Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

16
Το Πάνθεον της Ρώμης Αλίκη Μπούτζια Αρχιτεκτονική Ι

description

πανεπιστημιακή εργασία γιατην αρχιτεκτονική του πάνθεον της ρώμης

Transcript of Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Page 1: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Το Πάνθεον της Ρώμης

Αλίκη Μπούτζια Αρχιτεκτονική Ι

Page 2: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Περιεχόμενα1. Εισαγωγή2. Ιστορική αναδρομή και χρήση του Πάνθεον ανα τους αιώνες

3. Αρχιτεκτονικά στοιχεία και διακόσμηση4. Eπίλογος5. Πηγές

Page 3: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Εισαγωγή

Το Πάνθεον της Ρώμης αποτελεί ένα από τα πιό άρτια δείγματα της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής αντίληψης και της άμεσης σύνδεσής της με τη θρησκεία και τα κοσμικά δρώμενα. Φαίνεται πως η φιλοδοξία και η ωρα ιοπάθε ια του Ανδρ ιανού κατέληξαν να δημιουργήσουν ένα στολ ίδ ι αρχιτεκτον ικής μεγαλοπρέπειας και να αναδείξουν τη μαθηματική ιδιοφυία της εποχής καθώς χρησιμοποιούσε το oculus κάποια συγκεκριμενη ώρα της ημέρας για να εισέρχεται στον ναό και το φως που έλουζε την είσοδο να τον ανάγανε σε μορφή ανάλογη με των θεοτήτων που κοσμούν τις εσοχές των τοίχων.

Page 4: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Ιστορική αναδρομή και χρήση του Πάνθεον ανα τους αιώνες

Το Πάνθεον που αποτελεί μια ρωμαϊκή ροτόντα που χτίστηκε αρχικά γύρω στο 27-25π.Χ. Ο αρχιτέκτονας της πιθανώς ήταν ο Απολλόδωρος από τη Δαμασκό και χτίστηκε σαν ενθύμιο της νίκης των ρωμαίων επί του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο. Στο επιστήλιο τ ο υ ν α ο ύ β λ έ π ο υ μ ε τ η ν ε π ι γ ρ α φ ή “M.AGRIPPA.L.F.COS.TERTIUM.FECIT” , αφιερωμένη στον ιδρυτή του, Μάρκο Βιψάντιο Αγρίππα , σύμβουλο και γαμπρό του Καίσαρα Τραϊανού που ξεκίνησε την ανέγερση του ναού δημιουργώντας ενα κτίριο με λίθινους τοίχους και ξύλινη δίρριχτη οροφή.Λειτούργησε σαν ναός λατρείας των αρχαίων ρωμαϊκών θεοτήτων μέχρι το 80μ.Χ όπου και κάηκε αναστηλώθηκε και το 110μ.Χ κάηκε παλι από κεραυνό. Το 125μ.Χ, ο αυτοκράτορας Ανδριανός φροντίζει τον ναό και τον φέρνει στη σημερινή του μορφή και τον α φ ι ε ρ ώ ν ε ι σ τ ι ς 7 α ρ χ α ί ε ς θ ε ό τ η τ ε ς Sun,Moon,Venus,Saturn,Jupiter,Mercury και Mars των οποίων τα αγάλματα είναι τοποθετημένα στις ανάλογες επτά καμάρες του ναού.Μετέπε ι τ α ο ναός δ ι α τηρήθηκε από τους αυτοκράτορες Septimus Severous (193-211) και Caracalla (211-217). Aυτούς τους δύο αιώνες ο ναός γεμίζει με αγάλματα, εκτελούνται θησίες ζώων που τα καίγανε και αφήναν τον καπνό να βγει από το oculus, την οπή στο κέντρο του τρούλου.Κατά τον εκχριστιανισμό της Ρώμης το κτίριο εγκαταλείπεται , όπως συνέβει και σε εκατοντάδες άλλους ναούς. Το 602 όμως ο ναός ξαναλειτουργεί

Page 5: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ο αυτοκράτορας Φωκάς του Βυζαντίου (602-610) αναθέτει τη λειτουργία του στον Πάπα Bonifice IV. Από το 609 ο ναός πλέον λειτουργεί σαν χριστιανική εκκλησία.Ήταν επίσημα ο πρώτος παγανιστικός ναός που εκχριστιανίστηκε και αφιερώθηκε στην Μαρία την Παρθένο και τους Μάρτυρες.Εκείνη την εποχή, επίσης, τοποθετήθηκε μπροστά στην κεντρική αψίδα απέναντι από την είσοδο ένας βωμός και μία εικόνα της Παρθένου και του Παιδιού.

Το Πάνθεον όμως δεν παρέμεινε το ίδιο.Γύρω στο 667μ.Χ τα χρυσά πλακάκια της οροφής αφαιρούνται και ο Πάπας Βενέδικτος ΙΙ (684-685) τον επισκευάζει αλλα μάταια. Αιώνες μετά ,τoν 17ο αιωνα ο Πάπας Ουρβανός VIII(1623-1644) αφαιρεί τον χαλκό που κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος του ναού για να τον χρησιμοποιήσει ο Μπερνίνι στο Baldacchino στον ναό του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό και στα δύο καμπανοστάσια που σχεδίασε για το Πάνθεον που όμως αφαιρέθηκαν το 1833 . Οι

Page 6: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

μπρούτζινες πόρτες τελικά ξανατοποθετήθηκαν μόλις το 1563.Τελικά το 1980 ο ναός ανακυρήσσεται μνημείο.

Page 7: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Αρχιτεκτονικά στοιχεία και διακόσμηση

Κοιτώντας την πρόσοψη του Πάνθεον βλέπουμε ένα ορθογώνιο το προστώο και το αέτωμα που στηρίζεται πανω σε 16 γιγάντιους μονολιθικους κορινθιακούς κίονες. Η σκάλα βρίσκεται εξ’ολοκλήρου κάτω από το σημερινό έδαφος.

Page 8: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Συνεχίζοντας βλέπουμε τις μπρούτζινες πόρτες του ναού που ζυγίζουν 20 τόνους έκαστη που φτάνουν τα 7,5μέτρα και ήταν αρχικά επικαλυμένες με χρυσό.

Την εποχή του Ανδριανού οι μηχανικοί ξεκινούν να καθαρίζουν το τοπίο και να σκάβουν για τα θεμέλια της ροτόντας σε χαρακώματα 8 μέτρων πλάτους και 4,5 μέτρων βάθους και τετράγωνα χαρακώματα για τον πρόναο και το σύνδεσμο.Η γεωμετρία της ροτόντας θα μπορούσε να δημιουργήσει μια τέλεια σφαίρα αφού η διάμετρός της (43,3 μέτρα) ταιριάζει απόλυτα με το ύψος της και έτσι δύο ίσοι κύκλοι αποτελούν τη βασική της ιδέα.Δηλαδή αν ο θόλος αναποδογύριζε θα εφαπτόταν στο πάτωμα. Η δομή του αποτελείται από τόξα που διασταυρώνονται τα οποία στηρίζονται σε οχτώ πεσσούς που στηρίζονται οι οκτώ καμάρες που διατρέχουν το τύμπανο από την

Page 9: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

εσωτερική στην εξωτερική όψη του.Κάθε καμάρα που αντιστοιχεί σε ένα τόξο φιλοξενεί αγάλματα.Το πιο αξιοσημείωτο όμως στοιχείο του Πάνθεον είναι ο τρούλλος του που φιλοξενεί και μια οπή ονομαζόμενη oculus.Ο τρούλλος υποστηρίζεται απο μια σειρά τόξων που κινούνται οριζόντια και κυκλικά. Οι ρωμαίοι έχοντας τελειοποιήσει τη χρήση των τόξων βοηθήθηκαν πολύ στο να στηρίζουν το βάρος των μεγαλεπίβολων κτιρίων τους.Η ομορφιά του τρούλλου είναι ότι ουσιαστικά είναι μια σειρά από καμάρες. Χρησιμοποιώντας ένα τόξο και κρατώντας το από την κορυφή το γυρνάμε γύρω από τον άξονά του, παράγοντας έτσι μία σειρά από πολλές πανομοιότυπες καμάρες. Οι Ρωμαίοι είχαν ήδη κατακτήσει το σχεδιασμό του τόξου όπως είναι γνωστό από τις γέφυρες και τα υδραγωγεία τους που είναι καλά παραδείγματα.Επίσης γνώριζαν και τη βαριά φύση των υλικών τους,έτσι προχωρώντας προς την κορυφή του θόλου χρησιμοποιούσαν ελαφρύτερα υλικά. Στο χαμηλότερο επίπεδο ταβερτίνη το βαρύτερο υλικό , μετά ένα μείγμα από ταβερτίνη και ηφαιστιακή τέφρα , στη συνέχεια tufa ,ένα είδος πορώδους ηφαιστιακού λίθου και τούβλα και ύστερα γύρω από το τύμπανο τμήμα το θόλου ελαφρόπετρα , το ελαφρύτερο και πιο πορώδες υλικό στην κορυφή του θόλου.Η χρήση διαφορετικών υλικών στην κορυφή ελάφρυνε το τεράστιο βάρος του θόλου.Το Πάνθεον πιθανώς κατασκευάστηκε χρησιμοποιώντας μια πολύπλοκη εγκατάσταση από ξύλινα ικριώματα, η οποία από μόνη της θα πρέπει να ήταν πολύ δαπανηρή. Oι διακοσμήσεις της οροφής πιθανώς να χτυπήθηκαν από

Page 10: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

μια συσκευή από το επίπεδο του δαπέδου. Η λεπτομέρεια είναι εξαιρετική.Άλλος παράγοντας που βοηθάει στην μέιωση του τεράστιου βάρους είναι το oculus, σύμβολο του ήλιου. Ανεξάρτητα όμως από τη σημειολογία, το oculus παίζει καταλυτικό ρόλο στην στήριξη του θόλου καθώς εκτός του ότι μειώνει περεταίρω το βάρος θα ήταν και το πιό απομακρυσμένο σημείο από τα στηρίγματα, αλλά και το σημείο που θα ασκούνταν οι περισσότερες δυνάμεις.Οι σύγχρονοι μηχανικοί θαυμάζουν το πως στέκεται ο θόλος αφού τότε δεν είχαν οπλισμένο σκυρόδεμα. Το τσιμέντο δεν μπορεί να λυγίσει καλά, το ξύλο συμπεριφέρεται καλύτερα αλλά η χρήση του χάλυβα αποτελεί τον καλύτερο τρόπο. Σε γενικές γραμμές η συνταγή για σκυρόδεμα , δηλαδή άμμος, πέτρα και στάχτη αντί για τσιμέντο μαζί με νερό στεγνώνουν σε ένα μήνα και υπάρχει και ένα μεγάλος βάρος που προέρχεται από την πέτρα. Για αυτά τα προβλήματα το βάρος του σκυροδέματος μειώθηκε χρησιμοποιώντας τόφο ασβεστόλιθου ή ελαφρόπετρα αντί για πέτρα, σχεδιάστηκε ένα φάτνωμα, μια κατασκευή με εσοχές για μείωση του όγκου και ως εκ τούτου το βάρος με αποτέλεσμα το πάχος από 6,4 μέτρα στους τοίχους να καταλήγει σε 1,2 μέτρα στην οπή μέσα από μια σειρά δακτυλίων.Το σκύρόδεμα χύνεται μέσα σε ένα ξύλινο πλαίσιο και δίνεται μεγάλη προσοχή στο να βγει ο αέρας έξω και το τσίμεντο να έχει την μεγαλύτερη δυνατή δύναμη.Τέλος το πρόβλημα με τον θόλο είναι ότι στη βάση του ωθείται προς τα έξω και έτσι έχουμε μια σειρά από τόξα που ωθούν το ένα το άλλο εξουδαιτερώνοντας τις δυνάμεις τους.Τα μεγάλα δακτυλίδια στη βάση του είναι αυτά που στηρίζουν την ένωση με τους τοίχους

Page 11: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

και σαν δύναμη προς τα μέσα και τον κρατάνε από το να καταρρεύσει.

Διακόσμηση

Στην αρχαιότητα θα υπήρχε μια μεγάλη περίστηλη περίφραξη που καθιστούσε σχεδόν αδύνατον σε κάποιον να δει το θόλο από πίσω.Τα αγάλματα του

Αυγούστου κα ι του Αγρ ίππα στέκονταν στην αψίδα στο τέλος του κλίτους της εισόδου.Απέναντι από την είσοδο βρίσκεται ο κύριος βωμός και η αψίδα διακοσμημένη κατα τον 7ο αιώνα.

Page 12: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Στα αριστερά της εισόδου υπάρχει ο τάφος του Vittorio Emanuele II , του πρώτου βασιλία της ενοποιημένης Ιταλίας και του διαδόχου του, Umberto I και του μεγάλου δημιουργού της Αναγέννησης, του Ραφαήλ.

Ο τάφος του Ραφαήλ Ο τάφος του Vittorio Emanuele II

Madonna del Sasso Πάνω από τον τάφο του Ραφαήλ

Ο τάφος του Umberto I

Page 13: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Στα δεξιά διακρίνεται σε μια κόγχη της αψίδας κάποια διακόσμηση από τον 2ο αιώνα καθώς και ένα al fresco

έργο του Melozzo da Forli που αναπαριστά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, μια προσθήκη του 15ου αιώνα.Eπίσης στη δεξιά μεριά “Η Παναγία με τη ζώνη και ο Άγιος Νικόλαος του Μπάρι” αγνώστου καλλιτέχνηκαι στα αριστερά “Η ανάληψη” του Αndrea Camasse το 1638. Σ τ ι ς κ ό γ χ ε ς β ρ ί σ κ ο ν τ α ι αγάλματα όπως “Η Αγία Άννα και η ευλογημένη παρθένα” του IL L o r e n z o n e κ α ι ο “Ά γ ι ο ς Αναστάσιος” του Bernardino

Cametti.

The Annunciation, Melozzo da Forli

Madonna of the Girdle The Assumption

Page 14: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Eκτός από αυτά υπάρχουν και πολλά παρεκκλήσια όπως αυτό της “Παναγίας του ελέους” που έχει και ένα έργο του 15ου αιώνα της Παναγίας μεταξύ του Άγιου Φραγκίσκου και του Ιωάννη του Βαπτιστή.

Σε άλλο παρεκκλήσι υπάρχει γλυπτό του Άγιου Ιωσήφ και του Παιδιού του Vincenzo Rossi.Tέλος σε μία κόγχη ανάμεσα στα παρεκκλήσια υπάρχει πάλι ένα al fresco με τη στέψη της Θεοτόκου.Η διακόσμηση γενικότερα είναι μια εντυπωσιακή σύνθεση παράδοσης και καινοτομίας. Η ισότητα τ ο υ ύψ ο υ ς κ α ι τ ο υ πλάτους δε ίχνε ι την αρμονία που το διέπει. Το μάρμαρο στο εσωτερικό ως ε π ί τ ο π λ ε ί σ τ ο ν προστέθηκε αργότερα

ωστόσο και στη σημερινή κατάσταση μας επιτρέπει να δούμε τον υπέροχο και εντυπωσιακό κόσμο της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Ο θόλος θα ήταν επιχρυσωμένος για να μοιάζει με ουράνια σφαίρα των θεών όπως δηλώνει και το όνομά του. Το oculus ήταν το στολίδι της μηχανικής του ρωμαϊκού κόσμου. Εξακολουθεί να είναι επενδεδυμένο με τον αρχικό ρωμαϊκό μπρούντζο και είναι η κύρια πηγή φωτός του κτιρίου. Καθώς η γη γυρίζει το φως ρέει στον εσωτερικό κύκλο κάνοντας τον θεατή να βλέπει το μεγαλείο του σύμπαντος και τον εκάστοτε

Chapel of the Madonna of Mercy

Page 15: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

αυτοκράτορα να μοίαζει με θεό μπροστά στα μάτια του λαού.

Επίλογος

Το Πάνθεον απότέλεσε πηγή έμπνευσης για αρκετούς από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες. Ο Μιχαήλ Άγγελος μελέτησε τον τρούλλο του για την κατασκευή της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου τον 16ο αιώνα που ήταν κατά 2 πόδια κονύτερος, ο Thomas Jefferson επηρεάστηκε στην ροτόντα του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια και τέλος αφού αποτέλεσε τον πιο ψηλό θόλο για 1311 χρόνια, το 1436 το ύψος του ξεπεράστηκε από τον τρούλλο του Duomo της Φλωρεντίας του Filippo Brunelleschi.Σε αντίθεση με τις θρησκευτικές ιστορίες που ήθελαν το νερό της βροχής να μην διεισδύει από το oculus φαίνεται πως το νερό έχει δημιουργήσει διαρροή στο μαρμάρινο εδαφος ακριβώς από κάτωΜέχρι και σήμερα μέλη της ιταλικής μοναρχιστικής οργάνωσης φροντίζουν τους τάφους των πρώην βασιλιάδων αν και τους διαχειρίζεται το Ιταλικό Υπουργείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.Τέλος το 609π.Χ ο Πάπας Boniface IV, έφερε σε 18 φορτία τα καλάθια των οστών χριστιανών μαρτύρων που τοποθετήθηκαν κάτω από τον κύριο βωμό. Καθαγίασε τον ναό και τον αφιέρωσε στην Παναγία και τους Μάρτυρες

Page 16: Pantheon rome, εργασία για το πάνθεον της ρ'ωμης

Πηγές

1. Ε.Η.Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης2 . Γεωργίου Π .Λάββα , Επίτομη Ιστορ ία της Αρχιτεκτονικής3. Susanna Pasquali, Il Pantheon: Architettura e antiquaria

nel Settecento a Roma4. Rolf Toman, Νεοκλασσικισμός και Ρομαντισμός, Ελευθερουδάκης

5. Εικόνες από το διαδίκτυο