ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ”ιαλέξεις/3... · Σχεδιασμός...

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣΑναστασία Στρατηγέα

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΘΕΩΡΙΑ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥΘΕΩΡΙΑ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ

Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

2

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1. Η Έννοια της Συμμετοχής - Ιστορική Εξέλιξη – Κατευθύνσεις Πολιτικής σε Παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό Επίπεδο

2. Η Έννοια της Συμμετοχής: Ορισμός, Ρόλος, Αρχές

3. Συμμετοχικός Σχεδιασμός (ΣΣ) - Θεωρητικές Αρχές - Επίπεδα Συμμετοχής

4. Ταξινόμηση Μεθόδων Συμμετοχής

5. Μέθοδοι Αποτύπωσης της Διαφορετικότητας

6. Μέθοδοι Σύγκλισης ή Επίτευξης Ομοφωνίας

7. Επιλογή Μεθόδου Συμμετοχής

8. Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και Συμμετοχικός Σχεδιασμός - Web-based Εφαρμογές

9. Παραδείγματα Εφαρμογής ΣΣ - Ελληνική / Διεθνής Εμπειρία3

Χωρικός σχεδιασμός – Νέες κατευθύνσεις

Συμμετοχικός Σχεδιασμός

Επίπεδα Συμμετοχικού Σχεδιασμού

Συμμετοχή κοινού στα στάδια της διαδικασίας σχεδιασμού

Ρόλος σχεδιαστή

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

4

ΧΩΡΙΚΟΣ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

5

ΧΩΡΟΣ Απόλυτος χώρος (absolute space)

Ευκλείδειος χώρος - διακριτός - μπορεί να μετρηθείΔιακριτές οντότητες, που συνδέονται με τα:

φυσικά χαρακτηριστικά ανθρωπογενή χαρακτηριστικά

Σχετικός χώρος (relative space)Χωρικό μοντέλο: περιλαμβάνει ροές ενέργειας, ατόμων και αγαθών

Ενσωματώνει: την έννοια του χρόνου Αναπαράσταση στοιχείων του π.χ. δίκτυα μεταφορών

Χώρος των σχέσεων (relational space)Προσαρμόζεται καλύτερα στη μελέτη των κοινωνικών, πολιτικών και

πολιτισμικών διαστάσεωνΚάθε σημείο του υφίσταται την επίδραση στοιχείων των παραπάνω διαστάσεων

από το παρελθόν και το παρόν (Harvey, 2006) 6

ΧΩΡΟΣ Χώρος ως απόλυτη φυσική οντότηταΦυσική/γεωγραφική αντίληψη, ο χώρος ως το φυσικό υπόβαθροπάνω στο οποίο πλέκονται οι ανθρώπινες δραστηριότητες

Χώρος ως σχέση ή διαδικασίαΕνσωματώνει τη χωροθέτηση και την αλληλεξάρτηση τωνδραστηριοτήτων - χωρική διαφοροποίηση οικονομικών δομών καικοινωνικών σχέσεων κ.λπ.

Χώρος ως «τόπος»Συγκρότηση τόπου - φυσικά, κοινωνικά, ιστορικά, πολιτικά,πολιτιστικά, οικονομικά χαρακτηριστικά – ταυτότητα – διαφορο-ποίηση από άλλους τόπους

(Λεοντίδου, 2011) 7

Χώρος (space)Έμφαση: ΦυσικήΦυσική διάστασηδιάσταση, φυσικά χαρακτηριστικά - μορφολογία, ανάγλυφο κ.λπ. Καθορισμός θέσηςθέσης στον φυσικό χώρο - εισάγει έννοιες όπως απόσταση,

εγγύτητα κ.λπ.

Τόπος (place)Μοναδικά οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, φυσικά και άλλα στοιχεία μιαςπεριοχής – ταυτότητα / ιδιαίτερη φυσιογνωμία

Χωρική κλίμακα (spatial scale)Οριοθέτηση χωρικών ενοτήτωνΟργάνωση χώρου – μελέτη χωρικών προβλημάτωνΚλίμακες: γειτονιά, τοπική, περιφερειακή, εθνική, υπερεθνική - εξέταση τωνπροβλημάτωνΔιαφορετική οπτική - βαθμό εμβάθυνσης – εργαλεία - μεθοδολογικέςπροσεγγίσεις

ΧΩΡΟΣ

(Sokol, 2011) 8

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ - ΟΡΙΣΜΟΣ

Οι διάφοροι ορισμοί για τον σχεδιασμό συγκλίνουν στις έννοιες τουκαθορισμού των στόχων, της ανάλυσης δεδομένων, της αξιολόγησηςεναλλακτικών αντιμετωπίσεων, επιλογών και αποφάσεων, τηςδιατύπωσης προγράμματος ενεργειών και διαδικασιών υλοποίησης.Κοινός, επίσης, τόπος των διαφόρων ορισμών του σχεδιασμού είναι ότιυπάρχει κάποια τελική επιθυμητή κατάσταση. Ο σχεδιασμός είναι τοάθροισμα όλων των ενεργειών που αναλαμβάνονται από κάποια αρχή ή αρχές,έτσι ώστε να επιτευχθεί αυτή η τελική επιθυμητή κατάσταση (Καμχής,2007:24)

[…] εργαλείο για την επιδίωξη στόχων, όπως η κοινωνική δικαιοσύνη καιισότητα, η περιφερειακή ισορροπία, η αποτελεσματικότητα στη χρήση τωνπόρων σε στενότητα, η κοινωνική ευημερία και η ποιότητα ζωής, ηπροστασία της παραδοσιακής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος και τέλοςη εξασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος (Βασενχόβεν, 2004:25)

9

… μια ιεραρχημένη διαδικασία παρέμβασης με στόχο την επίλυση παρόντων ή μελλοντικών προβλημάτων με στόχο την αρμονικότερη λειτουργία της κοινωνίας

... περιλαμβάνει σειρά ενεργειών και βημάτων, που οδηγούν στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, όπως αυτοί

έχουν διατυπωθεί από τα κέντρα λήψης αποφάσεων

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ - ΟΡΙΣΜΟΣ

(Γιαουτζή και Στρατηγέα, 2011) 10

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Προβλήματα αστικού Προβλήματα αστικού ή/και περιφερειακού ή/και περιφερειακού

σχεδιασμούσχεδιασμού

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Συλλογή πληροφορίας για τη χάραξη πολιτικής

Αξιοποίηση γνώσης ευρύτερων κοινωνικών, επιστημονικών ομάδων, φορέων, ΚΛΑ, κ.λπ.

Δυνατές μελλοντικές Δυνατές μελλοντικές καταστάσεις/εικόνες καταστάσεις/εικόνες (decision environment)(decision environment)

ΛΗΨΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣΑΠΟΦΑΣΗΣ

11

(α) Αβεβαιότητα ως προς τις εξελίξεις του

ευρύτερου περιβάλλοντος

Σχεδιαστικό Σχεδιαστικό ΠρόβλημαΠρόβλημα

(β) Αβεβαιότητα ως προς το

σύστημα αξιών

(γ) Αβεβαιότητα ως προς τις

αποφάσεις που λαμβάνονται

Σχεδιασμός (αστικός ή/και περιφερειακός) Σχεδιασμός (αστικός ή/και περιφερειακός) -- δραστηριότητα, που από τη δραστηριότητα, που από τη φύση της, είναι στενά συνδεδεμένη με το ΜΕΛΛΟΝ φύση της, είναι στενά συνδεδεμένη με το ΜΕΛΛΟΝ

(Friend και Hickling, 2006)

Ανάγκη συλλογής Ανάγκη συλλογής πληροφορίας από τους πληροφορίας από τους κοινωνικούς εταίρουςκοινωνικούς εταίρους

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

12

ΝΕΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Υιοθέτηση συμμετοχικών προσεγγίσεων στον

σχεδιασμό – διερεύνηση του συστήματοςσυστήματος αξιώναξιών τωναποδεκτών του σχεδιασμού – πλαίσιο λήψηςαποφάσεων πολιτικής

Διερεύνηση/διατύπωση εναλλακτικών μελλοντι-κών καταστάσεων –foresight- σε ένανμακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα - αξιοποίησηποιοτικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων – αβεβαιότηταεξελίξεων ευρύτερου περιβάλλονος

Συντονισμός μεταξύ φορέων και ομάδων τηςκοινωνίας, αλλά και μεταξύ φορέων λήψης απόφασηςσεοριζόντιο επίπεδο - μεταξύ φορέων του ίδιου ιεραρχικά

επιπέδουκάθετο επίπεδο - μεταξύ φορέων λήψης αποφάσεων

διαφορετικών ιεραρχικών επιπέδων13

“… μια συστηματική διαδικασία συλλογής πληροφορίας με τη συμμετοχή του κοινού και μία μεσο- μακροπρόθεσμηδιαδικασία δημιουργίας οράματος που αποσκοπεί στην παροχή πληροφορίας για τη λήψη απόφασης σήμερα και

την ενεργοποίηση συλλογικών δράσεων”

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ

ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ

?

http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/ - FOR-LEARN Online Foresight Guide

ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ (FORESIGHT)

14

ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Η ανάγκη μιας περισσότερο μακροπρόθεσμης θεώρησης του σχεδιασμού

είναι προϊόν της κατανόησης ότι

οι διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε περιβαλλοντικό, οι διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε περιβαλλοντικό, οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό κ.λπ. επίπεδο οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό κ.λπ. επίπεδο

απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα για να διαφανούν

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

15

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ - ΕΡΓΑΛΕΙΑ

... διερευνούν τα «μονοπάτια» ––πακέτα πολιτικώνπακέτα πολιτικών––

που πρέπει να ακολουθηθούν για την επιδίωξη μιας

συγκεκριμένης-επιθυμητής- μελλοντικής

εικόνας

ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣπροσεγγίσεις &

εργαλεία(explorative)

ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ προσεγγίσεις &

εργαλεία(normative)

... εξετάζουν το μέλλον στη βάση παρελθουσών & βάση παρελθουσών & παρουσών τάσεωνπαρουσών τάσεων

μεταφέροντας έτσι στο μέλλον όλες τις αδυναμίες και τα προβλήματα του παρελθόντος - παρόντος

16

Χωρική κλίμακα αναφοράς σχεδιασμού

Ρόλο για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του κοινού και την ανταπόκρισή του για συμμετοχή στη διαδικασία σχεδιασμού

Αντίληψη χώρου και τόπου

Σημαντικός παράγοντας για τον προσδιορισμό του:

«ποιος ενδιαφέρεται» «ποιος ενδιαφέρεται» για τις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις στον χώρο ή τον τόπο

«πόσο ενδιαφέρεται» «πόσο ενδιαφέρεται» και «για ποιόν λόγο» «για ποιόν λόγο»

ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

17


Προβλήματα που αναφέρονται στην τοπική κλίμακακινητοποιούν το ενδιαφέρον για συμμετοχή

Όσο η χωρική κλίμακα μεγαλώνει –υπερτοπική κλίμακα-το ενδιαφέρον για συμμετοχή μειώνεται

Ισχύει και για προβλήματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, π.χ.ανεύρεση τόπου απόθεσης πυρηνικών αποβλήτων

Το ενδιαφέρον μεταβάλλεται άρδην όταν το πρόβλημαλάβει τοπικό χαρακτήρα, με την επιλογή δηλαδήσυγκεκριμένου τόπου χωροθέτησης

18

Επιτακτική ανάγκη για προσπάθειααπό τα κέντρα λήψης αποφάσεων και τους σχεδιαστές

εμπλοκής των τοπικών κοινωνιών

ακόμη και σε ζητήματα που αποτελούν αποφάσεις ανώτερων σχεδιαστικών επιπέδων

η υλοποίηση των οποίων λαμβάνει εν τέλει τοπικό χαρακτήρα

π.χ. χωροθέτηση ενός ΧΥΤΥ, μιας ενεργειακής υποδομής ή ενός αεροδρομίου εθνικού ενδιαφέροντος


19

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ: αύξηση διαθέσιμης γνώσηςγνώσης - κατανόηση αξιώναξιών καιπροτεραιοτήτωνπροτεραιοτήτων τοπικών κοινωνιών - αποτελεσματικότερηδιαχείρισηδιαχείριση χωρικών προβλημάτων

ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ: πλουραλιστικότερεςπλουραλιστικότερες προσεγ-γίσεις στην επίλυση προβλημάτων – σύνθεσησύνθεση διαφορετικών οπτικώντων κοινωνικών ομάδων - καλύτερη εφαρμογήεφαρμογή πολιτικών –διαχείριση συγκρούσεωνσυγκρούσεων

ΠΟΛΙΤΕΣ: δυνατότητα παρέμβασηςπαρέμβασης – ευαισθητοποίησηευαισθητοποίηση στιςσύγχρονες προκλήσεις - δημιουργία ενεργώνενεργών πολιτώνπολιτών

20

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Η αντίληψη και η στάση διαφορετικών ομάδων της κοινωνίας απέναντι στα προβλήματα του σχεδιασμού διαφέρει

Οι κοινωνικοί - πολιτιστικοί παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση ομάδων πληθυσμού με διαφορετικές θεωρήσεις, οράματα, θέσεις, στάση, αντίληψη συμμετοχής κ.λπ. απέναντι στα διάφορα προβλήματα του σχεδιασμού

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: αξιοποίηση πυρηνικής ενέργειας κάποιες ομάδες αξιολογούν θετικά μια τέτοια προοπτική για την

αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη παραγωγή ενέργειας άλλες αρνητικά, προτάσσοντας τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές,

οικονομικές και λοιπές επιπτώσεις στην περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος

21

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Ομάδα 1 – Οπαδοί αγοράς ως ρυθμιστικού παράγοντα: άτομα ήεπιχειρηματίες που θεωρούν τη συμμετοχή ως ένα στοιχείο περιορισμού στηνελευθερία τους - ρυθμιστικός παράγων αποφάσεων είναι η αγορά

Ομάδα 2 – Οπαδοί ιεραρχικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων:αναγνωρίζουν κάποια ιεραρχία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων – οιαποφάσεις πρέπει να παίρνονται από τους ειδικούς - αρνητική θέση στησυμμετοχή μη ειδικών στον σχεδιασμό

Ομάδα 3 – Μοιρολάτρες: η δυνατότητα παρέμβασης των ομάδων είναιπεριορισμένη - οι ισχυρότερες ομάδες - που έχουν πρόσβαση στις διαδικασίεςκαι τα κέντρα λήψης αποφάσεων – θα πάρουν αποφάσεις για αυτούς

Ομάδα 4 – Οπαδοί ισότητας ευκαιριών των ομάδων: ηη συμμετοχήσυμμετοχή ωςωςεργαλείοεργαλείο - υπέρ της αξιοποίησής της ως ευκαιρίας για την ανακατανομήδύναμης/επιρροής των διαφόρων ομάδων

22

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

23

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Ορθολογικός-συνοπτικός σχεδιασμός (Rational comprehensive planning)

Αυξητικός σχεδιασμός (Incremental planning)

Συνηγορικός σχεδιασμός (Advocacy planning)

Σχεδιασμός κατευθυνόμενος από την εφαρμογή (Implementationoriented planning)

Στρατηγικός σχεδιασμός (Strategic planning)

Αναδραστικός σχεδιασμός (Transactive planning)

Διαπραγματευτικός σχεδιασμός (Negotiative planning)

Επικοινωνιακός σχεδιασμός (Communicative planning)

Συμμετοχικός σχεδιασμός Συμμετοχικός σχεδιασμός (Participatory planning)24

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ

Διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ ΚΛΑ και εμπλεκόμενων ομάδων – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ

ΜΕΣΟ: Πλατφόρμα επικοινωνίας για την ανταλλαγή απόψεων, γνώσης και πληροφορίας

ΣΤΟΧΟΣ: Λήψη απόφασης - Χάραξη πολιτικής

(Healey, 1993; Renn, 1993)

… από τους … από τους ανθρώπους… ανθρώπους… με τους με τους ανθρώπους… ανθρώπους… για τους ανθρώπουςγια τους ανθρώπους

25

ΡΟΛΟΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝΚΟΙΝΟ ή ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ (stakeholders): επηρεάζουν μεβάση της δικής τους οπτική, αντίληψη, εμπειρία κ.λπ., τη διαδικασίασχεδιασμού στα διάφορα στάδιά της

ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: απόαπό τεχνοκράτηςτεχνοκράτης σεσε διαμεσολαβητήδιαμεσολαβητή διαχείριση συγκρούσεων επιδίωξη συναίνεσης μεταξύ ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας για

την επίτευξη των στόχων του σχεδιασμούεπιτελικός ρόλος στην οργάνωση και τον συντονισμό της συμμετοχικής

διαδικασίας

ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ: αποσκοπούν να συγκεράσουνσυγκεράσουν την εμπειρική γνώση των αποδεκτών του σχεδιασμού (άτομα,

κοινωνικές ομάδες, ομάδες συμφερόντων κ.λπ.), την επιστημονική γνώση των σχεδιαστών και τις πολιτικές προτεραιότητες και επιλογές, όπως αυτές τίθενται

από τα ανώτερα επίπεδα σχεδιασμού 26

ΕΜΠΛΟΚΗ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

Προσδιορισμός δημοσίου συμφέροντος με πλουραλιστικό τρόπο

Αναγνώριση συλλογικού, κοινής προσπάθειας, ως κοινωνικής αξίας

Κατάθεση διαφορετικών οραμάτων και αποτύπωση διαφορετικότητας

Διαφάνεια, δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και ανοικτός διάλογος

Διάθεση για κάποιας μορφής συμβιβασμό μέσα από τη διαδικασίαδιαπραγμάτευσης

Εκπαιδευτικός ρόλος σε ατομικό επίπεδο - αυτοέλεγχος ατομικού συμφέροντος σε συλλογικό επίπεδο - αλληλοκατανόηση, διαπραγμάτευση, συνεργασία,

αμοιβαίες υποχωρήσεις κ.λπ. για την επιδίωξη κοινών στόχων27

Συμμετοχή κοινού / φορέων κ.ά.

Οριζόντια ολοκλήρωση και συνεργασία

Κάθετη ολοκλήρωση και συνεργασία

ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ & ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

28

ΔΙΑΧΥΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ: για κρίσιμα κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.ά.Προβλήματα - Εργαλεία : καμπάνιες, συστάσεις πολιτικής, εκπαίδευση κ.λπ.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ / ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ: μεταξύ διαφορετικών ομάδωνΕργαλεία: δικτυώσεις, συνεργασίες ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, κοινωνικάδίκτυα κ.ά.

ΝΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ: νόμοι, διατάγματα κ.ά. - θεσμοθέτηση συμμετοχήςκοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων

ΥΒΡΙΔΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ: διευκόλυνση αλληλεπίδρασης ΚΛΑ και ομάδωνενδιαφερόντων - Εργαλεία: (διαδικτυακές) πλατφόρμες συνεργασίας


Εισαγωγή νέων εργαλείων χάραξης πολιτικής (soft policy instruments) – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ

29


Ανάπτυξη, εφαρμογή και παρακολούθηση /

αναθεώρηση πολιτικών, σχεδίων προγραμμάτων

κ.λπ. με ευρεία συμμετοχή

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ -- ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ: εμπλοκή ομάδων ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ: εμπλοκή ομάδων ενδιαφερόντων στη διαδικασία λήψης αποφάσεωνενδιαφερόντων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων--χάραξης πολιτικήςχάραξης πολιτικής

ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ30

Πλατφόρμα αλληλεπίδρασης ενός φάσματος επιστημόνων, φορέων λήψης απόφασης στα διαφορετικά επίπεδα, ερευνητών, ομάδων ενδιαφερόντων κ.λπ. – εμπλουτισμός κατανόησης προβλημάτωνεμπλουτισμός κατανόησης προβλημάτων

ΚΑΘΕΤΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΘΕΤΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ –– ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ -- συνεργασία μεταξύ συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων λήψης απόφασης των διαφορετικών επιπέδων λήψης απόφασης


Η φύση των μελετώμενων προβλημάτων διαπερνά τις διάφορες χωρικές κλίμακες π.χ. περιβαλλοντικά προβλήματα

Κάποιες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, οικολογικές κ.λπ. διαδικασίες μπορούν να παρατηρηθούν ή έχουν αρνητικότερες επιπτώσεις σε κάποιες χωρικές κλίμακες

Η χάραξη πολιτικής σε ένα υψηλότερο ιεραρχικά επίπεδο καθορίζει το ΠΛΑΙΣΙΟ λήψης αποφάσεων σε χαμηλότερα ιεραρχικά επίπεδα

31

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΩΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

ΚΟΙΝΟΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

ΚΟΙΝΟΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

ΣΤΟΧΟΣΣΤΟΧΟΣ: ενημέρωση, εκπαίδευση, ενθάρρυνση υπεύθυνων συμπεριφορών

ΣΤΟΧΟΣΣΤΟΧΟΣ: ανταλλαγή πληροφορίας, χάραξη προτεραιοτήτων

32

ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣΠληροφόρηση (information giving)

Συμβουλευτικότητα (consultation)

Ενεργός συμμετοχή (active participation)

Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Κοινό

Πληροφορία προς μία κατεύθυνση

Κέντρα Λήψης Αποφάσεων

ΚοινόΠληροφορία προς δύο κατευθύνσεις

Πλαίσιο συζήτησης (ερωτήματα / ζητήματα): τίθεται από τα ΚΛΑ

Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Κοινό

Πληροφορία προς δύο κατευθύνσεις

Πλαίσιο συζήτησης (ερωτήματα/ζητήματα): τίθεται από τα ΚΛΑ και το κοινό33

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Διαδικασία αμοιβαίας μάθησης μεταξύ των εμπλεκομένων

Συλλογή εμπειρικής πληροφορίας – διερεύνηση κύριων αβεβαιοτήτων για το μέλλον

Δημιουργία νέων προοπτικών επίλυσης των προβλημάτων

Γεφύρωση απόστασης μεταξύ επιστημονικής κοινότητας και ομάδων ενδιαφερόντων – ολοκλήρωση επιστημονικής και εμπειρικής γνώσης

Πολιτική ισότητα, δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων -ανάπτυξη κοινωνικής ευθύνης

Ανάπτυξη δημιουργικών ικανοτήτων εμπλεκομένων

Bouzit και Loubier (2004a και 2004b) 34

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Ενισχύει την ικανότητα / δεξιότητες ικανότητα / δεξιότητες των πολιτών για εμπλοκή στα κοινά – δημιουργία κουλτούρας συμμετοχής

Παράγονται σχέδια, πολιτικές, έργα κ.ά. που τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής

Οικοδομεί την εμπιστοσύνη του κοινού στις αποφάσεις που λαμβάνονται – εφαρμογή υψηλής ποιότητας δημοκρατικής διακυβέρνησης

Δημιουργεί μια πλατφόρμα επικοινωνίας και μάθησης – διάχυση πληροφοριών, δεδομένων και εμπειριών συμμετεχόντων

(Elliott και άλλοι, 2005) 35

Βελτίωση ποιότητας αποφάσεων

Ελαχιστοποίηση κόστους /καθυστερήσεων – εξοικονόμηση από την ελαχιστοποίηση του χρόνου εφαρμογής μιας απόφασης

Δημιουργία συναινέσεων ανάμεσα σε ομάδες διαφορετικών ενδιαφερόντων

Καταλυτική λειτουργία απέναντι σε ακραίες θέσεις – απάλυνση αντιθέσεων

Διασφάλιση αξιοπιστίας και νομιμοποίησης των ΚΛΑ

Ωρίμανση και ενδυνάμωση κοινωνικών ομάδων απέναντι στην έννοια της συμμετοχής - συμμετοχικές διαδικασίες ως διαδικασίες εκπαίδευσης ώριμων και υπεύθυνων πολιτών

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ(Creighton, 2005)

36

Κατάλληλος σχεδιασμός συμμετοχικής διαδικασίας Πολυπλοκότητα

εξεταζόμενου ζητήματος

Έλλειψη συμμετοχικής κουλτούρας σχεδιασμού

Κόστος συμμετοχικής διαδικασίας

Έλλειψη μεσο-μακροπρόθεσμου

σχεδιασμού

Επεξεργασία - κωδικοποίηση συμπερασμάτων κοινωνικού

διαλόγου

Ενσωμάτωση επιμέρους απόψεων στο τελικό

«προϊόν»

Έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμικές διαδικασίες

Διαχείριση προσδοκιών των εμπλεκομένων

Απλοποίηση πληροφορίας που επικοινωνείται

«Κοινή γλώσσα» επικοινωνίας μεταξύ εμπλεκομένων

Διασφάλιση ίσης δυνατότητας συμμετοχής

37

11

223344

55

66

77

88 99

1010

1111

1212ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Εμπειρίας – δεξιοτήτων ΟΡΓΑΝΩΤΩΝ /

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ για την αποτελεσματικότερη διαχείριση /αξιοποίηση των διαδικασιών διαβούλευσης και την επίτευξη του στόχου τους

Εμπειρίας ΚΟΙΝΟΥ που εμπλέκεται στη διαδικασία του συμμετοχικού σχεδιασμού σε ανάλογα εγχειρήματα

Έλλειψη συμμετοχικής κουλτούρας σχεδιασμού

11

ΚΥΡΙΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

ΕΛΛΕΙΨΗ

38

Πολυπλοκότητα εξεταζόμενου προβλήματος

22


Δεν είναι σε θέση όλες οι ομάδες κοινού να παράσχουν ασφαλείς κρίσεις όταν το υπό εξέταση ζήτημα

χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο πολυπλοκότητας

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: η υπό εξέλιξη συμμετοχική διαδικασία που υλοποιείται στη χώρα μας για τη διαχείριση των υδάτινων

πόρων στο πλαίσιο της Οδηγίας/2000/60 της ΕΕ

39

... κρίσιμος παράγοντας για:

μεγαλύτερη συμμετοχή κοινού

αντιπροσωπευτικότερη συμμετοχή

Προετοιμασία κοινού για αποτελεσματικότερη εμπλοκή στη διαδικασία


Κατάλληλος σχεδιασμός συμμετοχικής διαδικασίας

33

40

Δημιουργία κατάλληλου κλίματος συζήτησης, που επιτρέπει την ίση δυνατότητα συμμετοχής των εμπλεκομένων στη συμμετοχική διαδικασία

Ενθάρρυνση λιγότερο «ισχυρών» ομάδων για συμμετοχή και διατύπωση άποψης


Διασφάλιση ίσης δυνατότητας συμμετοχής

44

41

Κρίσιμο στοιχείο συμμετοχικής διαδικασίας

Η απουσία του μπορεί να υπονομεύσει την αμοιβαία κατανόηση και τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης των

εμπλεκομένων στη διαδικασία

[κοινού, ομάδων συμφερόντων (stakeholders), επιστημόνων, ειδικών, κ.λπ.]


«Κοινή γλώσσα» επικοινωνίας μεταξύ εμπλεκομένων

55

42

Η πληροφορία που επικοινωνείται πρέπει να είναι εύληπτη και εύκολα κατανοητή από μη

εξειδικευμένο κοινό


Απλοποίηση πληροφορίας που επικοινωνείται

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ επικοινωνίας –αλληλεπίδρασης συμμετεχόντων

66

43

Ιδιαίτερα λεπτό σημείο προς αντιμετώπιση από τους οργανωτές της συμμετοχικής διαδικασίας

Σημαντική η αποφυγή δημιουργίας υψηλών προσδοκιών που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν


Διαχείριση προσδοκιών συμμετεχόντων

Δυσπιστία συμμετεχόντων Αποδυνάμωση συμμετοχικής διαδικασίας

77

44


Έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμικές διαδικασίες

88

Τέτοιου είδους διαδικασίες χρησιμοποιούνται πολλές φορές από τις ισχυρότερες ομάδες συμφερόντων

με σκοπό τη δημιουργία ενός

μανδύα νομιμοποίησης προειλημμένων αποφάσεωνμανδύα νομιμοποίησης προειλημμένων αποφάσεων

45

Ενσωμάτωση, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, επιμέρους απόψεων στο τελικό «προϊόν»

«Αποτύπωση» συμβολής εμπλεκομένων στο τελικό προϊόν του σχεδιασμού (ownership)


Ενσωμάτωση επιμέρους απόψεων στο τελικό «προϊόν»

«Δέσμευση» εμπλεκομένων Επιτυχής υλοποίηση σχεδίων

99

46

Κατάλληλη επεξεργασία και κωδικοποίηση συμπερασμάτων κοινωνικού διαλόγου

Αξιοποίηση από τον σχεδιαστή και τα ΚΛΑ


Επεξεργασία - κωδικοποίηση συμπερασμάτων κοινωνικού διαλόγου

1010

47


Έλλειψη μεσο/μακροπρόθεσμου σχεδιασμού

1111

Αποσπασματικότητα σχεδιαστικών παρεμβάσεων - επείγονχαρακτήρας για άμεση αντιμετώπιση οξυμμένων προβλημάτων

Φραγμός στην υλοποίηση συμμετοχικών διαδικασιών που είναιπερισσότερο χρονοβόρες

Διατήρηση δύναμης των «ισχυρών»

Ακόμη πιο ανίσχυρες οι «μειονεκτούσες ομάδες» – αδυναμίαέκφρασης των απόψεών τους και παρέμβασης στη διαδικασία λήψηςαποφάσεων

48


Κόστος συμμετοχικής διαδικασίας

1212

Κόστος και χρόνος παρεμποδίζουν την ευρεία υιοθέτηση ευρεία υιοθέτηση του συμμετοχικού σχεδιασμού

ΜακροπρόθεσμαΜακροπρόθεσμα εξοικονομούν χρόνο από το στάδιο υλοποίησης στάδιο υλοποίησης των αποφάσεων, το οποίο κινείται με ταχύτερους ρυθμούς σε μια κοινωνία ήδη προετοιμασμένη για την εφαρμογή τους

49

ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

50

ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ εμπλεκομένων μερών

Εμπλουτισμός διαδικασίας σχεδιασμού

Ενίσχυση αξιοπιστίας σχεδιασμού

Ενσωμάτωση απόψεων/αξιών κοινού – πλουραλισμόςπλουραλισμός

Ενίσχυση δημοκρατικής διαδικασίας στη λήψη απόφασης

51

ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ Το χαμηλότερο επίπεδο συμμετοχής Στοχεύει στη διάχυση πληροφορίας στο κοινό σε σχέση με

ένα πρόβλημα σχεδιασμού Η πρόσβαση σε πληροφορία είναι σημαντική για την ενεργό

συμμετοχή του κοινού

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑΟ ρόλος του κοινού συνίσταται στη διατύπωση γνώμης σε σχέση με διατυπωμένες απόψεις / σχέδια / πολιτικές

ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΟι συμμετέχοντες εμπλέκονται στην ανάπτυξη ενός σχεδίου -συν-σχεδιασμός / συν-απόφαση

52


3ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Συν-απόφαση

2ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Συν-σχεδιασμός

1ο ΕΠΙΠΕΔΟ: Ενημέρωση κοινού53


1ο ΕΠΙΠΕΔΟ : ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Ενημέρωση κοινού (increase awareness)

Σχολιασμός αποφάσεων

Επιδίωξη συναίνεσης

Σ Τ

Ο

Χ Ο ΣΠληροφόρηση

Διαβούλευση

Συζήτηση

54


Συμμετοχή στον σχεδιασμό σεναρίων

Συν-διαμόρφωση σεναρίων με το κοινό

2ο ΕΠΙΠΕΔΟ : ΣΥΝ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Σ Τ Ο Χ Ο Σ

55


ΕΠΙΠΕΔΟ 3ο: ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ

Συναπόφαση

Λήψη αποφάσεων

Συμμετοχή στη διαδικασία λήψης απόφασης

Πλήρης αρμοδιότητα συμμετεχόντων στις αποφάσεις Σ

Τ

Ο

Χ Ο Σ

56

ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ(social learning)

ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ(decision making)

Συναπόφαση

Διαμόρφωση απόφασης

Ενημέρωση

(-) (+)Βαθμός συμμετοχής

Επίπεδο συμμετοχήςκοινού

57

(α) πληροφόρηση(β) σύσκεψη-διαβούλευση(γ) συζήτηση(δ) συν-σχεδιασμός(ε) συν-απόφαση(στ) λήψη αποφάσεων


(Mostert, 2003) 58


Το χαμηλότερο επίπεδο συμμετοχής

ΔΕΝ αφορά την ουσιαστική εμπλοκή του κοινού

ΣΤΟΧΟΙ

Βελτίωση αποθέματος γνώσης κοινού - ενημέρωση Αξιολόγηση επιπέδου γνώσης κοινού γύρω από ένα πρόβλημα Ευαισθητοποίηση - αλλαγή προτύπων συμπεριφοράς

Ροή πληροφορίας: μονόδρομη, με κατεύθυνση από τα ΚΛΑ προς το κοινόΡοή πληροφορίας: μονόδρομη, με κατεύθυνση από τα ΚΛΑ προς το κοινό

59


Κοινό και ομάδες ενδιαφερόντων σχολιάζουν τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί από τους αποφασίζοντες και τους ειδικούς

Αποτύπωση γνώμης με διάφορους τρόπους (διεξαγωγή συνεντεύξεων, συναντήσεις εργασίας, διαδικτυακές συζητήσεις,

ερωτηματολόγια κ.ά.)

ΣΤΟΧΟΣ Συλλογή πληροφορίας σχετικά με το πως οι εμπλεκόμενοι

αντιλαμβάνονται, αξιολογούν κ.λπ. τις ειλημμένες αποφάσεις Εντοπισμός σημείων τριβής - βελτίωση

Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη -- από τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφααπό τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφαΗ ατζέντα των θεμάτων ορίζεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων Η ατζέντα των θεμάτων ορίζεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων

60


Κοινό και ομάδες συμφερόντων συζητούν γύρω από ένα πρόβλημα προς επίλυση

ΣΤΟΧΟΣ σύγκλιση απόψεων - δημιουργία συναίνεσης γύρω από το θέμα

ή πρόβλημα μεταξύ ομάδων ενδιαφερόντων που εμπλέκονται στησυμμετοχική διαδικασία

Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη -- από τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφααπό τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφαΗ ατζέντα των θεμάτων ορίζεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων Η ατζέντα των θεμάτων ορίζεται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων

61


Ουσιαστικός ρόλος κοινού στην ανάπτυξη σχεδίων για την επίλυση του εξεταζόμενου προβλήματος

Ενεργός συμμετοχή Ενεργός συμμετοχή στην εκπόνηση εναλλακτικών σχεδίων για την επίλυση του προβλήματος, τα οποία προωθούνται προς τα ΚΛΑ

ΣΤΟΧΟΣ

Συνδιαμόρφωση εναλλακτικών λύσεων

Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη -- από τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφααπό τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφαΟ ρόλος του κοινού είναι περιορισμένος στη λήψη της

τελικής απόφασης, που αποτελεί αρμοδιότητα των ΚΛΑ62


Το κοινό μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά την επιλογή μιας απόφασης μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες (π.χ. ψήφος)

Ενεργός συμμετοχή Ενεργός συμμετοχή στην αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων και τη διαδικασία επιλογής λύσης σε συνεργασία με τα ΚΛΑ

ΣΤΟΧΟΣ

Συνδιαμόρφωση τελικής επιλογής - απόφασης

Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη -- από τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφααπό τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφα

63


Το υψηλότερο επίπεδο συμμετοχής του κοινού

Συμμετέχει πλήρως στις αποφάσεις που λαμβάνονται, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη που του αναλογεί

ΣΤΟΧΟΣ

Λήψη τελικής απόφασης

Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη Ροή πληροφορίας: αμφίδρομη -- από τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφααπό τα ΚΛΑ προς το κοινό και αντίστροφα

64

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣΗ Σ

ΥΜΜ

ΕΤΟΧΗ Τ

ΟΥ

ΚΟΙΝ

ΟΥ

Η Σ

ΥΜΜ

ΕΤΟΧΗ Τ

ΟΥ

ΚΟΙΝ

ΟΥ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΑΤΖΕΝΤΑ / ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ / ΣΤΟΧΟΥ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ / ΛΗΨΗ

ΑΠΟΦΑΣΗΣ

ΔΟΜΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ

65

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

66

ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Οριοθέτηση/καθορισμός προβλήματος Διατύπωση του προς επίτευξη στόχου – καθορισμός

υποστόχων Μελέτη υπάρχουσας κατάστασης - Δυναμική Δόμηση εναλλακτικών λύσεων/σεναρίων Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων/σεναρίων Επιλογή εναλλακτικής λύσης και λήψη απόφασης Σύνταξη πακέτων πολιτικής Εφαρμογή επιλεγείσας εναλλακτικής λύσης

(Γιαουτζή και Στρατηγέα, 2011) 67

Υπάρχουσα Κατάσταση - Δυναμική

Άτομα / Φορείς

Καθορισμός Προβλήματος

Υπάρχουσα εμπειρία & πρακτική

Καθορισμός Στόχου

Αξιολόγηση Εναλλακτικών Λύσεων

Επιλογή

Μέτρα πολιτικής

ΈργαΕφαρμογή

Κριτήρια Αξιολόγησης

Υποστόχος 1

Υποστόχος 2

……………

Υποστόχος n

ΤΑ Σ

ΤΑΔΙΑ

ΤΗΣ

ΤΑ Σ

ΤΑΔΙΑ

ΤΗΣ Δ

ΙΑΔΙΚ

ΑΣΙΑ

Σ Χ

ΕΔΙΑ

ΣΜ

ΟΥ

ΔΙΑ

ΔΙΚ

ΑΣΙΑ

Σ Χ

ΕΔΙΑ

ΣΜ

ΟΥ

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ

Δόμηση Εναλλακτικών Λύσεων

Εναλλακτική 1 Εναλλακτική m

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ

ΣΣΣΣ68

Διασφάλιση συναίνεσης στον προσδιορισμό / ιεράρχηση τωνπροβλημάτων - διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ των ΚΛΑ,του σχεδιαστή και των διαφορετικών ομάδων ενδιαφερόντων

Αποτύπωση διαφορετικότητας - αντίληψη του κοινού σε σχέση μετα προβλήματα – εμπλουτισμός αποθέματος γνώσης - ιεράρχηση

ΚαλύτερηΚαλύτερη ΔιατύπωσηΔιατύπωσημελετώμενου προβλήματοςστόχου του σχεδιασμού

ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

το κοινό ως σύμβουλος για τον καθορισμό του το κοινό ως σύμβουλος για τον καθορισμό του προβλήματος προβλήματος -- στόχου στόχου

69

ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΥ - ΥΠΟΣΤΟΧΩΝ

Αντίληψη κοινού σε σχέση με τον ΣΤΟΧΟ – ανέχει σωστά διατυπωθεί

Διαστάσεις προβλήματος κατά την αντίληψητου κοινού – κατεύθυνση για τη διατύπωσηκατάλληλων υποστόχωνυποστόχων

Ένταση με την οποία το κοινό προσλαμβάνειτις διαφορετικές διαστάσεις του προβλήματος -προτεραιότητεςπροτεραιότητες

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ

στη διατύπωση στόχου – υποστόχων

Πληροφορία γιαΠληροφορία για

70

ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΔΥΝΑΜΙΚΗ

... «ανάγνωση» περιοχής παρέμβασης / προβλήματος -συλλογή/επεξεργασία ποσοτικής

και ποιοτικής πληροφορίας

Κλίμακα απαιτούμενων παρεμβάσεων

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης

ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ από το κοινό

... σε βάθος αντίληψη της περιοχής μελέτης - υπάρχουσα πραγματικότητα, αξίες, πολιτισμικές παραδόσεις, ιστορική διαδρομή κ.λπ.

... φυσικό, ιστορικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό ΠΛΑΙΣΙΟ εντός ... φυσικό, ιστορικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό ΠΛΑΙΣΙΟ εντός του οποίου δομούνται και αξιολογούνται λύσεις στα προβλήματα του σχεδιασμούτου οποίου δομούνται και αξιολογούνται λύσεις στα προβλήματα του σχεδιασμού

71

ΔΟΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ

Αποδέκτης πληροφορίας: δεν έχει ρόλο στη διαδικασία δόμησης των εναλλακτικών λύσεων - οι λύσεις απλώς παρουσιάζονται στο οι λύσεις απλώς παρουσιάζονται στο κοινόκοινό

Σύμβουλος: εμπλέκεται με στόχο τον σχολιασμό των εναλλακτισχολιασμό των εναλλακτι--κών λύσεωνκών λύσεων – βελτίωση/εμπλουτισμός προτεινόμενων λύσεων

Συν-σχεδιαστής: εμπλέκεται ουσιαστικά στον σχεδιασμό λύσεων στον σχεδιασμό λύσεων - διαδικασία διαπραγμάτευσης μεταξύ συμμετεχόντων – ο σχεδιαστής σε επιτελικό και συντονιστικό ρόλο

72

ΒάρηΒάρη

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ

Αποδέκτης πληροφορίας: ενημερώνεται σε σχέση με τις συγκεκριμένες επιλογές που έχουν γίνει επιλογές που έχουν γίνει (κριτήρια, βάρη, λύση)

Σύμβουλος: παρέχει πληροφορίες που εμπλουτίζουν τα κριτήρια κριτήρια αξιολόγησης αξιολόγησης και τις προτεραιότητες (βάρη) προτεραιότητες (βάρη) των κριτηρίων -ιεράρχηση από το κοινό των διαφορετικών διαστάσεων των λύσεων

Συν-αποφασίζων: περισσότερο ενεργός ρόλος – το κοινό σε θέση συν-αποφασίζοντα – ανάληψη ευθύνηςανάληψη ευθύνης

73

Αποδέκτης πληροφορίας: ενημερώνεται για τις πολιτικές που διαμορφώνονται από τον σχεδιαστή και τα ΚΛΑ

Σύμβουλος: στην επιλογή των καταλληλότερων πολιτικών

Συν-αποφασίζων: με ενεργό ρόλο ενεργό ρόλο στη λήψη απόφασης και την ανάληψη ευθύνηςευθύνης σε σχέση με τις προωθούμενες πολιτικές

ΔΟΜΗΣΗ ΠΑΚΕΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Ποιές πολιτικές (μέτρα και έργα) είναι αποδεκτές/ανεκτές από Ποιές πολιτικές (μέτρα και έργα) είναι αποδεκτές/ανεκτές από το συγκεκριμένο κοινωνικοτο συγκεκριμένο κοινωνικο--οικονομικό πλαίσιο οικονομικό πλαίσιο ;;;;;;

74

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΧΕΔΙΟΥ

Αποδέκτης πληροφορίας: ενημερώνεται για τις επερχόμενες παρεμβάσεις / πολιτικές κ.λπ.

Σύμβουλος: ζητείται η γνώμη του με σκοπό τον επαναπροσδιορισμόεπαναπροσδιορισμό των πολιτικών των πολιτικών όταν διαπιστώνεται δυστοκία στην εφαρμογή τους

75

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

76

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Σύνθετη διαδικασία που απαιτεί:

Συγκεκριμένη δομή

Γνώση

Χρήση καινοτόμων μεθοδολογιών

Παρακολούθηση

Αξιολόγηση

77

Να ορισθεί ξεκάθαρα, η εμπλοκή του κοινού – απάντηση στα ερωτήματα: Γιατί απαιτείται συμμετοχή ? Ποιος εμπλέκεται ? Σε ποιό στάδιο εμπλέκεται ?

Να σχεδιαστεί κατάλληλα η εμπλοκή των συμμετεχόντων – επιλογή εργαλείων / μεθόδων

Το «πότε» και «πως» εμπλέκονται οι συμμετέχοντες εξαρτάται από: το αντικείμενο του έργου το κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι τον τύπο του συμμετέχοντα κ.ά.

Ο ρόλοςρόλος και η εμπλοκήεμπλοκή των συμμετεχόντωνΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΤΑΙ

στα διαφορετικά στάδια του σχεδιασμού

78

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

ΠΛΑΙΣΙΟ μέσα στο οποίο υλοποιείται μία συμμετοχική διαδικασία

ΔΟΜΗ της διαδικασίας αυτής καθεαυτής

ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

79

ΠΛΑΙΣΙΟΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

Στόχος της διαδικασίας

Γεωγραφική αναφορά

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λάβει χώρα η διαδικασία π.χ. νομοθετικό, πολιτιστικό, θεσμικό κ.λπ.

Χρονοδιάγραμμα

Διαθέσιμοι πόροι

80

ΔΟΜΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

Επιλογή – στρατολόγηση συμμετεχόντων

Προετοιμασία υλικού προς παρουσίαση

Προώθηση υλικού

Σχεδιασμός - υλοποίηση της διαδικασίας

Αξιολόγηση

Δημιουργία αναφοράς – δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων

81

ΒΗΜΑΤΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Δημιουργία μελετητικής ομάδας Καθορισμός στόχου – υποστόχων Επιλογή διαδικασίας εμπλοκής του κοινού Κατανόηση γενικότερου πλαισίου (π.χ. κοινωνικό,

θεσμικό, πολιτιστικό) Καθορισμός κριτηρίων επιλογής συμμετεχόντων Σχεδιασμός συμμετοχικής διαδικασίας – επιλογή μεθόδου

συμμετοχής Εύρεση απαιτούμενων πόρων – Χρονοδιάγραμμα Στρατολόγηση συμμετεχόντων Προώθηση σχετικού υλικού προς αυτούς Υλοποίηση συμμετοχικής διαδικασίας Αξιολόγηση της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων Παραγωγή / δημοσιοποίηση έκθεσης

82

ΡΟΛΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΡΟΛΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗ

83

ΣχεδιαστήςΣχεδιαστήςΣύμβουλος

Καταλύτης

ΔιαμεσολαβητήςΕκπαιδευτής

Συντονιστής

ΡΟΛΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗ ΣΤΟΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ

84

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

Τοπικών αρχών Τοπικών αρχών στη διαδικασία

επίλυσης σχεδιαστικών προβλημάτων

Σχεδιασμός λύσεων Σχεδιασμός λύσεων αξιοποιώντας την επιστημονική του γνώση και τα

εργαλεία


ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ

Για τη διάχυση πληροφορίας διάχυση πληροφορίας

σε σχέση με τα προβλήματα του σχεδιασμού

Αξιοποίηση συμμετοχικών προσεγγίσεων συμμετοχικών προσεγγίσεων

που μεταφέρουν αποτελεσματικά αυτή την

πληροφορία στους αποδέκτες

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ

Διαχείριση Διαχείριση ΣυγκρούσεωνΣυγκρούσεων

μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντωνδιαφορετικών ομάδων

μεταξύ των στόχων των ομάδων και των στόχων του σχεδιασμού

85


ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ

σε νέες μορφές συμμετοχής, σε νέες μορφές συμμετοχής, συνεργασίας και κοινωνικής μάθησης συνεργασίας και κοινωνικής μάθησης

για τα ΚΛΑ για το κοινό που εμπλέκεται στις

συμμετοχικές διαδικασίες

ΚΟΜΒΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ για την υλοποίηση των

συμμετοχικών διαδικασιών

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣδιεπιστημονικής ομάδας

ενσωμάτωση στη διαδικασία σχεδιασμού της γνώσης από διαφορετικά γνωστικά πεδία

σχεδιασμός αποτελεσματικότερων παρεμβάσεων

86

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑHarvey, D. (2006), «Space as a Keyword», στο: Castree, N. & Gregory, D. (επιμ.),

A Critical Reader David Harvey, Blackwell Publishing Ltd., Oxford.Λεοντίδου, Λ. (2011), Αγεωγράφητος χώρα, Εκδόσεις Προπομπός, Αθήνα.Sokol, M. (2011), Economic Geographies of Globalization – A Short Introduction,

Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham.Καμχής, Μ. (2007), Η ενοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου 1986-2006: Ένα σχεδιαστικό

εγχείρημα μεγάλης κλίμακας, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.Βασενχόβεν, Λ. (2004), «Χωροταξικός σχεδιασμός», Σημειώσεις μαθήματος, Σχολή

Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ, Διατμηματικό – Διεπιστημονικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων», Ακαδ. Έτος 2004-05.

Γιαουτζή, Μ. & Στρατηγέα, Α. (2011), Χωροταξικός σχεδιασμός: Θεωρία και πράξη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα.

Friend, J. & Hickling, A. (2011), Planning Under Pressure: The Strategic Choice Approach, Routledge, New York.

FOR-LEARN Online Foresight Guide - http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/Healey, P. (1993), «The Communicative Work of Development Plans», Environment and

Planning B: Planning and Design, 20(1): 83-104.Renn, O., Webler, T., Rakel, H., Dienel, P. &Johnson, B. (1993), «Public

Participation in Decision-making: A Three-Step Procedure», Policy Sciences, 26(3): 189-214. 87

Bouzit, M. & Loubier, S. (2004a), «Combining Prospective and Participatory Approaches for Scenarios Development at River Basin Level», Aqua Terra, Project Νo. 505428 (GOCE), France.

Bouzit, M. & Loubier, S. (2004b), «AquaTerra – Integrated Modeling of the River-sediment-soil-groundwater System: Advanced Tools for the Management of Catchment Areas and River Basins in the context of Global Change», 6th

Framework Programme, Project No. 505428.Elliott, J., Heesterbeek S., Lukensmeyer C. & Slocum, N. (2005), Participatory

Methods Toolkit: A Practitioner’s Manual, King Baudouin Foundation and the Flemish Institute for Science and Technology Assessment (viWTA).

Creighton, J. (2005), The Public Participation Handbook – Making Better Decisions through Citizens’ Involvement, Jossey-Bass, San Francisco.

Mostert, E. (2006), «Participation for Sustainable Water Management», στο: Giupponi, C., Jakeman, A.J., Karssenberg, D. & Hare, M.P. (επιμ.), Sustainable Management of Water Resources, Edward Elgar, Cheltenham, σελ. 153-176.

Στρατηγέα, Α. (2010), «Βιώσιμες ενεργειακά κοινότητες - μία σχεδιαστική πρόκληση για τις ορεινές περιοχές», Πρακτικά 6ου Διεπιστημονικού Διαπανεπιστημιακού Συνεδρίου του ΕΜΠ με θέμα «H ολοκληρωμένη ανάπτυξη των ορεινών περιοχών. Διεπιστημονικές έρευνες, μελέτες και συμβολές, έργα, δράσεις, στρατηγικές, πολιτικές, εφαρμογές, προοπτικές, δυνατότητες και περιορισμοί», 16-19 Σεπτεμβρίου, Μέτσοβο.

88

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα

Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού

Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους

89

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ”ιαλέξεις/3... · Σχεδιασμός...

Documents

Transcript of ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ”ιαλέξεις/3... · Σχεδιασμός...