Μουσικά Όργανα

των Αρχαίων Ελλήνων

(Μέρος α΄)

Διαχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

Εντατά - Έγχορδα

Εμπνευστά - Πνευστά

Κρουστά

ΈΓΧΟΡΔΑ

Η λύρα

Η βάρβιτος

Η κιθάρα

Η φόρμιγγα

Η άρπα ή τρίγωνον

Η πανδουρίς ή πανδούρα

Πνευστά

Ο αυλός – δίαυλος ή διπλός αυλός

Η σάλπιγγα

Το κέρας (κεράτινη σάλπιγγα )

Η σύριγξ (σύριγγα του Πάνα, φλογέρα του βοσκού).

Κρουστά

Το τύμπανο

Τα μεταλλικά κύμβαλα

Τα κρόταλα

Το σείστρο

Αναλυτικότερα

Έγχορδα

Λύρα ή Χέλυς

Η λύρα (το εθνικό όργανο της αρχαίας Ελλάδας, ήταν επίσης το πιο σημαντικό και ευρύτερα γνωστό όργανο. Συνδέονταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα και γι’ αυτό το λόγο περιβαλλόταν με μεγάλο σεβασμό. Χάρη στον απλό μηχανισμό και στην ιδιαίτερη και χαρακτηριστική ποιότητα του τόνου της χρησιμοποιήθηκε ως το κύριο όργανο για την εκπαίδευση των νέων.

Λύρα ή Χέλυς

Στην αρχική της μορφή η λύρα στηριζόταν πάνω στο όστρακο μιας χελώνας που χρησίμευε για ηχείο της –χέλυς.

Αργότερα το ηχείο κατασκευαζόταν από ξύλο σε σχήμα όστρακου χελώνας.

Πάνω από το κοίλο μέρος απλωνόταν τεντωμένη για να πάλλεται μια μεμβράνη από δέρμα βοδιού.

Σε κάθε πλευρά του όστρακου ήταν στερεωμένοι δύο καμπυλωτοί βραχίονες από κέρατο αγριοκάτσικου και λέγονταν πήχεις ή κέρατα

Οι βραχίονες ενώνονταν στο επάνω άκρο με μια εγκάρσια κυλινδρική ράβδο κατασκευασμένη από πιξάρι- ζυγός.

Οι χορδές στο κάτω μέρος στερεώνονταν με κόμπο πάνω σε μια μικρή πλάκα , σανίδα, που λεγόταν χορδοτόνιο. Παιρνούσαν από τη μαγά τον καβαλλάρη, που απομόνωνε το παλλόμενο τμήμα των χορδών, και προχωρούσαν κατά μήκος του οργάνου όπου και δένονταν.

Όλες οι χορδές είχαν το ίδιο μήκος αλλά διαφορετικό πλάτος.

Ο αριθμός των χορδών ποίκιλε συνήθως όμως ήταν 7 και από τον 6ο αι. αι. και μετά ήταν 8.

Νότες: mi-re-si- la-sol-mi)

Βάρβιτος

Πρόκειται για μια παραλλαγή της λύρας.

Η βάρβιτος ήταν πιο στενή από τη λύρα και μακρύτερη· επομένως, οι χορδές της ήταν μακρύτερες και η έκταση χαμηλότερη.

Κιθάρα

Πιο τελειοποιημένο όργανο και πιο

επεξεργασμένο από τη λύρα.

Διέφερε από τη λύρα ως προς το

ηχείο, το μέγεθος και την ηχητικότητα.

Υπήρξε το όργανο των επαγγελματιών κιθαρωδών. Χρησιμοποιούνταν στους

Εθνικούς αγώνες (Ολύμπια, Πύθια κ.α.)

και στους μουσικούς διαγωνισμούς.

Κιθαριστής.

Κιθαρίζω

Οι δύο βραχίονες ήταν δυνατοί και συμπαγείς. Το μέγεθος ήταν πολύ μεγαλύτερο και ο τόνος πιο πλατύς και πιο ηχηρός.

Αρχικά είχε 3 έως 7 χορδές τον 6ο αι. προστέθηκε 8η χορδή και στον 5ο χρησιμοποιήθηκαν κιθάρες με 9 έως 12 χορδές.

Φόρμιγξ - Φόρμιγγα

Παραλλαγή της αρχαϊκής λύρας. Εμφανίζεται σε αγγειογραφίες συνήθως με τέσσερις χορδές μολονότι αρχαίοι συγγραφείς κάνουν λόγο και για επτάχορδες φόρμιγγες.

Η φόρμιγγα θεωρούνταν ιερό όργανο

Φορμικτής ή φορμικτήρ

Φορμικτόν μέλος= τραγούδι με

συνοδία φόρμιγγας.

Άρπα ή Τρίγων Ο όρος άρπα ήταν

άγνωστος στην ελληνική αρχαιότητα.

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν το όργανο αυτό τρίγων από το τριγωνικό του σχήμα. Ήταν ένα πολύχορδο όργανο με ανισομήκεις χορδές. Παιζόταν με τα δάκτυλα χωρίς βοήθεια πλήκτρου.

Κυκλαδικό ειδώλιο.

Ο Αρπιστής της Κέρου.

Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας.

Πανδουρίς ή Πανδούρος

Τρίχορδο όργανο της οικογένειας

του λαούτου, ονομαζόμενο από τους αρχαίους τρίχορδον.

Πρόγονος του σημερινού μπουζουκιού.

Όπως αναφέρει ο Sachs (Hist. 137): "είχε ένα μακρύ βραχίονα χωρίς στριφτάρια (κλειδιά, κόλλαβους), μικρό σώμα, τάστα και τρεις χορδές.

Πανδουρίζω· παίζω την πανδούρα. Πανδουριστής· ο εκτελεστής της πανδούρας.

Χρηματοδότηση

Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

Το έργο "Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων" έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.