POLITIKA - ScoutKeeper · 2019-07-13 · Tema 1: Edukazzjoni werrej. 16 20 24 28 32 36 40 44 47 50...

2010 - 2013

POLITIKANAZZJONALI

TAZ-ZGHAZAGH

Prefiss

Il-Politika Nazzjonali riveduta dwar iΩ-Ûg˙aΩag˙, li tkopri t-tliet snin mill-2010 sal-2013, issegwi t-tendenza tal-paradigma fix-xog˙ol maΩ-Ωg˙aΩag˙ u t-teorija dwar iΩ-Ωg˙aΩag˙: minn iffokar fuq il-‘problemi taΩ-Ωg˙aΩag˙’ g˙al li wie˙ed jifhem li Ω-Ωg˙aΩag˙ huma s˙ab fl-iΩvilupp tas-soçjetà. Meta wie˙ed i˙ares b’dan il-mod, iΩ-Ωg˙aΩag˙ ma jkunux sempliçiment jirrappreΩentaw il-futur iΩda jkunu qed jikkon-tribwixxu g˙all-iffurmar ta’ dak il-futur mixtieq permezz tal-attività at-twali tag˙hom.

Il-Politika Nazzjonali dwar iΩ-Ûg˙aΩag˙ (2010-2013) hija fiha nfisha eΩerçizzju ta’ djalogu kostruttiv bejn iΩ-Ωg˙aΩag˙, esperti fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙ u dawk li jfasslu l-politika. Fl-2008, is-Segretarjat Parlamentari g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Isport waqqaf grupp ta’ ̇ idma mag˙mul minn Ωg˙aΩag˙ u esperti mid-Dipartiment tal-Istudji dwar iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Komunità tal-Università ta’ Malta biex jirrevedi l-politika. Qabel il-preΩentazzjoni ta’ ab-bozz ta’ dokument lill-Gvern, il-grupp ta’ ˙idma involva ru˙u f’konsultazzjoni estensiva ma’ Ωg˙aΩag˙ u ma’ organizzazzjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙.

Ir-riΩultat ta’ dan id-djalogu, rifless hawnhekk, jirrappreΩenta t-tamiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ u g˙aldaqstant g˙andu jkun id-direzzjoni li minnha jo˙or©u l-politika tal-Gvern f’appo©© g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. G˙al dan il-g˙an, din il-politika tkopri bosta oqsma ewlenin li huma mar-butin direttament mal-benesseri taΩ-Ωg˙aΩag˙, b’mod partikolari: il-familja, l-edukazzjoni, l-impjiegi, is-sa˙˙a, il-kultura, il-komunità, l-isport, id-divertiment, il-volontarjat, il-©ustizzja

g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, l-ambjent, is-soçjetà tal- informazzjoni, tranΩizzjonijiet u vulnerabbilità, in-formazzjoni g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, inkluΩjoni soçjali u mobbilità.

Il-pubblikazzjoni ta’ dan id-Dokument tal-Politika hija fiha nfisha mira importanti, mad-ankollu, huwa rikonoxxut li hemm bΩonn ta’ strate©iji biex isir il-pass li jmiss. Filwaqt li nir-rikonoxxu li matul is-snin, saru bosta kisbiet, il-fokus tag˙na huwa dak li nikkonsolidaw, intejbu u nestendu dawn il-kisbiet. Bil-gwida ta’ dan id-dokument, jiena sejjer na˙dem mill-qrib kemm mal-kollegi tieg˙i tal-Kabinett, fil-portafolli kollha, kif ukoll ma’ dawk kollha interessati sabiex niΩgura li din il-politika ssawwar il-programmi u l-inizjattivi relatati maΩ-Ωg˙aΩag˙.

Il-Gvern huwa impenjat li jsa˙˙a˙ liΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin u li jg˙inhom jiΩviluppaw l-g˙arfien, il-˙iliet u l-attitudnijiet li jkunu je˙tie©u sabiex huma jkunu ta’ suççess f’˙ajjithom.

Clyde PuliSegretarju ParlamentariMarzu 2010

01 04 04 04 06 08 08 08 09 0910 12 12

Introduzzjoni

ViΩjoni tal-Politika

Missjoni tal-Politika

Prinçipji tal-Politika

Kontenut tal-Politika

Linji Orizzontali tal-Ósieb tal-Politika

Parteçipazzjoni u Involviment

Informazzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙

InkluΩjoni Soçjali

Familja

Mobbilità

Dikjarazzjonijiet u Strate©iji Tematiçi Vertikali tal-Politika

Tema 1: Edukazzjoni

werrej

16 20 24 28 32 36 40 44 47 50 53

Tema 2: Impjiegi

Tema 3: Sa˙˙a u Benesseri

Tema 4: Kultura u Arti

Tema 5: KoeΩjoni Komunitarja u l-Volontarjat

Tema 6: Sport

Tema 7: Divertiment

Tema 8: Ambjent

Tema 9: Soçjetà tal-Informazzjoni

Tema 10: Ìustizzja maΩ-Ûg˙aΩag˙

Tema 11: TranΩizzjonijiet u Vulnerabilità

Inkorporazzjoni, Monitora©© u Evalwazzjoni tal-Politika

1. Introduzzjoni

L-ewwel Politika Nazzjonali Maltija taΩ-Ûg˙aΩag˙ kienet imnedija fl-1993 u kienet sussegwe-ntement riveduta fl-1999 u fl-2004. Fl-istess ̇ in l-Università ta’ Malta, wara li kienet avviçinata mill-Ministeru g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Arti, waqqfet Istitut g˙all-Istudji taΩ-Ûg˙aΩag˙ biex jipprovdi kors ta’ studju akkademiku wiesa’ lil dawk interessati li ja˙dmu maΩ-Ωg˙aΩag˙ b’mod professjonali. Sa mit-twaqqif tieg˙u fl-1993, l-Istitut li fl-a˙˙ar snin sar Dipartiment fi ̇ dan il-Fakultà tal-Edukazzjoni, laqa’ l-isfida biex jeduka ˙addiema maΩ-Ωg˙aΩag˙ sabiex imexxu ’l quddiem il-professjoni u jikkontribwixxu fir-riçerka g˙all-benefiççju ta’ politika bbaΩata fuq l-evidenza.

Ir-reviΩjoni tal-Politika Nazzjonali Maltija taΩ-Ûg˙aΩag˙ (2010-2013) tag˙ti kas tal-bidliet li qeg˙din ise˙˙u fis-soçjetà Maltija u tiddetermina d-direzzjoni u l-g˙anijiet ewlenin tal-politika g˙all-Gvern ta’ Malta u g˙al imsie˙ba o˙rajn fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙. Din hija mfassla biex tinkludi qafas ©enerali li jistabbilixxi l-viΩjoni mixtieqa g˙as-settur taΩ-Ωg˙aΩag˙ u tippromwovi l-kwalità tal-˙ajja taΩ-Ωg˙aΩag˙ b’mod olistiku. Din il-politika g˙andha l-g˙an li tg˙aqqad l-azzjoni tal-le©iΩlaturi li jindirizzaw kwistjonijiet relatati maΩ-Ωg˙aΩag˙, li tiffaçilita l-inkorporazzjoni ta’ dawn il-kwistjonijiet u b’hekk tiΩgura l-implimentazzjoni tag˙ha. F’dan ir-rigward, il-Politika Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ hija affermazzjoni mill-imsie˙ba fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙, tal-fehma tag˙hom dwar il-kollaborazzjoni u s˙ubija fl-iΩvilupp personali taΩ-Ωg˙aΩag˙, l-impenn çiviku soçjali u l-parteçipazzjoni politika mhux biss fil-˙sieb iΩda wkoll fl-azzjonijiet tag˙hom.

Din il-politika hija ispirata mill-prinçipji stabbiliti fid-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem (1948), il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabbilità (2006), il-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Drittijiet tat-Tfal u d-Dikjarazzjoni tad-Drittijiet tat-Tfal (1989), White Paper tal-Kummissjoni Ewropea (2001) – Impetu ©did g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, Kunsill tal-Ewropa (2005) il-Patt Ewropew g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ - Il-Futur tal-Politika taΩ-Ωg˙aΩag˙ tal-Kunsill tal-Ewropa: A©enda 2020 (2008), l-Istrate©ija tal-Kummissjoni Ewropea ‘Strate©ija tal-UE g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ (2009) – Investiment u G˙oti ta’ Setg˙a’, ‘ReviΩjoni tal-Politika Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙’ mill-Kunsill Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ (2009), le©iΩlazzjoni rilevanti Maltija u l-viΩjoni tal-Gvern g˙all-2015.

01

Riçerka akkademika tissu©©erixxi li t-tranΩizzjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙all-˙ajja adulta, qed i©ibu mag˙hom sfidi ikbar. Dawn illum mhumiex lineari, imma saru iktar kumplessi u iktar estensivi. Fejn tradizzjonalment, it-tliet tranΩizzjonijiet prinçipali kienu mill-iskola g˙ad-dinja tax-xog˙ol, mill-familja kif ukoll tranΩizzjonijiet rigward il-familja u l-akkomodazzjoni, illum fe©©ew kwistjonijiet ©odda li huma marbuta mal-©ustizzja maΩ-Ωg˙aΩag˙, l-ambjent, il-volontarjat u s-soçjetà tal-informazzjoni. Min˙abba dan, il-qafas ©enerali tal-politika huwa bbaΩat fuq strate©ija doppja u jista’ jitqies b˙ala tapizzerija minsu©a vertikalment fuq ˙dax-il tema u minsu©a b’˙ames linji ta’ ˙sieb li jg˙addu orizzontalment matul it-temi kollha. It-temi vertikali – Edukazzjoni, Impjiegi, Sa˙˙a u Benesseri, Kultura u Arti, il-KoeΩjoni Komunitarja u l-Volontarjat, Sport, Divertiment, Ambjent, Soçjetà tal-Informazzjoni, Ìustizzja, TranΩizzjoni u Vulnerabbilità, g˙andhom l-g˙an li jikkumplimentaw u jΩidu mal-politika eΩistenti g˙al viΩjoni komuni ta’ azzjoni determinata. Filwaqt li l-linji orizzontali ta’ ˙sieb li jinkludu l-parteçipazzjoni, informazzjoni liΩ-Ωg˙aΩag˙, inkluΩjoni soçjali, familja u mobbilità huma minsu©a fuq il-premessa li Ω-Ωg˙aΩag˙ jibbenefikaw iktar meta jkollhom vuçi, aççess u sehem kon©unt fil-poter mal-adulti. B˙ala riΩultat, l-enfasi huwa fuq il-kapaçitajiet, il-valuri u l-˙iliet poΩittivi taΩ-Ωg˙aΩag˙, iktar milli fuq il-limitazzjoni tag˙hom.

Barra minn hekk, tfasslu wkoll strate©iji g˙at-temi vertikali kollha. L-g˙an huwa li jipprovdu linji gwida ©enerali g˙all-kuntest soçjali, politiku u ekonomiku usa’ u li jtejbu l-benesseri taΩ-Ωg˙aΩag˙. F’din il-politika, xi stqarrijiet u strate©iji jirreferu g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha u o˙rajn huma marbuta ma’ gruppi speçifiçi, li l-˙ti©ijiet tag˙hom jistg˙u jag˙mluhom vulnerabbli jekk ma jkunx hemm servizzi u appo©© partikolari disponibbli. Huwa importanti li wie˙ed jinnota li Ω-Ωg˙aΩag˙ mhumiex grupp wie˙ed omo©enju. Huma differenti daqs kwalunkwe grupp ta’ etajiet o˙ra, f’termini ta’ potenzjal, kultura, etniçità, struttura tal-familja, sess, reli©jon, edukazzjoni, orjentazzjoni sesswali u poΩizzjoni soçjo-ekonomika.

G˙all-g˙anijiet ta’ din il-politika, iΩ-Ωg˙aΩag˙ huma kkunsidrati li huma dawk fl-età ta’ bejn it-13 u t-30 sena.

02

1.1 ViΩjoni tal-Politika

Din il-politika tistabbilixxi viΩjoni ta’ Ωg˙aΩag˙ li huma mimlijin entuΩjaΩmu biex ikunu ta’ suççess u li huma mog˙tija s-setg˙a biex jil˙qu l-potenzjal tag˙hom, filwaqt li jg˙ixu f’solidarjetà b˙ala çittadini attivi. Il-mira ta’ din il-politika hija li tittejjeb il-kwalità tal-˙ajja taΩ-Ωg˙aΩag˙ permezz tal-promozzjoni tal-inizjattivi tag˙hom, parteçipazzjoni fit-te˙id ta’ deçiΩjonijiet u fil-˙ajja soçjali, kif ukoll billi jing˙ata appo©© g˙al tranΩizzjoni aktar façli miΩ-Ωg˙oΩija g˙all-istat ta’ adult u g˙ad-dinja tax-xog˙ol u tag˙lim tul ˙ajjithom.

1.2 Missjoni tal-Politika

Permezz ta’ din il-politika qieg˙ed isir sforz sabiex ji©i indirizzat l-iΩvilupp olistiku taΩ-Ωg˙aΩag˙ u sforz favur il-bΩonnijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ f’isem il-komunità tag˙na.

1.3 Prinçipji tal-Politika

Il-prinçipji li jappo©©jaw il-viΩjoni ta’ din il-politika jinkludu:

a) Aççessibbilità – l-iΩgurar li Ω-Ωg˙aΩag˙ ikollhom aççess g˙all-opportunitajiet fl-ambjenti fiΩiçi, soçjali, ekonomiçi u politiçi. L-aççess jag˙ti l-˙iliet liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex isiru çittadini attivi.

b) Sostenibbilità – ji©i mifhum l-iΩvilupp taΩ-Ωg˙aΩag˙, kemm li j˙arsu ’l quddiem kif ukoll li jg˙ixu g˙all-preΩent. Is-sostenibbilità tissodisfa l-˙ti©ijiet tal-preΩent ming˙ajr ma tikkomprometti l-abbilità tal-©enerazzjonijiet futuri li jissodisfaw il-˙ti©ijiet tag˙hom.

c) Solidarjetà – l-g˙oti ta’ valur lill-idea ta’ komunità ta’ individwi konnessi flimkien, fejn kull Ωag˙Ωug˙ g˙andu kemm drittijiet individwali kif ukoll responsabilitajiet soçjali.

04

d) Diversità u Ugwaljanza – li tirrikonoxxi l-kwalitajiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha b˙ala parti mill-benesseri soçjali, ambjentali u ekonomiçi tal-komunità tag˙na. IΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom ikunu stmati, minkejja d-differenza fl-età, fis-sess, ori©ini, reli©jon, orjentazzjoni sesswali, etniçità, karatteristiçi fiΩiçi u intellettwali jew fl-istatus ekonomiku.

Il-prinçipji li jappo©©jaw il-missjoni ta’ din il-politika jinkludu:

a) Konsultazzjoni – li ssir konsultazzjoni kontinwa maΩ-Ωg˙aΩag˙, organizzazzjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ u dawk kollha involuti fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙.

b) Riçerka – tiftix ta’ informazzjoni eΩatta u a©©ornata dwar il-bΩonnijiet, valuri u l-istili tal-˙ajja taΩ-Ωg˙aΩag˙.

c) Responsabbilità – li ssir evalwazzjoni filwaqt li ting˙ata spjegazzjoni u ©ustifikazzjoni tal-azzjonijiet kollha me˙uda.

d) Effiçjenza u Effikaçja – titjib tal-uΩu tar-riΩorsi disponibbli biex ji©u ssodisfati l-˙ti©ijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙, u b’hekk ikun Ωgurat impatt massimu g˙al bidla poΩittiva fiΩ-Ωg˙aΩag˙.

05

Kontenut

tal-Politika

06

1.4 Kontenut tal-Politika

Il-politika hija bbaΩata fuq ˙ames linji orizzontali ta’ ˙sieb:

Parteçipazzjoni u Involviment• Informazzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ • InkluΩjoni Soçjali• Familja• Mobbilità•

U dawn il-˙dax-il tema vertikali:

Edukazzjoni• Impjiegi• Sa˙˙a u Benesseri • Kultura u Arti • KoeΩjoni Komunitarja u Volontarjat • Sport• Divertiment • Ambjent • Soçjetà tal-Informazzjoni • Ìustizzja maΩ-Ûg˙aΩag˙ • TranΩizzjonijiet u Vulnerabbilità•

2. Linji Orizzontali tal-Hsieb tal-Politika

Din hija spjegazzjoni dettaljata tal-˙ames linji orizzontali tal-˙sieb:

2.1 Parteçipazzjoni u Involviment

Il-parteçipazzjoni u l-involviment irawmu l-ener©ija, l-entuΩjaΩmu u l-kreattività taΩ-Ωg˙aΩag˙. Din il-politika tafferma parteçipazzjoni ©enwina taΩ-Ωg˙aΩag˙ fl-isferi kollha tas-soçjetà. Hija tuΩa l-parteçipazzjoni b˙ala l-g˙odda prinçipali g˙al tliet g˙anijiet ewlenin: politiçi, legali u soçjali. Ir-ra©uni fundamentali g˙all-parteçipazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ tirrikonoxxi:

l-impenn taΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-proçessi politiçi u soçjali; • l-iΩvilupp ta’ ambjent fejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom l-opportunità u •

l-motivazzjoni biex jiΩviluppaw il-˙iliet biex isiru çittadini attivi b’sa˙˙ithom li j©ibu l-bidla.

2.2 Informazzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙

L-informazzjoni dwar iΩ-Ωg˙aΩag˙ tg˙in liΩ-Ωg˙aΩag˙ billi tippromwovi l-parteçipazzjoni tag˙hom b˙ala membri attivi tas-soçjetà u tag˙tihom il-˙iliet biex jil˙qu l-aspirazzjonijiet tag˙hom. Din il-politika tirrikonoxxi l-importanza ta’ informazzjoni aççessibbli g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha.

L-informazzjoni g˙andha ti©i pprovduta b’modi li:

jΩidu l-g˙aΩliet disponibbli g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙; • jippromwovu l-awtonomija u l-g˙oti tas-setg˙a tag˙hom. • 08

2.3 InkluΩjoni Soçjali

Soçjetà inkluΩiva hija soçjetà fejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ jipparteçipaw b’mod sinifikattiv u b’mod attiv, jaqsmu esperjenzi soçjali, itejbu l-kwalità tal-˙ajja u jiksbu benesseri fundamentali. L-inkluΩjoni soçjali tislet l-esperjenzi taΩ-Ωg˙aΩag˙ u tisfida lis-soçjetà biex tipprovdi post sinifikattiv g˙al kul˙add.

Min˙abba dan, il-politika tirrikonoxxi li l-inkluΩjoni soçjali:

tippromwovi l-iΩvilupp uman; • tippromwovi opportunitajiet ugwali g˙al kul˙add; • tiΩgura valuri, drittijiet u strate©iji inkluΩivi g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha biex jaççessaw il- •

bΩonnijiet tag˙hom.

2.4 Familja

Il-familja hija l-baΩi tas-soçjetà u g˙andha influwenza profonda fuq l-individwi. Hija çentrali fit-turija tal-im˙abba, tal-kura u s-sapport g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. L-iΩvilupp olistiku taΩ-Ωg˙aΩag˙ hu bbaΩat fuq ir-rabtiet matul il-˙ajja u fuq ir-rwoli importanti li l-familja u adulti sinifikanti g˙andhom waqt it-tranΩizzjoni g˙all-indipendenza.

Fid-dawl ta’ dan, il-politika tirrikonoxxi li:

il-familja hija l-a˙jar ambjent g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Meta dan ma jkunx possibbli, iΩ- • Ωg˙aΩag˙ g˙andhom ikunu meg˙juna sabiex jo˙olqu rabtiet mal-familja u adulti sinifikanti;

il-familja tipprovdi trasferimenti bejn il-©enerazzjonijiet li jinkludu twemmin, normi, • valuri, attitudnijiet, u m©iba li jirriflettu prattiçi soçjo-kulturali u reli©juΩi relevanti;

tkun parti minn familja ta’ sapport hija l-baΩi fl-iΩvilupp taΩ-Ωg˙aΩag˙;•

09

10

relazzjonijiet familjari mibnija fuq il-kapaçitajiet • taΩ-Ωg˙aΩag˙ jg˙inuhom jilqg˙u g˙all- isfidi li jiltaqg˙u mag˙hom.

2.4 Mobbilità

Opportunitajiet ta’ mobbilità joffru perspettivi ©odda ta’ kulturi, tradizzjonijiet u valuri differenti li jift˙u mo˙˙ iΩ-Ωg˙aΩag˙. Il-globalizzazzjoni u s-s˙ubija fl-Unjoni Ewropea Ωiedu l-mobbilità taΩ-Ωg˙aΩag˙ u esponewhom g˙al esperjenzi diversi.

Min˙abba r-ra©unijiet imsemmija, il-politika tirrikonoxxi li l-mobbilità:

hija g˙odda li tg˙in fl-iΩvilupp taΩ- • Ωg˙aΩag˙;

tippromwovi l-g˙oti tas-setg˙a liΩ- • Ωg˙aΩag˙ billi tipprovdilhom l-aççess g˙al esperjenzi barra mill-ambjent immedjat;

tista’ tkun ipprovduta permezz tal-promozzjoni • ta’ programmi b˙al Ûg˙aΩag˙ fl-Azzjoni, Tag˙lim Tul il-Óajja jew/u opportunitajiet o˙rajn b˙al boroΩ ta’ studju u skemi ta’ ta˙ri©.

3. Dikjarazzjonijiet u StrateGiji Tematiçi Vertikali tal-Politika

Din hija spjegazzjoni tal-˙dax-il tema vertikali:

3.1 TEMA 1: EDUKAZZJONI

“L-edukazzjoni g˙andha x’taqsam mal-ftu˙ tal-im˙u˙, mhux mal-mili tal-im˙u˙” Jan Figel.

IΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha g˙andhom id-dritt g˙all-edukazzjoni. L-edukazzjoni hija saff fundamentali fil-˙ajja tal-persuna u li taffettwa l-˙ajja tal-persuna b’rabta mas-soçjalizzazzjoni tieg˙u/tag˙ha. IΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom jikbru b’attitudni li l-edukazzjoni tid˙ol f’kull opportunità li jiltaqg˙u mag˙ha f’˙ajjithom.

3.1.1 Dikjarazzjonijiet tal-Politika:

Fil-qasam tal-Edukazzjoni, l-Istat jirrikonoxxi:

3.1.1.1 l-edukazzjoni b˙ala dritt baΩiku ta’ kull tifel/tifla, irrispettivament mis-sess, id- diΩabbilità jew it-twemmin.

3.1.1.2 l-edukazzjoni b˙ala l-aqwa triq li permezz tag˙ha Ω-Ωg˙aΩag˙ jiΩviluppaw personalment, soçjalment, politikament u ekonomikament.

3.1.1.3 l-edukazzjoni b˙ala proçess li permezz tieg˙u, iΩ-Ωg˙aΩag˙ jibnu l-g˙arfien, il- ˙iliet u l-kapaçitajiet.

12

3.1.1.4 il-˙tie©a g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jiksbu firxa wiesg˙a ta’ kompetenzi li jinkludu kapaçitajiet lingwistiçi, interkulturali u intraprenditorjali.

3.1.1.5 l-iΩvilupp tal-e-learning fi ˙dan is-sistema edukattiva.

3.1.1.6 l-importanza tal-litteriΩmu akkademiku u fiΩiku fost iΩ-Ωg˙aΩag˙.

3.1.1.7 aççess usa’ g˙all-edukazzjoni vokazzjonali u terzjarja.

3.1.1.8 l-edukazzjoni formali u mhux formali li jikkumplimentaw lil xulxin.

3.1.1.9 Il-kisba tal-esperjenza u l-˙iliet permezz tal-edukazzjoni mhux formali u t-tag˙lim informali.

3.1.1.10 l-irwol tal-˙addiema maΩ-Ωg˙aΩag˙ b˙ala edukaturi mhux formali.

3.1.1.11 it-tag˙lim tul il-˙ajja b˙ala ˙tie©a g˙all-ilqug˙ tal-isfidi ta’ ekonomija ta’ g˙arfien.

3.1.1.12 l-edukazzjoni b˙ala g˙odda li tippromwovi l-inkluΩjoni soçjali u s-solidarjetà.

3.1.2 Strate©iji g˙andhom l-g˙an li jippromwovu u jinkora©©ixxu:

3.1.2.1 kurrikula li jg˙inu liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex jiksbu g˙arfien, ˙iliet u attitudnijiet applikabbli g˙al sitwazzjonijiet fil-˙ajja reali li jinkludu kompetenzi intraprenditorjali.

3.1.2.2 kurrikula li jevalwaw liΩ-Ωg˙aΩag˙ bl-uΩu ta’ assessjar formattiv u summattiv ibbaΩat fuq standards miftiehma g˙al riΩultati tat-tag˙lim.

13

3.1.2.3 sistema pedago©ika li biha Ω-Ωg˙aΩag˙ ikunu ppreparati biex:

jitg˙allmu kif jitg˙allmu; • isiru iktar kreattivi u innovattivi; • ja˙dmu b’mod awtonomu u b’mod kollaborattiv permezz ta’ attivitajiet tal-• e-

learning;ifittxu informazzjoni u gwida fejn me˙tie©. •

3.1.2.4 l-involviment taΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-proçess tal-istabbiliment, l-evalwar u r-reviΩjoni tal- kurrikula edukattivi.

3.1.2.5 iktar flessibilità ta’ studji fil-korsijiet tal-edukazzjoni terzjarja.

3.1.2.6 litteriΩmu fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ billi kontinwament jintalab sforz konçertat mill-imsie˙ba kollha biex itejbuha.

3.1.2.7 l-implimentazzjoni tal-Qafas Ewropew g˙all-Kwalifiki biex jappo©©ja l-mobbilità taΩ-Ωg˙aΩag˙.

3.1.2.8 il-validazzjoni u l-akkreditazzjoni tal-edukazzjoni mhux formali u t-tag˙lim informali.

3.1.2.9 inizjattivi tax-xog˙ol maΩ-Ωg˙aΩag˙ li jiΩviluppaw programmi ta’ edukazzjoni mhux formali f’ambjenti formali u mhux formali.

14

16

3.2 TEMA 2: IMPJIEGI

“L-aqwa mod kif tapprezza xog˙lok huwa li timma©ina lilek innifsek bla xog˙ol” Oscar Wilde.

L-impjieg mhuwiex biss attività ekonomika li tipprovdi mezz ta’ g˙ajxien iΩda g˙andu wkoll irwol importanti fil-formazzjoni tal-identità taΩ-Ωg˙aΩag˙ u fl-iΩvilupp tag˙hom.


Fil-qasam tal-Impjiegi, l-Istat jag˙raf:

3.2.1.1 tranΩizzjoni ming˙ajr skossi mill-iskola g˙ad-dinja tax-xog˙ol.

3.2.1.2 id-drittijiet u l-obbligi taΩ-Ωg˙aΩag˙ fuq il-post tax-xog˙ol.

3.2.1.3 bilanç bejn ix-xog˙ol u l-˙ajja privata permezz tat-twaqqif ta’ politika ta’ impjiegi, li tirrispetta l-esi©enzi tal-familja, b˙al familji Ωg˙ar, ©enituri wa˙idhom u bidliet demografiçi.

3.2.1.4 opportunità li tg˙in lill-˙addiema Ωg˙aΩag˙ u lill-intraprendituri Ωg˙aΩag˙ isiru persuni li jibqg˙u jitg˙allmu tul il-˙ajja.

3.2.1.5 li esperjenzi tax-xog˙ol barra mill-pajjiΩ itejbu lill-˙addiema permezz tal-g˙ajuna fl-iΩvilupp professjonali taΩ-Ωg˙aΩag˙.

17

3.2.2 Strate©iji bil-g˙an li jippromwovu u jinkora©©ixxu:

3.2.2.1 prattiçi ta’ sa˙˙a u sigurtà.

3.2.2.2 façilitajiet u servizzi ta’ appo©© b˙al çentri g˙all-kura tat-tfal u servizzi tat-trasport aççessibbli.

3.2.2.3 aççess u parteçipazzjoni fi trejdunjins.

3.2.2.4 il-promozzjoni u l-provvediment g˙all-gwida tal-karrieri, opportunitajiet ta’ xog˙ol u linji tal-karrieri barra mill-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni formali.

3.2.2.5 kompetenzi intraprenditorjali fiΩ-Ωg˙aΩag˙ permezz ta’ edukazzjoni formali u mhux formali.

20

3.3 TEMA 3: SAÓÓA U BENESSERI

“Il-kunçett ta’ benesseri totali jag˙raf li kull ˙sieb, kelma u m©iba tag˙na g˙andha effett fuq is-sa˙˙a u l-benesseri usa’ tag˙na.” Greg Anderson.

Óajja b’sa˙˙itha tinkorpora l-benesseri fiΩiku, mentali u soçjali tal-individwu. Dawn l-elementi huma essenzjali g˙as-suççess u l-prosperità taΩ-Ωg˙aΩag˙.


Fil-qasam tas-Sa˙˙a u Benesseri, l-Istat jag˙raf:

3.3.1.1 strate©ija ççentrata fuq il-persuna lejn is-sa˙˙a u l-benesseri taΩ-Ωg˙aΩag˙ inkluΩa l-kura primarja, sekondarja u terzjara fil-qasam tas-sa˙˙a.

3.3.1.2 l-importanza tal-kura primarja fil-qasam tas-sa˙˙a fil-promozzjoni ta’ stil ta’ ˙ajja tajjeb g˙as-sa˙˙a.

3.3.1.3 l-importanza ta’ programmi ta’ edukazzjoni dwar is-sa˙˙a g˙all-promozzjoni ta’ ˙ajja b’sa˙˙itha.

3.3.1.4 il-promozzjoni ta’ miΩuri ta’ tnaqqis ta’ periklu fil-kura sekondarja.

3.3.1.5 il-©estjoni tas-sa˙˙a fiΩika u psikolo©ika taΩ-Ωg˙aΩag˙ tkun indirizzata bl-a˙jar mod permezz ta’ strate©ija interdixxiplinarja.

3.3.1.6 is-sa˙˙a u l-benesseri taΩ-Ωg˙aΩag˙ permezz ta’ strate©ija komprensiva u li

21

tinvolvi s-setturi kollha li j˙addnu l-oqsma kollha tal-politika pubblika inkluΩa l-edukazzjoni, l-impjiegi, l-inkluΩjoni soçjali, l-isport u d-divertiment, il-qasam tad- djar u l-ambjent.

3.3.1.7 l-akkomodazzjoni b˙ala mezz li jipprovdi kenn, sigurtà u appartanenza.


3.3.2.1 strate©iji tas-sa˙˙a mfasslin skont il-˙ti©ijiet, li jqisu n-natura speçifika taΩ- Ωg˙aΩag˙ f’termini ta’ età, sess, diΩabilità u sitwazzjoni soçjo-ekonomika.

3.3.2.2 l-g˙oti ta’ servizzi ta’ appo©© fis-sistema tal-kura tas-sa˙˙a li tiffoka fuq iΩ- Ωg˙aΩag˙.

3.3.2.3 pro©etti ta’ xog˙ol maΩ-Ωg˙aΩag˙ marbuta mal-immani©©jar ta’ m©iba riskjuΩa inkluΩ sewqan eççessiv, sa˙˙a sesswali, uΩu ˙aΩin ta’ sustanzi, disturbi fl-ikel u nuqqas ta’ eΩerçizzju fiΩiku.

3.3.2.4 servizzi li jifhmu l-˙ti©ijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ fis-sistema tal-kura tas-sa˙˙a b˙al kliniçi speçjalizzati responsabbli g˙all-promozzjoni tas-sa˙˙a, edukazzjoni dwar is- sa˙˙a, trattament immedjat fl-iskejjel u spazji mhux formali mmexxija minn timijiet multidixxiplinarji inkluΩi infermiera, ˙addiema maΩ-Ωg˙aΩag˙ u counsellors.

3.3.2.5 politika fil-qasam tad-djar li tiΩgura l-benesseri taΩ-Ωg˙aΩag˙.

23

ww

w.a

llenv

enab

les.c

om

24

3.4 TEMA 4: KULTURA U ARTI “Il-kisba tal-kultura hija l-iΩvilupp ta’ kilba g˙all-g˙arfien u g˙as-sbu˙ija” Jesse Bennett.

Il-kultura t˙addan spettru wiesa’ ta’ valuri, tradizzjonijiet, attitudnijiet, arti u drawwiet li jsawru l-identità tas-soçjetà tag˙na. Il-kontribuzzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙all-kultura u l-parteçipazzjoni attiva tag˙hom biex jag˙mluha aktar g˙anja g˙andhom jibqg˙u g˙an rikorrenti.


Fil-qasam tal-Kultura u Arti, l-Istat jag˙raf:

3.4.1.1 li l-wirt kulturali Malti jrawwem ix-xbieha u l-identità taΩ-Ωg˙aΩag˙ infushom.

3.4.1.2 li l-lingwa Maltija tipprovdi sens ta’ identità u ΩΩid l-apprezzament g˙all-kultura tag˙na nfusna.

3.4.1.3 li l-multilingwiΩmu jΩid l-g˙arfien ta’ kulturi o˙rajn.

3.4.1.4 liΩ-Ωg˙aΩag˙ b˙ala dawk li qed imexxu l-kultura Maltija fil-kuntest multikulturali tar-re©jun Mediterranju, ir-realtà soçjo-politika Ewropea, u dinja dejjem iktar globalizzata.

3.4.1.5 il-parteçipazzjoni u l-impenn taΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-pro©etti kulturali komunitarji li jikkultivaw l-espressjoni tal-kreattività u l-innovazzjoni.

25

3.4.1.6 li l-aççessibbilità g˙all-pro©etti kulturali tag˙ti liΩ-Ωg˙aΩag˙ l-opportunità li jiΩviluppaw iktar it-talenti tag˙hom.

3.4.1.7 il-˙tie©a li jit˙arr©u Ωg˙aΩag˙ li huma sensittivi kulturalment.

3.4.1.8 il-valuri tar-relazzjonijiet interkulturali.


3.4.2.1 pjattaforma kulturali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li tipprovdi spazji fiΩiçi u soçjali kreattivi bil- g˙an li jikkultivaw espressjoni ta’ kreattività u innovazzjoni ispirati mill-kultura fil- ©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a.

3.4.2.2 kreattività individwali li tippermetti aççess g˙al parteçipazzjoni fl-espressjoni kulturali.

3.4.2.3 l-il˙uq ta’ programmi kulturali/interkulturali g˙al/ma’/minn komunitajiet taΩ- Ωg˙aΩag˙ u lokali.

3.4.2.4 Ωg˙aΩag˙ biex jorganizzaw attivitajiet kulturali u juru t-talenti tag˙hom.

3.4.2.5 Ωg˙aΩag˙ b˙ala xpruni ewlenin tad-djalogu interkulturali u inter©enerazzjonali fi ˙dan il-komunitajiet lokali u internazzjonali.

3.4.2.6 servizzi u façilitajiet edukattivi g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jag˙Ωlu li jiΩviluppaw il-kwalitajiet kulturali u artistiçi tag˙hom b’mod professjonali.

3.4.2.7 ir-riaffermazzjoni tad-dritt taΩ-Ωg˙aΩag˙ li jesprimu lilhom infushom fil-lingwa Maltija.

26

3.4.2.8 iΩ-Ωg˙aΩag˙ li jΩuru u japprezzaw siti ta’ wirt kulturali, avvenimenti kulturali u postijiet kulturali o˙ra mmani©©jati b’mod pubbliku jew b’mod privat.

3.

28

3.5 TEMA 5: KOEÛJONI KOMUNITARJA U L-VOLONTARJAT

“Inti tg˙ix b’dak li taqla’. Óajtek tag˙tiha sura b’dak li tag˙ti” Winston Churchill.

Il-KoeΩjoni Komunitarja hija interazzjoni poΩittiva bejn gruppi ta’ nies li n˙olqot b’sens ta’ g˙aqda li tippromwovi interazzjoni effettiva fi ̇ dan il-komunità. Il-volontarjat jikkontribwixxi g˙al soçjetà koeΩiva li to˙loq relazzjonijiet ta’ fiduçja u solidarjetà kif ukoll kapital soçjali. Il-volontarjat fiΩ-Ωg˙aΩag˙ mhux biss jikkontribwixxi g˙all-iΩvilupp personali, iΩda wkoll g˙al soçjetà koeΩiva.


Fil-qasam tal-KoeΩjoni Komunitarja u l-Volontarjat, l-Istat jag˙raf:

3.5.1.1 komunità fejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha huma rispettati u stmati filwaqt li jkollhom sens ta’ appartenenza.

3.5.1.2 li Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom responsabbilità soçjali lejn membri o˙rajn tal-komunità.

3.5.1.3 li l-volontarjat jikkontribwixxi biex jibni l-karattru individwali u ji©©enera sens ta’ solidarjetà.

3.5.1.4 li permezz ta’ inizjattivi ta’ volontarjat, il-komunità tibbenefika mir-riΩors tal- kreattività u l-innovazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙.

3.5.1.5 is-sigurtà u l-benesseri tal-volontarji.

3.5.1.6 il-kisbiet tal-volontarji Ωg˙aΩag˙.

29

3.5.1.7 li ç-çans li wie˙ed isib impjieg aktar jiΩdied bl-akkwist ta’ ˙iliet permezz ta’ involviment f’inizjattivi ta’ volontarjat.


3.5.2.1 kampanji u inizjattivi ta’ g˙arfien pubbliku bil-g˙an li jippromwovu l-koeΩjoni komunitarja u l-volontarjat.

3.5.2.2 l-iΩvilupp u l-provvediment ta’ pro©etti komunitarji g˙al Ωg˙aΩag˙ li jo˙olqu sens ta’ kburija, appartenenza u g˙aqda fil-komunità.

3.5.2.3 struttura ta’ appo©© g˙al volontarjat taΩ-Ωg˙aΩag˙ li:

tiΩviluppa u timplimenta qafas li jag˙ti appo©© lill-organizzazzjonijiet tal-volontarjat • li jΩid l-esperjenzi ta’ tag˙lim tal-voluntiera Ωg˙aΩag˙. Ta©ixxi b˙ala mezz tal-komunikazzjoni bejn is-settur tal-volontorjat taΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-kunsill nazzjonali g˙as-settur volontarju; tippromwovi l-volontarjat speçjalment f’istituzzjonijiet edukattivi u organizzazzjonjiet • taΩ-Ωg˙aΩag˙;tipprovdi informazzjoni dwar il-volontarjat g˙all-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙; • tag˙mel riçerka dwar il-volontarjat u tipproponi bidliet fil-politika fejn me˙tie©. •

32

3.6 TEMA 6: SPORT

“L-isport huwa l-preservatur tas-sa˙˙a” Hippocrates.

L-isport jippromwovi l-benesseri tal-individwu u g˙andu rwol soçjali importanti. Mhuwiex biss opportunità g˙al ˙in ta’ divertiment ta’ kwalità, iΩda jg˙in ukoll g˙all-bini tal-karattru billi jittraΩmetti valuri ewlenin.


Fil-qasam tal-Isport, l-Istat jag˙raf:

3.6.1.1 l-isport b˙ala kontribut importanti u parti essenzjali fil-kwalità tal-˙ajja taΩ- Ωg˙aΩag˙.

3.6.1.2 l-isport b˙ala promotur ta’ çittadinanza attiva billi jΩid it-tag˙qid ta’ timijiet, il- valuri ta’ fair play u ˙iliet tat-tmexxija.

3.6.1.3 l-isport b˙ala mezz ta’ kultivazzjoni ta’ soçjetà li hija fiΩikament u mentalment b’sa˙˙itha.

3.6.1.4 programmi li jippermettu liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex ikomplu jiΩviluppaw it-talenti sportivi tag˙hom.

3.6.1.5 l-irwol tal-organizzazzjonijiet volontarji biex jikkultivaw kultura sportiva.

33


3.6.2.1 il-parteçipazzjoni fl-isport fil-livelli kollha possibbli.

3.6.2.2 appo©© lill-organizzazzjonijiet sportivi.

3.6.2.3 il-provvediment tal-edukazzjoni fiΩika b˙ala komponent essenzjali tal-kurrikulu tal- iskola.

3.6.2.4 strutturi organizzattivi professjonali li g˙andhom l-g˙an li jΩidu l-prestazzjoni.

3.6.2.5 l-uΩu ta’ spazji miftu˙a u façilitajiet sportivi fuq ©ewwa biex jakkomodaw il- ˙ti©ijiet rikreattivi u sportivi taΩ-Ωg˙aΩag˙.

3.6.2.6 strate©iji professjonali g˙all-isport b˙ala mezz biex jittraΩmetti l-valuri prinçipali tad-dixxiplina, fair play u netwerking.

3.6.2.7 façilitajiet sportivi g˙al Ωg˙aΩag˙ b’diΩabbilità f’façilitajiet sportivi konvenzjonali.

34

phot

o by

Ste

phen

Gat

t

36

3.7 TEMA 7: DIVERTIMENT

“Id-divertiment huwa l-˙in li fih issir xi ˙a©a utli” Benjamin Franklin.

Id-divertiment huwa attività determinata mill-persuna stess, attività li hija psikolo©ikament sabi˙a u tinkludi normi karatteristiçi li jipprovdu opportunitajiet g˙ar-rikreazzjoni, Ωvilupp personali u servizzi lill-o˙rajn. Mhuwiex biss ˙in li jintuΩa miΩ-Ωg˙aΩag˙ fi kwalunkwe mod iΩda spazju li fih iΩ-Ωg˙aΩag˙ jistg˙u jiΩviluppaw irwoli u identitajiet g˙alihom infushom.


Fil-qasam tad-Divertiment l-Istat jag˙raf:

3.7.1.1 il-˙tie©a ta’ opportunitajiet ta’ divertiment inkluΩ sports, arti u attivitajiet kulturali. 3.7.1.2 il-˙tie©a g˙al iktar façilitajiet pubbliçi g˙al attivitajiet ta’ divertiment.

3.7.1.3 l-irwol tal-˙addiema maΩ-Ωg˙aΩag˙ u edukaturi mhux formali o˙rajn li jipprovdu opportunitajiet g˙ad-divertiment taΩ-Ωg˙aΩag˙.


3.7.2.1 gruppi komunitarji u inizjattivi kummerçjali li g˙andhom l-g˙an li jipprovdu attivitajiet ta’ divertiment ming˙ajr riskju maΩ-Ωg˙aΩag˙.

37

3.7.2.2 organizzazzjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ li joffru opportunitajiet ta’ divertiment.

3.7.2.3 l-iΩgurar ta’ façilitajiet rikreattivi pubbliçi ta’ kwalità.

3.7.2.4 il-kollaborazzjoni mal-kunsilli lokali, organizzazzjonijiet sportivi u entitajiet kulturali li jipprovdu façilitajiet u attivitajiet g˙ar-rikreazzjoni u divertiment.

40

3.8 TEMA 8: AMBJENT

“Id-dixxendenti tieg˙ek sejrin ja˙sdu l-frott” Virgil.

L-ambjent jikkonsisti mir-riΩorsi naturali li jinsabu madwar il-bniedem, li je˙tie© li jkun protett, ikkonservat u mtejjeb g˙all-benefiççju tas-soçjetà. IΩ-Ωg˙aΩag˙ huma wkoll il-mexxejja tal-lum u l-irwol tag˙hom fil-˙arsien tal-ambjent huwa essenzjali biex jippromwovu s-sostenibbilità u l-prattika g˙aqlija.


Fil-qasam tal-Ambjent l-Istat jag˙raf:

3.8.1.1 il-˙tie©a ta’ Ωvilupp sostenibbli li jinkiseb permezz ta’ g˙aΩliet kumplimentari ta’ Ωvilupp ekonomiku/soçjali u protezzjoni ambjentali.

3.8.1.2 li l-parteçipazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ fl-ippriservar u l-protezzjoni tal-ambjent hija kontribut importanti lejn l-il˙uq tas-sostenibbilità.

3.8.1.3 il-˙tie©a g˙al prattiçi sostenibbli ta’ konsum u produzzjoni.

3.8.1.4 it-theddida tat-tibdil fil-klima g˙all-komunità lokali u globali tag˙na.

3.8.1.5 li n-nuqqas ta’ rispett lejn l-ambjent jista’ jikkomprometti ©enerazzjonijiet futuri.

41


3.8.2.1 is-sostenibbilità li tispira u tinkora©©ixxi liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex jie˙du rwol attiv fil-proçessi tat-te˙id tad-deçiΩjonijiet fis-setturi kollha (ji©ifieri soçjali, ekonomiçi, politiçi) li g˙andhom impatt fuq il-protezzjoni tal-kwalità tal-˙ajja.

3.8.2.2 l-irwol attiv taΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-organizzazzjonijiet tag˙hom favur miΩuri li ji©©ieldu t-tibdil fil-klima, jikkonservaw id-diversità biokulturali u jtejbu l-kwalità tal-˙ajja tal- bniedem.

3.8.2.3 strate©ija indirizzata lejn ix-xog˙ol taΩ-Ωg˙aΩag˙ li tg˙in liΩ-Ωg˙aΩag˙ jifhmu l-ambjent li jg˙ixu fih u l-modi differenti ta’ interazzjoni mieg˙u, li b’hekk jag˙tihom s-setg˙a li jwettqu u li jag˙mlu l-bidliet me˙tie©a li jirriΩultaw fi stil ta’ ˙ajja iktar sostenibbli g˙al kul˙add.

3.8.2.4 l-g˙oti ta’ opportunitajiet li jestendu l-viΩjoni ta’ sostenibbilità permezz tal-qsim ta’ esperjenzi diversi u g˙arfien kollettiv, li b’hekk jg˙inu liΩ-Ωg˙aΩag˙ japprezzaw il- konnessjoni flimkien mat-t˙assib ambjentali, soçjali u ekonomiku fuq livelli lokali, Ewropew u globali.

44

3.9 TEMA 9: SOÇJETÀ TAL-INFORMAZZJONI

“Nittama li nkomplu nuΩaw it-teknolo©ija sabiex nag˙mlu differenzi tassew kbar fil-mod kif in-nies jg˙ixu u ja˙dmu” Sergey Brin.

Soçjetà tal-informazzjoni hija wa˙da fejn il-˙olqien, distribuzzjoni, tixrid u l-uΩu tal-informazzjoni huma sinifikanti g˙all-attività ekonomika, politika u kulturali. Iktar ma’ jg˙addi Ω-Ωmien, it-teknolo©iji ©odda tal-midja jsa˙˙u u jsawru aspetti tal-kultura u s-soçjetà, tan-negozju u l-ekonomija, tal-politika u d-demokrazija. L-aççess g˙as-soçjetà tal-informazzjoni jippermetti liΩ-Ωg˙aΩag˙ sabiex jie˙du sehem attiv fl-oqsma kollha tas-soçjetà.


Fil-qasam ta’ Soçjetà tal-Informazzjoni, l-Istat jag˙raf:

3.9.1.1 soçjetà ta’ informazzjoni b˙ala soçjetà li tiffaçilita l-parteçipazzjoni taΩ- Ωg˙aΩag˙

3.9.1.2 l-informazzjoni teknolo©ika b˙ala g˙odda ta’ demokratizzazzjoni u Ωvilupp komunitarju.

3.9.1.3 l-informazzjoni teknolo©ika b˙ala g˙odda g˙all-prosperità ekonomika u l-iΩvilupp individwali.

3.9.1.4 it-teknolo©ija b˙ala mezz g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ sabiex juΩaw il-˙iliet kreattivi tag˙hom g˙all-benefiççju tas-soçjetà.

45

3.9.1.5 iΩ-Ωg˙aΩag˙ b˙ala mexxejja fl-uΩu tal-ICT biex jiksbu Ωvilupp sostenibbli.

3.9.1.6 l-ICT b˙ala punt çentrali lejn l-iΩvilupp ta’ ekonomija ta’ g˙arfien ibbaΩata fuq il- kreattività u l-innovazzjoni.

3.9.1.7 l-ICT b˙ala kontribut importanti lejn it-tag˙lim tul il-˙ajja.


3.9.2.1 liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex i˙addnu s-soçjetà tal-informazzjoni u t-teknolo©iji ©odda.

3.9.2.2 liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex isegwu ta˙ri© kontinwu fl-ICT.

3.9.2.3 l-ekonomija tal-g˙arfien.

3.9.2.4 l-uΩu etiku tas-cyberspace.

3.9.2.5 l-uΩu sigur permezz tal-infurzar.

3.9.2.6 programmi edukattivi dwar l-uΩu sigur tat-teknolo©ija u kontra l-vizzju tas- cyberspace u impatti avversi o˙rajn prinçipalment fuq ir-relazzjonijiet soçjali.

3.9.2.7 l-iΩvilupp ta’ portal g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jissimplifika l-aççess g˙all-informazzjoni g˙aΩ- Ωg˙aΩag˙ filwaqt li jipprovdi façilitajiet ta’ netwerking.

47

3.10 TEMA 10: ÌUSTIZZJA MAÛ-ÛGÓAÛAGÓ

“Oqg˙od attent g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u ag˙milhom tajbin kemm jista’ jkun” Socrates.

Il-prattika tal-©ustizzja maΩ-Ωg˙aΩag˙ hija ggwidata bl-a˙jar mod mill-filosofija li tpo©©i Ω-Ωg˙aΩag˙ l-ewwel. Fi ftit kliem, dan ifisser li l-©ustizzja maΩ-Ωg˙aΩag˙ qieg˙da hemmhekk biex isservi l-aqwa interessi tal-persuna Ωag˙Ωug˙a.


Fil-Qasam tal-Ìustizzja maΩ-Ûg˙aΩag˙, l-Istat jag˙raf:

3.10.1.1 li Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom ikunu protetti mill-kriminalità, sfruttament, ibbuljar, diskriminazzjoni u vjolenza.

3.10.1.2 ir-riintegrazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ li ji©u f’kuntatt mas-sistema ©udizzjarja.

3.10.1.3 id-distinzjoni bejn l-im©iba taΩ-Ωg˙aΩag˙ mir-responsabbilitajiet li l-o˙rajn ikollhom lejhom u l-˙olqien tal-possibbilità li tkun iççarata meta s-soçjetà, l-istrutturi u l-istituzzjonijiet tag˙ha jfallu fil-konfront tat-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙.

3.10.1.4 li Ω-Ωg˙aΩag˙ huma ˙afna drabi vittmi tal-kriminalità u je˙tie©u s-servizzi ta’ appo©©.

3.10.1.5 li Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙andhom x’jibbenefikaw minn proçeduri fil-qorti li jsiru fil-˙in.

48


3.10.2.1 Ωg˙aΩag˙ li juru m©iba poΩittiva u skont il-li©i.

3.10.2.2 devjazzjoni massima mis-sistema formali tal-©ustizzja kriminali.

3.10.2.3 l-iΩvilupp ta’ servizzi mhux kustodjali g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ ta˙t it-18-il sena.

3.10.2.4 Ωg˙aΩag˙ ta˙t it-18-il sena g˙andhom jitpo©©ew f’istituzzjonijiet kustodjali separati.

3.10.2.5 programm edukattiv u ta’ riabilitazzjoni g˙al trasgressuri Ωg˙aΩag˙.

3.10.2.6 it-twaqqif ta’ uffiççju fejn trasgressuri u vittmi Ωg˙aΩag˙ li qatt ma kienu l-qorti jistg˙u jing˙ataw assistenza.

3.11 TEMA 11: TRANÛIZZJONIJIET U VULNERABBILITÀ

“F’perjodi ta’ tranΩizzjoni, inevitabbiliment jirriΩulta g˙add bla qies ta’ konfuΩjoni u sensazzjoni ta’ disperazzjoni” Marshall McLuhan.

Individwi fil-perjodi kollha tal-˙ajja jistg˙u jkunu so©©etti g˙al riskji u vulnerabilitajiet. Madankollu, it-tranΩizzjonijiet g˙all-˙ajja adulta huma riskjuΩi fin-natura tag˙hom u llum, iΩ-Ωg˙aΩag˙, jista’ jkollhom bΩonn jinnegozjaw serje ta’ riskji li ma kinux jafu bihom il-©enerazzjonijiet preçedenti. Ûg˙aΩag˙ li jesperjenzaw tranΩizzjonijiet estiΩi jew mhux kontinwi jistg˙u jesperjenzaw vulnerabbilità og˙la g˙al abbuΩ minn sustanzi, delinkwenza u kriminalità, diffikultajiet ta’ sa˙˙a mentali, qg˙ad, faqar u kwistjonijiet ta’ sa˙˙a u m©iba sesswali riskjuΩa.

3.11.1 Dikjarazzjonijiet Politiçi:

Fil-qasam tat-TranΩizzjonijiet u l-Vulnerabbilità, l-Istat jag˙raf:

3.11.1.1 il-˙tie©a li titrawwem il-kapaçità li wie˙ed jer©a’ jsib postu u l-effikaçja fiΩ- Ωg˙aΩag˙ li jesperjenzaw ir-riskju u l-vulnerabbilità.

3.11.1.2 il-˙tie©a li jkunu pprovduti opportunitajiet g˙all-passa©© lejn il-˙ajja adulta g˙al dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ li qed jesperjenzaw tranΩizzjonijiet mhux kontinwi.

3.11.1.3 il-˙tie©a li tkun ipprovduta xibka tas-sigurtà li tappo©©ja u tg˙in liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex jer©g˙u lura u jistabbilixxu ru˙hom mill-©did fil-komunità.

50

3.11.1.4 l-importanza ta’ negozjar b’suççess tat-tliet tranΩizzjonijiet ewlenin li j˙abbtu wiççhom mag˙hom iΩ-Ωg˙aΩag˙:

tranΩizzjoni mill-iskola g˙ad-dinja tax-xog˙ol; • tranΩizzjoni mill-familja tal-ori©ini g˙all-familja g˙al Ωg˙aΩag˙ iffosterjati; • tranΩizzjoni mid-dar tal-©enituri g˙al residenza ’l bog˙od mid-dar. •

3.11.2 Strate©iji bl-g˙an li jippromwovu u jinkora©©ixxu:

3.11.2.1 firxa wiesg˙a ta’ programmi ta’ prevenzjoni u li jg˙inu lill-persuna ssib postha lura mfassla skont il-˙ti©ijiet ta’ gruppi partikolari ta’ Ωg˙aΩag˙, b˙al dawk li jesperjenzaw diffikultajiet ta’ abbuΩ minn sustanzi, im©iba sesswali riskjuΩa, im©iba delinkwenti u kriminali, Ωg˙aΩag˙ bla xog˙ol, dawk bla dar u dawk li jg˙ixu fil-faqar.

3.11.2.2 interventi li ma jistigmatizzawx u li ma jippromwovux ir-rappreΩentazzjoni negattiva taΩ-Ωg˙aΩag˙ b˙ala kategorija ta’ riskju.

3.11.2.3 kompetenzi soçjali, emozzjonali, konjittivi u ta’ m©iba tajba.

51

4. L-Inkorporazzjoni, MonitoraGG u Evalwazzjoni tal-Politika

Il-Ministeru responsabbli g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙andu jmexxi l-inkorporazzjoni, il-monitora©©, l-evalwazzjoni u r-reviΩjoni tal-politika, minbarra li jimmobilizza r-riΩorsi me˙tie©a g˙all-implimentazzjoni. Huwa mbassar li titwaqqaf A©enzija Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ li:

tiΩviluppa pjanijiet ta’ azzjoni g˙all-implimentazzjoni tal-politika; • tikkoordina, tidderie©i u tissorvelja l-implimentazzjoni ta’ pjanijiet b˙al dawn •

b˙ala kwistjoni ta’ prijorità; tibda, tikkoordina, tissorvelja u tevalwa programmi ta’ xog˙ol miΩ-Ωg˙aΩag˙ •

g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙;tikkoordina xog˙ol ta’ riçerka;• tippromwovi l-uniformità ta’ strate©ija fost l-imsie˙ba fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙ •

g˙al kwistjonijiet marbuta maΩ-Ωg˙aΩag˙; utag˙mel rakkommandazzjonijiet lill-imsie˙ba fuq kwistjonijiet li jaffettwaw liΩ- •

Ωg˙aΩag˙.

Madankollu, l-implimentazzjoni tal-politika hija wkoll imbassra li tkun interdixxiplinarja u g˙alhekk dawn li ©ejjin huma rikonoxxuti b˙ala msie˙ba potenzjali fit-twettiq tal-politika:

Il-Kunsill Nazzjonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ (membru s˙i˙ attiv tal-Forum Ewropew • taΩ-Ûg˙aΩag˙) b˙ala korp awtonomu li jirrappreΩenta l-organizzazzjonijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙;

Il-Familja;•

53

54

Il-Kunsill Re©jonali taΩ-Ûg˙aΩag˙ G˙awdxin;•

Il-Kummissarju g˙all-G˙aqdiet Volontarji;•

Il-Kummissarju tat-Tfal; •

Il-Knisja Kattolika f’Malta u G˙awdex u komunitajiet o˙rajn ibbaΩati fuq il-fidi; •

Id-Dipartiment tal-Istudji dwar iΩ-Ûg˙aΩag˙ u l-Komunità fi ˙dan il-Fakultà tal- • Edukazzjoni fl-Univerisità ta’ Malta;

L-Assoçjazzjoni Maltija ta’ Óaddiema maΩ-Ûg˙aΩag˙; •

Organizzazzjonijiet mhux governattivi fil-qasam taΩ-Ωg˙aΩag˙ li huma mmexxija • mill-adulti jew miΩ-Ωg˙aΩag˙;

Il-Kunsilli Lokali;•

Korpi o˙rajn Pubbliçi/Privati fil-qasam taz-Ûg˙aΩag˙ jew interessati f’dan il- • qasam.

Ta˙ri© ta’ kwalità g˙al dawk involuti fil-qasam tax-xog˙ol taΩ-Ωg˙aΩag˙, riçerka dwar iΩ-Ωg˙aΩag˙ ibbaΩata fuq l-evidenza u d-disseminazzjoni ta’ prattiçi g˙aqlin ta’ xog˙ol taΩ-Ωg˙aΩag˙ huma kkunsidrati b˙ala l-mekkaniΩmu mibni fuq tliet frieg˙i li jappo©©jaw l-implimentazzjoni ta’ din il-politika.

Ippublikat mis-Segretarjat Parlamentari g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ u Sport

POLITIKA - ScoutKeeper · 2019-07-13 · Tema 1: Edukazzjoni werrej. 16 20 24 28 32 36 40 44 47 50...

Documents

Transcript of POLITIKA - ScoutKeeper · 2019-07-13 · Tema 1: Edukazzjoni werrej. 16 20 24 28 32 36 40 44 47 50...