Ερευνητική εργασία (PROJECT) Β’ Λυκείου

ΘΕΜΑ: Φυσική καλλιέργεια

∆άση τροφής

και

Αειφορία

Σχολικό έτος: 2012 - 2013

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Φυσική καλλιέργεια

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - Δάση τροφής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - Αειφορία

Επίλογος

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Όταν γίνει κατανοητό ότι κάποιος χάνει την χαρά και την

ευτυχία στην προσπάθεια του να τις κατακτήσει, τότε

κατανοείται η ουσία της φυσικής καλλιέργειας. Ο απώτερος

στόχος της γεωργίας δεν είναι η καλλιέργεια των φυτών, αλλά

η καλλιέργεια και η τελειότητα των ανθρώπων.»

Masanobu Fukuoka

Η εργασία αυτή μιλάει για την φυσική καλλιέργεια, ένα τρόπο καλλιέργειας που αναπτύχθηκε αρχικά στην Ιαπωνία από τον μικροβιολόγο-γεωπόνο Masanobu Fukuoka. Η φυσική καλλιέργεια είναι ένας νέος τρόπος φυτικής καλλιέργειας, διαφορετικός από τους γνωστότερους τρόπους, όπως τη συμβατική καλλιέργεια, ή αλλιώς χημική, και τη βιολογική καλλιέργεια. Όπως λέει και το όνομα της βασίζεται στη φύση για την ανάπτυξη των φυτών και έχει διαδοθεί σε πολλές χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, από μαθητές του Fukuoka και από τον ίδιο. Η εφαρμογή της φυσικής καλλιέργειας έχει αποφέρει ενδιαφέροντα αποτελέσματα, χωρίς ουσιαστικό οικονομικό κόστος και ελάχιστη προσπάθεια. Σε αναζήτηση μιας καλλιέργειας που συμφιλιώνεται με την φύση και την ζωή, πιστεύουμε ακράδαντα ότι ο άνθρωπος αρρωσταίνει στο βαθμό που αποκόβεται από τη Φύση και πως ο μόνος δρόμος για να θεραπευτεί είναι η επιστροφή στη Φύση. Υπάρχει βέβαια μία ανάγκη για μία φιλική προς τη φύση καλλιέργεια. Έτσι και εμείς, πάνω από όλα, σαν όραμα έχουμε τη δημιουργία ενός φυσικού πολιτισμού που θα έχει σαν μοναδικό στόχο να υπηρετεί τη Φύση και να δημιουργήσει έναν πραγματικό φυσικό παράδεισο πάνω στη γη, όπου ο άνθρωπος θα μπορεί να ζει απολύτως

4

ευτυχισμένος και υγιής. Βλέπουμε λοιπόν, πέρα από τις σκοπιμότητες της επιβίωσης και κοιτάζουμε κατάματα το όραμα του να ζούμε σε μια Φύση πραγματικά όμορφη. Σπέρνοντας λοιπόν προσπαθούμε να ξαναφτιάξουμε έναν κήπο της Εδέμ για την ανθρωπότητα. Η παραδοσιακή γεωργία ήταν εντατική σε εργασία, η βιομηχανική γεωργία είναι ενεργοβόρα, και η περμακουλτούρα είναι εντατική σε πληροφορία και σε συστήματα σχεδιασμού. Σε μεγάλο βαθμό μη υποστηριζόμενοι από τη κυβέρνηση ή τις επιχειρήσεις, αυτοί οι άνθρωποι συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο μέλλον γύρω από τις αρχές του σχεδιασμού της περμακουλτούρας. Δε μπορούμε να λύσουμε προβλήματα αν χρησιμοποιήσουμε το ίδιο σκεπτικό μ’ αυτό που τα δημιούργησε. Η προσήλωση στο κυρίαρχο μοντέλο έχει ως συνέπεια τα σημερινά αδιέξοδα και την εμπλοκή των ατομοκεντρικών ιδεολογικών συρματοπλεγμάτων με πιστούς ακόλουθους τις μεγάλες εταιρίες-βιομηχανίες οι οποίες υποκλίνονται μπρος στο βωμό του χρήματος και των συμφερόντων τους. Έτσι ως αποτέλεσμα αυτής της κολοσσιαίας βλάβης που το παρόν βιομηχανικό σύστημα έχει προκαλέσει στο περιβάλλον και τις ζωές μας είναι η εξολόθρευση όλης της ζωής πάνω στο πλανήτη. Στο πλανήτη υπάρχουν αρκετά για τις ανάγκες του καθενός όχι όμως για την απληστία του καθενός. Με άλλα λόγια πρέπει να εγκαταστήσουμε ένα βιώσιμο σύστημα προσανατολισμένο κυρίως σε ευεργετικά για τη ζωή προϊόντα του ζωντανού μας κόσμου. Αν και τα προβλήματα του κόσμου είναι όλο και πιο σύνθετα, η λύσεις παραμένουν εκπληκτικά απλές, όπως υποστηρίζει ο Μπιλ Μόλισον. Γιατί λοιπόν να δυσκολεύουμε τη ζωή μας καταναλώνοντας πολύπλοκες σε σύνθεση χημικές δηλητηριώδεις ουσίες με αποτέλεσμα να καταστρέφουμε την υγεία μας, το περιβάλλον μας άρα και το ίδιο μας το μέλλον; Γιατί λοιπόν να μη χρησιμοποιούμε την Φυσική Καλλιέργεια ως καθημερινότητα για να έχουμε την ευκαιρία να μπορέσουμε να καλλιεργήσουμε και το ίδιο μας το πνεύμα. Μέσα από την Φυσική Καλλιέργεια μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Αν η έρημος μπορεί να ξαναγίνει όαση, τότε όλα είναι εφικτά!!!

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Φυσική καλλιέργεια

«Η φυσική καλλιέργεια είναι ένα πνευµατικό µονοπάτι που

συνδέει επιστήµη, θρησκεία, φιλοσοφία σε µια ενιαία σύλληψη,

όπως ήταν κάποτε στο παρελθόν αδιαίρετες. Η φυσική

καλλιέργεια φιλοδοξεί να ενώσει θεό, άνθρωπο και φύση.»

Παναγιώτης Μανίκης

Φυσική καλλιέργεια χαρακτηρίζεται η καλλιέργεια η οποία είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τη λειτουργία της φύσης. Βασίζεται σε 4 βασικές αρχές: 1. Όχι λιπάσματα 2. Όχι βοτάνισμα 3. Όχι ζιζανιοκτόνα 4. Όχι κατεργασία της γης Ο εμπνευστής της, Masanobu Fukuoka, την ονομάζει μέθοδο του «να μην κάνεις τίποτα» καθώς η φύση αναλαμβάνει από μόνη της να παρέχει όλα τα απαραίτητα αγαθά για την καλλιέργεια των φυτών. Ο Masanobu fukuoka (2 Φεβρουάριου 1913-16 Αυγούστου 2008) ήταν ένας Ιάπωνας αγρότης και φιλόσοφος που επινόησε τη φυσική καλλιέργεια και την εκ νέου βλάστηση των ερημωμένων εκτάσεων. Ήταν υπέρμαχος των παραδοσιακών μεθόδων καλλιέργειας που συναντώνται σε πολλούς αυτόχθονες πολιτισμούς (όπως μη-σκαλίσμα της γης, καλλιέργεια σιτηρών χωρίς ζιζανιοκτόνα, κλπ) από τις οποίες δημιούργησε μια συγκεκριμένη μέθοδο γεωργίας, που συνήθως αναφέρεται ως «φυσική καλλιέργεια» η «καλλιέργεια του μην κάνεις τίποτα.»

6

Ο Φουκουόκα γεννήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1913 στο Iyo, Ehime της Ιαπωνίας, ο δεύτερος γιος του kameichi Φουκουόκα, ο οποίος ήταν ένας μορφωμένος και πλούσιος ιδιοκτήτης γης και τοπικός ηγέτης. Φοίτησε στο Αγροτικό Κολέγιο της περιοχής Gifu και εκπαιδεύτηκε ως μικροβιολόγος και επιστήμονας, ξεκινώντας μια καριέρα ως ερευνητής που ειδικεύεται στην παθολογία των φυτών. Από το 1938, ο Φουκουόκα άρχισε να εξασκείται και να πειραματίζεται με νέες τεχνικές για βιολογικά εσπεριδοειδή και οπωροφόρα δέντρα και χρησιμοποίησε τις παρατηρήσεις που έκανε για να αναπτύξει την ιδέα της «φυσικής καλλιέργειας». Από το 1979, ο Φουκουόκα ταξίδεψε εκτενώς τον κόσμο, δίνοντας διαλέξεις, και βοηθώντας άμεσα να επαναφυτευθούν εκ νέου περιοχές, και λαμβάνοντας μια σειρά από βραβεία σε διάφορες χώρες, σε αναγνώριση του έργου και των επιτευγμάτων του. Ο Masanobu fukuoka πέθανε στις 16 Αυγούστου του 2008 στην ηλικία των 95, μετά από μια περίοδο περιορισμού στο κρεβάτι και σε αναπηρική καρέκλα. Μέθοδος καλλιέργειας Στη φυσική καλλιέργεια δεν περιοριζόμαστε στην καλλιέργεια ενός μόνο φυτού αλλά σπέρνουμε σβόλους από αργιλόχωμα που περικλείουν μέσα τους ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών σπόρων(δασικών δέντρων, θάμνων, καρποφόρων δέντρων, φυτών χλωρής λίπανσης, λαχανικών και δημητριακών). Η ιδανική αναλογία για τη παρασκευή τους είναι 1 κούπα σπόροι σε 40 κούπες αργιλόχωμα. Οι σβόλοι προφυλάσσουν τους σπόρους από τον άνεμο τα πουλιά, τα τρωκτικά και την βροχή μεγιστοποιώντας την επιτυχία της σποράς. Η προτιμότερη εποχή για την σπορά τους θεωρείται πριν το χρονικό διάστημα άνοιξη- φθινόπωρο δηλαδή πριν την περίοδο των βροχών.

Ο Masanobu Fukuoka (δεξια), εμπνευστής της φυσικής καλλιέργειας

7

Το αργιλόχωμα προστατεύει τους σπόρους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης τους από τα καιρικά φαινόμενα. Οφέλη - πλεονεκτήματα Εφόσον δεν γίνεται χρήση χημικών το έδαφος γίνεται όλο και πιο γόνιμο και η παραγωγικότητα συνεχώς αυξάνεται, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η ποιότητα των τροφίμων να βελτιώνεται και να μην χάνει ποτέ την αξία του, έτσι δεν καταστρέφονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις και εξασφαλίζεται η ακεραιότητα της γης που παραδίδεται ανέπαφη στην νέα γενιά.

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ∆ΑΣΗ ΤΡΟΦΗΣ

«Για εµένα η ιδέα της χρήσης ενός συστήµατος γης ικανού να

παρέχει όλες τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες, αποτελούµενο

κυρίως από δέντρα ή από άλλα πολυετή φυτά χωρίς να περιέχει

κανένα είδος κτηνοτροφίας, είναι µία υπόθεση συνεχούς

εξέλιξης.»

Robert Hart.

«Κανένα επικούρειο πιάτο σερβιρισµένο στο πιο ακριβό

εστιατόριο δεν µπορεί να συγκριθεί µε τα φρέσκα φρούτα,

βιολογικά καλλιεργηµένα χωρίς χηµικά, που κόβονται απ’ τον

κήπο κάποιου.»

Robert Hart.

9

Δάσος τροφής είναι μία μέθοδος κηπουρικής ή διαχείρισης της γης που μιμείται ένα αγροτικό οικοσύστημα αλλά αποτελείται από φαγώσιμα φυτά, καρπούς, πολυετή, μονοετή, θάμνους, κ.ά. Τα φρούτα και τα δέντρα ξηρών καρπών είναι το ανώτερο επίπεδο. Ακολουθούν φυτά και θάμνοι που είναι κατάλληλα για να τραφούν οι άνθρωποι. Η ανάμειξη πολλών διαφορετικών ειδών και άλλα ‘ευεργετικά’ φυτά τοποθετούνται για να προσελκύσουν έντομα για τη διαχείριση φυσικών παρασίτων. Ταυτόχρονα υπάρχουν σπόροι που τροποποιούν το έδαφος και παρέχουν άζωτο. Μαζί καταφέρνουν να δημιουργήσουν σχέσεις και σχηματίζουν ένα δασόκηπο ικανό να παράγει μεγάλη ποσότητα τροφίμων με λιγότερη συντήρηση. Είναι μια χαμηλής συντήρησης βιώσιμη φυτική παραγωγή τροφίμων και βασίζεται σε δασικά οικοσυστήματα που εμπεριέχουν φρούτα, ξηρούς καρπούς, δέντρα, θάμνους, χόρτα, πολυετή λαχανικά, αμπέλια τα οποία είναι απολύτως απαραίτητα και εξαιρετικά χρήσιμα για τον άνθρωπο. Η φύτευση πολλών ειδών φυτών που μπορούν να ‘αναμειχθούν’ αποτελεί βήμα για την οικοδόμηση ενός δάσους τροφής. Η μελέτη της συγκεκριμένης μεθόδου κηπουρικής πραγματοποιήθηκε από τον Robert Hart ο οποίος τη δεκαετία του 1960 προσάρμοσε τις αρχές της και τις εφάρμοσε σε εύκρατα κλίματα. Το δάσος τροφής είναι πιθανόν η παλαιότερη μορφή χρήσης της γης και η πιο ανθεκτική στο αγροτικό οικοσύστημα. Χρονολογείται από τους προϊστορικούς χρόνους και μπορούσε να τη συναντήσει κανείς σε όχθες ποταμών στη ζούγκλα και στους πρόποδες περιοχών με υγρό κλίμα. Κατά τη σταδιακή διαδικασία βελτίωσης των οικογενειών εντοπίστηκαν στο άμεσο περιβάλλον τους χρήσιμα είδη δέντρων και αμπελιών τα οποία στην συνέχεια εξάλειψαν πολλά ανεπιθύμητα είδη. Τελικά τα

10

ανώτερα ξένα είδη επιλέχθηκαν και ενσωματώθηκαν στους κήπους. Τέτοιο είδος δάσους εξακολουθεί να υπάρχει σε τροπικές περιοχές που είναι γνωστές με τα ονόματα όπως κήπος σε σπίτι στην Κεράλα, στην Νότια Ινδία, στο Νεπάλ, στην Ζάμπια, στη Ζιμπάμπουε και στην Τανζανία. Δασόκηποι υπάρχουν και στη Σρι Λάνκα, οικογενειακοί οπωρώνες στο Μεξικό και ‘ολοκληρωμένοι κήποι’ στη Τζάβα. Ονομάζονται επίσης και αγροτικά δάση όπου συμβιώνουν φυτά και δέντρα μικρού και μεγάλου αναστήματος. Τα δάση τροφής αποτελούν μία σημαντική πηγή εισοδήματος και εξασφαλίζει την τροφή για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ο Robert Hart ξεκίνησε το 1960 να προσαρμόζει την κηπουρική στα πλαίσια ενός δάσους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αργότερα οι θεωρίες και οι καινοτομίες του αναπτύχθηκαν και αξιοποιήθηκαν από διάφορες αγροτικές επιχειρήσεις και από υποστηρικτές της περμακουλτούρας όπως οι Graham Bell, Patrick Whitefield, Dave Jacke and Geoff Lawton. Ο Robert Hart αποτελεί εξέχουσα προσωπικότητα και μεγάλο καινοτόμο στο ζήτημα του δάσους τροφής. Ο ίδιος έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο δάσους στην φάρμα του περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων. Ξεκίνησε με μία μικρή γεωργική φάρμα ονόματι Highwood Hill Farm στην Αγγλία. Σκοπός του αρχικά ήταν να παρέχει ένα υγιές και θεραπευτικό περιβάλλον για αυτόν και τον αδελφό του ο οποίος γεννήθηκε έχοντας μεγάλες μαθησιακές δυσκολίες. Σύντομα όμως ανακάλυψε πως η δημιουργία και διατήρηση μεγάλων ετησίων λαχανικών, η εκτροφή ζώων και η συνεχής φροντίδα ενός οπωρώνα ήταν καθήκοντα πέραν των δυνατοτήτων του. Ωστόσο, ο ίδιος παρατήρησε ότι ένα μικρό μέρος της γεωργίας του που βασιζόταν στα πολυετή φυτά και λαχανικά ήταν ικανό να αναπτυχθεί χωρίς να είναι απαραίτητη η δική του παρέμβαση. Παράλληλα, αντιλήφθηκε πως τα συγκεκριμένα φυτά παρείχαν πολλά οφέλη στην διατροφή και προήγαγαν την υγεία και το σθένος του σώματος και του μυαλού. Έχοντας στο μυαλό του τη φράση του Ιπποκράτη ‘Κάνε το φαγητό σου φάρμακο και το φάρμακο σου φαγητό’ ο ίδιος υιοθέτησε τη ωμοφαγία. Παρά μόνο ωμά φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς από τον κήπο του. Άρχισε επίσης να εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις μεταξύ των ειδών και του φυσικού περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό τον οδήγησε στην εξέλιξη της γεωργίας σε συνδυασμό με την κηπουρική. Παρατήρησε ότι το δάσος μπορεί να διαχωριστεί σε επτά στρώματα όπου μπορούν να αναπτυχθούν διάφορα είδη φυτών και μπορούν να προσφέρουν τα απαραίτητα αγαθά στον άνθρωπο. Ο Robert Hart είχε ένα όραμα. Να διαδώσει το συγκεκριμένο τρόπο γεωργίας σε πολλές περιοχές του πλανήτη και ιδίως σε πόλεις. Ο ίδιος έχει πει: ‘Προφανώς λίγοι από εμάς έχουν την δυνατότητα να ανοικοδομήσουν ένα δάσος και να το εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αλλά δέκα εκατομμύρια από εμάς έχουν κήπους ή τουλάχιστον έχουν πρόσβαση σε χώρους που συνήθιζαν να υπάρχουν βιομηχανίες όπου μπορούν να καλλιεργηθούν δέντρα. Εάν λοιπόν μπορεί να γίνει πλήρης εκμετάλλευση των διαθέσιμων δυνατοτήτων των χώρων αυτών ακόμη και σε περιοχές μέσα στη πόλη τότε νέες πόλεις –δάση μπορούν να δημιουργηθούν.

11

Εξίσου ξεχωριστή προσωπικότητα μπορεί να θεωρηθεί και ο Toyohiko Kagawa ο οποίος αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Robert Hart. Ήταν γνωστός ειρηνοποιός και συγγραφέας στην Ιαπωνία. Όταν σπούδαζε στο πανεπιστήμιο Πρίνστον διάβασε το βιβλίο του J. Russell Smith που ονομαζόταν Tree Crops: Μία μόνιμη γεωργία. Εμπνευσμένος από το βιβλίο προσπάθησε να πείσει πολλούς ιάπωνες αγρότες των ορεινών περιοχών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘30 πως η λύση για την ξηρασία του εδάφους που αντιμετώπιζαν βρισκόταν στην καλλιέργεια διάσπαρτων ειδών και στην εκτεταμένη δεντροφύτευση. Επισήμανε ότι η φύτευση δέντρων όπως γρήγορης ωρίμανσης καρύδια θα παρείχε τροφή για τους χοίρους τους. Η καλλιέργεια φρούτων και ξηρών καρπών στις γεωργικές εκτάσεις έχει ως στόχο την διατήρηση του εδάφους και την παροχή τροφής για ανθρώπους και για τα ζώα τους. Ο Toyohiko Kagawa αποτέλεσε πρόδρομο της σημερινής γεωργίας και ήταν αυτός που έδωσε το κίνητρο στον Robert Hart να αναπτύξει τη θεωρία του σχετικά με τα δάση τροφής. Η εξάπλωση της συγκεκριμένης μεθόδου καλλιέργειας έχει πραγματοποιηθεί από τον Ηart κυρίως σε εύκρατα κλίματα από τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Παραδείγματα δάσους τροφής συναντάμε στην Αμερική στο δάσος του Αμαζονίου άπου έρευνες δείχνουν πως τροφοδοτούσε μεγάλο αριθμό ανθρώπων τα παλιά χρόνια. Στην Αφρική πολλές χώρες όπως η Ζάμπια, η Ζιμπάμπουε και η Τανζανία περιέχουν πολλά δάση σε αστικές και επαρχιακές περιοχές όπου κατέχουν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση τροφίμων για τους κατοίκους. Ανάλογα παραδείγματα μπορεί να εντοπίσει κανείς σε περιοχές όπως η Ινδία και το Νεπάλ όπου οι άνθρωποι δείχνουν τρομερό ζήλο έτσι ώστε να διατηρήσουν τέτοιου είδους καλλιέργειες. Σκοπό έχουν να σώσουν το οικοσύστημα και να προστατεύσουν το περιβάλλον. Σε πολλούς λαούς η συγκεκριμένη συνήθεια συνδέεται άμεσα με την λατρεία της φύσης και των θεών.

12

Βασικές αρχές - Βασική φιλοσοφία «Η µόνη βασική και ολοκληρωµένη απάντηση στην κολοσσιαία

βλάβη που το παρόν βιοµηχανικό µας σύστηµα προκαλεί στο

περιβάλλον του πλανήτη - βλάβη που θα µπορούσε να οδηγήσει

στην εξολόθρευση όλης της ζωής στη γη - είναι να το

αντικαταστήσουµε µε ένα βιώσιµο σύστηµα-

προσανατολισµένο κύρια στα µη ρυπογόνα, ευεργετικά για τη

ζωή προϊόντα του ζωντανού κόσµου.»

Robert Hart.

Τα δάση τροφής εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πολυκαλλιέργεια, καθώς επίσης και την μονοκαλλιέργεια. Εύστοχος είναι ο χαρακτηρισμός ‘’δυναμική’’ για την πολυκαλλιέργεια, αφού αυτό-οργανώνει κοινότητες φυτών, οι οποίες έχουν συντεθεί από ποικίλα και πολλά είδη φυτών. Έτσι, τα φυτά μεγαλώνουν σε ομάδες γνωστές και ως ‘’συντεχνίες’’, οι οποίες υποστηρίζουν η μια την άλλη μέσω διάφορων λειτουργιών. Οι συντεχνίες είναι αρμονικά συνυφασμένες ομάδες φυτών και ζώων που είναι προς όφελος των ανθρώπων και όχι μόνο, αφού παράλληλα δημιουργούν βιότοπο για τους οργανισμούς. Χρήσιμο είναι επίσης, να ρίξουμε μια ματιά στην έννοια του δάσους τροφής εξετάζοντας τι είδους σχέσεις μπορούν να αναπτυχθούν γύρω από ένα δέντρο. Για παράδειγμα, κάτω από μια μηλιά βοηθάει να φυτέψουμε λευκό και κόκκινο τριφύλλι μιας και αυτή η διαδικασία ενισχύει την παραγωγή αζώτου, το οποίο δρα ως δυναμικός συσσωρευτής που μεταφέρει θρεπτικά συστατικά από τα βάθη του εδάφους, τα οποία καθιστά διαθέσιμα για φυτά, όπως είναι οι τουλίπες, οι νάρκισσοι και ο ασφόδελος, αφού τα βοηθούν να προσελκύουν ευεργετικά έντομα, καθώς επίσης να απωθούν ανεπιθύμητα παράσιτα. Βοηθούν επίσης και στην καταστολή γρασιδιού κάτω από το δέντρο. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως ο κάθε οργανισμός δρα προς όφελος του άλλου. Αν και δεν είναι όλα τα φυτά άμεσα καταναλώσιμα από τον άνθρωπο όλα με τον τρόπο τους λειτουργούν σε συνεργασία έτσι ώστε να αποφέρουν στους ευρύτερους κύκλους της φύσης και να δημιουργηθεί έτσι ένα πιο υγιεινό τροφικό δασικό τοπίο.

13

Μέθοδος και πλεονεκτήματα Τα οφέλη του να δημιουργήσει κάποιος ένα δάσος τροφής είναι πολλά. Το πιο προφανές απ’ αυτά είναι πως αν ένα δάσος τροφής σχεδιαστεί σωστά, τότε από εκεί και πέρα αυτοσυντηρείται. Επιπρόσθετα, δημιουργεί φυσικό περιβάλλον για την τοπική πανίδα και τον έλεγχο των παρασίτων. Δεδομένου ότι τα δάση τροφής δεν απαιτούν καθόλου χημικά λιπάσματα ή φυτοφάρμακα παράγουν πιο υγιεινά τρόφιμα και προϊόντα. Τα οφέλη αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν προϊόντα όπως ίνες, καύσιμα, χλωρή λίπανση, υλικά για τις τέχνες, τρόφιμα για τα κατοικίδια ζώα και επίσης αισθητή μείωση στο νερό που χρησιμοποιούμε στον κήπο. Σε γενικές γραμμές ο κήπος ενός ατόμου αντικατοπτρίζει την άποψή του για τον κόσμο. Αυτή η πιο αρμονική προσέγγιση για τη διατροφή των ανθρώπων παρέχει επίσης διατροφή για τη γη. Επιτρέπει στο άτομο να επιτύχει μια σειρά από ανεξαρτησίες, απ’ τις πιο μοντέρνες και καταστροφικές γεωργικές μεθόδους, ενώ ταυτόχρονα του παρέχει μια πιο άμεση σχέση και βαθύτερη κατανόηση της αλληλεξάρτησης που απαιτείται για να υποστηριχθεί η ζωή όλων.

14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 – ΑΕΙΦΟΡΙΑ

∆εν µπορούµε να λύσουµε προβλήµατα αν χρησιµοποιήσουµε

το ίδιο σκεπτικό µ’ αυτό που τα δηµιούργησε…

ALBERT EINSTEIN

Στον πλανήτη υπάρχουν αρκετά για τις ανάγκες του καθενός

αλλά όχι για την απληστία του καθενός.

ΓΚΑΝΤΙ

Τι είναι αειφορία; Είναι η χρήση των φυσικών οικοσυστημάτων και των πηγών ενέργειας, ώστε να εξασφαλίζεται η μελλοντική ποιότητα και ισορροπία. Η αρχή της Αειφορίας είναι αυτή που ενώνει όλες τις επιστήμες μεταξύ τους. Η Αειφορία είναι ο συνειδητός σχεδιασμός ενός τοπίου, ενός σπιτιού, μιας κοινότητας, της ίδιας μας της ζωής. Σχεδιάζουμε χρησιμοποιώντας πολλαπλά στοιχεία με πολλαπλές λειτουργίες και δίνοντας έμφαση στις μεταξύ τους πολυεπίπεδες συνδέσεις. Αυτό είναι ο σχεδιασμός της Αειφορίας. Είναι ζήτημα σύνδεσης στοιχείων για τα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα δεν βλέπουν καμία σύνδεση… Μια στέγη, με ένα νεροχύτη, με μια λίμνη με ένα λαχανόκηπο, με έναν οπωρώνα, με ένα βοσκοτόπι… Απλές συνδέσεις που ενισχύουν την παραγωγικότητα, κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη, πετυχαίνουν ένα υγιέστερο περιβάλλον, φέρνουν την Αειφορία. Η Αειφορία είναι το μέλλον της επιβίωσης μας. Είναι ένα σύστημα που σέβεται τη ζωή σε όλες τις μορφές της και χτίζει ένα καλύτερο κόσμο για όλα τα όντα, αναπαράγοντας την ποικιλομορφία που διδάσκει η ίδια η φύση. Εδώ η φύση είναι το μάθημα, η αίθουσα, η δασκάλα: ένα σύστημα που επιβίωσε για εκατομμύρια χρόνια και θα συνεχίσει να επιβιώνει… Μια επίσης αειφόρος καλλιέργεια εκτός από τα δάση τροφής και την φυσική καλλιέργεια είναι η permaculture (διαρκής καλλιέργεια ή περμακουλτούρα) η οποία είναι η συνειδητή σχεδίαση και διαχείριση παραγωγικών, αγροτικών και ενεργειακά αποδοτικών συστημάτων. Το επίκεντρό της είναι ο σχεδιασμός ανθρώπινων

15

οικισμών όπου η έννοια της περμακουλτούρας υφαίνει τις αρχές τις σε έναν ιστό σωστής και παραγωγικής ανάπτυξης, που βοηθά ταυτόχρονα στην αναγέννηση της φύσης. Αναπτύχθηκε ως μεθοδολογία στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 στην Αυστραλία, και σήμερα εφαρμόζεται και διδάσκεται σε όλο τον κόσμο, για την βιώσιμη προώθηση της διατροφικής και ενεργειακής ασφάλειας. Αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα (όπως ορίζουν παραδοσιακές επιστήμες σαν τη γεωγραφία). Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση. Θεωρητικά, το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση). Σημείο αναφοράς για τις εξελίξεις στη μελέτη της οικολογικά ευαίσθητης ανάπτυξης αποτελεί το πρωτόκολλο του Κιότο , που υπογράφηκε το 1997 και τέθηκε μερικώς σε ισχύ από το 2005. Ορισμένες από τις τάσεις και τα ζητήματα που απασχολούν τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990 είναι: η προώθηση χρήσης «ενεργειακά καθαρών» μορφών μετακίνησης, η «βιωσιμότερη» αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής ο οικολογικός χαρακτηρισμός καταναλωτικών προϊόντων, η βιοτεχνολογία η εξάλειψη φυλετικών και σεξιστικών διακρίσεων στον εργασιακό τομέα κλπ.

16

Συναφείς όροι, οι οποίοι συνήθως χρησιμοποιούνται με σχεδόν ταυτόσημη έννοια, είναι η πράσινη ανάπτυξη και η πράσινη οικονομία. Ωστόσο πρέπει να τονισθεί πως η πράσινη ανάπτυξη δίνει προτεραιότητα στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και όχι στην οικονομική ανάπτυξη ενώ σχετίζεται, έως έναν βαθμό τουλάχιστον, με τα πράσινα κόμματα της πολιτικής οικολογίας . Από την άλλη, η πράσινη οικονομία αποτελεί ουσιαστικά εφαρμογή των οικολογικών οικονομικών μίας ετερόδοξης οικονομολογικής σχολής με παρεμφερείς προβληματισμούς, δίνοντας έμφαση στις ήπιες μορφές. Η αειφόρος ανάπτυξη, η πράσινη ανάπτυξη και η πράσινη οικονομία, ανάμεσα στ' άλλα, μπορούν να αξιοποιούν και τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία που παρέχει η επιστήμη των περιβαλλοντολόγων μηχανικών καθώς και τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Η μάχη των σπόρων Σε παγκόσμιο θέμα με ανυπολόγιστες διαστάσεις και απρόβλεπτες συνέπειες εξελίσσεται ο έλεγχος των σπόρων και οι αιτιάσεις που εγείρουν οι μεγάλες εταιρείες αναπαραγωγής. Όπως είναι γνωστό οι μεγάλες πολυεθνικές της αγροβιοτεχνολογίας έχουν χωρίσει την υφήλιο σε μεγάλες καλλιεργητικές περιφέρειες και κάνουν λόγο για κοινά χαρακτηριστικά στην καλλιέργεια. Ας δούμε τι μορφή λαμβάνει η μάχη σε μια σειρά ενδεικτικές χώρες. Στη Γαλλία μετά το πέρας μιας δεκαετίας και συνεχιζόμενων απαγορεύσεων από την Ε.Ε, η χώρα ευελπιστεί να εισάγει ΓΤΟ για καλλιέργεια από τον Δεκέμβριο του 2008. Αναμένεται να εφαρμόσει πρακτικές που θα συνεισφέρουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας με την δημιουργία ‘ελευθέρων ζωνών’. Θυμίζουμε ότι πρώτη η Ισπανία είχε εισάγει γενετικά τροποποιημένο σπόρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την καλλιέργεια ‘αραβοσίτου Bt’ το 2001 και έκτοτε πολλές χώρες προσπαθούν ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Στη Νορβηγία, η κυβέρνηση διάλεξε την πόλη Σβάλμπααρντ, 1.120 χιλιόμετρα από το Βόρειο Πόλο ως το κέντρο γενετικών πόρων των Σκανδιναβικών χωρών. Μαζί με το Global Crop Diversity Trust, δημιούργησαν μια από τις τράπεζες σπόρων που θα συμμετέχουν στο παγκόσμιο δίκτυο αποθήκευσης σπόρων (ύστερα από απόφαση της Διεθνούς Συνθήκης Γενετικών Πόρων Φυτών του 2004). Οι υπόλοιπες τράπεζες δεν έχουν καν δρομολογηθεί σε αντίθεση με τη συγκεκριμένη που χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από την νορβηγική κυβέρνηση και κόστισε 8 εκατ. δολάρια. Φιλοδοξία του εγχειρήματος είναι η συλλογή σπόρων από όλα τα είδη και όλες τις ποικιλίες παγκοσμίως. Κολοσσιαίο έργο που θα χρειαστεί πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί, άλλα θα αποτελέσει το τελευταίο κάστρο για την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ήδη έχουν συλλεχθεί οι σπόροι από όλες τις ποικιλίες πατάτας της Χιλής και του Περού. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού τώρα, στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στο Grand Island, στη Νεμπράσκα, οι επιστήμονες της Monsanto και άλλων εταιρειών που οδηγούν την κούρσα των μεταλλαγμένων προσπαθούν να σκαρώσουν ένα γενετικό ‘μαγικό’ που η ίδια η φύση έχει πρόβλημα, εδώ και εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, να επιτύχει. Στόχος είναι η δημιουργία ποικιλιών αραβοσίτου, σιταριού και άλλων

17

καλλιεργειών που θα ευδοκιμούν με μικρότερες ποσότητες νερού. Μην βιαστείτε, όμως, να βγάλετε συμπεράσματα...Δεν το κάνουν για το περιβάλλον το οποίο αποστραγγίζουν. Αγώνας δρόμου είναι για το κέρδος, όπου η εταιρεία βιοτεχνολογίας που νικήσει, θα γίνει ‘χρυσή’ τουλάχιστον... Υβρίδιο Είναι το αποτέλεσμα της διασταύρωσης δύο γενετικά ανόμοιων ατόμων, τα οποία όμως εκφράζουν κάποιο κοινό χαρακτηριστικό με διαφορετικό τρόπο. Στις αγροτικές καλλιέργειες, αγρότες και γεωπόνοι χρησιμοποιούν τον όρο για τις διαφορετικές ποικιλίες του ίδιου είδους (π.χ. καλαμπόκι) που συνήθως έχουν δημιουργηθεί με τεχνητό τρόπο για να παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες ή πιο ανθεκτικά φυτά. Υπάρχουν παραδείγματα υβριδίων που έχουν δημιουργηθεί με φυσικό τρόπο όπως είναι η Υβριδογενής Ελατή. Διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών σπόρων

Πως γεννήθηκε η ιδέα για την δημιουργία του Πελίτι; Μέσα από το Πελίτι ξεκίνησε η υλοποίηση ενός παιδικού ονείρου. Η αφορμή όμως δόθηκε από ένα πακέτο με σπόρους που πήρα το 1991 ….. Tον Ιανουάριο του 1991 ο φίλος μου Γιάννης Διαμαντόπουλος με ρώτησε αν θα ήθελα να αγοράσω ένα πακέτο με σπόρους που είχε φέρει από το εξωτερικό.

18

Εκείνη την εποχή δεν είχα καθόλου χρήματα και οι πέντε χιλιάδες δραχμές (15ευρώ) που μου ζητούσε ήταν παρά πολλές για μένα. Παρόλα αυτά κάτι με οδήγησε να βρω τα χρήματα και να αγοράσω αυτούς τους σπόρους. Ο Γιάννης μου είπε ότι τους είχε αγοράσει από μια τράπεζα σπόρων από τις Η.Π.Α. Το πακέτο περιείχε μια σειρά από σπόρους και ρίζες από διάφορα φυτά από όλο τον κόσμο. Το εντυπωσιακό για μένα ήταν τα καλαμπόκια που ήταν χρωματιστά και ήταν από φυλές Ινδιάνων που είχαν εξαφανιστεί!!! Το Σεπτέμβριο του 1992 μοίραζα τα προσκλητήρια γάμου του αδερφού μου, στη γενέτειρα μου τη Βαμβακούσα του νομού Σερρών. Στην αυλή ενός σπιτιού είδα ένα κοντόροκο μαύρο καλαμπόκι. Ρώτησα την ηλικιωμένη κυρία τι ήταν το καλαμπόκι που κρατούσε και μου είπε ότι με αυτό κάνει ποπ κορν στα εγγόνια της. Ζήτησα λίγους σπόρους και μου έδωσε ευχαρίστως. Μετά μου ήρθε η ιδέα: σε κάθε σπίτι που θα πήγαινα προσκλητήριο, να ζητώ να μου δίνουν σπόρους από δικές τους ποικιλίες. Έτσι και έγινε! Στο τέλος, αφού μοίρασα τα προσκλητήρια του γάμου, γέμισα μια αγκαλιά από καλαμπόκια, κολοκύθες, φασολιά κ.τ.λ. Αυτό ήταν το καλαμπόκι, που στάθηκε αφορμή να κάνω την πρώτη μου εξερευνητική αποστολή και μου άλλαξε τη ζωή. Από τότε πάντα είχα στο νου μου όπου πήγαινα να ρωτάω τι σπόρους καλλιεργούν..

19

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

«Η Φύση όταν αφεθεί µόνη της είναι σε τέλεια ισορροπία … Η

θεραπεία της γης και ο εξαγνισµός του ανθρώπινου

πνεύµατος είναι η ίδια διαδικασία.»

Masanobu Fukuoka

Η φυσική καλλιέργεια και τα δάση τροφής προσφέρουν πολλά αγαθά στη ζωή του ανθρώπου. Το κύριο από αυτά είναι η τροφή. Φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, άγρια χόρτα, είναι μερικά προϊόντα υψηλής κατανάλωσης. Δυστυχώς όμως μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων τρέφονται με ανθυγιεινά φαγητά. Ακόμα από τη φυσική καλλιέργεια και τα δάση τροφής προέρχεται το 70% των φαρμακευτικών προϊόντων της αγοράς. Εκτός όμως από τη κατασκευή φαρμάκων τα ίδια φυσικά προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέσα ίασης. Ζωντανό παράδειγμα είναι ο Έλληνας γεωπόνος Παναγιώτης Μανίκης ο οποίος υπέφερε από θανατηφόρα ασθένεια και οι γιατροί του έδιναν λίγο χρόνο ζωής. Τα φάρμακα που του χορηγούνταν ήταν πολλά, έτσι ώστε να τον κάνουν χειρότερα. Αποφάσισε λοιπόν να τα σταματήσει και να αρχίσει μία χορτοφαγική διατροφή με αποτέλεσμα σε λιγότερο από έξι μήνες είχε γίνει καλά! Το εμπόδιο στην ανάπτυξη της φυσικής καλλιέργειας είναι τα συμφέροντα των ισχυρών που έχουν στο μυαλό τους το κέρδος, τη χειραγώγηση και την απομάκρυνση των ανθρώπων από τα φυσικά προϊόντα. Όλα αυτά με τη βοήθεια των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης τα οποία παραπλανούν το κόσμο υποβαθμίζοντας την φυσική καλλιέργεια. Όμως στο μέλλον τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν από την νέα γενιά που έχει τη θέληση και την όρεξη να αλλάξει το κόσμο.

20

Στο PROJECT αυτό συμμετείχαν οι μαθητές:

Αγριδιώτη Παναγιώτα Αναγνωστοπούλου Άννα

Βασιλογιάννη Μαριλή Βασιλοπούλου Λία

Βελέντζα Κωνσταντίνα Θεοδωροπούλου Κατερίνα

Κανδυλάκης Μαρίνος Κιουλάνη Κωνσταντίνα Κοπρόφσκα Ντομίνικα

Κορολή Αθηνά Κουτλίδης Κωνσταντίνος Μαρούσης Παναγιώτης

Πασκάλης Γιώργος Παυλιώτης Λουκάς

Πιπίνη Μαριτίνα Σεΐτη Νίκη

Στάμου Παναγιώτης Τσαγκουρνής Βαγγέλης

Χούσος Μιχάλης

Και οι καθηγητές: Γεωργιάδης Χρήστος & Λαμπρόνικος Νίκος