Τσαγκάρης

Ένα επάγγελμα που δεν υπάρχει πια.

Ένα επάγγελμα που δεν υπάρχει πια ή τουλάχιστον δεν μας εξυπηρετεί όπως παλιά είναι ο τσαγκάρης. Πολλοί τσαγκάρηδες γύριζαν στις γειτονιές και μάζευαν τα παπούτσια για επιδιόρθωση.

Το τσαγκαράδικο

Το τσαγκαράδικο, ο χώρος που ήταν στημένος ο πάγκος του με όλα του τα σύνεργα, ήταν ανοιχτό απ’ το πρωί ως αργά το βράδυ. Στον πάγκο βρίσκονταν, βελόνες, σακοράφες, σουβλιά, σφυράκια, λίμες, τανάλιες καλαπόδια

Η κατασκευή των παπουτσιών

• Η κατασκευή των παπουτσιών ήταν εξ ολοκλήρου χειροποίητη. Ήταν ραμμένα και καρφωτά. Για να τα κατασκευάσει ο τσαγκάρης αγόραζε το δέρμα. Τα δέρματα ήταν δύο ειδών, τα ψιλά ,που τα χρησιμοποιούσε για το πάνω μέρος του παπουτσιού ,και τα χοντρά, με τα οποία έφτιανε το κάτω μέρος, τις σόλες δηλαδή.

ΤΑ ΤΣΙΡΑΚΙΑ

• Τα τσιράκια, που έκαναν βοηθητικές δουλειές, δούλευαν χωρίς αμοιβή. Μερικές φορές μόνο τους έδινε ένα συμβολικό ποσό το αφεντικό ή κάποιο χαρτζιλίκι το Σαββατοκύριακο. Κι όλα αυτά, αν ήταν υπάκουαν και είχε πάει καλά ο τζίρος του μαγαζιού.

ΟΙ ΚΑΛΦΑΔΕΣ

Οι καλφάδες έπαιρναν ένα μικρό μεροκάματο

Ετυμολογία

Από το μεσαιωνικό τσαγγάρις <Από το τσαγγάριος <Από το ουσιαστικό τσάγγα, είδος μαλακού παπουτσιού.

Παραμύθια

Ο Άρης ο τσαγκάρης

ΟΝΟΜΑΤΑ

• Αναστασία Αρτοπούλου• Νίκη Μέγα• Χαρά Βάγγου• Γιολάντα Ζευγαρίδου

ΠΑΛΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

ΝΕΡΟΥΛΑΣ

ΝΕΡΟΥΛΑΣ

Στα παλιά χρόνια δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς αναλάμβανε την τροφοδότηση τους με νερό. Υπήρχε

συνήθως ένας νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία. Έκανε πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε

περίπου μια δεκάρα τον τενεκέ. Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το1930. Ο νερουλάς ονομαζόταν αλλιώς

Υδρονομέας και Νεροκόπος.

Ενώ εμείς τώρα έχουμε το νερό εύκολα και γρήγορα όποτε το θέλουμε. Στα παλιά χρόνια ο Νερουλάς

φρόντιζε για αυτό.

Γανωτής

• Τα παλιά χρόνια, τα περισσότερα σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για τις καθημερινές τους δουλειές και ιδιαίτερα στη μαγειρική ήταν χάλκινα [μπακιρένια]. Αυτά με τον καιρό και με τη μεγάλη χρήση οξειδώνονταν και γινόταν επικίνδυνα για δηλητηριάσεις. Τότε, ήταν υποχρεωτικό το γάνωμα, δηλαδή έπρεπε να σκεπαστεί όλη η επιφάνεια του σκεύους με ειδικό μέταλλο. Αυτό ήταν το "καλάι", ο κασσίτερος δηλαδή. Το γάνωμα γινόταν από τους ειδικούς τεχνίτες, τους γανωτήδες ή καλαϊτζήδες, στην τουρκική γλώσσα. Το επάγγελμα του γανωτή είναι από τα πιο παλιά που υπάρχουν. Λένε ότι καθιερώθηκε στην εποχή του Βυζαντίου και ήταν χρήσιμη η δουλειά τους, γιατί έσωζαν τους ανθρώπους από το θάνατο που προκαλούσαν τα αγάνωτα χάλκινα σκεύη. Οι περισσότεροι γανωτήδες ήταν αυτοδίδακτοι ή συνέχιζαν τη δουλειά από γενιά σε γενιά.

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΝΩΤΗΓάνωμα χρειαζόταν όλα τα χάλκινα σκεύη [τεντζερέδες, τηγάνια, κουτάλια και πιρούνια, ταψιά και μπρίκια κλπ.] Το εργαστήριό του γανωτή είχε όλα τα απαραίτητα υλικά και εργαλεία. Το καλάι, [κασσίτερος], το σπίρτο [υδροχλωρικό οξύ], το αμόνι, η μασιά με την οποία κρατούσε το σκεύος πάνω από τη φωτιά και ο ταβάς, ένα μεγάλο ταψί, που μέσα έριχνε τα περισσεύματα από το καλάι, για να τα ξαναχρησιμοποιήσει. Σε μια άκρη είχε τη φουφού, φωτιά δηλαδή που ζέσταινε τα σκεύη. Ο γανωτής πρώτα καθάριζε καλά τα σκεύη από τις σκουριές και τις πράσινες σκιές. Το μέσα μέρος το καθάριζε με το σπίρτο [κεζάπι] κι έπειτα το έτριβε με άμμο. Ύστερα ζέσταινε καλά το χάλκινο σκεύος στη φουφού και έριχνε μέσα το χλωριούχο αμμώνιο για να στρώσει καλύτερα το καλάι. Στη συνέχεια, το σκούπιζε καλά και μετά άπλωνε το λιωμένο καλάι σε όλη την επιφάνεια του σκεύους με τη βοήθεια ενός χοντρού βαμβακερού υφάσματος. Για να παγώσει πιο γρήγορα το καλάι έριχνε κρύο νερό.

Επίσκεψη στο χαλκουργείο του κ. Γιάννη Βογδανίδη Ο κ. Γιάννης Βογδανίδης, ο μπαρμπαγιάννης, γεννήθηκε το 1929 και είναι ο τελευταίος επιζών γανωτής. Έμαθε το επάγγελμα του γανωτή και το συνέχισε από τον πατέρα του, που ήταν κι αυτός γανωτής. Από παιδί του δημοτικού καταπιάστηκε μ' αυτή τη δουλειά και μ' αυτή μεγάλωσε τα δυο του παιδιά. Τα παλιά χρόνια είχε καλό μεροκάματο. Εκτός από τον ίδιο στο χαλκουργείο δούλευαν ο πατέρας του κι ένας βοηθός. Ο μπαρμπαγιάννης δεν ήταν πλανόδιος γανωτής. Είχε το δικό του μαγαζί, όπου κι έφερναν για γάνωμα τα διάφορα σκεύη οι κάτοικοι των Σαπών και των γύρω χωριών. Σήμερα είναι συνταξιούχος. Κρατάει το μαγαζί για να περνάει την ώρα του, γιατί έχει πολλές αναμνήσεις μέσα σ' αυτό και γιατί αγάπησε την τέχνη, όπως μας είπε.

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ Τα εργαλεία της τέχνης του ήταν: το χαλκόσφυρο, ο διαβήτης, δυο είδη μασιάς [τσιμπίδια], η φουφού, ο χαλκός, το νιτρικό οξύ, ο κασσίτερος [καλάι], το αμόνι [δυο είδη], το υδροχλωρικό οξύ. Τα είδη που γάνωνε ήταν, ταψιά, κατσαρόλες και καζάνια. ΠΩΣ ΕΦΤΙΑΧΝΕ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΣΚΕΥΗ ΑΠΟ ΧΑΛΚΟ Πρόθυμος ο μπαρμπαγιάννης μας έδειξε τον τρόπο που έφτιαχνε ένα καινούριο χάλκινο σκεύος. Με ένα σφυρί χτυπούσε τα χάλκινο μέταλλο μέχρι αυτό να πάρει ένα ημικυκλικό σχήμα και στη συνέχεια με το ψαλίδι έκοβε τις άκρες του και τις ένωνε με κόλληση από μπρούτζο. Αυτό αποτελούσε την περιφέρεια του σκεύους. Για να βάλει τον πάτο, σχημάτιζε έναν κύκλο πάνω στο χάλκινο φύλλο, σύμφωνα με το προηγούμενο μέγεθος και το έκοβε πάλι με το ψαλίδι. Αυτά τα δυο μέταλλα πάλι τα κολλούσε με μπρούτζο. Μετά έλιωνε καλάι που το έριχνε μέσα και το άπλωνε με ένα ύφασμα βαμβακερό, μέχρι να κλείσουν όλες οι τρύπες και να γυαλίσει καλά όλη η μέσα επιφάνεια. Στο τέλος πρόσθετε και τα ανάλογα χερούλια. Έτσι κατασκευαζόταν τα μπακιρτζάκια.

ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΓΑΝΩΤΗ ΣΤΙΣ ΣΑΠΕΣ - ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Στις Σάπες παλιά, με το επάγγελμα αυτό ασχολήθηκαν αρκετοί. Από τους πρώτους που είναι γνωστοί είναι ο Φωκίων Μπακιρτζής [προπολεμικά], ο γιος του Θανάσης Μπακιρτζής, που δε ζει σήμερα [μια ακόμη οικογένεια που πήρε το επώνυμό της από το επάγγελμα που ασκούσε], ο μουσουλμάνος Σαλή Καλαϊτζή Χασάν, ούτε αυτός ζει. Υπήρχαν και άλλοι γανωτήδες μουσουλμάνοι, που τα ονόματά τους δεν τα γνωρίζει κανείς. Σήμερα, η δουλειά του γανωτή δεν υπάρχει πλέον. Χάθηκε από τότε που εμφανίστηκαν τα ανοξείδωτα και τα εμαγιέ σκεύη. Μπακιρένια σκεύη θα βρει κανείς μόνο για διακόσμηση ή σε λαογραφικά μουσεία και συλλογές.

ΓΑΝΩΤΗΣ

ΓΑΝΩΤΗΣ

ΓΑΝΩΤΗΣ

Βασιλική ΧατζημιχαήλΑναστασία Καμπανταϊδη

Χρυσόθεμη Σαϊτη

•Σφουγγαράς•Καστανάς•Ντελάλης•Νερουλάς

Παλιά επαγγέλματα

Με την πάροδο των χρόνων πολλά επαγγέλματα εξαφανίστηκαν

Τα επαγγέλματα αυτά εξαφανίστηκαν διότι

αντικαταστάθηκαν από άλλα πιο σύγχρονα.

Σφουγγαράς

• Ο σφουγγαράς υπάρχει ακόμη μόνο σε μερικά νησιά.Ο σφουγγαράς έβγαζε σφουγγάρια από τη θάλασσα.

Νερουλάς

• Ήταν ένα από τα σημαντικότερα επαγγέλματα.Ο νερουλάς(από ένα πηγάδι) έφερνε νερό στο χωριό.

Ντελάλης

Ντελάλης είναι ο άνθρωπος ο οποίος φωνάζει για να πάρουν οι άλλοι τα εμπορεύματα.

Καστανάς

Το επάγγελμα αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα. Αλλά κινδυνεύει να εξαφανιστεί.

• Γιώργος Καραποστόλης • Τάσος Βασιακώστας

Ευχαριστούμε που παρακολουθήσατε Την παρουσίαση των παλιών

επαγγελμάτων.

Παλιά επαγγέλματα

ΜπασματζήςΠαπλωματάςΟμπρελάς ΤσαγκάρηςΓανωτής

Επαγγέλματα που εξαφανίστηκαν με την πάροδο του χρόνου

Παπλωματάς Τσαγκάρη

ςΓανωτής Μπασματζής

Ονόματα Δημιουργών

• Νίκος Γεμενετζής• Γιώργος Κουλάνδρος

ΠΑΛΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

•Μπαρμπέρης•Εφημεριδοπώλης

•Τεχνίτης Μουσικών Οργάνων•Λούστρος

Στην εποχή μας πολλά παλιά επαγγέλματα έχουν εξαφανιστεί λόγω της υψηλής τεχνολογίας.

Εφημεριδοπώλης

• Ο εφημεριδοπώλης υπήρχε στα παλιά χρόνια. Πήγαινε κάθε μέρα εφημερίδες στα σπίτια ή τις μοίραζε στο δρόμο.

Τεχνίτης μουσικών οργάνων

• Στα παλιά χρόνια ο τεχνίτης μουσικών οργάνων κατασκεύαζε πολλά πολύπλοκα όργανα τα οποία μετά τη κατασκευή τους τα μοίραζε στα μαγαζιά.

Μπαρμπέρης

• Ο μπαρμπέρης ήταν ο υπαίθριος κουρέας των ανθρώπων στα παλιά χρόνια. Σήμερα δεν υπάρχει.

Λούστρος

• Ο λούστρος ήταν ένας νέος που καθάριζε παπούτσια στους δρόμους. Κουβαλούσε στους ώμους του βούρτσες και μπογιές για το καλό γυάλισμα των παπουτσιών.

• Ιωάννα Πραμαντιώτη• Ζοζέ Μπακατσέλου!

Ευχαριστούμε που μας παρακολουθήσατε!

Παλιά Επαγγέλματα

Παπλωματάς ΤσαγκάρηςΜπασματζήςΟμπρελάςΓανωτής

Επαγγέλματα που χάθηκανμε το πέρασμα του χρόνου!

Οι αιτίες που χάθηκαν (ή άλλαξαν):Α) η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας

Β) οι νέες ανάγκες-συνθήκες ζωής του ανθρώπου

Ο Τσαγκάρης

• Το επάγγελμα του τσαγκάρη είναι να φτιάχνει παπούτσια, αλλά σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα παπούτσια. Το τσαγκαράδικο ήταν ο χώρος όπου ήταν ο πάγκος, οι βελόνες, οι σακοράφες, τα σουβλιά τα σφυράκια και οι λίμες,οι τανάλιες και τα καλαπόδια. Ο τσαγκάρης δούλευε ώρες ατέλειωτες φορώντας πάντα τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του.

Ο ΓανωτήςΓυρνούσε όλο το χωριό και έπαιρνε τα ταψιά και τις

κατσαρόλες για να τις καλλαλήσει, δηλαδή να τις γυαλίσει με καλλάι, γιατί ήταν μαύρες και καπνισμένες από τη χρήση τους στη φωτιά.

• Ο Παπλωματάς είναι ένα παλιό επάγγελμα που έχει εξαφανιστεί και το έχουν

αντικαταστήσει τα εργοστάσια κατασκευής παπλωμάτων.

ΓΑΛΑΤAΣ

ΓΑΛΑΤΑΣ

Παλαιότερα το γάλα το παίρναμε από ένα κύριο που ονομάζετε Γαλατάς.

Σήμερα το γάλα το παίρνουμε από τα Super Market.

Παλιά επαγγέλματα

•Φαροφύλακας•Μανταρίστρα

•Τεχνίτης γυαλιού•Αρκουδιάρης

•Μυλωνάς

Φαροφύλακας• Οι φαροφύλακες είναι έξω από τους

φάρους απέναντι από τις παραλίες και προσέχουν τις εισόδους των φάρων.

Μανταρίστρα Η μανταρίστρα επιδιορθώνει

ρούχα φαγωμένα από τον σκόρο,καμένα,φθαρμένα,τρυπημένα.Είναι κακό που πολλοί άνθρωποι πετάνε ρούχα αξίας αντί να τα μανταρούν.

Ο μυλωνάς

• .

- Μυλωνάς : Η καλλιέργεια σιτηρών ήταν πολύ διαδεδομένη μέχρι το 17ο αιώνα, ενώ στη συνέχεια περιορίστηκε σημαντικά. Οι άνθρωποι τότε φρόντιζαν δυο φορές το χρόνο, (φθινόπωρο - άνοιξη), για την παρασκευή του σταρένιου ή καλαμποκίσιου αλευριού. Μετέφεραν τα τσουβάλια τους το πρωί στο μύλο για άλεσμα και επέστρεφαν το βράδυ. Αλευρόμυλοι υπήρχαν σε όλα τα χωριά , οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν υδρόμυλοι, δηλαδή τους κινούσε η δύναμη του νερού, οπότε τους έχτιζαν πάντα δίπλα σε ποτάμια και ρεματιές. Σήμερα λειτουργούν ελάχιστοι.Ο μύλος ήταν συνήθως το σπίτι του μυλωνά. Κάτω από τις μυλόπετρες υπήρχε ένας μικρός χώρος, όπου ήταν εγκατεστημένος ο κινητός μηχανισμός, όπου έπεφτε από το βαγένι το και τον περιέστρεφε.

Μυλωνάς 

Τεχνίτης γυαλιού

Στα παλιά χρόνια το γυαλί δεν το έφτιαχναν τα εργοστάσια αλλά ο τεχνίτης γυαλιού. Τώρα αυτό το επάγγελμα έχει σχεδόν χαθεί.

Αρκουδιάρης• Ο αρκουδιάρης στα παλιά χρόνια

ονομάζονταν οι τσιγγάνοι που για να διασκεδάσουν τον κόσμο αλλά και για να βγάλουν το ψωμί τους κουβαλούσαν μαζί τους αρκούδες δεμένες με αλυσίδες από το λαιμό και βάζοντας στη μύτη τους κρίκους για να δείχνουν πιο αστείες.

Τάξη Ε’3

Ζάννης Γιώργος, Ναζίρη Μαριάννα, Φακίδου

Παλιά επαγγέλματα

•Φαροφύλακας•Μανταρίστρα

•Τεχνίτης γυαλιού•Αρκουδιάρης

•Μυλωνάς

Φαροφύλακας• Οι φαροφύλακες είναι έξω από τους

φάρους απέναντι από τις παραλίες και προσέχουν τις εισόδους των φάρων.

Μανταρίστρα Η μανταρίστρα επιδιορθώνει

ρούχα φαγωμένα από τον σκόρο,καμένα,φθαρμένα,τρυπημένα.Είναι κακό που πολλοί άνθρωποι πετάνε ρούχα αξίας αντί να τα μανταρούν.

Ο μυλωνάς

• .

- Μυλωνάς : Η καλλιέργεια σιτηρών ήταν πολύ διαδεδομένη μέχρι το 17ο αιώνα, ενώ στη συνέχεια περιορίστηκε σημαντικά. Οι άνθρωποι τότε φρόντιζαν δυο φορές το χρόνο, (φθινόπωρο - άνοιξη), για την παρασκευή του σταρένιου ή καλαμποκίσιου αλευριού. Μετέφεραν τα τσουβάλια τους το πρωί στο μύλο για άλεσμα και επέστρεφαν το βράδυ. Αλευρόμυλοι υπήρχαν σε όλα τα χωριά , οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν υδρόμυλοι, δηλαδή τους κινούσε η δύναμη του νερού, οπότε τους έχτιζαν πάντα δίπλα σε ποτάμια και ρεματιές. Σήμερα λειτουργούν ελάχιστοι.Ο μύλος ήταν συνήθως το σπίτι του μυλωνά. Κάτω από τις μυλόπετρες υπήρχε ένας μικρός χώρος, όπου ήταν εγκατεστημένος ο κινητός μηχανισμός, όπου έπεφτε από το βαγένι το και τον περιέστρεφε.

Μυλωνάς 

Τεχνίτης γυαλιού

Στα παλιά χρόνια το γυαλί δεν το έφτιαχναν τα εργοστάσια αλλά ο τεχνίτης γυαλιού. Τώρα αυτό το επάγγελμα έχει σχεδόν χαθεί.

Αρκουδιάρης• Ο αρκουδιάρης στα παλιά χρόνια

ονομάζονταν οι τσιγγάνοι που για να διασκεδάσουν τον κόσμο αλλά και για να βγάλουν το ψωμί τους κουβαλούσαν μαζί τους αρκούδες δεμένες με αλυσίδες από το λαιμό και βάζοντας στη μύτη τους κρίκους για να δείχνουν πιο αστείες.

Τάξη Ε’3

Ζάννης Γιώργος, Ναζίρη Μαριάννα, Φακίδου

ΠΑΛΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

ΚΑΡΕΚΛΑΣ ΈΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ

Ο καρεκλάς είναι ένα επάγγελμα που δεν υπάρχει πια.

Ο Καρεκλάς ήταν ο τεχνίτης που γνώριζε να πλέκει με επιδεξιότητα το χόρτο στο ξύλινο πλαίσιο μιας καρέκλας

ΕΙΚΟΝΕΣ

Νερουλάς

Επαγγέλματα παλιά που δεν υπάρχουν πια…

Ετυμολογία

• νερουλάς ο (ουσιαστικό) [ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ :νερ (νερό) -ουλάς] αυτός που έχει ως επάγγελμα να μεταφέρει ή να πουλάει νερό, αλλιώς νεροκουβαλητής.

Νερουλάς πληροφορίες

• Νερουλάς = Υδρονομέας = Νεροκόπος

• Στην παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς αναλάμβανε την τροφοδότησή τους με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς σε κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία .

• Έκανε πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον τενεκέ.

• Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε ιδρύθηκε η ΟΥΛΕΝ.

Εικόνες

Νερουλάς

Στα πολύ παλιά χρόνια, που οι άνθρωποι δεν είχαν νερό στα σπίτια τους, υπήρχαν οι νερουλάδες. Οι νερουλάδες περνούσαν κάθε μέρα και μοίραζαν νερό στους κατοίκους. Το νερό το έβαζαν στις αποθήκες τους και το χρησιμοποιούσαν πολλές μέρες γιατί οι κουβάδες ήταν τεράστιοι.

Ονόματα

Ερμίδης ΑλέξανδροςΧατζηλεμονίδης Χρήστος

ΠΑΛΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

•Μπακάλης •Χτίστης

•Καλαθοποιός•Καραγκιοζοπαίχτης

•Μαρμαράς

ΚΑΛΑΘΟΠΟΙΟΣ

Η καλαθοπλεκτική ως απλή τέχνη είναι ένας από τους παλαιοτέρους κλάδους. Το επάγγελμα του καλαθοποιού ήταν διεδομένο σε χωριά.

Υλικά για να φτιάχνουμε καλάθια είναι: μυρθιές

λυγαριές σφάκες καλάμια

ΜΠΑΚΑΛΗΣΕίναι ένα επάγγελμα το οποίο αντικαταστήθηκε από

τα super-market.Ποιος δε θυμάται τον ηθοποιό Χατζηχρήστο σαν «Ζίκο» στον μπακαλόγατο;

ΧΤΙΣΤΗΣ• Ο χτίστης είναι ένα χρήσιμο

επάγγελμα που χτίζει σπίτια. Παλιότερα η εργασία

αυτή ήταν πολύ επίπονη. Τώρα πολλές εργασίες του χτίστη έχουν αντικατασταθεί από μηχανήματα.

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΗΣ

• Παρόλο που κάποιοι από τους Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες ήτανε ατόφιες ιδιοφυίες έζησαν μέσα στην φτώχεια και στη περιφρόνηση. Ο καραγκιοζοπαίχτης κινεί διάφορες φιγούρες του Καραγκιόζη πίσω από ένα λευκό πανί.

ΜΑΡΜΑΡΑΣ

• Ο μαρμαράς όπως ξέρουμε είναι υπεύθυνος για την αγορά των υλικών και της πρώτης ύλης καθώς και για τον καθαρισμό των εργαλείων. Με μάρμαρα επενδύουμε διάφορες επιφάνειες κτηρίων.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΥΛΟΥΘΗΣΑΤΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ

ΣΗ ΜΑΣ. ΚΙΚΑΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΝΩΤΑΣ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΑΚΙΡΤΖΙΔΗΑΝΝΑ ΚΟΥΤΡΑ

Ο ΓΑΝΩΤΗΣΈνα χαμένο επάγγελμα…

Τα παλιά χρόνια, τα περισσότερα σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για τις καθημερινές τους δουλειές και ιδιαίτερα στη μαγειρική ήταν χάλκινα [μπακιρένια]. Αυτά με τον καιρό και με τη μεγάλη χρήση οξειδώνονταν και γίνονταν επικίνδυνα για δηλητηριάσεις.

Τότε, ήταν υποχρεωτικό το γάνωμα, δηλαδή έπρεπε να σκεπαστεί όλη η επιφάνεια του σκεύους με ειδικό μέταλλο. Αυτό ήταν το "καλάι", ο κασσίτερος δηλαδή. Το γάνωμα γινόταν από τους ειδικούς τεχνίτες, τους γανωτήδες ή καλαϊτζήδες, στην τουρκική γλώσσα

Το επάγγελμα του γανωτή είναι από τα πιο παλιά που υπάρχουν. Λένε ότι καθιερώθηκε στην εποχή του Βυζαντίου και ήταν χρήσιμη η δουλειά τους, γιατί έσωζαν τους ανθρώπους από το θάνατο που προκαλούσαν τα αγάνωτα χάλκινα σκεύη. Οι περισσότεροι γανωτήδες ήταν αυτοδίδακτοι ή συνέχιζαν τη δουλειά από γενιά σε γενιά.

ΠΩΣ ΕΦΤΙΑΧΝΕ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΣΚΕΥΗ ΑΠΟ ΧΑΛΚΟ

Πρόθυμoς, έφτιαχνε καμιά φορά και καινούριο χάλκινο σκεύος. Με ένα σφυρί χτυπούσε τα χάλκινο μέταλλο μέχρι αυτό να πάρει ένα ημικυκλικό σχήμα και στη συνέχεια με το ψαλίδι έκοβε τις άκρες του και τις ένωνε με κόλληση από μπρούτζο. Αυτό αποτελούσε την περιφέρεια του σκεύους.

Για να βάλει τον πάτο, σχημάτιζε έναν κύκλο πάνω στο χάλκινο φύλλο, σύμφωνα με το προηγούμενο μέγεθος και το έκοβε πάλι με το ψαλίδι. Αυτά τα δυο μέταλλα πάλι τα κολλούσε με μπρούτζο. Μετά έλιωνε καλάι που το έριχνε μέσα και το άπλωνε με ένα ύφασμα βαμβακερό, μέχρι να κλείσουν όλες οι τρύπες και να γυαλίσει καλά όλη η μέσα επιφάνεια. Στο τέλος πρόσθετε και τα ανάλογα χερούλια. Έτσι κατασκευαζόταν τα μπακιρτζάκια.

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΝΩΤΗ

Γάνωμα χρειάζονταν όλα τα χάλκινα σκεύη. Το εργαστήριό του γανωτή είχε όλα τα απαραίτητα υλικά και εργαλεία. Το καλάι, [κασσίτερος], το σπίρτο, το αμόνι, η μασιά με την οποία κρατούσε το σκεύος πάνω από τη φωτιά και ο ταβάς, ένα μεγάλο ταψί, που μέσα έριχνε τα περισσεύματα από το καλάι, για να τα ξαναχρησιμοποιήσει. Σε μια άκρη είχε τη φουφού, φωτιά δηλαδή που ζέσταινε τα σκεύη.

• Ο γανωτής πρώτα καθάριζε καλά τα σκεύη από τις σκουριές και τις πράσινες σκιές. Το μέσα μέρος το καθάριζε με το σπίρτο κι έπειτα το έτριβε με άμμο. Ύστερα ζέσταινε καλά το χάλκινο σκεύος στη φουφού και έριχνε μέσα το χλωριούχο αμμώνιο για να στρώσει καλύτερα το καλάι. Στη συνέχεια, το σκούπιζε καλά και μετά άπλωνε το λιωμένο καλάι σε όλη την επιφάνεια του σκεύους με τη βοήθεια ενός χοντρού βαμβακερού υφάσματος. Για να παγώσει πιο γρήγορα το καλάι έριχνε κρύο νερό.

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ

Ο Γανωτής χρησιμοποιούσε πολλά εργαλεία. Μερικά απ’ αυτά ήταν: το χαλκόσφυρο, ο διαβήτης, δυο είδη μασιάς [τσιμπίδια], η φουφού, ο χαλκός, το νιτρικό οξύ, ο κασσίτερος [καλάι], το αμόνι [δυο είδη], το υδροχλωρικό οξύ. Τα είδη που γάνωνε ήταν, ταψιά, κατσαρόλες και καζάνια

ΠΩΣ ΕΦΤΙΑΧΝΕ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΣΚΕΥΗ ΑΠΟ ΧΑΛΚΟ

• Με ένα σφυρί χτυπούσε τα χάλκινο μέταλλο μέχρι αυτό να πάρει ένα ημικυκλικό σχήμα και στη συνέχεια με το ψαλίδι έκοβε τις άκρες του και τις ένωνε με κόλληση από μπρούτζο. Αυτό αποτελούσε την περιφέρεια του σκεύους.

Για να βάλει τον πάτο, σχημάτιζε έναν κύκλο πάνω στο χάλκινο φύλλο, σύμφωνα με το προηγούμενο μέγεθος και το έκοβε πάλι με το ψαλίδι. Αυτά τα δυο μέταλλα πάλι τα κολλούσε με μπρούτζο. Μετά έλιωνε καλάι που το έριχνε μέσα και το άπλωνε με ένα ύφασμα βαμβακερό, μέχρι να κλείσουν όλες οι τρύπες και να γυαλίσει καλά όλη η μέσα επιφάνεια. Στο τέλος πρόσθετε και τα ανάλογα χερούλια. Έτσι κατασκευαζόταν τα μπακιρτζάκια. με μπρούτζο.

Μετά έλιωνε καλάι που το έριχνε μέσα και το άπλωνε με ένα ύφασμα βαμβακερό, μέχρι να κλείσουν όλες οι τρύπες και να γυαλίσει καλά όλη η μέσα επιφάνεια. Στο τέλος πρόσθετε και τα ανάλογα χερούλια. Έτσι κατασκευαζόταν τα μπακιρτζάκια.

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

Το επάγγελμα του γανωτή χάθηκε από τότε που εμφανίστηκαν τα ανοξείδωτα και τα εμαγιέ σκεύη. Μπακιρένια σκεύη θα βρει κανείς μόνο για διακόσμηση ή σε λαογραφικά μουσεία και συλλογές.

ENAΣ ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΓΑΝΩΤΗ

Ο γανωτής εκείνα τα χρόνια, καθώς ήταν πλανόδιος , σε πολλά μέρη τον θεωρούσαν ξένο. Είχαν δημιουργηθεί πολλές ιστορίες σχετικά με το γανωτή. Αν δεν ησυχάσεις, θα φωνάξω τον γανωτή να σε πάρει!‘‘ έλεγαν κάποτε οι γιαγιάδες μας. Μάλιστα, σε κάθε σπιτικό υπήρχε το λεγόμενο ‘μάτι του γανωτή’. Αυτό ήταν ένα στολιδάκι που έμενε απ’ τα Χριστούγεννα. Έλεγαν ότι βλέπει από ‘κει άμα τα παιδιά μένουν ήσυχα.

Αυτός ήταν ο γανωτής. Ένα επάγγελμα δύσκολο, επίπονο. Παρόλο, όμως, που δεν υπάρχει στις μέρες μας μπορεί να δείτε κάποιους να το ασκούν. Ίσως να μην έχει τελείως χαθεί!

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΤΕ ΤΗΝ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΑΣΒερβερίδου Δέσποινα-Αργυρώ

Ναθαναήλ Κων/ναΣακάλογλου Μαριαλένα

Χαντόγλου Σαββούλα-Πολυξένη