PALAIOLITHIKI

Εποχή του Λίθου

Τρεις εποχές:

Μεσολιθική 10.000 – 7.000 π.Χ.

Παλαιολιθική: 2.500.000 – 10.000 π.Χ.

Νεολιθική 7.000 – 3.200 π.Χ.

Παλαιολιθική Περίοδος

Η Αρχαιολογία ξεκινά από τη στιγµή που ο άνθρωπος κατασκεύασε τα πρώτα εργαλεία του

Απλές λαξευµένες κροκάλες

Ανατολική Αφρική–Πριν 2,5 εκατ. χρόνια

Homo Habilis Επιδέξιος Άνθρωπος

Παλαιολιθική Περίοδος1) Αντιστοιχεί στη γεωλογική περίοδο Πλειστόκαινο

2) Χαρακτηρίζεται από Παγετώδεις και Μεσοπαγετώδεις Περιόδους

3) Αλλαγή κλίµατος σε έναν τόπο σήµαινε αλλαγή σε:

α) Ζώα και φυτά ενός τόπου

β) Τοπίο

γ) Τρόπο ζωής ανθρώπου


Στις Παγετώδεις περιόδους µεγάλο µέρος της θάλασσας γινόταν πάγος => η στάθµη έπεφτε έως 100-120 µέτρα.

Στις Μεσοπαγετώδεις

περιόδους ο πάγος έλιωνε => η στάθµη ανέβαινε έως 100-120 µέτρα.

Ελλάδα 80.000 – 10.000 π.Χ.Μέση-Ανώτερη Παλαιολιθική


Φάσεις ΠΛ Περιόδου:

1) Κατώτερη ή Αρχαιότερη ή Πρώιµη Παλαιολιθική

2.500.000 – 100.000 π.Χ.

2) Μέση Παλαιολιθική

100.000 – 35.000 π.Χ.

3) Ανώτερη ή Νεότερη ή Ύστερη Παλαιολιθική

35.000 – 10.000 π.Χ.

Homo –Είδη Ανθρώπων1) Κατώτερη Παλαιολιθική: 2.500.000 – 100.000 π.Χ.

Εµφανίζεται στην Αν. Αφρική

Είναι ο πρώτος HomoΚατασκευάζει τα πρώτα εργαλεία

∆εν φεύγει εκτός Αφρικής

Homo Habilis –Επιδέξιος Άνθρωπος

Homo –Είδη Ανθρώπων

1) Κατώτερη Παλαιολιθική: 2.500.000 – 100.000 π.Χ.

Εµφανίζεται σε Αν. Αφρική, εξαπλώνεται σε Ασία & Ευρώπη(?)

Τα εργαλεία του είναι συνθετότερα (Αχελαίος χειροπέλεκυς)

Homo Erectus –Όρθιος Άνθρωπος

Ο πρώτος Homo που έχει φωτιά

Homo –Είδη Ανθρώπων2) Μέση Παλαιολιθική: 100.000 – 35.000 π.Χ.

Ο πιο κοντινός στο σηµερινό άνθρωπο, ζούσε σε Ευρώπη, ∆υτ. Ασία

Τα εργαλεία του είναι συνθετότερα (Τεχνική Levallois)

Homo Neanderthal

Ταφικά έθιµα

Homo –Είδη Ανθρώπων3) Ανώτερη Παλαιολιθική: 35.000 – 10.000 π.Χ.

Εµφανίζεται σε Αν. Αφρική, περνά σε Ασία το 100.000 π.Χ. και στην Ευρώπη το 40.000 π.Χ.

Εργαλεία περισσότερο σύνθετα

Homo Sapiens Sapiens –Έµφρων (Σοφός) Άνθρωπος

Προσαρµόζεται στο περιβάλλον καλύτερα από παλαιότερους Homo

Παλαιολιθική Οικονοµία

Θηρευτικό & Τροφοσυλλεκτικό Στάδιο Παραγωγής

Ο άνθρωπος κυνηγά ή συλλέγει την τροφή του έτοιµη από τη φύση

Παλαιολιθική ΟικονοµίαΘηρευτικό & Τροφοσυλλεκτικό Στάδιο Παραγωγής

Ο άνθρωπος κυνηγά ή συλλέγει την τροφή του έτοιµη από τη φύση

Παλαιολιθική ΟικονοµίαΕποµένως ο άνθρωπος:

1) Εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τη φύση, το κλίµα, τα είδη των ζώων και των φυτών.

2) Ζει νοµαδικά. Μετακινείται διαρκώς ψάχνοντας (α) για περισσότερα ζώα, (β) µία περιοχή µε περισσότερα φυτά, (γ) πιο καλό κλίµα, κλπ.

3) ∆εν δηµιουργεί χωριά, πόλεις ή µεγάλες οµάδες => έτσι έχει απλή κοινωνική οργάνωση.

4) ∆εν αναπτύσσει ιδιαίτερη τεχνολογία, εκτός από αυτή που σχετίζεται µε το κυνήγι.

Παλαιολιθική ΟικονοµίαΒασικές δραστηριότητες: Κυνήγι

1) Στην ΚΠΛ µε µεγάλες πέτρες που πετούσε στα ζώα.

2) Στη ΜΠΛ µε µεγάλες αιχµές στιλεωµένες σε ακόντια.

3) Στην ΑΠΛ µε µικρές αιχµές στειλεωµένες σε ακόντια, που ρίχνονται µε δορύβολο.

Παλαιολιθική ΟικονοµίαΒασικές δραστηριότητες: Ψάρεµα

1) Με ακόντια.

2) Με αγκίστρια.

3) Οστά ψαριών από ΠΛ ανασκαφές

Παλαιολιθική ΟικονοµίαΒασικές δραστηριότητες:

Συλλογή καρπών, βολβών, οστρέων

Παλαιολιθική Κατοικία

∆ύο είδη Παλαιολιθικής κατοίκησης:

1) Σπήλαια και βραχοσκεπές

2) Υπαίθριες θέσεις


Σπήλαια και βραχοσκεπές

1) Προστασία από δύσκολες κλιµατικές συνθήκες

2) ∆ιακοπτόµενη κατοίκηση


Υπαίθριες θέσεις

1) Καλύβες από φθαρτά υλικά (κλαδιά, δέρµατα, χόρτα)2) αναγνωρίζονται µε βάση τα απορρίµµατα


Οργάνωση Κατοίκησης –Είδη Εγκατάστασης

1) Εγκατάσταση Βάσης

2) Εγκατάσταση Σφαγής Ζώων

3) Εγκατάσταση Κατασκευής Εργαλείων


Ανακάλυψη και έλεγχος της φωτιάς - Homo Erectus -1,5 εκατοµ. χρόνια πριν. Μπορεί πλέον:

1) να µεταναστεύσει βορειότερα, αποικίζοντας ψυχρές περιοχές.

2) να διευρύνει το διαιτολόγιό του, µαγειρεύοντας.

3) να µην φοβάται πλέον τα ζώα, και να κάνει κυνήγι αποδοτικότερο.

Παλαιολιθική Λιθοτεχνία

Λιθοτεχνία είναι το σύνολο των λίθινων εργαλείων από ένα αρχαιολογικό πλαίσιο ή µία αρχαιολογική θέση.

1) Τεχνολογία κατασκευής.

2) Τυπολογία.

3) Ιχνολογία.

Τρεις µέθοδοι προσέγγισης των λίθινων εργαλείων:


Πρώτες Ύλες – Ο κατάλληλος λίθος πρέπει:

1) Να είναι σκληρός.

2) Όταν σπάζει να γίνεται κοφτερός.

3) Χαλαζίας, και ιδιαίτερα ένα είδος χαλαζία ο Πυριτόλιθος.


Τεχνολογία Κατασκευής – Μέθοδοι:

1) Μέθοδος Απόκρουσης

2) Μέθοδος Πίεσης


Μέθοδος Απόκρουσης:

1) Με άµεση κρούση 2) Με έµµεση κρούση


Μέθοδος Πίεσης - (ΑΠΛ)

Παλαιολιθική ΛιθοτεχνίαΤεχνική Λάξευσης


Εργαλεία Πυρήνων -ΚΠΛ

Εργαλεία που προκύπτουν από τη λάξευση ολόκληρων πυρήνων

Λαξευµένες Κροκάλες

Αχελαίος

Χειροπέλεκυς


Εργαλεία Αποκρουσµάτων –ΜΠΛ & ΑΠΛ

Εργαλεία που προκύπτουν από λάξευση αποκρουσµάτωνΑκανόνιστη Φολίδα

Κανονική Λεπίδα


Προετοιµασία Πυρήνα –ΜΠΛ

Ο πυρήνας προετοιµάζεται για ελεγχόµενα αποτελέσµατα

Τεχνική Λεβαλλουά (Levallois) – Homo Neanderthal

Αιχµή Λεβαλλουά


Προετοιµασία Πυρήνα –ΑΠΛ

Ο πυρήνας προετοιµάζεται για ελεγχόµενα αποτελέσµατα

Τεχνική Λεπίδων – Homo Sapiens Sapiens


Η Τεχνική Λεπίδων έδωσε σηµαντικά πλεονεκτήµατα στον Homo Sapiens Sapiens, κατά την ΑΠΛ:

1) Εξάντληση Πυρήνα => Λιγότερα απορρίµµατα => Οικονοµία πρώτης ύλης

2) Μικρά εργαλεία => Πιο εύκολη στειλέωση

3) Ελαφριές αιχµές => Μακρύτερη εκτόξευση

Homo NeanderthalΑιχµή Λεβαλλουά

Homo SapiensΓκραβέτια Αιχµή


Εξέλιξη Παλαιολιθικής Λιθοτεχνίας:

Homo HabilisΑπλές Κροκάλες - Λιάνιστρα

Homo ErectusΑχελαίοι Χειροπελέκεις


Εξέλιξη Παλαιολιθικής Λιθοτεχνίας:

Homo NeanderthalΠροετοιµασία Πυρήνα, Εργαλεία

Φολίδων, Τεχνική Λεβαλλουά

Homo Sapiens SapiensΠροετοιµασία Πυρήνα,

Εργαλεία Λεπίδων


Τυπολογία Εργαλείων

Λιάνιστρα - ΚΠΛ

Χειροπελέκεις - ΚΠΛ

Αιχµές

Λεβαλλουά

- ΜΠΛ

Αιχµές ΑΠΛ

Φυλλόσχηµες

Γκραβέτιες


Τυπολογία Εργαλείων

Ξέστρα - ΜΠΛ

Οπείς - ΑΠΛ

Οδοντωτά – ΜΠΛ & ΑΠΛ

Γλυφίδες - ΑΠΛΜικρόλιθοι – ΑΠΛ


Λιθοτεχνικά Σύνολα

Κατώτερη Παλαιολιθική

1) Ολδόβια (2,5-1 εκ. χρόνια)

2) Αχελαία (400.000-100.000)

3) Κλακτόνια (400.000-200.000)

Μέση Παλαιολιθική

1) Μουστέρια (100.000-35.000)

Ανώτερη Παλαιολιθική

1) Ωρινιάκια (35.000-20.000)

2) Περιγόρδια (35.000-25.000)

3) Γκραβέτια (27.000-20.000)

4) Σολουτραία (20.000-16.000)

5) Μαγδαλένια (16.000-10.000)

6) Επιγκραβέτια

(20.000-10.000)

Βόρεια Ευρώπη Μεσόγειος

Παλαιολιθική Τέχνη

1) Πρωτοεµφανίζεται στην Ευρώπη µαζί µε το Homo Sapiens, µε την έναρξη της ΑΠΛ (35.000, Ωρινιάκια).

2) Ακµάζει στην τελευταία φάση της ΑΠΛ (15.000, Μαγδαλένια).

3) Πρώτη προσπάθεια ανθρώπου να δηµιουργήσει µη-χρηστικά αντικείµενα, µε συµβολικό ή διακοσµητικό χαρακτήρα.


1) Έκφραση συναισθηµάτων (φόβος, µίσος, σεβασµός).

2) Εξιστόρηση γεγονότων (κυνήγι).

3) Μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας (αντί γραφής).

Υποθέσεις για τα Κίνητρα:

4) Συµπαθητική µαγεία (συµβολικός θάνατος ζώου).

Ό,τι και αν ισχύει µπορούµε να είµαστε σίγουροι για ανάπτυξη ιδεολογίας, ανθρώπινης συνείδησης, πνευµατικού, ψυχικού και συναισθηµατικού κόσµου, έµπνευση και δηµιουργικότητα.


1) Εγχάρακτες παραστάσεις.

2) Ειδώλια γυναικών (αφροδίτες).

3) Ειδώλια ζώων.

Αντικείµενα Μικροτεχνίας

4) Περίαπτα & χάνδρες.


1) Εγχάρακτες παραστάσεις.

2) Ειδώλια ανθρώπων (αφροδίτες).

3) Ειδώλια ζώων.

Αντικείµενα Μικροτεχνίας

4) Περίαπτα & χάνδρες.


Τόπος: Σπήλαια σε Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία.

Θέµατα: ζώα, άνθρωποι, παλάµες, σύµβολα.

Βραχογραφίες


1) Καθηµερινές Ασχολίες

Ερµηνεία

2) Ιεροπραξίες-Τελετουργίες

3) Συµπαθητική Μαγεία

Παλαιολιθικές Ταφές

Οι ΠΛ ταφές φανερώνουν:

1) Ανάπτυξη συναισθηµατικού, ψυχικού και πνευµατικού κόσµου.

2) Συνοδεύονται από κτερίσµατα => σεβασµός στο νεκρό και µεταφυσικές αντιλήψεις για θάνατο.

H Παλαιολιθική στην Ελλάδα1) Αρχικά προβλήµατα στην έρευνα λόγω µεγάλων

αλλαγών στο φυσικό περιβάλλον

2) Όµως πλέον έχει µεγάλη σηµασία, αφού η Ελλάδα ήταν ενδιάµεσος σταθµός της εξάπλωσης του ανθρώπου.

Κατώτερη Παλαιολιθική - Ελλάδα1) Κρανίο Πετραλώνων

400.000-200.000

Αρχαϊκός

Homo Sapiens

2) Αχελαία λιθοτεχνία 400.000-100.000

Ελάχιστοι Χειροπελέκεις

Κοκκινόπηλος

Ηπείρου

Παλαιόκαστρο

Κοζάνης

Κατώτερη Παλαιολιθική - Ελλάδα

3) Κλακτόνια λιθοτεχνία 400.000-200.000

2) Αχελαία λιθοτεχνία 400.000-100.000

Ελάχιστοι Χειροπελέκεις

Κοκκινόπηλος

Άρτας

Παλαιόκαστρο

Κοζάνης

Λάρισα

Μέση Παλαιολιθική - Ελλάδα

1) Μουστέρια Λιθοτεχνία 100.000-35.000

Τεχνική Λεβαλλουά

Μεγάλες ποσότητες εργαλείων

Πολλές νέες θέσεις: Κέρκυρα, Αχαΐα, Ηλεία, Μάνη, Εύβοια, Αλόννησος, Ιωάννινα, Άρτα, Καλαµπάκα, Λάρισα, ∆ράµα, Ροδόπη.

Homo Neanderthal


Καλαµάκια Μάνης

∆όντι

Neanderthal

Εστία από πέτρες


Καλαµάκια Μάνης

Μέση Παλαιολιθική - ΕλλάδαΣπήλαιο Μααρά ∆ράµας

Χαυλιόδοντας Μαµούθ

Είδη ζώων:Μαµούθ, Ίπποι, Ρινόκεροι, Μεγάκεροι, Ελάφια

Μέση Παλαιολιθική - ΕλλάδαΘεόπετρα Καλαµπάκας

Πατηµασιές Neanderthal

Ανώτερη Παλαιολιθική - Ελλάδα

1) Λιθοτεχνία Λεπίδων 35.000-10.000

Γκραβέτια και Επιγκραβέτια

Λιθοτεχνία

Πολλές θέσεις σε όλη την Ελλάδα: Αργολίδα, Μάνη, Εύβοια, Ιωάννινα, Λάρισα, Πήλιο, Άρτα, Κόνιτσα, Καλαµπάκα, ∆ράµα, Βοιωτία.

Homo Sapiens Sapiens


Σαρακινό ΠηλίουΠαλαιότερα Αντικείµενα Τέχνης

στον Ελληνικό Χώρο

Στην Ελλάδα δεν έχουν βρεθεί Γυναικεία Ειδώλια (Αφροδίτες), ούτε Βραχογραφίες

Ανώτερη Παλαιολιθική - ΕλλάδαΘεόπετρα Καλαµπάκας

Κρανίο Homo Sapiens

Λιθοτεχνία Λεπίδων Κοσµήµατα

Εστίες

Ανώτερη Παλαιολιθική - ΕλλάδαΜποϊλα Ιωαννίνων

ΌστρεαΟστά Ψαριών

Ταξίδια στη Θάλασσα

Ελάφια, Αίγαγροι


Κλειδί Ιωαννίνων

Λιθ/χνία Λεπίδων

Κοσµήµατα από οστά & όστρεα

Ανώτερη Παλαιολιθική - ΕλλάδαΛιµενάρια Θάσου

Ορυχείο Κόκκινης Ώχρας


Φράγχθι Αργολίδας

Μεσολιθική - Ελλάδα

10.000-7.000 π.Χ. Χαρακτηριστικά:

1) Το 10.000 π.Χ. τελειώνει η Παγετώδης. Πάγοι λειώνουν => θάλασσα ανεβαίνει => σηµερινό τοπίο.

2) Θερµότερο κλίµα => αλλαγές σε φυτά και ζώα.Τα µεγάλα ζώα εξαφανίζονται ή µεταναστεύουν βορειότερα.

3) Ο άνθρωπος αναγκάζεται να προσαρµοστεί σε νέες συνθήκες. ∆ιατηρεί το νοµαδικό τρόπο ζωής, το κυνήγι και την τροφοσυλλογή, αλλά…

4) Εφαρµόζει κάποιες νέες µεθόδους και πρακτικές που προετοιµάζουν τη Νεολιθική Επανάσταση.


Λίγες θέσεις έχουν ανασκαφεί:Κέρκυρα, Αργολίδα, Αλόννησος, Κύθνος, Θεόπετρα.

Μεσολιθική - ΕλλάδαΦράγχθι Αργολίδας

Αλλαγές σε σχέση µε ΠΛ

1) Κυνήγι: µικρότερα ζώα

2) ∆ιατροφή: περισσότερα φυτά (φιστίκια, αµύγδαλα, καρύδια, άγριο κριθάρι & βρώµη)

3) ∆ιατροφή: περισσότερα ψάρια ανοιχτής θάλασσας (τόνος)

4) Νεκροταφείο µε περ. 20 νεκρούς (άνδρες, γυναίκες, βρέφη, παδιά, ενήλικες) => πιο µόνιµη εγκατάσταση.

Μεσολιθική - ΕλλάδαΦράγχθι Αργολίδας

Εργαλεία από οψιανό Μήλου…

…µαζί µε οστά ψαριών ανοιχτής θάλασσας (τόνος)

Εποµένως, ναυσιπλοΐα στην ανοιχτή θάλασσα

Μεσολιθική - ΕλλάδαΜαρουλάς Κύθνου

1) Η παλαιότερη κατοίκηση σε νησί του Αιγαίου

2) Πλακόστρωτο δάπεδο οικίας

3) Νεκροταφείο δίπλα στην εγκατάσταση

Συµπεράσµατα

1) Θαλάσσιο ταξίδι και αποικισµός του νησιού. 2) Μόνιµη εγκατάσταση σε ένα µέρος

Μεσολιθική - ΕλλάδαΓιούρα Αλοννήσου

Οστά εξηµερωµένου αγριόχοιρου


10.000-7.000 π.Χ. Συνοψίζοντας:

1) Η ΜΛ αποτελεί µία συνέχεια της ΠΛ, όµως…

2) µέσα σε συνθήκες αλλαγών σε τοπίο, κλίµα, βλάστηση, πανίδα.

4) ακολουθεί νέες πρακτικές, προετοιµάζοντας το επόµενο µεγάλο πολιτιστικό βήµα, τη Νεολιθική Επανάσταση:

α) Μόνιµη εγκατάσταση σε µία περιοχή.

3) Ο άνθρωπος αρχίζει να προσαρµόζεται διατηρώντας τον παλαιό τρόπο ζωής, όµως…

β) Επαναλαµβανόµενοι ενταφιασµοί στο ίδιο µέρος (νεκροταφείο)

γ) Αλλαγή διατροφής: στροφή σε άγρια δηµητριακά και ψάρεµα.

δ) Ναυσιπλοΐα και αποικισµός νησιών Αιγαίου.

PALAIOLITHIKI

Documents

Transcript of PALAIOLITHIKI