Photophysise-περιοδικό για την Ελληνική Φύση 2011/1

ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟΣ

ένα πουλί σύμβολo της προστασίας της φύσης στην Ελλάδα

ΑΓΡΙΟΓΙΔΟ

ένα ζώο ξεχασμένο στα βουνά του

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ

ΔΕΛΦΟΙ

παρατηρώντας πουλιά στον αρχαιολογικό χώρο

Hi Key

Φωτογραφίες Άγριας Ζωής

ΕΚΔΟΤΙΚΌ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Με την “έκδοση” αυτού του τεύχους του Photophysis ξεκινάει μια προ-σπάθεια ανάδειξης της Ελληνικής Φύσης αλλά και των ανθρώπων που

τη μελετούν και τη φωτογραφίζουν.

Σ’ αυτή την πρώτη ερασιτεχνική απόπειρα δημιουργίας ενός περιοδικού, σί-γουρα θα εντοπιστούν λάθη και ατέλειες, αλλά στο μέλλον, τεύχος το τεύχος,θα επιδιώξουμε τη βελτίωση τόσο στο περιεχόμενο, με πιο πλούσια άρθρα,

όσο και στο αισθητικό κομμάτι.

Σ’ αυτό το τεύχος θα διαβάσετε για τον σπάνιο Αργυροπελεκάνο (σελ 4) καιτο άγνωστο στο ευρύ κοινό Αγριόγιδο (σελ 18), την αντιλόπη των ελληνικών

βουνών.

Αν έχετε παρατηρήσεις σπάνιων για την Ελλάδα πουλιών, σας συστήνουμετην Επιτροπή αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (σελ 32).

Ο βυθός και ο άγνωστος κόσμος του πάντα γοητεύει, οπότε επιχειρούμε μιαβουτιά στον βυθό της Κρήτης (σελ 42).

Η Ελλάδα είναι γεμάτη αρχαιότητες, χώροι οι οποίοι αποτελούν ιδανικά κα-ταφύγια για την άγρια ζωή, όπως οι Δελφοί, που αποτελούν ιδανικό μέρος για

παρατήρηση πουλιών (σελ 56).

Τέλος το τεύχος κλείνει με ένα καθαρά φωτογραφικό θέμα, την hi key φωτο-γράφηση της άγριας ζωής (σελ 79).

Ελπίζουμε να το απολαύσετε και δίνουμε την υπόσχεση ότι τα επόμενατεύχη θα είναι ακόμα καλύτερα.

Αναστάσιος Σακούλης

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟΣκείμενο - φωτογραφίες των Τάσου Μπούνα,

Δημήτρη Βαβύλη και Μπάμπη Τσιλιανίδη σελίδα 4

ΑΓΡΙΟΓΙΔΟκείμενο - φωτογραφίες

του Χαρητάκη Παπαϊωάννου σελίδα 18

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑκείμενο

των Γιώργου Χανδρινού και Νίκου Προμπονά σελίδα 32

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥκείμενο - φωτογραφίες

του Ιούλιου Γλαμπεδάκη σελίδα 42

ΔΕΛΦΟΙκείμενο - φωτογραφίεςτου Γιώργου Αλεξανδρή

σελίδα 56

HI KEY ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑκείμενο - φωτογραφίες των Αναστάσιου Σακούλη και Μάνου Παπαδομανωλάκη

σελίδα 79

ΑΡΓΥΡΟΠΕένα πουλί σύμβολo της προστ

κείμενο - φωτογραφίες των Τάσου Μπούνα, Δημήτρη Β

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας4

ΕΛΕΚΑΝΟΣ ασίας της φύσης στην Ελλάδα

Βαβύλη και Μπάμπη Τσιλιανίδη (www.wildmoments.gr)

5

6

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας / Ροδοπελεκάνος

7

Οποιοσδήποτε κάνει μια βόλτα στους υγροτόπους της βό-

ρειας Ελλάδας είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα συναντήσει

τον Αργυροπελεκάνο (Pelecanus crispus). Θα τον παρα-

τηρήσει με χάρη να κρατά το μεγάλο του σώμα λίγα εκατοστά

πάνω από την επιφάνεια του νερού σαν υδροπλάνο πριν προ-

σθαλασσωθεί, να ψαρεύει σε μεγάλες ομάδες με συνεργάτες τους

κορμοράνους, ή ακόμα και να τρώει από τα χέρια των ντόπιων

ψαράδων. Μαζί του συχνά βρίσκεται και ο «ξάδερφος» του Ρο-

δοπελεκάνος (Pelecanus onocrotalus). Κατά την αναπαραγωγική

περίοδο, που ξεκινά κατά τον Φλεβάρη- Μάρτη, είναι πολύ εύκολο

να ξεχωρίσουμε τα δυο είδη μιας και ο Ροδοπελεκάνος όπως φα-

νερώνει και το όνομα του, έχει έντονο ροζ πτέρωμα ενώ ο Αργυ-

ροπελεκάνος έχει λευκό πτέρωμα και έντονα πορτοκαλί σάκο

κάτω από το ράμφος.

Όσον αφορά τα νεαρά πουλιά και πουλιά εκτός αναπαρα-

γωγικής περιόδου ο καλύτερος διαγνωστικός χαρακτή-

ρας είναι τα έντονα ατημέλητα φτερά της κεφαλής του

Αργυροπελεκάνου σε αντίθεση με το στρογγυλευμένο κεφάλι του

άλλου είδους.

8

Το είδος όμως αυτό που τόσο κοινό φαίνεται να είναι στην Ελλάδα, αντιμε-

τωπίζει προβλήματα. Τις δεκαετίες ’60 και ’70, το κράτος επικήρυξε τον πε-

λεκάνο ως επιβλαβές είδος με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί και σχεδόν να

εξαφανιστεί. Σήμερα, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός εντοπίζεται σε τέσσερεις μόλις

αποικίες από τις οποίες οι τρεις στην Ελλάδα με αποτέλεσμα να έχει καταχω-

Φωτογράφος: Μπάμπης Τσιλιανίδης

9

ρηθεί στην Red List για τα είδη που κινδυνεύουν ως «τρωτό», χαρακτηρισμός

καθόλου ευοίωνος. Η μεγαλύτερη από αυτές (και μάλιστα η μεγαλύτερη στον

κόσμο με περισσότερα από 1100 ζευγάρια!) βρίσκεται στην λίμνη μικρή Πρέσπα

οπού μοιράζεται τα αναπαραγωγικά εδάφη με τον Ροδοπελεκάνο.

Τα ζευγάρια σχηματίζονται νωρίς τον Φλεβάρη και σύντομα γεννούν μέχρι

και 4 αβγά .Μετά από 31 μέρες εκκολάπτονται να νέα πουλιά που όμως

πρέπει να περάσουν 11-12 βδομάδες μέχρι να εγκαταλείψουν τη φωλιά.

Η εν λόγω αποικία τα τελευταία χρόνια πάει πολύ καλά και ο πληθυσμός στην

περιοχή αυξάνεται.

Δεν ήταν πάντα όμως έτσι τα πράγματα και παλιότερα τα πουλιά αντιμε-

τώπιζαν σοβαρά προβλήματα. Σημαντικότερες απειλές ήταν, η μείωση

των υγρολίβαδων (περιοχών τροφοληψίας) από την επέκταση των καλα-

μώνων, η όχληση από βάρκες μέσα στις αποικίες, η λαθροθηρία και τέλος η πρό-

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης

10

σκρουση στα ηλεκτροφόρα καλώδια της ΔΕΗ που βρίσκονται στη στενή λωρίδα

γης ανάμεσα στη μικρή και τη μεγάλη Πρέσπα.

Οπληθυσμός άρχισε να επανακάμπτει χάρη στη συντονισμένη προσπά-

θεια των ανθρώπων της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών και με την εφαρ-

μογή καταλλήλων μέτρων διαχείρισης. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι

η ενημέρωση του κοινού και των ντόπιων, η μείωση των καλαμώνων με την ει-

σαγωγή νεροβούβαλων που τρώνε τα νεαρά καλάμια, η αντικατάσταση των κα-

λωδίων της ΔΕΗ με άλλα μονωμένα και η προσέλκυση εναλλακτικού τουρισμού

στην περιοχή. 11

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης

12

Ηλίμνη Κερκίνη αποτελεί το δεύτερο σημείο αναπαραγωγής του Αρυροπε-

λεκάνου. Οι φωλιές που έφτιαχνε σε νησίδες, κατακλυζόταν από την επο-

χιακή άνοδο της στάθμης της λίμνης (λόγω κλεισίματος των

θυροφραγμών) και έτσι όλες οι προσπάθειες αναπαραγωγής του ήταν αποτυ-

χημένες. Το 2002 και το 2003 όμως κατασκευάστηκαν υπερυψωμένες πλατφόρ-

μες πάνω στις νησίδες ώστε να μην κατακλύζονται από το νερό, μια προσπάθεια

του Κέντρου Πληροφόρησης Υγροτόπου Κερκίνης, με εθελοντές του WWF Ελλάς

και με την επιστημονική συνεργασία του Ιδρύματος Tour du Valat, Γαλλία. Αυτό

το μέτρο είχε σημαντική επιτυχία και από το 2003 ο Αργυροπελεκάνος φωλιάζει

κάθε χρόνο εκεί και ο πληθυσμός του συνεχώς αυξάνεται. Πέρυσι γύρω στα 100

ζευγάρια φώλιασαν πάνω στα ξύλα των πλατφορμών .

Ητρίτη αποικία του είδους στην Ελλάδα βρίσκεται στον Αμβρακικό κόλπο

και αριθμεί γύρω στα 50 ζευγάρια. Δηλαδή συνολικά η Ελλάδα φιλοξενεί

γύρω στα 1300 ζευγάρια, περίπου το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού. Η

μοναδική άλλη αποικία επί Ευρωπαϊκού εδάφους βρίσκεται στο Δέλτα του Δού-

ναβη και αριθμεί περί τα 450 ζευγάρια.

13

Φωτογράφος: Δημήτρης Βαβύλης

14

Τέλος αξίζει να σημειωθεί η σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στους πε-

λεκάνους και τους ψαράδες. Παρόλο που παλαιότερα οι ψαράδες θεωρού-

σαν τον πελεκάνο ανταγωνιστή τους και πολλές φορές τον κυνηγούσαν,

βρέθηκε ότι προτιμά πιο άφθονα είδη ψαριών πολλά από τα οποία δεν έχουν

εμπορική αξία, και έτσι σήμερα ψαράδες και πελεκάνοι ζουν αρμονικά. Μάλιστα,

όταν οι ψαράδες καθαρίζουν τα ψάρια οι πελεκάνοι δε διστάζουν να πλησιάσουν

για να επωφεληθούν από ένα εύκολο γεύμα!

15

Φωτογράφος: Τάσος Μπούνας

16

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΓΥΡΟΠΕΛΕΚΑΝΟ

Εταιρία Προστασίας Πρεσπών

Κέντρο Πληροφόρησης Υγροτόπου Κερκίνης

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία

«Κόκκινη Λίστα» των απειλούμενων οργανισμών του πλανήτη

17

ΑΓΡΙΟΓΙΔΟένα ζώο ξεχασμένο στα βουνά του

κείμενο- φωτογραφίες του Χαρητάκη Παπαϊωάννου

19

20

21

22

Το αγριόγιδο ανήκει στα οπληφόρα και πιο συγκεκριμένα στα αρτιοδάκτυλα

μηρυκαστικά θηλαστικά. Ταξινομικά ανήκει στο γένος Rupicpara της υπο-

οικογένειας των Caprinae και πιο συγκεκριμένα στην ομάδα των Rupi-

caprini. Συγγενικά του είδη βρίσκονται στη Νοτιοανατολική Ασία (οροσειρά

Ιμαλαίων και γύρω περιοχή), Ινδονησία, Ιαπωνικές νήσους και Βόρειο Αμερική.

Στην Ευρώπη και στη Μικρά Ασία υπάρχουν δύο είδη αγριόγιδου. Το αγριό-

γιδο των Πυρηναίων (Rupicapra pyrenaica), που διακρίνεται σε τρία υπο-

είδη και το αγριόγιδο των Αλπεων (Rupicapra rupicapra), που διακρίνεται

σε επτά υποείδη. Ένα από τα επτά υποείδη του αγριόγιδου των Άλπεων είναι

και το αγριόγιδο των Βαλκανίων (Rupicapra rupicapra balcanica), το οποίο απαν-

τάται και στη χώρα μας..

Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγριόγιδου είναι τα όρθια, με κυρτές

προς τα πίσω απολήξεις, κέρατα που φέρουν τα άτομα και των δύο φύλων.

Το χρώμα του σώματός του τους καλοκαιρινούς μήνες είναι καφέ ανοιχτό

ενώ τους χειμερινούς μήνες γίνεται σκούρο καφέ, σχεδόν μαύρο. Στο λευκό κε-

φάλι φέρει δύο σκούρες πλευρικές λουρίδες, οι οποίες εκτείνονται από τη βάση

των κεράτων έως τα ρουθούνια. Το βάρος του ενήλικου κυμαίνεται από 25 έως

45 το πολύ κιλά. Βαρύτερα ασφαλώς είναι τα αρσενικά.

Τρέφεται κυρίως με διάφορα ποώδη φυτά. Συμπληρώνει τη δίαιτά του, ιδι-

αίτερα το χειμώνα που η διαθεσιμότητα της τροφής είναι περιορισμένη

και με φύλλα, κλαδάκια δέντρων, μπουμπούκια, ακόμα και λειχήνες.

Ζευγαρώνει του φθινοπωρινούς μήνες (Οκτώβριο-Νοέμβριο) και γεννά συ-

νήθως ένα μικρό, έπειτα από 170 περίπου ημέρες κυοφορίας, δηλαδή το

Μάιο. Τα νεαρά θηλυκά παραμένουν με το κοπάδι της μητέρας τους, ενδ

23

Ζευγαρώνει του φθινοπωρινούς μήνες (Οκτώβριο-

Νοέμβριο) και γεννά συνήθως ένα μικρό, έπειτα

από 170 περίπου ημέρες κυοφορίας, δηλαδή το

Μάιο. Τα νεαρά θηλυκά παραμένουν με το κοπάδι της

μητέρας τους, ενδεχομένως για ολόκληρη τη διάρκεια της

ζωής τους. Είναι πάρα πολύ προσκολλημένα με τον τόπο

που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, ώστε πολύ σπάνια απο-

μακρύνονται από εκεί.

Τα αρσενικά από την άλλη μεριά εγκαταλείπουν το

μητρικό κοπάδι σε ηλικία δύο περίπου χρόνων και

περιπλανώνται έως ότου εγκατασταθούν σε μια

δικιά τους περιοχή (επικράτεια), πράγμα που μπορεί να

συμβεί στην ηλικία ακόμα και των επτά-οκτώ χρονών. Τα

ενήλικα αρσενικά ζουν μεμονωμένα αν και σε ορισμένες

περιπτώσεις τα νεαρά αρσενικά σχηματίζουν μικρές ομά-

δες των 2-4 ζώων. Την περίοδο ζευγαρώματος αναλαμ-

βάνουν –ή προσπαθούν να αναλάβουν- το ρόλο του

«αρχηγού» σε ένα κοπάδι θηλυκών.

Τα θηλυκά με τα μικρά σχηματίζουν κοπάδια, τα

οποία στην Ελλάδα συνήθως αποτελούνται από

πέντε έως δεκαπέντε άτομα, ενώ σε πολύ σπάνιες

περιπτώσεις ενδέχεται να φτάσουν το πολύ τα τριάντα

ζώα -εφόσον βέβαια υπάρχουν τόσα πολλά ζώα σε ένα

βουνό, πράγμα σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα.

25

26

Ιδανικός βιότοπός του αγριόγιδου είναι οι επικλινείς και σκεπασμένες με δάση

πλαγιές, οι οποίες καταλήγουν προς τα πάνω σε απόκρημνες κορυφές με

σάρες, λούκια, χιονούρες και αρκετά, σχεδόν οριζόντια, διαζώματα, τα οποία

στην καθομιλουμένη οι κάτοικοι των βουνών αποκαλούν ζωνάρια. Εκεί συνήθως

υπάρχει αρκετή ποώδης βλάστηση, δροσιά το καλοκαίρι κα προστασία από τους

θηρευτές. Επίσης στα μεγάλα υψόμετρα των περισσοτέρων βουνών σχηματί-

ζονται εκτεταμένα υποαλπικά λιβάδια, τα οποία τα αγριόγιδα επισκέπτονται

κατά τη διάρκεια της ημέρας προκειμένου να βοσκήσουν στην άφθονη ποώδη

βλάστηση. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο τα αγριόγιδα απαντώνται στα υψη-

λότερα σημεία του βιότοπού τους ενώ το χειμώνα και το μεγαλύτερο μέρος της

άνοιξης στα χαμηλότερα σημεία, συνήθως σε δασωμένες απόκρημνες πλαγιές.

Το καλοκαίρι προτιμούν τα πιο σκιερά και δροσερά μέρη, ενώ το χειμώνα τα πιο

ζεστά όπου το χιόνι λειώνει το συντομότερο δυνατό.

27

Ορόλος του αγριόγιδου στα οικοσυστήματα των μεγάλων βουνών της Ελ-

λάδας είναι θεμελιώδης. Στις περιπτώσεις εκείνες που βρίσκεται σε με-

γάλους αριθμούς –πράγμα αναμενόμενο για έναν καταναλωτή πρώτης

τάξης- μπορεί να στηρίξει τροφικά ανώτερους θηρευτές, όπως είναι ο λύκος ή

ακόμα και ο λύγκας- αν υπάρχει βέβαια ακόμα στην Ελλάδα- συνεισφέροντας

με αυτόν τον έμμεσο τρόπο ακόμα και στη μείωση των ζημιών στο ζωικό κεφά-

λαιο που υφίστανται τα κοπάδια των κτηνοτρόφων από τα άγρια ζώα. Ένας

ακόμα δυνάμενος φυσικός θηρευτής του αγριόγιδου είναι ο χρυσαετός, που μπο-

ρεί να πιάσει τα μικρά κατά τους δυο πρώτους μήνες της ζωής τους.

Σε ορισμένα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα του εξωτερικού, που υπάρχουν

πολυπληθείς πληθυσμοί αγριόγιδων, αρκετά ζώα πεθαίνουν εξαιτίας των

δυσμενών συνθηκών κατά τη διάρκεια του χειμώνα, χρησιμεύοντας έτσι

για τροφή των όρνεων, των γυπαετών και των χρυσαετών, οι οποίοι στη χώρα

μας και αυτοί κοντεύουν πλέον να εξαφανιστούν είτε από την έλλειψη τροφής είτε

από την κατανάλωση δηλητηριασμένων δολωμάτων που τοποθετούνται παρά-

νομα, μερικές φορές, για την καταπολέμηση άγριων σαρκοφάγων ζώων.

29

Οσυνολικός αριθμός αγριόγιδων στην Ελλάδα δεν φαίνεται να ξεπερνά τα

700 ζώα. Υπάρχουν 20 περίπου μικροί πληθυσμοί στα πιο απόκρημνα

και δύσβατα ορεινά συγκροτήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας: Στον

Όλυμπο, στη Ροδόπη (Παρθένο δάσος Φρακτού κά), στη Βόρεια Πίνδο (Γράμ-

μος, Σμόλικας, Τύμφη, Βασιλίτσα κά), στην Κεντρική Πίνδο, στα βουνά της Ρού-

μελης (Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη κά) και σε ορισμένα βουνά ακόμα, τα οποία

βρίσκονται κατά μήκος της συνοριακής γραμμής της Ελλάδας με τα γειτονικά

κράτη των Βαλκανίων (Νεμέρτσικα, Τζένα- Πίνοβο).

Το κυνήγι του αγριόγιδου στη χώρα μας απαγορεύεται εδώ και πολλά χρό-

νια (ΝΔ 86/69 περί Δασ. Κωδ. Αρθ. 258,παρ.1Δ). Η προστασία του αγριό-

γιδου βέβαια είναι μόνο στα χαρτιά. Στο βιότοπο του αγριόγιδου τις

τελευταίες δεκαετίες δε γίνεται καμία συστηματική περιπολία από κατάλληλα εκ-

παιδευμένους και εξοπλισμένος κρατικούς θηροφύλακες, με αποτέλεσμα η λα-

θροθηρία του είδους να γίνεται σε ανησυχητικό βαθμό. Τελευταία μάλιστα οι πιο

«φανατικοί» λαθροθήρες έχουν εξοπλιστεί με πολεμικά όπλα προερχόμενα από

τη γειτονική Αλβανία. Ορισμένοι λαθροκυνηγοί θεωρούν πως δικαιούνται να κυ-

νηγούν δυο- τρεις φορές το χρόνο από «παράδοση», ενώ κάποιοι λαθροκυνη-

γούν συστηματικά και «με επαγγελματικό τρόπο». Λέγεται μάλιστα πως πωλούν

το κρέας των παράνομα σκοτωμένων ζώων σε μια αρκετά υψηλή τιμή, πράγμα

που σημαίνει πως με ένα και μόνο κυνήγι «εξασφαλίζουν τα προς το ζην» για

έναν ολόκληρο μήνα.

Το Δασαρχείο και γενικά η Δασική Υπηρεσία είναι η κατεξοχήν υπεύθυνη

υπηρεσία για την επίλυση του προβλήματος της λαθροθηρίας. Δυστυχώς

όμως αδυνατεί πλήρως να αντεπεξέλθει σε αυτό το καθήκον της. Γι αυτό

το λόγο όμως πρέπει κάποτε να επανδρωθεί και εξοπλιστεί κατάλληλα. Εννοείται

πως θα πρέπει να υπάρχει επαρκής αριθμός θηροφυλάκων σε όλη την επικρά-

τεια καθώς επίσης και μόνιμοι και σωστά εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι φύ-

λακες των Προστατευόμενων Περιοχών (Εθνικοί Δρυμοί, Εθνικά Πάρκα,

Καταφύγια Άγριας Ζωής κλπ).

30

Επιπλέον άλλες δομές που υπάρχουν και λειτουργούν στο χώρο και κυρίως

η θηροφυλακή των κυνηγετικών ομοσπονδιών και συλλόγων μπορούν να

οργανωθούν ακόμα καλύτερα και να είναι ακόμα περισσότερο αποτελε-

σματικές.

Ιδιαίτερα θετικό πάντως είναι το γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες έχουν αρχίσει

να ευαισθητοποιούνται στην ανάγκη προστασίας του αγριόγιδου. Μάλιστα

τελευταία υπάρχουν ορισμένα περιστατικά λαθροθηρίας αγριόγιδου, όπου

άνθρωποι οι οποίοι αγαπούν το βουνό, όπως ορειβάτες και κυνηγοί, έχουν κα-

λέσει τη θηροφυλακή να επέμβει και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό έγινε με

επιτυχία. Αν και τελικά οι ελάχιστες περιπτώσεις που έφτασαν στο δικαστήριο,

κατέληξαν στην επιβράβευση των λαθροθηρών με αστείες ποινές…

Όπως φαίνεται πάντως οι διάσπαρτοι μικροί πληθυσμοί του αγριόγιδου

ακολουθούν ο καθένας τη δική του πορεία. Άλλοι δείχνουν μια σταθε-

ρότητα ή έστω μικρή αύξηση και άλλοι φαίνονται ότι σιγά σιγά εξαλεί-

φονται από το χάρτη. Ας ελπίσουμε ότι με τη βοήθεια όλων μας και κυρίως της

«ανύπαρκτης» πολιτείας το αγριόγιδο θα συνεχίσει να ομορφαίνει τα βουνά μας,

συμμετέχοντας με το δικό του τρόπο στην οικολογική ισορροπία των σπάνιων

και ευαίσθητων ορεινών οικοσυστημάτων.

O Σύλλογος «Αγριόγιδο στα βουνά» ιδρύθηκε το 2007 και έχει έδρα το Πά-

πιγκο Ζαγορίου Ιωαννίνων.

Σκοπός του Συλλόγου «Αγριόγιδο στα βουνά» είναι η μελέτη, η προστασία και

η ορθολογική διαχείριση των πληθυσμών και των βιοτόπων κατά κύριο λόγο

του αγριόγιδου και κατά δεύτερο λόγο όλων των οπληφόρων θηλαστικών της

Ελλάδας. Ο Σύλλογος συμβάλλει με κάθε νόμιμο μέσο και στο πλαίσιο του δυ-

νατού στην εξασφάλιση της ύπαρξης βιώσιμων και υγιών πληθυσμών του

αγριόγιδου και όλων των ειδών των προαναφερόμενων οικογενειών, ώστε

αυτά να βρίσκονται σε συνεχή αρμονία με το φυσικό τους περιβάλλον.

Θωρακωτή Σκαλίδρα (Calidris melanotos)

Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΠΟΥΛΙΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

κείμενο των Γιώργου Χανδρινού και Νίκου Προμπονά

33

Οορνιθολογικός πλούτος της Ελλάδας είναι γνωστός από δεκαετίες σε

όλους όσους ασχολούνται ή παρακολουθούν τα δρώμενα στην ελλη-

νική φύση. Δε θα μπορούσε να είναι και διαφορετικά καθώς η χώρα

μας βρίσκεται στην άκρη μιας ηπείρου, συνορεύει με άλλες δύο και περιβάλλε-

ται από θάλασσα, ενώ διατηρεί – ακόμα- ένα πολυποίκιλο μωσαϊκό βιοτόπων.

Έτσι λοιπόν θα ήταν σχεδόν αδύνατο να μην μπορούσε να «συντηρήσει» έναν

μεγάλο αριθμό ειδών πουλιών.

Διπλοκεφαλάς της Μεσογείου (Lanius meridionalis)Φωτογράφος: Α. Σακούλης

34

Όλα αυτά τα είδη είναι περισσότερα από 440, για την

ακρίβεια είναι 443. Οι περισσότεροι έχουν ακούσει κά-

ποτε για το πόσο σημαντική είναι η χώρα παγκοσμίως

για τον Αργυροπελεκάνο, το Κιρκινέζι, τον Αιγαιόγλαρο, την Λε-

πτομύτα ή τον Μαυροπετρίτη αλλά είναι μάλλον απίθανο να

γνωρίζει τον Ερημοσφυριχτή, την Λευκόφρυδη Ποταμίδα ή το

Ασιατικό Μαυροκιρκίνεζο. Μα είναι αναγκαίο, θα αναρωτηθεί

κάποιος; Όχι, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι, αλλά

υπάρχουν κάποια πουλιά που μας επισκέπτονται σπάνια και αν

θέλουμε να έχουμε μια ακριβής και συνολική εικόνα της κατανο-

μής τους στον κόσμο μας, θα πρέπει πρώτα να τα έχουμε ανα-

γνωρίσει.

Χρειάζεται λοιπόν ένας άνθρωπος ή μια ομάδα ανθρώπων

που να έχει τις απαιτούμενες γνώσεις και την απαιτού-

μενη εμπειρία, ώστε να μας βοηθήσει να είμαστε σίγουροι

ότι το άλμπατρος που είδαμε πρόσφατα να αναπαύεται στη γει-

τονική μας παραλία ήταν όντως τέτοιο και όχι ένας συνηθισμέ-

νος Ασημόγλαρος, άλλος ένας από τους χιλιάδες που ζουν στα

παράλια μας. Ή που θα μπορούσε να μας αναγνωρίσει με σι-

γουριά ένα μικρό πουλάκι που φωτογραφίσαμε σε μια εξόρμηση

μας και δεν καταφέραμε μόνοι μας να ανακαλύψουμε το είδος

του, παρόλο που ψάξαμε όσο μπορούσαμε στις πηγές μας. Και

μετά να δημοσιοποιήσει την καταγραφή μας για να μάθουν πε-

ρισσότεροι άνθρωποι ότι τελικά ένας Κιτρινόφρυδος Φυλλοσκό-

πος περιπλανήθηκε από την μακρινή σιβηρική τάιγκα μέχρι να

βρεθεί απέναντι από εμάς και τον φακό μας και ακόμα μακρύ-

τερα…

Τη δουλειά αυτή, δηλαδή την συγκέντρωση, αξιολόγηση και

δημοσίευση όλων των παρατηρήσεων σπάνιων ειδών

στην ελληνική επικράτεια είχε αναλάβει για σχεδόν 2 δε-

καετίες ο πρώτος εκ των συντακτών του κειμένου.

35

36

Ασημόγλαρος της Αρμενίας (Larus armenicus)Φωτογράφος: Α. Σακούλης

Τα τελευταία χρόνια όμως, δημιουργήθηκαν

σιγά-σιγά κάποιες «ανάγκες» που σχεδόν

επέβαλαν την δημιουργία μιας επιτροπής

που θα ασχολείται αποκλειστικά με τις εμφανίσεις

σπάνιων ειδών στην Ελλάδα. Ποιες ήταν αυτές οι

ανάγκες; Η μικρή αλλά σταθερή αύξηση των πα-

ρατηρητών πουλιών, η ανάπτυξη του διαδικτύου

και η ευκολία (αν μπορεί να ονομαστεί έτσι) στην

λήψη καλών φωτογραφιών λόγω της εμφάνισης

και εξάπλωσης φωτογραφικών μηχανών τελευ-

ταίας τεχνολογίας σε σχετικά προσιτές τιμές.

Όπως ήταν φυσικό επακόλουθο, ο όγκος της πλη-

ροφορίας που «απαιτούσε» αξιολόγηση μεγάλωνε

διαρκώς, μέρα με τη μέρα, και ήταν αδύνατο να

ικανοποιηθεί γρήγορα από έναν μόνο άνθρωπο,

όσες ώρες και αν προσπαθούσε εθελοντικά.

37

Αρκετοί είναι πλέον οι ερασιτέχνες φωτογράφοι που με

ένα απλό ηλεκτρονικό μήνυμα ενημερώνουν την επι-

τροπή για κάποιο σπάνιο πουλί που ήταν τυχεροί να

συναντήσουν και να αποθανατίσουν ή οι παρατηρητές που-

λιών που δεν φωτογραφίζουν ή δεν πρόλαβαν το καρέ αλλά

στέλνουν την επιτόπια περιγραφή του πουλιού ή το σκίτσο

που σχεδίασαν. Ακόμα και άνθρωποι που δε γνωρίζουν

πολλά για τον φτερωτό κόσμο, έρχονται εύκολα σε επικοινω-

νία με την επιτροπή για συμβουλές, οδηγίες και -φυσικά-

αξιολόγηση των παρατηρήσεων τους. Όλες αυτές οι πληρο-

φορίες που αφορούν στην Επιτροπή τις βρίσκουμε στην

ιστοσελίδα της.

ΗΕπιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρή-

σεων (Ε.Α.Ο.Π.) ιδρύθηκε τον Δεκέμβρη του έτους

2004. Αποτελεί κοινή δραστηριότητα της Ελληνικής

Ορνιθολογικής Εταιρείας (Ε.Ο.Ε.) και του Ελληνικού Κέντρου

Δακτυλίωσης Πουλιών (Ε.Κ.Δ.Π.), αλλά λειτουργεί ανεξάρ-

τητα από τους 2 αυτούς φορείς.

Τα πρώτα 5 χρόνια της λειτουργίας της, η Επιτροπή πα-

ρέλαβε 901 έντυπα αξιολόγησης. Από αυτά, εγκρίθη-

καν 794 έντυπα, δεν εγκρίθηκαν 107 και προέκυψαν

(όπως γράψαμε) 21 νέα είδη για τον Ελλαδικό χώρο. Το 2007

ήταν η χρονιά με τα περισσότερα έντυπα (235).

Κιτροσουσουράδα (Motacilla citreola)Φωτογράφος: Α. Σακούλης

39

Συμμετείχε σε 2 διεθνή συνέδρια Ζωογεωγραφίας και Οικολο-

γίας και ίδρυσε την Lesvos Bird Records Committee, ουσια-

στικά μια υποεπιτροπή που ασχολείται με την ορνιθοπανίδα

της Λέσβου.

Αν έχετε λοιπόν κάποιες παρατηρήσεις σπάνιων ειδών (πρό-

σφατες ή και παλιότερες), μη διστάσετε να ενημερώσετε την

Επιτροπή. Είναι κρίμα να μην είστε σίγουροι ή να μη μαθευ-

τεί η παρατήρηση σας. κάτω ο τρόπος).

Για περισσότερες πληρφορίες σχετικά με την Επιτροπή και το

έργο της, για να βρείτε τις ετήσιες αναφορές της, άρθρα, το

Έντυπο Καταγραφής Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων, όπως

επίσης για να θαυμάσετε φωτογραφίες σπάνιων, για την Ελλάδα,

ειδών, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της.

Θωρακωτή Σκαλίδρα (Calidris melanotos)

Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης40

Bartamia longicauda. Αμερικάνικο είδοςγια το οποίο υπάρχει μία παρατήρησηστην Ελλάδα - το άτομο της φωτο- στις 23-11-2004, στην Λίμνη Αγιάς, Κρήτη. Η συγ-κεκριμένη παρατήρηση, υπήρξε η αφορμήγια τη σύσταση της Επιτροπής Αξιολόγη-σης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων.

Φωτογράφος:Α. Σακούληςς

41

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΤΟΥ

ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΒΥΘΟΥ

κείμενο- φωτογραφίες του Ιούλιου Γλαμπεδάκη

42

Κατά τη διάρκεια της νύκτας η Αθε-ρίνα (Atherina spp.) αλλάζει χρώμακαι αποκτά μια γαλάζια, σχεδόν

φωσφορίζουσα απόχρωση. Κοιμάται σεαραιές ομάδες που όμως αποδεκατίζονταιαπό τους νυκτόβιους θηρευτές.

43

Σαν έργο ζωγραφικής το πορτραίτοτης Μπουκανάρας (Serranus scriba).Ζει σε βραχώδεις βυθούς ή γύρω

από λιβάδια ποσειδωνίας, υπερασπίζειτον χώρο της και γεμάτη περιέργεια ελέγ-χει κάθε εισβολέα.

45

Τα γυμνοβράγχια στη θάλασσα, όπως η Φλαμπελινα (Flabbelina affi-

nis) είναι το ανάλογο των σαλιγκαριών στη ξηρά. Αντίθετα όμως με τα

μάλλον 'βαρετά', αισθητικά, ξαδερφάκια τους, έχουν εξαιρετικά χρώ-

ματα αλλά και εντυπωσιακές αποφύσεις. Έτσι τραβούν την προσοχή και

προειδοποιούν ότι προστατεύονται από δηλητήριο, αποθαρρύνοντας πιθα-

νούς θηρευτές και προσελκύοντας υποβρύχιους φωτογράφους.

46

Ημαλακή επιφάνεια των

σπόγγων δεν περνάει

απαρατήρητη, κυρίως

από ψάρια που ενεδρεύουν

όπως το Σκορπιδακι (Scorpaena

notata) της φωτογραφιας. Χωρις

το τεχνητό φως από το φλας, το

έντονο κόκκινο χρώμα του μετα-

τρέπεται σε καφέ, λόγω της

απορρόφησης του από το νερό

49

Ανθίες (Anthias anthias)

50

Το Κίτρινο Κοράλλι (Leptosammia

pruvoti) βρίσκεται συνήθως στην

οροφή σπηλαίων όπου πολλά

άτομα μπορούν να καλύψουν αρκετά με-

γάλη επιφάνεια. Το έντονο χαρακτηρι-

στικό χρώμα και το μεγάλο σχετικά

μέγεθος βοηθούν στην ταυτοποίηση.

52

53

Πολλες φορες η, γεματη εππιροες απο τη στερια, οπτικη μας

μπερδευεται, με τις εικονες κατω απ' το νερο και ψαχνουμε

κοινα χαρακτηριστικα εκει που δεν υπαρχουν. Λιγοι θα διαφω-

νησουν οτι το θεμα της φωτογραφιας μοιαζει με δεντρο, εστω με μικρο-

γραφια ενος, τουλαχιστον. Τι ειναι ομως στη πραγματικοτητα? Ειναι

ενα υδροζωο (Endendrium spp.) που αποτελειται απο μια αποικια κυ-

ταρων με διαφορετικη εξειδικευση πχ., στην ευρεση τροφης,στην ανα-

παραγωγη, στην αμυνα κοκ.

54

ΔΕΛΦΟΙπαρατηρώντας πουλιά στον αρχαιολογικό χώρο

κείμενο- φωτογραφίες του Γιώργου Αλεξανδρή

56

Οναός του Απόλλωνα

Οι Βραχοτσοπανάκοι (Sitta neumyer) είναι από τα χαρακτηρι-στικά πουλιά των αρχαιολογικών χώρων, καθώς και πλαγιώνμε πολλά βράχια

Το τελευταίο που θα σκεφτόταν κανείς ότι μπορεί να κάνει σε έναν

αρχαιολογικό χώρο, είναι να παρατηρήσει πουλιά. Ή να φωτο-

γραφήσει πουλιά. Όλοι σχεδόν όσοι επισκέπτονται έναν τέτοιο

χώρο έχουν βέβαια στο χέρι τους φωτογραφική, αλλά για τις αρχαιότητες

και όχι για πουλιά. Τι πιο ωραίο όμως να συνδυάσει κανείς και τα 2:

παρατήρηση ή/και φωτογράφηση των αρχαιοτήτων και πουλιών συγ-

χρόνως!

Για του λόγου το αληθές, δείτε στις φωτογραφίες που ακολουθούν

πόσα διαφορετικά όμορφα πουλιά μπορεί κανείς να παρατηρήσει

μια ημέρα του Μαρτίου σε έναν από τους διασημότερους αρχαι-

ολογικούς χώρους της Ελλάδας, τους Δελφούς, παρά το πλήθος τουρι-

στών που τον επισκέπτονται. Η ποικιλία και το πλήθος των πουλιών που

συναντά κανείς εκεί καθιστούν τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών ένα

σημαντικό σημείο παρατήρησης πουλιών.

Όμορφα πουλιά σε έναν όμορφο χώρο, μέσα σε ένα όμορφο

τοπίο, και κάτω από τον όμορφο Ελληνικό ηλιόλουστο ουρανό,

τι άλλο να ζητήσει κανείς!

59

Οι Σπίνοι(Fringilla coelebs) είναι κοινά πουλιά, με τους αρσενικούς όμωςνα έχουν όμορφα (και έντονα κάποιες φορές) χρώματα

Οι Γαλαζοκότσυφες (Monticola solitarius) προτιμούν κι αυτοί πε-ριοχές με βράχια και πέτρες, και γιαυτό συναντούνται συχνά σεαρχαιολογικούς χώρους. Εδώ ένας αρσενικός Γαλαζοκότσυφας

με θαυμάσιο γαλάζιο χρώμα, από το οποίο πήρε εξάλλου το όνομά του

63

ΟΘησαυρός των Αθηναίων

64

65

Εδώ ένας Βραχοτσοπανάκος στη φωλιά του, την οποία έχτισεστον τοίχο του Θησαυρού των Αθηναίων

66

67

ΟΑιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli) είναι ένα πουλί που στον Ευρω-παϊκό χώρο συναντάται μόνο στη Νότια Ελλάδα και την Κύπρο τηνάνοιξη και το καλοκαίρι. Εδώ με έναν Βραχοτσοπανάκο στον φόντο

Οι Καρβουνιάρηδες (Phoenicurus ochruros), αν και απαντώνται σχε-δόν σε όλη την Ελλάδα, δείχνουν μια προτίμηση κι αυτοί σε πέτρεςκαι βράχια. Εδώ ένας αρσενικός

72

Οθηλυκός Γαλαζοκότσυφας δεν έχει το ίδιο γαλάζιο χρώμα. Εδώ στηχαρακτηριστική του στάση

73

ΟΘόλος, στο ιερό

74

ό της Αθηνάς Προναίας

75

Και ένας Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla), οοποίος παίρνει το όνομα του από το μαύρο ήκαφέ «σκουφί» στο κεφάλι του

76

Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus)

Φωτογράφος: Αναστάσιος Σακούλης

NIKON D300 Sigma 300mm f/2.8 + Sigma TC 2X, !/500, f 6.3 iso 400

Hi KeyΦωτογραφίες Άγριας Ζωής

κείμενα- φωτογραφίες των Μάνου Παπαδομανωλάκη & Αναστάσιου Σακούλη

Πάντα με συναρπάζουν οι υπερ-εκθετημένες φωτογραφίες. Έχουν κάτι τοελκυστικό και ατμοσφαιρικό. Έτσι, κάτω από προϋποθέσεις, εάν σκοπί-μως υπερ-εκθέσεις μία λήψη, μπορείς να δημιουργήσεις μια μοναδική και

πανέμορφη εικόνα. Η ομορφιά των υπερ-εκτεθειμένων φωτογραφιών έγκειταιστην ελευθερία πειραματισμού, συνήθως κάτω από δύσκολες συνθήκες φωτι-σμού και δεν είναι λίγες οι φορές που ανταμείβεσαι με μια διαφορετική, υψηλήςαισθητικής εικόνα. Κάτι το οποίο τελικά είναι και το ζητούμενο στη φωτογραφίαφύσης.

79

CANON EOS 40D CANON EF 500mm f/4L IS USM,1/1600 f 6.3 iso 200

Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

Ηhi key φωτογραφία μπορεί να επιτευχθεί είτε με τη ρύθμιση της φωτο-

γραφικής μηχανής, είτε με την επεξεργασία της φωτογραφίας. Βέβαια τα

καλύτερα και πιο φυσικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται με τις κατάλλη-

λες ρυθμίσεις κατά τη λήψη, το οποίο και συνιστάται.

Οι καλύτερες περίοδοι στη διάρκεια της ημέρας για φωτογράφηση της

άγριας ζωής είναι οι πρώτες ώρες μετά την ανατολή του ήλιου και οι

λίγες ώρες πριν τη δύση του. Υπερ-εκτεθειμένες φωτογραφίες μπορούν

να ληφθούν και τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, αρκεί το αντικείμενο να φωτί-

ζεται από πίσω. Για να επιτευχθεί μια hi key φωτογραφία, όπως περιγράφεται

από την αγγλική ονομασία, θα πρέπει ο βασικός τόνος της εικόνας να έχει

υψηλή τιμή. Συνήθως βασικοί τόνοι μιας εικόνας είναι οι μεσαίοι τόνοι και συ-

νεπώς, ανεβάζοντας τις τιμές αυτών στην κλίμακα έκθεσης, γίνονται πολύ φω-

τεινοί.

Προκειμένου να υπάρξει καλό αποτέλεσμα απαιτείται η εξισορρόπηση –

εδώ είναι η πρόκληση- των φωτεινών μεσαίων τόνων και των σκοτει-

νών περιοχών της εικόνας, οι οποίοι με την υπερ-έκθεση γίνονται

φωτεινότεροι. Ουσιαστικά η hi key φωτογράφηση είναι ο έλεγχος των σκοτει-

νών τόνων.

Για να διαπρέψει λοιπόν κάποιος σε αυτό το είδος φωτογράφησης θα πρέ-

πει να προσέξει ιδιαίτερα την έκθεση. Ο πειραματισμός θα συμβάλλει

στην επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων και στην ικανοποίηση των

προσωπικών επιδιώξεων. Επειδή πολύ φως θα εισέρχεται, κατά τη λήψη τέ-

τοιων εικόνων, στο φακό, το φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής θα υπο-εκ-

θέσει και έτσι είναι αναγκαίο να αλλάξεις τις ρυθμίσεις προκειμένου να

υπερ-εκθέσεις, για τουλάχιστον ένα στοπ και στις περισσότερες των περιπτώ-

σεων 2, ακόμα και 3 στοπ.Όπως προαναφέρθηκε, ο έλεγχος της έκθεσης είναι

το κλειδί, γι’ αυτό τράβα πολλές λήψεις, αλλάζοντας το βαθμό υπε-έκθεσης και

καλή τύχη!

Στη συνέχεια, Ο Μάνος Παπαδομανωλάκης μας μεταφέρει την εμπειρία

του απ’ αυτό το είδος φωτογράφησης.

81

82

Οι συγκεκριμένες λήψεις του Αργυροτσικνιά (Casmerodius albus)

έχουν γίνει στην εκβολή του ποταμού Μορώνη (Σούδα Χανίων),

στο πρωινό φως, γύρω στις 8:00 π.μ., όχι στο πρώτο πρωινό φως

(στο χάραμα), γιατί το χρώμα του φωτός θα είχε την πορτοκαλί χροιά. Ιδα-

νική βέβαια για σιλουέτες όχι όμως για hi key λήψεις.

Ούτε όμως πολύ μετά τις 8:00, όπου το φως γίνεται σκληρό και ακα-

τάλληλο πλέον για φωτογράφηση. Ο πρώτος ήλιος είναι ακριβώς

πίσω από το πουλί και ο φωτογράφος ακριβώς απέναντι. Το βα-

σικό στοιχείο είναι η υπερ-έκθεση είτε αυτή γίνει κατά τη διάρκεια της

λήψης είτε κατά την επεξεργασία του raw αρχείου (στις συγκεκριμένες φω-

τογραφίες υπάρχει υπερ-έκθεση περίπου στα 3 stop). Τέλος εκτός από

τη χαμηλή γωνία λήψης που είναι και αυτή απαραίτητη πρέπει το φόντο

να είναι τελείως καθαρό (στις συγκεκριμένες λήψεις το φόντο είναι η θά-

λασσα....ένα κλασικό καθαρό φόντο).

CANON EOS 40D CANON EF 500mm f/4L IS USM,1/1600 f 6.3 iso 200

Φωτογράφος: Μάνος Παπαδομανωλάκης

Αριστείδου 10-12 Πλ. Κλαυθμώνος, Αθήνα

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 3225809, 210 3244530

email: info@galaiosphoto.gr

Ωράριο καταστήματος: Δευτέρα & Τετάρτη 9:00πμ-16:00μμ

Τρίτη,Πέμπτη, Παρασκευή 9:00πμ-20:30μμ Σάββατο 9:00πμ-15:00

ΓΑΛΑΙΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ

http://www.galaiosphoto.gr/www.galaiosphoto.gr/