσης ουµάµι.

Το ουµάµι αφήνει µια ήπια αλλά παραµένουσα αίσθηση που είναι δύσκολο να

περιγραφεί. Προκαλεί έκκριση σάλιου και µια αίσθηση απαλότητας στη γλώσσα,

ερεθίζοντας το λαιµό, τον ουρανίσκο και το πίσω µέρος του στόµατος. Από µόνο του,

το ουµάµι δεν προκαλεί ευχαρίστηση, αλλά κάνει µια µεγάλη ποικιλία τροφών

ευχάριστες, ειδικά υπό την παρουσία ενός ταιριαστού αρώµατος. Όπως όµως και οι


υπόλοιπες γεύσεις, το ουµάµι είναι ευχάριστο µόνο µέσα σε ένα σχετικά στενό εύρος

συγκεντρώσεων. Η βέλτιστη γεύση ουµάµι εξαρτάται επίσης από την ποσότητα

αλατιού, και παράλληλα τα ανάλατα φαγητά µπορούν να έχουν µια ικανοποιητική

γεύση µε την κατάλληλη ποσότητα ουµάµι.

Μερικές πληθυσµιακές οµάδες, όπως οι ηλικιωµένοι, µπορούν να ωφεληθούν από τη

γεύση ουµάµι, επειδή η γεύση και η όσφρησή τους παρουσιάζουν µειωµένη

ευαισθησία λόγω ηλικίας και πιθανής λήψης φαρµάκων. Η απώλεια της γεύσης και της

όσφρησης µπορούν να συµβάλλουν στην κακή διατροφή του ατόµου, αυξάνοντας τον

κίνδυνο να ασθενήσει ένα ηλικιωµένος.

Προσθετικά τροφίµων .

Με τον όρο προσθετικά τροφίµων, ή πρόσθετα τροφίµων, χαρακτηρίζονται γενικά

διάφορες ουσίες που προστίθενται στις τροφές, συνηθέστερα έτοιµες για κατανάλωση,

καθώς και σε ποτά - αναψυκτικά, µε σκοπό να πετύχουν ένα τεχνολογικό αποτέλεσµα,

όπως συντήρηση, τροποποίηση του χρώµατος, της γεύσης, της υφής κτλ. Οι

κυριότερες οµάδες προσθέτων είναι οι χρωστικές, τα συντηρητικά, τα αντιοξειδωτικά,

τα πηκτωµατογόνα, τα ενισχυτικά γεύσης κ.ά. Πολλά τυποποιηµένα "σνακ",

ζαχαρώδη, γλυκίσµατα και αναψυκτικά, που κυκλοφορούν σήµερα στο εµπόριο,

περιέχουν µεγάλο αριθµό τέτοιων ουσιών, γνωστών και ως ουσίες Ε όπως

συστηµατοποιήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα προσθετικά τροφίµων διακρίνονται,

ανάλογα µε την προέλευσή τους, σε φυσικά προσθετικά και σε συνθετικά προσθετικά.

Η προσθήκη πρόσθετων ουσιών µε αριθµό Ε στα τρόφιµα είναι ένα ζήτηµα τρέχουσας

ανησυχίας για την υγεία εδώ και πολλά χρόνια. Γενικά πολλά εκλαϊκευµένα

δηµοσιεύµατα ενοχοποιούν κατά καιρούς συγκεκριµένα προσθετικά τροφίµων ότι

προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στη συµπεριφορά, την πνευµατική κατάσταση και την

υγεία των καταναλωτών, ότι συνδέονται µε διαταραχές, συµπεριλαµβανοµένων των

αλλεργιών, των νευρολογικών διαταραχών, των διαταραχών εντέρων, του καρκίνου,

των καρδιακών παθήσεων και της αρθρίτιδας. Η επιστηµονική έρευνα δεν επιβεβαιώνει

αυτούς τους φόβους. Περιπτώσεις αλλεργικών ή άλλων αντιδράσεως σε πρόσθετα

παρατηρούνται στο ίδιο ποσοστό όπως και µε φυσικές τροφές, όπως π.χ. ξηρούς

καρπούς, θαλασσινά κλπ. Υπάρχουν πρόσθετα, όπως τα αντιοξειδωτικά, τα οποία

θεωρείται ότι µπορεί και να προστατεύουν από τον καρκίνο. Μερικές πρόσθετες ουσίες

Ε θεωρούνται ακατάλληλες για κατανάλωση από χορτοφάγους ή πιστούς ορισµένων


θρησκειών όπως το Ισλάµ ή ο Ιουδαϊσµός. Συµβατικά ως υψηλότερης επικινδυνότητας

θεωρούνται τα συνθετικά προσθετικά, που επιτρέπονται µόνο σε ορισµένα τρόφιµα,

ενώ η χρήση των φυσικών προσθετικών υπόκειται σε λιγότερους περιορισµούς. Έτσι,

µπορεί να συµβεί ένα προσθετικό να επιτρέπεται υπό καθορισµένη ποσότητα σε ένα

τρόφιµο, σε διαφορετική ποσότητα σε άλλο, ή και ακόµη να απαγορεύεται πλήρως η

προσθήκη του σε ένα τρίτο. Καθίσταται, έτσι, εµφανής η µεγάλη δυσκολία

προσδιορισµού της επικινδυνότητας αυτών των ουσιών, τόσο κατά ποσότητα, όσο και

κατά το είδος επί των τροφίµων. Οι αριθµοί Ε, µε τους οποίους κωδικοποιούνται και

ονοµατίζονται αυτές οι ουσίες, είναι ορισµοί σύντοµης µορφής και αναφέρονται

συνήθως στις ετικέτες συσκευασίας των τροφίµων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το

σχέδιο αρίθµησης ακολουθεί αυτό του ∆ιεθνούς Συστήµατος Αρίθµησης (INS) όπως

καθορίζεται από τον διεθνή οργανισµό Codex Alimentarius. Μόνο ένα υποσύνολο των

πρόσθετων ουσιών INS εγκρίνεται για χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και αυτό

δηµιούργησε το πρόθεµα "Ε". Οι αριθµοί Ε απαντώνται επίσης σε ετικέτες

συσκευασίας τροφίµων και σε άλλες περιοχές, εκτός Ευρώπης, συµπεριλαµβανοµένων

των ΗΠΑ και της Αυστραλίας. Στην Ελλάδα οι προδιαγραφές για τη χρήση των

προσθέτων καθορίζονται από τον Κώδικα Τροφίµων και Ποτών που εκδίδει το Γενικό

Χηµείο του Κράτους και είναι εναρµονισµένες µε την Ευρωπαϊκή νοµοθεσία.


Οι γεύσεις διαφέρουν – Πώς αναπτύσσονται οι προτιµήσεις στη γεύση

Πολύ λίγες από τις γευστικές µας προτιµήσεις είναι βιολογικά

προκαθορισµένες. Οι περισσότερες συνδέονται µάλλον µε κάποιου είδους

εµπειρία. Παρόλο που υπάρχουν κάποιοι γενετικοί παράγοντες που

προκαλούν διαφορές στην αντίληψη της γεύσης, συνήθως οι οµοιότητες

στη γεύση αντανακλούν πολύ περισσότερο παρόµοιες εµπειρίες µε τα είδη των γεύσεων

και των τροφίµων. Η διαµόρφωση των γευστικών προτιµήσεων ξεκινά στη µήτρα και

συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της ζωής µας.

Προγεννητική διαµόρφωση

Όλες οι ανθρώπινες αισθήσεις εγκαθίστανται στην εµβρυονική φάση (εβδοµάδες κύησης 1-

8) και στην αρχή της εµβρυικής φάσης, και ωριµάζουν σε διαφορετικούς ρυθµούς. Η

ανάπτυξη και η ωρίµανση των αισθητήριων οργάνων είναι στενά συνδεδεµένη µε αυτή του

κεντρικού νευρικού συστήµατος. Ο σχηµατισµός των οργάνων ξεκινά στο κεφάλι, για αυτό

και τα αισθητήρια όργανα αυτής της περιοχής (µάτια, αυτιά, µύτη, γλώσσα)

δηµιουργούνται οµοίως πολύ νωρίς. Η αίσθηση της γεύσης δηµιουργείται και ωριµάζει

επίσης σε ένα πρώιµο στάδιο, µε τους πρώτους γευστικούς κάλυκες να εµφανίζονται στις 8

εβδοµάδες κύησης. Αρωµατικές ουσίες στο αµνιακό υγρό ενεργοποιούν τους εµβρυϊκούς

υποδοχείς γεύσης αµέσως µόλις το έµβρυο ξεκινά να καταπίνει (περίπου στη 12η

εβδοµάδα κύησης). Τα γευστικά ερεθίσµατα µεταφέρονται σε διάφορους πυρήνες

(συµπλέγµατα νευρώνων) του εγκεφαλικού δικτύου, όπου διεγείρουν, µεταξύ άλλων, τα

αντανακλαστικά για τη ροή της σιέλου και τις κινήσεις της γλώσσας.

Η σύνθεση του αµνιακού υγρού αλλάζει κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του εµβρύου,

ειδικά όταν αυτό ξεκινά να ουρεί. Το έµβρυο καταπίνει 200-760 ml αµνιακού υγρού

ηµερησίως (ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξης) και εκτίθεται σε ένα µεγάλο αριθµό

γευστικών ουσιών, συµπεριλαµβανοµένων διαφόρων σακχάρων (π.χ. γλυκόζη,

φρουκτόζη), λιπαρών οξέων, αµινοξέων, πρωτεϊνών και αλάτων. Οι γεύσεις από τη δίαιτα

της µητέρας περνούν στο αµνιακό υγρό. Με αυτό τον τρόπο, τα βρέφη εκτίθενται στα

πολιτιστικά γευστικά µοτίβα πολύ πριν έρθουν σε άµεση επαφή µε τα τρόφιµα αυτά κάθε

αυτά.


Μεταξύ της 26ης και 28ης εβδοµάδας κύησης µπορεί να ανιχνευθεί κάποια σχέση µεταξύ

ερεθισµού των γευστικών υποδοχέων και αλλαγών, µε τη µορφή αντανακλαστικών, στις

εκφράσεις του προσώπου. Αυτό είναι ειδικά εµφανές για τα ερεθίσµατα της πικρής γεύσης.

Στις 32 εβδοµάδες κύησης το έµβρυο ανταποκρίνεται σε αλλαγές της γεύσης του αµνιακού

υγρού, αλλάζοντας τη συµπεριφορά κατάποσης. Ανάλογα µε το αν το αµνιακό υγρό έχει

γλυκιά ή πικρή γεύση, το έµβρυο τροποποιεί το µοτίβο κατάποσης προς υψηλότερη ή

χαµηλότερη συχνότητα, αντιστοίχως.

Εγγενείς γευστικές προτιµήσεις

Για τα νεογέννητα η αίσθηση της γεύσης είναι η πιο σηµαντική και η πιο ανεπτυγµένη από

όλες τις αισθήσεις. Πολυάριθµα πειράµατα µε νεογέννητα δείχνουν µια έντονη αποδοχή

της γλυκιάς γεύσης, πέρα από πολιτιστικούς παράγοντες. Τα νεογέννητα αντιδρούν ακόµα

και σε ένα πολύ αραιό διάλυµα ζάχαρης µε µια έκφραση προσώπου άνεσης και

ικανοποίησης. Αντιθέτως, η ξινή γεύση του κιτρικού οξέος απορρίπτεται µε σουφρωµένα

χείλη. Για τα αραιωµένα διαλύµατα πικρής ή αλµυρής γεύσης δεν παρατηρείται κάποια

αντίδραση, αν και οι πικρές γεύσεις απορρίπτονται σε υψηλές συγκεντρώσεις. Μια αλλαγή

στην αποδοχή της πικρής γεύσης παρατηρείται σε ηλικία 14-180 ηµερών. Η λογική

εξελικτικά προτίµηση για τη γλυκιά γεύση («ασφαλής γεύση») µπορεί να εξηγηθεί από το

γεγονός ότι η γλυκιά γεύση υποδεικνύει µια πηγή ενέργειας (υδατάνθρακες) που είναι µη

δηλητηριώδης και συνεπώς ασφαλής προς βρώση. Αντιθέτως, µια πικρή γεύση µας

προειδοποιεί για τοξικό τρόφιµο. Παρόµοιος εξελικτικός προγραµµατισµός θεωρείται ότι

ισχύει και για άλλες γεύσεις: µια όξινη γεύση, για παράδειγµα, προειδοποιεί για χαλασµένο

τρόφιµο, ενώ µια αλµυρή µπορεί να υποδεικνύει την ύπαρξη µετάλλων. Η ποιοτική γεύση

umami (= αλµυρό νόστιµο) υποδεικνύει µια καλή πηγή πρωτεΐνης, καθώς εντοπίζεται

φυσικά σε ζωικά τρόφιµα.

Το µητρικό γάλα διαµορφώνει προτιµήσεις

Το ανθρώπινο µητρικό γάλα περιέχει πολυάριθµα αρωµατικά συστατικά, τα οποία λαµβάνει

η µητέρα µέσω της δίαιτάς της. Οι φυσικές γεύσεις από τα τρόφιµα (σκόρδο ή βανίλια)

είναι ανιχνεύσιµες στο µητρικό γάλα 1-2 ώρες µετά την κατανάλωση. Η γεύση του

µητρικού γάλακτος µπορεί, επίσης, να επιδράσει στις µετέπειτα προτιµήσεις του

νεογέννητου. Αµερικανοί ερευνητές, για παράδειγµα, έδειξαν ότι τα νεογέννητα των

οποίων οι µητέρες κατανάλωναν χυµό καρότου κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης ή του

θηλασµού, προτιµούσαν την κρέµα δηµητριακών µε γεύση καρότου κατά τη διάρκεια της


βρεφικής ηλικίας σε σχέση µε οµάδα ελέγχου, των οποίων οι µητέρες δεν κατανάλωναν

χυµό καρότου.

Πίνακας 1. Εγγενείς αντιδράσεις στις βασικές γεύσης

Βασική

γεύση

Εγγενής αντίδραση Ανάπτυξη

Γλυκιά Θετική Προγεννητικά

Ξινή Αρνητική/ απορριπτική, Αβέβαιη Προγεννητικά

Αλµυρή Θετική Ηλικία 4-6 µηνών

Πικρή Αρνητική/ απορριπτική Προγεννητικά

Umami Αβέβαιη Άγνωστο

Τα βρέφη που σιτίζονται µε υποκατάστατο µητρικού γάλακτος έχουν και αυτά «γευστικές

εµπειρίες» που επηρεάζουν τις µετέπειτα προτιµήσεις τους. Έχει δειχθεί ότι έφηβοι και

ενήλικες που σιτίζονταν µε υποκατάστατο γάλακτος στη βρεφική τους ηλικία, προτιµούσαν

το δείγµα κέτσαπ που ήταν αρωµατισµένο µε βανιλλίνη. Αντιθέτως, τα άτοµα που είχαν

θηλάσει ως βρέφη προτιµούσαν το µη αρωµατισµένο δείγµα. Η ερµηνεία του ευρήµατος

αποδίδεται στο ότι το υποκατάστατο γάλακτος συχνά αρωµατιζόταν µε βανιλλίνη ,

προκειµένου να αυξηθεί η αποδοχή του από τα βρέφη. Αυτού του είδους η διαµόρφωση

γεύσεων ισχύει για όλα τα αρωµατικά συστατικά. Μόλις αποκτηθούν, η προτίµηση για µια

συγκεκριµένη ουσία επεκτείνεται και σε άλλα τρόφιµα που την περιέχουν.


Εξαρτηµένες συνθήκες για τις προτιµήσεις και τις αποστροφές

Άπαξ µια γεύση ή ένα τρόφιµο γίνει αποδεκτό, µπορεί να επηρεάσει την προτίµηση και την

αποδοχή νέων γεύσεων ή τροφίµων. Αυτή η λεγόµενη µάθηση γεύσης-γεύσης σηµαίνει ότι

νέα τρόφιµα είναι πιο πιθανό να γίνουν αποδεκτά όταν συνδυαστούν µε γνωστά τρόφιµα

παρά εάν καταναλωθούν µόνα τους. Παρόλα αυτά, η επίδραση αυτή είναι πιο έντονη όσον

αφορά αρνητικά γευστικά ερεθίσµατα.

Εάν οι οργανοληπτικές ιδιότητες ενός τροφίµου συνδεθούν µε αρνητική αίσθηση ή

αντιδράσεις (ναυτία, έµετος κατά τη διάρκεια ή µετά την κατανάλωση), αναπτύσσεται µια

αποστροφή για το τρόφιµο, η οποία παραµένει για την υπόλοιπη ζωή (το λεγόµενο

«φαινόµενο της σάλτας béarnaise»). Συνήθως, δεν έχει σηµασία εάν το τρόφιµο ήταν η

πραγµατική αιτία της αντίδρασης ή απλώς καταναλώθηκε παράλληλα. Το φαινόµενο µπορεί

να παρατηρηθεί και σε καρκινοπαθείς ασθενείς, οι οποίοι υποφέρουν από ναυτία και έµετο

εξαιτίας της χηµειοθεραπείας. Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν µια

έντονη αποστροφή για κάποια τρόφιµα που κατανάλωσαν κατά τη διάρκεια της

χηµειοθεραπείας, παρόλο που τα τρόφιµα αυτά καθεαυτά δεν συνέβαλαν αιτιολογικά στη

ναυτία.

Εντούτοις, οι θετικές αντιδράσεις µπορούν, επίσης, να διαµορφώσουν την προτίµηση για

ένα τρόφιµο. Για παράδειγµα, µελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι επίµυες (ποντίκια)

προτιµούσαν µετά από λίγο καιρό την πιο θερµιδογόνο εκδοχή συγκεκριµένων τροφίµων

σε σχέση µε τη λιγότερο θερµιδογόνο. Είχαν µάθει, δηλαδή, ότι βίωναν θετικές αντιδράσεις

µε την υψηλότερη, αλλά όχι µε τη χαµηλότερη ενεργειακή πυκνότητα. Η επίδραση αυτή

καλείται µάθηση γεύσης-θρεπτικών συστατικών, και µπορεί να παρατηρηθεί και στους

ανθρώπους. Η προτίµηση για ενεργειακά πυκνά και πλούσια σε λιπίδια τρόφιµα

διαµορφώνεται και από το κοινωνικό περιβάλλον.


Στα παιδιά αρέσουν συνήθως τρόφιµα που έχουν καταναλώσει σε ευχάριστες καταστάσεις,

ενώ απορρίπτουν τρόφιµα που έχουν συνδεθεί µε κάτι δυσάρεστο. Αυτό ενισχύεται

περαιτέρω και µε την επιλογή συγκεκριµένων τροφίµων σε ειδικές καταστάσεις. Τα

νόστιµα τρόφιµα (υψηλής ενεργειακής πυκνότητας, υψηλής περιεκτικότητας σε λιπίδια και

ζάχαρη, όπως είναι τα γλυκά) προσφέρονται συνήθως σε ευχάριστες συνθήκες, όπως οι

γιορτές ή οι επισκέψεις. Αντιθέτως, τρόφιµα που θεωρούνται λιγότερο νόστιµα, όπως τα

λαχανικά, συχνά καταναλώνονται υπό πίεση: «Φάε τα λαχανικά σου, αλλιώς δεν έχει

γλυκό». Αυτό οδηγεί σε διπλά αρνητικό συνδυασµό, αυξάνει ταυτόχρονα τη δηµοτικότητα

των ενεργειακά πυκνών, νόστιµων τροφίµων, αλλά και την αποστροφή για τα λιγότερο

νόστιµα.

Προτιµώντας το γνωστό

Ο καφές είναι ένα ρόφηµα που γίνεται αρεστό µόνο έπειτα από επαναλαµβανόµενη

κατανάλωση. Συχνά προσεγγίζουµε την πικρή γεύση προσεκτικά, µε τη βοήθεια του

γάλακτος και της ζάχαρης. Συνήθως, απαιτείται επαναλαµβανόµενη έκθεση για να

απολαύσει κανείς πραγµατικά τον καφέ, και για την ανάπτυξη µιας τέτοιας προτίµησης έχει

επινοηθεί η φράση «αµιγής επίδραση της έκθεσης». Αυτό σηµαίνει ότι γίνονται αρεστά

µόνο τα τρόφιµα και τα ποτά εκείνα που καταναλώνει κανείς σε τακτική βάση, οπότε η

γεύση τους έχει αποκτηθεί. Θεωρείται ότι υπάρχει άµεση σύνδεση µεταξύ των εµπειριών

µε τις γεύσεις και των προτιµήσεων. Η βιολογικά καθορισµένη αρχή για ασφάλεια αποτελεί

τη βάση για αυτή την επίδραση. Μέσω προσεκτικής δοκιµής και αναµονής για

οποιεσδήποτε αρνητικές επιπτώσεις (δυσανεξία), οι πρόγονοί µας συνέλεξαν γευστικές

εµπειρίες. Παρόλα αυτά, η δική µας διατροφική συµπεριφορά σπανίως είναι αµιγής


πρόσληψη, αλλά συνδεδεµένη µε συναισθήµατα, κοινωνικές διαστάσεις και πεπτικές

διεργασίες που µπορεί να επηρεάσουν την αµιγή επίδραση της έκθεσης. Μια βιολογικά

καθορισµένη αρχή που αντιτίθεται στην αµιγή επίδραση της έκθεσης είναι ο φόβος για τα

νέα τρόφιµα, γνωστή µε τον όρο νεοφοβία.

Φοβούµενοι το νέο

Στα νεαρά βρέφη, ειδικά στην ηλικία 4-6 µηνών, όταν εισάγεται η στέρεα τροφή, η

νεοφοβία φαίνεται να είναι η ελάχιστη δυνατή. Ακόµα και µετά από µία και µοναδική

κατανάλωση ενός νέου τροφίµου, τα βρέφη δείχνουν µια σηµαντική αύξηση στην αποδοχή

του. Αντιθέτως, σε βρέφη ηλικίας 18-24 µηνών η νεοφοβία είναι πολύ έντονη. Σε αυτή την

ευαίσθητη φάση ακόµα και παιδιά που δεν ήταν επιλεκτικά ως προς το φαγητό αρχίζουν

συχνά να απορρίπτουν νέα τρόφιµα και γεύσεις. Η νεοφοβία προστατεύει τα βρέφη αυτής

της ηλικίας από το να φάνε κάποιο βλαβερό ή δηλητηριώδες τρόφιµο. Σε µια ηλικία κατά

την οποία τα παιδιά ξεκινούν να περπατάνε και γίνονται πιο ανεξάρτητα ως προς την

επιλογή του φαγητού τους, τέτοιου είδους νεοφοβία µπορεί να έχει κάποια αξία για την

επιβίωση.

Η αποδοχή µιας νέας γεύσης σε παιδιά ηλικίας µέχρι 5 ετών παρατηρείται συνήθως µόνο

έπειτα από την έκθεσή τους σε αυτή τουλάχιστον 5 µε 10 φορές. Τα µεγαλύτερης ηλικίας

παιδιά και οι ενήλικες κατέχουν επιτυχηµένα µέσα για να ξεπερνούν τη νεοφοβία. Μέσω

εφαρµογής των αρχών της γεύσης, οι νέες γεύσεις και τα νέα τρόφιµα συγκρίνονται µε τα

ήδη γνωστά και προστίθενται στο ήδη υπάρχον ρεπερτόριο γεύσεων (π.χ. «µου θυµίζει

µήλο»). Παρόλο που η απόρριψη νέων τροφίµων φαίνεται να είναι εγγενής, υπάρχουν

ατοµικές και ειδικές για το φύλο διαφορές, ώστε οι γυναίκες επηρεάζονται φαινοµενικά

λιγότερο από τους άντρες. Επιπλέον, οµοιότητες εντός της οικογένειας υποδεικνύουν µια

γενετική επίδραση.

Η νεοφοβία στα παιδιά µπορεί να µετριαστεί ή να ξεπεραστεί. Για παράδειγµα, τα παιδιά

µαθαίνουν πολύ αποτελεσµατικά µέσω των προτύπων. Ως τέτοια µπορεί να είναι οι γονείς,

τα αδέλφια, οι φίλοι ή οι ήρωες από ιστορίες. Εάν το πρότυπο δηµιουργήσει µια θετική

εντύπωση, το παιδί µπορεί να υιοθετήσει ένα πλήρες συµπεριφορικό πρότυπο.


Όχι κάθε µέρα το αγαπηµένο πιάτο

Από τη µία µεριά, δεν βοηθάει να προσεγγίζει κανείς τις νέες γεύσεις άκριτα. Από την άλλη,

δεν είναι πολύ λογικό από διατροφική άποψη να τρώει κανείς συνεχώς τα ίδια. Για αυτό το

λόγο ένας βιολογικός µηχανισµός που καλείται ειδικός αισθητήριος κορεσµός, µας

αποτρέπει από µια µονότονη δίαιτα. Παρόλο που, ειδικά τα παιδιά, θα ήθελαν να τρώνε

καθηµερινά το αγαπηµένο τους φαγητό, απαιτούν από τη µια µέρα στην άλλη κάτι

καινούριο, και απορρίπτουν το µέχρι πρότινος αγαπηµένο τους πιάτο. Ο ειδικός

αισθητήριος κορεσµός µπορεί, επίσης, να παρατηρηθεί και κατά την κατανάλωση ενός

µενού µε πολλά πιάτα. Από τα µεµονωµένα πιάτα µπορούν να καταναλωθούν µόνο

περιορισµένες ποσότητες, οδηγώντας σε ένα γρήγορο κορεσµό και την απόρριψη δεύτερης

µερίδας. Όµως, µπορεί να υπάρχει «χώρος» για το επόµενο πιάτο ή το γλυκό. Πειράµατα

δείχνουν ότι η προτίµηση για ένα πιάτο ή για µια συγκεκριµένη γεύση που µόλις έχει

καταναλωθεί µειώνεται, ενώ αυτό δεν ισχύει για άλλες γεύσεις. Στους ενήλικες ο κανόνας

βρίσκει εφαρµογή στην παρατήρηση ότι όσο πιο ευρεία η επιλογή των τροφίµων σε ένα

γεύµα, τόσο µεγαλύτερη η κατανάλωση τροφής.

Οικογενειακή γεύση

Ο λόγος για τον οποίο µας αρέσουν ή δεν µας αρέσουν συγκεκριµένα τρόφιµα είναι µια

περίπλοκη αλληλεπίδραση µεταξύ των εξαρτηµένων συνθηκών –που ξεκινούν στη µήτρα

και συνεχίζουν σε µεγάλη ηλικία- της προσαρµογής (αµιγής επίδραση της έκθεσης)

και βιολογικών παραγόντων (όπως ο ειδικός αισθητήριος κορεσµός). Συνεπώς, τα παιδιά

και οι γονείς τους δικαιούνται ιδιαίτερη προσοχή ως προς τη διαδικασία της «γευστικής

εκπαίδευσης». Έχει φανεί ότι το περιβάλλον στο οποίο πραγµατοποιούνται τα οικογενειακά

γεύµατα έχει καίρια επίδραση στις µετέπειτα γευστικές προτιµήσεις., διαδραµατίζοντας ένα

σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση της διαιτητικής συµπεριφοράς. Οι προτιµήσεις και

αποστροφές είναι σε µεγάλο βαθµό ατοµικές, αλλά µπορεί να εκδηλώνουν σαφείς

οικογενειακές και κοινωνικές συσχετίσεις. Από την αρχή οι γονείς διαδραµατίζουν ένα


ζωτικής σηµασίας ρόλο και µπορεί να συνεισφέρουν σηµαντικά στην ανάπτυξη των

γευστικών προτιµήσεων και αποστροφών. Καθώς οι γευστικές προτιµήσεις είναι πολύ

σταθερές και µπορεί να διαρκέσουν εφ’ όρου ζωής, θα πρέπει να αφιερώνεται ειδική

φροντίδα στο περιβάλλον του γεύµατος. Οι αρνητικές επιδράσεις, όπως οι διαµάχες κατά

τη διάρκεια των γευµάτων, θα πρέπει να αποφεύγονται. Αφήνοντας στα παιδιά κάποιο

περιθώριο τροφικών επιλογών και δείχνοντας κάποια ηρεµία σε σχέση µε τις προσωρινές

αποστροφές µπορεί να αποτελούν το κλειδί στην ανάπτυξη των διατροφικών

προτιµήσεων.

Όραση ή οπτική αντίληψη ονοµάζεται µία από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι

τα µάτια, ενώ το αντικείµενο της αντίληψης είναι το φως. Θεωρείται η πιο σηµαντική από

τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί µε αυτήν γίνεται άµεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος.

Περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται µε την επεξεργασία και ερµηνεία

των ερεθισµάτων της όρασης. Όπως και οι υπόλοιπες αισθήσεις αναπτύσσεται και η

µηχανική όραση.


Λειτουργία της όρασης.

Η όραση είναι δυνατή µόνο όταν υπάρχει φως. Το φως παράγεται συνήθως από τον ήλιο,

ή φυσικά από µερικούς οργανισµούς µε ειδικές διαδικασίες, από αστραπές και πυρκαγιές.

Τεχνητά παράγεται από τον άνθρωπο µε τη φωτιά και τα τελευταία χρόνια µε τον

ηλεκτρισµό. Το φως του περιβάλλοντος προσπίπτει σε διάφορα αντικείµενα και έπειτα ένα

µέρος του φτάνει στα µάτια. Εκεί, οι ακτίνες προσανατολίζονται κατάλληλα, ώστε να

προβληθεί στον αµφιβληστροειδή η εικόνα του περιβάλλοντος. Στον αµφιβληστροειδή

χιτώνα υπάρχουν πάρα πολλοί κατάλληλοι υποδοχείς φωτός, τα κωνία και τα ραβδία,

βοηθώντας στην αντίληψη του χρώµατος και του σχήµατος αντίστοιχα. Αυτοί οι υποδοχείς

ενεργοποιούνται ανάλογα µε το χρώµα και την ένταση του φωτός και στέλνουν ηλεκτρικά

ερεθίσµατα στον εγκέφαλο. Όλα αυτά τα ερεθίσµατα διαµορφώνουν µια εικόνα, η οποία

όµως είναι ανάποδα, γιατί ανάποδα αποτυπώνεται η εικόνα στον αµφιβληστροειδή, όπως

στο φιλµ στις φωτογραφικές µηχανές. Ο εγκέφαλος αναλαµβάνει να τη γυρίσει κανονικά.

Οι εικόνα που στέλνει το κάθε µάτι είναι ελαφρώς διαφορετική, και βοηθάει, ώστε να γίνει

αντιληπτή η απόσταση µε τη µέθοδο του τριγωνισµού, και γενικά να υπάρξει τρισδιάστατη

όραση. Τέλος, ανάλογα µε τη συχνότητα εναλλαγής εικόνων γίνεται αντιληπτή η κίνηση,

όπως και στον κινηµατογράφο.


Χρώµα και όραση .

Βασικά το ανθρώπινο µάτι αντιλαµβάνεται τρία χρώµατα το κόκκινο, το πράσινο, το µπλε

και την ένταση του φωτός στο ορατό φάσµα της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας. Με

βάση αυτά επεξεργάζεται την εικόνα που λαµβάνει και αντιλαµβάνεται και τα υπόλοιπα

χρώµατα σύµφωνα µε το προσθετικό µοντέλο σύνθεσης χρωµάτων που χρησιµοποιείται

και στις οθόνες. Άλλοι οργανισµοί µπορούν να δουν και άλλες συχνότητες εκτός από το

ορατό φως, όπως οι σκύλοι που βλέπουν ένα µέρος από τις υπέρυθρες. Άλλοι πάλι, δεν

αντιλαµβάνονται συχνότητες που µπορεί να δει ο άνθρωπος, όπως ορισµένα ψάρια στα

βάθη των ωκεανών δε µπορούν να δουν το κόκκινο χρώµα. Ορισµένοι οργανισµοί βλέπουν

τον κόσµο µε περισσότερα ή λιγότερα χρώµατα από τον άνθρωπο, για παράδειγµα τα

µάτια του χαµαιλέοντα διακρίνουν δεκαπέντε χρώµατα. Ανθρώπινες παθήσεις που

σχετίζονται µε την αντίληψη των χρωµάτων είναι η δυσχρωµατοψία, η µερική

αχρωµατοψία και η ολική αχρωµατοψία. Στην περίπτωση της δυσχρωµατοψίας γίνεται

σύγχυση µεταξύ των χρωµάτων βασικών και παράγωγων, ονοµάζεται και ∆αλτονισµός,

από το διάσηµο χηµικό Dalton, που έπασχε από την ασθένεια. Η αχρωµατοψία σηµαίνει τη

µη αντίληψη κάποιων από τα τρία βασικά χρώµατα (άρα και τη διαφορετική αντίληψη των

παραγώγων τους). Όταν περιλαµβάνει και τα τρία ονοµάζεται ολική, οπότε ο άνθρωπος

αυτός βλέπει σε κλίµακα του γκρι όπως στις παλιές τηλεοράσεις, ενώ στις άλλες

περιπτώσεις ονοµάζεται µερική.


Αντίληψη του χώρου.

Η όραση έχει άµεση σχέση µε την αντίληψη του εξωσωµατικού χώρου και κυρίως την

τρισδιάστατη αντίληψή του. Η επικάλυψη των οπτικών πεδίων βοηθάει στον υπολογισµό

της τρισδιάστατης υφής τους και τον υπολογισµό της απόστασής του µέσω του

τριγωνισµού. Σύµφωνα µε αυτήν τη µέθοδο, που χρησιµοποιείται και σε επιστήµες όπως η

τοπογραφία, υπάρχει ένα νοητό τρίγωνο που ορίζεται από τα δύο µάτια και το αντικείµενο.

Γνωρίζοντας την απόσταση των µατιών και τις γωνίες στις οποίες τα µάτια βλέπουν το

αντικείµενο, µπορούµε να υπολογίσουµε την απόσταση του αντικειµένου από το πρόσωπο.

Σηµαντικό είναι ότι η αντίληψη του χώρου δε γίνεται µόνο µε την όραση, αλλά και µε

άλλες αισθήσεις, όπως η ακοή, ή ακόµη και την αφή. Εξάλλου η µέθοδος του τριγωνισµού

µπορεί να εφαρµοστεί και για τους ήχους, αλλά ακόµη και για την αντιληπτή από

απόσταση θερµότητα. Οι τυφλοί άνθρωποι και οργανισµοί, όπως η νυχτερίδα, µπορούν να

συνδυάσουν ερεθίσµατα από άλλες αισθήσεις για να έχουν µία τρισδιάστατη αντίληψη του

περιβάλλοντός τους, όπως και οι υπόλοιποι οργανισµοί. Οι επιστήµονες έχουν ανακαλύψει

ότι στους τυφλούς σηµαντικά µέρη του εγκεφάλου που ασχολούνται µε την επεξεργασία

της όρασης λειτουργούν κανονικά, δηλαδή "βλέπουν" όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι,

αλλά µε διαφορετικό τρόπο. Επιπλέον, όλοι οι τυφλοί έχουν ένα ελάχιστο ερέθισµα όρασης

(συνήθως περιφερειακή όραση ή υποδοχείς φωτός που καθορίζουν τη λειτουργία του

ύπνου), ή µπορούν να αισθανθούν τη θερµότητα, δηλαδή τις υπέρυθρες η οποία είναι

ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία σε άλλο µήκος κύµατος. Μερικοί επιστήµονες υποστηρίζουν

ότι δεν υπάρχουν "τυφλοί" άνθρωποι, αλλά άνθρωποι "που δεν βλέπουν καλά".


Προσαρµογή των µατιών

Για την καλύτερη αντίληψη των αντικειµένων, τα µάτια προσαρµόζονται ανάλογα µε την

απόσταση του αντικειµένου και την ένταση του φωτός. Στην πρώτη διαδικασία η εικόνα

προσαρµόζεται στον αµφιβληστροειδή χιτώνα όσο δυνατόν πιο καθαρά και λεπτοµερώς, η

διαδικασία ονοµάζεται εστίαση ελέγχεται από το φακό. Η διαδικασία µοιάζει µε αυτήν που

γίνεται στις φωτογραφικές µηχανές (το επονοµαζόµενο ζουµ). Η άλλη διαδικασία

προστατεύει το µάτι από την υπερβολική ένταση του φωτός. Το φως µεταφέρει ενέργεια.

Όταν εστιάζεται φως σε µία συγκεκριµένη κατεύθυνση (όπως στο µάτι), υπάρχει κίνδυνος

η ένταση του φωτός τοπικά να γίνει πολύ µεγάλη, άρα και καταστροφική. Η κόρη

προσαρµόζεται, ώστε να περάσει αρκετό φως για να λειτουργήσει η όραση, αλλά και να

µην καεί ο αµφιβληστροειδής. Φυσικά, η κόρη δε µπορεί να κλείσει εντελώς το µάτι, αν για

παράδειγµα κοιτάξει κάποιο τον ήλιο κατάµατα, αλλά υπάρχει το βλέφαρο για αυτήν την

προστασία. Τα αδιαφανή βλέφαρα χρησιµοποιούνται από τους οργανισµούς που τα

διαθέτουν για να µην έχουν οπτικά ερεθίσµατα όταν κοιµούνται.

Υπάρχουν τρεις ασθένειες που συνδέονται µε την εστίαση στο µάτι:

Μυωπία: Το µάτι έχει µεγαλύτερο βάθος από το κανονικό και πιο ωοειδές σχήµα.

Υπερµετρωπία: Το µάτι έχει µικρότερο βάθος από το κανονικό και πιο δισκοειδές σχήµα.

Πρεσβυωπία: ∆εν έχει σχέση µε το σχήµα του µατιού αλλά µε το φακό. Μετά από κάποια

χρόνια χάνει την ελαστικότητά του και δε γίνεται να εστιάσει.

Το ιδανικό µάτι είναι σφαιρικό. Στην πραγµατικότητα όλοι µας έχουµε κάποιον ελάχιστο

βαθµό µυωπίας ή υπερµετρωπίας.


Όραση στους διάφορους ζωντανούς οργανισµούς.

Στα µάτια, εκτός από τα κωνία και τα ραβδία υπάρχει και άλλος ειδικός υποδοχέας για την

αντίληψη της ηµέρας ή της νύχτας. Αυτή η πληροφορία είναι θεµελιώδης για όλους τους

οργανισµούς, γιατί επηρεάζει τους βιολογικούς κύκλους τους κυρίως τον ύπνο, ενώ µερικοί

διαθέτουν υποτυπώδη µάτια που µπορούν να αντιληφθούν µόνο αυτήν. Ο αριθµός των

µατιών και η θέση τους δεν είναι συγκεκριµένα σε όλους τους οργανισµούς. Τα

σπονδυλωτά έχουν ένα ζευγάρι µάτια κάτω από το µέτωπό τους, µπροστά στο κεφάλι

τους, στη µέση περίπου του προσώπου τους σε οριζόντια διάταξη. Αυτό επιτρέπει την

εποπτεία κατά µήκος του ορίζοντα, όπου συνήθως βρίσκονται όλες οι µορφές που

χρειάζεται να αντιληφθεί ένας σπονδυλωτός οργανισµός. Ακόµα και τα µάτια των ψαριών

είναι σε οριζόντια διάταξη. Τα οπτικά πεδία των µατιών µπορούν να επικαλύπτονται

αρκετά, λίγο ή και καθόλου. Όσο περισσότερο επικαλύπτονται, όπως στον άνθρωπο

επιτρέπουν πιο εύκολη τρισδιάστατη αντίληψη και υπολογισµό του βάθους. Όσο λιγότερο

επικαλύπτονται, τόσο περισσότερο επιτρέπουν την αντίληψη γύρω-γύρω από τον

οργανισµό, όπως στο άλογο. Συνήθως µε τα µάτια τα σπονδυλωτά µπορούν να δουν τόσο

πάνω όσο και κάτω, εκτός από το σαλάχι που, λόγω του σωµατοτύπου του, µπορεί να δει

µόνο προς τα επάνω. Άλλοι οργανισµοί έχουν περισσότερα µάτια στο κεφάλι τους:

Η µύγα έχει όπως φαίνεται δύο οµάδες από πάρα πολλά µάτια, το κάθε µάτι όµως βλέπει

µόνο ένα κοµµάτι της εικόνας. Σε συνδυασµό µε το σχήµα των οµάδων η µύγα διαθέτει

στερεοσκοπική όραση. Η αντίληψη της είναι γρηγορότερη από αυτήν του ανθρώπου, ώστε

να µπορεί να αντιληφθεί την ανανέωση των διαδοχικών στιγµιοτύπων στην οθόνη της

τηλεόρασης.


Μερικές αράχνες έχουν τέσσερα ζευγάρια µάτια στο κεφάλι της, ένα για κάθε κατεύθυνση.

Ένα ζευγάρι για πάνω, ένα για κάτω, ένα για αριστερά και ένα για δεξιά. Έτσι, και αυτή

έχει στερεοσκοπική όραση.

Μερικοί οργανισµοί που δεν έχουν κεφαλή διαθέτουν υποτυπώδη µάτια, για την ακρίβεια

απλούς φωτοϋποδοχείς σε άλλα µέρη του σώµατος. Για παράδειγµα ο αστερίας έχει από

ένα φωτοϋποδοχέα σε κάθε πλοκάµι.

Υπάρχουν και οργανισµοί µε διαφορετικό επίπεδο εστίασης και οξύτητας όρασης. Για

παράδειγµα ο άνθρωπος δε µπορεί να διακρίνει αντικείµενα µικρότερα από ένα χιλιοστό,

ενώ ο αετός µπορεί να διακρίνει ένα ποντίκι από πολύ µεγάλο υψόµετρο.

Φυσικά, υπάρχουν και οργανισµοί που λόγω ασθενειών, γενετικά ή επίκτητα, προσωρινά ή

µόνιµα, δεν διαθέτουν όραση, είναι τυφλοί.


Οφθαλµαπάτες

Η όραση και η επεξεργασία της στον εγκέφαλο στηρίζεται στην αποτύπωση του ειδώλου

στον αµφιβληστροειδή χιτώνα και την ευθύγραµµη πορεία του φωτός. Αξιοσηµείωτο είναι

ότι δε βλέπουµε τις ίδιες τις ακτίνες φωτός και τη διαδροµή τους, αλλά το είδωλο που

σχηµατίζουν στον αµφιβληστροειδή χιτώνα. Υπάρχουν, όµως, µερικά φαινόµενα οπτικής,

στα οποία δεν ισχύει η ευθύγραµµη πορεία του φωτός, ή το είδωλο στον αµφιβληστροειδή

είναι παραπλανητικό. Τότε η όραση ξεγελιέται και βλέπονται αντικείµενα ή φαινόµενα που

στην πραγµατικότητα δεν υπάρχουν, τα οποία ονοµάζονται οφθαλµαπάτες. Υπάρχουν

πολλές οφθαλµαπάτες, οι οποίες αφορούν όµοια σχήµατα, αδυναµίες του προοπτικού

σχεδίου, υιοθέτηση των χρωµάτων του περιβάλλοντος, µοτίβα, γρήγορη εναλλαγή

σχεδίων, αλλαγή µέσου διάδοσης του φωτός και άλλα. Τέτοιες τεχνικές εφαρµόζονται στη

φύση από τα θηράµατα για να παραπλανήσουν την όραση των θυτών τους. Συνήθως,

χρωµατίζουν το δέρµα τους µε χρώµατα και σχέδια που µοιάζουν στο περιβάλλον τους,

ώστε να συγχέονται µε αυτό. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι ο χαµαιλέοντας. ∆ύο

χαρακτηριστικές ανθρώπινες οφθαλµαπάτες είναι η οφθαλµαπάτη µε το αγγείο και η

οφθαλµαπάτη της ερήµου. Στην πρώτη απεικονίζεται ένα ακαθόριστο σχήµα που µπορεί να

είναι αγγείο ή δύο άνθρωποι. Η άλλη συµβαίνει στην έρηµο. Λόγω υπερβολικής

ακτινοβολίας ο αέρας δεν έχει παντού την ίδια θερµοκρασία, ώστε οι ακτίνες φωτός να

κάµπτονται. Έτσι, µερικές γαλάζιες ακτίνες από τον ουρανό φτάνουν στα µάτια του

παρατηρητή από κάτω. Ο τελευταίος νοµίζοντας πως το φως έρχεται ευθύγραµµα βλέπει

λίµνες και οάσεις στη µέση της ερήµου.


Η κίνηση των µατιών

Γύρω από το µάτι, ενωµένη µε τένοντες µε τα οστά του κρανίου, υπάρχει µία οµάδα µυών

που σου επιτρέπει να στρέφεις το βλέµµα ψηλά, χαµηλά και πλάγια. Συνεργάζονται µεταξύ

τους χάρη σε κάποια συγκεκριµένα νεύρα, τα οποία επιτρέπουν την εστίαση των µατιών

ακόµα και όταν αυτά κινούνται.

Άνω ορθός µυς :Βρίσκεται στο πάνω µέρος του βολβού .Όταν συσπάται ,"τραβάει" το µάτι

και το βλέµµα προς τα πάνω. Επίσης, λειτουργεί όταν τα µάτια στρέφονται προς τη µύτη.

Άνω λοξός µυς :Περιβάλει το µάτι στο πίσω µέρος του. Σε συνδυασµό µε τον κάτω λοξό

µυ συµβάλει στη διαγώνια κίνηση του µατιού: από κάτω προς τα πλάγια και περιστροφικές

κινήσεις.

Έξω ορθώς µυς :Αυτός ο µυς κινεί τα µάτια προς τα έξω, δηλαδή προς την κατεύθυνση

του αυτιού.

Έσω ορθός µυς :Κάνει την ακριβώς αντίθετη κίνηση από τον έξω ορθό µυ κινεί το µάτι

προς την µύτη.

Κάτω ορθός µυς :Αντίθετα από τον άνω ορθό µυ κινεί το µάτι προς τα κάτω.

Κάτω λοξός µυς :Περιβάλει το µάτι στο πίσω µέρος του και εκτείνεται µέχρι µπροστά.

Συµβάλει στην διαγώνια κίνηση του µατιού.

∆ακρυϊκός αδένας :Βρίσκεται ψηλά και πλάγια στο µάτι. Από εκεί βγαίνουν τα δάκρυα στην

επιφάνεια του µατιού τα οποία λιπαίνουν και προστατεύουν από την σκόνη , τα µικρόβια

κ.τ.λ.


Συνδυασµός µε άλλες αισθήσεις.

Οι αισθήσεις λειτουργούν ταυτόχρονα και συµπληρωµατικά, για να αποδώσουν την

πραγµατικότητα. Η όραση όπως και η ακοή επιτρέπουν καλύτερη αντίληψη του

εξωσωµατικού χώρου, κυρίως όταν πρόκειται για µακρινά αντικείµενα. Επίσης, η όραση

επιτρέπει άµεση εποπτεία των ερεθισµάτων των άλλων αισθήσεων. Για παράδειγµα, εάν

µυρίσουµε κάτι µε άσχηµη µυρωδιά µπορούµε να το δούµε και να διαπιστώσουµε αν έχει

µουχλιάσει, αν ακούσουµε έναν αετό, µπορούµε να γυρίσουµε και να τον δούµε, και αν

νιώσουµε κάπου άσχηµα, µπορούµε να στρίψουµε και να δούµε τι µας ενόχλησε.

Σπανίως, ο εγκέφαλος ερµηνεύει τα διάφορα ερεθίσµατα µε διαδικασίες που κανονικά

εφαρµόζονται σε άλλα όργανα, αυτό το φαινόµενο ονοµάζεται συναισθησία. Λόγου χάρη,

τα ακουστικά ερεθίσµατα επεξεργάζονται σαν οπτικά και το αντίστροφο, δηλαδή αυτός ο

άνθρωπος βλέπει τους ήχους και ακούει τα χρώµατα. Μέχρι σήµερα έχουν αναφερθεί

περιπτώσεις για διασταύρωση ακοής και όρασης, γεύσης και όρασης, όσφρησης και

όρασης, και µία περίπτωση διασταύρωσης όρασης, ακοής, γεύσης και όσφρησης. Παρόµοια

φαινόµενα παρατηρούνται και σε χρήστες ουσιών, όπως σε χρήστες LSD.


Όσφρηση

Όσφρηση είναι η αίσθηση ταυτοποίησης ουσιών µέσω των πτητικών αερίων που εκλύουν.

Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο αναπνοής, τη µύτη, ενώ άλλοι όπως τα έντοµα

χρησιµοποιούν κεραίες. Η όσφρηση µπορεί να πληροφορήσει για τη χηµική σύσταση του

περιβάλλοντος. Ο οργανισµός µε βάση την εµπειρία του µπορεί να ταυτοποιήσει τι είναι

αυτό που µυρίζει, αν είναι κάποιο θήραµα ή κάποιο αρπακτικό που δε βλέπει ή ακούει, αν

είναι υπάρχει κάτι δηλητηριώδες ή φαγώσιµο στην περιοχή. Η ταυτοποίηση των ουσιών

γίνεται από ειδικούς αισθητήρες που είναι νευρικές απολήξεις. Κατά την αναπνοή ή γενικά

τη ροή αέρα σωµατίδια από την ουσία αιχµαλωτίζονται από τους νευρικούς αισθητήρες και

αυτοί το σχήµα και το µέγεθος του σωµατιδίου στέλνοντας την πληροφορία στον

εγκέφαλο. Κάθε αισθητήρας µπορεί να ταυτοποιήσει έως και εκατό διαφορετικά σωµατίδια.

Γενικά, όσο µεγαλύτερη είναι η επιφάνεια µε τους αισθητήρες, τόσο πιο ευαίσθητη είναι η

όσφρηση.

Την όσφρηση των εντόµων εκµεταλλεύονται τα λουλούδια. Τα αρώµατά τους

προσελκύουν έντοµα, όπως οι µέλισσες, για να βοηθηθούν στην αναπαραγωγή.


H όσφρηση είναι σηµαντική για τη ζωή µας. Mε τη βοήθειά της µπορούµε να λαµβάνουµε

πληροφορίες για το χώρο όπου ζούµε, να απολαµβάνουµε τα αρώµατα της άνοιξης, να

καταλαβαίνουµε αν κάποιο τρόφιµο είναι κατάλληλο να καταναλωθεί ή αν έχει αλλοιωθεί.

Mπορούµε ακόµη να αντιλαµβανόµαστε έγκαιρα τον κίνδυνο, όπως, π.χ., όταν κάτι

καίγεται. Αν και οι περισσότεροι θεωρούµε την αίσθηση της όσφρησης δεδοµένη, οι

επιστήµονες πιστεύουν ότι κινδυνεύει περισσότερο από όλες τις άλλες αισθήσεις. Πολλές

φορές, µάλιστα, η µειωµένη όσφρηση είναι ένδειξη ή αποτέλεσµα ορισµένων παθήσεων.

Mετά από ένα κρυολόγηµα, για παράδειγµα, υπάρχει πιθανότητα να χάσετε την όσφρηση

σας ίσως και για πάντα (αν και αυτό είναι σχετικά σπάνιο). Aς δούµε λοιπόν αναλυτικά από

τι απειλείται και τι µπορούµε να κάνουµε για να την προστατεύσουµε.

Το αισθητήριο της όσφρησης είναι ο οσφρητικός βλεννογόνος, που καλύπτει εσωτερικά το

πάνω τµήµα της ρινικής κοιλότητας. Έχει επιφάνεια περίπου 5 cm2 και αποτελείται από

επιθηλιακά κύτταρα και υποδεκτικά τριχοφόρα κύτταρα, οι βλεφαρίδες των οποίων

προεκβάλλουν στη ρινική κοιλότητα. Οι χηµικές ουσίες που εισέρχονται στη ρινική

κοιλότητα σε αέρια µορφή διαλύονται στα υγρά που περιβάλλουν τις βλεφαρίδες και

έρχονται σε επαφή µε αυτές, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία νευρικής ώσης. Οι νευρικές

ώσεις µεταφέρονται, µέσω του οσφρητικού νεύρου, στο κέντρο της όσφρησης στη βάση

του κροταφικού λοβού. Υπάρχουν οµάδες υποδοχέων που αναγνωρίζουν µία ή

περισσότερες ουσίες και µας επιτρέπουν να αντιληφθούµε , µε διαφορετική ευαισθησία,

µεγάλη ποικιλία οσµηρών ουσιών. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι ύστερα από την επίδραση

της συγκεκριµένης ουσίας, για ορισµένο χρόνο, η αίσθηση της όσφρησης µειώνεται η

χάνεται (εξοικείωση υποδοχέα). Οι υποδοχείς της όσφρησης διατηρούν όµως την

ικανότητά τους να ανιχνεύουν άλλες οσµηρές ουσίες.

∆ιαταραχές της όσφρησης

Οι διαταραχές της όσφρησης είναι η ανοσµία και η υποσµία. Στην περίπτωση που κάποιος

έχει µειωµένη οσφρητική ικανότητα, οι ειδικοί λένε ότι έχει υποσµία. Αν απουσιάζει πλήρως

η αίσθηση της όσφρησης, τότε έχει ανοσµία. Ορισµένοι άνθρωποι, µάλιστα, µυρίζουν

κάποιες µυρωδιές διαφορετικά από ό,τι είναι στην πραγµατικότητα. Mια µυρωδιά, για

παράδειγµα, που για τους περισσοτέρους είναι ευχάριστη εκείνοι τη θεωρούν

αποκρουστική, ή το αντίθετο. H ανοσµία και η υποσµία οφείλονται είτε σε απόφραξη της


ρινικής οδού είτε σε κάποια βλάβη στα αισθητήρια όργανα που είναι «επιφορτισµένα» να

αντιλαµβάνονται τις οσµές.

Το κοινό κρυολόγηµα

Στο κρυολόγηµα αποδίδεται το 15-20% των προβληµάτων ανοσµίας. Σχεδόν ένας στους

πέντε ασθενείς που υποφέρουν από κοινό κρυολόγηµα χάνει τελείως την όσφρησή του.

Αυτό συµβαίνει γιατί οι ιοί προκαλούν βλάβη στον οσφρητικό βλεννογόνο, και µάλιστα

ορισµένες φορές µόνιµη.

Τι πρέπει να κάνω; Αν είστε κρυωµένοι και η µύτη σας είναι µπουκωµένη, µπορείτε να

χρησιµοποιήσετε ρινικές σταγόνες που περιέχουν αλάτι. Mπορείτε ακόµη, για µικρό χρονικό

διάστηµα, να χρησιµοποιήσετε κάποιο αποσυµφορητικό σπρέι, αφού πρώτα

συµβουλευτείτε το φαρµακοποιό σας. Aν η απώλεια της όσφρησής σας εξακολουθεί να

υφίσταται και µετά το κρυολόγηµα, πρέπει να το αναφέρετε στο γιατρό σας. Oι ειδικοί

συνήθως αντιµετωπίζουν το πρόβληµα µε κορτιζονούχα φάρµακα και βιταµίνες. Aν η

όσφρηση δεν επανέλθει µετά από ένα εξάµηνο, πιθανότατα η ανοσµία να γίνει µόνιµη

κατάσταση.


Μήπως είναι ιγµορίτιδα;

H ιγµορίτιδα είναι µία πάθηση που µπορεί να προκαλέσει διαταραχές στην όσφρηση. Στην

περίπτωση που υποφέρετε από ιγµορίτιδα, µπορεί να έχετε και παροσµία, δηλαδή να

µπερδεύετε κάποιες οσµές ή να µυρίζετε κάτι που δεν υπάρχει. Tα ιγµόρεια είναι

κοιλότητες που βρίσκονται γύρω από τη µύτη. Η ιγµορίτιδα είναι λοίµωξη που εµφανίζεται

στο εσωτερικό µίας ή περισσότερων κοιλοτήτων. Όταν αυτές οι κοιλότητες µολύνονται,

προκαλείται ρινική συµφόρηση, µε αποτέλεσµα την ολική ή µερική απώλεια και της

όσφρησης.

Tι πρέπει να κάνω; Mετά από ένα κοινό κρυολόγηµα, αν εµφανίζετε ανοσµία και

παράλληλα µπούκωµα στη µύτη, πυώδη καταρροή και πόνο στην περιοχή γύρω από τη

µύτη, ίσως έχετε ιγµορίτιδα και πρέπει να επισκεφτείτε κάποιον ωτορινολαρυγγολόγο. H

πάθηση αυτή αντιµετωπίζεται συνήθως µε αντιβίωση και τοπικά αποσυµφορητικά. Φυσάτε,

επίσης, συχνά τη µύτη σας, ώστε να φεύγουν οι εκκρίσεις. Aν θεραπευτεί η πάθηση, τις

περισσότερες φορές επανέρχεται και η όσφρηση.


Μπορεί να φταίει η αλλεργία

Aν υποφέρετε από αλλεργική ρινίτιδα, είναι πολύ πιθανό να έχετε µειωµένη οσφρητική

ικανότητα, γιατί η µύτη σας θα είναι µάλλον βουλωµένη και θα έχετε καταρροή. H

αλλεργική ρινίτιδα είναι φλεγµονή στη µύτη, η οποία προκαλείται από αλλεργική αντίδραση

σε κάποια ξένη ουσία, όπως για παράδειγµα η γύρη και οι σκόνες. Οι αλλεργικές ρινίτιδες

είναι πιο συχνές την άνοιξη και το φθινόπωρο. H µείωση της όσφρησης είναι παροδική και

η οσφρητική σας ικανότητα θα επανέλθει µόλις περιοριστούν τα συµπτώµατα της

αλλεργίας. Μακροπρόθεσµα όµως µπορεί να υπάρξουν µόνιµες επιπτώσεις στην όσφρησή

σας.

Tι πρέπει να κάνω; Kαθαρίζετε τη µύτη σας από τις βλέννες, φυσώντας την απαλά.

Καλύτερα είναι να φυσάτε το κάθε ρουθούνι χωριστά (κλείνετε το ένα και φυσάτε το

άλλο). Μπορείτε ακόµη να χρησιµοποιήσετε αλατόνερο. Σε περίπτωση που η ρινική

συµφόρηση κρατήσει πάνω από δύο-τρεις µέρες, ενηµερώστε το γιατρό σας. H θεραπεία

περιλαµβάνει αντιισταµινικά και κορτιζονούχα φάρµακα. Σε ορισµένες περιπτώσεις

συνιστάται ανοσοθεραπεία. Αφού δηλαδή διαπιστωθεί σε ποιες ακριβώς ουσίες έχετε

αλλεργία, ακολουθείται αγωγή µε ενέσεις, χορηγώντας τον αλλεργικό παράγοντα σε µικρές

ποσότητες. H δόση αυξάνεται σταδιακά, κι έτσι ο οργανισµός σας συνηθίζει την ουσία που

προξενεί την αλλεργία και δεν αντιδρά.

Αν έχετε πολύποδες στη µύτη

Ορισµένες φορές, για την ανοσµία ή την υποσµία ευθύνονται πολύποδες ή -πιο σπάνια-

όγκοι που φράζουν τη ρινική οδό, µε αποτέλεσµα να µειώνεται ή να απουσιάζει τελείως η

αίσθηση της όσφρησης. Tι πρέπει να κάνω; Στην περίπτωση που δεν έχετε καθόλου την

αίσθηση της όσφρησης ή η όσφρησή σας είναι εξασθενηµένη, χωρίς κάποιο άλλο

σύµπτωµα -όπως, λ.χ., ρινική καταρροή, µπούκωµα- ή είστε κρυωµένοι, ενηµερώστε το

γιατρό σας, ο οποίος θα ελέγξει αν πρόκειται για κάποιον πολύποδα.


Πότε φταίνε τα φάρµακα;

H κατάχρηση στα αποσυµφορητικά (σπρέι ή σταγόνες) για το συνάχι πιθανόν να

προκαλέσει διαταραχές στην όσφρησή σας. Ακόµη, ορισµένα άλλα φάρµακα για τα

ρευµατικά και κάποια αντιβιοτικά µπορεί να µειώσουν την οσφρητική σας ικανότητα.

Tι πρέπει να κάνω; Aν παίρνετε τέτοια φάρµακα, πρέπει να τηρείτε τις οδηγίες του

σκευάσµατος και τις συµβουλές του γιατρού σχετικά µε τον τρόπο που θα τα

χρησιµοποιείτε. Mη χρησιµοποιείτε αποσυµφορητικά για τη µύτη για µεγάλο χρονικό

διάστηµα. Aποφύγετε να λαµβάνετε µεγαλύτερη δόση από αυτή που αναφέρουν οι οδηγίες

ή σας έχει συστήσει ο γιατρός.

Η ηλικία επηρεάζει την όσφρηση ;

Mε την πάροδο του χρόνου, παρατηρείται σταδιακά ατροφία όλων των ιστών στο

εσωτερικό της µύτης που συµµετέχουν στη διαδικασία της όσφρησης. Oι επιστήµονες

υποστηρίζουν ότι µετά τα 60 η όσφρηση αρχίζει να εξασθενεί. Mετά τα 80 το 50% των

ανθρώπων παρουσιάζουν σηµαντική οσφρητική εξασθένηση. H µείωση αυτή αφορά τόσο

την ικανότητα ανίχνευσης κάποιων οσµών όσο και την ένταση µε την οποία τα ηλικιωµένα

άτοµα αντιλαµβάνονται τις µυρωδιές.

Πώς µας επηρεάζει το κάπνισµα;

Το κάπνισµα προκαλεί βλάβη στον οσφρητικό βλεννογόνο και για το λόγο αυτόν οι

καπνιστές έχουν µειωµένη οσφρητική ικανότητα. Aν κόψετε το κάπνισµα, εκτός από τα

υπόλοιπα οφέλη που θα αποκοµίσετε για την υγεία σας, θα βελτιώσετε και την όσφρησή

σας.


Μπορώ να βελτιώσω την όσφρησή µου ;

Για να αποφύγετε διαταραχές στην όσφρησή σας, πρέπει να αντιµετωπίζετε έγκαιρα

οποιοδήποτε πρόβληµα υγείας σάς παρουσιαστεί και εµποδίζει την απρόσκοπτη ροή του

αέρα στη ρινική κοιλότητα. Aποφύγετε όσο µπορείτε το µολυσµένο περιβάλλον και τους

χώρους όπου υπάρχει πολύς καπνός και δεν αερίζονται καλά. Oι ρύποι της ατµόσφαιρας

και οι σκόνες κατακάθονται στο ρινικό

βλεννογόνο, µε αποτέλεσµα τη µείωση της όσφρησης. Χρησιµοποιείτε µε φειδώ τα

αποσυµφορητικά.

Λειτουργία της ακοής

Η ακοή είναι δυνατή πάντοτε σε αντίθεση µε την όραση. Επιπλέον, ο ήχος παράγεται

κυρίως από τους ζωντανούς οργανισµούς, είτε από το αναπνευστικό σύστηµά τους και

το λαρύγγι τους ως φωνή, είτε εξαιτίας της κίνησής τους. Έπειτα, ένα µέρος του ήχου

φτάνει στα αυτιά. Εκεί, τα ηχητικά κύµατα εξοµαλύνονται και ενισχύονται κατάλληλα,

ώστε να διαδοθεί στον κοχλία το κύµα του περιβάλλοντος. Στον κοχλία υπάρχουν πάρα

πολλοί κατάλληλοι υποδοχείς δονήσεων, βοηθώντας στην αντίληψη του ύψους και

της ακουστικότητας . Αυτοί οι υποδοχείς ενεργοποιούνται ανάλογα µε το ύψος και την

ακουστικότητα του ήχου και στέλνουν ηλεκτρικά ερεθίσµατα στον εγκέφαλο. Όλα αυτά τα

ερεθίσµατα διαµορφώνουν µία ακαθόριστη σύνθεση ήχων. Από αυτούς ο εγκέφαλος

αναλαµβάνει να αποµονώσει µερικούς, τρεις το µέγιστο. Ο ήχος που στέλνει το κάθε αφτί

είναι ελαφρώς διαφορετικός, και βοηθάει, ώστε να γίνει αντιληπτή η απόσταση µε τη

µέθοδο του τριγωνισµού, και γενικά να υπάρξει τρισδιάστατη αντίληψη των ηχητικών


πηγών και του χώρου. Τέλος, ανάλογα µε την εναλλαγή των ηχητικών συχνοτήτων

γίνονται αντιληπτές διαφορετικές πηγές ήχων, αυτή η ιδιότητα ονοµάζεται χροιά. Ο

αρµονικός συνδυασµός όλων αυτών των χαρακτηριστικών (χροιά, ύψος, ακουστικότητα,

πολλοί ήχοι) είναι µία µορφή τέχνης, η µουσική.

Επιπλέον, στη λαϊκή φιλοσοφία υπάρχει και η 'έκτη αίσθηση' που σηµαίνει η δυνατότητα

να αισθανθείς ή να συναισθανθείς την άµεση µελλοντική έκβαση ενός γεγονότος. Αυτό

επιτυγχάνεται κάποιες φορές µέσω των ονείρων. Όµως το περιεχόµενο αυτών δεν έχει

συνήθως κάποια λογική αλληλουχία.


Ύπνος

Ο ύπνος είναι µια φυσιολογική κατάσταση για τα

ζώα που διαθέτουν κεντρικό νευρικό σύστηµα που

χαρακτηρίζεται από µείωση της αντίληψης και

περιορισµένη αλληλεπίδραση µε το περιβάλλον, κατά

τη διάρκεια της οποίας το σώµα φαίνεται να

υπολειτουργεί σε ότι αφορά την εξωτερικά

παρατηρούµενη δράση του. Τα άτοµα που δεν

κοιµούνται τόσο ώστε να ξεκουραστεί ο οργανισµός, συχνά αντιµετωπίζουν την επόµενη

µέρα νύστα και αδιαθεσία π.χ. για την δουλειά, σχολείο κ.α.

Ο ύπνος είναι αναγκαία διαδικασία καθώς αν κάποιος δεν κοιµηθεί επί σειρά ηµερών

εµφανίζει συµπτώµατα πέραν της κούρασης, όπως να ονειρεύεται (να έχει ψευδαισθήσεις)

καθώς είναι ξύπνιος και να φτάσει σε επιπτώσεις και επιπλοκές που οδηγούν ακόµη και

στον θάνατο.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τη σηµασία του:

• νευρολογική: αναδιοργάνωση της συναπτικής λειτουργίας.

• ενεργειακή: εξοικονόµηση ενέργειας (µόνο κατά 10%)

• οικολογική: τα ζώα εκτίθενται λιγότερο στα αρπακτικά λόγω ακινησίας.


Στάδια του ύπνου

∆ιακρίνονται δύο τύποι ύπνου:

• ο ύπνος τύπου REM, ο οποίος χαρακτηρίζεται από ταχεία κίνηση των οφθαλµών, και

• ο ύπνος βραδέων κυµάτων

Η σταδιοποίηση του ύπνου γίνεται µε την χρήση ηλεκτροεγκεφαλογραφήµατος

ΗΕΓ(συνήθως στα πλαίσια πολυυπνογραφίας)

• Στάδιο 1 Σχετίζεται µε την έναρξη του ύπνου και υπάρχει µείωση στη

δραστηριότητα κυµάτων Άλφα στο ΗΕΓ σε σχέση µε το ΗΕΓ σε εγρήγορση µε

ανοιχτά µάτια.

• Στάδιο 2 παρουσία "υπνικών ατράκτων (spnidles) " 12-16Hz και "συµπλεγµάτων Κ

(K-complexes)" στο ΗΕΓ

• Στάδιο 3 κύµατα ∆έλτα στο 20-50% του χρόνου

• Σταδιο 4 κυρίως κύµατα ∆έλτα.

• Στάδιο REM (Rapid Eye Movement) σχετιζόµενο µε τα όνειρα.


Μόλις περιγράψαµε όλα τα στάδια ενός πλήρους ύπνου, εν ολίγοις πως πρέπει να

είναι ένας καλός και ποιοτικός ύπνος. Τις περισσότερες φορές όµως τα πράγµατα δεν είναι

ακριβώς έτσι, µε αποτέλεσµα να ξυπνάµε και να νιώθουµε αυτήν την µόνιµη κούραση και

αδυναµία. Το καθηµερινό στρες, ο σύγχρονος καταιγιστικός τρόπος ζωής και ένα

σωρό άλλα προβλήµατα µας κάνουν να... χάσουµε τον ύπνο µας µε αρνητικές επιπτώσεις

στην υγεία του καθενός. ∆οκιµάζοντας µερικές (ή και όλες) από τις παρακάτω συµβουλές,

θα µπορέσετε να χαλαρώσετε και να ετοιµάσετε το σώµα σας για να παραδοθεί άνευ όρων

στην αγκαλιά του Μορφέα..

1. Η θερµοκρασία του σώµατός µας πέφτει το βράδυ,

ξεκινώντας περίπου 2 ώρες πριν τον ύπνο και φθάνοντας

αρκετά χαµηλά γύρω στις 4-5 το πρωί. Χαλαρώνοντας για

λίγη ώρα (20-30 λεπτά) στην µπανιέρα µε χλιαρό νερό,

ανεβάζουµε 1-2 βαθµούς την θερµοκρασία του σώµατός

µας, αρκετά ώστε να µπορέσουµε να εξασφαλίσουµε έναν

ήρεµο και βαθύ ύπνο. Ένα ζεστό µπάνιο λοιπόν, θα µας

βοηθήσει να χαλαρώσουµε και να αποβάλλουµε την ένταση και τις έγνοιες της ηµέρας.

2. Τις βραδινές ώρες το σώµα µας απελευθερώνει µια χηµική ουσία, την

µελατονίνη (ναι, αυτή που απελευθερώνεται και µετά την έντονη σωµατική άσκηση). Η

έκκριση αυτής της ουσίας γίνεται µόνο υπό ορισµένες συνθήκες. Πολλοί επιστήµονες την

αποκαλούν και "ορµόνη του σκότους". Γιατί; Γιατί πολύ απλά, εκκρίνεται όταν το

περιβάλλον είναι σχετικά σκοτεινό. Αν θέλετε εποµένως να δηµιουργήσετε την κατάλληλη

ατµόσφαιρα για ύπνο, µην κάνετε την ∆ΕΗ πλούσια. Καθίστε σε ένα δωµάτιο µε

χαµηλωµένα φώτα, χαλαρώστε, αποβάλλετε το άγχος και ελάτε στο κατάλληλο moodγια

ξεκούραση.


3. Οι καθηµερινές βραδινές µας συνήθειες µπορούν να βοηθήσουν αρκετά αν

φροντίσουµε να τις επαναλαµβάνουµε κάθε βράδυ. Το βούρτσισµα των δοντιών, οι

πυτζάµες, ένα βραδινό µπάνιο, αν τα προγραµµατίσουµε συγκεκριµένες ώρες καθηµερινά,

πιθανότατα να ευνοήσουν έναν καλό και ήρεµο ύπνο.

4. Αποφύγετε τα πάσης φύσεως διεγερτικά (όπως

καφές, τσάι, σοκολάτα, αναψυκτικά τύπου cola) τις

απογευµατινές ώρες. Η καφεΐνη συγκεκριµένα, παραµένει για

µεγάλο χρονικό διάστηµα στον οργανισµό και διεγείρει τον

εγκέφαλο επηρεάζοντας τους νευροδιαβιβαστές που

ρυθµίζουν τον ύπνο. Ακόµα και τα decafροφήµατα, σύµφωνα

µε έρευνες, περιέχουν µέχρι και 32 mgκαφεΐνης/ κούπα,

ποσότητα που ισοδυναµεί µε περίπου 300ml coca cola. Σίγουρα πρόκειται για αµελητέα

ποσότητα για τους περισσότερους, αλλά πολλά άτοµα που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην

καφεΐνη µπορεί να επηρεαστούν περισσότερο, µε 2 ή 3 ποτήρια. Η νικοτίνη είναι επίσης

διεγερτική. Μπορεί να δυσκολέψει τον ύπνο και να προκαλέσει εφιάλτες.

5. Πολύ σηµαντική για έναν καλό ύπνο είναι η επιλογή του σωστού στρώµατος.

Αν το στρώµα σας είναι ηλικίας άνω των 10 χρόνων, αν ξυπνάτε µε πόνους στον λαιµό ή

την πλάτη, αν τρίζει, αν είναι πολύ µικρό ή πολύ βρώµικο, τότε µάλλον έχει έρθει η ώρα να

το αλλάξετε. Προτού αγοράσετε καινούργιο στρώµα βεβαιωθείτε ότι θα προσφέρει τη

σωστή υποστήριξη για τη δική σας σπονδυλική στήλη. ∆εν είναι απαραίτητο να είναι

ιδιαίτερα σκληρό, αλλά ούτε και να "βουλιάζει". Έχετε στο µυαλό σας ότι πάνω σε αυτό θα

περάσετε ούτε λίγο ούτε πολύ το ένα τρίτο της ζωής σας!

6. Κλείστε την τηλεόραση και κάθε ηλεκτρονική

συσκευή. Μπορεί να σας φανεί χαλαρωτικό να

παρακολουθήσετε ένα dvd ή να σερφάρετε στο

Ίντερνετ λίγο προτού κοιµηθείτε, αλλά οι ειδικοί λένε

ότι η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο,

µπορούν να προκαλέσουν αϋπνίες και υπερένταση. Οι

πάσης φύσεως φωτεινές οθόνες µπορεί να δράσουν σαν

διεγερτικά, οπότε θα ήταν καλύτερο να τις αποφύγετε


πριν κοιµηθείτε. Προσπαθήστε να χαλαρώσετε το µυαλό σας πριν τον ύπνο κάνοντας κάτι

που θα σας ηρεµήσει (πχ. διαβάστε ένα βιβλίο).

7. Περιορίστε το βραδινό γεύµα. Ένα αλµυρό σνακ ή γεύµα ακόµα και 2 ώρες πριν τον

ύπνο, µπορεί να θέσει σε εγρήγορση το πεπτικό µας σύστηµα κρατώντας µας ξύπνιους. Το

αλκοόλ επίσης µπορεί να προκαλεί υπνηλία, αλλά µπορεί να διαταράξει τα στάδια που

αναφέραµε στην αρχή του άρθρου καθώς και το REM. Επιπλέον, τα πολλά υγρά πριν τον

ύπνο θα σας αναγκάσουν να επισκεφτείτε την... τουαλέτα κατά την διάρκεια της νύχτας

ουκ ολίγες φορές. Καλύτερα λοιπόν να αποφύγετε το πολύ νερό πριν τον ύπνο και σε

περίπτωση που πρέπει αναγκαστικά να πιείτε, τουλάχιστον τοποθετήστε κάποιο

χρωµατιστό λαµπάκι-φωτιστικό στον διάδροµο, που δεν θα επηρεάσει την ροή της

µελατονίνης που αναφέραµε και πιο πάνω.


ΟΝΕΙΡΑ

Όνειρο είναι η βίωση µίας σειράς εικόνων, ήχων ή άλλων αισθήσεων, ιδεών,

συναισθηµάτων και µορφών που ενδεχοµένως δηµιουργούν µια, συνήθως αλλοπρόσαλλη,

«ιστορία» κατά τη διάρκεια του ύπνου, κυρίως κατά τη φάση REM. Το περιεχόµενο των

ονείρων δεν έχει συνήθως τη λογική αλληλουχία της φυσικής πραγµατικότητας και είναι

πέρα από τον συνειδητό έλεγχο αυτού που το βιώνει. Η εξαίρεση σ' αυτό είναι γνωστή ως

συνειδητό όνειρο, κατά το οποίο το άτοµο συνειδητοποιεί ότι ονειρεύεται και συχνά είναι

σε θέση να αλλάξει το ονειρικό του περιβάλλον και να ασκήσει έλεγχο σε διάφορες πτυχές

του ονειρικού περιεχοµένου. Το ονειρικό περιβάλλον είναι πολύ πιο ρεαλιστικό κατά τη

διάρκεια του συνειδητού ονείρου - συχνά αντίστοιχου ρεαλισµού µε τον φυσικό κόσµο

κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης - και οι αισθήσεις του ατόµου οξυµένες. Τα όνειρα

σύµφωνα µε την σηµερινή ψυχολογική ερµηνεία τους, αναδύονται από το ασυνείδητο και

σύµφωνα µε τον Σίγκµουντ Φρόυντ, το όνειρο είναι ο πλέον ξεκάθαρος δρόµος (βασιλική

οδός) προς αυτό. Με τα όνειρα συνδέεται η ανάλυση ονείρων, µια ψυχοθεραπευτική

τεχνική που χρησιµοποιεί την ερµηνεία ονείρων ως µέσο θεραπείας.

Η έρευνα πάνω στη διαδικασία του ύπνου στηρίζεται στην πολυυπνογραφία, µία µέθοδο

καταγραφής συγκεκριµένων ηλεκτροφυσιολογικών παραµέτρων κατά τη διάρκεια του

ύπνου. Με αυτό τον τρόπο έγινε γνωστό πως ο ύπνος διακρίνεται σε δύο στάδια, ανάλογα

µε το αν υπάρχουν ταχείες οφθαλµικές κινήσεις (Rapid Eye Movement, REM), ή όχι


(NREM). Τα όνειρα ενεργοποιούνται µόνο στο REM στάδιο, που χαρακτηρίζεται επίσης από

πλήρη µυϊκή χαλάρωση.

• Ο ύπνος REM (Rapid Eye Movement) γνωστός και ως ύπνος γρήγορων κινήσεων

των µατιών είναι το πέµπτο στάδιο του ύπνου και χαρακτηρίζεται από γρήγορες

κινήσεις των µατιών, από εγκεφαλικά κύµατα που δείχνουν ενεργοποιηµένα και

µοιάζουν µε πολύ ελαφρύ ύπνο ή µε την εγρήγορση, αλλά και από βαθιά χαλάρωση

των µυών, παρόµοια µε αυτή στο βαθύ ύπνο.

• Ο ύπνος REM στους ενήλικες συνήθως καταλαµβάνει το 20% µε 25% του

συνολικού ύπνου και διαρκεί για 90-120 λεπτά. Κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού

ύπνου, συνήθως βιώνουµε 4 µε 5 περιόδους ύπνου REM, όσο προχωρά η νύκτα

τόσο αυξάνεται και η περίοδος των σταδίων REM και µειώνεται ο βαθύς ύπνος.

• Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM το σώµα είναι παράλυτο από ένα µηχανισµό στον

εγκέφαλο, προκειµένου να αποφευχθούν οι κινήσεις που εµφανίζονται στο όνειρο

και προκαλούν το σώµα σας να κινηθεί. Ωστόσο, είναι πιθανό ο µηχανισµός αυτός

να ενεργοποιηθεί πριν, κατά τη διάρκεια ή µετά από φυσιολογικό ύπνο, ενώ ο

εγκέφαλος ξυπνάει.

Όνειρο και Ψυχολογία

Το να βλέπει κανείς όνειρα φαίνεται πως είναι φυσιολογική ανάγκη του οργανισµού, καθώς

όταν κάποιος µείνει χωρίς να κοιµηθεί για διάστηµα µερικών ηµερών αρχίζει και ονειρεύεται

ενώ είναι ξύπνιος.


Σχετικά µε την ερµηνεία των ονείρων έχουν ασχοληθεί αρκετοί ψυχαναλυτές µε

κυριότερους τον Sigmund Freud και τον Carl Jung. Ο Freud άρχισε να ασχολείται µε την

ανάλυση των ονείρων καθώς πίστευε ότι κάθε ανθρώπινη πράξη, αντίδραση δεν συµβαίνει

τυχαία αλλά υποκινείται ως ένα βαθµό από το υποσυνείδητο. Ο άνθρωπος στη σηµερινή

κοινωνία τείνει να καταστέλλει τις επιθυµίες και τα ένστικτά του, τα οποία του βγαίνουν

στη διάρκεια των ονείρων. Ο Freud επίσης υποστήριζε πως το υποσυνείδητο χρησιµοποιεί

µία συµβολική γλώσσα για να εκφραστεί.

O Jung παράλληλα µε τον δάσκαλό του υποστήριζε και αυτός την ύπαρξη του

υποσυνείδητου όµως αντίθετα του έδινε µια πιο πνευµατική µορφή. Τα όνειρα δεν πρέπει

να λαµβάνονται ως τα πραγµατικά αισθήµατα του συνειδητού µυαλού αλλά ως ένα

"παράθυρο" στο υποσυνείδητο, προσφέροντας προτεινόµενες λύσεις για ένα πρόβληµα

του συνειδητού κόσµου του ατόµου.

ΓΙΑΤΙ ΟΝΕΙΡΕΥΟΜΑΣΤΕ;

Μερικοί άνθρωποι θυµούνται έντονα τα όνειρά τους, ενώ κάποιοι ορκίζονται ότι δε

βλέπουν όνειρα. Κάποιοι ονειρεύονται σε ασπρόµαυρο φόντο, ενώ οι περισσότεροι

άνθρωποι ονειρεύονται µε χρώµατα. Ωστόσο, ένα πράγµα είναι σίγουρο: όλοι

ονειρεύονται. Από τη στιγµή που είµαστε µωρά µέχρι τη µέρα που θα πεθάνουµε, το

µυαλό µας παράγει συνεχώς όνειρα, όταν το σώµα και ο εγκέφαλός µας βρίσκονται σε

κατάσταση ηρεµίας. Αλλά τί ακριβώς είναι τα όνειρα και γιατί δηµιουργούνται;


Τα όνειρα είναι µια συµβολική «γλώσσα» για να επικοινωνούµε µε τον εσωτερικό µας

κόσµο ενώ κοιµόµαστε. Το τµήµα του υποσυνειδήτου που επεξεργάζεται τα όνειρα στέλνει

µηνύµατα µε τη µορφή συµβόλων και εικόνων, τα οποία µε τη σειρά τους αποδίδουν τις

ιδέες ή τις καταστάσεις µε µια οπτικοποιηµένη γλώσσα.

Αν και πολλοί συµφωνούν σχετικά µε το τι είναι τα όνειρα, εξακολουθούν να υπάρχουν

αµφιβολίες και να γίνονται συζητήσεις σχετικά µε αυτά. Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν

ότι ονειρευόµαστε για να βοηθήσουµε το σώµα µας να ξεκουραστεί και να ανανεωθεί.

Άλλοι θεωρούν ότι ονειρευόµαστε για ψυχολογικούς λόγους: για να επανεξετάσουµε τα

γεγονότα της ηµέρας, για να ανακουφιστούµε από το άγχος, αλλά και για να ξεφύγουµε

από καταπιεσµένα συναισθήµατα.

∆είτε τους πέντε ευρέως αποδεκτούς λόγους για τους οποίους ονειρευόµαστε:

Ανταπόδοση

Αν και µπορεί να ονειρευόµαστε φανταστικά πράγµατα, όπως το να πετάµε ή να

χανόµαστε στη χώρα του Οζ, οι ονειροπολήσεις µας δεν είναι τόσο αφηρηµένες, όπως θα

πίστευε κανείς. Ο διάσηµος ψυχολόγος Carl Jung πίστευε ότι, ακόµη και τα πιο

ευφάνταστα όνειρά µας είναι οι µέθοδοι για την «ανταπόδοση» σε γεγονότα που

συµβαίνουν στη ζωή µας. Για παράδειγµα, ένα άτοµο που βιώνει δυστυχία στη ζωή του,

µπορεί να ονειρεύεται πως είναι ευτυχισµένο ως αποζηµίωση κι έτσι θα καταφέρει να µη

βρεθεί σε πλήρη απόγνωση. Από την άλλη πλευρά, ένα πρόσωπο που είναι ιδιαίτερα

επιτυχηµένο, µπορεί να βλέπει όνειρα αποτυχίας ή ήττας, για να αντισταθµίσει τα

συναισθήµατα του αήττητου και της δύναµης.

Ο Jung πίστευε επίσης, ότι τα όνειρα µπορεί να αντανακλούν λιγότερο ανεπτυγµένες

περιοχές της προσωπικότητάς µας. Αυτό µπορεί να εξηγεί το ότι η συµπεριφορά µας στα

όνειρά µας, µπορεί να είναι σαφώς διαφορετική από εκείνη στην καθηµερινή µας ζωή.

Μηχανισµός αντιγραφής

Όταν αντιµετωπίζουµε αγχωτικές καταστάσεις, τα όνειρά µας είναι πολύ διαφορετικά και

µερικές φορές εκφράζουν βαθύτερα τα συναισθήµατά µας. Με την εµφάνιση σηµαντικών

συµβόλων και θεµάτων που σχετίζονται µε την καθηµερινή ζωή µας, τα όνειρα επιχειρούν

να αντιµετωπίσουν την εσωτερική αναταραχή µας.


Ο ψυχίατρος Ernest Hartmann, αναφέρει ότι τα όνειρα κατευθύνονται από συγκεκριµένα

συναισθήµατα, όπως το στρες και η ανησυχία. Ποικίλα συναισθήµατα προκαλούν νέο υλικό

στη µνήµη αυτού που ονειρεύεται, µε τρόπους που επιχειρούν να τον βοηθήσουν να

αντιµετωπίσει το άγχος, τραυµατικές καταστάσεις και άλλους τύπους ψυχολογικής

αγωνίας.

Επεξεργασία πληροφοριών και µνήµη

Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι ο ύπνος είναι θεµελιώδους σηµασίας για την εύρυθµη

λειτουργία του εγκεφάλου και της µνήµης. Ωστόσο, ορισµένοι πιστεύουν ότι το «µυστικό»

για τη µνήµη, δε βρίσκεται µέσα σε λίγες ώρες ανάπαυσης, αλλά στα όνειρα που

βλέπουµε.

Τα περισσότερα όνειρα έχουν να κάνουν µε πρόσφατα γεγονότα και περιστατικά που

έχουµε βιώσει. Ίσως για παράδειγµα, να ονειρευτήκατε το τροχαίο ατύχηµα που είδατε ή

κάποιο άλλο περιστατικό από τη ζωή σας.

Αυτά τα είδη ονείρων µπορεί πραγµατικά να είναι η διαδικασία επεξεργασίας και

οργάνωσης των συνειδητών και ασυνείδητων ερεθισµάτων που λαµβάνει ο εγκέφαλος

κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Όταν οι καθηµερινές αναµνήσεις ενοποιούνται στα όνειρα, το

µυαλό ανανεώνεται κατά κάποιο τρόπο. Τα όνειρα είναι ο τρόπος του εγκεφάλου να

«επανεκκινήσει το σύστηµα».

Επίλυση προβληµάτων

Αν είστε προβληµατισµένοι σε σχέση µε ένα δύσκολο θέµα, το τελευταίο πράγµα που θα

θέλετε να κάνετε, είναι να χάσετε τον ύπνο σας. Στην πραγµατικότητα, θα πρέπει να

θέλετε να κοιµάστε περισσότερο. Γνωρίζουµε ήδη τα θετικά αποτελέσµατα του ύπνου και

των ονείρων για τη µνήµη, αλλά τα όνειρα µπορούν επίσης να µας βοηθήσουν να

αντιµετωπίσουµε τα καθηµερινά προβλήµατα της ζωής.

Όταν αντιµετωπίζουµε εµπόδια, αρχικά αναζητάµε πληροφορίες που ήδη γνωρίζουµε -τις

αναµνήσεις µας- για την επίλυσή τους. Αυτό κάνει τα όνειρα ιδιαίτερα χρήσιµα επειδή

βοηθούν στην οργάνωση των αναµνήσεων, καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση σε

πληροφορίες, όταν προσπαθούµε να επιλύσουµε ένα πρόβληµα.


Ορισµένοι επιστήµονες υποστηρίζουν ότι, ενώ κοιµόµαστε, ο εγκέφαλος µας εξακολουθεί

να επεξεργάζεται ζητήµατα που αφορούν την καθηµερινή µας ζωή και συνεχώς προσπαθεί

να καταλήξει σε απαντήσεις και λύσεις. Έτσι, εάν αντιµετωπίζετε ένα ιδιαίτερα δύσκολο

δίληµµα, κοιµηθείτε! Θα µπορούσε πραγµατικά να βοηθήσει.

Εκπλήρωση επιθυµιών

Έχετε ποτέ παρατηρήσει ότι τα όνειρά σας αφορούν πάντα εσάς; Μην ανησυχείτε. Τα

όνειρα είναι εγωκεντρικά από τη φύση τους, επειδή συνήθως αντικατοπτρίζουν βαθιές

επιθυµίες ή ανησυχίες σας. Στο σηµαντικό βιβλίο του Σίγκµουντ Φρόιντ, «Η ερµηνεία των

ονείρων», αναφέρεται ότι τα όνειρα είναι το άµεσο αποτέλεσµα των καταπιεσµένων

συναισθηµάτων και θα µπορούσαν να αντιπροσωπεύουν υποσυνείδητες σκέψεις, επιθυµίες

ή ευχές.

Στα όνειρα, το υποσυνείδητό µας µπορεί να αποκαλύψει τις επιθυµίες που το συνειδητό

µυαλό µας έχει µάθει να καταστέλλει.

Υπάρχει κάποια έρευνα που υποστηρίζει ότι τα όνειρα είναι συνδεδεµένα µε το πώς

σχηµατίζουµε τις αναµνήσεις. Μελέτες δείχνουν ότι, µαθαίνοντας νέα πράγµατα

κατά τις ώρες που είµαστε ξύπνιοι, τα όνειρα αυξάνονται καθώς κοιµόµαστε.

Συµµετέχοντες σε µελέτη που έκαναν µαθήµατα ξένης γλώσσας, έδειξαν

µεγαλύτερη δραστηριότητα σε όνειρα από ότι οι συµµετέχοντες που δεν έκαναν.

Υπό το φως αυτών των µελετών, η ιδέα ότι χρησιµοποιούµε τα όνειρά µας για να

ταξινοµούµε και να µετατρέπουµε τις βραχυπρόθεσµες µνήµες σε µακροπρόθεσµες

µνήµες, έχει πολλούς υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια.

Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι τα όνειρα αντανακλούν συνήθως τα συναισθήµατα

µας. Κατά τη διάρκεια της ηµέρας, οι εγκέφαλοί µας εργάζονται σκληρά για την

επίτευξη συγκεκριµένων λειτουργιών. Όταν έχετε να λύσετε ένα δύσκολο


µαθηµατικό πρόβληµα, το µυαλό σας επικεντρώνεται σε αυτή τη συγκεκριµένη

διαδικασία. Και ο εγκέφαλος δεν εξυπηρετεί µόνο νοητικές λειτουργίες. Αν

κατασκευάζεται κάτι, ο εγκέφαλός σας εστιάζει στο να κάνετε τις σωστές

λειτουργίες µε τα χέρια σας και σας επιτρέπει να εργαστείτε σωστά. Το ίδιο ισχύει

και για απλές εργασίες, όπως το χτύπηµα ενός καρφιού µε το σφυρί.

Μερικοί υποστηρίζουν ότι το βράδυ τα πάντα επιβραδύνονται. ∆εν απαιτείται να

επικεντρωθούµε σε τίποτα κατά τη διάρκεια του ύπνου, έτσι ώστε το µυαλό µας να

κάνει πολύ χαλαρές λειτουργίες. Είναι κατά τη διάρκεια του ύπνου, που τα

συναισθήµατα της ηµέρας "εισβάλλουν" στον κύκλο των ονείρων µας. Αν κάτι µας

βαραίνει πολύ το µυαλό κατά τη διάρκεια της ηµέρας, οι πιθανότητες είναι να

ονειρευτούµε αυτό το συγκεκριµένο είτε ειδικά, είτε µέσω της φαντασίας.

Υπάρχει επίσης µια θεωρία, η λιγότερο ενδιαφέρουσα, ότι τα όνειρα δεν

εξυπηρετούν καµία λειτουργία, και ότι πρόκειται απλά για ένα άσκοπο υποπροϊόν

της καύσης του εγκεφάλου, ενώ εµείς κοιµόµαστε. Γνωρίζουµε ότι το οπίσθιο τµήµα

του εγκεφάλου µας είναι αρκετά ενεργό κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, όταν

πραγµατοποιούνται τα περισσότερα όνειρα. Ορισµένοι πιστεύουν ότι πρόκειται για

µια εκκαθάριση του εγκεφάλου κατά τη νύχτα και ότι τα όνειρα είναι τυχαίες και

χωρίς νόηµα εικόνες του εγκεφάλου που δεν έχουµε όταν είµαστε ξύπνιοι. Η

αλήθεια είναι, εφ 'όσον ο εγκέφαλος παραµένει ένα τέτοιο µυστήριο, πως κατά πάσα

πιθανότητα δεν θα µπορέσουµε να εντοπίσουµε µε απόλυτη βεβαιότητα γιατί

ακριβώς ονειρευόµαστε.


Ο όρος προµνησία περιγράφει την αίσθηση ότι κάποιος έχει δει ή βιώσει ξανά στο

παρελθόν µία κατάσταση. Συχνότερα χρησιµοποιείται ο όρος dιjΰ vu που στη γαλλική

γλώσσα σηµαίνει "ήδη ιδωµένο".

• Η εµπειρία της προµνησίας συνοδεύεται συνήθως από µία αίσθηση "παράξενου", και

αποδίδεται από το υποκείµενο της εµπειρίας σε όνειρό του, παρόλο το ότι υπάρχει η

αίσθηση ότι η εµπειρία έχει πραγµατικά υπάρξει στο παρελθόν. Το φαινόµενο είναι αρκετά

συχνό και επίσηµες έρευνες έχουν δείξει ότι περισσότερο από το 70% των ανθρώπων το

έχουν βιώσει τουλάχιστον µία φορά στη ζωή τους. Υπάρχουν αναφορές σε εµπειρίες

προµνησίας στη λογοτεχνία του παρελθόντος, γεγονός που αποδεικνύει ότι το φαινόµενο

δεν είναι νέο.

Το φαινόµενο έχει ερευνηθεί εκτεταµένα τα τελευταία χρόνια από ψυχολογική και

νευροφυσιολογική σκοπιά. Η εξήγηση που δίνεται είναι ότι πιθανότατα πρόκειται για µία

ανωµαλία της µνήµης. Συγκεκριµένα ο εγκέφαλος εσφαλµένα "πιστεύει" ότι έχει

καταγεγραµµένη µία εµπειρία, ενώ δεν την έχει. Η εξήγηση αυτή στηρίζεται από το

γεγονός ότι µπορεί µεν το άτοµο να πιστεύει ότι η εµπειρία του έχει ξανασυµβεί, αλλά δεν

είναι σε θέση να ανακαλέσει τη χρονική στιγµή ή τις συνθήκες.


Έρευνες έχουν δείξει συσχέτιση της προµνησίας µε διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια και η

επιληψία. Οι σχέσεις αυτές σύµφωνα µε ορισµένους επιστήµονες υπονοούν ότι το

φαινόµενο είναι µία νευρολογική διαταραχή στα ηλεκτρικά φορτία του εγκεφάλου,

διαταραχή που φυσικά δεν είναι απαραίτητο να είναι σοβαρή αφού είναι αρκετά

συνηθισµένη και καθηµερινή σε πολλούς υγιείς ανθρώπους.

Η καταγραφή των γεγονότων σχετίζεται µε το χρονικό προσδιορισµό τους, οπότε, αν

µιλάµε για περιγραφή που ανάγεται στο παρελθόν ή στο µέλλον, είναι απαραίτητο να

εντοπίζεται επιστηµονικά ο συνδετικός κρίκος, το εργαλείο εντοπισµού και εκφοράς της

σχετικής πληροφορίας που περιγράφει το άτοµο.

• Εξήντα πέντε στους εκατό ανθρώπους έχουν

βιώσει την εµπειρία του deja-vu (προµνησία) την

αίσθηση ότι έχουν έχει δει ή βιώσει ξανά στο

παρελθόν µία κατάσταση. Το φαινόµενο αυτό

παρατηρείται µε µεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες

15-25 ετών και ελαττώνεται σε µεγαλύτερες ηλικίες.

Έρευνες έχουν δείξει ότι περισσότερο επιρρεπή είναι

άτοµα σε συνθήκες κόπωσης και στρες, ανώτερου

κοινωνικού και µορφωτικού επιπέδου και όσοι

ταξιδεύουν συχνά.

Το deja-vu µπορεί να εµφανιστεί είτε σε υγιή άτοµα, είτε σε υπόβαθρο οργανικής νόσου,

είτε λόγω λήψης φαρµάκων, εξηγούν επιστήµονες του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου

Θεσσαλονίκης σε ανακοίνωσή τους σε συνέδριο, όπου παρουσιάστηκαν διάφορες πιθανές

θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την κατανόηση και την ερµηνεία του φαινοµένου.

• «Σύµφωνα µε µία θεωρία το φαινόµενο εξηγείται ως διαταραχή µνήµης στο οποίο

εµπλέκονται ο ιππόκαµπος και ο αµυγδαλοειδής πυρήνας του εγκεφάλου. Σύµφωνα µε µια

άλλη θεωρία οι καταστάσεις µοιάζουν γνωστές επειδή οι πληροφορίες εισέρχονται στον

εγκέφαλο ακόµη και όταν η προσοχή του ατόµου είναι προσηλωµένη σε κάτι άλλο. Η

θεωρία του ολογράµµατος υποστηρίζει ότι το deja-vu συµβαίνει όταν ένα στοιχείο του

περιβάλλοντος µοιάζει µε µέρος µιας ανάµνησης, µε αποτέλεσµα να αναπαραχθούν οι

αναµνήσεις στην τρισδιάστατη µορφή τους. Η θεωρία της καθυστερηµένης όρασης


αποδίδει την εµφάνισή του στην καθυστέρηση έλευσης του ερεθίσµατος στον εγκέφαλο

από τον έναν οφθαλµό στον άλλο µε αποτέλεσµα το δεύτερο ερέθισµα να θεωρείται

ανάµνηση του πρώτου.

• Τέλος σύµφωνα µε νεότερες απόψεις το deja-vu οφείλεται σε µία καταστολή της

εξελικτικά πρωιµότερης οδού µεταβίβασης των οπτικών ερεθισµάτων µέσω του στελέχους,

η οποία καθυστερεί σε σχέση µε τη βασική οδό που διέρχεται από το θάλαµο» αναφέρεται

στην ανακοίνωση των επιστηµόνων.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη χρόνια µορφή του φαινοµένου. Τα άτοµα που το βιώνουν

έχουν υπερδραστήριο ή συνεχώς διαγερµένο το κύκλωµα του µετωπιαίου λοβού, το οποίο

είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία των αναµνήσεων, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται

αναµνήσεις εκεί που δεν υπάρχουν.


ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΑΙΤΙΕΣ ΚΡΙΣΗΣ ΠΑΝΙΚΟΥ

Όσοι υποφέρουν από κρίσεις πανικού αναφέρουν «είναι το χειρότερο βίωµα που έχω ζήσει

ποτέ και δεν µπορεί να µε καταλάβει κανένας» και προφανώς όταν έχεις ζήσει κάτι τόσο

αρνητικό υπερπροστατεύεις τον εαυτό σου µε όλες σου τις δυνάµεις (επισκέψεις σε

γιατρούς, αποµόνωση στο σπίτι γιατί έξω είναι επικίνδυνα). ∆υστυχώς όλη η ενέργεια

προσανατολίζεται στον να φανταζόµαστε ότι πιο ακραίο µπορεί να µας συµβεί και µάλιστα

να εφευρίσκουµε καταστάσεις όπου τυγχάνει να βρισκόµαστε σε µια παθητική θέση χωρίς

να έχουµε κάποιο έλεγχο, δηλαδή ότι ακριβώς συµβαίνει, ζώντας ένα εφιάλτη. Το

συναίσθηµα της απελπισίας εγκαθίσταται και µας παγιδεύει καθώς φαινόµαστε τελείως

ανήµποροι να το ξεφορτωθούµε.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

που αφορούν το παρελθόν

µεταφυσικές δυνάµεις

κοινωνικές συγκυρίες

ΑΙΤΙΕΣ

Οι αιτίες βρίσκονται στην ίδια την προσωπικότητα του ατόµου που βιώνει τις κρίσεις

πανικού, οι εσωτερικές κατασκευασµένες πραγµατικότητες που έχουν διαµορφωθεί µέσα

από µια µακρά βιωµένη εµπειρία είναι σε αντίφαση µε την πραγµατικότητα. Αδυνατούν να

συνδέσουν ότι βιώνουν µε τις τάσεις τους ,τους ρόλους που παίζουν στη ζωή, τις

αντιφατικές επιθυµίες, τους φόβους τους. Μια σε βάθος ψυχοθεραπευτική δουλειά µπορεί

µια για πάντα να απαλλάξει το άτοµο που υποφέρει όχι µόνο από τα συµπτώµατα αλλά και

να έχει µια µεταµορφωτική αλλαγή στο σύνολο της προσωπικότητας.


ΟΝΕΙΡΑ

Τα όνειρα για τη δοκιµή και την επιλογή των ψυχικών σχηµάτων.

COUTTS υποθέτει ότι τα όνειρα τροποποιούν και δοκιµάζουν ψυχικά σχήµατα κατά τη

διάρκεια του ύπνου µε µια διαδικασία που ο ίδιος αποκαλεί συναισθηµατική επιλογή, και ότι

οι µόνες τροποποιήσεις εµφανίζονται συναισθηµατικά προσαρµοσµένες στη διάρκεια των

δοκιµών των ονείρων που έχουν επιλεγεί για διατήρηση, ενώ εκείνα που δεν επιλέγονται

εγκαταλείπονται ή τροποποιούνται περαιτέρω για να δοκιµαστούν και πάλι.

ΑΛΦΡΕΝΤ ΑΝΤΛΕΡ προτείνει ότι τα όνειρα αποτελούν συχνά µια συναισθηµατική

προετοιµασία για την επίλυση προβληµάτων, κάνοντας ένα άτοµο να βρεθεί µακριά από

την κοινή λογική και πηγαίνοντάς το προς µια ιδιόµορφη προσωπική λογική. Τα

υπολειµµατικά συναισθήµατα των ονείρων µπορεί είτε να ενισχύσουν ή να εµποδίσουν τη

σχεδιαζόµενη δράση.

Οι εξελικτικές θεωρίες στην ψυχολογία των ονείρων

Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι τα όνειρα εξυπηρετούν κάποια προσαρµοστική

λειτουργία για την επιβίωση.

DEIRDRE BARRETT

περιγράφει απλά τα όνειρα σαν «σκέψεις σε διαφορετικές βιοχηµικές καταστάσεις» και

πιστεύει ότι για όλους τους ανθρώπους συνεχίζουν να υπάρχουν τα ίδια προβλήµατα-

προσωπικά και αντικειµενικά-σε αυτή την κατάσταση. Η έρευνά της διαπιστώνει ότι

οτιδήποτε όπως π.χ. τα µαθηµατικά, η µουσική σύνθεση, τα διλήµµατα των επιχειρήσεων,

µπορούν να επιλυθούν κατά τη διάρκεια των ονείρων, αλλά οι δύο τοµείς που πιθανά να

βοηθήσουν ιδιαίτερα είναι: 1) οτιδήποτε όπου υπάρχει ζωντανή απεικόνιση συµβάλλει στη

λύση, είτε πρόκειται για καλλιτεχνικό σχεδιασµό ή την εφεύρεση των 3-D τεχνολογικών

συσκευών και 2) το πρόβληµα που η λύση βρίσκεται στη «σκέψη έξω από το κουτί» –

δηλαδή το πρόσωπο που έχει κολλήσει διότι η συµβατική γνώση για το πώς να προσεγγίσει

το πρόβληµα είναι λάθος.


MARK BLECHNER

τα όνειρα θεωρούνται ως η δηµιουργία νέων ιδεών µέσα από την παραγωγή τυχαίων

µεταλλάξεων της σκέψης. Μερικές από αυτές µπορεί να απορριφθούν από το µυαλό ως

άχρηστες, ενώ άλλες µπορούν να θεωρηθούν ως πολύτιµες και να διατηρούνται.

ANTTI REVONSUO

Η Φινλανδή ψυχολόγος Antti Revonsuo θεωρεί ότι τα όνειρα έχουν εξελιχθεί αποκλειστικά

για την «προσοµοίωση απειλών».

Ψυχοσωµατική θεωρία

Τα όνειρα είναι ένα προϊόν της «µη συνεργαζόµενης φαντασίας», η οποία αποσυνδέεται

από το συνειδητό εαυτό και αντλεί υλικό από την αισθητηριακή µνήµη για την

προσοµοίωση, µε αισθητηριακή ανατροφοδότηση µε αποτέλεσµα την ψευδαίσθηση. Με

την προσοµοίωση της αισθητηριακής, υπάρχουν σήµατα για τη λειτουργία των αυτόνοµων

νεύρων, τα όνειρα µπορούν να επηρεάσουν την αλληλεπίδραση νου – σώµατος. Στον

εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη, τα αυτόνοµα «νεύρα επισκευής», τα οποία µπορεί να

επεκτείνονται στα αιµοφόρα αγγεία, επικοινωνούν µε τα νεύρα συµπίεσης και πόνου. Τα

νεύρα επισκευής οµαδοποιούνται σε πολλές αλυσίδες που ονοµάζονται µεσηµβρινοί στην

κινεζική ιατρική. Όταν ένα νεύρο επιδιόρθωσης υποκινηθεί από συµπίεση ή πόνο για να

στείλει µήνυµα για την επισκευή, µια αλυσιδωτή αντίδραση απλώνεται σε σειρά άλλων

νεύρα επισκευή στον ίδιο µεσηµβρινό σε δράση. Ενώ ονειρεύεται, το σώµα χρησιµοποιεί

επίσης τους µεσηµβρινούς για την επισκευή του σώµατος και βοηθάει να µεγαλώσει και να

αναπτυχθεί µε την προσοµοίωση πολύ εντατικών σηµάτων κυκλοφορίας – συµπίεσης,

διευρύνοντας τα αιµοφόρα αγγεία, όταν το επίπεδο των ενζύµων ανάπτυξης, αυξηθεί.


Επίσης ο εγκέφαλος ευθύνεται και για την ψυγολογία .Έναν πολύ σηµαντικό παράγοντας

που επηρεάζει την ζωή των ανθρώπων και µπορεί να δηµιουργήσει παθήσεις που µπορούν

να αντιµετοπίζονται µε ψυχολογική εκτος από ιατρική υποστηριξη.Όλα αυτά θα τα

αναλύσουµε στις παρακάτο παραγράφους.

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Όταν το άγχος από τη σύγκρουση µεταξύ συνειδητού και υποσυνειδήτου γίνει

υπερβολικό, τότε έχουµε νεύρωση που οδηγεί σε ψυχοσωµατικά συµπτώµατα,

ψυχολογικά προβλήµατα και ενίοτε σε σωµατοψυχικές διαταραχές. Τα ψυχολογικά

προβλήµατα της νεύρωσης εκδηλώνονται µε σωµατικά συµπτώµατα όπως : αϋπνία,

σπαστική κολίτιδα ή αλλιώς σύνδροµο ευερέθιστου εντέρου (αέρια στο έντερο, συχνά

δυσκοιλιότητα ή διάρροια και έπειξη - δηλαδή επιτακτική ανάγκη - προς αφόδευση),

ταχυκαρδία, τσιµπήµατα στο στήθος, `` φτερουγίσµατα΄΄ στην καρδιά, πάρα πολύ

σπάνια προκάρδιο άλγος (πόνος στην καρδιά), ταχύπνοια, υπεραερισµός, `` κόµπος στο

λαιµό΄΄, αναγωγές του γαστρικού περιεχοµένου , καούρα, σφίξιµο στο στοµάχι,

τραύλισµα, σεξουαλικά προβλήµατα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα


δυσπαρευνία - δηλαδή πόνος κατά την συνουσία, ``ψυχρότητα΄΄ στο σεξ και

ανοργασµικότητα) έκζεµα και κνίδωση, δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση),

εφίδρωση, ξηροστοµία, σιελόρροια, οσφυαλγία, το σύνδροµο χρόνιας κοπώσεως,

σφίξιµο των δοντιών (ιδίως τη νύκτα) , πόνος στα δόντια κατά τη µάσηση (οφείλεται

στο σφίξιµο των δοντιών ή στο επιπόλαιο βούρτσισµά τους που έχει ως αποτέλεσµα τον

τραυµατισµό των ούλων), συχνουρία, πονοκέφαλος, ζαλάδες , αιµωδίες

(µυρµηγκιάσµατα), υπαισθησίες (µειωµένη αισθητικότητα και ιδίως αίσθηση της αφής)

και παραισθησίες, υπερθερµία , προβλήµατα µνήµης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής

από το άγχος που δηµιουργεί προβλήµατα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των

αποθηκευµένων στην µνήµη πληροφοριών), αίσθηµα σφιξίµατος στο στοµάχι, αυξηµένα

αντανακλαστικά, αυξηµένη µυϊκή τάση στους προσωπικούς µύες και στον µετωπιαίο µυ,

καθώς και σε άλλους µύες (το άτοµο είναι γενικά ``σφιγµένο ΄΄), σχετικά µειωµένη

ικανότητα επούλωσης των τραυµάτων , ερυγές (ρεψίµατα), λυγξ (λόξυγκας), ανορεξία,

αυξηµένη όρεξη, βουλιµία, ωχρότητα, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους και

πολλά άλλα. Αυτά λέγονται ψυχοσωµατικά συµπτώµατα .

Αξίζει να σηµειωθεί πως πολλά άτοµα µε άγχος κινδυνεύουν από πνιγµό όταν τρώγουν

επιπόλαια. Γενικά όλοι οι άνθρωποι, ιδίως οι νευρωτικοί, πρέπει να µασούν αργά και

προσεχτικά την τροφή, να τρώνε στο τραπέζι (όχι όρθιοι) χωρίς να µιλάνε σε άλλους

όταν τρώνε και να µην έχουν αλλού στραµµένη την προσοχή τους, για παράδειγµα στην

τηλεόραση. Προσοχή στη µάσηση χρειάζεται όταν το γεύµα είναι κρέας ή µακαρόνια.

Παράλληλα, για την σωστή πέψη που διαταράσσεται από την συναισθηµατική ένταση,

το οικογενειακό τραπέζι δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος επίλυσης των προβληµάτων των

µελών της οικογενείας. Άλλωστε , όταν τρώµε δεν πρέπει να µιλάµε!

Είναι απαραίτητο να γνωρίζουν όλοι την χειρολαβή Heimlich στον πνιγµό από ξένο

αντικείµενο ή βλωµό στην αναπνευστική οδό. Kαλό θα είναι όλοι οι άνθρωποι (από την

εφηβική τους ηλικία) να παρακολουθούν ετήσια σεµινάρια καρδιοαναπνευστικής

ανάνηψης (καρδιακές µαλάξεις και φιλί της ζωής) ΚΑΝΠ ή CPR στα αγγλικά και

αντιµετώπισης πνιγµού σε ενήλικες και παιδιά . Μαθήµατα πρώτων βοηθειών παραδίδει ο

Ερυθρός Σταυρός και όλοι είναι απαραίτητο να τα παρακολουθήσουν, καθώς και να

κάνουν επαναληπτικά σεµινάρια. Απαραίτητο είναι και το µάθηµα πρώτων βοηθειών στα

σχολεία και στα πανεπιστήµια.


Επιστρέφοντας στη νεύρωση, πολλές ασθένειες έχουν ψυχολογικά αίτια ως υπόβαθρο

της εκδήλωσης και ονοµάζονται σωµατοψυχικές . Παραδείγµατα είναι : το έλκος από

στρες, ο διαβήτης, η ελκωτική κολίτιδα, ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, η ψωρίαση , οι

αλλεργίες (αλλεργικό άσθµα, αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργικό έκζεµα), οι ρευµατοπάθειες

και τα συστηµατικά νοσήµατα (για παράδειγµα ο συστηµατικός ερυθηµατώδης λύκος και

η ψωριασική αρθρίτιδα), η παχυσαρκία (από µη ενδοκρινολογικά αίτια), η κνίδωση, η

υπέρταση, ο αδικαιολόγητος πυρετός (βλ. υπερθερµία), ο επιχείλιος έρπης, η ηµικρανία

κ.α.

Οι σωµατοψυχικές ασθένειες οφείλονται στο γεγονός ότι το αυξηµένο άγχος καταστέλλει

το ανοσοποιητικό (αµυντικό) σύστηµα του οργανισµού : τα Β και τα Τ λεµφοκύτταρα,

τα δενδριτικά κύτταρα , τα µαστοκύτταρα, τα ουδετερόφιλα κύτταρα, τα µονοκύτταρα

στο αίµα που γίνονται µακροφάγα κύτταρα στους ιστούς, τα ΝΚ κύτταρα (κύτταρα

φυσικοί φονείς), καθώς οι παράγοντες : λακτοφερίνη, προσταγλανδίνες, TNF (παράγων

νέκρωσης όγκων), TGF, MCSF, GM-CSF, HGF, M-CSF, CSF, G-CFS, BPA , TPO,

ιντερφερόνη (καταπολέµηση ιών, λευχαιµίας και καρκίνου), κυτταροκίνες (χηµοκίνες,

ιντερλευκίνες και λεµφοκίνες) και όξινες ισοφερριτίνες (πιθανή συσχέτιση µε λευχαιµία).

Οι διάφοροι παράγοντες και οι κυτταροκίνες επηρεάζουν την παραγωγή των κυττάρων

του ανοσοποιητικού συστήµατος τα οποία µαζί µε τα κύτταρα του αίµατος προέρχονται

από ένα αρχέγονο πολυδύναµο αδιαφοροποίητο κύτταρο : τον αιµοβλάστη. Από τον

αιµοβλάστη παράγονται τα κύτταρα του αίµατος και τα κύτταρα του ανοσοποιητικού

συστήµατος, µε διαδοχικά στάδια από την µια προγονική µορφή στην επόµενη, έως ότου

σχηµατιστεί το ώριµο κύτταρο. Η συσχέτιση µε τα κύτταρα του αίµατος δικαιολογεί την

µειωµένη επούλωση των τραυµάτων, αν χορηγήσουµε πειραµατικά σε ασθενείς

αδρεναλίνη (µια ουσία που παράγεται από τα επινεφρίδια σε κατάσταση άγχους). Η πήξη

του αίµατος σχετίζεται µε αιµοπετάλια . Στην παραγωγή των αιµοπεταλίων και στην πήξη

του αίµατος επιδρούν διάφοροι ενδογενείς παράγοντες. Τους µηχανισµούς παραγωγής

αιµοπεταλίων και πήξεως του αίµατος επηρεάζει το στρες µέσω νευροενδοκρινικών

διεργασιών.


Το άτοµο µε υπερβολικό άγχος έχει ευπάθεια στις λοιµώξεις , αυτοάνοσες ασθένειες,

καρκίνο και άλλα νοσήµατα όπως είναι ο διαβήτης. Τα καρκινικά κύτταρα (παράγονται

από ογκογονίδια στο DNA) αντιµετωπίζονται από τα Τ λεµφοκύτταρα, τα ΝΚ κύτταρα

(φυσικοί φονείς) και ουσίες - όπως ο ΤΝF (παράγων νέκρωσης όγκων) και η ιντερφερόνη

- που παράγονται από αντιογκογονίδια του DNA. Το νευρικό σύστηµα εµπλέκεται µε το

άγχος στην πρόκληση ασθενειών, γιατί συνδέεται άµεσα µε το ανοσοποιητικό σύστηµα

(µάλιστα υπάρχουν συνδέσεις νευρικών απολήξεων µε κύτταρα του ανοσοποιητικού

συστήµατος). Για παράδειγµα, ο επιχείλιος έρπητας επανεµφανίζεται σε περιόδους

άγχους.

Με την παραγωγή αυτοαντισωµάτων (αντισώµατα εναντίον των ιστών του ιδίου του

οργανισµού), ίσως το υπερβολικό άγχος συνδέεται µε την εµφάνιση συστηµατικών

νοσηµάτων (ρευµατοειδής αρθρίτιδα, συστηµατικός ερυθηµατώδης λύκος, οζώδης

πολυαρτηρίτιδα , ψωριασική αρθρίτιδα και άλλα σύνδροµα) και άλλων νοσηµάτων όπως

η σκλήρυνση κατά πλάκας στην οποία φαίνεται να υπάρχουν αυτοαντισώµατα κατά της

µυελίνης (λιποειδής ουσία που περιβάλλει τις νευρικές ίνες) που προκαλούν

αποµυελίνωση των νεύρων , καθώς και ο διαβήτης στον οποίο παράγονται

αυτοαντισώµατα εναντίων των β - κυττάρων των νησιδίων του Langerhans στο

πάγκρεας τα οποία εκκρίνουν ινσουλίνη.

Γενικά, στον οργανισµό το νευρικό σύστηµα συνδέεται µε το ενδοκρινικό (παράγει τις

ορµόνες) και έτσι δικαιολογούνται στο υπερβολικό άγχος συµπτώµατα όπως η αύξηση

των επιπέδων γλυκόζης στο αίµα. Επίσης, υπάρχουν νευροενδοκρινικά κύτταρα που

συνθέτουν ορµόνες. Η ρύθµιση των ορµονών γίνεται από τον υποθάλαµο του

εγκεφάλου που δρα διεγερτικά ή αντανακλαστικά στην έκκριση ορµονών από την

υπόφυση του εγκεφάλου η οποία µε τη σειρά της δρα διεγερτικά ή ανασταλτικά στην

έκκριση ορµονών από τους ενδοκρινείς αδένες : η ενδοκρινής µοίρα του παγκρέατος, ο

θυρεοειδής αδένας, οι παραθυρεοειδείς αδένες , ο φλοιός των επινεφριδίων, το

ωοθυλάκιο και το ωχρό σωµάτιο στην ωοθήκη και ο µαστός (παραγωγή γάλακτος).


Άρα, ο υποθάλαµος και η υπόφυση του εγκεφάλου, επιδρούν στην έκκριση ορµονών.

Όµως, η αύξηση των επιπέδων της ορµόνης δρα ανασταλτικά στην έκκρισή της από τον

ενδοκρινή αδένα και στην διέγερση της έκκρισής της από τον υποθάλαµο και την

υπόφυση . Αυτό συµβαίνει όταν η συγκέντρωση των ορµονών υπερβεί κάποιο όριο ή

όταν αυξάνεται κάποια ανταγωνιστική τους ορµόνη. Το φαινόµενο ονοµάζεται ανάδροµη

ανατροφοδότηση feedback).

Στο νευροενδοκρινικό σύστηµα αλληλεπιδρά και το ανοσοποιητικό µε τα κύτταρά του

και τους διαφόρους παράγοντες. Περαιτέρω ερµηνεία είναι εξαιρετικά περίπλοκη. Το

συµπέρασµα, πάντως , είναι πως το νευρικό σύστηµα (και άρα το άγχος) αλληλεπιδρά µε

το ενδοκρινικό και µε το ανοσοποιητικό σύστηµα και έτσι το άγχος σχετίζεται µε την

πρόκληση νοσολογικών οντοτήτων και συνδρόµων.

Σε ό,τι αφορά τα ψυχοσωµατικά συµπτώµατα, αυτά προκαλούνται από αύξηση του

τόνου (της δραστηριότητας) του συµπαθητικού ή του παρασυµπαθητικού συστήµατος.

Τα δύο αυτά συστήµατα δρουν ανταγωνιστικά και αντίθετα και ανήκουν και τα δύο στο

αυτόνοµο ή αλλιώς φυτικό νευρικό σύστηµα. Το συµπαθητικό σύστηµα προετοιµάζει τον

οργανισµό για ``πόλεµο ή φυγή΄΄ , δηλαδή διεγείρει όλα τα συστήµατα του

οργανισµού προετοιµάζοντάς τον για µια έντονη κατάσταση. Το άγχος δηµιουργεί από

µόνο του την υπερδιέγερση του συµπαθητικού που οδηγεί σε υπερδιέγερση του

οργανισµού. Μπορεί το άγχος να είναι συγκεκριµένο, αλλά στην νεύρωση αιτία είναι η

σύγκρουση συνειδητού - υποσυνειδήτου που οδηγεί σε άγχος. Η υπερδιέγερση του

συµπαθητικού αυξάνει το άγχος, δρώντας ευοδωτικά και δηµιουργώντας φαύλο κύκλο .

Το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα ρυθµίζεται από τον υποθάλαµο του εγκεφάλου, µέσω της

υπόφυσης (στον εγκέφαλο) και επίσης ρυθµίζεται από το δικτυωτό σύστηµα του

µεσεγκεφάλου το οποίο και αυτό συνδέεται µε τον υποθάλαµο. Οι περιφερικές ίνες του

συµπαθητικού έχουν τους πυρήνες τους στην θωρακο -οσφυϊκή µοίρα του νωτιαίου

µυελού (Θ1 ως Ο2 µυελοτόµια). Οι προγαγγλιακές αυτές ίνες συνάπτονται εν µέρει στα

παρασπονδυλικά γάγγλια του δεξιού και αριστερού σπονδυλικού στελέχους και ένα άλλο

µέρος περνάει εξ ολοκλήρου µέσα από το συµπαθητικό στέλεχος και συνάπτεται µε το


µεταγαγγλιακό νευρώνα σε ένα προσπονδυλικό γάγγλιο από όπου οι ώσεις µεταδίδονται

µε τους µεταγαγγλιακούς νευρώνες στα τελικά όργανα (σπλάγχνα - µέχρι τα 2/3 του

παχέος εντέρου, δέρµα, οφθαλµός, κύστη, εξωκρινείς αδένες, γεννητικά όργανα).

Οι περιφερικές ίνες του παρασυµπαθητικού έχουν τους πυρήνες τους στο στέλεχος του

εγκεφάλου (εγκεφαλικές συζυγίες -νεύρα : III, VII, IX και X) και στην ιερά µοίρα του

νωτιαίου µυελού (Ι2, Ι3 και Ι4 µυελοτόµια). Οι βραχείς µεταγαγγλιακοί νευρώνες στην

περιοχή της κεφαλής αρχίζουν από γαγγλιακά κύτταρα που βρίσκονται δίπλα στα τελικά

όργανα (για παράδειγµα το οφθαλµικό και το ωτικό γάγγλιο). Το παρασυµπαθητικό

τµήµα του πνευµονογαστρικού νεύρου (Χ) ξεκινάει από τον ραχιαίο πυρήνα του

πνευµονογαστρικού του εγκεφαλικού στελέχους και καταλήγει στα σπλάχνα. Η ιερή

µοίρα του παρασυµπαθητικού καταλήγει µέσω των πυελικών σπλαγχνικών νεύρων και

του υπογαστρίου , του αιδοιϊκού και πυελικού πλέγµατος στα γάγγλια του µυϊκού

τοιχώµατος του παχέος εντέρου (το τελικό 1/3 του), του ορθού, της ουροδόχου

κύστεως και στα γεννητικά όργανα.

Η διέγερση του συµπαθητικού οδηγεί σε παραγωγή αδρεναλίνης (επινεφρίνης) και

νοραδραναλίνης από τα κύτταρα του µυελού των επινεφριδίων και τις αδρενεργικές ίνες.

Οι ουσίες αυτές ενώνονται µε αντίστοιχους υποδοχείς αδρεναλίνης (αδρενεργικούς

υποδοχείς). Η νοραδρεναλίνη παράγεται στις µεταγαγγλιακές (οι ίνες που αρχίζουν µετά

το συµπαθητικό γάγγλιο) ίνες του συµπαθητικού και οι νευρώνες αυτοί ονοµάζονται

αδρενεργικοί . Το παρασυµπαθητικό σύστηµα σχετίζεται µε την ουσία ακετυλοχολίνη η

οποία παράγεται στις προγαγγλιακές ίνες (οι ίνες που καταλήγουν από το κεντρικό

νευρικό σύστηµα και καταλήγουν σε γάγγλιο) και στις µεταγαγγλιακές ίνες του

παρασυµπαθητικού, καθώς και στις προγαγγλιακές ίνες του συµπαθητικού. Οι νευρώνες

οι οποίοι παράγουν ακετυλοχολίνη ονοµάζονται χολινεργικοί. Η ακετυλοχολίνη ενώνεται

µε χολινεργικούς υποδοχείς. Η αδρεναλίνη (παράγωγο της νοραδρεναλίνης) και η

νοραδρεναλίνη παράγονται στον φλοιό των επινεφριδίων σε ποσοστό 4 προς 1.


Η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη και η ακετυλοχολίνη ονοµάζονται νευροδιαβιβαστές. Η

αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαµίνη είναι αµίνες που ονοµάζονται

κατεχολαµίνες και αυξάνεται η έκκρισή τους από το συµπαθητικό. Η ντοπαµίνη

σχετίζεται µε τη νόσο του Πάρκινσον (αιτία η εκφύλιση των ντοπαµινεργικών συνάψεων

στο ραβδωτό σώµα του εγκεφάλου) και η ακετυλοχολίνη µε την γεροντική άνοια και την

νόσο Alzheimer (αιτία η βλάβη στις χολινεργικές οδούς του εγκεφάλου).

Η διέγερση του συµπαθητικού και του παρασυµπαθητικού προκαλούν τα ψυχοσωµατικά

συµπτώµατα. Το συµπαθητικό προκαλεί στον οφθαλµό µυδρίαση (διεύρυνση της

κόρης), στον δακρυϊκό, στον υπογλώσσιο και στον υπογνάθιο αδένα και στην παρωτίδα

προκαλεί αγγειοσυστολή και έκκριση, στην καρδιά προκαλεί ταχυκαρδία και διεύρυνση

των στεφανιαίων αρτηριών, στους πνεύµονες προκαλεί βρογχοδιαστολή (διεύρυνση των

βρόγχων) και αναστολή της έκκρισης, στον στόµαχο προκαλεί αναστολή του

περισταλτισµού και της έκκρισης, καθώς και σύσπαση των σφιγκτήρων, στο λεπτό και

παχύ έντερο προκαλεί αναστολή του περισταλτισµού και της έκκρισης, στους νεφρούς

και στην ουροδόχο κύστη προκαλεί αγγειοσυστολή και διέγερση του έσω σφιγκτήρα µυ

της κύστης, στα επινεφρίδια προκαλεί έκκριση αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, στα

γεννητικά όργανα του άνδρα προκαλεί αγγειοσυστολή και εκσπερµάτιση και στο δέρµα

προκαλεί αγγειοσυστολή (βλ. ωχρότητα), έκκριση ιδρώτα (βλ. εφίδρωση) και ανόρθωση

των τριχών. Το συµπαθητικό προκαλεί έντονη διέγερση του οργανισµού και ευθύνεται

και για την αϋπνία. Η συχνουρία σχετίζεται µε το συµπαθητικό που προκαλεί αύξηση της

αρτηριακής πίεσης που µε τη σειρά της προκαλεί αύξηση της πίεσης στα τριχοειδή του

νεφρικού σπειράµατος που οδηγεί σε αύξηση του ρυθµού σπειραµατικής διήθησης του

νεφρού, µε τελικό αποτέλεσµα την αύξηση της παραγωγής των ούρων.

Στην καρδιά το συµπαθητικό (κυρίως µε την αδρεναλίνη) έχει θετική ινότροπο και

χρονότροπο δράση. Στο γαστρεντερικό έχει κατασταλτική δράση. Στο ήπαρ το

συµπαθητικό προκαλεί γλυκογονόλυση (διάσπαση του γλυκογόνου και παραγωγή

γλυκόζης) και αύξηση της γλυκόζης στο αίµα. Στον λιπώδη ιστό το συµπαθητικό

προκαλεί λιπόλυση και αύξηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων στο αίµα. Το συµπαθητικό

προκαλεί και αύξηση της αρτηριακής πίεσης, εξαιτίας της αγγειοδιαστολής.


Όταν αυξάνεται ο τόνος, δηλαδή η δραστηριότητα, του συµπαθητικού , µειώνεται αυτός

του παρασυµπαθητικού και το αντίστροφο. Τα δύο συστήµατα έχουν αντίθετη δράση.

Το παρασυµπαθητικό προκαλεί στον οφθαλµό µύση (στένωση της κόρης) και

προσαρµογή (σύσπαση του ακτινωτού µυ), στον δακρυϊκό, υπογλώσσιο και υπογνάθιο

αδένα προκαλεί αγγειοδιαστολή, έκκριση δακρύων από τον δακρυϊκό αδένα και έκκριση

υδαρούς σιέλου από τους άλλους σιελογόνους αδένες - συµπεριλαµβανοµένου και της

παρωτίδας (βλ. σιελόρροια), στην καρδιά προκαλεί βραδυκαρδία και σύσπαση των

στεφανιαίων αρτηριών, στους πνεύµονες προκαλεί βρογχοσυστολή (σύσπαση των

βρόγχων), καθώς και ορώδη και βλεννώδη έκκριση, στο στοµάχι προκαλεί

περισταλτισµό, έκκριση , χαλάρωση των σφιγκτήρων και κένωση (βλ. αναγωγή, καούρες

, ενόχληση στο στοµάχι), στο λεπτό και στο ανιόν κόλον (παχύ έντερο) προκαλεί

περισταλτισµό, έκκριση και αγγειοδιαστολή , στο κατιόν κόλον και στο ορθό προκαλεί

έκκριση, περισταλτισµό και κένωση (για το έντερο βλ. αέρια στο έντερο και σύνδροµο

του ευερέθιστου εντέρου), στο πάγκρεας προκαλεί έκκριση της εξωκρινούς µοίρας,

στους νεφρούς και στην ουροδόχο κύστη προκαλεί αγγειοδιαστολή, χάλαση του έσω

σφιγκτήρα της κύστης , σύσπαση του εξωστήρα µυ και κένωση της κύστης και στα

γεννητικά όργανα του άνδρα προκαλεί αγγειοδιαστολή, έκκριση και στύση . Στην καρδιά

το παρασυµπαθητικό έχει αρνητική ινότροπο και χρονότροπο δράση και στο

γαστρεντερικό έχει διεγερτική δράση .

Η νοραδρεναλίνη ενώνεται µε τους α1 υποδοχείς των λείων µυϊκών ινών των αγγείων

προκαλώντας αγγειοσυστολή, µε τους α2 υποδοχείς των λείων µυϊκών ινών του

γαστρεντερικού προκαλώντας χάλαση και αναστολή των εκκρίσεων, µε τους β1

υποδοχείς του καρδιακού ιστού προκαλώντας αύξηση της έντασης και της συχνότητας

συστολής της καρδιάς, και ενώνεται µε τους β2 υποδοχείς των λείων µυϊκών ινών των

βρόγχων προκαλώντας βρογχοδιαστολή. Η νοραδρεναλίνη έχει µεγαλύτερη συγγένεια µε

τους α1 και α2 υποδοχείς και µικρότερη µε τους β1 και β2 στους οποίους δρα κυρίως η

αδρεναλίνη . Η διέγερση του συµπαθητικού προκαλεί αγγειοσυστολή µέσω α1

υποδοχέων των λείων µυϊκών ινών των αγγείων µε τους οποίους ενώνεται η αδρεναλίνη

και κυρίως η νοραδρεναλίνη. Στην καρδιά δρα κυρίως η αδρεναλίνη που ενώνεται µε

τους β1 υποδοχείς του καρδιακού ιστού, προκαλώντας αύξηση της έντασης και της

συχνότητας της συστολής της καρδιάς. Αντίθετη δράση στην καρδιά έχει η

ακετυλοχολίνη που ενώνεται µε τους χολινεργικούς υποδοχείς (νικοτινικοί και

µουσκαρινικοί - στην καρδιά είναι µουσκαρινικοί) του καρδιακού ιστού.


Στην διέγερση του συµπαθητικού έχουµε αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης και γλυκόζης

στο αίµα, γιατί η διέγερση του συµπαθητικού οδηγεί στην παραγωγή αδρεναλίνης και

νοραδρεναλίνης από τα επινεφρίδια. Η αδρεναλίνη δρα ανασταλτικά στην έκκριση

ινσουλίνης από τα β - κύτταρα του παγκρέατος και έτσι έχουµε αύξηση της γλυκόζης

στο αίµα. Αντίθετη δράση έχει η ακετυλοχολίνη του παρασυµπαθητικού.

Η κορτιζόλη είναι γλυκοκορτικοειδές που παράγεται από την στηλιδωτή στοιβάδα του

φλοιού των επινεφριδίων και όπως οι άλλες ορµόνες του φλοιού των επινεφριδίων, είναι

παράγωγο της χοληστερίνης. Το στρες, είτε ψυχολογικό, είτε από άλλους λόγους

(τραύµα, χειρουργείο, ένεση, αναισθησία, υπογλυκαιµία) και η κατάθλιψη δρουν

διεγερτικά στην εκλυτική ορµόνη του φλοιού των επινεφριδίων CRH του υποθαλάµου

στον εγκέφαλο που οδηγεί στην παραγωγή ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορµόνη) από

την υπόφυση του εγκεφάλου που δρα στα επινεφρίδια διεγείροντας την παραγωγή

ορµονών από των φλοιό των επινεφριδίων, µεταξύ των οποίων είναι και η κορτιζόλη.

Σε κατάσταση στρες έχουµε, λόγω της εκλυόµενης αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης από

τον µυελό των επινεφριδίων, αύξηση κατανάλωσης της γλυκόζης τα επίπεδα της οποίας

αυξάνονται στο αίµα. Η κορτιζόλη ενισχύει την αύξηση της γλυκόζης γιατί έχει

υπεργλυκαιµική δράση. Ο ρόλος της κορτιζόλης στην φλεγµονή έγκειται στο ότι

καταστέλλει την ανοσολογική αντίδραση. Συγκεκριµένα , η κορτιζόλη αναστέλλει τις

προσταγλανδίνες (επάγει την φωσφο - πρωτεΐνη λιποκορτίνη που αναστέλλει το ένζυµο

Α2 φωσφολιπάση το οποίο παράγει το αραχιδονικό οξύ από το οποίο παράγονται οι

προσταγλανδίνες).

Οι προσταγλανδίνες έχουν αντιφλεγµονώδη δράση και πέρα από την κορτιζόλη και η

ασπιρίνη, ως αντιφλεγµονώδες, καταστέλλει την σύνθεσή τους. Η ασπιρίνη έχει επίσης

αντιπυρετική δράση γιατί οι προσταγλανδίνες παράγονται στον πυρετό από ερέθισµα του

υποθαλάµου. Επίσης προκαλεί έλκος στοµάχου γιατί καταστέλλει την σύνθεση των

προσταγλανδινών που προάγουν την έκκριση βλεννινών που δηµιουργούν στον

βλεννογόνο του στοµάχου προστατευτικό στρώµα από το όξινο γαστρικό υγρό. ∆εν είναι

τυχαίο το έλκος από στρες, αν αναλογιστούµε την καταστολή των προσταγλανδινών από


την αυξηµένη κορτιζόλη εξαιτίας του στρες. Η καταστολή αυτή οδηγεί, όπως

προαναφέρθηκε, σε ευπάθεια σε λοιµώξεις .

Η ευπάθεια στις λοιµώξεις από την κορτιζόλη, πέρα από την καταστολή των

προσταγλανδινών, σχετίζεται και µε το γεγονός ότι η κορτιζόλη αναστέλλει την

ιντερλευκίνη 1 (σχετίζεται µε την κυτταρική ανοσία), καταστέλλει την επιστράτευση των

ουδετερόφιλων και την φαγοκυτταρική τους ικανότητα και καταστέλλει τα λυσοσωµάτια

στα κύτταρα και δεν έχουµε εύκολα ρήξη της µεµβράνης των λυσοσωµατίων (τα

λυσοσωµατικά ένζυµα που εµπεριέχονται στα λυσοσωµατικά κυστίδια προκαλούν πέψη

της ουσίας - όπως µικροβίου - που το κύτταρο φαγοκυτταρώνει). Για τους

προαναφερθέντες λόγους η κορτιλόλη καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστηµα. Γι' αυτό

σε λοιµώξεις, αυτοάνοσα νοσήµατα, µεταµοσχεύσεις , κρίση άσθµατος και σε ρευµατικό

πυρετό χορηγούµε κορτιζόνη (παράγωγο της κορτιζόλης στα νεφρά που παρασκευάζεται

συνθετικά και χορηγείται φαρµακευτικά).

Άρα, το στρες µε τον µηχανισµό της καταστολής του ανοσοποιητικού συστήµατος

εξαιτίας της αυξηµένης κορτιζόλης οδηγεί σε ευπάθεια του ατόµου στις λοιµώξεις. ∆εν

είναι τυχαίο πως τα γλυκοκορτικοειδή φάρµακα όπως η κορτιζόνη έχουν ως παρενέργειες

την ευπάθεια στις λοιµώξεις, τον διαβήτη, την οστεοπόρωση, τις ψυχικές διαταραχές κ.α.

Οι ψυχικές διαταραχές σχετίζονται µε το γεγονός ότι η κορτιζόλη ρυθµίζει τον

συναισθηµατικό τόνο και την εγρήγορση µέσω των υποδοχέων κορτιζόλης στον

εγκέφαλο. Η αυξηµένη κορτιζόλη από το χρόνιο στρες οδηγεί σε ψυχικές διαταραχές

(ευφορία, αϋπνία, κατάθλιψη, ψυχωσική συνδροµή) και σε αύξηση της εγρήγορσης. Η

οστεοπόρωση έχει σχέση µε το γεγονός ότι η κορτιζόλη δρα ανασταλτικά στην σύνθεση

της ενεργού βιταµίνης D (απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου).

Παράλληλα η κορτιζόλη οδηγεί σε µείωση της διαφοροποίησης των µεσεγχυµατικών

κυττάρων σε οστεοβλάστες (οι οστεοβλάστες έχουν αναδοµική δράση στα οστά σε

αντίθεση µε τους οστεοκλάστες) και σε µείωση της σύνθεσης του κολλαγόνου από

αυτούς. Επίσης , η κορτιζόλη αυξάνει την απέκκριση του ασβεστίου από τα νεφρά . Το

τελικό αποτέλεσµα είναι η µείωση των επιπέδων ασβεστίου στο αίµα οδηγεί σε µείωση


της οστικής πυκνότητας και άρα σε οστεοπόρωση. ∆εν είναι τυχαίο πως η οστεοπόρωση

παρουσιάζεται κυρίως στις µετεµµηνοπαυσιακές γυναίκες και πέρα από την καταστολή

των οιστρογόνων ίσως να υπάρχει συσχέτιση και µε την κατάθλιψη (ως δυσθυµία ή ως

ψυχιατρική νόσος) που προκαλεί ή εµµηνόπαυση .

Τα αυξηµένα επίπεδα κορτιζόλης οδηγούν και σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, γιατί

προκαλεί αυξηµένη ευαισθησία των αγγείων στην δράση του συµπαθητικού και άρα

αγγειοσυστολή. Στα νεφρά η κορτιζόλη προκαλεί αύξηση της σπειραµατικής διήθησης

και άρα αύξηση αποβολής χλωριούχου νατρίου και νερού δια των ούρων . ∆ηλαδή

έχουµε συχνοουρία και πολυουρία που αυξάνεται από την αυξηµένη γλυκόζη και

αδρεναλίνη στο αίµα. Η κορτιζόλη έχει υπεργλυκαιµική δράση γιατί έχει αντιϊνσουλινική

δράση (η ινσουλίνη µειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίµα), αυξάνει τα αποθέµατα

γλυκογόνου (υδατάνθρακας) και διευκολύνει την διάσπαση του γλυκογόνου

(γλυκογονόλυση) σε γλυκόζη από την γλυκαγόνη (ορµόνη που παράγεται στα α -

κύτταρα της ενδοκρινούς µοίρας του παγκρέατος) και την αδρεναλίνη που ούτως ή

άλλως είναι αυξηµένη από το στρες. Η κορτιζόλη επίσης αυξάνει την όρεξη! Επίσης,

διευκολύνει την εναπόθεση λίπους σε ειδικές θέσεις του λιπώδη ιστού και διευκολύνει

την απελευθέρωση ελεύθερων λιπαρών οξέων.

Η α΄ αδρενεργική δράση του συµπαθητικού δρα ανασταλτικά στην έκκριση ινσουλίνης

και άρα σε αύξηση της γλυκόζης τα επίπεδα της οποίας µειώνονται στο αίµα από την

αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης από το πάγκρεας. Η αδρεναλίνη, η οποία είναι αυξηµένη

από την δράση του συµπαθητικού και την διεγερτική δράση της κορτιζόλης που επίσης

είναι αυξηµένη στο στρες, οδηγεί σε ενεργοποίηση του ενζύµου ορµονοευαίσθητη

λιπάση που βρίσκεται στον λιπώδη ιστό και καταλύει την µετατροπή των τριγλυκεριδίων

σε ελεύθερα λιπαρά οξέα και σε α΄ φωσφορογλυκερινικό οξύ. Αντιθέτως, η αυξηµένη

γλυκόζη στο αίµα οδηγεί σε αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης από το πάγκρεας η οποία

καταστέλλει την ορµονοευαίσθητη λιπάση και άρα καταστέλλει την διάσπαση του λίπους

και οδηγεί σε αύξηση της εισόδου λιπαρών οξέων στον λιπώδη ιστό (δηλαδή

παχυσαρκία) και µετατροπή της γλυκόζης στον λιπώδη ιστό σε α φωσφορική γλυκερόλη,

συστατικό των τριγλυκεριδίων. Άρα και τα επικίνδυνα για την καρδιά (βλ.

αθηρωµάτωση) τριγλυκερίδια αυξάνονται.


Η αυξηµένη έκκριση της ινσουλίνης από την αύξηση της γλυκόζης στο αίµα έχει

αναβολική δράση στους µυς (αύξηση πρωτεϊνοσύνθεσης), στο ήπαρ (αύξηση σύνθεσης

αλβουµίνης), στα οστά (αύξηση πρωτεϊνοσύνθεσης) και στο πάγκρεας (αύξηση του

ενζύµου παγκρεατική αµυλάση). Επίσης, η ινσουλίνη καταστέλλει την πείνα µειώνονται

το νευροπεπτίδιο Υ. Άρα, η ανορεξία έχει και αυτή την αιτία της. Η αύξηση της έκκρισης

ινσουλίνης προκαλεί αύξηση του µεταβολισµού της γλυκόζης από τα ηπατικά κύτταρα,

γλυκόλυση (διάσπαση γλυκόζης) και σύνθεση γλυκογόνου (αυξάνει την δράση του

ενζύµου συνθάση του γλυκογόνου). Επίσης, σε αντίθεση µε την κορτιζόλη, µειώνει την

γλυκονεογένεση (δηλαδή τη σύνθεση γλυκόζης).

Συµπερασµατικά, η αδρεναλίνη, η κορτιζόλη και η ινσουλίνη παίζουν σηµαντικό ρόλο

στα ψυχοσωµατικά συµπτώµατα και στα σωµατοψυχικά προβλήµατα, όχι όµως µε κοινή

δράση. Η δράση των ορµονών είναι περίπλοκη και όταν κάποια ορµόνη είναι αυξηµένη

αναστέλλει τη σύνθεση κάποιας άλλης ορµόνης, αλλά και της ιδίας!!! Παράλληλα,

σηµαντικό ρόλο παίζει και ο νευροδιαβιβαστής σεροτονίνη που καταστέλλει την έκκριση

της εκλυτικής ορµόνης της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου CRH από την υπόφυση που οδηγεί

σε αύξηση της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορµόνης ACTH η οποία οδηγεί σε αύξηση της

έκκρισης κορτιζόλης από τα επινεφρίδια . Η σεροτονίνη επηρεάζει την θερµορύθµιση,

την αντίληψη των αισθήσεων, τον έλεγχο της ψυχικής διάθεσης και την έναρξη του

ύπνου και συνδέεται µε ψυχικές διαταραχές (παράδειγµα η σχιζοφρένεια). Σε ό,τι αφορά

τα προβλήµατα µνήµης, αυτά σχετίζονται µε το αµινοξύ γλουταµινικό οξύ και τους

NMDA υποδοχείς του.

Σχετικά µε τις ψυχοσωµατικές παθήσεις, αυτές µπερδεύουν τους ιατρούς µε τα

συµπτώµατά τους που µιµούνται συµπτώµατα άλλων ασθενειών. Πολλοί ασθενείς µε

νεύρωση είναι υποχόνδριοι : πλένουν συνεχώς τα χέρια τους, κάνουν όλα τα εµβόλια,

λαµβάνουν µε το παραµικρό φάρµακα και είναι οι καλύτεροι πελάτες των ιατρών και των

νοσοκοµείων. Συχνά οι ασθενείς ταλαιπωρούνται αφάνταστα µε επισκέψεις και

εισαγωγές στο νοσοκοµείο και ιατρικές εξετάσεις. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση µιας

γυναίκας στις ΗΠΑ που είχε πάει αρκετές φορές στα επείγοντα περιστατικά του

νοσοκοµείου µε σύµπτωµα προκάρδιο άλγος (πόνος στην καρδιά) που παρέπεµπε σε

έµφραγµα, ενώ τελικά το ηλεκτροκαρδιογράφηµα και οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν

έδειχναν τίποτα το παθολογικό !!!


Σχετικά µε το άγχος και την κατάθλιψη παραθέτουµε κάποια στοιχεία από το άρθρο

``Καταπολεµώντας το Στρες΄΄ του R. Sapolsky ( Scientific American, τόµος 2, τεύχος 3,

ελληνική έκδοση, Μάρτιος 2004 εκδόσεις Κάτοπτρο). Οι οδοί του στρες είναι πολλές και

εµπλέκουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Όταν υπάρχει µια πραγµατική ή φανταστική

απειλή τότε ενεργοποιούνται τα αισθητήρια κέντρα και τα ανώτερα κέντρα έλλογης

σκέψης στον εγκεφαλικό φλοιό. Τότε ο φλοιός στέλνει µήνυµα στη αµυγδαλή που είναι

ο κύριος διαµεσολαβητής της ανταπόκρισης στο στρες (και επίσης σχετίζεται µε την

ανάµνηση αρνητικών και επώδυνων ερεθισµάτων). Η αµυγδαλή εκκρίνει την ορµόνη

CRH (παράγοντας έκκρισης της κορτικοτροφίνης) που διεγείρει το στέλεχος. Το

στέλεχος, µε τη σειρά του, ενεργοποιεί µέσω του µυελού το συµπαθητικό νευρικό

σύστηµα (είναι αυτό που διεγείρει τον οργανισµό σε µια κατάσταση ``πολέµου ή

φυγής΄΄ µε ταχυκαρδία, ταχύπνοια και άλλες εκδηλώσεις) και ως ανταπόκριση ο µυελός

των επινεφριδίων παράγει την επινεφρίνη (αδρεναλίνη), τον νευροδιαβιβαστή του στρες

(µάλιστα στον όγκο του µυελού των επινεφριδίων που ονοµάζεται φαιοχρωµοκύτωµα

έχουµε υπέρταση, ταχυκαρδία και υπεργλυκαιµία µιας και οι κατεχολαµίνες - αδρεναλίνη

και νοραδρεναλίνη - αυξάνουν τη γλυκόζη στο αίµα και τη γλυκογονόλυση στο ήπαρ).

Επίσης, µέσω διαφορετικής νευρικής οδού πυροδοτείται η απελευθέρωση

γλυκοκορτικοειδών από τoν φλοιό των επινεφριδίων (τα γλυκοκορτικοειδή είναι αυτά

που παχαίνουν το άτοµο µε το σύνδροµο ή νόσο Cushing που έχει υπερπαραγωγή

κορτιζόλης από αδένωµα ή καρκίνωµα του φλοιού των επινεφριδίων στο σύνδροµο

Cushing ή υπερπλασία του φλοιού των επινεφριδίων από το βασεόφιλο αδένωµα του

πρόσθιου λοβού της υπόφυσης στη νόσο/ επίσης τα γλυκοκορτικοειδή έχουν

αντιφλεγµονώδη δράση, εξ’ ου και η χρήση κορτιζόνης σε φλεγµονές ή άσθµα). Η

αδρεναλίνη και τα γλυκοκορτικοειδή δρουν στους µυς, την καρδιά και τους πνεύµονες,

ετοιµάζοντας τον οργανισµό για ``πόλεµο ή φυγή΄΄. Στο χρόνιο στρες τα

γλυκοκορτικοειδή επάγουν τη απελευθέρωση νοραδρεναλίνης (νορεπινεφρίνης) από τον

υποµέλανα τόπο του εγκεφάλου ο οποίος επικοινωνεί µε την αµυγδαλή και οδηγεί στην

παραγωγή περισσότερο CRH και σε συνεχή ανατροφοδότηση των οδών του στρες. Οι

κατεχολαµίνες (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη) και τα γλυκοκορτικοειδή σε χρόνια

αυξηµένες τιµές προκαλούν αύξηση της αρτηριακής πίεσης (προδιάθεση για έµφραγµα

και για εγκεφαλικό), ταχυκαρδία και αρρυθµίες (οι κατεχολαµίνες), υπεργλυκαιµία

(προδιάθεση για σακχαρώδη διαβήτη, ιδίως σε κληρονοµική προδιάθεση), παχυσαρκία,

σεξουαλική δυσλειτουργία (ιδίως τα γλυκοκορτικοειδή) και πιθανώς σχετίζονται µε

διάφορα αυτοάνοσα νοσήµατα - νόσους κολλαγόνου (αφού υπάρχει γενετική


προδιάθεση). Το παρατεταµένο στρες εξαντλεί τα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή

ντοπαµίνη (ανεπάρκεια των ντοπαµινεργικών νευρώνων της µέλαινας ουσίας

συνοδευόµενη µε γλοίωση οδηγεί στην νόσο του Πάρκινσον και γενικά σε δυστονία - η

νόσος του Πάρκινσον θεραπεύεται µε τη χορήγηση λεβοντόπα/ επίσης συσχέτιση της

ντοπαµίνης µε τη σχιζοφρένεια όπου παρατηρείται υπερλειτουργία του ντοπαµινεργικού

συστήµατος - τα περισσότερα αντιψυχωσικά φάρµακα δρουν ανταγωνιστικά στους

ντοπαµινεργικούς υποδοχείς), που συµµετέχει στην οδό που επάγει ευχαρίστηση, µέσω

οδών που περιλαµβάνουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου όπως των µετωπιαίο λοβό.

Επίσης, το παρατεταµένο στρες εξαντλεί τα επίπεδα της νορεπινεφρίνης αφού σταµατά

η διέγερση από τον πυρήνα της ραφής στον εγκέφαλο και ως εκ’ τούτου ο υποµέλανας

τόπος εκκρίνει λιγότερη επινεφρίνη και έτσι µειώνεται η προσοχή (το στρες σχετίζεται µε

διάσπαση προσοχής και διαταραχή της µνήµης και της µάθησης). Παράλληλα, το

``όργανο΄΄ µνήµης, ο ιππόκαµπος (που τα τελευταία χρόνια βρέθηκε ότι έχει νευρικά

κύτταρα που αναπτύσσονται σε αντίθεση µε το δόγµα ότι τα νευρικά κύτταρα δεν

πολλαπλασιάζονται), συρρικνώνεται!!! Το στρες προκαλεί κυτταρικό θάνατος τον

ιππόκαµπο και η περιοχή είναι 10 - 20% συρρικνωµένη σε αγχωτικά/ καταθλιπτικά

άτοµα, γεγονός που µπορεί να οδηγήσει σε προβλήµατα µνήµης (αλλά µάλλον όχι άνοια

- όπως τύπου Alzheimer - που έχει διαφορετικά αίτια που εµπλέκουν τον

νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη - απώλεια ακετυλοτρασφεράση της χολίνης,

ακετυλοχολίνη και ακετυλοχολινεστεράση - και κληρονοµικούς παράγοντες). Παράλληλα,

το παρατεταµένο στρες οδηγεί σε εξάντληση του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη,

οδηγώντας σε µειωµένη έκκρισή της από τον πυρήνα της ραφής στον εγκέφαλο ο οποίος

επικοινωνεί µε τον υποµέλανα τόπο και τον φλοιό. Αυτή η ανεπάρκεια της σεροτονίνης

σχετίζεται µε την κατάθλιψη και αντιµετωπίζεται µε τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ή

τους SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης) όπως η

φλουοξετίνη (το πασίγνωστο Prozac ή Ladose) ή η παροξετίνη (Seroxat). Στο στρες

συµµετέχει και η ουσία Ρ που απελευθερώνεται σε επώδυνα ερεθίσµατα (έχει αναλγητική

δράση και τα οπιούχα, όπως η µορφίνη, την αυξάνουν) και στο στρες. ∆ρα στους

υποδοχείς νευροκινίνης - 1 που βρίσκονται σε όλο το κεντρικό νευρικό σύστηµα και

ιδίως στην αµυγδαλή και στον υποµέλανα τόπο του εγκεφάλου. Η αναστολή της ουσίας

Ρ ενδεχοµένως µειώνει το στρες. Νεότερες έρευνες κατευθύνονται στην αναστολή των

υποδοχέων του CRH (παράγοντας έκκρισης κορτικοτροφίνης που απελευθερώνεται από

την αµυγδαλή και συµµετέχει στο στρες) στο εγκεφαλικό στέλεχος.


Αυτή η αναστολή θα καταστείλει το συµπαθητικό σύστηµα και άρα την έκκριση

αδρεναλίνης από το µυελό των επινεφριδίων. Επιπρόσθετα, υπάρχει και ο εγκεφαλικός

νευροτροφικός παράγοντας (BDNF) που παίζει ρόλο στην δηµιουργία νέων νευρικών

κυττάρων. Ελέγχοντας την ουσία αυτή στον εγκέφαλο µπορεί να αντισταθµιστούν οι

επιβλαβείς δράσεις των γλυκοκορτικοειδών στην νευρογέννεση που λαµβάνει χώρα στον

ιππόκαµπο και να προληφθεί η συρρίκνωση του ιπποκάµπου και η επακόλουθη

διαταραχή της µνήµης και της µάθησης που παρατηρείται στο χρόνιο στρες και την

κατάθλιψη. Υπάρχει τέλος και η προοπτική για γονιδιακή θεραπεία. Η εισαγωγή γονιδίων

που να αποτρέπουν τη νευρική οδό στην αµυγδαλή µπορεί να µειώσει το στρες. Επίσης,

η εισαγωγή γονιδίων στον ιππόκαµπο θα µπορούσε να οδηγήσει στην παραγωγή

πρωτεϊνών που αποικοδοµούν τα γλυκοκορτικοειδή, προλαµβάνοντας την καταστροφή

των κυττάρων στον ιππόκαµπο και την επακόλουθη διαταραχή της µνήµης και της

µάθησης που συχνά συνοδεύουν το στρες και την κατάθλιψη.

Αντιµετώπιση του άγχους µε φυσικά µέσα.

Α) Ένας πολύ καλός τρόπος αντιµετώπισης του άγχους είναι η άσκηση και ιδίως η

αερόβια (όπως τζόγκινγκ, κωπηλατική κτλ). Μπορείτε να κάνετε 20 λεπτά διάδροµο

(treadmill) σε γυµναστήριο.

Β) Αρωµατοθεραπεία: αγοράστε κάποιο χαλαρωτικό αιθέριο έλαιο από το φαρµακείο και

ρίξτε 2 - 3 σταγόνες σε ειδικό πήλινο δοχείο που έχει κερί στην βάση του και δοχειάκι

στην κορυφή που το γεµίζουµε µε νερό και διαλύουµε µέσα τα αιθέρια έλαια. ∆οκιµάστε

και συνδυασµούς αιθέριων ελαίων. Χαλαρωτικά αιθέρια έλαια είναι η λεβάντα, το

ροδέλαιο και ροδόξυλο, το ιλάγκ - ιλάγκ, το δενδρολίβανο κ.α.


Γ) ∆οκιµάστε ένα ζεστό µπάνιο (σε κλασσική µπανιέρα χαλαρώστε για 20 - 30 λεπτά

βυθισµένος στο νερό) που είναι χαλαρωτικό, ιδίως πριν τον ύπνο. Μάλιστα µπορείτε να

διαλύσετε στο νερό αιθέρια έλαια όπως το δενδρολίβανο. Το ζεστό µπάνιο δεν

συνίσταται σε ζεστό καιρό (καλοκαίρι). Αν δεν έχετε χρόνο, απλά κάντε ένα ντους.

∆) Πιείτε κάποιο χαλαρωτικό αφέψηµα: τίλιο, χαµοµήλι, φασκόµηλο, τσάι του βουνού,

µέντα (βοηθάει και το σύνδροµο του ευερέθιστου εντέρου).


Ε) Ακούστε ήρεµη µουσική όπως Yanni (π.χ. το ``Ιn my Time΄΄) ή ήρεµα κλασσικά

κοµµάτια (ιδίως µε φλάουτο) ή ειδική χαλαρωτική µουσική που υπάρχει σε όλα τα

δισκοπωλεία. Η ήρεµη µουσική , αλλά και το µπαρόκ, βοηθάνε στη συγκέντρωση π.χ.

ενός µαθητή ή φοιτητή που µελετάει τα µαθήµατά του. Ο χειρότερος εχθρός της

µάθησης είναι η διάσπαση προσοχής (π.χ εξαιτίας νεύρωσης).

ΣΤ) Η βαλεριάνα είναι φυτικό χαλαρωτικό για άγχος και αϋπνία και µπορείτε να το βρείτε

στα φαρµακεία π.χ. το σκεύασµα Quite Life της εταιρίας Lanes που περιέχει και το

βότανο πασιφλόρα, αλλά και συµπλέγµατα της βιταµίνης Β που ``κάνουν καλό στα

νεύρα΄΄.


Ζ) Άλλο φυσικό ηρεµιστικό, κυρίως αντικαταθλιπτικό, είναι το βότανο Hyperici Herba µε

το εµπορικό όνοµα Remotiv το οποίο θα βρείτε στα φαρµακεία.

Η) Υπάρχουν και ειδικά χαλαρωτικά χάπια µε την ονοµασία Αγιουβέρδα (Himalaya) που

θα βρείτε επίσης στα φαρµακεία.


Θ) Άλλο χαλαρωτικό είναι τα ανθοϊάµατα Μπαχ τα οποία θα βρείτε στα φαρµακεία.

∆ιαλύετε σταγόνες από το ανθο-ίαµα σε ένα ποτήρι νερό.

Ι) ∆οκιµάστε και την οµοιοπαθητική. Κάποιος οµοιοπαθητικός µπορεί να σας

συνταγογραφήσει αγχολυτικά. Αποφύγετε τη µέντα (τσίχλες, οδοντό κρεµες) όταν

λαµβάνετε οµοιοπαθητικά φάρµακα.

Κ) Αγχολυτικό και αντικαταθλιπτικό είναι και το βότανο St John’s Wort π ου θα βρείτε

στα φαρµακεία.


Λ) Ψυχολογική βοήθεια από ειδικό: ψυχολόγο (λεκτική προσέγγιση µε χρήση ειδικής

µεθόδους για τη συγκεκριµένη περίσταση π.χ. γνωσιακή - συµπεριφορολογική θεραπεία)

ή ψυχίατρο (συχνότερα σε ψυχιατρικό υπόβαθρο, όπως κατάθλιψη, και χρήση

φαρµάκων που συνήθως έχουν παρενέργειες και συχνά προκαλούν εθισµό). Προτιµείστε

κάποιον ψυχίατρο που προχωράει σε υποστηρικτική (λεκτική) θεραπεία και δεν

ξεφορτώνεται τον ασθενή απλά φορτώνοντάς τον µε φάρµακα (τα οποία συχνά είναι

αναπόφευκτα όταν το άγχος είναι αφόρητο). Τεράστια σηµασία έχει η αιτιολογική

θεραπεία, δηλαδή η εύρεση της αιτίας του άγχους. Για παράδειγµα, συχνή είναι η

αγχώδης αντιδραστική νεύρωση - συχνά καταθλιπτικού τύπου - που σχετίζεται µε

απωθηµένες εµπειρίες και αρνητικά συναισθήµατα που ανάγονται συνήθως στην παιδική

ηλικία π.χ. κάποιος καταπιεστικός ή αδιάφορος γονέας, διαζύγιο και γενικά προβλήµατα

στην σχέση µε τους γονείς. Για την αντιµετώπιση του άγχους τεράστια σηµασία έχει η

αλλαγή του τρόπου ζωής, πάντα µε αιτιολογική αντιµετώπιση του άγχους και όχι απλά µε

αντιµετώπιση των συµπτωµάτων του µε φάρµακα.


Νευρική ανορεξία


Η νευρική ανορεξία (Anorexia nervosa) πιο γνωστή ως ανορεξία είναι µια διατροφική

διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από άρνηση για διατήρηση ενός υγιούς

φυσιολογικού βάρους και έναν µανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους σε συνδυασµό

µε µια διαστρεβλωµένη εικόνα για τον εαυτό τους που µπορεί να διατηρηθεί από

διάφορες προκαταλήψεις σχετικά µε το σώµα του ή της, το φαγητό και την διατροφή

τους. Τα άτοµα µε νευρική ανορεξία συνεχίζουν να νιώθουν πείνα αλλά επιτρέπουν

στους εαυτούς τους µόνο πολύ µικρές ποσότητες φαγητού. Η µέση ηµερήσια πρόσληψη

θερµίδων για άτοµα µε ανορεξία είναι 600-800 θερµίδες αλλά υπάρχουν και ακραίες

περιπτώσεις ολικής αθρεψίας. Είναι µια σοβαρή ψυχική αρρώστια µε υψηλό ποσοστό

παρενεργειών και το υψηλότερο ποσοστό θνησιµότητας από όλες τις ψυχικές ασθένειες.

Η νευρική ανορεξία εκδηλώνεται συνήθως στην εφηβεία και είναι πιο συχνή στις

έφηβους. Παρόλο που µπορεί να επηρεάσει ανθρώπους κάθε ηλικίας, φυλής και

κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης η νευρική ανορεξία επηρεάζει τις γυναίκες 10 φορές

περισσότερο από τους άντρες. Ο όρος νευρική (ανορεξία) καθιερώθηκε το 1873 από τον

Σερ Γουίλλιαµ Γκαλ Sir William Gull έναν από τους προσωπικούς γιατρούς της Βασίλισσα

Βικτωρίας. Ο όρος έχει ελληνική προέλευση από το ἀν -( πρόθεµα που δηλώνει άρνηση)

και το ὄρεξις (όρεξη) άρα σηµαίνει έλλειψη της επιθυµίας του ατόµου να τραφεί.


Σηµάδια και συµπτώµατα

Ένα άτοµο µε ανορεξία µπορεί να εµφανίσει κάποια συµπτώµατα µερικά από τα οποία

υπάρχουν παρακάτω. Οι µορφές τους καθώς και η σοβαρότητά τους διαφέρουν σε κάθε

περίπτωση και µερικές φορές να υπάρχουν αλλά να µην είναι ορατά. Η νευρική ανορεξία

και ο υποσιτισµός που τη χαρακτηρίζει και που είναι αποτέλεσµα της λιµοκτονίας που

επιβάλλουν στους εαυτούς τους µπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές σε πολλά

σηµαντικά όργανα του σώµατος.

• Προφανής, γρήγορη και δραµατική απώλεια βάρους.

• Λανούγκο Lanugo: Μικρές ανοιχτού χρώµατος τρίχες φυτρώνουν στο κεφάλι και

το σώµα.

• Εµµονή µε τις θερµίδες και την ποσότητα των λιπαρών στα τρόφιµα.

• Απασχόληση µε την τροφή, τις συνταγές και την µαγειρική. Μπορεί να

µαγειρεύουν πολύπλοκα φαγητά για άλλους αλλά να µην τα καταναλώνουν οι ίδιοι/ίδιες.

• Κάνουν δίαιτες παρόλο που είναι αδύνατοι/αδύνατες ή επικίνδυνα ελλιποβαρείς.

• Φόβος µήπως πάρουν κιλά ή γίνουν υπέρβαροι.

• Τελετουργικά: κόβουν το φαγητό σε µικρά κοµµάτια, αρνούνται να φάνε µπροστά

σε άλλους, κρύβουν ή πετάνε φαγητό.

• Χρησιµοποιούν καθαρτικά, διαιτητικά χάπια, εµετικά, διουρητικά ή πηγαίνουν

γρήγορα στο µπάνιο µετά τα γεύµατα για να προκαλέσουν οι ίδιοι εµετό στον εαυτό

τους και να αποβάλλουν τις περιττές θερµίδες.

• Κάνουν συχνή και επίπονη άσκηση.

• Θεωρούν τους εαυτούς τους υπέρβαρους ακόµη και αν οι άλλοι τους λένε ότι είναι

υπερβολικά αδύνατοι.

• ∆εν αντέχουν το κρύο και δηλώνουν συχνά πόσο κρυώνουν εξαιτίας της έλλειψης

µονωτικού λίπους ή κακής κυκλοφορίας του αίµατος λόγω πολύ χαµηλής πίεσης.

Εµφανίζουν επίσης πολύ χαµηλή θερµοκρασία σώµατος (υποθερµία) καθώς το σώµα

προσπαθεί να εξοικονοµήσει ενέργεια.

• Κατάθλιψη: µπορεί να βρίσκονται συχνά σε µια λυπηµένη και ληθαργική

κατάσταση.

• Αποµόνωση: αποφεύγουν τους φίλους και την οικογένεια τους, αποτραβιούνται

κοινωνικά και γίνονται µυστικοπαθείς.


• Φορούν φαρδιά ρούχα για να κρύψουν την απώλεια βάρους τους αν τους κάνουν

σχόλια για την υγεία τους και θέλουν να τα αποφύγουν ενώ κάποιοι άλλοι/άλλες φορούν

φαρδιά ρούχα για να κρύψουν το σώµα τους καθώς το θεωρούν µη γοητευτικό και

υπέρβαρο.

• Τα µάγουλα τους µπορεί να είναι πρησµένα εξαιτίας της µεγέθυνσης των

σιελογόνων αδένων που προκαλείται από την υπερβολική και συχνή πρόκληση εµετού.

• Πρησµένες αρθρώσεις

• Κοιλιακό φούσκωµα

∆ερµατολογικά σηµάδια της ανορεξίας

• Ξηρό δέρµα

• Φλεγµονή (ιδιαίτερα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών)

• Μελαγχρωµατική prurigo (prurigo pigmentosa)

• Effluvium Telogen (ένα είδος σταδιακής λέπτυνσης της τρίχας που οδηγεί σε

τριχόπτωση)

• Ακροκυάνωση

• Παρονυχία

• Οίδηµα

• Καροτένωση (κιτρίνισµα του δέρµατος από υπερβολική κατανάλωση λαχανικών

που περιέχουν Α- και Β-καροτίνη, λουτεΐνη, λυκοπένιο, κρυπτοξανθίνη και ζεαξανθίνη π.χ

καρότα, µήλα κ.α.)

• Χιονίστρες

• Κνησµός (φαγούρα)

• Ερύθηµα (ερυθρότητα του δέρµατος)

• Ακµή

• Πετέχεια (δερµατική ασθένεια που περιλαµβάνει πορφυρά σηµάδια στο δέρµα)

• Ραβδώσεις στο δέρµα

• Εντεροπαθική ακροδερµατίτιδα ή σύνδροµο του Μπραντ (συγγενής ανεπάρκεια

ψευδαργύρου)

• Υπέρχρωση


• ∆ικτυωτή πελίδνωση

• Γωνιακή χειλίτιδα

• Πελλάγρα

Πιθανές ιατρικές επιπλοκές της νευρικής ανορεξίας

• ∆υσκοιλιότητα

• ∆ιάρροια

• Αστάθεια ηλεκτρολυτών

• Τερηδόνα

Αιτίες

Έρευνες έχουν διαµορφώσει την υπόθεση ότι η συνέχιση των διαταραγµένων τρόπων

διατροφής µπορεί να είναι επιφαινόµενο της λιµοκτονίας. Τα αποτελέσµατα του

Πειράµατος Λιµοκτονίας της Μινεσσότα έδειξαν ότι άτοµα µε φυσιολογικό έλεγχοι της

τροφής µπορεί να παρουσιάσουν συµπεριφοριακά µοτίβα ανορεξίας όταν υποβληθούν σε

καταστάσεις λιµοκτονίας. Αυτό µπορεί να οφείλεται σε αλλαγές στο

νευροενδοκρινολογικό σύστηµα, που οδηγεί σε έναν συνεχή κύκλο διαιωνισµού της

κατάστασης. Έρευνες δείχνουν ότι µια αρχική απώλεια βάρους όπως αυτή σε µια δίαιτα

µπορεί να αποτελεί τον παράγοντα που είναι υπεύθυνος για την πρόκληση της νευρικής

ανορεξίας, πιθανότατα λόγω µιας έµφυτης προδιάθεσης για νευρική ανορεξία. Μια

έρευνα αναφέρει περιπτώσεις νευρικής ανορεξίας που ήταν το αποτέλεσµα µιας ακούσιας

απώλειας βάρους που προκλήθηκε από άλλες αιτίες όπως παρασιτική µόλυνση,

παρενέργειες φαρµάκων ή κάποια εγχείρηση. Η απώλεια βάρους ήταν ο παράγοντας

πρόκλησης νευρικής ανορεξίας σε αυτές τις περιπτώσεις.

Βιολογικές

Μαιευτικές επιπλοκές: ∆ιάφορες προγενέθλιες και περιγενετικές επιπλοκές µπορεί να

αποτελέσουν παράγοντα για την ανάπτυξη της νευρικής ανορεξίας όπως

µητρική αναιµία, σακχαρώδηςδιαβήτης, έµφραγµα στον πλακούντα, καρδιακές ανωµαλίες

στο νεογέννητο. Οι νεογεννητικές καρδιακές ανωµαλίες µπορεί επίσης να έχουν

επίδραση στην αποφυγή που έχει το άτοµο απέναντι σε βλάβες, ένα από τα

χαρακτηριστικά που σχετίζονται µε την ανάπτυξη ανορεξίας.


• Γενετικές αιτίες: Πιστεύεται ότι η νευρική ανορεξία είναι κληρονοµήσιµη σε µεγάλο

βαθµό µε ποσοστό κληρονοµικότητας που κυµαίνεται από 56%-84%. Έχουν

πραγµατοποιηθεί µελέτες γενετικής σύνδεσης, οι οποίες έχουν µελετήσει 128

πολυµορφισµούς που σχετίζονται µε 43 γονίδια, συµπεριλαµβανοµένου γονιδίων που

σχετίζονται µε την ρύθµιση των διατροφικών συµπεριφορών, κινήτρων, µηχανισµών

επιβράβευσης, χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και συναισθηµάτων του ατόµου.

Παρόµοιοι συσχετισµοί έχουν αναγνωριστεί για πολυµορφισµούς που σχετίζονται µε

συγκεκριµένα νευροπεπτίδια, εγκεφαλικής προέλευσης νευροτροπικούς παράγοντες, SK3

και ∆-υποδοχείς οπιοειδών. Σε µια έρευνα αποκλίσεις στον υποστηρικτή του γονιδίου του

µεταβιβαστή νορεπινεφρίνης σχετίζονταν µε περιοριστική νευρική ανορεξία, αλλά όχι σε

ανορεξία βουληµικού τύπου. Πρόσφατες µελέτες έχουν προάγει ότι η διαφορά ανάµεσα

στα φύλα όσον αφορά τη συχνότητα και η κοινή εκδήλωση της αρρώστιας µπορεί να

αντικατοπτρίζουν µια αντικανονική ανταπόκριση του µυαλού σε ανορεξικές επιδράσεις

(καταπίεση της ανάγκης για τροφή ) της γυναικείας ορµόνης που ονοµάζεται

οιστρογόνο. Αυτή η άποψη έχει υποστηριχτεί πρόσφατα από µια αναφορά που

υποστηρίζει ότι µη κανονικές µορφές του υποδοχέα οιστρογόνου είναι πιο συχνές στις

γυναίκες µε νευρική ανορεξία περιοριστικού τύπου.

• Επιγενετικές αιτίες: Επιγενετικοί µηχανισµοί είναι τα µέσα µέσω των οποίων οι

γενετικές µεταλλάξεις προκαλούνται από επιδράσεις του περιβάλλοντος που αλλάζουν τις

εκφράσεις των γονιδίων µέσα από µεθόδους όπως µεθυλίωση του DNA, αυτές είναι

ανεξάρτητες και δεν µεταβάλλουν τις βαθύτερες αλληλουχίες του DNA. Όπως φάνηκε

από την έρευνα Οβερκαρλιξ (Överkarlix study) είναι κληρονοµήσιµες αλλά µπορούν να

συµβούν κατά την διάρκεια της ζωής του ατόµου και µπορεί να είναι ενδεχοµένως

αναστρέψιµες. ∆υσλειτουργίες στην ντοπαµινεργική νευροδιαβίβαση και στην

οµοιόσταση του κολπικού νατριουρητικού πεπτιδίου εξαιτίας επιγενετικών µηχανισµών,

έχουν εµπλακεί σε διάφορες διατροφικές διαταραχές. "Μπορούµε να συµπεράνουµε ότι

επιγενετικοί µηχανισµοί µπορεί να συµβάλλουν στις γνωστές µεταβολές της οµοιόστασης

του κολπικού νατριουρητικού πεπτιδίου στις γυναίκες µε διατροφικές διαταραχές."

• ∆υσλειτουργίες στην σεροτονίνη, ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα σε εκείνες τις περιοχές

του µυαλού µε υποδοχείς σεροτονίνης, επίσης γνωστές ως υποδοχείς 5-

υδροξυτρυπταµίνης (5HT1A receptor) που συγκεκριµένα συνδέεται µε την ανησυχία, την

διάθεση και τον έλεγχο των παρορµήσεων.


• Υπάρχουν υποθέσεις ότι η πείνα είναι µια ανταπόκριση σε αυτές τις επιδράσεις,

καθώς είναι γνωστό ότι µειώνει την τρυπτοφάνη και τις στεροειδείς ορµόνες του

µεταβολισµού, που µπορούν να µειώσουν τα επιπεδα της σεροτονίνης σε αυτές τις

βασικές περιοχές και να αποτρέψουν την ανησυχία. Άλλες µελέτες των υποδοχέων 5-

υδροξυτρυπταµίνης (5HT1A receptor) (που σχετίζονταν µε την ρύθµιση των

συναισθηµάτων, της διάθεσης και της ανησυχίας) υποδεικνύουν ότι η δραστηριότητα της

σεροτονίνης είναι µειωµένη στα επίπεδα αυτά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι και τα δυο

χαρακτηριστικά που σχετίζονται µε την νευρική ανορεξία και διατάραξη στο σύστηµα της

σεροτονίνης είναι ακόµη εµφανείς και αφού οι ασθενείς έχουν αναρρώσει από την

ανορεξία.

• Εγκεφαλικής προέλευσης νευροτροφικός παράγοντας (Brain-derived neurotrophic

factor) είναι µια πρωτεΐνη η οποία ρυθµίζει την ανάπτυξη του νευρικού συστήµατος και

την πλαστικότητα των νεύρων και επίσης παίζει ρόλο στην µάθηση, την µνήµη και το

υποθαλαµικό µονοπάτι που ελέγχει τις διατροφικές συµπεριφορές και την οµοιόσταση

της ενέργειας. Ο συγκεκριµένος παράγοντας διευρύνει τις αντιδράσεις των

νευροδιαβιβαστών και ενισχύει τις συναπτικές εποκοινωνίες του εντερικού νευρικού

συστήµατος. Χαµηλά επίπεδα αυτού του παράγονται έχουν βρεθεί σε ασθενείς µε

ανορεξία και κάποιες "συνοδευτικές " διαταραχές όπως η µείζονα (βαριά) κατάθλιψη. Η

άσκηση αυξάνει τα επίπεδα του συγκεκριµένου παράγοντα.

• Λεπτίνη και γκρελίνη. Η λεπτίνη είναι µια ορµόνη που παράγεται κυρίως από τα

λιποκύτταρα στο λευκό λιπώδη ιστό του σώµατος και έχει µια ανασταλτική επίδραση

στην όρεξη, προκαλώντας ένα αίσθηµα κορεσµού. Η γκρελίνη είναι µια ορµόνη που

προκαλεί το συναίσθηµα της όρεξης που παράγεται στο στοµάχι και στο πάνω τµήµα

του λεπτού εντέρου. Τα επίπεδα κυκλοφορίας και των δυο ορµονών αποτελούν έναν

σηµαντικό παράγοντα στον έλεγχο του βάρους. Παρόλο που συχνά συσχετίζονται µε την

παχυσαρκία και οι δύο έχουν εµπλακεί στην παθολογία της νευρικής ανορεξίας και της

νευρικής βουλιµίας.

• Εγκεφαλική ροή αίµατος: Μελέτες νευροαπεικόνισης έχουν δείξει µειωµένα

εγκεφαλικής ροής αίµατος στον κροταφικό λοβό των ασθενών µε ανορεξία που µπορεί

να είναι ένας προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη νευρικής ανορεξίας.


• Αυτοανοσοποιητικό σύστηµα: Τα αυτοαντισώµατα απέναντι στα νευροπεπτίδια

όπως η µελανοκορτίνη η οποία έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της

προσωπικότητας που σχετίζονται µε διατροφικές διαταραχές όπως εκείνες που

επηρεάζουν την όρεξη και τις αντιδράσεις στο στρες.

• Ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών

• Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου µπορεί να παίζει έναν ρόλο στην ανορεξία. ∆εν

θεωρείται υπεύθυνη για την αρχική πρόκληση της αρρώστιας αλλά υπάρχουν αποδείξεις

ότι µπορεί να είναι ένας επιταχυντικός παράγοντας που εντείνει την παθολογία της

ανορεξίας. Μια τυχαιοπηµένη διπλά τυφλή δοκιµή του 1994 ελεγχόµενη µε εικονικό

φάρµακο έδειξε ότι ο σίδηρος (14 mg την ηµέρα) διπλασίασε τον ρυθµό της αύξησης

της µάζας σώµατος σε σχέση µε τους ασθενείς που λάµβαναν το εικονικό φάρµακο.

Περιβαλλοντικές

Κοινωνικοπολιτιστικές έρευνες έχουν τονίσει τον ρόλο των πολιτιστικών παραγόντων,

όπως η προώθηση της λεπτότητας ως την ιδανική γυναικεία µορφή στα ∆υτικά

βιοµηχανοποιηµένα έθνη, ιδιαίτερα µέσω των µέσων µαζικής ενηµέρωσης. Μια

πρόσφατη επιδηµιολογική έρευνα ανάµεσα σε 989,871 κατοίκους της Σουηδίας έδειξε ότι

το φύλο, η εθνικότητα και η κοινωνικοοικονοµική κατάσταση αποτελούσαν τεράστιες

επιρροές στην περίπτωση ανάπτυξης ανορεξίας, µε εκείνους των οποίων οι γονείς δεν

είναι Ευρωπαίοι να είναι ανάµεσα σε εκείνους που έχουν λιγότερες πιθανότητες να

διαγνωστούν µε την αρρώστια και µε εκείνους που προέρχονται από πλούσιες, λευκές

οικογένειες να αντιµετωπίζουν περισσότερο ρίσκο να την εµφανίσουν. Άνθρωποι µε

επαγγέλµατα όπου υπάρχει ιδιαίτερη κοινωνική πίεση να είναι λεπτοί (όπως µοντέλα

και χορευτές) έχουν πολλές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ανορεξία κατά την

διάρκεια της καριέρας τους και περαιτέρω έρευνες έχουν υποδείξει ότι άτοµα µε νευρική

ανορεξία έχουν πολύ περισσότερες επαφές µε κοινωνικές πηγές που προωθούν την

απώλεια βάρους σε σχέση µε τα άλλα άτοµα. Έχει επίσης τονιστεί ότι η νευρική ανορεξία

είναι πιο πιθανό να προκύψει σε πληθυσµούς στους οποίους η παχυσαρκία είναι πιο

επικρατούσα. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η νευρική ανορεξία προκύπτει από µια

σεξουαλικά επιλεγµένη επαναστατική ορµή για νεανική εµφάνιση σε πληθυσµούς όπου

το µέγεθος γίνεται ο βασικός δείκτης της ηλικίας του ατόµου.


Υπάρχουν επίσης αποδείξεις που δείχνουν ότι οι ασθενείς µε νευρική ανορεξία

χαρακτηρίζονται επίσης από Αλεξιθυµία (κατάσταση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους

που έχουν δυσκολία στην κατανόηση και έκφραση των συναισθηµάτων τους) και επίσης

από ένα έλλειµµα σε συγκεκριµένες συναισθηµατικές λειτουργίες. Μια έρευνα έδειξε ότι

αυτό συµβαίνει και στους ενήλικες και έφηβους ασθενείς µε νευρική ανορεξία. Υπάρχει

ένα µεγάλο ποσοστό αναφερόµενης παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης σε κλινικές

οµάδες εκείνων που έχουν διαγνωστεί µε νευρική ανορεξία. Παρόλο που το να έχει

προηγηθεί σεξουαλική κακοποίηση δεν θεωρείται ειδικός παράγοντας ρίσκου για

εµφάνιση νευρικής ανορεξίας, αυτοί που έχουν βιώσει τέτοιου είδους κακοποίηση έχουν

µεγαλύτερες πιθανότητες να εµφανίσουν πιο σοβαρά και χρόνια συµπτώµατα.

∆ιάγνωση

Ιατρική

Η ιατρική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από ένα ικανό επαγγελµατία γιατρό. Υπάρχουν

πολλές ιατρικές παθήσεις όπως ιογενείς ή βακτηριακές µολύνσεις, ορµονικές

ανισσοροπίες, νευροεκφυλιστικές ασθένειες και εγκεφαλικοί όγκοι οι οποίες µπορούν να

µιµηθούν ψυχιατρικές διαταραχές συµπεριλαµβανοµένου της νευρικής ανορεξίας.

Σύµφωνα µε µια έρευνα σε βάθος που πραγµατοποιήθηκε από τον ψυχίατρο Ρίτσαρντ

Χαλ (Richard Hall) όπως αυτή δηµοσιεύτηκε στα Αρχεία της Γενικής Ψυχιατρικής :

• Οι ιατρικές ασθένειες συχνά παρουσιάζονται µε ψυχολογικά συµπτώµατα.

• Είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κάποιος τις σωµατικές διαταραχές από τις λειτουργικές

ψυχιατρικές διαταραχές µε βάση τα ψυχιατρικά συπτώµατα µόνο.

• Λεπτοµερής σωµατική εξέταση και εργαστηριακή εξέταση ενδεικνύονται σαν

διαδικασία ρουτίνας στην αρχική εκτίµηση των ψυχιατρικών ασθενών.

• Πολλοί αθενείς αγνοούν την ιατρική ασθένεια που είναι το αίτιο των ψυχιατρικών

συπτωµάτων τους.

• Οι παθήσεις των ασθενών των οποίων τα συµπτώµατα προκαλούνται από

σωµατικές ασθένειες συχνά µπορεί αρχικά να διαγνωστούν εσφαλµένα ως µια

λειτουργική ψύχωση.

• Γενική εξέταση αίµατος (Complete Blood Count) αποτελεί εξέταση των λευκών

και ερυθρών αιµοσφαιρίων και των αιµοπεταλίων η οποία χρησιµοποιείται για να


εντοπίσει την παρουσία διαφόρων διαταραχών όπως η λευκοκυττάρωση, η λευκοπενία ,

η θροµβοκυττάρωση και η αναιµία οι οποίες είναι αποτελέσµατα του υποσιτισµού.

• Ένζυµο-συνδεδεµένη δοκιµή ανοσοπροσρόφησης (Enzyme-linked immunosorbent

assay :ELISA): ∆ιάφοροι υπότυποι αυτής της δοκιµής χρησιµοποιούνται για να εξετάσουν

για αντισώµατα σε διάφορους ιούς και βακτήρια όπως για τη νόσο του Lyme.

• Γενική εξέταση ούρων: Μια ποικιλία από εξετάσεις που διεξάγονται στα ούρα που

χρησιµοποιούνται για τη διάγνωση σωµατικών διαταραχών, για την εξέταση καταχρησης

ουσιών και ως δείκτη της συνολικής κατάστασης της υγείας του ατόµου.

• Ανάλυση µε πρωτεΐνη ανοσοαπωτύπωσης: Χρησιµοποιείται για να επιβεβαιώσει τα

προεισαγωγικά αποτελέσµατα ενζυµο-συνδεδεµένης δοκιµής ανοσοπροσρόφησης

• Εξετάσεις περιεκτικού µεταβολικού πάνελ: Αποτελούν ένα γκρουπ είκοσι

διαφορετικών χηµικών τεστ που πραγµατοποιούνται σε ορό αίµατος. Οι εξετάσεις

περιλαµβάνουν χοληστερίνη,πρωτεΐνη και ηλεκτρολύτες όπως κάλιο, χλώριο, νάτριο και

ειδικές εξετάσεις σχετικά µε την λειτουργία του συκωτιού και των νεφρών.

• Εξέταση ανοχής στη γλυκόζη: Η στοµατική εξέταση ανοχής στη γλυκόζη

χρησιµοποιείται για να εκτιµήσει την ικανότητα του σώµατος να µεταβολίσει την

γλυκόζη. Μπορεί να αποβεί χρήσιµο στον εντοπισµό διαφόρων διαταραχών όπως ο

διαβήτης, κάποιο ινσουλίνωµα, το σύνδροµο του Cushing και η υπογλυκαιµία.

• Εξέταση σεκριτίνης-χολοκυστοκινίνης: Χρησιµοποιείται για να εκτιµήσει τη

λειτουργία του παγκρέατος και της χοληδόχου κύστης

• Εξέταση µε ορό χοληστερηνάσης: Μια εξέταση των ενζύµων

του συκωτιού (ακετυλοχολινεστεράσης και ψευδοχολινεστεράσης και αποτελεί χρήσιµη

εξέταση για την λειτουργία του συκωτιού και για την εκτίµηση των αποτελεσµάτων του

υποσιτισµού.

• Εξέταση λειτουργίας του ήπατος: Μια σειρά από εξετάσεις που χρησιµοποιούνται

για να εκτιµήσουν τη λειτουργία του συκωτιού και κάποιες από τις εξετάσεις

χρησιµοποιούνται επίσης για την εκτίµηση του υποσιτισµού, της λειτουργίας των

νεφρών, αιµοραγικές διαταραχές και την ασθένεια του Κρον.

• Αντίδραση της ωχρινοποιητικής ορµόνης στην ορµόνη απελευθέρωσης

γοναδοτροφίνης: Εξετάζει την αντίδραση των υποφύσεων στην ορµόνη απελευθέρωσης

γοναδοτροφίνης, µιας ορµόνης που παράγεται στον υποθάλαµο. Κεντρικός

υπογοναδισµός (µειωµένη λειτουργική δραστηριότητα των γονάδων) συχνά

παρατηρείται σε περιπτώσεις νευρικής ανορεξίας.


• Εξετάσεις κρεατίνης κινάσης: Μετράει τα επίπεδα της κυκλοφορίας κρεατίνης

κινάσης στο αίµα, ενός ενζύµου που βρίσκεται στην καρδιά, στο µυαλό και στους

σκελετικούς µυς.

• Εξέταση αζώτου της ουρίας του αίµατος: Το άζωτο της ουρίας είναι το υποπροϊόν

του µεταβολισµού των πρωτεϊνών που αρχικά σχηµατίζεται στο συκώτι και έπειτα

αποβάλλεται από το σώµα µέσω των νεφρών. Ένα χαµηλό επίπεδο του αζώτου της

ουρίας του αίµατος δείχνει τα αποτελέσµατα του υποσιτισµού.

• Αναλογία αζώτου της ουρίας του αίµατος σε σχέση µε την κρεατινίνη:

Χρησιµοποιείται για να προβλέψει διάφορες παθήσεις. Υψηλή αναλογία αζώτου της

ουρίας του αίµατος µπορεί να υπάρξει σε περιπτώσεις σοβαρής ενυδάτωσης, οξείας

νεφρικής ανεπάρκειας, συµφορητικής καρδιακής συγκοπής και εντερικής αιµοραγίας.

Χαµηλή αναλογία αζώτου της ουρίας του αίµατος µπορεί να δείχνει µια διατροφή χαµηλή

σε πρωτεΐνες, ύπαρξη κοιλιοκάκης, ραβδοµυόλυσης και κίρρωσης του ήπατος.

• Υπερηχοκαρδιογράφηµα: Χρησιµοποιεί υπέρηχους για να δηµιουργήσει µια

κινούµενη εικόνα της καρδιάς ώστε να εκτιµήσει την λειτουργία της.

• Ηλεκτροκαρδιογράφηµα: Μετράει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς και

µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εντοπίσει διάφορες διαταραχές όπως η υπερκαλιαιµία.

• Ελεκτροεγκεφαλογράφηµα: Μετράει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου

και µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εντοπίσει ανωµαλίες όπως αυτές που σχετίζονται µε

υποφυσιακούς όγκους.

• Ακτινογραφία του ανώτερου γαστρεντερικού σωλήνα: Αποτελεί εξέταση που

χρησιµοποιείται για να εκτιµήσει γαστρεντερικά προβλήµατα του µέσου και του

ανώτερου γαστρεντερικού σωλήνα.

• Εξέταση θυροειδούς αδένα: Εξέταση που χρησιµοποιείται για να εκτιµήσει τη

λειτουργία του θυροειδή ελέγχοντας τα επίπεδα της ορµόνης του θυροειδούς (TSH), της

θυροξίνης(Τ4) και της τριιοδοθυρονίνης (Τ3).

• Εξέταση παραθυρεοειδικής ορµόνης: Εξετάζει την λειτουργία του παραθυροειδούς

µετρώντας την ποσότητα της παραθυρεοειδικής ορµόνης στο αίµα. Η εξέταση

χρησιµοποιείται για να διαγνώσει παραθυποθυροειδισµό. Η παραθυρεοειδική ορµόνη

ελέγχει επίσης τα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίµα (οµοιόσταση).

• Βαριούχος υποκλυσµός: Αποτελεί µια εξέταση µε ακτίνες Χ στον κατώτερο

γαστρεντερικό σωλήνα.


• Νευροαπεικόνιση µέσω της χρήσης διαφόρων τεχνικών όπως η τοµογραφία

εκποµπής ποζιτρονίων (PET scan), λειτουργική απεικόνιση µαγνητικού

συντονισµού (fMRI), µαγνητική τοµογραφία(MRI) και (SPECT imaging) οι οποίες θα

πρέπει να περιλαµβάνονται αξονική τοµογραφία µονής εκποµπής φωτονίων στην

διαδικασία διάγνωσης οποιασδήποτε διατροφικής διαταραχής για να εντοπίσει

περιπτώσεις στις οποίες κάποια κάκωση, όγκος ή κάποια άλλη οργανική πάθηση, είτε το

µοναδικό αίτιο ή συµβάλλων παράγοντας σε µια διατροφική διαταραχή.

Ψυχιατρική

Η νευρική ανορεξία έχει ταξινοµηθεί ως µια διαταραχή του Άξονα I στο ∆ιαγνωστικό και

Στατιστικό Εγχειρίδιο των Πνευµατικών ∆ιαταραχών (DSM-IV), που εκδόθηκε από τον

Αµερικάνικο Σύλλογο Ψυχιατρικής. Το συγκεκριµένο εγχειρίδιο δεν θα πρέπει να

χρησιµοποιείται από µη ειδικούς για να διαγνώσουν τους εαυτούς τους.

• ∆ιαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Πνευµατικών ∆ιαταραχών (DSM-IV-ΤR):

Τα διαγνωστικά κριτήρια για την νευρική ανορεξία περιλαµβάνουν έντονο φόβο για την

ανάκτηση βάρους, άρνηση του ατόµου να διατηρήσει το βάρος του σωµατός του

παραπάνω από το 85% του αναµενόµενου βάρους για τη δεδοµένη ηλικία και το ύψος

του και έλλειψη τριών συνεχόµενων περιόδων και είτε άρνηση να αποδεχτούν την

σοβαρότητα της απώλειας βάρους ή την αδικαιολογητη επιρροή του σχήµατος ή του

βάρους τους στην εικόνα του σωµατός τους ή µια διαστρεβλωµένη εµπειρία στο σχήµα

ή το βάρος κάποιου. Υπάρχουν δυο τύποι: ο ένας περιλαµβάνει υπερφαγία και αποβολή

του φαγητού ενώ ο δεύτερος αποτελεί περιοριστικό τύπο και δεν περιλαµβάνει τα

προηγούµενα.

• Κριτική του ∆ιαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Πνευµατικών

∆ιαταραχών (DSM-IV-ΤR): έχουν υπάρξει κριτικές πάνω σε διάφορες πτυχές των

διαγνωστικών κριτηρίων που χρησιµοποιούνται για την διάγνωση της ανορεξίας στο

∆ιαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Πνευµατικών ∆ιαταραχών ιδιαίτερα της

απαίτησης της διατήρησης κάτω από το 85 % του απαιτούµενου βάρους και η απαίτηση

της ύπαρξης αµµηνόροιας για την διάγνωση, καθώς κάποιες γυναίκες έχουν όλα τα

συµπτώµατα της νευρικής ανορεξίας και συνεχίζουν να έχουν εµµηνορησία . Τα άτοµα

που δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια ταξινοµούνται συνήθως ως περιπτώσεις µε

διατροφική διαταραχή που δεν µπορεί να προσδιοριστεί ως κάτι διαφορετικό και αυτό


µπορεί να επηρεάσει τις επιλογές θεραπείας και τις επιστροφές της ασφάλισης. Η

εγκυρότητα της ταξινόµησης των υποτύπων της νευρικής ανορεξίας έχει επίσης τεθεί

υπό αµφισβήτηση εξαιτίας της σοβαρής επικάλυψης µεταξύ του πρώτου τύπου

ανορεξίας (ο οποίος ένας περιλαµβάνει υπερφαγία και αποβολή του φαγητού και του

περιοριστικού τύπου και της τάσης των ασθενών να εναλάσσονται µεταξύ αυτών των

δύο).

• ∆ιεθνής Στατιστική Ταξινόµηση των Ασθενειών και Συναφών Προβληµάτων Υγείας

(ICD): Τα κριτήρια είναι παρόµοια αλλά επιπρόσθετα αναφέρουν:

1. Τους τρόπους µε τους οποίους τα άτοµα µπορεί να προκαλέσουν απώλεια βάρους

ή να διατηρήσουν χαµηλό βάρος (αποφεύγοντας παχυντικά φαγητά,

αυτοπροκαλούµενος εµετός, χρήση καθαρτικών, υπερβολική άσκηση, κατάχρηση

κατασταλτικών όρεξης ή διουρητικών).

2. Εάν η έναρξη λαµβάνει χώρα πριν από την εφηβεία, αυτού του είδους η ανάπτυξη

καθυστερείται ή διακόπτεται.

3. Συγκεκριµένα χαρακτηριστικά της φυσιολογίας του σώµατος, συγκεκριµένα

"εκτεταµένη ενδοκρινική διαταραχή που περιλαµβάνει υποθαλαµικό –υποφυσιακό

γοναδιακό άξονα, είναι έκδηλη στις γυναίκες ως αµµηνόροια και στους άνδρες ως

απώλεια του σεξουαλικού ενδιαφέροντος και ικανότητας. Μπορεί επίσης να υπάρχουν

αυξηµένα επίπεδα ορµονών ανάπτυξης και ανεβασµένα επίπεδα κορτιζόλης, αλλαγές

στον περιφερειακό µεταβολισµό της ορµόνης του θυροειδούς και ανωµαλίες στην

έκκριση ινσουλίνης.

∆ιαφορική διάγνωση

Υπάρχουν πολλές ιατρικές και ψυχολογικές παθήσεις που έχουν εσφαλµένα διαγνωστεί

ως νευρική ανορεξία, σε µερικές περιπτώσεις η σωστή διάγνωση δεν έγινε για παραπάνω

από 10 χρόνια. Σε µια επιβεβαιωµένη περίπτωση αχαλασίας ισοφάγου, εσφαλµένα

διαγνωσµένης ως νευρική ανορεξία ο ασθενής πέρασε δύο µήνες έγκλειστος σε

ψυχιατρικό νοσοκοµείο. Υπάρχουν διάφορα άλλα ψυχολογικά προβλήµατα που µπορεί

να συντελέσουν στη νευρική ανορεξία, µερικές από τις οποίες πληρούν τα κριτήρια για

µια διαφορετική διάγνωση του Άξονα I ή µια διαταραχή προσωπικότητας που

κωδικοποιείται ως διαταραχή του Άξονα II και ως εκτούτου θεωρούνται συνυπάρχουσες

στην διαγνωσµένη διατροφική διαταραχή.


Οι διαταραχές του Άξονα II υποδιαιρούνται σε 3 οµάδες, τις Α, Β, Γ. Η αιτιολογία της

σύνδεσης µεταξύ των διαταραχών προσωπικότητας και της νευρικής ανορεξίας δεν έχει

καθιερωθεί ακόµα. Κάποιοι άνθρωποι µπορεί να έχουν µια προηγούµενη διαταραχή η

οποία να αυξάνει τις πιθανότητές τους να είναι ευάλωτοι σε µια διατροφική διαταραχή.

Μερικοί αναπτύσουν αυτές τις διαταραχές µετά. Η σοβαρότητα και το είδος των

συµπτωµάτων της διατροφικής διαταραχής θεωρούνται να επηρεάζουν την συνύπαρξή

τους.

• Άξονας I: Κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών, αλκοολισµός, αγχώδεις διαταραχές,

ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή ελλειµατικής προσοχής-υπερκινητικότητα.

• Άξονας II: Ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητας (η οποία διαφέρει από την

ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), οριακή διαταραχή προσωπικότητας, ναρκισσιστική

διαταραχή προσωπικότητας, υποκριτική διαταραχή προσωπικότητας, αποφευκτική

διαταραχή προσωπικότητας.

• ∆ιαταραχή δυσµορφίας σώµατος: Έχει κατηγοριοποιηθεί ως µια σωµατοφορµική

διαταραχή η οποία επηρεάζει παραπάνω από το 2% του πληθυσµού. Η διαταραχή

δυσµορφίας σώµατος χαρακτηρίζεται από υπερβολικό µηρυκασµό πάνω σε ένα ψεγάδι

του σώµατος υπάρχον ή αντιληπτό µόνο από τον πάσχοντα. Η διαταραχή δυσµορφίας

σώµατος έχει διαγνωστεί σε ίδιους αριθµούς ανδρών και γυναικών. Παρόλο που η

διαταραχή δυσµορφίας σώµατος έχει κάποιες φορές διαγνωστεί εσφαλµένα ως νευρική

ανορεξία, είναι συνυπάρχουσα στο 25-39% των περιπτώσεων µε νευρική ανορεξία.

Η διαταραχή δυσµορφιας σώµατος είναι µια χρόνια και εξουθενωτική ασθένεια που

µπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό αποκλεισµό, οξεία κατάθλιψη, ιδέες και απόπειρες

αυτοκτονίας. Μελέτες νευροαπεικόνισης οι οποίες µετρούν τις αντιδράσεις στην

αναγνώριση προσώπου έχουν δείξει δραστηριότητα κυρίως στο αριστερό ηµισφαίριο του

εγκεφάλου, στον αριστερό πλάγιο προµετωπιαίο εγκεφαλικό φλοιό, πλάγιο κροταφικό

λοβό, και τον αριστερό βρεγµατικό λοβό το οποίο έδειξε ανισορροπία των ηµισφαιρίων

του εγκεφάλου στην επεξεργασία πληροφοριών. Υπάρχει µια επιβεβαιωµένη περίπτωση

ενός 21χρονου άνδρα ασθενή του οποίου η διαταραχή δυσµορφίας σώµατος µετά από

φλεγµονώδη απόφυση στον εγκέφαλο. Νευροαπεικόνιση έδειξε την παρουσία νέας

ατροφίας στην µετωποκροταφική περιοχή.


Η διάκριση µεταξύ των διαγνώσεων της νευρικής ανορεξίας, της νευρικής βουλιµίας και

διατροφικής διαταραχής δεν µπορεί να προσδιοριστεί ως κάτι διαφορετικό και είναι

δύσκολο να παραγµατοποιηθεί καθώς υπάρχει µια σηµαντική σύµπτωση των αθενειών

σε άτοµα που έχουν διαγνωστεί µε αυτές τις παθήσεις. Φαινοµενικά µικρές αλλαγές στην

συνολική συµπεριφορά ή στάση ενός ασθενούς να αλλάξουν την διάγνωση από τον τύπο

της νευρικής ανορεξίας που χαρακτηρίζεται από υπερφαγία στην νευρική βουλιµία. ∆εν

είναι ασυνήθιστο για ένα άτοµο µε διατροφική διαταραχή να αλλάζουν διαγνώσεις καθώς

η συµπεριφορά και τα πιστεύω τους µεταβάλλονται µε το πέρασµα του χρόνου.

Αντιµετώπιση

Η θεραπεία της νευρικής ανορεξίας προσπαθεί να αντιµετωπίσει τρεις βασικούς τοµείς:

1) Να αποκαταστήσει το φυσιολογικό βάρος του ατόµου. 2) Να αντιµετωπίσει τις

ψυχολογικές διαταραχές που σχετίζονται µε την ασθένεια. 3) Να µειώσει ή να εξαφανίσει

συµπεριφορές ή σκέψεις που αρχικά οδήγησαν στην διαταραγµένη διατροφή του

ατόµου.

∆ιατροφική

• ∆ιάφορες µελέτες έχουν δείξει ότι η παροχή συµπληρωµάτων ψευδαργύρου µπορεί

να είναι οφέλιµη στην θεραπεία της νευρικής ανορεξίας για την επανάκτηση του βάρους

των ασθενών ακόµη και σε εκείνους που δεν έχουν ανεπάρκεια ψευδαργύρου.

• Απαραίτητα λιπαρά οξέα: Τα ω-3 λιπαρά οξέα έχουν δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) και

εκοσαπεντακοαϊκό οξύ (EPA) οι οποίες έχουν αποδειχτεί ωφέλιµες σε νευροψυχιατρικές

διαταραχές. Υπάρχει µια επιβεβαιωµένη ραγδαία βελτίωση σε µια περίπτωση σοβαρής

νευρικής ανορεξίας η οποία αντιµετωπίστηκε µε αιθυλικο-εικοσαπεντικό οξύ (E-EPA) και

µικροθρεπτικά συστατικά. Η παροχή δοκοσαεξανοϊκού οξέος και εκοσαπεντακοϊκού οξέος

έχει αποδειχτεί οφέλιµη σε πολλές διαταραχές που είναι συνυπάρχουσες µε την νευρική

ανορεξία συµπεριλαµβανοµένης της διαταραχής ελλειµατικής προσοχής –

υπερκινητικότητας του αυτισµού, της οξείας καταθλιπτικής διαταραχής, της διπολικής

διαταραχής και της οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Η επιταγχυµένη εξασθένηση

των γνωστικών λειτουργιών και η ήπια γνωστική εξασθένηση σχετίζονται µε την µείωση

των επιπέδων των ιστών του δοκοσαεξανοϊκού και του εκοσαπεντακοϊκού οξέος και η

παροχή των συγκεκριµένων οξέων βελτιώνει τις γνωστικές λειτουργίες.


• Παροχή διατροφικών συµβουλών.

• Θεραπεία ιατρικής διατροφής: Η οποία ονοµάζεται επίσης και ∆ιατροφική Θεραπεία,

είναι η ανάπτυξη και η παροχή µιας διατροφικής θεραπείας ή µιας θεραπείας που

βασίζεται σε µια λεπτοµερή εκτίµηση του ιατρικού ιστορικού του ατόµου, του

ψυχολογικού του ιστορικού, των ιατρικών εξετάσεων του και του διατροφικού ιστορικού

του.

Φαρµακευτική Αγωγή

Ολανζαπίνη: Έχει αποδειχτεί να είναι αποτελεσµατική στην θεραπεία ορισµένων πτυχών

της νευρικής ανορεξίας συµπεριλαµβανοµένου της αύξησης του δείκτη µάζας

σώµατος για να µειώσει τις ιδεοληψίες συµπεριλαµβανοµένου των εµµονών σχετικά µε

την τροφή.

Θεραπεία

• Γνωστική Συµπεριφοριακή Θεραπεία (CBT): Ο όρος Γνωστική Συµπεριφοριακή

Θεραπεία (CBT) είναι ένας πολύ γενικος όρος για την ταξινόµηση των θεραπειών µε

οµοιότητες. Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις απέναντι στη Γνωστική Συµπεριφοριακή

Θεραπεία. Η Γνωστική Συµπεριφοριακή Θεραπεία είναι µια τεκµηριωµένη προσέγγιση για

την οποία οι µελέτες µέχρι σήµερα έχουν αποδείξει ότι είναι χρήσιµη σε εφήβους και

ενήλικες µε νευρική ανορεξία.

• Θεραπεία αποδοχής και αφοσίωσης: Αποτελεί ένα είδος Γνωστικής

Συµπεριφοριακής Θεραπείας και έχει δειχθεί ότι είναι υποσχόµενη στην θεραπεία της

νευρικής ανορεξίας, "οι συµµετέχοντες βίωσαν σηµαντική βελτίωση σε κλινικό επίπεδο

τουλάχιστον σε ορισµένα σηµεία, κανένας συµµετέχοντας δεν χειροτέρεψε ούτε έχασε

βάρος ακόµη και έπειτα από παρακολούθηση ενός έτους.

• Γνωστική Θεραπεία Αποκατάστασης (CRT): Αποτελεί µια γνωστική θεραπεία

επαναπροσαρµογής που εξελίχθηκε στο King's College του Λονδίνου σχεδιασµένη για να

βελτιώσει τις νευρογνωστικές λειτουργίες όπως η προσοχή, η µνήµη εργασίας, η

γνωστική ευελιξία, η οργάνωση και η εκτελεστική λειτουργία η οποία οδηγεί σε

βελτιωµένη κοινωνική λειτουργία. Νευροψυχολογικές µελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς


µε νευρική ανορεξία παρουσιάζουν δυσκολίες στην γνωστική λειτουργία. Σε µελέτες που

διεξάχθηκαν µε εφήβους στο King's College και στην Πολωνία η Γνωστική Θεραπεία

Αποκατάστασης αποδείχτηκε οφέλιµη στην αντιµετώπιση της νευρικής ανορεξίας, στις

ΗΠΑ κλινικές µελέτες διεξάγονται ακόµη σε εφήβους από 10 -17 ετών από το Εθνικό

Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και στο Πανεπιστήµιο του Στάντφορντ σε άτοµα άνω των 16

ετών ως συνδετική θεραπεία µε την Γνωστική Συµπεριφοριακή Θεραπεία.

• Οικογενειακή Θεραπεία: Η πιο αποτελεσµατική µορφή θεραπείας για εφήβους µε

νευρική ανορεξία είναι η οικογενειακή θεραπεία. Υπάρχουν πολλές µορφές οικογενειακής

θεραπείας οι οποίες έχουν αποδειχθεί ότι δουλεύουν στην αντιµετώπιση της εφηβικής

νευρικής ανορεξίας συµπεριλαµβανοµένου της ενωµένης οικογενειακής θεραπείας (CFT)

κατά την οποία οι γονείς και το παιδί είναι όλοι µαζί µε τον θεραπευτή και της

χωρισµένης οικογενειακής θεραπείας (SFT) κατά την οποία το παιδί και οι γονείς

λαµβάνουν θεραπεία ξεχωριστά από διαφορετικούς θεραπευτές. "Η µελέτη κοορτής του

Eisler δείχνει ότι ανεξάρτητα του τύπου της Οικογενειακής Συµπεριφοριακής Θεραπείας

(FBT) το 75 % των ασθενών είχε καλή έκβαση, το 15 % είχε µια ενδιάµεση έκβαση ... ".

• Οικογενειακή Θεραπεία του Μόντσλεϊ (Maudsley Family Therapy): Μια µελέτη

παρακολούθηση 4-5 ετών της προσέγγισης Maudsley δείχνει την πλήρη ανάρρωση σε

ποσοστό έως και 90 % .

Εναλλακτικές µέθοδοι

• Γιόγκα: Σε προκαταρκτικές µελέτες η ατοµική θεραπεία µε γιόγκα έχει αποδειχθεί

να έχει θετικά αποτελέσµατα για χρήση ως συµπληρωµατική θεραπεία σε µια

καθιερωµένη θεραπεία. Αυτή η θεραπεία έχει αποδειχθεί να µειώνει τα συµπτώµατα των

διατροφικών διαταραχών όπως την προκατάληψη σχετικά µε το φαγητό, η οποία

µειώνεται µε κάθε συνεδρία. Τα αρνητικά αποτελέσµατα των ασθενών στις εξετάσεις για

διατροφική διαταραχή µειώθηκαν σταθερά κατά την διάρκεια της θεραπείας.

• Βελονισµός /Tui na: Σύµφωνα µε µια µελέτη στην Κίνα σηµειώθηκαν θετικά

αποτελέσµατα στην αντιµετώπιση της νευρικής ανορεξίας µε έναν συνδυασµό θεραπειών

που χρησιµοποιούσε βελονισµό και Tui na µια µορφή θεραπείας διαχείρισης.


Έρευνα

• Μαρινόλη (∆ροναβινόλη): Αποτελεί µια συνθετική µορφή της ∆έλτα 9 –THC µια

ψυχοτροπική ουσία η οποία εξάγεται από τη ρητίνη του φυτού Κάνναβη sativa είναι

τώρα το υποκείµενο µιας κλινικής δοκιµής για την χρήση της στην αντιµετώπιση της

νευρικής ανορεξίας, η µελέτη είναι προγραµµατισµένη να τελειώσει το 2011.

• Θεραπεία Γκρελίνης: Πιλοτικές µελέτες έχουν καταλήξει στην χρήση της έκγχυσης

γκρελίνης για την θεραπεία των ασθενών µε νευρική ανορεξία εκτός νοσοκοµείου. Τα

αποτελέσµατα έδειξαν θετική επίδραση στην µείωση των σχετικών γαστρεντερικών,

συµπτωση στην αύξηση της όρεξης των ατόµων και στην πρόσληψη ενέργειας χωρίς

παρενέργειες.

Πρόγνωση

Η µακροπρόθεσµη πρόγνωση της νευρικής ανορεξίας είναι περισσότερο στην ευνοϊκή

πλευρά. Η Εθνική Έρευνα Αντένστανσης Συννοσηρότητας η οποία διεξάχθηκε σε

περισσότερους από 9,282 συµµετέχοντες στις ΗΠΑ και τα αποτελέσµατά της δείχνουν

ότι, η µέση διάρκεια της ανορεξίας είναι 1.7 χρόνια. "Αντίθετα µε την κοινή γνώµη, η

ανορεξία δεν είναι απαραίτητα µια χρόνια ασθένεια, σε πολλές περιπτώσεις κάνει τον

κύκλο της και οι άνθρωποι γίνονται καλύτερα..." Σε περιπτώσεις εφηβικής νευρικής

ανορεξίας στις οποίες χρησιµοποιείται η οικογενειακή θεραπεία το 75% των

περιπτώσεων έχει µια καλή έκβαση και ένα πρόσθετο 15% παρουσιάζει µια ενδιάµεση

αλλά ακόµη πιο θετική έκβαση. Σε µια παρακολούθηση ύστερα από 5 χρόνια µετά την

Οικογενειακή Θεραπεία Maudsley το ποσοστό πλήρης ανάρρωσης κυµαινόταν από 75% -

90%. Ακόµη και σε σοβαρές περιπτώσεις νευρικής ανορεξίας, παρόλο που το ποσοστό

υποτροπής µετά την εισαγωγή στο νοσοκοµείο έφτανε στο 30% και µιας εκτεταµένης

περιόδου ανάρρωσης που κυµαινόταν από 57-79 µήνες, το ποσοστό πλήρης ανάρρωσης

ήταν ακόµη 76%. Υπήρχαν ελάχιστες περιπτώσεις υποτροπής ακόµη και έπειτα από µια

µακροπρόθεσµη παρακολούθηση η οποία διεξάχθηκε ανάµεσα σε 10 - 15 χρόνια. Η

µακροπρόθεσµη πρόγνωση της νευρικής ανορεξίας είναι ευµετάβλητη: Το ένα πέµπτο

των ασθενών διαµένει σοβαρά άρρωστο, το άλλο ένα πέµπτο αναρρώνει πλήρως, ενώ τα

τρία πέµπτα των ασθενών βιώνουν µια κυµαινόµενη και χρόνια πορεία της ασθένειας

(Γκελντερ, Μαγιου και Γκιντες 2005) (Gelder, Mayou and Geddes 2005).


Επιδηµιολογία

Η νευρική ανορεξία έχει µέση συχνότητα που κυµαίνεται από 0.3 - 1% στις γυναίκες και

0.1% στους άνδρες σύµφωνα µε την διάγνωση στις αναπτυσσόµενες χώρες. Η πάθηση

επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό νεαρές εφήβους, µε εκείνες που είναι 15-19 ετών να

αποτελούν το 40% όλων των περιπτώσεων. Περίπου το 90% των ατόµων µε νευρική

ανορεξία είναι γυναίκες. Η νευρική ανορεξία είναι πιο διαδεδοµένη στα ανώτερα

κοινωνικά στρώµατα και έχει δηλωθεί ότι είναι πιο σπάνια στις λιγότερο ανεπτυγµένες

χώρες (Γκελντερ, Μαγιου και Γκιντες 2005) (Gelder, Mayou and Geddes 2005).

Ιστορία

Η ιστορία της νευρικής ανορεξίας αρχίζει µε πρώιµες περιγραφές που χρονολογούνται

από τον 16ο και τον 17ο αιώνα και µε την αναγνώριση και την περιγραφή της νευρικής

ανορεξίας ως ασθένειας στα τέλη του 19ου αιώνα. Στα τέλη του 19ου αιώνα η κοινή

προσοχή στράφηκε στα λεγόµενα "κορίτσια που νηστεύουν" και προκάλεσε σύγκρουση

µεταξύ της θρησκείας και της επιστήµης. Τέτοιες περιπτώσεις όπως η Σάρα Τζέικοµπ

(Sarah Jacob) (η οποία ονοµάστηκε το κορίτσι από την Ουαλία που νηστεύει) και η

Μόλυ Φάντσερ (Mollie Fancher) (το αίνιγµα του Μπρούκλυν) προκάλεσε αντιπαράθεση

καθώς οι ειδικοί "ζύγισαν" τις πεποιθήσεις περί πλήρης αποχής από το φαγητό. Οι πιστοί

έκαναν αναφορά για διχασµό µεταξύ του µυαλού και του σώµατος, ενώ οι σκεπτικιστές

επέµειναν στους νόµους της επιστήµης και των υλικών πραγµατικοτήτων της ζωής. Οι

κριτικοί κατηγόρησαν "τα κορίτσια που νηστεύουν" για υστερία, δεισιδαιµονία και απάτη.

Η πρόοδος της εκκοσµίκευσης και της ιατρικοποιήσης πέρασε την πολιτιστική εξουσία

από τους κληρικούς στους γιατρούς και η νευρική ανορεξία µεταβλήθηκε από κάτι που

προκαλούσε τον σεβασµό σε κάτι που οι άνθρωποι επίκριναν. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον

σχετικά µε την νευρική ανορεξία προκαλεί η µεσαιωνική πρακτική της

αυτοπροκαλούµενης λιµοκτονίας από γυναίκες συµπεριλαµβανοµένου κάποιων

θρησκευόµενων γυναικών στο όνοµα της θρησκευτικής ευλάβειας και αγνότητας. Από

τον 12ο αιώνα αυξανότηταν η συχνότητα της συµµετοχής των γυναικών στην

θρησκευτική ζωή και η συχνότητα της αγιοποίησής τους από την Καθολική Εκκλησία.


Πολλές γυναίκες που τελικά έγιναν αγίες ακολούθησαν την πρακτική της

αυτοπροκαλούµενης λιµοκτονίας, συµπεριλαµβανοµένου της Αγίας Χέντγουιγκ (Hedwig)

της Σιλεσίας κατά τον 13ο αιώνα και της Αγίας Αικατερίνης της Σιένα κατά τον 14ο

αιώνα. Μέχρι την εποχή της Αγίας Αικατερίνης της Σιένα όµως η Εκκλησία άρχισε να

ανησυχεί για την υπερβολική νηστεία ως δείκτη πνευµατικότητας και ως ένα µονοπάτι

για την αγιότητα. Στην πραγµατικότητα είπαν στην Αγία Αικατερίνη της Σιένα του να

προσευχηθεί για να µπορέσει να φάει ξανά, αλλά η ίδια δεν µπόρεσε να σταµατήσει τη

νηστεία.

ΨΥΧΑΣθΕΝΙΕΣ

Μετά από τον ρόλο που παίζει ο εγκέφαλος στην ψυχολογία του ανθρώπου, ας

µελετήσουµε κάποιες από τις σηµαντικότερες ψυχικές ασθένειες που σχετίζονται µε τις

λειτουργίες του εγκεφάλου.

Η ψυχική ασθένεια είναι µια έννοια που τυπικά υποδηλώνει την ύπαρξη µιας

συναισθηµατικής διαταραχής ή διαταραχής της σκέψης ή διαταραχής της προσωπικότητας,

που επηρεάζει αρνητικάτην ψυχικά ευεξία, την υγεία και την ασφάλεια του ατόµου. Οι

ψυχασθένειες:

- προκαλούν πόνο και ανικανότητα και µπορούν και να µειώσουν το προσδόκιµο

επιβίωσης, όπως µαρτυρούν οι περιπτώσεις καταθλιπτικών επεισοδίων έπειτα από

καρδιακές προσβολές, οι µεγάλοι αριθµοί των πασχόντων από ασθένειες του ήπατος λόγω

εξάρτησης από το αλκοόλ, καθώς και οι περιπτώσεις των αυτοκτονιών.

- δεν κάνουν διάκριση ανάλογα µε την ηλικία. Προσβάλλουν ενήλικες, ηλικιωµένους, παιδιά

και

εφήβους. Περίπου ένας στους πέντε νέους σε παγκόσµιο επίπεδο πάσχει από διαταραχές

ήπιας ή πιο σοβαρής µορφής.

αποτελούν λόγο ανησυχίας τόσο στις ανεπτυγµένες όσο και στις αναπτυσσόµενες χώρες.


Σε µια έρευνα του ΠΟΥ (Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας) σε 27 ανεπτυγµένες και

αναπτυσσόµενες χώρες

δεν βρέθηκε καµία χώρα της οποίας οι κάτοικοι δεν πάσχουν από σχιζοφρένεια. Φυσικά,

ενώ µερικές ψυχικές διαταραχές δεν γνωρίζουν σύνορα, άλλες απαντώνται συχνότερα σε

ορισµένες

χώρες. Συγκεκριµένα, η κατάχρηση αλκοόλ έχει παγκόσµια επίπτωση, ενώ η επιληψία

παρουσιάζει µεγαλύτερη συχνότητα στις αναπτυσσόµενες χώρες

∆ΙΑΓΝΩΣΗ ΚAI ANTIMETOΠΙΣΗ

Οι ψυχασθένειες παραµένουν συνήθως καλά κρυµµένες, είτε λόγω επιλογής του ασθενή

είτε επειδή δεν αναγνωρίζονται τόσο από τον ασθενή όσο και από την οικογένειά του ως

πραγµατικές ασθένειες. Παρά την άρνηση του ασθενή ή της οικογένειάς του, τελικά

φανερώνονται. Ορισµένοι άνθρωποι υποφέρουν από υπερβολικούς

φόβους, που συνοδεύονται από ένα πλήθος αναγνωρίσιµων

συµπτωµάτων. Άλλοι βασανίζονται από συνεχείς αρνητικές ή δυσάρεστες σκέψεις και

στρέφονται στο αλκοόλ για να ξεφύγουν από αυτές. Σε ορισµένες περιπτώσεις, ο ψυχικός

πόνος του ασθενή είναι τόσο έντονος, ώστε να θεωρεί την αυτοκτονία ανακούφιση.

Από τη στιγµή που αναγνωρίζονται τα συµπτώµατα, οι ψυχικές

ασθένειες µπορούν να διαγνωστούν και να θεραπευτούν πριν να είναι πολύ αργά.

Κάποιοι αναρρώνουν πλήρως, ενώ άλλοι έχουν µεγαλύτερες δυσκολίες. Σε όλες, πάντως,

τις περιπτώσεις

µπορεί να υπάρξει σχετική ανακούφιση όσων υποφέρουν, µε τη χρήση διαφόρων µεθόδων

καθώς και κατάλληλων φαρµάκων. Η φροντίδα στο σπίτι, στα επείγοντα, στα ψυχιατρικά

τµήµατα των Γενικών Νοσοκοµείων και τα Κέντρα Ηµέρας είναι µερικές από τις διαθέσιµες

εναλλακτικές

επιλογές. Βοήθεια µπορεί να παρασχεθεί από τους επαγγελµατίες υγείας σε δύο επίπεδα.


Στο πρώτο επίπεδο βρίσκονται οι γενικοί επαγγελµατίες υγείας, παθολόγοι και γενικοί

γιατροί, οι οποίοι έρχονται πρώτοι σε επαφή µε το πρόβληµα και παραπέµπουν τον ασθενή

στους ειδικούς

επαγγελµατίες υγείας, όπως είναι οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι και οι νευρολόγοι. Η φροντίδα

στο σπίτι, στα επείγοντα, στα ψυχιατρικά τµήµατα των Γενικών Νοσοκοµείων και τα

Κέντρα Ηµέρας είναι µερικές από τις διαθέσιµες εναλλακτικές επιλογές. Εντούτοις, δεν

αρκεί να παρασχεθεί

βοήθεια µόνο στο πάσχον άτοµο, αλλά και στην οικογένειά του, η οποία αποτελεί το

βασικό σύστηµα υποστήριξης.

ΨΥΧΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν από κάποια

ψυχασθένεια µπορούν να παρουσιάσουν βελτίωση και να συνεισφέρουν στην

κοινωνία.. Πρέπει να θυµόµαστε ότι οι άνθρωποι µε ψυχικές ασθένειες

υποφέρουν, όχι µόνο λόγω της πάθησής τους, αλλά συχνά υποφέρουν εξαιτίας του

κοινωνικού στίγµατος που ακολουθεί την ψυχική ασθένεια.

Όλοι οφείλουµε να δείξουµε συµπαράσταση και να βοηθήσουµε τους πρώην

ασθενείς να επανενταχθούν στην κοινωνία, να βρουν σπίτι, να βρουν εργασία

ικανή να τους συντηρήσει και να έχουν µια φυσιολογική κοινωνική ζωή. Για

κάποιον που µόλις βγήκε από το ψυχιατρείο, ένας κοινωνικός αποκλεισµός

µπορεί να τον οδηγήσει πίσω. Ο κόσµος πρέπει να ενηµερωθεί, για να µάθει να

αναγνωρίζει τα συµπτώµατα, να ξέρει πως ο καθένας µπορεί να αρρωστήσει και ότι

υπάρχει βοήθεια.


ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ

Η σχιζοφρένεια (schizophrenia) είναι µια ψυχική νόσος στην οποία το άτοµο

αποµακρύνεται από την πραγµατικότητα του εξωτερικού κόσµου και ζει σε έναν

φανταστικό κόσµο. Το άτοµο µπορεί να αισθάνεται διαταραχή των αισθηµάτων και των

συναισθηµάτων, µπερδεµένες σκέψεις και µπορεί να συµπεριφέρεται µε µη φυσιολογικό

τρόπο. Συνήθως πιστεύει σε λανθασµένα ή παράλογα πράγµατα (παραληρητικές ιδέες) και

αντιλαµβάνεται αισθήσεις οι οποίες στην πραγµατικότητα δεν υπάρχουν (ψευδαισθήσεις).

Η σχιζοφρένεια είναι πιο συχνή από όσο αντιλαµβάνονται πολλοί άνθρωποι. Στο 1%

περίπου των ενηλίκων στις ανεπτυγµένες χώρες έχει διαγνωσθεί σχιζοφρένεια σε κάποιο

στάδιο στη ζωή τους. Στις υπό ανάπτυξη χώρες, πιστεύεται ότι ο αριθµός είναι παρόµοιος

(στις υπό ανάπτυξη χώρες δεν διαγινώσκεται κάθε περίπτωση σχιζοφρένειας εξαιτίας των

ανεπαρκών συστηµάτων υγείας).

Η επίπτωση της σχιζοφρένειας κυµαίνεται πιθανότατα µεταξύ των 15 και 20 νέων

περιπτώσεων ανά 100.000 κατοίκους ανά έτος. Η µέγιστη επίπτωση παρατηρείται στην

ηλικία µεταξύ 25 και 30 ετών. Ο επιπολασµός κυµαίνεται πιθανότατα γύρω στις 200

περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους σε οποιαδήποτε χρονική στιγµή. Το γεγονός ότι ο

επιπολασµός είναι υψηλότερος της επίπτωσης υποδεικνύει ότι πολλοί ασθενείς υποφέρουν

από σχιζοφρένεια για µακρά χρονικά διαστήµατα.

Η σχιζοφρένεια µπορεί να εµφανιστεί σε όλες σχεδόν τις ηλικίες, είναι όµως πιο συχνή

στην ηλικία των 20-30 ετών. Η νόσος µπορεί να εµφανιστεί ξαφνικά ή µπορεί να επέλθει

σταδιακά σε διάστηµα εβδοµάδων ή µηνών. Η σχιζοφρένεια είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες

και γυναίκες.


Η κατάχρηση αλκοόλ και φαρµάκων είναι επίσης συχνή σε πληθυσµούς σχιζοφρενών

ασθενών. Η πιθανότητα εµφάνισης κατάχρησης ουσιών (κυρίως κατάχρηση αλκοόλ) στους

σχιζοφρενείς ασθενείς είναι 47% σε σχέση µε 16,7% στον γενικό πληθυσµό. Οι

σχιζοφρενείς ασθενείς που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών είναι πιθανότερο να

διαπράξουν έγκληµα, να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και να µη συµµορφωθούν στην

αντιψυχωσική τους αγωγή.

Μεταξύ 20% και 40% των ασθενών µε σχιζοφρένεια επιχειρούν αυτοκτονία κατά τη

διάρκεια της ζωής τους και 10%-15% των προσπαθειών είναι επιτυχηµένες. Συγκριτικά, η

πιθανότητα ύπαρξης ολοκληρωµένων αυτοκτονικών προσπαθειών στον γενικό πληθυσµό

είναι περίπου 1%.

Η σχιζοφρένεια είναι µία δαπανηρή νόσος, από κάθε άποψη. Για το άτοµο είναι µία

ιδιαίτερα πιεστική νόσος που µπορεί να το οδηγήσει σε χρόνια αναπηρία. Σχετίζεται µε

αυξηµένη πιθανότητα σωµατικής νόσου, κατάχρησης ουσιών και πρόωρου θανάτου, λόγω

αυτοκτονίας, ατυχηµάτων και καρδιαγγειακής νόσου. Για την οικογένεια, η διάγνωση της

σχιζοφρένειας είναι καταστρε-πτική, καθώς τα µέλη της αντι-µετωπίζουν την προοπτική να

στη-ρίζουν έναν συγγενή µε µακροχρόνια αναπηρία. Η σχιζοφρένεια είναι η πιο δαπανηρή

από όλες τις ψυχικές νόσους. Η θεραπεία της απορροφά περίπου το 2,5% των ετήσιων

συνολικών δαπανών για την υγεία στις ΗΠΑ, το 2% στη Γαλλία και την Ολλανδία και το

1,6% στο Ηνωµένο Βασίλειο, σύµφωνα µε δε-δοµένα που συλλέχθηκαν από τα τέλη της

δεκαετίας του 1980 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Τέλος, η σχιζοφρένεια δηµιουργεί τεράστιο οικονοµικό φορτίο για την κοινωνία, λόγω τόσο

του άµεσου κόστους (π.χ. νοσοκοµειακή νοσηλεία) όσο και του έµµεσου κόστους (π.χ.

απώλεια παραγωγικότητας).

Που οφείλεται η Σχιζοφρένεια;

∆ιάφοροι παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη της νόσου.Οι κυριότεροι απο

αυτούς είανι η κληρονοµικότητα, διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, η δυσλειτουργία

κάποιων βιοχηµικών ουσιών στον οργανισµό, διάφορες νευρολογικές-ανατοµικές

ανωµαλίες και άλλοι.


Α. Κληρονοµικοί παράγοντες

Αν και η παρουσία κληρονοµικών και περιβαλλοντικών επιρροών στη σχιζοφρένεια είναι

καλά τεκµηριωµένη, δεν έχει αναγνωριστεί ακόµη ένα µόνο γονίδιο ή συνδυασµός γονιδίων

ως η µοναδική αιτία πρόκλησης της σχιζοφρένειας. Επιπλέον, δεν έχει αναγνωριστεί

κάποιος περιβαλλοντικός παράγοντας ή συνδυασµός περιβαλλοντικών παραγόντων ως

υπεύθυνος για την ανάπτυξη σχιζοφρένειας.

Οι µονοζυγωτικοί δίδυµοι αποτελούν πιθανώς την απλούστερη και γλαφυρότερη

περίπτωση που υποδεικνύει ότι εµπλέκονται τόσο τα γονίδια όσο και οι περιβαλλοντικοί

παράγοντες. Ο µονοζυγωτικός δίδυµος ενός ασθενή µε σχιζοφρένεια έχει 50% πιθανότητα

ανάπτυξης της νόσου (σε σύγκριση µε 1% πιθανότητα µεταξύ του γενικού πληθυσµού),

ένα εύρηµα που αποδεικνύει τον ρόλο της κληρονοµικότητας στη σχιζοφρένεια.

Έτσι καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η γενετική προδιάθεση υπάρχει, εκφράζεται όµως

µόνο κάτω από συγκεκριµένες περιβαλλοντικές συνθήκες. Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης

σχιζοφρένειας µεταξύ µελών µιας οικογένειας σχετίζεται άµεσα µε τα κοινά τους γονίδια.

Β. Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες µπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα µε το πότε

συµβαίνουν:

· Πρώιµα γεγονότα της βρεφικής ή παιδικής ηλικίας που επηρεάζουν την εγκεφαλική

ανάπτυξη (π.χ. περιγεννητική υποξία).

· Γεγονότα που προκύπτουν αργότερα, ειδικότερα στη διάρκεια της εφηβείας, κι εποµένως

εγγύτερα στην έναρξη της σχιζοφρένειας (π.χ. θάνατος στην οικογένεια, αποχωρισµός από

την οικογένεια).

Είναι ξεκάθαρο ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της

σχιζοφρένειας δεδοµένου ότι ο γενετικός κίνδυνος ανάπτυξης σχιζοφρένειας είναι

µικρότερος από τον θεωρητικά αναµενόµενο κίνδυνο. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες

περιλαµβάνουν βιολογικά, σωµατικά και ψυχοκοινωνικά γεγονότα τα οποία το άτοµο

αντιλαµβάνεται από τη στιγµή της σύλληψης µέσω της προγεννητικής ανάπτυξης,

γέννησης κι επακόλουθης ανάπτυξης. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι πολλοί

περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της σχιζοφρένειας.


Κάποιοι από αυτούς είναι:

· Οι επιπλοκές στην εγκυµοσύνη και στον τοκετό

· Οι προγεννητικές και παιδικές λοιµώξεις

· Η εποχή γέννησης

· Ο τόπος γέννησης και η διαµονή σε αστικό περιβάλλον

· ∆ιάφοροι άλλοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

Γ. Βιοχηµεία

Τα συµπτώµατα της σχιζοφρένειας προκαλούνται από δυσλειτουργία αρκετών

νευροχηµικών συστηµάτων (βιοχηµικών ουσιών)του οργανισµού µας, όπως η Ντοπαµίνη,

η Σεροτονίνη, το Γλουταµινικό οξύ.

∆. Νευρολογικές ∆ιαταραχές

Μερικοί ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από σχιζοφρένεια έχουν µικρής σηµασίας νευρολογικές

ανωµαλίες. Είναι δυνατόν αυτές οι ανωµαλίες να είναι εν µέρει υπεύθυνες για την

πρόκληση της πάθησης.

Ποια είναι τα συµπτώµατα της Σχιζοφρένειας;

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι σχιζοφρένειας: η οξεία (σύντοµης διάρκειας, εβδοµάδες -

µήνες) και η χρόνια (µακράς διάρκειας, µήνες χρόνια).

Πολλοί ασθενείς αν υποβληθούν σε θεραπεία, είναι πιθανό να αποκατασταθούν µετά την

οξεία προσβολή. Η χρόνια νόσος, ωστόσο, είναι πιο δύσκολο να αντιµετωπιστεί.

Τα συµπτώµατα της σχιζοφρένειας µπορούν να χωρισθούν σε δύο τύπους: τα θετικά και

τα αρνητικά.

Θετικά συµπτώµατα είναι αυτά τα οποία αντιλαµβάνεται ένας ασθενής µε σχιζοφρένεια τα

οποία όµως ένα φυσιολογικό άτοµο δεν αντιλαµβάνεται. Σε αυτά συµπεριλαµβάνονται

συµπτώµατα όπως παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωµένη σκέψη, µη

φυσιολογικά συναισθήµατα και ασυνήθη συµπεριφορά. Αρνητικά συµπτώµατα είναι αυτά

τα οποία αντιλαµβάνεται ένα φυσιολογικό άτοµο, ένας ασθενής µε σχιζοφρένεια όµως όχι.

Σε αυτά συµπεριλαµβάνονται συµπτώµατα όπως έλλειψη τάσης για ενέργεια και

πρωτοβουλίας, µειωµένη ενεργητικότητα, κοινωνική απόσυρση και απάθεια.

Η σχιζοφρένεια µπορεί να περιλαµβάνει ένα µεγάλο εύρος συµπτωµάτων, ένας

συγκεκριµένος ασθενής όµως, δεν εµφανίζει κατ ανάγκη όλα τα πιθανά συµπτώµατα που

σχετίζονται µε τη σχιζοφρένεια.


Η ένταση των συµπτωµάτων διαφέρει επίσης από άτοµο σε άτοµο µπορεί δε να διαφέρει

ακόµη και σε κάθε µεµονωµένο άτοµο. Αυτό καθιστά την κλινική εικόνα της σχιζοφρένειας

πολύ ασταθή.

Πολλοί παράγοντες µπορούν να επηρεάσουν τα κλινικά χαρακτηριστικά της σχιζοφρένειας.

Σε αυτά περιλαµβάνονται οι κοινωνικές επαφές, η ηλικία και η ευφυΐα. Για παράδειγµα, η

απουσία κοινωνικών επαφών µπορεί να αυξήσει τα αρνητικά συµπτώµατα, ενώ πάρα

πολλές κοινωνικές επαφές µπορεί να αυξήσουν τα θετικά συµπτώµατα. Έφηβοι και νεαρά

άτοµα υποφέρουν πιο συχνά από διαταραχές της σκέψης και των συναισθηµάτων σε

σύγκριση µε ηλικιωµένους ασθενείς. Ασθενείς χαµηλής ευφυΐας είναι πιθανό να έχουν

απλές παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις ενώ πιο ευφυείς ασθενείς µπορεί να

υποφέρουν από πιο πολύπλοκες παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις.

Θετικά συµπτώµατα

Συµπτώµατα της σχιζοφρένειας στα οποία ο ασθενής δεν αντιλαµβάνεται πράγµατα τα

οποία αντιλαµβάνονται τα φυσιολογικά άτοµα (π.χ. παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις).

Τα θετικά συµπτώµατα είναι πιο έντονα στην οξεία σχιζοφρένεια. Είναι δυνατόν να

εµφανιστούν και αρνητικά συµπτώµατα αλλά µπορεί να καλύπτονται από τα πιο εµφανή

θετικά συµπτώµατα.

Αρνητικά συµπτώµατα

Συµπτώµατα της σχιζοφρένειας κατά τα οποία ο ασθενής παύει να κάνει πράγµατα τα

οποία κάνουν τα φυσιολογικά άτοµα (π.χ. έλλειψη τάσης για ενέργεια και πρωτοβουλίας,

κοινωνική απόσυρση). Τα αρνητικά συµπτώµατα είναι πιο εµφανή στη χρόνια

σχιζοφρένεια.

Πρόδροµη φάση

Σε πολλούς ασθενείς την έναρξη των οξέων συµπτωµάτων προηγείται µια πρόδροµη φάση.

Στη φάση αυτή η λειτουργικότητα του ασθενή εκπίπτει, τα συµπτώµατα όµως δεν είναι

αρκετά σοβαρά για να επιτρέψουν τη διάγνωση της σχιζοφρένειας. Τα πιο κοινά

συµπτώµατα αυτής της φάσης είναι:

· κοινωνική απόσυρση

· αυτοάρνηση

· έλλειψη πρωτοβουλίας και ενεργητικότητας

· παράλογες σκέψεις


α) Οξέα συµπτώµατα

Παραληρητικές ιδέες

Οι παραληρητικές ιδέες είναι λανθασµένα ή παράλογα πιστεύω του ασθενή τα οποία δεν

µπορούν να διασκεδαστούν µε λογικά επιχειρήµατα.

Τα πιο κοινά παραληρήµατα είναι το διωκτικό παραλήρηµα και το παραλήρηµα µεγαλείου.

Στο διωκτικό παραλήρηµα ο ασθενής νοιώθει ότι παρενοχλείται από τον κόσµο γενικά, από

τµήµατα της κοινωνίας ή από κάποιο συγκεκριµένο άτοµο. Για παράδειγµα, ο ασθενής

µπορεί να πιστεύει ότι πάντα παρακολουθείται από την αστυνοµία.

Στο παραλήρηµα µεγαλείου ο ασθενής πιστεύει ότι είναι ένα φηµισµένο πρόσωπο ή µια µη

αναγνωρισµένη ιδιοφυΐα. Τέτοιες παραληρητικές ιδέες δεν είναι ειδικές της σχιζοφρένειας

και για τον λόγο αυτό έχουν µικρή διαγνωστική αξία.

’λλου τύπου παραληρητικές ιδέες είναι λιγότερο συχνές αλλά είναι και αυτές ιδιαίτερα

χαρακτηριστικές για τη σχιζοφρένεια.

∆ιαταραχές της σκέψης

Οι διαταραχές της σκέψης συνήθως αντανακλώνται στην οµιλία του ασθενή η οποία είναι

ασαφής και δυσνόητη. Στη σχιζοφρένεια, οι διαταραχές του ειρµού της σκέψης

συµβαίνουν συχνά. Σε τέτοιες διαταραχές, ο όγκος και η ταχύτητα των σκέψεων αλλάζει.

Επίσης µπορεί να επέλθει µια χαλάρωση του συνειρµού των ιδεών (π.χ. καµία λογική

συσχέτιση µεταξύ των ιδεών). Στην πιο σοβαρή της µορφή, ο ασθενής δεν µπορεί να

σκεφτεί συντονισµένα και η οµιλία του είναι µπερδεµένη.

Μη φυσιολογική συµπεριφορά

Μερικοί ασθενείς µε οξεία σχιζοφρένεια παρουσιάζουν εντελώς φυσιολογική εµφάνιση και

συµπεριφορά. ’λλοι µπορεί να εµφανίσουν ακατάλληλη κοινωνική συµπεριφορά, να είναι

αφηρηµένοι και εσωστρεφείς ή κατά άλλο τρόπο παράξενοι. Μερικοί ασθενείς χαµογελούν

και γελούν χωρίς προφανή λόγο. Μερικοί είναι ανήσυχοι και θορυβώδεις, ενώ άλλοι µπορεί

να είναι µοναχικοί, σπαταλώντας αρκετό χρόνο στα δωµάτιά τους ίσως ξαπλωµένοι στο

κρεβάτι τους βυθισµένοι σε σκέψεις. Η βία δεν είναι δεν είναι πιο συχνή σε σύγκριση µε

τον γενικό πληθυσµό, µπορεί όµως να επιχειρηθεί αυτο-ακρωτηριασµός ή

αυτοκαταστροφή (αυτοκτονία).


Έλλειψη εναισθησίας

Οι περισσότεροι ασθενείς δεν συνειδητοποιούν την πάθησή τους. ∆εν µπορούν να δεχτούν

ότι αυτά τα οποία αντιλαµβάνονται οφείλονται σε νόσο, αλλά πιστεύουν ότι είναι

αποτέλεσµα των πράξεων άλλων ανθρώπων. Αυτή η έλλειψη εναισθησίας κάνει συχνά τον

ασθενή απρόθυµο να δεχτεί τη θεραπεία.

Κινητικές διαταραχές

Στη σχιζοφρένεια µπορεί να εµφανιστεί ποικιλία κινητικών διαταραχών . Η κατατονική

εµβροντησία και η κατατονική διέγερση είναι τα πιο έντονα συµπτώµατα ενώ η

δραστηριότητα του ασθενή συνήθως κυµαίνεται µεταξύ των δυο αυτών ακραίων

καταστάσεων. Η κατατονία ήταν πολύ συχνή τόσο στη χρόνια όσο και στην οξεία

σχιζοφρένεια.

’λλα συµπτώµατα

Η εστίαση της προσοχής και η συγκέντρωση είναι φτωχές στην οξεία σχιζοφρένεια. Η

µνήµη ωστόσο, δεν επηρεάζεται.

Συνεπώς, τα κοινά χαρακτηριστικά της οξείας σχιζοφρένειας είναι ιδέες καταδίωξης σε

συνδυασµό µε ψευδαισθήσεις, άµβλυνση του συναισθήµατος και ανάρµοστα

συναισθήµατα καθώς και η παράξενη ιδέα ότι άλλοι άνθρωποι µπορούν να διαβάσουν τις

σκέψεις κάποιου άλλου.

β) Χρόνια συµπτώµατα

Τα συµπτώµατα της χρόνιας σχιζοφρένειας είναι δύο τύπων:

· επίµονα θετικά συµπτώµατα, παρόµοια µε αυτά της οξείας φάσης

· αρνητικά συµπτώµατα τα οποία είναι πιο εµφανή σε σχέση µε την οξεία φάση.

∆ιαταραχές συµπεριφοράς

Η µειωµένη ενεργητικότητα και η έλλειψη πρωτοβουλίας είναι συνήθη χαρακτηριστικά της

χρόνιας σχιζοφρένειας. Αν αφεθεί µόνος, ο ασθενής µπορεί να παραµείνει αδρανής για

µεγάλα χρονικά διαστήµατα ή η δραστηριότητά του να είναι άσκοπη και

επαναλαµβανόµενη. Ο ασθενής αποσύρεται από τις κοινωνικές συναναστροφές και η

συµπεριφορά του µπορεί να είναι προκλητική και να δηµιουργήσει αµηχανία στους άλλους

ανθρώπους. Μερικοί ασθενείς συλλέγουν και συσσωρεύουν αντικείµενα µε αποτέλεσµα το

περιβάλλον τους να γίνεται βρώµικο και ακατάστατο. ’λλοι παραβιάζουν τους κοινωνικούς

κανόνες µιλώντας µε ξένους για προσωπικά θέµατα, ή αισχρολογώντας σε δηµόσιους

χώρους.


Συναισθηµατικές διαταραχές

Όπως και στην οξεία πάθηση, η άµβλυνση του συναισθήµατος και η ανάρµοστη

ανταπόκριση παρατηρούνται σε ασθενείς µε χρόνια σχιζοφρένεια. Επίσης, συχνά

εµφανίζεται κατάθλιψη.

Πολλοί ασθενείς µε σχιζοφρένεια δεν δέχονται ότι είναι άρρωστοι και αναγνωρίζουν την

πάθησή τους µόνο όταν αρχίσουν να καλυτερεύουν. Μερικοί ψυχίατροι πιστεύουν ότι αυτή

η συνειδητοποίηση της πάθησής τους, όταν αρχίζουν να γίνονται καλύτερα, προκαλεί την

κατάθλιψη. ’λλοι πιστεύουν ότι η µελαγχολία είναι απλώς ένα σύµπτωµα της σχιζοφρένειας

ενώ µερικοί γιατροί πιστεύουν ότι είναι ανεπιθύµητη ενέργεια των νευροληπτικών

φαρµάκων.

∆ιαταραχές της σκέψης

Οι ασθενείς µε χρόνια σχιζοφρένεια µπορεί να υποφέρουν από διαταραχές της σκέψης του

τύπου που απαντώνται και στην οξεία σχιζοφρένεια, σε µικρότερο όµως βαθµό. Αυτό

αντικατοπτρίζεται συνήθως στην οµιλία του ασθενούς, η οποία είναι αργή, ασαφής και

δυσνόητη.

Ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες

Μπορεί να εµφανισθούν ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες παρόµοιες µε αυτές που

παρατηρούνται στην οξεία σχιζοφρένεια, δεν είναι όµως τόσο συχνές. Ο ασθενής µπορεί

να υποµείνει τις παραληρητικές ιδέες µε µικρή συναισθηµατική φόρτιση. Για παράδειγµα ο

ασθενής µπορεί να είναι πεισµένος ότι θα εκτελεστεί, αλλά δεν δείχνει φόβο ή οργή. Οι

παραληρητικές ιδέες µπορεί να είναι επίσης αποκοµµένες από τις υπόλοιπες σκέψεις του

ασθενή. Για παράδειγµα, ο ασθενής µπορεί να πιστεύει ότι οι προσωπικές του σεξουαλικές

φαντασιώσεις και πρακτικές συζητούνται ευρέως από ξένους, ενώ κατά τα άλλα οι

υπόλοιπες σκέψεις του καθώς και η επαγγελµατική και κοινωνική του ζωή είναι εντελώς

φυσιολογική.

Κοινωνική απόσυρση

Συναισθηµατικές και διανοητικές διαταραχές, ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες

µπορούν να αποδιοργανώνουν τη ζωή του ασθενούς. Σαν αποτέλεσµα, ο ασθενής συχνά

αποσύρεται από τον εξωτερικό κόσµο και ζει τη ζωή του από µέσα.


Ο ασθενής µπορεί να δείχνει περιορισµένα ή και καθόλου συναισθήµατα απέναντι σε

φίλους και συγγενείς και µπορεί να γίνει ασυγκίνητος και αδιάφορος για τα συναισθήµατα

των άλλων ανθρώπων.

Όπως και µε το οξύ σύνδροµο η εστίαση της προσοχής και η συγκέντρωση είναι φτωχές, η

µνήµη όµως συνήθως δεν επηρεάζεται. Η εναισθησία των ασθενών µε χρόνια σχιζοφρένεια

είναι επίσης διαταραγµένη και δεν µπορούν να δεχτούν το γεγονός ότι είναι άρρωστοι.

Μερικές φορές, το γεγονός αυτό καθιστά δύσκολη την προσπάθεια να πεισθούν οι

ασθενείς ότι χρειάζονται θεραπεία.

Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου

Η διάγνωση της σχιζοφρένειας βασίζεται σε καθορισµένα κριτήρια τα οποία αφορούν

ουσιαστικά στην εµφάνιση συγκεκριµένων συµπτωµάτων(παραληρητικές ιδέες,

ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωµένος λόγος, συναισθηµατική επιπέδωση, αβουλησία κα),

στον αποκλεισµό άλλων νοσηµάτων µε παρόµοια συµπτωµατολογία καθώς και στον

αποκλεισµό λήψης ουσιών και φαρµάκων τα οποία µπορεί να οδηγήσουν στην εµφάνιση

παρόµοιων συµπτωµάτων.

Ποια είναι η θεραπεία της Σχιζοφρένειας;

Η κλινική αντιµετώπιση του ασθενούς µπορεί να περιλαµβάνει νοσηλεία και αντιψυχωσική

αγωγή , όπως και ψυχοκοινωνικές θεραπείες:

Γνωσιακή

Οικογενειακή

Οµαδική και ατοµική θεραπεία

Εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες

Θεραπεία αποκατάστασης

Η φαρµακευτική θεραπεία περιλαµβάνει κυρίως δύο µεγάλες κατηγορίες φαρµάκων: τα

τυπικά και τα άτυπα αντιψυχωσικά.

Στην θεραπεία της σχιζοφρένειας έχει µεγάλη σηµασία η πρώϊµη έναρξη.Στην χρόνια

µορφή της νόσου απαιτείται µακροχρόνια θεραπεία προκειµένου να προληφθούν οι

υποτροπές.


ΠΑΡΑΙΣθΗΣΙΟΓΟΝΑ

Τα παραισθησιογόνα είναι µια γενική κατηγορία φαρµακολογικών παραγόντων που µπορεί

να διακριθεί σε τρεις µεγάλες κατηγορίες: ψυχεδελικά, αποσυνδετικά και δηλητήρια. Κοινό

γνώρισµα των τριών αυτών τάξεων ψυχοδραστικών ουσιών είναι ότι µπορούν να

προκαλέσουν αντικειµενικές νοητικές, συναισθηµατικές και συνειδησιακές αλλαγές.

Σε αντίθεση µε άλλες ψυχοδραστικές ουσίες όπως τα στεροειδή και τα οπιοειδή, αυτά δεν

διευρύνουν απλά τις οικείες γνωστικές ικανότητες, αλλά µάλλον παράγουν εµπειρίες

ποιοτικά διάφορες αυτών της κανονικής συνείδησης. Αυτές οι εµπειρίες συχνά

παραλληλίζονται µε ασυνήθεις µορφές συνειδητότητας, όπως η ύπνωση, ο διαλογισµός και

το ονείρεµα.

Τα κριτήρια του Χόλιστερ, βάσει των οποίων µπορεί µια ουσία να θεωρηθεί

παραισθησιογόνος είναι: -σε σύγκριση µε την όποια άλλη επίδραση, κυριαρχούν οι αλλαγές

στη σκέψη, την αντίληψη και τη διάθεση. - µηδαµινή διανοητική και µνηµονική

εξασθένηση -αποχαύνωση, νάρκωση ή υπεδιέγερση, µόνο µερική -µηδαµινές παρενέργειες

στο αυτόνοµο νευρικό σύστηµα -απουσία εθιστικής λαχτάρας.

Σηµειωτέον ότι: δεν προκαλούν όλα τα ναρκωτικά την ίδια επίδραση και ακόµη και το ίδιο

ναρκωτικό µπορεί να επενεργήσει διαφορετικά στο ίδιο άτοµο ανάλογα την περίσταση.

Η Φύση των Ουσιών

Ο όρος παραισθησιογόνα είναι εσφαλµένος επειδή οι ουσίες αυτές δεν προκαλούν

παραισθήσεις κατά τη συνήθη δοσολογία. Με τον όρο παραισθήσεις στην κυριολεξία

εννοούµε αντιλήψεις ανυπόστατες, που όµως εµφανίζονται ως απολύτως ρεαλιστικές. Οι

τυπικές "παραισθήσεις" που προξενούνται από τις ψυχεδελικές ουσίες µπορούν µε

µεγαλύτερη ακρίβεια να περιγραφούν ως µεταλλαγές της κανονικής αντιλήψεως, καθώς το

υποκείµενο έχει συνήθως επίγνωση της απατηλής και προσωπικής φύσης των αντιλήψεών

του. ∆ηλητήρια όπως η διφενυδραµίνη και η ατροπίνη, µπορεί να προκαλέσουν

παραισθήσεις µε την κυριολεκτική έννοια.

Τα ψυχεδελικά, αποσυνδετικά και δηλητήρια έχουν µάκρα ιστορία χρήσης στο πλαίσιο των

θεραπευτικών και θρησκευτικών παραδόσεων όλου του κόσµου. Χρησιµοποιούνται σε

σαµανικές τελετουργικές µορφές ίασης και µαντικής, σε ιεροτελεστίες µυήσεως και σε


θρησκευτικές τελετές συγκριτιστικών κινηµάτων, όπως η União do Vegetal (Ενότητα των

Φυτών*), η Santo Daime και η Ιθαγενής Αµερικανική Εκκλησία (Πεγιοτισµός).

Όταν οι ψυχεδελικές -ή και άλλες- ουσίες χρησιµοποιούνται για θρησκευτικούς σκοπούς

αναφέρονται ως ενθεογενείς.

Επίσης, σε κάποιες πολιτείες ή σε κάποιες ειδικές ζώνες κάποιες ουσίες όπως το πεγιότ,

κρίνονται ως αναπόσπαστο µέρος της θρησκευτικής εθιµοτυπίας, και γι' αυτό θεωρούνται

νόµιµες.

Οι παραισθησιογόνες ουσίες εξακολουθούν µέχρι και σήµερα -και παρά τις τόσες

απαγορεύσεις- να εξετάζονται ως θεραπευτικοί παράγοντες για την αντιµετώπιση της

κατάθλιψης, της διαταραχής µετατραυµατικού στρες, της ιδεοψυχαναγκαστικής

διαταραχής, του αλκοολισµού, της οπιοµανίας, της αθροιστικής κεφαλαλγίας

("αυτοκτονικοί πονοκέφαλοι") και άλλων ασθενειών.

Παλιότερες στρατιωτικές έρευνες εστίασαν στη χρησιµοποίνηση αυτών των ουσιών ως

παραγόντων ανικατότητας, χωρίες αποτέλεσµα, ενώ µυστικές υπηρεσίες δοκίµασαν τα

παραισθησιογόνα µε την ελπίδα ότι παρέχουν ένα αποτελεσµατικό ανακριτικό µέσο, και

πάλι όµως χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.

Όµως η πιο δηµοφιλής και η πιο στιγµατισµένη χρήση των ψυχεδελικών στο ∆υτικό Κόσµο

συνδέθηκε µε την αναζήτηση άµεσων θρησκευτικών εµπειριών, αυξηµένης

δηµιουργικότητας, προσωπικής ανάπτυξης και "διεύρυνσης του πνεύµατος".

Η χρήση ψυχεδελικών ναρκωτικών ήταν από τα βασικά εργαλεία της αντικουλτούρας της

δεκαετίας του 196ο, καθώς συνδέθηκε µε διάφορα κοινωνικά κινήµατα και µε τη

γενικευµένη ατµόσφαιρα εξέγερσης και διαµάχης µετάξυ γενεών.

Παρά την απαγόρευση, η αναζωογονητική, πνευµατική και θεραπευτική χρήση των

ψυχεδελικών συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Οργανώσεις όπως η ∆ιεπιστηµονική Ένωση

Ψυχεδελικών Ερευνών (MAPS ) και το Ίδρυµα Ερευνών του Έφτερ (Heffter Research

Institute), προσανατολίζονται στο να ενθαρρύνουν την έρευνα παρέχοντας προστασία και

αποδοτικότητα, ενώ οµάδες νοµικής βοήθειας, όπως το Κέντρο Γνωστικής Ελευθερίας και

∆εοντολογίας (Center for Cognitive Liberty and Ethics ) πιέζουν για τη νοµιµοποίησή τους.

Πέρα όµως από τη δράση των υπέρµαχων, οι παραισθησιογόνες ουσίες χρησιµοποιούνται

ευρύτατα στη βασική επιστηµονική έρευνα για την κατανόηση της νοητικής και

εγκεφαλικής λειτουργίας. Παρ' όλα αυτά, από τη διακοπή κάθε πειράµατος που αφορούσε


τις παραισθησιογόνες ουσίες προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960, η έρευνα πάνω στις

θεραπευτικές εφαρµογές τους ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, µέχρι και τις αρχές τις τελευταίας

δεκαετίας οπότε αφέθηκε να συνεχιστεί. Σε µερικές περιπτώσεις, περιλαµβάνει έρευνα που

αφορά ανθρώπινα υποκείµενα, όπως αυτή που διεξήγαγε ο Ρόλαντ Γκρίφιθς κι οι

συνεργάτες του.

ΠΑΡΑΫΠΝΙΑ

Παραϋπνία είναι οποιαδήποτε διαταραχη υπνου όπως η υπνοβασια, η κατανάλωση

τροφής κατά τη διάρκεια του ύπνου, η σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια του ύπνου, το

τρίξιµο των δοντιών, ο νυχτερινός τρόµος, η διαταραχή συµπεριφοράς REM κ.ά. Οι

παραϋπνίες συχνά σχετίζονται µε το άγχος και την κατάθλιψη, ωστόσο µπορεί να

σχετιστούν και µε βιολογικούς παράγοντες. Πολλές παραϋπνίες είναι πιο συνήθεις στα

παιδιά από ότι στους ενήλικους.

Σε αντίθεση µε τις δυσυπνίες, οι παραϋπνίες δεν σχετίζονται µε τον συγχρονισµό ή µε τις

ανωµαλίες των µηχανισµών που παράγουν τις καταστάσεις ύπνου και ξύπνιου. Οι

παραϋπνίες αντιπροσωπεύουν την ψυχολογική ενεργοποίηση διάφορων συστηµάτων σε

ακατάλληλες στιγµές κατά τη διάρκεια ύπνου και ξύπνιου. Συγκεκριµένα αυτές οι

διαταραχές περιέχουν την ενεργοποίηση του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος, µηχανικού

συστήµατος, ή της νοητικής διαδικασίας που λαµβάνει µέρος κατά τη διάρκεια της

µετάβασης από τον ύπνο στον ξύπνιο.

Η παραϋπνίες συµβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου και εµφανίζονται στο

εγκεφαλογράφηµα ως αργά κύµατα ύπνου.

Πολλές παραϋπνίες, όπως η υπνοβασία, είναι πολύ επικίνδυνες. Για παράδειγµα, κάποιο

άτοµο µε διαταραχή συµπεριφοράς REM, ενώ προσπαθήσει να κουνήσει µια ρακέτα του

τένις σε έναόνειρο µπορεί να τραυµατίσει κάποιο άλλο άτοµο που κοιµάται µαζί του. Άτοµα

µε που πάσχουν από νυχτερινό τρόµο µπορεί να ξυπνούν άλλα άτοµα αλλά και να έχουν

πρόβληµα να κοιµηθούν και οι ίδιοι. Για αυτούς τους λόγους τα άτοµα που υποφέρουν από

παραϋπνίες χρειάζονται ιατρική βοήθεια.


ΑΥΤΙΣΜΟΣ

Ο Αυτισµός είναι µια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από µειωµένη

κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισµένη,

επαναλαµβανόµενη και στερεότυπη συµπεριφορά. Όλες αυτές οι ενδείξεις ξεκινούν πριν το

παιδί γίνει τριών ετών.

Στην διαταραχή του αυτισµού εµπλέκονται διάφορες εγκεφαλικές δοµές µε τρόπο που δεν

έχει διασαφηνιστεί επαρκώς. Οι δύο άλλες διαταραχές του φάσµατος του αυτισµού (ASD)

είναι το σύνδροµο Άσπεργκερ, στο οποίο δεν παρατηρείται καθυστέρηση στη γνωστική

ανάπτυξη και τη γλώσσα, και η Εκτεταµένη διαταραχή της ανάπτυξης - Μη

προσδιοριζόµενη αλλιώς (PDD-NOS), όπου διαγνώσκεται όταν δεν πληρούνται επαρκώς τα

κριτήρια για τις άλλες δύο διαταραχές

Ο αυτισµός έχει µια ισχυρή γενετική βάση, αν και η γενετική του αυτισµού είναι πολύπλοκη

και είναι ασαφές κατά πόσον το ASD εξηγείται περισσότερο από σπάνιες µεταλλάξεις ή από

σπάνιους συνδυασµούς των κοινών γενετικών παραλλαγών. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο

αυτισµός συνδέεται στενά µε παράγοντες που προκαλούν εκ γενετής ανωµαλίες Οι γνώµες

διίστανται σχετικά µε τα άλλα προτεινόµενα περιβαλλοντικά αίτια, όπως βαρέα µέταλλα,

φυτοφάρµακα ή εµβόλια παιδικής ηλικίας. Οι υποθέσεις σχετικά µε τα εµβόλια είναι

βιολογικά µη εξηγήσιµες και στερούνται πειστικών επιστηµονικών αποδείξεων. Όσον

αφορά τα στατιστικά στοιχεία, η αναλογία του αυτισµού είναι περίπου 1 ή 2 ανά 1.000

άτοµα. Η αναλογία των ASD είναι περίπου 6 ανά 1000, ενώ η αναλογία ανδρών-γυναικών

είναι 4 προς 1.


Σύνδροµο Άσπεργκερ (ΣΑ)

Είναι µια διαταραχή του φάσµατος του αυτισµού που χαρακτηρίζεται από σηµαντικές

δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση καθώς και σε περιορισµένες και

επαναλαµβανόµενες συµπεριφορές και ενδιαφέροντα.∆ιαφέρει από άλλες διαταραχές του

φάσµατος του αυτισµού λόγω της σχετικής διατήρησης της γλωσσικής και γνωστικής

ανάπτυξης. Αν και δεν απαιτούνται για τη διάγνωση, η φυσική αδεξιότητα και η άτυπη

(περίεργη, παράξενη) χρήση της γλώσσας αναφέρονται συχνά.

Το σύνδροµο πήρε το όνοµά του από τον αυστριακό παιδίατρο Hans Asperger ο οποίος, το

1944, µελέτησε και περιέγραψε παιδιά στην πρακτική του, τα οποία στερούνταν λεκτικών

ικανοτήτων επικοινωνίας, επιδείκνυαν περιορισµένη συµπάθεια προς τους συνοµηλίκους

τους, και ήταν σωµατικά αδέξια. Η σύγχρονη αντίληψη του συνδρόµου ξεκίνησε να

υπάρχει το 1981, και πέρασε από µια περίοδο εκλαΐκευσης µε αποτέλεσµα να γίνει

τυποποιηµένη ως διάγνωση στις αρχές του 1990. Πολλά ερωτήµατα παραµένουν για τις

πτυχές της διαταραχής. Για παράδειγµα, υπάρχουν αµφιβολίες για το αν είναι διαφορετική

από τον αυτισµό υψηλής λειτουργικότητας. Εν µέρει εξαιτίας αυτού η επικράτησή της δεν

έχει εδραιωθεί. Έχει προταθεί να εξαλειφθεί η διάγνωση του συνδρόµου Asperger, να

αντικατασταθεί από µια διάγνωση της διαταραχής ου φάσµατος του αυτισµού σε κλίµακα

σοβαρότητας.

Η ακριβής αιτία δεν είναι γνωστή. Παρά το γεγονός ότι οι έρευνες δείχνουν µάλλον

γενετικό υπόβαθρο, δεν υπάρχει γνωστή γενετική αιτιολογία και οι τεχνικές απεικόνισης

του εγκεφάλου δεν έχουν προσδιορίσει µια σαφή κοινή παθολογία. ∆εν υπάρχει ενιαία

θεραπεία και η αποτελεσµατικότητα συγκεκριµένων παρεµβάσεων υποστηρίζεται µόνο από

περιορισµένα δεδοµένα. Η παρέµβαση στοχεύει στη βελτίωση των συµπτωµάτων και της

λειτουργικότητας. Το κύριο στήριγµα της διαχείρισης είναι η συµπεριφορική θεραπεία, που

εστιάζει σε συγκεκριµένα ελλείµµατα για την αντιµετώπιση φτωχών δεξιοτήτων

επικοινωνίας, εµµονές ή επαναλαµβανόµενη ρουτίνα και φυσική αδεξιότητα. Στα

περισσότερα παιδιά υπάρχει βελτίωση καθώς ωριµάζουν µέχρι την ενηλικίωση αλλά

κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες µπορεί να παραµένουν.


(Άτοµα µε σύνδροµο Άσπεργκερ παρουσιάζουν συχνά έντονο ενδιαφέρον για κάτι. Το

αγόρι της εικόνας παρακολουθεί, γοητευµένο, µια πολύπλοκη κατασκευή που προσοµοιάζει

µε µοριακή δοµή.)

Nοσός του Πάρκινσον

Η νόσος του Πάρκινσον είναι Νευροεκφυλιστική ασθένεια της µέλαινας ουσίας. Η µέλαινα

ουσία αποτελεί τµήµα ενός δικτύου πυρήνων στις εσωτερικές περιοχές του εγκεφάλου τα

οποία οποία αποκαλούνται βασικά γάγγλια. Οφείλεται στην προοδευτική νέκρωση των

κυττάρων της µέλαινας ουσίας τα οποία παράγουν το νευροδιαβιβαστή ντοπαµίνη. Η

ντοπαµίνη βοηθά την δηµιουργία και τον έλεγχο της κίνησης του σώµατός µας.Η έλλειψη

της ντοπαµίνης σε δοµές των βασικών γαγγλίων, είναι η αιτία των εξωπυραµιδικών

συµπτωµάτων, τα οποία µπορεί είναι τρόµος (τρεµούλα), δυσκαµψία ή ακαµψία,

βραδυκινησία ή ακινησία και αστάθεια. Η ασθένεια ανακαλύφθηκε το 1817 από τον Τζέιµς

Πάρκινσον.ο Jean-Martin Charcot το 1876 περιέγραψε έναν ασθενή που δεν είχε καθόλου

τρόµο ενώ είχε δυσκαµψία και πρότεινε το σύνδροµο να πάρει το όνοµα «Νόσος του

Πάρκινσον» τιµώντας τον Άγγλο ιατρό, αντί «Τροµώδης Παράλυση» που ίσχυε µέχρι τότε.


Σήµερα ασθενείς πού κάνουν χρήση αντιψυχωσικών φαρµάκων (κλασικά νευροληπτικά,

π.χ αλοπεριδόλη) µπορεί να παρουσιάσουν ανάλογη εικόνα (δευτερογενής

παρκινσονισµός). Αντι-παρκινσονικά φάρµακα είναι τα λεβοντόπα-καρβιντόπα,

βρωµοκρυπτίνη, αµανταδίνη, αντιµουσκαρινικά κ.τ.λ. Έχουν προταθεί και χειρουργικές

θεραπείες όπως τελευταία η εν τω βάθη εγκεφαλική διέγερση του υποθαλαµικού

πυρήνα(DBS-STN)

Σηµαντικό ρόλο στην αποκατάσταση του ασθενούς έχουν προγράµµατα εργοθεραπείας και

φυσικοθεραπείας, που βοηθούν σε µία πιο αυτόνοµη ζωή. Η φυσικοθεραπεία έχει ως κύριο

στόχο τη διατήρηση της µέγιστης πιθανής λειτουργικότητας των ασθενών µέσω

επανεκµάθησης των φυσιολογικών προτύπων κίνησης, διατήρησης της ελαστικότητας των

µυών και υποκατάστασης της αδύνατης κινητικής συµπεριφοράς από µια άλλη εφικτή µε

παρόµοια αποτελεσµατικότητα.

Αλτσχάιµερ

(δεξια αλτσχάιµερ)

Η νόσος Αλτσχάιµερ είναι η πιο κοινή µορφή άνοιας. Είναι µια ασθένεια µη θεραπεύσιµη,

εκφυλιστική και θανατηφόρα η οποία περιγράφηκε αρχικά από το Γερµανό ψυχίατρο και

νευροπαθολόγο Αλοΐσιο Αλτσχάιµερ το 1906 (εξ ού και το όνοµα). Γενικά εντοπίζεται


στους ανθρώπους πάνω από 65 ετών, αν και το λιγότερο συχνά, πρόωρο Αλτσχάιµερ

µπορεί να εµφανιστεί πολύ νωρίτερα, ίσως και πριν τα 50.

Κατ' εκτίµηση 26,6 εκατοµµύρια άνθρωποι είχαν παγκοσµίως Αλτσχάιµερ το 2006, και

αυτός ο αριθµός µπορεί να τετραπλασιάσει µέχρι το 2050. Αν και ο κάθε πάσχων έχει

Αλτσχάιµερ µε έναν ιδιαίτερο τρόπο, υπάρχουν πολλά κοινά συµπτώµατα. Τα πιο πρόωρα

αισθητά συµπτώµατα της ασθένειας συχνά δεν διαγιγνώσκονται ως Αλτσχάιµερ αλλά ως

κάτι διαφορετικό, π.χ στρες ή άλλες ψυχολογικές διαταραχές. Στα πρώτα στάδια, το

συνηθέστερο αναγνωρισµένο σύµπτωµα είναι η απώλεια µνήµης, όπως και η δυσκολία

στην επαναφορά στην µνήµη πρόσφατων γεγονότων.

Η διερεύνηση για διάγνωση Αλτσχάιµερ σε πιθανούς ασθενείς επιβεβαιώνεται συνήθως µε

διανοητικές αξιολογήσεις και γνωστικές δοκιµές, που ακολουθούνται συχνά από

ακτινογραφίες κτλ του εγκεφάλου. Με την πρόοδο της ασθένειας, τα συµπτώµατα

περιλαµβάνουν σύγχυση, οξυθυµία, επιθετικότητα, ταλάντευση διάθεσης, διακοπή οµιλίας,

απώλεια της µακροπρόθεσµης µνήµης, και τη γενική κοινωνική απόσυρση του πάσχοντος

καθώς οι αισθήσεις του µειώνονται.

Βαθµιαία, οι σωµατικές λειτουργίες µειώνονται, οδηγώντας τελικά στο θάνατο .. Η

πρόγνωση είναι δύσκολο να αξιολογηθεί, καθώς η διάρκεια της ασθένειας ποικίλλει. Το

Αλτσχάιµερ αναπτύσσεται για µια απροσδιόριστη χρονική περίοδο, και µπορεί να

αναπτυχθεί για χρόνια. Η µέση υπολογιζόµενη διάρκεια ζωής µετά από τη διάγνωση είναι

περίπου επτά έτη. Λιγότεροι από 3% των ατόµων ζουν περισσότερο από δεκατέσσερα έτη

µετά από τη διάγνωση. Η αιτία και η πρόοδος η της ασθένειας δεν είναι κατανοητή καλά

ακόµη. Η έρευνα δείχνει ότι η ασθένεια συνδέεται µε πλάκες στον εγκέφαλο. Από το 2008,

περισσότερες από 500 κλινικές δοκιµές ερευνούν πιθανές θεραπείες για την ασθένεια, αλλά

είναι άγνωστο εάν οποιαδήποτε από αυτές θα αποδειχθεί επιτυχής. Πολλά µέτρα έχουν

προταθεί για την πρόληψη του Αλτσχάιµερ, αλλά η αξία τους δεν είναι ακόµη

αποδεδειγµένη στην επιβράδυνση ή τη µείωση της δριµύτητας της ασθένειας.

Η διαρκής διανοητική εγρήγορση, η σωµατική άσκηση, και µια ισορροπηµένη διατροφή

συστήνονται ως πιθανή µέθοδος πρόληψης. Επειδή η νόσος Αλτσχάιµερ δεν µπορεί να

θεραπευτεί και είναι εκφυλιστική, η διαχείριση των ασθενών είναι πολύ σηµαντική. Ο/Η

σύζυγος ή ένας στενός συγγενής συχνά παίρνει το βάρος της φροντίδας του ασθενούς.

Στις αναπτυγµένες χώρες, το Αλτσχάιµερ είναι µια από τις δαπανηρές ασθένειες στην

κοινωνία


ΠΡΟ ΑΝΟΙΑ

Τα πρώτα συµπτώµατα συχνά συνδέονται µε τη γήρανση ή την αρτηριακή πίεση. Η

λεπτοµερής νευροψυχολογική µελέτη µπορεί να αποκαλύψει ήπιες γνωστικές δυσκολίες

µέχρι και οκτώ έτη προτού να εκπληρώσει ένα πρόσωπο τα κλινικά κριτήρια για τη

διάγνωση του Αλτσχάιµερ. Αυτά τα πρόωρα συµπτώµατα µπορούν να έχουν επιπτώσεις

στις πιο σύνθετες καθηµερινές δραστηριότητες διαβίωσης. Το πιο αξιοπρόσεχτο πρόβληµα

είναι η απώλεια µνήµης, η οποία παρουσιάζεται ως δυσκολία στην επαναφορά των

πρόσφατων γεγονότων στη µνήµη και ανικανότητα να συγκρατηθούν νέες πληροφορίες.

Προβλήµατα µε τον προγραµµατισµό απλών δραστηριοτήτων ή της ευελιξίας της σκέψης

µπορούν επίσης να είναι συµπτώµατα των πρώτων σταδίων του Αλτσχάιµερ.

Σε αυτή τη φάση µπορεί να παρατηρηθεί απάθεια, η οποία θα παραµείνει ως το πιο

επίµονο νευροψυχιατρικό σύµπτωµα καθ' όλη τη διάρκεια της ασθένειας. Ως προκλινικό

στάδιο της ασθένειας αναγνωρίζεται επίσης η ήπια γνωστική εξασθένιση (ΗΓΕ), αλλά το

θέµα είναι ακόµη υπό συζήτηση µεταξύ των επιστηµόνων.

ΑΡΧΙΚΗ ΑΝΟΙΑ

Στους ανθρώπους µε Αλτσχάιµερ, η αυξανόµενη εξασθένιση της εκµάθησης και της µνήµης

οδηγεί τελικά στην οριστική διάγνωση από το γιατρό. Σε ένα µικρό ποσοστό ασθενών, οι

δυσκολίες µε την οµιλία, τις εκτελεστικές λειτουργίες, την αντίληψη (αγνωσία), ή την

εκτέλεση κινήσεων (απραξία) είναι πιο σηµαντικές από την εξασθένηση της µνήµης.

Το Αλτσχάιµερ δεν έχει τις ίδιες επιπτώσεις σε όλες τις ικανότητες µνήµης. Παλαιότερες

µνήµες του ασθενή στη ζωή του (επεισοδιακή µνήµη), γεγονότα που µαθαίνονται

(σηµαντική µνήµη), και η µνήµη του σώµατος στο πώς να κάνει διάφορα πράγµατα, όπως

η χρήση πιρουνιού επηρεάζονται σε µικρότερο βαθµό, σε σχέση µε νέα γεγονότα και

αναµνήσεις. Τα γλωσσικά προβλήµατα χαρακτηρίζονται κυρίως από συρρικνωµένο

λεξιλόγιο και µειωµένη άνεση έκφρασης, τα οποία οδηγούν σε γενική εξασθένηση της

προφορικής και γραπτής γλώσσας.

Σε αυτό το στάδιο, ο ασθενής είναι συνήθως σε θέση να εκφράσει βασικές ιδέες. Ο

ασθενής µπορεί και εκτελεί λεπτές κινήσεις όπως το γράψιµο, το σχέδιο αλλά άλλες

κινήσεις γίνονται µε δυσκολία, κάνοντας τους πάσχοντες να φαίνονται αδέξιοι.


Καθώς η ασθένεια προχωρά, οι ασθενείς συχνά εξακολουθούν να µπορούν να εκτελούν

πολλές εργασίες ανεξάρτητα, αλλά, στις πιο απαιτητικές δραστηριότητες, µπορεί να

χρειαστούν βοήθεια ή επίβλεψη.

ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΗ ΑΝΟΙΑ

Η προοδευτική επιδείνωση εµποδίζει τελικά την αυτάρκεια του ασθενούς, έτσι ώστε αυτός

να µη µπορεί να πραγµατοποιεί τις πιο κοινές δραστηριότητες της καθηµερινής ζωής. Οι

λεκτικές δυσκολίες γίνονται εµφανείς και οδηγούν συχνές ανακριβείς αντικαταστάσεις

λέξεων. Οι δεξιότητες ανάγνωσης και σύνταξης εγγράφων επίσης σταδιακά χάνονται. Ο

συντονισµός κινήσεων σταδιακά χάνεται µε το πέρασµα του χρόνου, µειώνοντας τη

δυνατότητα να εκτελεσθούν καθηµερινές δραστηριότητες.

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, τα προβλήµατα µνήµης επιδεινώνονται, και το

πρόσωπο µπορεί να αποτύχει να αναγνωρίσει τους στενούς συγγενείς. Η µακροπρόθεσµη

µνήµη, που ήταν προηγουµένως άθικτη, εξασθενεί, και η συµπεριφορά αλλάζει. Κοινές

νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις είναι η περιπλάνηση, η οξυθυµία και η αστάθεια, οδηγώντας

σε λυγµούς, ξεσπάσµατα επιθετικότητας ή αντίστασης.

Περίπου το 30% των ασθενών εµφανίζει το σύνδροµο παραληρητικής εσφαλµένης

ταυτοποίησης (delusional misidentification syndrome) και άλλα συµπτώµατα

παραληρητικών ιδεών, καθώς και ακράτεια ούρων.

ΕΞΕΛΙΓΜΕΝΗ ΑΝΟΙΑ

Κατά τη διάρκεια αυτού του τελευταίου σταδίου του Αλτσχάιµερ, ο ασθενής εξαρτάται

απολύτως από αυτούς που τον φροντίζουν. Η οµιλία µειώνεται σε απλές φράσεις ή ακόµα

και µεµονωµένες λέξεις, οδηγώντας τελικά στην πλήρη απώλεια οµιλίας. Παρά την απώλεια

των γλωσσικών δυνατοτήτων, οι ασθενείς µπορούν συχνά να καταλάβουν και να

επιστρέψουν συναισθηµατικά σήµατα.

Αν και η επιθετικότητα µπορεί ακόµα να είναι παρούσα, η απάθεια και η πλήρης εξασθένιση

είναι τα πιο κοινά χαρακτηριστικά. Οι ασθενείς τελικά δεν θα είναι σε θέση να εκτελέσουν

ούτε τις απλούστερες πράξεις χωρίς βοήθεια. Η µάζα και η κινητικότητα µυών

επιδεινώνονται σε σηµείο όπου ο ασθενής είναι µόνιµα στο κρεβάτι.


Τελικά έρχεται θάνατος, ο οποίος προκαλείται συνήθως από κάποιο εξωτερικό παράγοντα

όπως τα έλκη ή η πνευµονία, και όχι από το ίδιο το Αλτσχάιµερ.

ΑΙΤΙΕΣ

Τρεις σηµαντικές ανταγωνιστικές υποθέσεις υπάρχουν για την αιτία της ασθένειας. Η

παλαιότερη, στην οποία είναι βασισµένη η σηµαντική πλειονότητα θεραπείας µε φάρµακα,

είναι η χολινεργική υπόθεση.

Χολινεργική υπόθεση

Αυτή η υπόθεση προτείνει ότι το Αλτσχάιµερ προκαλείται από τη µειωµένη σύνθεση των

νευροδιαβιβαστών ακετυλοχολίνης. Η χολινεργική υπόθεση δεν είναι ευρέως αποδεκτή,

κατά ένα µεγάλο λόγο επειδή τα φάρµακα που προορίζονται για να αντιµετωπίσουν την

ανεπάρκεια ακετυλοχολίνης δεν είναι πολύ αποτελεσµατικά. Άλλα χολινεργικά αίτια έχουν

επίσης προταθεί, πχ έναρξη µεγάλης κλίµακας συνάθροισης αµυλοειδούς που οδηγεί σε

νευροφλεγµονές.

Βήτα αµυλοειδής

Το 1991, προτάθηκε η θεωρία ότι οι βήτα αµυλοειδείς (Aβ) συγκεντρώσεις είναι η κύρια

αιτία της ασθένειας . Υποστήριξη για αυτή τη θεωρία προέρχεται από τη θέση του γονιδίου

για την πρόδροµο της βήτα αµυλοειδούς πρωτεΐνης (APP) στο χρωµόσωµα 21, µαζί µε το

γεγονός ότι άνθρωποι µε το σύνδροµο Down έχουν µια προδιάθεση για Αλτσχάιµερ και

συνήθως αναπτύσσουν την ασθένεια στην ηλικία των 40-50. Επίσης το APOE4, ο

σηµαντικότερος γενετικός παράγοντας κινδύνου για το Αλτσχάιµερ, οδηγεί στην

υπερβολική αµυλοειδή συγκέντρωση στον εγκέφαλο, πριν προκύψουν τα συµπτώµατα

Αλτσχάιµερ. Κατά συνέπεια, η απόθεση Aβ στον εγκέφαλο προηγείται του Αλτσχάιµερ. Τα

περαιτέρω στοιχεία προέρχονται από τη διαπίστωση ότι γενετικά τροποποιηµένα ποντίκια,

τα οποία παρουσιάζουν µια µορφή µεταλλάξεων του ανθρώπινου γονιδίου APP,

αναπτύσσουν αµυλοειδείς πλάκες και Αλτσχάιµερ. Σε δοκιµές σε ανθρώπους, ένα πρώιµο

πειραµατικό εµβόλιο διαπιστώθηκε ότι καθαρίζει τις αµυλοειδείς πλάκες, αλλά δεν είχε

οποιαδήποτε σηµαντική επίδραση στην άνοια .


Βήτα αµυλοειδείς συγγενείς

Το 2009, αυτή η θεωρία ενηµερώθηκε, προτείνοντας ότι ένας στενός συγγενής της

πρωτεΐνης βήτα αµυλοειδούς, και όχι απαραιτήτως το ίδιο το βήτα αµυλοειδές, µπορεί να

είναι κύριος ένοχος για την ασθένεια. Η θεωρία υποστηρίζει ότι ένας αµυλοειδής συγγενής

µηχανισµός που κόβει τις νευρωνικές συνδέσεις στον εγκέφαλο στην αρχική φάση της

ζωής µπορεί να ενεργοποιείται στην γεροντική ηλικία για να προκαλέσει το νευρωνικό

µαρασµό του Αλτσχάιµερ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ

Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων Αλτσχάιµερ είναι σποραδικής εµφάνισης,

πράγµα που σηµαίνει ότι η ασθένεια δεν είναι κληρονοµική, αν και κάποια γονίδια µπορεί

να λειτουργούν ως παράγοντες κινδύνου. Από την άλλη πλευρά, γύρω στο 0,1% των

περιπτώσεων Αλτσχάιµερ οφείλεται στις αυτοχρωµοσωµατικές (κληρονοµικές) µεταλλαγές,

και συνήθως εµφανίζονται πριν τα 65.

Το Αλτσχάιµερ µπορεί να εξηγηθεί κυρίως από µεταλλαγές σε τρία γονίδια, αλλά η πιο

κοινή µορφή δεν µπορεί να εξηγηθεί ακόµα µε κάποιο καθαρά γενετικό µοντέλο. Το

γονίδιο απολιποπρωτεΐνης (APOE) είναι ο ισχυρότερος γενετικός παράγοντας κινδύνου για

Αλτσχάιµερ που ανακαλύφθηκε µέχρι τώρα, αλλά η παρουσία του δεν εξηγεί όλα τα

περιστατικά της ασθένειας. Αυτές οι µεταλλαγές έχουν ανακαλυφθεί σε τρία διαφορετικά

γονίδια: γονίδιο αµυλοειδούς πρωτεΐνης (APP) και πρεζενιλινών 1 και 2. Οι περισσότερες

µεταλλαγές στα γονίδια APP και πρεζενιλινών αυξάνουν την παραγωγή µιας µικρής

πρωτεΐνης αποκαλούµενης Abeta42, το οποίο είναι το κύριο συστατικό των πλακών

γεροντικής άνοιας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις του Αλτσχάιµερ δεν αποδεικνύεται η κληρονοµικότητα,

αλλά τα γονίδια µπορούν να ενεργήσουν ως παράγοντες για την εκδήλωση της ασθένειας.

Ο πιο γνωστός γενετικός παράγοντας είναι το αλληλόµορφο γονίδιο ε4 του APOE. Αυτό το

γονίδιο εµπλέκεται σε µέχρι 50% των περιπτώσεων του Αλτσχάιµερ. Οι γενετιστές

συµφωνούν ότι πολυάριθµα άλλα γονίδια ενεργούν επίσης ως παράγοντες κινδύνου ή

παίζουν προστατευτικό ρόλο που επηρεάζει την ανάπτυξη του Αλτσχάιµερ. Πάνω από 400

γονίδια έχουν εξεταστεί για συσχέτιση µε το σποραδικό Αλτσχάιµερ, τα περισσότερα µε


µηδενικά αποτελέσµατα. Ένας υποψήφιος είναι µια παραλλαγή του γονιδίου της ρεελίνης,

η οποία µπορεί να συµβάλλει στην ανάπτυξη Αλτσχάιµερ στις γυναίκες.

ΕΠΗ∆ΙΜΙΟΛΟΓΙΑ

Η νόσος εµφανίζεται περισσότερο σε άτοµα προχωρηµένης ηλικίας. Η συχνότητα

εµφάνισης της ασθένειας διαφοροποιείται µε την ηλικία: κάθε πέντε έτη µετά από την

ηλικία των 65, ο κίνδυνος εµφάνισης της ασθένειας περίπου διπλασιάζεται. Υπάρχουν

επίσης διαφορές µεταξύ των φύλων. Οι γυναίκες έχουν υψηλότερο κίνδυνο για

Αλτσχάιµερ, ιδιαίτερα στον πληθυσµό µεγαλύτερο από 85.

∆εδοµένου ότι η επίπτωση του Αλτσχάιµερ αυξάνεται µε την ηλικία, είναι ιδιαίτερα

σηµαντικό στις επιδηµιολογικές µελέτες να ληφθεί υπόψη η µέση ηλικία του µελετώµενου

πληθυσµού. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, η εξάπλωση του Αλτσχάιµερ υπολογίστηκε να είναι

1.6 ανά 1000 το έτος 2000 στη ηλικιακή οµάδα 65-74, µε το ποσοστό που αυξάνεται σε 19

ανά 1000 στην οµάδα 75-84 και 42 ανά 1000 στην οµάδα 84 και άνω.

Ο Παγκόσµιoς Οργανισµός Υγείας υπολόγισε ότι, το 2005, 0.379% των ανθρώπων

παγκοσµίως είχε άνοια, και ότι η εξάπλωση θα αυξανόταν σε 0.441% το 2015 και σε

0.556% το 2030. Άλλες µελέτες έχουν συναγάγει παρόµοια συµπεράσµατα. Μια άλλη

µελέτη υπολόγισε ότι, το 2006, 0.40% του παγκόσµιου πληθυσµού πάσχει από

Αλτσχάιµερ, και ότι το ποσοστό θα τριπλασιαζόταν µέχρι το έτος 2050

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Στην καθηµερινή ζωή µε τον όρο κατάθλιψη εννοούµε µια κατάσταση θλίψης και

µελαγχολίας, αυτό συνήθως είναι παροδικό και µάλλον οφείλεται σε κάτι σχετικά ασήµαντο

και επουσιώδες.

Στην ψυχιατρική ο όρος κατάθλιψη µπορεί επίσης να έχει αυτή τη σηµασία αλλά συνήθως

αναφέρεται σε µία ψυχική ασθένεια, όταν δηλαδή έχει φτάσει σε επίπεδο υψηλής

σοβαρότητας.

Όταν κάποιος έχει κατάθλιψη συνήθως περιγράφει τον εαυτό του ως λυπηµένο,

απεγνωσµένο, αποθαρρυµένο και απογοητευµένο.


Τα αίτια της κατάθλιψης

Η κατάθλιψη µπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες που ενεργούν µόνοι τους ή

καισυντονισµένα. Τα αίτιά της είναι:

·

Περιβάλλον

Στο περιβάλλον ανήκουν διάφορες καταστάσεις όπως η απώλεια ενός αγαπηµένου

προσώπου ή η µετακόµιση από ένα σπίτι σε ένα άλλο. Επίσης οι οικογενειακές διαµάχες, οι

αποχωρισµοί, η µοναξιά και η κοινωνική αποµόνωση µπορούν να οδηγήσουν στην

κατάθλιψη. Ακόµη και τα

οικονοµικά προβλήµατα µπορούν να προκαλέσουν πολλές φόρες κατάθλιψη. Τέλος αλλά

αίτια

είναι οι κλιµατικές συνθήκες όπως η βροχή και η συννεφιά. Γενικότερα τα µονότονα

περιβάλλοντα µπορεί να είναι καταθλιπτικά

·

Ψυχολογικοί παράγοντες

Μερικές φορές η κατάθλιψη µπορεί να προκληθεί από εσωτερικά προβλήµατα. Η

απαισιοδοξία ή έλλειψη αυτοσεβασµού µπορούν να οδηγήσει σε κατάθλιψη όπως και

διάφορες αλλαγές που συµβαίνουν στην ψυχολογία του ατόµου.

·

Βιολογικοί παράγοντες

Είναι διάφοροι αλλά γενικώς περιλαµβάνουν κληρονοµικούς, νευρολογικούς, ορµονικούς

και εποχιακούς παράγοντες. Επίσης µπορεί να σχετίζονται µε κάποια ασθένεια.


ΦΟΒΙΕΣ

Οι φοβίες χαρακτηρίζονται από αδικαιολόγητο, παράλογο και υπερβολικό φόβο χωρίς να

υπάρχει πραγµατικός κίνδυνος οι οποίες οδηγούν ένα άτοµο στο να αποφεύγει ορισµένες

καταστάσεις ή όταν βρίσκεται αντιµέτωπος µε αυτές να τις βιώνει µε πολύ έντονο άγχος.

H φοβία ενός ατόµου µπορεί να οφείλεται είτε σε µια άσχηµη εµπειρία, είτε σε άγχος

µήπως και αποτύχει, είτε σε άλλες αιτίες. Πολλές φορές τα άτοµα αναπτύσσουν φοβίες

ακόµη και αν δεν έχουν βιώσει οι ίδιοι την άσχηµη κατάσταση που τους προκάλεσε την

φοβία(πχ. Η φοβία για τα

αεροπλάνα µπορεί να καλλιεργηθεί από την τηλεόραση) Τα αποτελέσµατα πάντως είναι

σίγουρα δυσάρεστα εφόσον το άτοµο αναγκάζεται να αποκόβεται από δραστηριότητες που

έχουν σχέση µε

την συγκεκριµένη φοβία και να ζουν σε άγχος ή ακόµη και πανικό µόλις πρόκειται να το

αντιµετωπίσουν. Σε κάθε είδος φοβίας το άτοµο µπορεί να πάθει κρίση και να µην

καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του.

Η πιο συχνή θεραπεία για τις φοβίες είναι η γνωστική συµπεριφορική θεραπεία. Ο στόχος

της είναι η αλλαγή του τρόπου µε τον οποίο αντιλαµβάνεται ο ασθενής την κατάσταση που

του προκαλεί φοβία.

ΕΙ∆Η ΦΟΒΙΩΝ

ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ

Το βασικό χαρακτηριστικό της αγοραφοβίας είναι ο φόβος του ατόµου να βρεθεί σε

χώρους και καταστάσεις από τις οποίες δεν υπάρχει µια βοήθεια εάν προκύψει κάποια

ανάγκη ή θα του ήταν δύσκολο να φύγει. Τα αγοραφοβικά άτοµα αποφεύγουν να

πηγαίνουν σε χώρους µε πολύ κόσµο, συνήθως κλειστούς, όπως εµπορικά κέντρα,

πολυσύχναστοι δρόµοι και µέρη διασκέδασης. Πολλοί αγοραφοβικοί υποφέρουν τόσο που

δεν θέλουν να βγουν ούτε και από το σπίτι τους και όταν τελικά το κάνουν δυσκολεύονται

πάρα πολύ και συνήθως χρειάζονται την συνοδεία κάποιου φίλου ή συγγενή.

Το 67% των παθόντων είναι γυναίκες. Η διαταραχή µπορεί να εµφανιστεί απότοµα ή και

να εγκατασταθεί σταδιακά. Τα συµπτώµατα συνήθως αρχίζουν κατά το τέλος της εφηβείας

ή µεταξύ των 30 και 40 ετών.


·

ΝΟΣΟΦΟΒΙΑ

Η νοσοφοβία είναι µια διαταραχή φοβίας στην οποία επικρατεί ένας παράλογος φόβος ότι

κάποιος πάσχει από κάποια ασθένεια. Γενικά οι φόβοι για κάτι τέτοιο έχουν να κάνουν µε

τον φόβο κάποιου ότι θα πάθει µια σπάνια ή ανίατη ασθένεια όπως, φυµατίωση, καρκίνο

καθώς και καρδιακές παθήσεις.

ΚΛΕΙΣΤΟΦΟΒΙΑ

Η κλειστοφοβία είναι µία µορφή φοβίας, όπου το άτοµο αισθάνεται έντονο φόβο,

συνήθως παράλογο και αδικαιολόγητο, όταν βρίσκεται σε κλειστό χώρο, όπως ασανσέρ,

υποβρύχιο, καµπίνα, λεωφορείο ή ακόµη και αίθουσα. Ο φόβος αυτός εκδηλώνεται κυρίως

µε συµπτώµατα άγχους και πνιγµονής. Ο κλειστοφοβικός άνθρωπος έχει την ψευδαίσθηση

ότι τα τοιχώµατα του χώρου όπου βρίσκεται στενεύουν όλο και περισσότερο και θα τον

συνθλίψουν. Η παρουσία και άλλων ατόµων στο χώρο µειώνει συνήθως την ένταση των

συµπτωµάτων, χωρίς όµως να καταφέρνει να απαλλάξει το άτοµο εντελώς από τους

φόβους του. Για τη θεραπεία της κλειστοφοβίας δεν φαίνεται να αποδίδει άλλη µέθοδος

παρά η ψυχοθεραπεία, συνήθως συνδυαζόµενη και µε κάποια υποστηρικτική θεραπεία µε

φάρµακα. Μια από τις διαδεδοµένες µεθόδους για την αντιµετώπιση και αυτής αλλά και

πολλών άλλων φοβιών είναι αυτή της έκθεσης, όπου το άτοµο µαθαίνει σταδιακά να

εκτίθεται στην κατάσταση που του προκαλεί το φόβο (εδώ τον κλειστό χώρο), χωρίς όµως

εγγυηµένο αποτέλεσµα.


ΠΑΡΑΝΟΙΑ

Ψυχική νόσος που χαρακτηρίζεται από χρόνιες συστηµατικές παραληρητικές ιδέες,

συνήθως καταδίωξης, µεγαλείου ή θρησκευτικές. Όταν ο άρρωστος δεν παραληρεί,

φαίνεται ψυχικά υγιής. Η παράνοια χαρακτηρίζεται από σοβαρά, χρόνια αισθήµατα

καταδίωξης, δυσπιστίας, φιλυποψίας και υπερβολικής σηµασίας που έχει το άτοµο για τον

εαυτό του. Παρατηρείται σε πολλές ψυχιατρικές παθήσεις και σπάνια υπάρχει ως

ξεχωριστή παθολογική οντότητα. Στα άτοµα µε τη χρόνια αυτή ψυχοπαθολογική

διαταραχή της προσωπικότητας, δηµιουργούνται διαρκή προβλήµατα στις σχέσεις

µε τους άλλους ανθρώπους και στο επαγγελµατικό περιβάλλον.

Μερικά συµπτώµατα της παράνοιας είναι:

- Έντονες, ψηλού βαθµού, παράλογες υποψίες και δυσπιστία στις σχέσεις µε τους άλλους

ανθρώπους που συχνά συνοδεύονται από θυµό, οργή, µίσος, εχθρότητα και κατάχρηση

Εµπιστοσύνης -Οι ασθενείς αδυνατούν να αναγνωρίσουν τα δικά τους υπερβολικά,

ατεκµηρίωτα, αρνητικά


αισθήµατα που έχουν έναντι των άλλων ανθρώπων

-Υπερβολική ευθιξία, χαµηλή αυτοεκτίµηση, κοινωνική αποµόνωση, δυσκολία συνεργασίας

µε άλλους

- Απότοµη, πεισµατική, φιλόνικη, τελειοθηρική, στενόµυαλη συµπεριφορά του ατόµου που

θέλει να έχει πάντα δίκαιο

Από τις ψυχασθένειες που µπορούν να προσβάλλουν τον ανθρώπινο νου, περνάµε σε

τρόπους αντιµετώπισης παρόµοιων ή ηπιότερων εγκεφαλικών διαταραχών, όπως το στρες

και η κούραση, προβλήµατα που αντιµετωπίζονται µε µεθόδους όπως είναι η Ρεφλεξολογία

και οι ασιατικές τεχνικές. Οι µέθοδοι αυτοί είναι οι αποτελεσµατικότερες ώστε να

καταπραΰνουµε σωµατικά και ψυχικά το σώµα και το νου µας.


Νους Υγιής

Από τους αρχαίους φιλόσοφους µέχρι τους σύγχρονους επιστήµονες

υγείας έχουν ειπωθεί πολλά για την επίδραση της άσκησης στην

ψυχολογία, την ψυχική διάθεση και τις γνωστικές λειτουργίες του

ανθρώπου. Τα πιο πρόσφατα επιστηµονικά δεδοµένα υποδεικνύουν

ότι η άσκηση βοηθάει το άτοµο να εξελίξει τις πνευµατικές του

δεξιότητες αλλά και να διαχειριστεί καλύτερα το στρες. Υπάρχουν

επιδράσεις της άσκησης που όλοι οι δροµείς και γενικά οι άνθρωποι

που ασκούνται βιώνουν και αντιλαµβάνονται και άλλες που µπορεί να

µην έχουν γίνει αντιληπτές, αλλά σίγουρα αξίζουν την προσοχή µας.

Οι συναισθηµατικές επιδράσεις της άσκησης συγχέονται, καθώς

καταγράφονται θετικά και αρνητικά συναισθήµατα από τα άτοµα που

ασκούνται. Και πιθανότατα αυτό είναι φυσιολογικό, γιατί τα άτοµα που

ασκούνται, κατά τη διάρκεια της προπόνησης είναι πιθανό να

αντιµετωπίζουν και δυσκολίες και να βιώνουν και αρνητικά

συναισθήµατα, εκτός από τα θετικά που τους προσφέρουν οι

απολαυστικές διαδικασίες της άσκησης.


Τα αποτελέσµατα των περισσότερων µακροχρόνιων µελετών

υποδεικνύουν ότι η αερόβια άσκηση έχει αντικαταθλιπτική και

αγχολυτική δράση και προστατεύει από τις βλαβερές σωµατικές και

ψυχολογικές επιδράσεις του στρες. Μάλιστα θεωρείται εξίσου

αποτελεσµατική µε την ψυχοθεραπεία και την φαρµακοθεραπεία στην

καταπολέµηση των διαταραχών του άγχους. Επίσης χρησιµοποιείται

συνεργιστικά στη θεραπεία της κατάθλιψης. Αυτή η προστατευτική

δράση της άσκησης µπορεί να οφείλεται στην αυξηµένη έκκριση

νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνης, ντοπαµίνης, νορεπινεφρίνης κ.α. )

και ενδογενών οπιοειδών όπως η β-ενδορφίνη. Οι µηχανισµοί αυτοί

ασκούν πολλαπλές θετικές επιδράσεις στον εγκέφαλο µας. Επιδρούν

στα κέντρα του εγκεφάλου που ελέγχουν τα συναισθήµατα, όπως

επίσης επηρεάζουν θετικά και το σύστηµα του στρες και το κέντρο της

ανταµοιβής του εγκεφάλου. Όλα αυτά σε συνδυασµό µε το αίσθηµα

υπεροχής και τη βελτίωση της αυτοεκτίµησης και της αυτοπεποίθησης

του ατόµου που ασκείται τακτικά, το καθιστούν ικανό να

ανταπεξέρχεται καλύτερα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντός του, να

διαχειρίζεται πιο ψύχραιµα και αποτελεσµατικά το στρες της

καθηµερινότητας, να έχει καλύτερη διάθεση και να µην εµφανίζει

καταθλιπτικά συµπτώµατα.

Πέρα από την ψυχική υγεία, φαίνεται ότι η άσκηση συµβάλλει σε

καλύτερη γνωστική ικανότητα. Οι άνθρωποι µε καλή φυσική

κατάσταση που ασκούνται τακτικά ανταποκρίνονται πιο

αποτελεσµατικά σε λειτουργίες που αφορούν στην µνήµη, τη µάθηση,


την συγκέντρωση και την προσοχή. Επίσης, η φυσική δραστηριότητα

και η άσκηση προστατεύουν τις δοµές του εγκεφάλου που αφορούν

αυτές τις λειτουργίες και µειώνουν την εκφύλιση των εγκεφαλικών

κυττάρων, κάτι που φυσιολογικά συµβαίνει µε την πάροδο της ηλικίας.

Αυτό σηµαίνει ότι η άσκηση µας βοηθάει να είµαστε πιο

αποτελεσµατικοί στις γνωστικές λειτουργίες, ενώ παράλληλα

προλαµβάνει την εµφάνιση νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως η νόσος

του Alzheimer και η άνοια.

Ψυχολογικά οφέλη από την άσκηση

Αυξάνει και βελτιώνει… Μειώνει…

Αυτοπεποίθηση Συναισθήµατα θυµού

Θετική στάση Άγχος

Συναισθηµατική σταθερότητα Συναισθηµατική σύγχυση

Αποτελεσµατικότητα στην εργασία Καταθλιπτικά συµπτώµατα

Ανεξαρτησία φοβίες

∆ιανοητικές λειτουργίες Στρες

Μνήµη Πονοκέφαλοι

∆ιάθεση Εχθρικότητα

Αίσθηση ελέγχου Ένταση

Αντίληψη Ευερεθιστότητα

Καλή εικόνα σώµατος Λάθη στην εργασία

Ακαδηµαϊκές επιδόσεις Κατάχρηση αλκοόλ και

φαρµάκων

Ευεξία


Ρεφλεξολογία

Η ρεφλεξολογία είναι µια µέθοδος εναλλακτικής ιατρικής που

στηρίζεται στην εφαρµογή ειδικών πιέσεων και µαλάξεων στο πέλµα

και την ράχη των ποδιών. Επειδή στο πέλµα υπάρχουν 7.200 νευρικές

απολήξεις, αυτές οι εξειδικευµένες πιέσεις προκαλούν ένα

«αντανακλαστικό» ερέθισµα σε καθένα σηµείο και όργανο του

σώµατος ξεχωριστά, µε αποτέλεσµα την διέγερση του νευρικού και

του αµυντικού συστήµατος του οργανισµού αν στην περίπτωση του

ασθενή δεν είναι εφικτό να γίνει εφαρµογή στα πόδια γίνεται στα

χέρια.

Στόχος της ρεφλεξολογίας είναι η επίτευξη της ισορροπίας του

οργανισµού, πράγµα που κατορθώνεται κυρίως µέσω της χαλάρωσης.

Μας βοηθάει να ανταποκριθούµε σε πνευµατικό, νοητικό και φυσικό

επίπεδο και συνεπώς να βελτιώσουµε και να διατηρήσουµε την καλή

υγεία σε όλες της εκφάνσεις της ζωής µας.


Φυσικοθεραπεία

Τι είναι;

Η φυσικοθεραπεία είναι η επιστήµη που ασχολείται µε την φυσική αποκατάσταση της

υγείας. Αξιολογεί , υποστηρίζει και αποκαθιστά τη φυσική λειτουργία και την απόδοση του

ανθρωπίνου σώµατος. Η φυσικοθεραπεία προάγει , υποστηρίζει κι αποκαθιστά όχι µόνο

την σωµατική αλλά και την ψυχολογική και κοινωνική υγεία. Η φυσικοθεραπεία είναι µια

ξεχωριστή µορφή θεραπείας-φροντίδας η οποία µπορεί να γίνει είτε µεµονωµένα είτε σε

συνεργασία µε άλλους τύπους ιατρικής φροντίδας. Όταν υπάρχει συνεργασία µε ορισµένες

ιατρικές ή χειρουργικές µεθόδους, η φυσικοθεραπεία µπορεί να συµπληρώσει τις µεθόδους

αυτές και να συµβάλει στην ταχεία επιστροφή στη φυσιολογική δραστηριότητα χωρίς

επιπλοκές. Η φυσικοθεραπεία βασίζεται σε επιστηµονικά δεδοµένα τα οποία ανανεώνονται

συνεχώς µε το πολύτιµο κοµµάτι της έρευνας.


Η φυσικοθεραπεία είναι χρήσιµη για τη διάγνωση και τη διαχείριση ενός µεγάλου

φάσµατος τραυµατισµών, ασθενειών και άλλων περιπτώσεων όπως:

• Αθλητικές κακώσεις

• Οσφυαλγία - Αυχαναλγία

• Σύνδροµα στάσης

• Αρθρίτιδα

• Αποκατάσταση κολοβωµάτων

• Τραυµατισµοί σπονδυλικής στήλης

• Καρδιαγγειακή αποκατάσταση µετά από χειρουργική επέµβαση

• Αποκατάσταση εγκεφαλικού

• ∆ιαχείριση άσθµατος

• Αναπτυξιακά και παιδιατρικά προβλήµατα

• Νευρολογικές ασθένειες

• Μειωµένη κινητικότητα

• Υγεία γυναικών

• Ακράτεια

• Προβλήµατα τρίτης ηλικίας

• Παθήσεις αναπνευστικού συστήµατος


Αποτελεσµατικές τεχνικές - Μέθοδοι

Παρακάτω παρατίθενται διάφορες τεχνικές - µέθοδοι της φυσικοθεραπείας.

• Μυοπεριτονιακή απελευθέρωση

Η µυοπεριτονιακή απελευθέρωση είναι µια πολύ αποτελεσµατική θεραπεία δια χειρών η

οποία ασκεί πίεση στις µυοπεριτονιακές δοµές οι οποίες είναι περιορισµένες για να

περιορίσει τον πόνο και να αποκαταστήσει την κίνηση. Η θεωρία της µυοπεριτονιακής

απελευθέρωσης απαιτεί την κατανόηση της λειτουργίας της περιτονίας ( συνδετικού

ιστού). Η περιτονία είναι ένα ειδικό σύστηµα στο ανθρώπινο σώµα το οποίο µπορούµε να

το παροµοιάσουµε µε έναν ιστό αράχνης η ένα πουλόβερ. Η περιτονία είναι σαν ένα πυκνό

ύφασµα , το οποίο καλύπτει και διαπερνά κάθε µυ , νεύρο , αρτηρία και φλέβα καθώς

επίσης και όλα τα εσωτερικά µας όργανα , την κάρδια , τους πνεύµονες , τον εγκέφαλο και

την σπονδυλική στήλη. Το πιο ενδιαφέρον κοµµάτι αυτού του ιστού είναι ότι δεν είναι ένα

σύστηµα το οποίο αποτελείται από διαφορετικά µέρη . Είναι µια δοµή η οποία εκτίνεται

από το κεφάλι µέχρι τα πόδια χωρίς να διαχωρίζεται σε κάποιο σηµείο. Με αυτό τον τρόπο

καταλαβαίνουµε ότι όλα τα µέρη του ανθρωπίνου σώµατος είναι συνδεδεµένα µεταξύ τους

µε την περιτονία , όπως το νήµα στο πουλόβερ. Η περιτονία έχει επίσης έναν σηµαντικό

ρόλο στην στήριξη του σώµατος µας , αφού περικλείει και προσφέρεται σε όλες τις δοµές ,

οι οποίες δεν θα είχαν σταθερότητα αν δεν υπήρχε η συνεχής έλξη της παρατονίας .

Σε έναν υγεία οργανισµό , η περιτονία είναι χαλαρή έχοντας έναν κυµατοειδή σχηµατισµό.

Έχει την ικανότητα να διαταθεί και να κινηθεί χωρίς περιορισµό. Όταν τραυµατιζόµαστε ,

έχουµε κάποια µυοσκελετική δυσλειτουργία ή υπάρχει φλεγµονή , η περιτονία χάνει την

ευκαµψία της .

Η µυοπεριτονιακή απελευθέρωση περιλαµβάνει τις παρακάτω τεχνικές (National

Association Of Myofascial Trigger Point Therapy):


• Ρολάρισµα (rolling)

Η τεχνική αυτή περιλαµβάνεται στο ζέσταµα. Γίνεται προς όλες τις κατευθύνσεις και είναι

πολύ καλή για την αιµάτωση της περιτονίας.

• Τεχνική επιµήκυνσης (lengthening)

Είναι µια πολύ βασική τεχνική διάτασης της περιτονιας. Ο θεραπευτής τοποθετεί τα χέρια

του εκεί που υπάρχει ο περιορισµός µέχρι να νιώσει ότι το σηµείο έχει απελευθερωθεί.


• Τεχνική της συστροφής (twisting)

Περιλαµβάνεται στο ζέσταµα και χρησιµοποιείται στον µηρό και στο βραχίονα

.

• Τεχνική της λαβής (pinning, sandwich)

Η τεχνική αυτή χρησιµοποιεί την ψηλάφηση της λαβής . Όπως ο θεραπευτής έχει στο χέρι

του την µυικη γαστέρα την κρατά σταθερά και µε το άλλο χέρι του κινητοποιεί το άκρο σε

κίνηση όπου διατείνεται ο συγκεκριµένος µυς (pinning). Ένας άλλος τρόπος είναι αφού ο

θεραπευτής κρατά την γαστέρα του µυός µε το ένα χέρι ή και τα δυο να κάνει µικρές

αργές κινήσεις προς όλες τις κατευθύνσεις (sandwich). Η τεχνική παρουσιάζεται στην άνω

µοίρα του τραπεζοειδή και στους οπίσθιους µηριαίους.


• Ανάτριψη (friction)

Η ανάτριψη εφαρµόζεται σε ουλώδη ιστό και συµφύσεις σε τένοντες στην µυοτενόντια

ένωση η ακόµα και στους µύες. Επιδρά στους ιστούς που βρίσκονται κάτω από το δέρµα

και γι αυτό το λόγο δεν πρέπει τα δάχτυλα του θεραπευτή να κινούνται σε σχέση µε το

δέρµα. Τέλος η τεχνική εκτελείται και προς τις δυο κατευθύνσεις.

• Τεχνική της διαπλατυνσης (spreading muscle)

Εφαρµόζεται κατά µήκος των µυϊκών ινών και όσο πιο αργά γίνεται τόσο πιο βαθιά µπορεί

να φτάσουν τα χεριά του θεραπευτή και συνεπώς τα αποτελέσµατα είναι καλλίτερα. Όταν

χρησιµοποιείται το αντιβράχιο διασπά το λεµφικό υγρό και τις τοξίνες και επέρχεται µυικη

χαλάρωση.


Ιδιοδέκτρια Νευροµυική ∆ιευκόλυνση (PNF)

Αρχικά η µέθοδος αναπτύχτηκε για ασθενείς µε νευρολογικά ελλείµµατα και ειδικά για

πολιοµυελίτιδα . -

Έπειτα η µέθοδος αναπτύχθηκε µε τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να εφαρµόζετε τόσο σε

νευρολογικά όσο και σε µυοσκελετικά προβλήµατα .

Το όνοµα της µεθόδου µας δείχνει πιο µέρος του ανθρωπίνου σώµατος χρησιµοποιείται

κατά την διάρκεια της εφαρµογής της τεχνικής για να βελτιωθεί η λειτουργιά του .


• Ιδιοδέκτρια:

είναι η ικανότητα του σώµατος να αντιλαµβάνεται τις αλλαγές που συµβαίνουν σε αυτό

χρησιµοποιώντας τους νευρικούς υποδοχείς , µέσω της οποίας συντελείται η µυϊκή

συστολή . οι κύριοι υποδοχείς που χρησιµοποιεί η µέθοδος βρίσκονται µέσα στους µυς

(µυϊκή άτρακτος και ελεύθερες νευρικές απολήξεις ) , στους τένοντες (τενόντιο όργανο

Golgi ) και στις αρθρώσεις (σωµάτια Pacini και Ruffini'sκαι ελεύθερες νευρικές απολήξεις).

Εκτός από τους παραπάνω υποδοχείς η µέθοδος χρησιµοποίει και εξωδεκτικούς υποδοχείς (

υποδοχείς οι οποίοι αντιλαµβάνονται τις αλλαγές στο περιβάλλον µέσω της αφής , της

όρασης και της ακοής). Όλοι αυτοί οι υποδοχείς µπορούν να ενεργοποιηθούν µέσω των

βασικών αρχών της µεθόδου PNF µέσω συστολής ή χαλάρωσης των µυών.


• Νευροµυική:

είναι η νευροµυική σύνδεση η οποία αποτελεί την κινητική µονάδα (µυς-νεύρο). Κατά την

διάρκεια της θεραπείας προσπαθούµε να συµπεριλάβουµε όσο περισσότερες κινητικές

µονάδες γιατί µόνο έτσι η κίνηση γίνετε συγχρονισµένη , ακριβής και δυνατή.

• ∆ιευκόλυνση:

σηµαίνει ότι η εισροή του ερεθίσµατος στο κινητικό κύτταρο στην σπονδυλική στήλη

καταφθάνει από κάθε κατεύθυνση τόσο δυνατή έτσι ώστε η µυϊκή συστολή να είναι η

βέλτιστη δυνατή.

Οι βασικές αρχές της PNF είναι οι εξής:

1. Η θεραπευτική προσέγγιση είναι πάντα θετική , ενισχύοντας οποιαδήποτε

δυνατότητα του ασθενούς σε φυσικό και ψυχολογικό επίπεδο.

2. Ο πρωταρχικός σκοπός ολόκληρης της θεραπείας είναι να βοηθήσει τους ασθενείς

να επιτύχουν το υψηλότερο επίπεδο λειτουργίας.

3. Η PNF είναι µια ολοκληρωµένη προσέγγιση : κάθε θεραπεία απευθύνεται σε

ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισµό και όχι σε ένα ειδικό πρόβληµα ή τµήµα του

σώµατος.


Μουσικοθεραπεία: Ο ρόλος και η σηµασία της

Από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων µέχρι σήµερα οι φιλόσοφοι, οι ιστορικοί και

οι επιστήµονες είχαν επισηµάνει το ρόλο και την αποτελεσµατικότητα της

µουσικής στη θεραπεία πολλών νόσων που επηρεάζουν το σώµα και το ψυχικό

κόσµο. Ήδη ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης είχαν κάνει αναφορές για τη

επίδραση που είχε η µουσική για την ίαση των ασθενειών αλλά και για τη

βελτίωση της συµπεριφοράς στον άνθρωπο.

Κατά τον πρώτο και δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο η αξία της µουσικής σαν

θεραπευτικό µέσο φάνηκε ακόµη περισσότερο όταν πολλοί µουσικοί,

επαγγελµατίες ή ερασιτέχνες, πήγαιναν στα νοσοκοµεία και µε τη µουσική τους

απάλυναν το σωµατικό και ψυχικό πόνο των τραυµατισµένων και των

βετεράνων.

Με βάση τα ιστορικά δεδοµένα και τις εµπειρίες, εγκαταστάθηκε σταδιακά και

θεµελιώθηκε η αξία της µουσικοθεραπείας. Σαν αποτέλεσµα από το 1944 στις

Ηνωµένες Πολιτείες άρχισαν τα πρώτα προγράµµατα εκπαίδευσης

µουσικοθεραπευτών.

Οι µουσικοθεραπευτές µαθαίνουν, εκτός από τις βασικές µουσικές δεξιότητες, να

εφαρµόζουν διάφορες τεχνικές µε βάση τη µουσική, το τραγούδι και το ρυθµό,

για να προσφέρουν θεραπευτική ψυχαγωγία και να απαλύνουν το ψυχικό ή

σωµατικό πόνο σε διάφορες οµάδες ασθενών.

O µουσικοθεραπευτής είναι ειδικά εκπαιδευµένος, µε άριστες γνώσεις µουσικής και

ψυχολογίας ώστε να οδηγεί και να στηρίζει τη θεραπευτική διαδικασία µε

ευαισθησία, δηµιουργικότητα και ευελιξία


Σε ποιους απευθύνεται

Η Μουσικοθεραπεία απευθύνεται σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά, εφαρµόζεται σε ατοµικό

ή οµαδικό επίπεδο, και σε οποιαδήποτε ψυχοσωµατική κατάσταση, όπως και άλλες µορφές

ψυχοθεραπείας. Ενδεικτικά, οι µουσικοθεραπευτές αναλαµβάνουν περιπτώσεις όπως:

• Ανάπτυξη προσωπικότητας

• Συναισθηµατικές/αγχώδεις διαταραχές

• Κατάθλιψη

• Ψυχοσωµατικές διαταραχές

• Ψυχιατρικές παθήσεις

• Αναπτυξιακές ∆ιαταραχές (νοητική στέρηση, αυτισµός κλπ)

• Μαθησιακές δυσκολίες

• Ογκολογία

• Νευρολογικές παθήσεις

• Αποκατάσταση-Κοινωνική επανένταξη (ιατρική-ψυχιατρική)

• Γυναικολογία (εγκυµοσύνη, κλπ)

• Απεξάρτηση

• Παιδιατρική


Βελονισµός


Βελονισµός (acupuncture) ονοµάζεται µια µέθοδος εναλλακτικής ιατρικής. Πρόκειται για

µία πανάρχαια θεραπευτική µεθοδολογία, η οποία χρησιµοποιείται και σήµερα, έχοντας

υποστεί µε την πάροδο των αιώνων πολλές τροποποιήσεις και βελτιώσεις. Έχει τις ρίζες

της στην αρχαία Κίνα και στηρίζεται στην παρατήρηση ότι στη λειτουργία του ανθρώπινου

σώµατος σηµαντικό ρόλο παίζουν µερικοί ενεργειακοί δρόµοι που σχετίζονται µε τις

διαδροµές βασικών νεύρων ή οµάδων νευρώνων που στο βελονισµό ονοµάζονται

«µεσηµβρινοί». Στη διαδροµή τους υπάρχουν µερικά σηµεία στα οποία, επεµβαίνοντας µε

µηχανικό ερεθισµό (στην περίπτωση του βελονισµού εισάγοντας βελόνες από το δέρµα σε

άλλοτε άλλο βάθος) βελτιώνουµε τη διαταραγµένη ροή της ενέργειας µε θεραπευτικό

αποτέλεσµα. Σύµφωνα µε το Κείµενο "A Comprehensive Text, Shanghai College of

Traditional Chinese Medicine", δηµοσιεύτηκε ένας κατάλογος ασθενειών που

ανταποκρίνονται στην θεραπεία µε Βελονισµό. Στην Κίνα ο βελονισµός χρησιµοποιείται για

θεραπεία µιας µεγάλης γκάµας ασθενειών και συµπτωµάτων τους. Το κείµενο δεν δηλώνει

ότι όλες οι αναφερόµενες στον κατάλογο καταστάσεις µπορούν να θεραπευτούν. Μερικές

µπορούν µόνο να βελτιωθούν ή να υπάρξει συµπτωµατική θεραπεία.

Ενδεικτικά Ασθένειες που µπορούν να θεραπευτούν:

• Χρόνια Ηγµορίτιδα

• Κώφωση

• Μυωπία

• Πονόδοντος

• Κοινό κρυολόγηµα

• Σχιστοσωµίαση

• Βρογχικό άσθµα

• Ακράτεια

• Αιµατουρία

• ∆υσµηνόρροια

• Αιµορροΐδες

• Γλαύκωµα

• Αιµορροΐδες

• Έκζεµα

• Πρόπτωση µήτρας


Η τέχνη του βελονισµού βασίζεται στον συνδυασµό των πέντε στοιχείων (five elements)

και αυτά είναι το ξύλο, η φωτιά, η γη, το µέταλλο και το νερό. Οι βασικοί µεσηµβρινοί είναι

οι εξής 12 :

• πνευµόνι

• συκώτι

• χοληδόχος κύστη

• παχύ έντερο

• στοµάχι

• σπλήνα

• καρδιά

• λεπτό έντερο

• ουροδόχος κύστη

• νεφρά

• περικάρδιο

• τριπλός Θερµαστής

• καθώς και οι δύο έξτρα µεσηµβρινοί Governing Vessel, Control Vessel.

Μεγάλη συµβολή στον συνδυασµό των σηµείων του βελονισµού έπαιξε ο θεραπευτής Hua

Tuo ο οποίος γεννήθηκε στην Κίνα το 110 της Κοινής µας χρονολογίας. Από αυτόν

ονοµάστηκε και ο µεσηµβρινός Hua tuo ή jia ji που στην αγγλική µεταφράζεται lining

spine. Σε πολλές χώρες του Κόσµου, ο βελονισµός συνδυάζεται αρµονικά µε την κλασσική

ιατρική. Στον βελονισµό η µέτρηση των αποστάσεων µεταξύ των σηµείων του βελονισµού

γίνεται µε τον όρο cun (τσουν) όπου ένα cun ισούται µε το µέγεθος του νυχιού του

αντίχειρά µας.


Η Ιστορία του Βελονισµού

Ο Βελονισµός είναι από τις αρχαιότερες θεραπευτικές τεχνικές που χρησιµοποιήθηκαν στον

πλανήτη. Κοιτίδα της αρχαίας αυτής τέχνης θεωρείται η Κίνα. Από αρχαιολογικά ευρήµατα

προκύπτει ότι στην ιστορική περίοδο 2698 και 2599 π.Χ. ήκµασε ένας σπουδαίος πολιτισµός

στην περιοχή του κίτρινου ποταµού που παρήγαγε µεγάλες ανακαλύψεις σε επιστήµες και

τέχνες. Την ίδια περίοδο γράφηκε ένα µεγάλο ιατρικό έργο (ονοµάστηκε Βιβλίο Ιατρικής)

στο οποίο περιγράφονται αναλυτικά, για πρώτη φορά σε ιατρικό σύγγραµµα, οι βασικές

θεωρίες στις οποίες στηρίζεται η θεραπευτική του Βελονισµού. Από νεώτερες επανεκδόσεις

του µαθαίνουµε ότι η κινέζικη ιατρική στηρίζεται την εποχή εκείνη στη φαρµακολογία

(αναφέρονται 2000 συνταγές σκευασµάτων από βότανα), στην χειρουργική και στο

βελονισµό. Στο σύγγραµµα περιγράφονται αναλυτικά οι βασικές θεωρίες στις οποίες

στηρίζεται η παραδοσιακή κινέζικη ιατρική. Περιγράφονται επίσης, οι µεσηµβρινοί, τα σηµεία

βελονισµού, οι τύποι των βελονών και η χρήση τους, οι κανόνες θεραπευτικής καθώς και

διαγνωστικές µέθοδοι της εποχής όπως η ψηλάφηση των σφυγµών, η επισκόπηση της

γλώσσας κ.ά. Στις σελίδες του Βιβλίου Ιατρικής παρατίθενται ανεκτίµητης ιστορικής αξίας

πληροφορίες για τα ισχύοντα την εποχή εκείνη στοιχεία ανατοµίας και φυσιολογίας των

οργάνων, µε σχήµατα και αναλυτικές περιγραφές της καρδιακής, πνευµονικής και ηπατικής

λειτουργίας. Γνωρίζοντας περιόδους ακµής (δυναστεία των Μίνγκ 1368 - 1644 µ.Χ.) και

παρακµής (δυναστεία Dao Guang 1822 - 1950 µ.Χ.) το θεραπευτικό σύστηµα του

βελονισµού παρέµεινε αναλλοίωτο µέχρι τις µέρες µας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε κανέναν

άλλο λαό του κόσµου δεν καταγράφονται αναφορές για θεραπείες τόσο πολύπλοκες και

ολοκληρωµένες όσο αυτή του βελονισµού. Η πληρότητα αυτή ήταν µία από τις βασικότερες


αιτίες διάδοσής του στη ∆ύση.Χρησιµοποιείται µάλιστα σήµερα στα πλαίσια της ιατρικής

φυσικών µεθόδων θεραπείας.Η βελονοθεραπεία ως εµπειρία και ως εφαρµοσµένη

θεραπευτική µέθοδος έφτασε στην Ευρώπη µαζί µε το µετάξι, την πυξίδα, την τυπογραφική

τέχνη και την πυρίτιδα, πολλούς αιώνες πριν γεννηθούµε εµείς. Όµως τότε δεν ήταν

κατάλληλο το έδαφος για την εξάπλωση της αποτελεσµατικής αυτής θεραπευτικής

µεθόδου.Υπάρχει όµως και κάτι παράδοξο. Πριν 35 χρόνια βρέθηκε στους παγετώνες των

Άλπεων, στο έδαφος της Αυστρίας ένα πτώµα ανδρός που ζούσε πριν 5.000 χρόνια. Πάνω σ'

αυτό οι παλαιοντολόγοι ανακάλυψαν µε έκπληξη, ότι του είχε εγφαρµοσθεί βελονισµός στη

ράχη µε οξυκόρυφες βελόνες, αλλά από πέτρα! Απλά στην Ευρώπη δεν είχε συνέχεια, όπως

στην Κίνα. Όµως την ίδια εποχή στην Ευρώπη, παράλληλα µε την ανασυγκρότηση των

κρατών µετά τη λαίλαπα του Β΄ παγκόσµιου πολέµου, πρωτοεµφανίζονται επιστηµονικές

εταιρείες βελονισµού, κυρίως στη ∆. Γερµανία, την Αυστρία και τη Γαλλία.Στις άλλες χώρες

καθυστέρησε κάπως η επιστηµονική συγκρότηση του βελονισµού. Μόλις το 1968 ιδρύουν

Σύλλογο Βελονισµού οι Ιταλοί ιατροί και το 1972 οι Φιλανδοί. Όµως το 1973 είναι η χρυσή

χρονιά του βελονισµού. Πρόκειται για τη χρονιά που η εσωστρεφής και κοµµουνιστική Κίνα

ανοίγει τις πύλες της στη δύση, µε το ταξίδι του Νίξον στο Πεκίνο.Έτσι διαδίδεται ο

βελονισµός στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία. Τότε αναγκάζονται οι Σοβιετικοί

κυρίως οι Ρώσοι να ασχοληθούν σοβαρά µε το βελονισµό, για να µη χάσουν το τρένο. Το

1975 ο Ρώσος καθηγητής Γοϊδέγκο ιδρύει µεγάλη κρατική κλινική στη Μόσχα, όπου

εκπαιδεύει σεβαστό αριθµό γιατρών στα µυστικά του βελονισµού. Οι γιατροί αυτοί

στέλνονται στη συνέχεια στα πέρατα της αχανούς χώρας µε στόχο τη δηµιουργία νέων

«φυτωρίων».Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, ότι ήταν φυσικό να εξαπλωθεί ο

βελονισµός στη δυτική και ανατολική Ευρώπη. Από τότε λοιπόν εφαρµόζεται σε δεκάδες

χιλιάδες ιδιωτικά ιατρεία και σε εκατοντάδες νοσοκοµεία. Στην Αυστρία µάλιστα, αυτή τη

µικρή ορεινή και πανέµορφη χώρα της κεντρικής Ευρώπης, ο βελονισµός αποτελεί

παράδοση και σήµερα γίνεται ήδη αποδεκτός από τα ασφαλιστικά ταµεία. Την ίδια εποχή,

Έλληνες γιατροί, που βλέπουν µπροστά, ενδιαφέρονται για το βελονισµό και βρίσκουν

δρόµους πρόσβασης. ∆ηµιουργούνται στην Ελλάδα επιστηµονικές εταιρείες βελονισµού και

γίνονται αργά, αλλά σταθερά βήµατα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο βελονισµός µπήκε

πολύ νωρίς σε επιστηµονική βάση. Σύµφωνα µε αρχαιολογικές εκτιµήσεις, το αρχαίο και

κλασικό σύγγραµµα βελονισµού και εσωτερικής ιατρικής του Κίτρινου Αυτοκράτορα, γνωστό

σαν “HUANG DI NEI CHING” γράφτηκε πριν 22 αιώνες. Η διαχρονικότητα,η συνέχεια και

αποτελεσµατικότητα κάνουν τη µέθοδο θεραπείας µε βελονισµό αξιοθαύµαστη.


Θεραπεία µε τον βελονισµό

Είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία εικοσαετία έχουν γραφτεί σε δυτικά περιοδικά

πάνω από 5.000 ιατρικές µελέτες που αφορούν στο Βελονισµό ενώ έχουν εκδοθεί

εκατοντάδες βιβλία που εξετάζουν τη “µυστηριώδη” φύση του.

Στο Βελονισµό ιδιαίτερα λεπτές βελόνες τοποθετούνται σε ειδικά σηµεία του σώµατος,

γνωστά σαν “σηµεία βελονισµού” µε σκοπό:

- Να θεραπεύσουµε διάφορες παθήσεις.


- Να ανακουφίσουµε τον άρρωστο από βασανιστικά συµπτώµατα.

- Να προλάβουµε την εκδήλωση µιας ασθένειας.

- Να τονώσουµε και να αναζωογονήσουµε γενικά τον οργανισµό.

- Να σταµατήσουµε τον οξύ ή χρόνιο πόνο.

- Να ελαττώσουµε τα φάρµακα σε µια χρόνια πάθηση.

- Να καταπολεµήσουµε τη παχυσαρκία, το κάπνισµα, τον αλκοολισµό.

- Να περιορίσουµε το θεραπευτικό αδιέξοδο που συναντάµε συχνά σε χρόνιες εκφυλιστικές

παθήσεις.

Ο Βελονισµός έχει καθιερωθεί διεθνώς σαν ένα ολοκληρωµένο θεραπευτικό σύστηµα.

Στερείται παρενεργειών και είναι εντελώς ακίνδυνος όταν εφαρµόζεται από σωστά

εκπαιδευµένους ιατρούς που αυστηρά τηρούν τους κανόνες εφαρµογής του. Οι βελόνες

που χρησιµοποιούνται είναι µιας χρήσεως ή ατοµικές και αποστειρώνονται σε χειρουργικό

κλίβανο, όπως ακριβώς τα χειρουργικά εργαλεία.

Το τρύπηµα της βελόνας σε καθορισµένα επακριβώς σηµεία διεγείρει ειδικά νεύρα τα οποία

µεταφέρουν ηλεκτρικές εκκενώσεις στα χαµηλότερα κέντρα του εγκεφάλου και από εκεί στη

προσβεβληµένη από τη νόσο περιοχή. Υπάρχουν νεύρα σε κάθε σηµείο του σώµατος

άσχετα από το πόσο µικρά είναι και κάθε ένα από αυτά είναι κάτω από τον έλεγχο ενός

άλλου ή µιας οµάδας άλλων νεύρων. Ορισµένα νεύρα αυξάνουν την κινητικότητα των

σπλάγχνων άλλα την επιβραδύνουν, άλλα αυξάνουν και άλλα µειώνουν την ροή των

γαστρικών υγρών. Το ίδιο συµβαίνει και µε την αύξηση ή µείωση των σφυγµών, την

διαστολή ή συστολή των αιµοφόρων αγγείων, την ροή των δακρύων, την κινητικότητα των

µυών, την έκκριση ορµονών, την ταχύτητα ανάπτυξης του οργανισµού και ούτω καθ' εξής.

Το νευρικό σύστηµα µπορεί να συγκριθεί µε την συσκευή ηλεκτρικού ελέγχου µιας

πολύπλοκης µηχανής. Η τέχνη του βελονισµού βασίζεται στη γνώση των διασυνδέσεων του

νευρικού συστήµατος µε τα όργανα και το δέρµα. Φαίνεται να είναι τόσο καλό όπως το να

πτήσης το ορθό πλήκτρο στη µηχανή για να γράψεις το όνοµα σου. Στη πραγµατικότητα

όµως χρειάζεται αρκετές γνώσεις πριν να χρησιµοποίησης ικανοποιητικά τον βελονισµό.


Βελονισµός και κάπνισµα

Εκτός από «κακιά» συνήθεια το κάπνισµα

είναι εθισµός. Στην πραγµατικότητα η

νικοτίνη είναι µια από τις πιο εθιστικές

ουσίες για τον άνθρωπο. Τα αρνητικά της

αποτελέσµατα µπορεί να µην είναι άµεσα

φανερά , όπως µε άλλες εθιστικές ουσίες,

αλλά οι µακροπρόθεσµες επιπτώσεις της συχνά είναι θανατηφόρες. Έχει ήδη αποδειχθεί µε

πολλές έρευνες στην ιατρική κοινότητα ότι η νικοτίνη συµβάλλει στην ανάπτυξη

αρτηριακής υπέρτασης, αθηροσκλήρωσης, χρόνιας πνευµονοπάθειας και καρκίνου του

πνεύµονα.

Ο βελονισµός, όταν εφαρµόζεται από έναν έµπειρο ιατρό, αποτελεί µια αποτελεσµατική

βοήθεια όταν κάποιος αποφασίσει πως θέλει να σταµατήσει το κάπνισµα. Συνήθως οι 7

στους 10 που αποφασίζουν να σταµατήσουν το κάπνισµα µε τη βοήθεια του βελονισµού

θα τα καταφέρουν µέσα σε 2 µε 3 εβδοµάδες.

Ο βελονισµός βοηθάει µε το να µειώνει την επιθυµία για κάπνισµα. Επιπλέον, µειώνει τα

συµπτώµατα στέρησης και έχει µια γενικότερη ηρεµιστική επίδραση στο νευρικό σύστηµα.

Η φυσική ορµόνη ,Β-ενδορφίνη, που προάγει τη φυσική χαλάρωση και µειώνει την

ευαισθησία στον πόνο , απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια µιας συνεδρίας βελονισµού. Η

παραγωγή της Β-ενδορφίνης είναι µέρος του µηχανισµού που θα βοηθήσει κάποιον να

καταφέρει να σταµατήσει το κάπνισµα.

Ένα τυπικό πρόγραµµα θεραπείας αποτελείται από τρεις συνεδρίες κατά τη διάρκεια της

πρώτης εβδοµάδας ( όταν και τα συµπτώµατα στέρησης είναι και πιο έντονα ) και δύο

συνεδρίες κατά τη διάρκεια της δεύτερης εβδοµάδας. Οι συνεδρίες διαρκούν περίπου 30

λεπτά και περιλαµβάνουν βελονισµό σηµείων στο σώµα και σηµείων στο αυτί. Προκειµένου

να είµαστε σίγουροι για το µακροπρόθεσµο αποτέλεσµα της θεραπείας, κάποιες φορές

συστήνουµε επαναληπτικές συνεδρίες για τους επόµενους 2 µε 3 µήνες από την αρχή της


θεραπείας.

Η αύξηση του σωµατικού βάρους, µετά τη διακοπή του καπνίσµατος , δεν αποτελεί

πρόβληµα όταν εφαρµόζεται βελονισµός γιατί τα σηµεία βελονισµού που χρησιµοποιούνται

για την επιθυµία του καπνίσµατος ελέγχουν και την επιθυµία για φαγητό. Αν χρειαστεί ,

στις συνεδρίες που θα ακολουθήσουν µετά την πρώτη εβδοµάδα , µπορεί να εφαρµοστεί

κατάλληλο πρόγραµµα βελονισµού για µείωση της όρεξης και απώλειας σωµατικού βάρους.

Το µόνο που πρέπει κανείς να κάνει είναι να πάρει σοβαρά την απόφαση να κόψει το

κάπνισµα. Όταν θα έχει πετάξει ότι πακέτο µπορεί να υπάρχει γύρω του και δεν θα έχει

καπνίσει τουλάχιστον για 3 ώρες θα είναι έτοιµος να ακολουθήσει το πρόγραµµα εκείνο

του βελονισµού που θα τον βοηθήσει να πραγµατοποιήσει την απόφασή του!

Βελονισµός και κυτταρίτιδα

Η θεραπεία της κυτταρίτιδας µε βελονισµό είναι αποτελεσµατική και οριστική, ενώ

ταυτόχρονα βελτιώνεται η φυσική κατάσταση του οργανισµού καθώς και η ψυχολογία

σου!


Πώς γίνεται;

Οι βελόνες εφαρµόζονται τοπικά, εκεί όπου εµφανίζεται το πρόβληµα, αλλά και σε άλλα

σηµεία, καθώς τα αίτια που προκαλούν κυτταρίτιδα δεν σχετίζονται µόνο µε την τοπική

υγεία των κυττάρων, αλλά και µε το συνολικό µεταβολισµό του

οργανισµού. Συγκεκριµένα: µε την εφαρµογή του στα σηµεία που παρουσιάζεται το

πρόβληµα, βελτιώνεται η λειτουργία των κυττάρων και αυξάνεται η αναγέννησή τους

τοπικά. Κινητοποιούνται δηλαδή οι µηχανισµοί θρέψης και ανάπλασης εκεί ακριβώς όπου

παρουσιάζεται το πρόβληµα. Τέλος, αποβάλλονται τα περιττά αφήνοντας το κύτταρο

«καθαρό» να επιτελέσει τις λειτουργίες του.

Επίσης, ο βελονισµός κινητοποιεί το µεταβολισµό και το ρυθµό του στο σωστό σηµείο

καύσεων. Άµεσο αποτέλεσµα είναι η αποβολή των τοξικών ουσιών σε µεγαλύτερο βαθµό.

Τα κύτταρα «αναπνέουν» καλύτερα και συνεπώς αποκτούν υγεία σε λειτουργία και µορφή,

απαραίτητες προϋποθέσεις για την καταπολέµηση της κυτταρίτιδας.

Καλό είναι να γνωρίζεις:

1. Η θεραπεία ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες. Η διάρκειά της είναι σύντοµη.

2. Οι συνεδρίες είναι περίπου δύο κάθε εβδοµάδα και η καθεµία διαρκεί 20 λεπτά. Συνολικά

γίνονται 10-15 θεραπείες.

3. Αν υπάρχει προδιάθεση ανάπτυξης του προβλήµατος, όπως ορµονική προδιάθεση, η

θεραπεία πρέπει να επαναλαµβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, µία ή δυο φορές το

χρόνο. Το ίδιο ισχύει για τη διατήρηση του αποτελέσµατος.

Για να γίνει κάποιος βελονιστής και να χρησιµοποιεί βελόνες και moxa , απαιτείται

πρωτίστως να έχει πτυχίο κλασσικής ιατρικής. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει Σχολή Βελονισµού

ακόµη. ∆εν υπάρχει µόνο η Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική TCM (Traditional Chinese

Medicine), αλλά επίσης ο Ιαπωνικός βελονισµός, ο κορεατικός βελονισµός.


Επίλογος

Μελετώντας όλα τα παραπάνω συµπεραίνουµε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος µε τις

λειτουργίες του και τις δυνατότητες του είναι αξιοθαύµαστος. Ξεκινώντας από την

ανατοµία του, κάνοντας µία αναφορά στις πέντε αισθήσεις που ελέγχει, συνεχίζοντας µε

τα όνειρα και τον ύπνο, ψυχολογία και ψυχασθένειες έως και τις ασιατικές τεχνικές.

Ανθρώπινος νους… ένας πολυσύνδετος και περίπλοκος µηχανισµός.

Η εργασία αυτή είναι µία δηµιουργία των µαθητών:

• Αδαµίδου Μαρία

• Αλεφραγκή Ραφαηλία

• Αρβανίτης Λευτέρης

• Αργυρός Μακάριος

• Βάρδα Χαρά

• Βαφειάδου Μελίνα

• Βλάχου Ηλιού

• Γεωργατζή Άρτεµις

• Γιαννακοπούλου Μαρία

• Γκότης Γιώργος

• ∆ανασή Μαρία

• ∆ανασή Φλώρα

• ∆ιαµαντόπουλος Στάθης

• Ζηλελίδη Σοφία

• Ιάνκοβιτς Μπόρις

• Καραµολέγκος Αλέξανδρος

• Καραµολέγκος Βύρων

• Καραµολέγκος Ματθαίος

• Καραµολέγκος Ραφαήλ

• Καραµολέγκου Σπυριδούλα

• Καρρά Μαρία

Υπεύθυνος Συντονισµού: Παναγιώτης Κουτσοµπόγερας


ΠΗΓΕΣ :

• http://iek-chanion.chan.sch.gr/dmdocs/Karavitakis/karav7.pdf

• http://www.sedik.gr/el/index.php?option=com_content&task=view&id=69#.UR-

kEaWZVEs

• http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/epistimi/web_Quest_main/webquests/

human_body_web_quest_st/tongue.html

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%85%CE%BC%CE%AC%CE%BC%CE%

B9

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7

• http://www.google.gr/search?hl=el&q=orash&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=b

v.42553238,d.d2k&biw=1366&bih=641&um=1&ie=UTF-

8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=AU4hUfvaA8n04QS9hICIBA#um=1&hl

=el&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%BF%

CF%85%CE%B2%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1&oq=koukoubagia&gs_l=im

g.1.0.0i10j0i24j0i10i24l3.1229833.1234740.0.1237167.14.11.0.0.0.0.758.2854.4j3j4

-

2j1j1.11.0...0.0...1c.1.3.img.2UJ3fz7JtAk&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&fp=8f3bea0

fd85e7892&biw=1366&bih=598

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%84%CE%B9

• http://el.wikipedia.org/

• http://www.medlook.net/kids/sleep.asp

• http://www.in2life.gr/wellbeing/health/articles/167621/article.aspx

• http://www.vita.gr/html/ent/708/ent.6708.asp

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CF%83%CF%86%CF%81%CE%B7%CF%8

3%CE%B7

• http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/document/file.php/DSGL-

A105/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA

%CF%8C%20%CE%A0%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%84%CE%BF/%CE%92

%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CE%9C%CE%B1%CE%B8%

CE%B7%CF%84%CE%AE/106_11_KEF.10.pdf


• http://www.medlook.net/article.asp?item_id=1729

• http://www.medlook.net/article.asp?item_id=2725

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B9%CF%8

3%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE

%B1

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B

A%CE%AE_%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%BE%CE%AF%C

E%B1

• http://sp-visible-invisible.blogspot.gr/2009/07/blog-post.html

• http://www.ebooks4greeks.gr/dowloads/iatrikh/To_Anthropino_Soma__Downloade

d_from_eBooks4Greeks.gr.pdf

• http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=883

• http://troupeweb.blogspot.gr/2009/10/blog-post.html

• http://www.ebooks4greeks.gr/dowloads/iatrikh/To_Anthropino_Soma__Downloade

d_from_eBooks4Greeks.gr.pdf

• http://www.wikipedia.org/

• http://www.shutterstock.com/

• http://www.fourakis-kea.com/forum/viewtopic.php?f=9&t=3802

• http://www.globalusers.com/aboutmedicine_gr/toagxos.htm

Project B1 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2013

Documents

Transcript of Project B1 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2013