DISSERTATIO CHEMICA

DE

SALIBUS NONNULLIS DUPLICIBUS EX ACIDO

TARTARICO, OXIDO STIBICO ET OXIDIS MAGISELECTROPOSITIVIS

CUJUS PARTEM PRIM AM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPSAL.

P' p.

MAG. ELAVUS WALLQUIST

ET

LAURENTIUS PETRUS LYCHNELLGestricio Helsingus,

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXX OCTOBR. MDCCCXXIL

H» A. M. S,

U Ρ S A L I AE,

Excudebant Reg. Acad. Typographi.

BRUKSPATRONΚΝ

H0GÅDLE

HERR JOHAN TRANEERG

tacksamt och vördnadsfullt tillegnadt

aF

Dess

ödmjukaste tjenareJ-i. P. XrYCH^ELL.

Dl SS ER TA TIO CHEM1CA

DE SALIBUS NONNULLIS DUPLICIBUS EX ACIDO

TARTAR ICO ? OXIDO STIBICO ET OX1DIS MAGISELECTROPOSITIVIS,

ί^-.χ illa, fecund! um <juam ρ lura corpora oxygenio ccnjutufta,inrcr fe compormntur, plutimis cönfirmata til disqulildonibus a-nalyticis corporut», quas e gremio tcrr® cifbdiuntur, paucioribusv-cio cor um qute arte producuntur. Omnis veto multitudo Sali—um« e plutibus oxidis vel acidis compofitorum, majorem «ttcft-tionem mereri viderur, prä?len»m quando nova illa docßrina oxi-üorum et acidorur», qua: ifomorpiia neminanmr, expiicnre coe-pir, nonnulk)s lales, ut -duplices atuea habitos, vario modo esfeconmiixtos e duobus faiibus ilmplictbuSjqui eamdem habent for-«liam chryOaliiuam. Pro nrodulo virium examinandam nobis pro-pofuirftüs ferier» fa Iium , quorum unus fohimroodo, qua η t um qui¬rlent fcimns, hucusque ddcriptus et in partes rtfolutus eil, me-dicamentum fcilicet heroicum, quod in Pharmacia Tartarus An-iimoniaiis olim appeilabatnr.

Tartarus Antimonialis (Tartrss Kalico· Stibiofuni Pharm.,Sv. j) ab Adriano Miinsicht 2) priinum defcriptus , variisvariis temporibus pitcparatus eil methodis. Ha: quidem me-thodi conveniunt omnes in prarfcribendo hitartrate Kalico, ieddiiFerunt refpedu prarparatorum ßibicorum, eorumque propor¬tions ad bitartratem kalicum. Adhibita funt Vitrum, Cro-cus, Hepar, Flores et Cineres Antimon», pulvis Algarothi, pu-rumque oxidum Stibicum, Miinsicht ufus eft croco; -Glauberus 3)1) Veterem in Disfextatione fervsvrmus denominatiorerr, qaia nefci*mus, quo modo sd genium nomendaturse chemicae formareturcomert, quod connubium inter kali et oxidum ftibicum exprimat.

2) Thefauruset Armamentariuai Medico Chirurgtcum Hamburgi 163t*3) Philofopbifche Gefen 1648·

2

primus Vitrb ét Fioribus; Lemery 4) Kepate. Promiscue pofleaprafcribebantur Vitrum et Hepar, usque dum Macquer 5) adhi-buit pulverem algarorhi (fiu fubmuriatem Stibicum) quem fum-mopere poftea commendarunt Bergman 6) et alii, fd quem re-jecit Hopfneri). v. Sande et Hahneman 8) ptaTcripierunt cine-res antimonii (feu oxidum Stibii, calcinatione fulphureti Stibii na-tivi örtum). Formulas veteres, fecundum quas paratur TartarusAutimonialis, prajfcribunt etiam aqua: copiam fane fuperfluaro, inqua fimul coquantur Bitartras Kalicus et prasparatum ftibicum;eisque coquendis ilatuunt tempus juflo longius. Solutionen! e-tiam, usque dum ficca refiaret masia, decoquere foliti funt vete-res ; chryflallorum repetitas depofitiones commendant recentiores..

PoIlu.itur facile fal,. ii componatur fecundum methodos nonnullasjam allatas, partim calce, quam venalis bitartras kalicus continct;partim ferro, quod continent oxida illa impuriora, calcinatione orta,qua: oxida eo infuper laborant incommodo, ut bitartrate kalicodifficile folvantur. Evita!ur calx, ii bitartras kalicus ex acidotartarico et carbonate kalico para;ur; evitantur cetera, quae tar-tarum antimonialem contaminant corpora, ii adhibeatur purum,oxidum ilibicum prsecipitatum,.

Tartarum antimonialem a nobiV adhibkum fequenti modopäravimus J. Bitartraris kalici partes quaftuor ex juftis portionibu-sacidi tartarici et carbonatis kalici acquifi s: coquebsntur pluies ho-^ras ίη: eopioia aqua: quantitate fimul cum tri bus partibus ©Xidiflfbici, quod accépimus,. dum flibium cum acido nitrico tredVba-niiis, et fubnitratem, inde örtum, aqua calida plurics abbatba-wius, usque dum illa tintfiuram heliotropii non amplius rubefb&it,,.

4) Cours de Chimie. 1675.5) Diétionnaire de Cbimie. Paris, 1766.

Disfrrt. de Tartaro Antimoniato. UpC >773.7) Abhandl. iib> d. Bereitung des Brécb\yeinsteids Weimar fj8&.g) Ueber die Kennzeichen der Gitte und Verfälschung der Ar^n«y-mittel - 1787.

Solutio illa colata, fupmartratem kalicum et oxidum flibxcumcontinens, chryllallos tarfari anrimonialis poil aliquot horas de·ponebat; qui iterum foluti, iterum deponebantur.

Invenit Briwder 9), qui prieclaras tot disquifitiones inflituitin polarifcJtioaem lic ditflam luminii, chryllallos Tart«ri Antimo-nialis gaudere duohus axibus duplicis luininis refradlionis et ex-inde deteruiinavit falem pertinere ad fyflema Chry ila Horum a Mohsprismaticum appellatum. Comes de Bonrnon 1 ), qui exami-navit varias formas hujus falis in eolledione fosillium Regis Lu-dovici XVIIIri, putat formam primitivam esfe odlaedron irreguläre,In α 110 angulus, quem formant plana iateralia ad mucronem eil63°, angulus vero quem ad bafin formant eil 117° ferc aequalis.

Tartarus Anfimoniaiis translucet, albus eil, fine odore, fedguftu metallico. Cliryilalli ;eVi expoiiti parvam partem aquaefute chryflailinac perdunt «t in pulverem dellruuntur.

Solvuntur in alcohole et oleis aethereis. Pars una falis dis-folvitur in partibus aqua: 14,11, ad temperaturam 140 C. et inpartibus 1,88 aqu» ferventis. Tindlura Heliotropii rubefacitib-lutionem.

Si igni exponantur ehryilalli initio odorem edunt empyre-maticum creuiati acidi tartarici, reflat denique ilibietum kalit for¬ma globuiorum, qui in aqua demisfi ejiciunt bullas gas hydro-genii continentes 3). Si lente excandefcai fal in vale ita ciaiiib,ut non omnino aeti atmosphserico pateat, rnasla refrigerata insere fua fponte acccnditur; quo-d phsenomenon deicripfu Send-

f) Ejusd. Philofophical Journal.2) Catalogue de la Colle&ion mineralogique particuliére du ΉοήParis 1817.

2) De 1'influence des metaux fur la prodn&ion de potassium i Paid·de charbon par Vauquelin. Ann. d. Ch. et Ph. T. 7·

4

las 2), et kalio prxfinti adfcribendum pufraf. Iucerta faltim eililial explicatio, quatenus expcrimentis Berzelii 3) innotuit, kaliumnen esfe partem conftitutivam pyrophori Hombergiani.

Anålyfes, quae determinant quantitatem partium, conilhuen"t rum Tartarum antimoniak-m,. fadie funr deferiptseque a Thenard 4)tt Drappiez 5), Uterque eandtm f-ie mc thodum eil fecutus.

Quantitas aquas inveniebatur ex jEtflura falls, quando illecaloris gradui exponebatur, in quo in vaporem abire posfet ä-qus \ non vero comburi acidum tattat icum.

Deinde prtreeps dabatur folutio faiis gt ze fulphureti hydroge!nii. Quo fc Clum eil, üt flibium ■ feparar«"Mir. :·'

Poftea folurio, coquendo liberara a gsze fulphureti hydto-genii praeeeps dabatur acetate plumbico. Quantitatem acidi tar-tarici indicabat tartratis piumbici iedimentum.

Kali denique ita deterrainabatur a Thenardr ut Tarfari Auti~monialis nova uH-ularetur portio. Refiduum cum acido nitric-s»tradtabatnr; dum in eo iniblubile remanebat oxidum ilibicum»Drappiez vero novam folutionem Tärtari Antimoniaiis primumturbidam reddidit ope fulphureti hydrogenii. ; Solutionen reüan.

2~) Obfervations PhvsicO'chimiques fur fes alli3ge.s du Potassium et'du Sodium avec d'autres metaux. &c. Metz. 1820^

3) Om de fvafvelbundna Alkallernas fammanßttning,in K. Vet. Ac*Hancl. 1821. St. 1.

4) Cfr. in Ann. d. Ch. Torr. 38 & 41 Obfervations fur la combRnation ce l'acide tartareux avec Iis bafes faliilables et les preptie-tes des fels, qui en refulten^v

5) Annales generales des fclsnces pbysiqnes. Tom, IT,· Bruxelle»s8iy.

lem ad ficcum redegit, et refiduum eremavit; combußo acido tar-tarico remanentem oxidi kalici quaniitatem acido nitrico fatura-bat. Nitras kaiicus portionen) indicabat alkaiinam.

Ceniuerunt chemici i 1 i i > parfes 100 praecipitatat inasfse cumiu'phure;o Hydrogenii refpondere 76 partibus oxidi ftibici; fe-auens indicKit tabula, quo modo tartratem plumbicum et nitratemkalicum compofitos confiderarunt, et conflitutionem Tartari An-tiinonialis chemicam exinde computarunt. Priorum falium nomr-nibys annex» etiam iunt numer i, qui in tabulis a BcrZeJio editisoccurrunt,

Tartvas phimbicus Thenard. Drappiez. Berzelius-.Aci.Ium Tartarieum 34. 35. 37?44·Oxidum Plumbicum 66, 65. 62,56.

JViiras· Kaiicus.Acidum Nitricuui 53. 55. 53,39·Oxidum Kalicum 47. 45. 46,61*

Tartarus AnümonialisAcidum Tartaricum 34. 39.Oxidum Stibicum 38. 37*Kali 16. 19.Aqua g. 5.Dcftdlus 4.

Si quoque r.uper ailati conigantur numeri, ad partes ac»ctiratius jam cognitas et conflituentes iartratem plumbicum etnitratem kalicum, neutra tarnen Harum disquiiltionum cum theo-ria proportionum detenninataFUin bene confentire videtur. For-mulam ad analyfin Thenard computatam in Tabulis qu:dem at-tulit Berzelius, fed dubiam defignayit.

Septies Analyfin repetiit iuam Drappitz, disfiiniism veroproportionen» partium invenir, quod cx calce comsnixfa in bitar»träte kalico provenire comperuit, Denique3 ut analyfin jam ab»

6

lätam rite infiittieret, paravrt iibi fart a rum smfrnonialetn c pu-ro bitarrrate kalico, vitro tarnen antimonii fimul eil ifius, un deferro confaminatus fuit ejus fal, quem defcribit fuisfe colorc al-bo in luteum vergente.

DifficiUima fane eil bu jus falis in partes refolutio, par rimquia imperfedae funt tivethodi jam cognitar, qu i-bus partes corfli-tufivie fccerni posfunt; partim quia in corponbus illis cum oxy-genio conjundis continentur quantitafes oxygenii, numero taniciiscrepantes, ur, fi irrepferit error analyfios, qui quantitatem oxy¬genii in kali exprimat et quantitatem oxygenii ceterorum corpo-rum exade dividat numerus, ita mutetur, ut ne conjedura quideinasiequi posfit formula chemica, compofitionem falis exprimens.

Sequentia experiments pnecurforia cum folutione tartari an-tiinoniabs aquofa inilituimus:

i. Gas Sulpkureti hydrogenii introduximus, gutta una al-terave acidi muriatici jatn infliilata. Frsecipitabatur fuipburetumStibii diverfis coloribus, ut coliigere licuerit, id non fempereamdem continuisfe flibii quantitatem. Huc accedit, quod vixita ficcari posfit, ut ab aqua liberum omnino fiat; aeris infuperoxygenium, dum iiccatur, facile attrahit, et in colando cbartamtam facile trauflr, ut nobis faltim non contigerit, folutione rema-nente ad Accum redada, masfam obtinere, qu» in flamma tubiferruminatorii vefligia flibii non praebuerit.

a·. Gas acidi fulphiirosi nullam excitct in folutione nube-cukm.

3. Acidis fiiipkurico et viwiatico prsecipitatur folutio j lolvi-tur fedimentum in majori acidi quanritate.

4. Acido nitrico copiofum oritur fedimentum; fi foiutfo adAccum redigatur, masfa reflans iterum folvarur et acido prseci-pitetur, in folutione manet tarnen adhuc portio flibii.

5. Acido tartarico nu Ila fit ciaritatis turbatio.

7

6. Muriar ρ latmiau efficit pra-cipitationem, in qua coη t inenftibium indicabat ope tubi ferruminatorii experimentum.

7. Salibus i Iiis quorum bafes cum acido tartarico fåles pa-rum iolubiles formare folent, iicut nitrate et muriate banjtico,nitrate et acetate plumbico, nitrate argentico} nitrate calcico et plu-ribus, prsecipitantur aut oriuntur chryftallorum depofitione faiesduplices, quos ulterius examina re eil propoiltum noilrum.

8. Alkalia caufticct et cum acido carbcnico conjnnffia pulveresoxidi A ib i c i dejicrunt» folutione vero ad iiccum redadia, et masiadenuo ioluta et prascipitata his alkaliis non omne feparatur oxi-duin ilibicum. Fruilranei infuper videmur omnes conatus fii-brum fecernendi forma oxidi il ibid;. narti iliud in aqua ad partimfolvitur..

9. Metallis denique eledropofitivis, ftantio et ferro, ilibiumiftetallicum feparavimus e folutione, cui admixtum fuit acidum mti-riaticum, donec exoriens iterum evanuerat prtecipitafum. Stibi-ui» deponebatur forma ilocculoium nigrorum', qui, ii adhibitun»eil, ilannum, oxido flanuofo facile contaminantur. Potius er¬go, ferro uii fumus; et flibium praccipitatum citisfime ficcavinvus,ne quid oxygenii ex aere atmosphasrico attraheret. In globolumfundere floccuios in gaze hydrogcnii tentavimus, nobis vero noufåccesfit, quia flat im pars flibii in auras incipit abire.

Sequenti modo analyfin inflitüebamus:Λ · - ·' ·

9. Quatuor grammata gallica chryffallorum in pulverem re-él&ortmi tartari antimonialis modo ja in allato parati, in tem¬peraturs 4*-1 oce aliquid excedente calefadVa per horae ipatium de~tjfiebantur. Jsdluram deprehendirnus 0,206. Experimento eademratiofae ter repetiro irivenimus 0,201, 0,205 e* °»2ii. Numerus iwe~dius efl 0^207, ilve in 100 partibus 0,514. Remanetis pulvisr ne«»*-

8

iiimum quidem nec odore empyrematico nec eolore in fufeumvsrgente crematum esfe aliquid acidi tartarici indicabat.

b. 2 gr. Talis forma chryftallarum disfolvebantur in aqua,cui admiTcebafur acidum muriaticum, usquedum exoriens albumitermn evanuerat prscipiutum. Limpidas folurioni inferebaturferrum, ad quod dcponebatur ftibium, quod collcdlum, Javatumcioque ficcatum iequiponderabat 0,725 gr, qute 0,859g gr. oxidijflibici refpondcnt, five in centenario 42,99.

Ut innotefceret quantitas oxidi kalici, meihödum fequentemfecuti iumus indire&am. Solutioni nitratis argentici perfccifeneutri iniliJIabamus Tolutionem tartari antiinonialis, Tollicite ta¬

llen caventes, ne nimia infunderetur quantitas. Solutio neutramanΠ t, et iibi relidla chryfhllos nitratis kalici depofuir, unde col-iigere licuif, pnecipitatum falem modo eodem esD conflirutum, quotarfarus antiinonialis; illius ergo Talis analyiin asfumfimus nuncctefcribendam. Si computetur oxidum kalicum ad oxid um argen-ticum, partes tartaruin antimonialem conTtituenies fiunt in centenario!Acidum Tartaricum (Defedfus) = 3$,6γ. conf. oxyg. = 23,13.Oxidum Stibicum =42,99. —· ·— = 6,74.Oxidum kalicum =13,26. —■ — = 2,25.Aqua, = 5,14- — — = 4,57-

ιοο,οο.Formula ergo chemicam exprimens ccmpoiitionem Taiis

fit: KT Η-KSb4 -4* 8 Aq.Sal ex acido tartarico, oxidis flibtco et argentico.

■ a, Salis forma pulveris albidi micantis C,8o gr. per aliquothoras Ticcati in loco cbfcuro, cujus calor erat circiter -f- 500 C.in patella vitrea Tuper lsmpadis ilammam Tpiritu ailuto nurritam,vaiido exponebantur calori. Accendebatur masfa fumum em-pyreumaticuin emittens; abiit etiam ftibium cum oxygenio con-juri&um; crematio tam diu perfequebatur, usque dum formari

9

videbanfur globuli metallici. Remanens masfa asquiponderavi-rr 4,2o gr. Excandefactus eft/faK" quo' 'minus occuparet fpa-tium masia examini doci'mailico fubjicienda.

b. Ex his 4,20 gr. tria divcrfa grammata penfitata füerunt, quo*rum ulterios unumquodque in quadrupiici pondere plumbi in lainer-lam ex ten Γι involvebatur et ponebatur in patelhi uilufafofia ex osiibuscalcinatis coniedla fub fornice furnt docimaftiei, candente calor au*gebatur tubo, liberum aeris tranilfum promovenre, et in furno ferva-battir, poflquam carbo in eju&oiificio poiitus erat. Stibium com ox.y-genio conjundlum cito abiit, ut fumus denfus* et quando il,le norramplius apparuit flatu folliculi manualis, reguius quisque 1'enterefrigerabatur, ne pars disfiparetur. Nitore argenteo non erantreguli, fed paullulum in cmereum vergcntes; quare iterum in qua¬drupiici pondere plumbi involuti, eodem modo fraclabanrur, iicdenique puri argenti fpeciem referentes. Penfitabant 0,412; 0,415;0,418) gi". q'uorum numerus medius =0,415. Disfolvebnntur finerefiduo in acido nitrico, unde puritas eorum confpici potuit»Sed masfse ujflse 4,20: 'falis 6,go = masfas uilasi00: falis 161,9»faiis 161 9: argenti 0,415 = falis 1,00: argenti 0,2563.

Sed argenti 0,2563 refpondent 0,2753 oxidi argentici.Quantitäten! iilam via hmnida etiam confämare conati fumus:a. Quantitas aquas modo jam defcripto inveniebatur tribus ex-

perimcntis cum 4 gram. falis inflitutis = ό·,ι68; 0,169; 0,173,quorum medium eil 0,170, five in centcnario 4,25.b. 2 grammata fal is ficcati ad ■+· 50° C. fuperfundebantur aci¬do nitrico. Solutio a fubnitrate flibico follicite feparata et diluta

ptrccipirabatur muriate natrico. Murias argenticus coileiflus, lava-tus et fi castus arquiponderavit = 0,675, q032 refpondent oxidiargentici 0,5-461 gr. iive in centenario 27,31. Veiligia nullaoxidi A i b i c i ope tubi ferruminatorii detegebantur»

B.

10

c. Solutiont remanemi adroixtus fubnitras ffibicus disfolveb-a-tur affufa acidi inuriatici copia. Ope ferri e folutione poAea prac-cipifabantur 0,623 gr. ftibii metallici, qu» rcipondent 0,7359gr. oxidi Aibici ilve in centenario 36,94.

Frovenerunt his experiment is icquentes falls partes confti-mentes, in centenario;.

Acidum Tartaricutn DeiecTius = 3 1,50. continet oxyg. 18588»Oxidum Stibrcum = 36,94. —■ — 5,8°-Oxidum Argenticum =27,31. — — 1.88»Aqua ■=. 4,25.. — — 5,78,

joo.σα.

et formula chemica: Äg T -t- Äg ii b4 -J- 8 Aq.

Si ad formulas ipfr.s jam aliafas, qua: ad fåles, kalicuninerape et argenticum pertinent, eorurn partes computentur con-Aitutiva?, fcqucntts fiunt.

Tariarns An iima»ia l is·.

Acidum Tartaricum = 37>955 coiu. oxyg, 22,742.Oxidum Stibrcum = 43,714 — — 6,823.Oxidum Kalicuni = 13,418 — 3>274-Aqua =5,115 — — 404.8»

ιοο;οοο.Sal argeniicur

Acidum Tarratrcum = 3T,73R. Crtnf. oxyg. 19,017.Oxidum Stibrcum = 36,386. —- — 5·>Ί°9··Oxidum· Argt nricutn =» 27,601. — ~ 1,902.Aqua =4,275 — — . 3.5.8 °4·

i c·O,oo o*.