Περιεχόµενα

Εισαγωγή

Κεφάλαιο 1

Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

1.1 Ιστορική Αναδροµή ….………………………………………………………... 10

1.2 Ορισµοί…………………………………………………………………………. 12

1.3 Χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…………………………… 14

1.4 Μοντέλα Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης ………………….. 16

1.4.1 Μοντέλα ΑΑΕ µε βάση την εκπαιδευτική προσέγγιση………………... 16

1.4.2 Μοντέλο µε βάση τη διάκριση Σύχρονων και Ασύγχρονων

Υπηρεσιών……………………………………………………………………………. 20

1.4.3 Μοντέλο µε βάση την αντιστοίχηση εκπαιδευτή προς εκπαιδευόµενες

περιοχές………………………………………………………………………………. 21 1.5 Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα της εκπαίδευσης από απόσταση…………….22

1.6 Μέθοδοι και εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης…………………………..24

Κεφάλαιο 2

Τηλεκπαίδευση

2.1 Χαρακτηριστικά – είδη τηλεκπαίδευσης…………………………………………..27

2.2 Βασικά χαρακτηριστικά τηλετάξης………………………………………………..30

2.2.1 ∆οµή τηλετάξης………………………………………………………….30 2.2.2 Τεχνολογίες λογισµικών τηλετάξης…………………………………… 31

2.2.3 Λειτουργικά χαρακτηριστικά λογισµικών τηλετάξης……………………32

2.2.4 Βήµατα εκπαιδευτικής διαδικασίας τηλετάξης…………………………..33

Κεφάλαιο 3

Μαθησιακά Περιβάλλοντα

3.1 Εισαγωγή………………………………………………………………………….. 35

3.2 Εµπορικά διαθέσιµα περιβάλλοντα……………………………………………… 35

3.2.1 Forum…………………………………………………………………… 36

1

3.2.2 Centra…………………………………………………………………….39

3.2.3 Web-CT…………………………………………………………………..41

3.2.4 TopClass………………………………………………………………….42

3.2.5 First class/Learn Link…………………………………………………….43

3.2.6 Blackboard 5……………………………………………………………. 44

3.2.7 CoMentor……………………………………………………………….. 45

3.2.8 Learning Space………………………………………………………….. 45

3.2.9 Learning Server………………………………………………………… 45

3.2.10 TeamWave……………………………………………………………. 47

3.2.11 eToolkit, eCompanion, eCourse – eCollege…………………………….48

3.2.12 Virtual – U………………………………………………………………49

3.3 Συγκριτικοί πίνακες……………………………………………………………… 50

Κεφάλαιο 4

Εκπαιδευτικό Υλικό

4.1 Γενικά………………………………………………………………………………53

4.2 Χαρακτηριστικά έντυπου εκπαιδευτικού υλικού…………………………………..53

4.3 Χαρακτηριστικά οπτικοακουστικού υλικού………………………………………. 54

4.4 Λογισµικό για εκπαιδευτικούς σκοπούς …………………………………………. 55

4.5 Αξιολόγηση του λογισµικού και διδασκαλία µε αυτό…………………………….. 58

Κεφάλαιο 5

Σχεδιασµός Συστηµάτων Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης

5.1 Εισαγωγή………………………………………………………………………….. 61

5.2 Χαρακτηριστικά σπουδαστών σε ένα εξ αποστάσεως σύστηµα εκπαίδευσης…….61

5.3 ∆ιαφορές ανάµεσα στους φοιτητές του Ανοικτού Πανεπιστηµίου (Μ. Βρετανία) και

τους φοιτητές των άλλων Πανεπιστηµίων……………………………………………..62

5.4 Προγράµµατα που θα εφαρµοστούν σε ένα εξ αποστάσεως σύστηµα…………….63

5.5 Επιλογή των µέσων για το σχεδιασµό ενός συστήµατος…………………………..64

5.6 Ο ρόλος της διοίκησης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση………………………….64

5.7 Ο δρόµος προς µία αποτελεσµατικότερη εξ αποστάσεως εκπαίδευση…………….65

5.8 Αξιολόγηση εξ αποστάσεως συστηµάτων………………………………………….66

2

Κεφάλαιο 6

Παιδαγωγικό Μοντέλο για την Εκπαίδευση από Απόσταση

6.1 Μορφή και βασικά στοιχεία………………………………………………………67

6.2 ∆ιδακτικό µοντέλο……………………………………………………………….. 69

6.2.1 Μοντέλο µαθητή………………………………………………………...70

6.2.2 Γενικοί και Ειδικοί εκπαιδευτικοί στόχοι……………………………… 71

6.2.3 Μαθησιακές/διδακτικές στρατηγικές στην εκπαίδευση από απόσταση...76

6.3 Μοντέλο Επικοινωνίας……………………………………………………………77

6.4 Οργάνωση και ∆ιαχείριση της εκπαιδευτικής πρακτικής…………………………78

Κεφάλαιο 7

Τηλεκπαίδευση και Υγεία

7.1 Αναγκαιότητα της τηλεκπαίδευσης στον τοµέα υγείας………………………….. 81

7.2 Τρόποι πραγµατοποίησης της τηλεκπαίδευσης στην υγεία………………………. 83

7.3 Κρίσιµα θέµατα στην τηλεκπαίδευση στον τοµέα υγείας………………………….84

7.4 Παρουσίαση ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών elearning……………………………….86

Συµπεράσµατα ………………………………………………………………………..89

Παράρτηµα ……………………………………………………………………………91

Ελληνικά Ακρωνύµια…………………………………………………………………92

Ξενόγλωσσα Ακρωνύµια……………………………………………………………..93

Ελληνική Βιβλιογραφία………………………………………………………………94

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία…………………………………………………………..96

∆ιαδικτυακοί Τόποι…………………………………………………………………..97

3

Περίληψη

Στην εργασία αυτή, κάνουµε µία ανάλυση όσον αφορά στη χρησιµότητα της εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης και παρατηρούµε ότι στην Ελλάδα έχει γίνει µια προσπάθεια

της οποίας τα αποτελέσµατα είναι λίγα σε σχέση µε το εξωτερικό στον τοµέα αυτό. Η

εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα χρήσιµη στον τοµέα της υγείας που

εξελίσσεται ραγδαία, παρόλα αυτά, στην Ελλάδα, έχει µείνει αρκετά πίσω.

Πιο συγκεκριµένα, µετά από µία ανάλυση διαφόρων ορισµών που σχετίζονται µε την εξ

αποστάσεως εκπαίδευση, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η τελευταία

χαρακτηρίζεται από την απόσταση του διδάσκοντα από τον διδασκόµενο και αποτελεί

ένα διακριτό πεδίο εκπαιδευτικής έρευνας. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι, αφενός,

συµπληρωµατική µορφή προς τη συµβατική, αφετέρου, κύρια µορφή εκπαίδευσης για

εργαζοµένους, για ανθρώπους που δεν µπορούν να αποµακρυνθούν από το χώρο της

εργασίας τους. Έχουµε παρατηρήσει ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση εξυπηρετεί τη

δευτεροβάθµια, τη µεταδευτεροβάθµια, την τριτοβάθµια, την µετατριτοβάθµια, την

τεχνική, τη διά βίου και την επαγγελµατική εκπαίδευση. Η συµβολή της γίνεται

εµφανής σε τοµείς, όπου η συµβατική εκπαίδευση δεν µπορεί να αντιµετωπίσει

συγκεκριµένες ανάγκες των πολιτών, όπως είναι η εκπαίδευση µεγάλου αριθµού

σπουδαστών, η εξατοµίκευση της διδασκαλίας, η εκπαίδευση των φυλακισµένων, των

ατόµων µε ειδικές ανάγκες, ατόµων που ζουν σε αποµονωµένες περιοχές ή που για

κάποιο λόγο δεν µπορούν ή δε θέλουν να µετακινηθούν στις εγκαταστάσεις των

εκπαιδευτικών ιδρυµάτων.

Παρουσιάζουµε, στη συνέχεια, τα διάφορα µοντέλα ΑΑΕ: το µοντέλο µε βάση την

εκπαιδευτική προσέγγιση, το µοντέλο µε βάση τη διάκριση σύγχρονων και ασύγχρονων

υπηρεσιών και, τέλος, αυτό µε βάση την αντιστοίχηση εκπαιδευτή προς εκπαιδευτικές

περιοχές. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει τόσο πλεονεκτήµατα όσο και

µειονεκτήµατα: γι’ αυτό το λόγο µπορούµε να περάσουµε στην εκπαίδευση από

απόσταση µε τη χρήση ηλεκτρονικών µέσων, που είναι η λεγόµενη τηλεκπαίδευση.

Παρουσιάζουµε, στην εργασία αυτή, τη διαφορά σύγχρονης και ασύγχρονης

τηλεκπαίδευσης καθώς και τον ορισµό της τάξης από απόσταση (τηλετάξη), τη δοµή

της και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά λογισµικών τηλετάξης. ∆ώσαµε ιδιαίτερη

προσοχή στα βήµατα της εκπαιδευτικής διαδικασίας τηλετάξης. Θα µπορούσαµε να

4

πούµε ότι δίνονται πολύ, παραστατικά, µερικά από τα µαθησιακά περιβάλλοντα µε τη

χρήση των οποίων µπορούµε να πραγµατοποιήσουµε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Σηµαντικό παράγοντα, σε τέτοιου είδους εκπαίδευση, παίζει το εκπαιδευτικό υλικό,

λόγω του ότι σπουδαστές εξαρτώνται από αυτό και πρέπει να είναι έτσι σχεδιασµένο,

ώστε να αναπληρώνει το διδάσκοντα. Θα πρέπει να εξυπηρετεί τις ανάγκες της

ανοικτής εκπαίδευσης, παρέχοντας στους σπουδαστές τη δυνατότητα να µελετήσουν

και να µάθουν, στο δικό τους τόπο και χρόνο, καθώς και µε το ρυθµό της επιλογής

τους. Το εκπαιδευτικό υλικό χωρίζεται: στο έντυπο υλικό, το οπτικοακουστικό υλικό,

καθώς και το εκπαιδευτικό λογισµικό.

Μετά από όλα αυτά, καταλήγουµε στον τρόπο µε τον οποίο σχεδιάζουµε τέτοια

συστήµατα και στο τι είναι αυτά που επηρεάζουν το σχεδιασµό τους. Οι σπουδαστές

παίζουν αρκετά σηµαντικό ρόλο γιατί, συνήθως, είναι άτοµα που έχουν και άλλες

υποχρεώσεις εκτός από την υποχρέωση της εκπαίδευσής τους καθώς και τα

προγράµµατα που θα επιλεγούν για την ολοκληρωµένη εκµάθησή τους και η επιλογή

των µέσων που θα χρησιµοποιήσουν οι σχεδιαστές προκειµένου να πετύχουν ένα

σωστό πρόγραµµα. Στη συνέχεια, γίνεται παρουσίαση του παιδαγωγικού µοντέλου της

εκπαίδευσης από απόσταση και, ιδιαιτέρως, των επιµέρους µοντέλων: του διδακτικού,

του µοντέλου επικοινωνίας και αυτού της διαχείρισης και οργάνωσης της εκπαιδευτικής

πρακτικής. Τέλος, γίνεται επικέντρωση της τηλεκπαίδευσης στον τοµέα υγείας και

εφιστούµε την προσοχή στην εφαρµογή της σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.

Λέξεις - κλειδιά

Εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ανοικτή εκπαίδευση, τηλεκπαίδευση, µαθησιακά

περιβάλλοντα, εκπαιδευτικό υλικό, λογισµικό υποστήριξης, παιδαγωγικό µοντέλο,

Ανοικτό Πανεπιστήµιο, εκπαιδευόµενος, εκπαιδευτής, συµβατική εκπαίδευση,

(παραδοσιακή).

5

Résumé

À travers ce travail, nous procédons à une analyse relativement à l’ utilité de l’

enseignement à distance et nous observons qu’ en Grèce on a déjà oeuvré dans cette

direction: néanmoins, les résultats de cet effort sont peu nombreux par rapport à ce qui

se passe à l étranger, dans ce domaine précis. L’ enseignement à distance est

particulièrement utile, précisément, dans le domaine de la santé qui évolue à une

vitessse vertigineuse; malgré tout cela, en Grèce, les choses n’ ont pas évolué de façon

adéquate.

En effet, suite à une analyse de differents termes qui sonts liés à ce type d’

enseignement, nous constatons que ce dernier se base, justement, sur la distance qui

existe entre l’ enseignant et l’ apprenant, élément qui constitue un champ de recherches

bien évident. L’ ED est, en amont, une forme complémentaire de l’ enseignement

traditionnel et, en aval, la donnée d’ enseignement prépondérante concernant des

personnes qui ne peuvent pas s’ éloigner de leur lieu de travail. Il s’ avére que l’ ED

rend de grands services à l’ enseignement technologique et professionnel continu, au

niveau secondaire, post-secondaire, ainsi qu’ au troisième et post-troisième degrés. Sa

contribution est indubitable dans des domaines où l’ éducation traditionnelle n’ est pas

en mesure de répondre à certains besoins des citoyens, tels que l’ éducation d’ un grand

nombre d’ étudiants, la personnalisation du cours, l’ enseignement des prisonniers et des

personnes handicapées où bien la formation d’ individus qui vivent dans des régions

isolées; il y a également ceux qui, pour une raison particulière, ne veulent pas se

déplacer pour suivre les cours aux installations mêmes des institutions éducatives.

Nous présentons, par la suite, les différents types de l’ ED: il existe celui qui se base sur

l’ approche éducative, un autre qui s’ appuie sur la différence entre le cours où la

communication avec l’ enseignant doit être immediate (synchronique) et l’

enseignement qui laisse un champ plus indépendant (asynchronique); il y a un autre

forme d’ enseignement qui relie l’ éducateur avec les régions qui demandent les services

de ce dernier. L’ ED a autant d’ avantages que d’ inconvénients: c’ est la raison pour

laquelle nous pouvons passer à l’ED par le biais de moyens électroniques, méthode que

nous appelons un ‘’ télé-enseignement’’. Via ce travail, nous présentons la différence

qui existe entre les deux méthodes du ‘’télé-enseignement’’, synchronique et

asynchronique; parallèlement, nous détérminons la classe d’ enseignement à distance, sa

6

structure ainsi que les caractéristiques concernant les éléments logiciels de la classe à

distance. Nous avons signalé l’évolution de la trajectoire de l’ ED et nous pourrions dire

que nous donnons, de façon explicite, certaines caractéristiques des logiciels de ce type

de travail, dont l’utilisation nous permet de réaliser l’ enseignement à distance. Un

facteur primordial, dans cette sorte d’ enseignement, est le matériel éducatif, à cause du

fait que les étudiants en dépendent: ce dernier doit, donc, être programmé de manière

qu’ il puisse remplacer l’ enseignant. Par ailleurs, le matériel éducatif doit servir les

besoins de l’ éducation ‘’ouverte’’, en donnant la possibilité aux étudiants d’ étudier et

d’ apprendre au lieu même où ils vivent et selon leur rythme temporel et leur choix

personnel. Le matériel éducatif se divise aux secteurs suivants: celui du matériel écrit et

celui du matériel audiovisuel, sans oublier le logiciel éducatif.

Après tout cela, nous aboutissons à la manière dont nous devons programmer de tels

systèmes, tout en essayant de comprendre quels sont les éléments qui influeront sur leur

programmation. Le rôle des étudiants est assez important car, d’ habitude, ce sont des

personnes qui ont, parallèlement, d’ autres obligations, à part celles de suivre leur

formation. Les responsables doivent également étudier les programmes qui seront

choisis pour compléter l’ éducation des apprenants, le choix des moyens que les

responsables du programme utiliseront afin que le résultat soit parfait. Ensuite, on

présente le modèle pédagogique de l’ ED et en particulier, les modèles à part: le modèle

éducatif et ceux de la communication et de la gestion/organisation de la pratique

éducative. Enfin, nous focalisons la méthode du ‘’télé-enseignement’’ dans le domaine

de la santé et nous mettons en relief son application dans les autres pays de l’ UE.

Mots – clés

Enseignement à distance, éducation ouverte ou élargie, télé-enseignement, logiciel

éducatif, matériel éducatif, logiciel de soutien, modèle pédagogique, université ouverte,

apprenant, éducateur, enseignement traditionnel.

7

Εισαγωγή Στις µέρες µας οι αλλαγές που πραγµατοποιούνται στον οικονοµικό, τεχνολογικό,

κοινωνικό και πολιτισµικό τοµέα καθιστούν απαραίτητη την απόκτηση γνώσεων,

δεξιοτήτων προσαρµοσµένων στις αλλαγές αυτές. Στον κόσµο των επιχειρήσεων αυτό

είναι ιδιαίτερα αναγκαίο λόγω του ανταγωνισµού που επικρατεί στην

παγκοσµιοποιηµένη αγορά. Οι αλλεπάλληλες τεχνολογικές αλλαγές οδηγούν σε νέες

µορφές οργάνωσης της εργασίας οι οποίες µε τη σειρά τους απαιτούν την αξιοποίηση

του εκπαιδευµένου ανθρώπινου δυναµικού. Άρα βασικό µέσο καταπολέµησης του

ανταγωνισµού της αγοράς και αντιµετώπισης της ανεργίας είναι η συνεχιζόµενη

εκπαίδευση. Ο σύγχρονος άνθρωπος για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της εποχής

χρειάζεται να έχει την ικανότητα να αντιλαµβάνεται το νόηµα των κοινωνικών

εξελίξεων και στη συνέχεια να αποκρυπτογραφεί πληροφορίες. Έπειτα χρειάζεται να

κατέχει κάποιες εξειδικευµένες γνώσεις και µετά από αυτά να συνδυάζει την ικανότητα

προγραµµατισµού µε αυτή της επεξεργασίας εναλλακτικών λύσεων, της

προσαρµοστικότητας και του <<να µαθαίνει κανείς πώς να µαθαίνει>>.

Η διά βίου εκπαίδευση λοιπόν αποτελεί ένα εργαλείο για την ανάπτυξη αυτών των

προσόντων. Άρα η ανάπτυξη προγραµµάτων εκπαίδευσης ενηλίκων όπως ταχύρυθµη

επαγγελµατική κατάρτιση, ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση, επιµόρφωση – εξειδίκευση,

προγράµµατα που αποβλέπουν στην ανάπτυξη της γενικής παιδείας, της αντιµετώπισης

του κοινωνικού αποκλεισµού είναι εντελώς λογική καθώς επίσης και η δηµιουργία

ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µέσα στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστηµα είτε

έξω από αυτό για να βοηθηθούν άτοµα που δεν µπορούν να βρίσκονται σε αίθουσες

διδασκαλίας.

Έρχεται λοιπόν η εξ αποστάσεως εκπαίδευση µέσα από τις δυναµικές που ορίζονται

στο νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον να κάνει πιο ευέλικτη την ακαδηµαϊκή και µη

εκπαίδευση των ενηλίκων φυσικά µε τη βοήθεια της εξέλιξης της τεχνολογίας.

Θεωρούµε ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί διακριτό πεδίο της εκπαιδευτικής

έρευνας και συµπληρώνει τη συµβατική εκπαίδευση. Η συµβολή της γίνεται σε τοµείς

όπου η παραδοσιακή εκπαίδευση δεν µπορεί να αντιµετωπίσει όπως εκπαίδευση

µεγάλου αριθµού σπουδαστών, η εξατοµίκευση της διδασκαλίας, η εκπαίδευση των

φυλακισµένων, των ατόµων µε ειδικές ανάγκες, ατόµων που ζουν σε αποµακρυσµένες

8

περιοχές ή που για κάποιο λόγο δεν µπορούν ή δε θέλουν να µετακινηθούν στις

εγκαταστάσεις των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων.

Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε µια πορεία συνεχούς ανάπτυξης, ξεκίνησε να

χρησιµοποιείται ως µοχλός εκπαιδευτικής στρατηγικής σε µία σχετικά επεκτεινόµενη

κλίµακα τυπικής ή συµβατικής εκπαίδευσης. Ξεκίνησε ως οργάνωση σπουδών µερικής

φοίτησης, συνέχισε µε την αλληλογραφία µέσω ταχυδροµείου µε ήδη δοκιµασµένα

συµβατικά βιβλία, χρησιµοποίησε το ραδιόφωνο, µετά τη τηλεόραση και το τηλέφωνο

και τα τελευταία χρόνια υιοθέτησε όλες της µορφές της σύγχρονης τεχνολογίας: από

δορυφόρους έως κινητά τηλέφωνα Το µέλλον θα δείξει την προσαρµοστικότητά της,

την αποτελεσµατικότητά της και τις δυνατότητες ενσωµάτωσής της στο συµπαγές

κυρίως σώµα του εκπαιδευτικού συστήµατος (http://www.eap.gr/news/).

9

Κεφάλαιο 1

1.1 Ιστορική Αναδροµή

Το 1970 ήταν η χρονιά όπου παρατηρήσαµε ανάπτυξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Η αλλαγή αυτή συνδέθηκε και µε τη στροφή από την ιδιωτική εκπαίδευση στη δηµόσια

σε παγκόσµιο επίπεδο. Από το 1870 έως το 1970 τα περισσότερα συστήµατα εξ

αποστάσεως ήταν ιδιωτικά και χρησιµοποιούσαν τον όρο <<σπουδές δι’

αλληλογραφίας>>, κατ΄ οίκον σπουδές ή εξωτερικές σπουδές. Στις µέρες µας πολλές

κυβερνήσεις προσπαθούν να εισαγάγουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο

εκπαιδευτικό τους σύστηµα σαν συµπλήρωµα στη συµβατική εκπαίδευση. Στα τέλη της

δεκαετίας του 90 έχει εξαπλωθεί σε πολλά εκπαιδευτικά συστήµατα. Οι κυβερνήσεις

πολλών κρατών δε διαθέτουν χρηµατικά ποσά για την ανέγερση κτιρίων ακόµα και αν

είχαν δε θα επένδυαν τα ποσά αυτά σε κτίρια. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση µπορεί να

δώσει τη λύση σε τέτοιες περιπτώσεις. Το 1995 υπήρχαν δέκα συστήµατα εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης από κρατικά ιδρύµατα µεγάλου κύρους εξαιρετικής

ποιότητας. Έχουµε στην Κίνα το δίκτυο CCTVU1, στην Τουρκία το Πανεπιστήµιο

Ανατολίας, στη Γαλλία το CNED2 , στην Ινδονησία το πανεπιστήµιο Terbuka, στην

Ταϋλάνδη το ανοικτό Πανεπιστήµιο Sukkothai Thamatirat, στην Ινδία το ανοικτό

πανεπιστήµιο Indira Ghandhi,στην Κορέα το εθνικό ανοικτό πανεπιστήµιο, στο

Ηνωµένο Βασίλειο το Ανοικτό Πανεπιστήµιο, στην Ισπανία το UNED3, στη

Νοτιοαφρικανική Ένωση το UNISA4. Μεταξύ των ετών 1996 και 2000 η εξ

αποστάσεως εκπαίδευση παρέχεται σαν συµπλήρωµα στα σχολεία, τα κολέγια και τα

πανεπιστήµια. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 στις ΗΠΑ γίνονται µαθήµατα µε

αλληλογραφία, από την τηλεόραση, τηλεδιασκέψεις, γραφικά ήχου, καλωδιακά δίκτυα

και δίκτυα υπολογιστών. Η δορυφορική τηλεδιάσκεψη χρησιµοποιείται από πολλές

αµερικάνικες εταιρείες µε 60.000 ιστοσελίδες το 1995.

Στην Κίνα η εξ αποστάσεως εκπαίδευση χαρακτηρίζεται από µαθήµατα δι’

αλληλογραφίας στις αρχές της δεκαετίας του 1900. Προγράµµατα από την τηλεόραση

ξεκίνησαν στις αρχές του 1960, αποδιοργανώθηκαν στη διάρκεια της Μορφωτικής

1 Central Chinese Television University (CCTVU) 2 Centre National d’ Enseignement a Distance (CNED) 3 Universidad Nacional de Educacion a Distancia (UNED) 4 University of South Africa (UNISA)

10

Επανάστασης και ξανάρχισαν το 1979. Το σηµερινό σύστηµα έχει τη µορφή δικτύου

που περιλαµβάνει ένα κεντρικό ανοικτό πανεπιστήµιο στο Πεκίνο το οποίο είναι

υπεύθυνο για την ανάπτυξη των προγραµµάτων και 43 ανοικτά πανεπιστήµια σε κάθε

επαρχία και µεγάλο δήµο (Keegan, 2001). Στη Γαλλία η πολιτεία παρενέβει

καθοριστικά στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μετά την εισβολή των Γερµανών στη

Γαλλία το 1939 ιδρύθηκε το Εθνικό Κέντρο Εκπαίδευσης δι’ Αλληλογραφίας

προκειµένου να προσφέρει µαθήµατα µε αλληλογραφία σε παιδιά σχολικής ηλικίας σε

δυσπρόσιτες περιοχές. Τώρα το Κέντρο είναι το µεγαλύτερο δηµόσιο εκπαιδευτικό

ίδρυµα στην Ευρώπη και παρέχει τίτλους σπουδών από την πρωτοβάθµια,

δευτεροβάθµια, επαγγελµατική και τεχνική εκπαίδευση ως την εκπαίδευση καθηγητών

καθώς και διπλώµατα πανεπιστηµιακού επιπέδου. Στη Γαλλία δεν υπάρχει ανοικτό

πανεπιστήµιο. Οι περισσότεροι ακολουθούν τα συµβατικά πανεπιστήµια και οι άλλοι

εγγράφονται σε ιδιωτικά ινστιτούτα.

Μετά από την αναφορά αυτή στα διάφορα συστήµατα εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε

όλο τον κόσµο, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι

ένα εξελισσόµενο πεδίο στην ανάπτυξη του οποίου συνέτεινε η ανάπτυξη των

τηλεπικοινωνιών κατά την τελευταία δεκαετία. Σηµαντικό ρόλο παίζει η παγκόσµια

κινητή τηλεφωνία, η <<εικονική αίθουσα διδασκαλίας>> µέσω δορυφόρου, το

αµφίδροµο βίντεο, η τηλεδιάσκεψη µε δυνατότητα εικόνας και τα πολυµέσα, η

δυνατότητα videoconferencing, το ISDN, το διαδίκτυο. Η εκπαίδευση από απόσταση

ακολούθησε τα παρακάτω στάδια. Στην αρχή έχουµε τα µαθήµατα µε αλληλογραφία.

Τα µαθήµατα, το βοηθητικό υλικό καθώς και οι απαντήσεις µεταφέρονταν µε το

ταχυδροµείο. Υπάρχει και σήµερα η µέθοδος αυτή αλλά το εκπαιδευτικό υλικό έχει

εµπλουτισθεί µε βιντεοκασέτες, κασέτες ήχου κι ίσως και κάποια αρχεία σε δισκέτες

και cds. Σε επόµενη φάση ακολουθεί η εκπεµπόµενη εκπαίδευση (Broadcast

Education). Με τη µέθοδο αυτή παρουσιάζονται µαθήµατα µέσω τηλεόρασης ή

ραδιοφώνου. Μέσα από µαγνητοσκοπηµένες ή ζωντανές εκποµπές µε φόντο κάποιο

γραφείο παραδίδονταν µαθήµατα σε συνέχειες µέσα από µια σειρά εκποµπών. Η

µετάδοση της πληροφορίας ήταν µονόδροµη. Στη συνέχεια έχουµε την εκπαίδευση και

επιµόρφωση µέσω υπολογιστή το λεγόµενο Computerised Education and Training.

Στην περίπτωση αυτή ο υπολογιστής παρέχει την πληροφορία µέσω κάποιων

προγραµµάτων που παρουσιάζονται στην οθόνη του υπολογιστή. Οι υπολογιστές

µπορεί να συνδέονται σε δίκτυο ή να είναι µεµονωµένοι. Η εκπαίδευση βασιζόµενη σε

υπολογιστές (Computer Based Training – CBT) και οι οδηγίες µέσω υπολογιστή

11

(Computer Aided Instruction – CAI) αποτελούν ένα τρόπο µάθησης που γίνεται όλο και

πιο δηµοφιλής. Τέλος έχουµε την εκπαίδευση από απόσταση µέσω internet. Σ’ αυτή την

περίπτωση δεν έχουµε µονόδροµη µετάδοση πληροφορίας αλλά µία αλληλεπίδραση

ανθρώπου µηχανής. Είναι η εκπαίδευση Web Based Training – WBT όπου δίνει την

ευκαιρία στον καθένα να επισκεφθεί οποιαδήποτε γωνία του πλανήτη.

Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχουµε µία απρόσωπη µορφή επικοινωνίας την οποία

επιτυγχάνει η τεχνολογία. Τα εξ αποστάσεως συστήµατα µπορούν να σταθούν

παράλληλα στη συµβατική εκπαίδευση και να προσπαθούν να ενεργοποιήσουν το

µαθητή πώς να µαθαίνει µόνος του και πώς να λειτουργεί αυτόνοµα προς µία πορεία

εύρεσης, αυτοµάθησης και γνώσης.

1.2 Ορισµοί Γύρω στα τέλη του 1970 δόθηκε για πρώτη φορά ο ορισµός της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης. Στη δεκαετία του 80 αυξήθηκε ραγδαία η βιβλιογραφία της, εκδόθηκαν

επιστηµονικά περιοδικά και αναπτύχθηκε η έρευνα σε κλάδους όπως ο σχεδιασµός

προγράµµατος, η οικονοµία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, οι υπηρεσίες υποστήριξης

των σπουδαστών και τα διάφορα µέσα που χρησιµοποιούνται. Στα µέσα της δεκαετίας

του 80 έκαναν την εµφάνισή τους τα πρώτα προγράµµατα που χορηγούσαν

πανεπιστηµιακό τίτλο. Κρίθηκε αναγκαίο η διευκρίνιση των παρακάτω όρων πριν

δώσουµε τον ορισµό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Συµβατική Εκπαίδευση

Ο όρος αυτός αναφέρεται στην τυπική εκπαίδευση, στην αίθουσα διδασκαλίας στο

πλαίσιο ενός σχολείου, ενός κολεγίου ή ενός πανεπιστηµίου όπου ο διδάσκων και ο

διδασκόµενος βρίσκονται µαζί µε τη φυσική τους παρουσία στον ίδιο χρόνο και στον

ίδιο τόπο (Keegan, 2001). Η συµβατική εκπαίδευση είναι αυτή που παρέχεται κατά τη

διάρκεια της φοίτησής µας στο δηµοτικό, γυµνάσιο, λύκειο, πανεπιστήµιο.

Μη συµβατική Εκπαίδευση

Υπονοείται ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι µη συµβατική εκπαίδευση µε την

έννοια ότι δεν πληροί τους παραδοσιακούς τρόπους εκπαίδευσης. Αυτό είναι

λανθασµένη εντύπωση αφού υπάρχουν απόφοιτοι Ανοικτών Πανεπιστηµίων οι οποίοι

είναι εξίσου επαρκείς όσον αφορά στην ποιότητα παροχής εκπαιδευτικών

προγραµµάτων όπως και αυτοί των συµβατικών πανεπιστηµίων. Παρόλα αυτά δεν έχει

12

εξαλειφθεί το αίσθηµα ότι µόνο η πρόσωπο µε πρόσωπο διδασκαλία σε µία αίθουσα

µπορεί να είναι η έγκυρη πηγή γνώσεων.

Ανοικτή Εκπαίδευση

Μπορεί να θεωρηθεί ότι οι όροι εξ αποστάσεως και ανοικτή εκπαίδευση είναι

ταυτόσηµοι. Όµως η λέξη ανοικτή µπορεί να πάρει διάφορες έννοιες συνεπώς δεν

µπορούµε να πούµε ότι ταυτίζονται. Υπάρχουν πολλά πανεπιστήµια που εφαρµόζουν εξ

αποστάσεως συστήµατα και έχουν κλειστές και αυστηρές δοµές πράγµα που σηµαίνει

ανελαστικό χρόνο παράδοσης εργασιών, κλειστές ηµεροµηνίες εγγραφής, ανελαστικά

σχήµατα αξιολόγησης. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι ούτε ανοικτή ούτε

κλειστή είναι απλώς µία µορφή εκπαίδευσης που µπορεί να παρέχει και ανοικτά και

κλειστά προγράµµατα

Επίσης όταν λέµε ανοικτή εκπαίδευση εννοούµε υποστήριξη από τους συναδέλφους

εκπαιδευόµενους ή από τον εκπαιδευτή ανεξάρτητη από χρονικούς περιορισµούς

(ασύγχρονα) – και τόπο (αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε φορητούς υπολογιστές).

Σηµαντική είναι και η πρόσβαση σε υλικό όπου και όπως απαιτείται, πρόσβαση σε

εθνικές και διεθνείς έρευνες και απόψεις. Ακόµα η ανοικτή εκπαίδευση συµβάλλει στην

αύξηση της ενεργητικής και αυτόνοµης συµπεριφοράς των µαθητών, υποστηρίζει

ρυθµούς µάθησης που δίνουν ελαστικότητα στον εκπαιδευόµενο (http://www.pi-

schools.gr/hdtc/material/ict/ict2.htm).

Ευέλικτη Εκπαίδευση

Η ευέλικτη εκπαίδευση µπορεί να ταυτισθεί µε την ανοικτή εκπαίδευση διότι η

ευέλικτη είναι ένα σύστηµα που δίνει τη δυνατότητα στον ενδιαφερόµενο να σπουδάσει

αυτό που θέλει όποτε το θέλει και όπως επιθυµεί. Αυτές οι αρχές µπορούν να

εφαρµοστούν και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τότε οι ενδιαφερόµενοι µπορούν

να επιλέξουν πού θα σπουδάσουν (π.χ. στο σπίτι, σε κάποιο ίδρυµα ή εταιρεία, σε

κάποιο κέντρο κατάρτισης).

Εκπαίδευση Ενηλίκων

Σε αυτό το είδος εκπαίδευσης οι διδασκόµενοι είναι ενήλικες ενώ στην εξ αποστάσεως

εκπαίδευση µπορεί να έχουµε και παιδιά ή εφήβους. Στην εκπαίδευση ενηλίκων

υφίσταται η έννοια της οµάδας ενώ στην εξ αποστάσεως όχι. Η εξ αποστάσεως

εκπαίδευση δεν έχει φτάσει στα ίδια επίπεδα µε αυτά της εκπαίδευσης ενηλίκων.

Εκπαιδευτική Τεχνολογία

Είναι ο επιστηµονικός κλάδος που εξετάζει την χρήση της τεχνολογίας στην

εκπαίδευση. ∆ιαφέρει µε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση διότι εδώ υπάρχει η άµεση

13

επικοινωνία σπουδαστή µε εκπαιδευτή και επίσης αποτελεί ένα πεδίο εκπαιδευτικής

έρευνας. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση λαµβάνει τα προβλήµατα των σπουδαστών που

βρίσκονται σε απόσταση ενώ η εκπαιδευτική τεχνολογία προσπαθεί να βελτιώσει την

πρόσωπο µε πρόσωπο επικοινωνία.

Εξ αποστάσεως Εκπαίδευση

Πριν επικρατήσει ο όρος αυτός είχαµε µία άλλη ορολογία όπως εκπαίδευση δι’

αλληλογραφίας, σπουδές κατ’ οίκον, ανεξάρτητες σπουδές, εξωτερικές σπουδές, εξ

αποστάσεως διδασκαλία, εξ αποστάσεως µάθηση. Ο ορισµός της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης προέκυψε σαν σύνθεση διαφόρων ορισµών που προϋπήρχαν. Έτσι

εννοούµε τελικά την εκπαίδευση την οποία χαρακτηρίζει η απόσταση του διδάσκοντα

από το διδασκόµενο σε σχεδόν µόνιµη βάση καθ’ όλη τη διάρκεια που θα κρατήσει η

εκπαίδευση. Την εκπαίδευση αυτή χαρακτηρίζει η επίδραση του εκπαιδευτικού

οργανισµού τόσο στο σχεδιασµό όσο και στην προετοιµασία του διδακτικού υλικού και

στη παροχή υπηρεσιών υποστήριξης προς τους διδασκόµενους οι οποίοι είναι

αυτόνοµοι αλλά υποστηρίζονται σε δραστηριότητες που δεν µπορούν να

αντεπεξέλθουν µόνοι τους. Όταν διεκπεραιώσει ο οργανισµός αυτό το ρόλο τότε το

µόνο που κάνει είναι να παρέχει πληροφόρηση. Γίνεται χρήση τεχνικών µέσων –

έντυπου, ακουστικού, οπτικού υλικού ή ηλεκτρονικού υπολογιστή – που συνδέουν το

διδάσκοντα µε το διδασκόµενο και µεταφέρουν το περιεχόµενο του προγράµµατος

σπουδών. Στην περίπτωση αυτή έχουµε αµφίδροµη επικοινωνία ώστε οι διδασκόµενοι

να επωφεληθούν από τον άµεσο διάλογο και την απουσία της οµάδας καθ’ όλη τη

διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτή η τελευταία ιδιαιτερότητα µας οδηγεί σε

µεθόδους εξατοµικευµένης διδασκαλίας. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση µπορεί να

ταυτισθεί µε τη βιοµηχανοποιηµένη διαδικασία παραγωγής αγαθών. Για παράδειγµα

µία εταιρεία που διεκπεραιώνει ταχυδροµικές παραγγελίες µοιάζει σε πολλά µε ένα

εκπαιδευτικό ίδρυµα παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Τα συστήµατα αυτά µπορεί

να έχουν και µικρό κόστος πράγµα φυσικά που εξαρτάται από την ποιότητα της

παρεχόµενης εκπαίδευσης.

1.3 Χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η απόσταση το οποίο αποδέχονται πολλοί µελετητές.

Η επαφή µε τον διδάσκοντα µπορεί να είναι ανύπαρκτη, προαιρετική ή υποχρεωτική.

Τίθεται το ερώτηµα σε κάθε περίπτωση αν η άµεση πρόσωπο µε πρόσωπο

αλληλεπίδραση πρέπει να µην υφίσταται καθόλου, να είναι προαιρετική ή να

14

επιβάλλεται από το ίδρυµα. Είναι σηµαντικό επίσης να κατανοήσουµε το ρόλο του

εκπαιδευτικού οργανισµού σε σχέση µε την προσωπική κατ’ ιδίαν µελέτη στο σπίτι.

Στην περίπτωση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έχουµε µία θεσµοθετηµένη παροχή

εκπαίδευσης ενώ επισηµαίνουµε ότι ο εκπαιδευόµενος µαθαίνει καθηµερινά σε

προσωπικό επίπεδο διαβάζοντας βιβλία, ακούγοντας µία συζήτηση, συζητώντας µε ένα

φίλο και µε χίλιους δύο άλλους τρόπους. Κοινό στοιχείο και στην εξ αποστάσεως και

στην προσωπική κατ’ ιδίαν εκπαίδευση είναι ο εξατοµικευµένος χαρακτήρας.

Σηµαντική επίσης διαφοροποίηση µε τη συµβατική εκπαίδευση είναι η χρήση της

ηλεκτρονικής επικοινωνίας (έντυπο υλικό, τηλεδιάσκεψη5, αναµετάδοση ήχου ή

κινούµενης εικόνας, κ.ά.). Χαρακτηριστικό γνώρισµά της είναι η αµφίδροµη

επικοινωνία. Ο διδασκόµενος δε θα πρέπει να είναι παθητικός δέκτης πληροφοριών και

για το οτιδήποτε, µπορεί να έρχεται σε επαφή µε το ίδρυµα που του προµηθεύει το

εκπαιδευτικό υλικό. Για παράδειγµα, η εκπαιδευτική τηλεόραση δεν παρέχει αυτή την

αµφίδροµη επικοινωνία ούτε και οι ραδιοφωνικές εκποµπές και επίσης ούτε η χρήση

οπτικοακουστικού υλικού που παράγεται ως υλικό για διαλέξεις ή για χρήση στην

αίθουσα διδασκαλίας. Ένα ακόµα χαρακτηριστικό είναι η παρουσία της οµάδας στη

µαθησιακή διαδικασία µέσω της τηλεδιάσκεψης µε ήχο και εικόνα ή µε την

τηλεδιάσκεψη µέσω προσωπικού υπολογιστή. Άρα δεν είναι σαφές αν υπάρχει

εξατοµίκευση στην όλη διαδικασία ή όχι. Είναι σαφές όµως ότι ο σπουδαστής δεν είναι

υποχρεωµένος να ενταχθεί στη µαθησιακή οµάδα. Κάποιες όµως πρόσφατες µορφές

σύγχρονης επικοινωνίας που εισήχθησαν στην εκπαίδευση όπως η µονόδροµη ή

αµφίδροµη µετάδοση κινούµενης εικόνας µέσω δορυφόρου ή συµπιεσµένου σήµατος

βίντεο απαιτούν από τους διδασκόµενους να µετακινούνται από το χώρο τους σε

<<ηλεκτρονικές τάξεις>> σε συγκεκριµένες µέρες και ώρες προκειµένου να

συναντήσουν την οµάδα. ∆εν έχουν διευκρινισθεί ακόµα τα πλεονεκτήµατα και τα

µειονεκτήµατα της απουσίας της µαθησιακής οµάδας από την εξ αποστάσεως

εκπαίδευση η οποία φέρει στοιχεία της θεωρίας της βιοµηχανοποίησης όπως

υποστηρίζουν κάποιοι µελετητές.

Μπορούµε να σηµειώσουµε ότι αρκετοί ορισµοί της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

δίνουν βάση στην ανεξαρτησία, την αυτονοµία και την ελευθερία του διδασκόµενου

πράγµα που δεν αληθεύει όσον αφορά στην αυτονοµία διότι υπάρχουν πολλές φορές 5 Τηλεδιάσκεψη είναι η διαδικασία που παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας σε πραγµατικό χρόνο ατόµων που βρίσκονται σε διαφορετικούς τόπους µε τη χρήση κειµένων, εικόνας και ήχου. Στόχος της

15

αυστηρά καθορισµένες ηµεροµηνίες για την υποβολή εργασιών που βαθµολογεί ο

καθηγητής – σύµβουλος ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και ανελαστικότητα στο

περιεχόµενο του διδακτικού υλικού (Keegan, 2001). Η έννοια της εξατοµίκευσης είναι

αυτή που αντιπροσωπεύει καλύτερα τον ορισµό. Ένα σύστηµα εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης αποσπά τον διδασκόµενο από τη µαθησιακή οµάδα και τον τοποθετεί σε

µία πιο ιδιωτική κατάσταση. Χαρακτηριστικό επίσης είναι η έλλειψη οπτικής επαφής

καθώς στα µάτια καθρεπτίζονται όλα τα βαθύτερα αισθήµατα του ανθρώπου. Γι’ αυτό

το λόγο πολλά από τα συστήµατα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης παρέχουν σεµινάρια

στους διδασκόµενους όταν είναι αναγκαίο ή δυνατότητα επαφής µέσω

τηλεδιασκέψεων. Λόγω όµως του συµπιεσµένου σήµατος βίντεο µε τη βοήθεια του

οποίου οι διδασκόµενοι βλέπουν τον διδάσκοντα θα πρέπει να αναρωτηθούµε για τα

πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα των ηλεκτρονικών συναντήσεων ή των άµεσων

επαφών πρόσωπο µε πρόσωπο.

1.4 Μοντέλα Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

Υπάρχουν διάφορα µοντέλα ΑΑΕ που επικρατούν σε παγκόσµιο επίπεδο κάτω από

τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις:

• Με βάση την εκπαιδευτική προσέγγιση

• Με βάση τη διάκριση σύγχρονων και ασύγχρονων υπηρεσιών

• Με βάση την αντιστοίχηση εκπαιδευτή προς εκπαιδευόµενες περιοχές

1.4.1 Μοντέλο ΑΑΕ µε βάση την εκπαιδευτική προσέγγιση

Μοντέλο Ιδεατής Τάξης

Με την εµφάνιση της τηλεδιάσκεψης µπορεί να γίνει η αναπαραγωγή µίας τάξης µε τον

εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόµενο σε διαφορετικές τοποθεσίες. Στην αρχή είχαµε τη

σύνδεση µόνο δύο διαφορετικών τοποθεσιών. Σήµερα µπορούν οι µαθητές να

αλληλεπιδρούν µε τον καθηγητή τους ή µεταξύ τους από διαφορετικές τοποθεσίες.

Στην ιδεατή τάξη έχουµε το δασκαλοκεντρικό µοντέλο όπως και σε µία κανονική τάξη

όπου ο δάσκαλος είναι αυτός που καθορίζει τις µεθόδους εκπαίδευσης. Οι

εκπαιδευόµενοι παρακολουθούν ατοµικά ή σε οµάδες το µάθηµα σε ένα ή περισσότερα

δωµάτια που είναι κατάλληλα τεχνολογικά εξοπλισµένα. Αυτές οι τηλεδιασκέψεις είναι η πραγµατοποίηση συναντήσεων και συσκέψεων, χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία

16

γίνονται από ειδικούς εκπαιδευτές µε σκοπό την παράδοση του πυρήνα του µαθήµατος.

Το προαιρετικό υλικό εκµάθησης όπως συµπληρωµατικές πληροφορίες, ασκήσεις,

εξάσκηση και θέµατα αυτοαξιολόγησης µπορούν να προσπελασθούν µέσω off – line

τεχνολογιών (λογισµικό ασκήσεων, CD-ROM, video) ή και on – line (FTP, e-

mail)(Μοσχονάς, 1999). Η οργάνωση των περιεχοµένων µπορεί να είναι αρθρωτή και

αποφασίζεται µόνο από τους εκπαιδευτές. Ο τύπος της εκπαίδευσης καθορίζεται

σύµφωνα µε τη διαθεσιµότητα του καθηγητή. Στην τηλεδιάσκεψη όπως όλοι οι µαθητές

συµµετέχουν σε πραγµατικό χρόνο έτσι µπορεί να παραδίδεται και το διδακτικό υλικό

παρόλο που αυξάνεται το κόστος. Οι εκπαιδευόµενοι µπορούν να θέτουν ερωτήσεις

έµµεσα µέσω e-mail ή άλλων µεθόδων οι οποίες µπορούν να χρησιµοποιηθούν και από

τους καθηγητές για την παροχή feedback στους µαθητές. Αυτό είναι ένα

µαθητοκεντρικό µοντέλο. Η αλληλοαξιολόγηση των εκπαιδευόµενων αποτελεί το πιο

δυνατό στοιχείο αξιολόγησης. Ο καθηγητής ανακοινώνει στην τάξη ή τοποθετεί στο

σωστό σηµείο τις ασκήσεις, διαγωνίσµατα ή θέµατα για εκτέλεση. Οι µαθητές αφού τα

ολοκληρώσουν στέλνουν πίσω τις εργασίες τους χρησιµοποιώντας την τεχνολογία που

διαθέτουν (e-mail, FTP). Στο µοντέλο αυτό χρησιµοποιούνται και on-line τεχνολογίες

όπως FTP, W WW, E-MAIL και off-line όπως audio/video tapes, cd-rom συγγραφικό

και διδακτικό λογισµικό.

Το µοντέλο αυτό προσφέρεται για:

• ∆ιανοµή γνώσης σε µεγάλο αριθµό ατόµων

• Ανανέωση γνώσης

• Αύξηση και διαφοροποίηση των feedback των µαθηµάτων.

• Προσπέλαση σε διαφοροποιηµένη πληροφορία σε µικρότερο χρονικό

διάστηµα (Μοσχονάς, 1999).

Μοντέλο Υποστηριζόµενης Αυτοεκµάθησης

Στην περίπτωση αυτή σηµαίνει ότι ο µαθητής είναι συγχρόνως αυτός που παράγει και

που κάνει χρήση του µαθήµατος. Στο µοντέλο αυτό έχουµε τη µαθητοκεντρική

προσέγγιση. Ο µαθητής ανακαλύπτει µόνος του τη γνώση. Το σύστηµα αυτό είναι

κατάλληλο για µεγάλους ανθρώπους µε υψηλό δείκτη εκπαίδευσης και ορισµένο

έλεγχο των ικανοτήτων µελέτης και των ακανόνιστων ωρών εργασίας. Οι δάσκαλοι θα

µπορούσαν να είναι πολύ καλοί µαθητές σε αυτό το µοντέλο που είναι αρκετά ευέλικτο

σε ότι έχει σχέση µε την τοποθεσία της διδασκαλίας που µπορεί να είναι είτε στο χώρο

όλων των συµµετεχόντων στον ίδιο χώρο.

17

εργασίας είτε σε κάποιο εκπαιδευτικό κέντρο. Η ευελιξία αφορά επίσης το περιεχόµενο

του µαθήµατος, το οποίο µπορεί να είναι τµηµατικό και προσαρµοσµένο στις ανάγκες

των µαθητών. Η ευελιξία όµως προϋποθέτει µία υψηλού βαθµού υπευθυνότητα και

αυτοπειθαρχία από µέρους του µαθητή. Το µοντέλο αυτό σηµαίνει αυτονοµία και

ανεξαρτησία παρόλα αυτά υπάρχει ο εκπαιδευτικός φορέας ο οποίος θα παρέχει µία

σειρά από εργαλεία για το υλικό του µαθήµατος, της διδακτικής υποστήριξης και του

συστήµατος αξιολόγησης.

Στόχος του µοντέλου είναι:

• η αυτόνοµη εκµάθηση σύµφωνα µε τα ατοµικά ενδιαφέροντα, ανάγκες,

ρυθµούς,

• η δηµιουργία ατοµικών µονοπατιών και ρυθµών εκµάθησης,

• η διανοµή της γνώσης σε µεγάλο αριθµό ατόµων,

• η ενηµέρωση της περιεχόµενης στα µαθήµατα γνώσης,

• η αύξηση και η διαφοροποίηση των feedback των µαθηµάτων,

• η προσπέλαση σε διαφοροποιηµένη πληροφορία σε συντοµότερο χρονικό

διάστηµα,

• η µεγαλύτερη αλληλεπίδραση ανάµεσα σε δασκάλους και µαθητές µια και

είναι µαθητοκεντρικό µοντέλο (Μοσχονάς, 1999).

Μοντέλο Συνεργατικής Εκµάθησης

Το µοντέλο αυτό εφαρµόζεται σε περιπτώσεις ατόµων που λειτουργούν σαν οµάδα

έχοντας κοινούς στόχους, ενδιαφέροντα, ανάγκες και αποφασίζουν να δουλέψουν µαζί.

Στην πρώτη εικονική συνάντηση (χρησιµοποιώντας e-mail, newsgroup, audio/video

conference) η οµάδα οριοθετεί τις ιδέες της, τους στόχους της και τις δραστηριότητες

που πρέπει να εκτελεσθούν. Από εκεί και πέρα όλοι θα συνεισφέρουν στο τελικό

προϊόν (Μοσχονάς, 1999). Θα υπάρχει µία σχέση επικοινωνίας ένας προς έναν, ένας

προς πολλούς, πολλοί προς πολλοί. Κάθε συµµετέχων θα µπορεί να στέλνει τα

µηνύµατά του και να γράφει ή να διαβάζει τα µηνύµατα των άλλων. Η ροή

επικοινωνίας στο µοντέλο αυτό ακολουθεί είτε οριζόντια είτε κάθετη κατεύθυνση ενώ

στα προηγούµενα µοντέλα ήταν κυρίως κάθετη. Αν και τα άτοµα εγγεγραµµένα στην

οµάδα µπορούν και πρέπει να είναι τόσο δηµιουργοί όσο και χρήστες των δικών τους

και των άλλων µαθηµάτων, µερικές φορές είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός υποστηρικτή

(συχνά ο εκπαιδευτής) ο οποίος διευθύνει τη συζήτηση προτείνοντας νέα θέµατα, νέες

18

κατευθύνσεις για ψάξιµο πληροφοριών, θέτοντας νέες ερωτήσεις σχετικά µε τη δουλειά

που εκτελείται, επιλέγοντας τα µηνύµατα και τους νέους συµµετέχοντες. Η

συνεργαζόµενη εκµάθηση από απόσταση δίνει την ευκαιρία στους µαθητές και στους

εκπαιδευτές να αφήσουν πίσω τους την παραδοσιακή αυτόνοµη θέση τους, χωρίς να

αναγκάζονται να βρεθούν σε κοινό χώρο και χρόνο σε βάρος των επαγγελµατικών και

προσωπικών τους καθηκόντων. Το µοντέλο αυτό µπορεί να κάνει πολύ εύκολα τα

πράγµατα για εκπαιδευτές που εργάζονται είτε σε µεγάλα σχολεία σε τεράστιες πόλεις

ή σε µικρά σχολεία σε αποµακρυσµένες περιοχές. Φέρνει άτοµα κοντά τα οποία δεν

µπορούν να ταξιδέψουν µεγάλες αποστάσεις. Η δουλειά είναι οµαδοκεντρική χωρίς

περιορισµούς όσον αφορά στο χρόνο, στο χώρο και στα προσωπικά προγράµµατα του

καθενός. Αν κάποιος µέσα στην οµάδα χαθεί µπορεί να ζητήσει τη βοήθεια του

εκπαιδευτή και να επανέλθει στη σωστή πορεία. Εκτός από την αυτοαξιολόγηση και

την ετεροαξιολόγηση υπάρχει και η λεγόµενη συναξιολόγηση στην οποία οι

συµµετέχοντες µπορούν να αναλύσουν κριτικά όχι µόνο τι έχουν πετύχει αλλά και πώς

το έχουν πετύχει.

Οι στόχοι αυτού του σεναρίου είναι ότι:

• η εκµάθηση γίνεται συνεργατικά αλλά και αυτόνοµα σύµφωνα µε τα

ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τους ρυθµούς της οµάδας,

• υπάρχει διαµοιρασµός πληροφοριών και εµπειριών,

• η αλληλεπίδραση µεταξύ καθηγητών – µαθητών αυξάνεται.

Αυτό το µοντέλο ενδείκνυται σε περιπτώσεις που το αντικείµενο είναι πρόσφατο θέµα

ή ένα ιδιαίτερα προβληµατικό ή εάν οι εκπαιδευτές ή οι εκπαιδευόµενοι πιστεύουν ότι η

αλληλεπίδραση είναι η βάση της κατασκευής γνώσης (Μοσχονάς, 1999).

Το µοντέλο της υποστηριζόµενης αυτοεκµάθησης ταιριάζει περισσότερο σε

περιπτώσεις όπου υπάρχει περιορισµός χρόνου και χώρου και ο εκπαιδευόµενος έχει

την τάση να δουλεύει ατοµικά. Θεωρείται καλό για ατοµική εµβάθυνση σε ειδικούς

τοµείς. Το µοντέλο της ιδεατής τάξης χρησιµοποιείται σε περιπτώσεις που θέλουµε να

δώσουµε κίνητρο στους µαθητές για ένα συγκεκριµένο αντικείµενο ή να

δηµιουργήσουµε θετικές αντιδράσεις απέναντι στη νέα τεχνολογία.

19

1.4.2 Μοντέλο µε βάση τη διάκριση Σύγχρονων και Ασύγχρονων Υπηρεσιών

Μοντέλο σύγχρονης τηλεκπαίδευσης

Είναι η εκπαίδευση που βασίζεται στο ότι ο φοιτητής και ο εκπαιδευτής επικοινωνούν

µαζί σε πραγµατικό χρόνο. Τα πλεονεκτήµατα αυτής της µεθόδου είναι ότι ο

εκπαιδευόµενος είναι ενεργητικός, έχουµε στιγµιαία αλληλεπίδραση, γρήγορη

ανατροφοδότηση

(http://academic.son.wisc.edu/cnp_orient/OnlineLearning/OnlineLearning.htm).

Μοντέλο σύγχρονης και ασύγχρονης δραστηριότητας τηλεκπαίδευσης

Όταν λέµε ασύγχρονη τηλεκπαίδευση εννοούµε ότι η επικοινωνία εκπαιδευτή –

εκπαιδευόµενου γίνεται σε διαφορετικούς χρόνους µε τη χρήση e-mail, audiotapes,

internet, δυνατότητα διαµοίρασης αρχείων (FTP) και την οµάδα συζήτησης (discussion

group).Tα πλεονεκτήµατα είναι ότι υπάρχει χρόνος για αντίδραση, ευελιξία, αύξηση

της δυνατότητας συµµετοχής. Το µοντέλο σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης

περιλαµβάνει τόσο σύγχρονες όσο και ασύγχρονες δυνατότητες επικοινωνίας και

µετάδοσης εκπαιδευτικού υλικού από εκπαιδευτή προς εκπαιδευόµενους.

Το µοντέλο της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης µας κάνει να ξεφύγουµε από την

παραδοσιακή εκπαιδευτική δραστηριότητα διότι φέρνει σε επαφή εκπαιδευτές και

εκπαιδευόµενους που βρίσκονται σε διαφορετικές αίθουσες επιτρέποντας από την

πλευρά του εκπαιδευτή την παρουσίαση του µαθήµατος και από την πλευρά των

µαθητών την υποβολή ερωτήσεων. Το εκπαιδευτικό υλικό µπορεί να έχει ήδη µοιραστεί

στους µαθητές µε τη µορφή ηλεκτρονικών αρχείων (αποστολή µέσω ηλεκτρονικού

ταχυδροµείου) ή έντυπου υλικού (παραδοσιακό ταχυδροµείο). Όσον αφορά τώρα στο

µοντέλο της σύγχρονης και ασύγχρονης δραστηριότητας η µεταφορά (αποστολή/λήψη)

του εκπαιδευτικού υλικού γίνεται από απόσταση και η επικοινωνία συντελείται µε τη

βοήθεια της σύγχρονης και ασύγχρονης τεχνολογίας. Το υλικό µπορεί να παραδίδεται

µέσω WWW, CD-ROM ή µε τη µορφή έντυπου υλικού, κασετών και βιντεοκασετών.

Τα µέσα που χρησιµοποιούνται για την οργάνωση του εκπαιδευτικού υλικού είναι από

τη µία πλευρά στο µοντέλο της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης σήµα video που µεταδίδεται

ανάµεσα στις δύο αίθουσες. Το video µπορεί να είναι αποκλειστικά <<ζωντανό>>

(εικόνα µόνο από το χώρο του εκπαιδευτή ή να περιλαµβάνει και την αποστολή

µαγνητοσκοπηµένων τµηµάτων (π.χ. παρουσίαση ενός οπτικού ντοκουµέντου σχετικού

µε το µάθηµα). Από την άλλη πλευρά στο µοντέλο σύγχρονης και ασύγχρονης

20

δραστηριότητας χρησιµοποιούνται όλα τα µέσα ηλεκτρονικής πληροφορίας (κείµενο,

εικόνα, ήχος, video) ανάλογα µε τις διαθέσιµες τεχνολογικές δραστηριότητες.

Για το ΜΣΤ οι σύγχρονες υπηρεσίες είναι η χρήση κυρίως video ενώ για το ΜΣΑ∆

είναι η επικοινωνία µε χρήση απλού διαλόγου (chat), η επικοινωνία µε χρήση οµιλίας

(audio conferencing), η επικοινωνία µε χρήση τηλεδιάσκεψης (video conferencing), η

δυνατότητα διαµοίρασης αρχείων από όλους προς όλους τους συµµετέχοντες στην

εικονοδιάσκεψη, η δυνατότητα διαµοίρασης εφαρµογής από τον εκπαιδευτή προς τους

εκπαιδευόµενους µε πρόσθετη δυνατότητα επέµβασης των εκπαιδευόµενων στη ροή

παρουσίασης της εφαρµογής (συνεργασία) εφόσον το επιτρέψει ο εκπαιδευτής, η

δυνατότητα χρήσης whiteboard από µέρους του εκπαιδευτή.

1.4.3 Μοντέλο µε βάση την αντιστοίχηση εκπαιδευτή προς εκπαιδευόµενες

περιοχές

Μονόδροµη επικοινωνία :αντιστοίχηση µιας εκπαιδευτικής περιοχής προς πολλές

εκπαιδευόµενες περιοχές

Στην περίπτωση αυτή έχουµε µονόδροµη αλλά και ταυτόχρονη εκποµπή πληροφορίας

µε τη µορφή εικόνας, ήχου ή δεδοµένων από τον εκπαιδευτή προς όλους τους

εκπαιδευόµενους σε όλες τις περιοχές. Ο τύπος αλληλεπίδρασης στηρίζεται συνήθως σε

απευθείας µετάδοση εικόνας /ήχου (Μοσχονάς, 1999). Όλοι οι εκπαιδευόµενοι µπορούν

και βλέπουν τον εκπαιδευτή ενώ ο εκπαιδευτής δεν µπορεί να τους βλέπει.

Αµφίδροµη επικοινωνία : αντιστοίχηση µιας εκπαιδευτικής περιοχής προς µια

εκπαιδευόµενη περιοχή

Στην περίπτωση αυτή έχουµε αµφίδροµη και ταυτόχρονη εκποµπή της πληροφορίας.

Γίνεται απευθείας µετάδοση εικόνας και ήχου ανάµεσα στις δύο πλευρές κάνοντας

χρήση της υπηρεσίας τηλεδιάσκεψης. Εδώ και ο εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόµενοι

είναι σε θέση να βλέπουν και να ακούν ο ένας τον άλλο.

Μερική αµφίδροµη επικοινωνία : αντιστοίχηση µιας εκπαιδευτικής περιοχής προς

πολλές εκπαιδευόµενες περιοχές

Έχουµε ταυτόχρονη εκποµπή πληροφορίας από τον εκπαιδευτή προς όλους τους

εκπαιδευόµενους όλων των περιοχών. Ταυτόχρονα επιλέγεται µόνο µία εκπαιδευτική

περιοχή µε την οποία ο εκπαιδευτής έχει αµφίδροµη επικοινωνία (ήχου και εικόνας)

(Μοσχονάς, 1999). Η επιλογή της εκπαιδευτικής περιοχής µπορεί να µεταβάλλεται

κατά τη διάρκεια µίας συνεδρίας τηλεκπαίδευσης έτσι ώστε ο εκπαιδευτής να

21

αλληλεπιδρά µε όλες τις εκπαιδευόµενες περιοχές. Οι εκπαιδευόµενοι µπορούν να

βλέπουν τον εκπαιδευτή τους ενώ εκείνος είναι σε θέση να βλέπει και να αλληλεπιδρά

µόνο µε µία εκπαιδευτική περιοχή.

Αµφίδροµη επικοινωνία µεταξύ όλων των περιοχών

Η εκποµπή πληροφορίας είναι ταυτόχρονη προς όλες τις περιοχές. Αλληλεπίδραση

µπορεί να υπάρχει όχι µόνο µεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενων αλλά και µεταξύ

εκπαιδευόµενων περιοχών. Έτσι ο εκπαιδευτής µπορεί να βλέπει και να ακούει όλες τις

οµάδες εκπαιδευόµενων και από την άλλη πλευρά όλοι οι εκπαιδευόµενοι µπορούν να

αλληλεπιδρούν µέσω εικόνας και ήχου όχι µόνο µε τον εκπαιδευτή ή τους εκπαιδευτές

αλλά και µεταξύ τους. Ο τύπος αυτός αλληλεπίδρασης χρησιµοποιείται για την

ανταλλαγή υπολογιστικών δεδοµένων ανάµεσα σε συνεργαζόµενες οµάδες. Πέρα από

τη χρήση δικτύου υπολογιστών µπορεί να χρησιµοποιηθεί video αλλά και ήχος

υποστηριζόµενα είτε από ένα κύκλωµα καλωδιακής τηλεόρασης είτε από λογισµικό

τηλεδιάσκεψης.

1.5 Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα της εκπαίδευσης από απόσταση

Θα µπορούσαµε να πούµε ότι το παραδοσιακό σύστηµα εκπαίδευσης έχει κάποιους

περιορισµούς όπως υποχρέωση σε εισαγωγικές εξετάσεις που είναι αρκετά

ανταγωνιστικές, περιορισµό στην ηλικία συνήθως από 18 έως 23 ετών. Επίσης υπάρχει

υποχρέωση παρουσίας του σπουδαστή στην αίθουσα και η πορεία του µαθήµατος

καθορίζεται από τον εκπαιδευτή και µόνο. Αντιθέτως, η εκπαίδευση από απόσταση

χαρακτηρίζεται από ευελιξία όσον αφορά στην προσβασιµότητα. Υπάρχουν αρκετές

περιοχές που είναι αποµακρυσµένες και αποµονωµένες και η ΑΑΕ βοηθάει έτσι, στο να

δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους.

Αποτελεί ένα τεχνολογικό εργαλείο που µπορεί να συνεισφέρει στην επίλυση κάποιων

προβληµάτων της εκπαίδευσης και της βελτίωσης της παραγωγικότητας και

ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων µέσω της κατάρτισης στελεχών. Αναφέρεται σε ένα

σύνολο από εφαρµογές και δικτυακές τεχνολογίες που µπορούν να εφαρµοστούν από

ενδιαφερόµενους φορείς και οργανισµούς για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής

διαδικασίας (Αυγουλέα & Γκούβρου, 1999). Επιπροσθέτως, δίνεται η ευκαιρία στον

εκπαιδευόµενο να επιλέξει το χρόνο και το ρυθµό της µάθησης καθώς και να έχει µία

συνεχιζόµενη κατάρτιση και εκπαίδευση για τη βελτίωση των ικανοτήτων του. Θα

µπορεί να είναι εύκολη και άµεση η διασύνδεση ατόµων και οµάδων µε εξωτερικές

πηγές γνώσεων (ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, µουσεία κ.λπ.). Με αυτό τον τρόπο

22

ενθαρρύνεται η συνεργασία που από µόνη της αποτελεί µία καλή εκπαιδευτική τεχνική.

Ο τρόπος εκµάθησης µπορεί να ενταχθεί στο πρόγραµµα εργασίας και συνεπώς να

υπάρχει καλύτερο αποτέλεσµα τη στιγµή που αυτό που θα µαθαίνει κάποιος θα

σχετίζεται µε αυτό το αντικείµενο που εργάζεται ή που θα εργαστεί. Εξοικονοµείται

παράλληλα χρόνος από τη στιγµή που δε γίνονται µετακινήσεις προς και από τα

εκπαιδευτήρια. Ο εκπαιδευόµενος επιλέγει µόνος του τον τόπο και το χρόνο που θα

µάθει. Συνεπώς, έχουµε µία µείωση των εξόδων για τις µετακινήσεις ή για την αγορά

του εκπαιδευτικού υλικού καθώς επίσης και µη ύπαρξη κόστους όσον αφορά στην

ανέγερση και στη συντήρηση κτιρίων που απαιτεί η συµβατική εκπαίδευση. Αυτή η µη

ύπαρξη του προβλήµατος της απόστασης έχει διευκολύνει αρκετά τους εκπαιδευτές οι

οποίοι σπαταλούν λιγότερο χρόνο στις µετακινήσεις και επικεντρώνονται στον

καθοδηγητικό τους ρόλο. Κάτι αρκετά σηµαντικό, είναι ότι οι εκπαιδευτές µπορεί να

εργάζονται ταυτόχρονα και µε αυτό τον τρόπο δε φεύγουν από το χώρο εργασίας τους

µε αποτέλεσµα να είναι χρήσιµοι σε δύο ξεχωριστούς χώρους.

Όσον αφορά τώρα τον αριθµό των εκπαιδευόµενων που µπορούν να συµµετέχουν σε

ένα πρόγραµµα υπάρχει µία ελαστικότητα. Συγκεκριµένα σε δηµοφιλή θέµατα µπορεί

να υπερκεραστεί ο περιορισµός του διαθέσιµου χώρου ενώ σε πιο σπάνια θέµατα

µπορεί να συµπληρωθεί πιο εύκολα ο αριθµός συµµετεχόντων που θα κάνουν πιο

οικονοµική την υλοποίηση του προγράµµατος εκπαίδευσης (Αποστολάκης, 2004). Κάτι

που λείπει από την παραδοσιακή εκπαίδευση και µπορούµε να τη βρούµε στην ΑΑΕ

είναι η ελεύθερη επιλογή και συνειδητή απόφαση για την παρακολούθηση µαθηµάτων

από µέρους των σπουδαστών. ∆εν υπάρχει η µονόπλευρη πορεία εκµάθησης που

ξεκινάει από τον εκπαιδευτή και καταλήγει στον εκπαιδευόµενο.

Παρόλα τα θετικά αποτελέσµατα έχουµε να αντιµετωπίσουµε και κάποια

µειονεκτήµατα της ΑΑΕ Ο εκπαιδευόµενος µελετάει µόνος του και δεν έχει τη

δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων προς τον εκπαιδευτή. Οι εκπαιδευόµενοι δε

γνωρίζουν τη δική τους πρόοδο σε σύγκριση µε την πρόοδο των συναδέλφων τους και

δεν αναπτύσσεται έτσι ανταγωνισµός που συνήθως επικρατεί στα πλαίσια µίας οµάδας.

Η επικοινωνία είναι απρόσωπη και δεν υπάρχει ο << ενθουσιασµός>> που µπορεί να

εµπνεύσει ο εκπαιδευτής στους σπουδαστές (Αποστολάκης, 2004). Υπάρχει επίσης η

λεγόµενη <<τεχνοφοβία>> στο χειρισµό των νέων τεχνολογιών κάποιων εκπαιδευτών

διότι οι διδακτικές απαιτήσεις στην ηλεκτρονική τάξη είναι αρκετές και διαφέρουν από

αυτές τις συµβατικής τάξης. Η εισαγωγή περιβαλλόντων ΑΑΕ στη διαδικασία

εκπαίδευσης και επαγγελµατικής κατάρτισης συνεπάγεται πολλές φορές τα κόστη που

23

υπεισέρχονται να είναι αρκετά µεγάλα και έξω από τις προθέσεις που έχουν οι

εκπαιδευτικοί οργανισµοί και µεµονωµένα άτοµα.

Για τη λύση της αδυναµίας υποβολής ερωτήσεων υπάρχει κατάλληλο εκπαιδευτικό

υλικό που είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που παρέχεται στη συµβατική

εκπαίδευση. Υπάρχει ειδικός σχεδιασµός υλικού µε τρόπο ώστε ο εκπαιδευόµενος να

µπορεί να βρει λύση στα ερωτήµατά του χωρίς την άµεση βοήθεια του εκπαιδευτή. Η

χρήση των υπολογιστών στην παρουσίαση εκπαιδευτικού υλικού και η χρήση δικτύων

επικοινωνίας (π.χ. internet) για την εξασφάλιση της επικοινωνίας και τη δηµιουργία

περιβάλλοντος οµάδας στους εκπαιδευόµενους είναι πολύ βασική (Αποστολάκης,

2004). Οι υπολογιστές µπορούν όχι µόνο να χρησιµοποιηθούν για την αποθήκευση

εκπαιδευτικού υλικού αλλά επιτρέπουν την κατασκευή υλικού που µπορεί να

προσαρµόζεται στις ανάγκες του χρήστη και να τον βοηθά µε άµεσες παραποµπές

(hyperlinks) σε βοηθητικά κείµενα. Επίσης, µπορούν να απλοποιήσουν την πλοήγηση

του εκπαιδευόµενου µέσα στο εκπαιδευτικό υλικό. Το δεύτερο µεγάλο πλεονέκτηµα

των υπολογιστών είναι ότι µε τη χρήση δικτύων διευκολύνουν την επικοινωνία µεταξύ

του εκπαιδευτή και των εκπαιδευοµένων καθώς και την επικοινωνία των

εκπαιδευοµένων µεταξύ τους.

1.6 Μέθοδοι και εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

Τα στοιχεία που διαφοροποιούν τις διάφορες µεθόδους στην ΑΑΕ είναι το µέσο για τη

µετάδοση της πληροφορίας άρα και την παροχή γνώσεων προς τον εκπαιδευόµενο. Το

µέσο έχει αρκετές δυνατότητες ώστε να υποστηρίξει ένα ή περισσότερα διδακτικά

µοντέλα (εξατοµικευµένη διδασκαλία, οµαδική διδασκαλία κ.ά.) Ειδοποιός διαφορά

µεταξύ των µεθόδων είναι, και η µορφή και η δοµή του εκπαιδευτικού υλικού καθώς

και η σχέση που αναπτύσσει ο εκπαιδευόµενος µε το εκπαιδευτικό υλικό (παθητική,

διαδραστική). Επίσης, το κόστος και τα στοιχεία που το διαµορφώνουν κάνουν τη

διαφορά στις µεθόδους.

Σε µία λιγότερο απαιτητική µέθοδο η παρεχόµενη γνώση διατίθεται σαν ένα σύνολο

από εγχειρίδια σε έντυπη µορφή. Το µοντέλο για το οποίο στην εργασία αυτή είναι ένα

µοντέλο εξατοµικευµένης διδασκαλίας που µπορεί να περιλαµβάνει περιοδικές

συναντήσεις ή σεµινάρια όπου συµµετέχουν οι εκπαιδευόµενοι που ακολουθούν το ίδιο

πρόγραµµα. Μία πιο εξελιγµένη µορφή της προηγούµενης µεθόδου είναι αυτή όπου

γίνεται χρήση των µέσων επικοινωνίας (ραδιόφωνο, τηλεόραση,video). Σ’ αυτή την

περίπτωση έχουµε µοντέλα οµαδικής διδασκαλίας. Εισάγεται το εποπτικό στοιχείο

24

λόγω του συνδυασµού εικόνας και ήχου. Υπάρχει εδώ η δυνατότητα καταγραφής και

επαναχρησιµοποίησης του υλικού. Στη συνέχεια, έχουµε την εξέλιξη των υπολογιστών

που εµπλουτίζουν τις µεθόδους από απόσταση.

Τα πιο απλά προγράµµατα κατάρτισης που βασίζονται στον Η/Υ (Computer Based

Training – CBT) χρησιµοποιούν τα cd-rom επειδή έχουν µεγάλη χωρητικότητα. Για να

επιτευχθούν οι στόχοι της ΑΑΕ θα πρέπει να δηµιουργηθούν οι κατάλληλοι χώροι οι

οποίοι µε µια σωστή διαµόρφωση θα παρέχουν τη δυνατότητα βέλτιστης εικόνας και

ήχου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο φωτισµό, στην ακουστική καθώς και

ηχοµόνωση του χώρου για να µην υπάρχουν προβλήµατα στην ποιότητα των

µεταδιδόµενων εικόνων και ήχου. Ο κατάλληλος εξοπλισµός θα πρέπει να έχει ένα

σταθµό εργασίας, κάµερα, κάρτα γραφικών, κάρτα ήχου, µικρόφωνα, ηχητικό σύστηµα.

Τις τεχνολογίες που θα χρησιµοποιήσουµε θα είναι, η υπηρεσία του ηλεκτρονικού

ταχυδροµείου, η υπηρεσία ειδήσεων η οποία είναι ένα σύνολο από ηλεκτρονικούς

πίνακες ανακοινώσεων όπου κάθε χρήστης µπορεί να στείλει τις δικές του

ανακοινώσεις και να διαβάσει τις ανακοινώσεις άλλων, το WWW, υπηρεσία

συνδιάλεξης µε γραπτά µηνύµατα σε πραγµατικό χρόνο, υπηρεσία συνεργασίας από

απόσταση η οποία εντάσσεται στην υπηρεσία τηλεδιάσκεψης και η ίδια η υπηρεσία

τηλεδιάσκεψης. Όταν είµαστε σε δίκτυο δίνουµε ώθηση σε προγράµµατα που

βασίζονται σε αυτό (Web Based Training – WBT). Στην περίπτωση αυτή οι

συµµετέχοντες αυξάνονται και η αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων

αµφισβητείται. Η µεταφορά των προγραµµάτων από απόσταση στο περιβάλλον δικτύου

δίνει στα προγράµµατα εκπαίδευσης από απόσταση την κοινωνική τους διάσταση

επιτρέποντας σε αυτούς που ακολουθούν το ίδιο πρόγραµµα να αλληλεπιδράσουν

µεταξύ τους αλλά και να λειτουργήσουν οµαδικά.

Η εξέλιξη των δικτύων οδήγησε στη µετάδοση ήχου και εικόνας ώστε τα µαθήµατα να

πραγµατοποιούνται σε <<εικονικές τάξεις (τηλετάξεις)>> δηλαδή οι συµµετέχοντες να

επικοινωνούν µεταξύ τους σε πραγµατικό χρόνο όπως στη συµβατική τάξη. Οι µέθοδοι

εκπαίδευσης από απόσταση που δοµούνται γύρω από τεχνολογίες της τηλεµατικής και

επιτρέπουν τη µετάδοση δεδοµένων εικόνας και ήχου, κοινή χρήση εφαρµογών

πολυµέσων αλλά και τη στενή εποπτεία της διαδικασίας από έναν φορέα οργάνωσης

του προγράµµατος αποδίδονται µε τον όρο τηλεκπαίδευση (Αποστολάκης, 2004). Ο

διαχωρισµός των ορισµών φαίνεται στο παρακάτω σχήµα 1.

25

Σχήµα 1: Ερµηνεία της εκπαίδευσης από απόσταση

Πηγή: Φιλοκύπρου Γιώργος, (2002), Εκπαίδευση στην εποχή µας. Η νέα Εκπαιδευτική Πραγµατικότητα,

elearning & e-Collaboration στη Νέα Χιλιετία, 01 Πληροφορική – Centra, Υλικό Ηµερίδας

Η διαδικασία έχει εξελιχθεί και χρησιµοποιούνται ολοκληρωµένα εργαλεία

συνεργασίας και διαχείρισης (Learning Management Systems – LMS) που µπορούν να

παρακολουθήσουν, διαχειριστούν και να συνδέσουν µεταξύ τους προγράµµατα

εκπαίδευσης. Υπάρχουν διαθέσιµα ολοκληρωµένα µαθησιακά περιβάλλοντα γνωστά

και ως πλατφόρµες τηλεκπαίδευσης πάνω στα οποία µπορούν να αναπτυχθούν

προγράµµατα εκπαίδευσης (Αποστολάκης, 2004).

26

Κεφάλαιο 2

Τηλεκπαίδευση

2.1 Χαρακτηριστικά – είδη τηλεκπαίδευσης

Έχοντας δώσει τον ορισµό πιο πάνω θα µπορούσαµε να πούµε ότι η τηλεκπαίδευση

διαφοροποιείται από την συµβατική στο ότι υπάρχει γεωγραφική διαφορά του

διδάσκοντα από τον διδασκόµενο.

Είχαµε επισηµάνει ότι στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχουµε αυτό το χαρακτηριστικό

και θα µπορούσαµε να πούµε ότι αποτελεί ένα εννοιολογικό σύνολο που περιλαµβάνει

επιµέρους διαδικασίες και συστήµατα ως υποσύνολα όπως την τηλεκπαίδευση, την

εκπαίδευση που βασίζεται σε κάποιο δίκτυο και πιο συχνά στο διαδίκτυο και την

εκπαίδευση που βασίζεται στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών (Μελισσά, 2004).

Στην τηλεκπαίδευση πιο συγκεκριµένα, χρησιµοποιούνται νέες τεχνολογίες, το

διαδίκτυο, τα πολυµέσα και τα γνωστά µας µέσα µαζικής επικοινωνίας. Άλλο

χαρακτηριστικό της είναι, ότι χρησιµοποιεί ειδικού τύπου εκπαιδευτικό υλικό το οποίο

συνήθως είναι σε ηλεκτρονική µορφή. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η τηλεκπαίδευση

χρησιµοποιείται σε όλα τα επίπεδα µάθησης που σηµαίνει ότι ο εκπαιδευόµενος µπορεί

να πάρει από το πανεπιστήµιο πτυχίο ίδιας ισχύς µε αυτό που θα αποκτήσει ο

σπουδαστής της συµβατικής εκπαίδευσης. Τέλος οι µαθητές µπορούν να συµµετέχουν

και να επηρεάζουν τη ροή και το περιεχόµενο του µαθήµατος (Μελισσά, 2004).

Η τηλεκπαίδευση µπορεί να διακριθεί σε δύο µορφές, τη σύγχρονη και την ασύγχρονη.

Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί η ατοµική µάθηση όπου η διαδικασία είναι ίδια αλλά για

έναν µόνο µαθητή. Ο εκπαιδευόµενος δεν είναι µέρος µιας τάξης µε άλλους µαθητές

27

και πιθανότατα δεν έχει εκπαιδευτή. Όταν διαπιστώσει ότι χρειάζεται να ανανεώσει τις

γνώσεις του σε ένα θέµα, µπορεί να εντοπίσει το αντίστοιχο εκπαιδευτικό πρόγραµµα

από ένα δικτυακό κατάλογο και να αφοµοιώσει τη γνώση µε το ρυθµό που του

ταιριάζει. Ο εκπαιδευόµενος δεν περιορίζεται χρονικά από τον παροχέα ή εκπαιδευτικό

οργανισµό για τον χρόνο ολοκλήρωσής του (Αποστολάκης, 2004).

Σύγχρονη Εκπαίδευση

Η σύγχρονη εκπαίδευση έχει πολλές οµοιότητες µε την συµβατική εκπαίδευση. Η

διδασκαλία γίνεται όπως πραγµατοποιείται η παραδοσιακή διδασκαλία σε τάξη. Ο

εκπαιδευτής και οι εκπαιδευόµενοι συνδεόµενοι µέσω ενός δικτύου συµµετέχουν σε µία

τάξη (τηλετάξη) παρότι υπάρχει η φυσική απόσταση που τους χωρίζει. Οι

εκπαιδευόµενοι µπορούν να υποβάλουν ερωτήσεις στον εκπαιδευτή και να λάβουν

απαντήσεις την ίδια χρονική στιγµή που τις υπέβαλαν σα να βρίσκονται στον ίδιο χώρο.

Όπως σε µία συµβατική τάξη έτσι και εδώ ο εκπαιδευτής µπορεί να προσαρµόσει το

µάθηµα ανάλογα µε τις ανάγκες των µαθητών και είναι εκείνος λοιπόν που θα

καθορίσει τη ροή του µαθήµατος και τον τρόπο που αυτό θα πραγµατοποιηθεί. Το

πλεονέκτηµα αυτής της µεθόδου είναι ότι µαθητές µε κοινά ενδιαφέροντα µπορούν να

αποκτήσουν γνώσεις ανεξάρτητα µε τη γεωγραφική τους απόσταση. Η σύγχρονη

τηλεκπαίδευση λαµβάνει χώρα εντός ενός δικτυακού συνεργατικού περιβάλλοντος.

Τέτοια συνεργατικά εργαλεία διατίθενται στην αγορά και ανάλογα µε την

πολυπλοκότητά τους µπορεί να επιτρέπουν στο χρήστη να εγγραφεί ηλεκτρονικά, να

επιτρέπουν στους εκπαιδευόµενους να βλέπουν τον εκπαιδευτή, να µπορούν να

λαµβάνουν το λόγο και να συµµετέχουν σε µεταξύ τους συζητήσεις καθώς και σε

συζήτηση µε τον εκπαιδευτή. Τα εργαλεία µπορεί να επιτρέπουν στα µέλη της οµάδας

που βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες να µπορούν ταυτόχρονα να εργάζονται σε

µία εφαρµογή (π.χ. Excel). Επίσης η πλειοψηφία των διατιθέµενων εργαλείων

επιτρέπουν στον εκπαιδευτή να παρουσιάσει µία σειρά διαφανειών σε powerpoint και

να γράφει σηµειώσεις σε πραγµατικό χρόνο. Υπάρχουν εργαλεία µε τη βοήθεια των

οποίων ο εκπαιδευτής µπορεί να ζητήσει από τους εκπαιδευόµενους να απαντήσουν

άµεσα σε µία ερώτηση επιλέγοντας από µία δεδοµένη λίστα απαντήσεων. Υπάρχει

δυνατότητα πολλές φορές ο εκπαιδευόµενος προκειµένου να κάνει µία ερώτηση να

χρησιµοποιήσει το εικονίδιο <<ανάταση χεριού>>, ο εκπαιδευτής να µπορεί να

πλοηγηθεί στο διαδίκτυο, να µπορούν οι µαθητές να επικοινωνούν ιδιωτικά µε άλλους

28

µαθητές ή τον εκπαιδευτή. Τα εργαλεία έχουν εξελιχθεί τόσο ώστε ο εκπαιδευτής να

υποβάλλει σε δοκιµασίες τους µαθητές για να µπορέσει να ελέγξει την πρόοδό τους

Ασύγχρονη Εκπαίδευση

Ασύγχρονη επικοινωνία έχουµε όταν τόσο το µάθηµα όσο και οι επιµέρους

διευκρινήσεις δίνονται σε µη – πραγµατικό χρόνο, αλλά τη χρονική στιγµή που επιλέγει

ο κάθε συµµετέχων.

Η µέθοδος αυτή προτιµάται όταν υπάρχουν δυσκολίες στους εκπαιδευόµενους να

δεσµευτούν χρονικά (περίεργα ωράρια εργασίας, εργασία σε βάρδια, χρονικές

δεσµεύσεις που σχετίζονται µε την οικογενειακή ζωή) (Αποστολάκης, 2004). Η

συνεργασία είναι περιορισµένη σε αυτή την περίπτωση και η µάθηση γίνεται µε τη

βοήθεια της µελέτης κειµένων, της ακρόασης κασετών ή παρακολούθησης video

παρόλα αυτά η ανταλλαγή απόψεων τόσο µε τον εκπαιδευτή όσο και µε τους άλλους

εκπαιδευόµενους είναι εφικτή. Η επικοινωνία γίνεται µε τη χρήση δικτυακών πινάκων

(whiteboard), µηνυµάτων (e-mail) κ.λπ. Επειδή η επικοινωνία δεν γίνεται σε

πραγµατικό χρόνο δεν είναι απαραίτητα τα συνεργατικά εργαλεία πραγµατικού χρόνου

αλλά απαραίτητα είναι κάποια εργαλεία που δίνουν τη δυνατότητα να εγγραφεί κάποιος

δικτυακά, δίνουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευτή να ελέγχει τον αριθµό των

συµµετοχών, τη διάρκεια κάθε επίσκεψης, τις θεµατικές ενότητες που επισκέφτηκε

µέσα σε κάποιο χρονικό διάστηµα, τις επιδόσεις των µαθητών στα test κ.λπ. Η χρήση

ορισµένων εργαλείων επιτρέπει σε ορισµένα περιβάλλοντα που περιέχουν forums να

υποβάλλονται ερωτήσεις σε έναν ειδικό ο οποίος να απαντά σε πολύ µικρό χρονικό

διάστηµα. Η ασύγχρονη εκπαίδευση µπορεί να χωριστεί και στην ηµιαυτόνοµη και στη

συνεργαζόµενη εκπαίδευση. Στην πρώτη περίπτωση, ο µαθητής εργάζεται µε βάση το

εκπαιδευτικό υλικό που συλλέγει µόνος του αλλά επικοινωνεί συχνά µε τον εκπαιδευτή

του. Στη δεύτερη περίπτωση, οι εκπαιδευόµενοι ακολουθούν ένα κοινό εκπαιδευτικό

πρόγραµµα µε άλλους το οποίο έχει καθοριστεί από τον εκπαιδευτή και το

εκπαιδευτικό υλικό επίσης από τον ίδιο.

Έχει πραγµατοποιηθεί και µία άλλη ταξινόµηση µε βάση τον τρόπο αλληλεπίδρασης

µεταξύ των συµµετεχόντων σε ένα πρόγραµµα. Έχουµε λοιπόν:

1) Ένας µόνος του δηλαδή αυτοδιδασκαλία

2) Ένας προς έναν δηλαδή εξατοµικευµένη διδασκαλία

3) Ένας προς πολλούς δηλαδή ένας εκπαιδευτής και πολλοί εκπαιδευόµενοι

29

4) Πολλοί προς πολλούς όταν έχουµε πολλούς εκπαιδευτές και εκπαιδευόµενους και

το πρόγραµµα γίνεται µε οµαδικές εργασίες.

2.2 Βασικά χαρακτηριστικά τηλετάξης

Ως τηλετάξη ορίζεται η αλληλεπίδραση µεταξύ διδάσκοντα/ων και εκπαιδευοµένων

διαµέσου ενός συστήµατος πληροφορικής τηλετάξης όπου οι συµµετέχοντες

(διδάσκοντες, εκπαιδευόµενοι) βρίσκονται σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες.

∆ιδάσκεται συγκεκριµένο γνωστικό αντικείµενο σε προκαθορισµένα χρονικά

διαστήµατα. Η επικοινωνία µεταξύ των συµµετεχόντων θα διεξάγεται µε τη χρήση του

συστήµατος πληροφορικής τηλετάξης και τη χρήση τεχνολογίας δικτύων υπολογιστών

internet/intranet. Οι τηλετάξεις είναι κάποιες τάξεις σχολείων εξοπλισµένες µε

µηχανήµατα για τηλεδιάσκεψη µέσω δικτύου υπολογιστών. Στις τάξεις αυτές, οι

µαθητές συνήθως παρακολουθούν µέσα από οθόνες το µάθηµα που διδάσκει κάποιος

καθηγητής ο οποίος βρίσκεται σε µακρινή περιοχή (http://hellenic-education-

uk.europe.sch.gr/teachers/IDEAteach/news/teleniki.html). Οι συµµετέχοντες στην

τηλετάξη θα συνδέονται χρησιµοποιώντας το κατάλληλο υλικό και λογισµικό στο

υπολογιστικό σύστηµα εξυπηρετητή της τηλετάξης το οποίο θα συντηρείται από τον

οργανισµό που προσφέρει την εκπαιδευτική διαδικασία (Αποστολάκης, 2003a).

∆ιδάσκων ορίζεται αυτός που έχει µία πλήρη κατάρτιση γύρω από το συγκεκριµένο

γνωστικό αντικείµενο και είναι σε θέση να κάνει χρήση της τηλεµατικής προκειµένου

να επιτύχει το έργο του καθηγητή µίας παραδοσιακής τάξης.

Εκπαιδευόµενοι ορίζονται τα άτοµα που επιθυµούν να γνωρίσουν το συγκεκριµένο

αντικείµενο

∆ιαχειριστής της τηλετάξης είναι ο εκπαιδευτικός οργανισµός που έχει εγκαταστήσει

και συντηρεί τον εξυπηρετητή τηλετάξεων

Το σύστηµα πληροφορικής θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα για προετοιµασία υλικού

διδασκαλίας, µεθόδους ελέγχου της γνώσης, αλληλεπίδραση διδάσκοντα – µαθητή και

µαθητή – µαθητή.

2.2.1 ∆οµή Τηλετάξης

Θα πρέπει σε πρώτη φάση όλοι οι συµµετέχοντες να έχουν ένα υπολογιστή

πολυµέσων. Tέτοιοι υπολογιστές πρέπει να διαθέτουν windows 95, 98 microsoft και

corell Office προσαρµοσµένα µε ειδικό λογισµικό για παρουσιάσεις, σύνδεση στο

internet και πολυµέσα. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει ένα σύστηµα τηλεδιάσκεψης µε

30

σήµα video και audio, µία βοηθητική κάµερα που δείχνει τον καθηγητή και κυρίως

κάµερα που δείχνει τους µαθητές. Επιπλέον, θα πρέπει να έχουµε έναν µετατροπέα

ψηφιακών εικόνων σε αναλογικές και αναλογικών σε ψηφιακές και συσκευές βίντεο

VCRs και ψηφιακό βίντεο µε συσκευές DVD ή CD payers για παρουσίαση

βιντεοταινιών ή ταινιών σε CD κατά τη διάρκεια του µαθήµατος. Απαραίτητα είναι και

τα ασύρµατα µικρόφωνα που επιτρέπουν τη µετακίνηση του καθηγητή µέσα στο χώρο

που θα βρίσκεται καθώς και µικρόφωνα σταθερά ένα για κάθε µαθητή τα οποία

ενεργοποιούνται χειροκίνητα κάθε φορά που παρεµβαίνουν οι µαθητές. Τέλος,

απαραίτητα είναι ο εκτυπωτής, φαξ, πολυσυσκευές που εκτυπώνουν και βγάζουν και

φωτοαντίγραφα (http://hellenic-education-uk.europe.sch.gr/teachers/IDEAteach). Ο

εκπαιδευτικός οργανισµός θα πρέπει να εγκαταστήσει ένα τοπικό δίκτυο όπου θα

υπάρχει ένας εξυπηρετητής τηλετάξης και ένας εξυπηρετητής επικοινωνιών (Remote

Access Server). Οι σταθµοί εργασίας θα συνδέονται µε τον εξυπηρετητή τηλετάξης και

αυτόν των επικοινωνιών και οι µαθητές θα επικοινωνούν µε τον διδάσκοντα ή τους

άλλους µαθητές µέσω του τηλεφωνικού δικτύου ή του ISDN δικτύου (Σχήµα 2)

(Αποστολάκης, 2003).

Σχήµα 2: ∆οµή Τηλετάξης

Πηγή: Αποστολάκης Ι. (2003a)

2.2.2 Τεχνολογίες λογισµικών τηλετάξης

Οι σηµαντικότερες τεχνολογίες οι οποίες είναι απαραίτητες είναι:

Ο χρονοπρογραµµατισµός συναντήσεων (Scheduling) Με τη βοήθεια αυτού

προκαθορίζονται οι ώρες διεξαγωγής των µαθηµάτων. Οι συµµετέχοντες θα

εισάγουν τις ελεύθερες ώρες τους και το σύστηµα θα βρίσκει τη τοµή των

31

χρονοπρογραµµάτων και σε περίπτωση µη εύρεσης αυτού θα υπάρχουν

εναλλακτικές λύσεις όπως η ψηφοφορία ή ο καθορισµός από τον διδάσκοντα.

Σύγχρονη ανταλλαγή µηνυµάτων (Chat Conference) Μπορεί να γίνει ανταλλαγή

µηνυµάτων ανά πάσα στιγµή. Εάν κάποιος από τους συµµετέχοντες στείλει µήνυµα

θα εµφανισθεί σε ένα κοινό για όλους τους συµµετέχοντες παράθυρο µαζί την

ταυτότητα του αποστολέα

∆ιαµοιραζόµενος Μαυροπίνακας (Shared Blackboard) Καθένας έχει στην οθόνη

του ένα παράθυρο που είναι ο χώρος των σηµειώσεων (µαυροπίνακας). Οτιδήποτε

γράψει ή σχεδιάσει κάποιος στο δικό του χώρο θα αναπαράγεται στους χώρους

σηµειώσεων των υπολοίπων δίνοντας την αίσθηση του κλασσικού µαυροπίνακα

όπου ο διδάσκοντας γράφει και οι µαθητές µπορούν να δουν τι αυτός γράφει

(Αποστολάκης, 2003a).

Audio and video Conferencing Μπορεί ο κάθε συµµετέχων στην τηλετάξη να

επικοινωνεί µε τον άλλο ακούγοντάς τον ή και βλέποντας τον πολλές φορές. Σ’

αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητος ένας υπολογιστής, ηχεία, κάρτα ήχου, mini

– camera).

2.2.3 Λειτουργικά χαρακτηριστικά λογισµικών τηλετάξης

Το προτεινόµενο σύστηµα πληροφορικής αποτελείται από δύο υποσυστήµατα, το

υποσύστηµα διδάσκοντα και το υποσύστηµα µαθητή.

Υποσύστηµα διδάσκοντα Το λογισµικό αυτό θα πρέπει να υποστηρίζει κάποιες

λειτουργίες όπως:

• Να βλέπει στην οθόνη του ο διδάσκοντας όλους τους µαθητές και να συνοµιλεί µε

έναν ή και περισσότερους από αυτούς

• Να εµφανίζει στους υπολογιστές των µαθητών παρουσιάσεις που έχει προετοιµάσει

ο διδάσκοντας

• Να γράφει στον µαυροπίνακα σηµειώσεις

• Να διανέµει σε ηλεκτρονική µορφή συµπληρωµατικό εκπαιδευτικό υλικό

(φωτογραφίες, γραφήµατα, σηµειώσεις)

• Να ελέγχει ποιος από τους µαθητές µπορεί να γράψει στον µαυροπίνακα σε µία

δεδοµένη χρονική στιγµή.

• Να ρωτάει έναν ή περισσότερους µαθητές.

• Να απαντάει σε ερωτήσεις µαθητών.

32

• Να επιτρέπει στους µαθητές να ζητήσουν το λόγο και να ακουστούν σε ολόκληρη

την τηλετάξη ή µόνο στον διδάσκοντα

• Να χωρίζει τους µαθητές σε οµάδες εργασίας έτσι ώστε να µπορούν να

συνεργαστούν µεταξύ τους για την επίλυση κάποιου προβλήµατος.

• Να εµφανίζει στους υπολογιστές των µαθητών test αξιολόγησης. Οι µαθητές θα

απαντούν και σε πραγµατικό χρόνο οι απαντήσεις θα εµφανίζονται στον

υπολογιστή τους. Έτσι θα κρίνει αν κάποιο τµήµα θα χρειάζεται να επαναληφθεί ή

όχι (Αποστολάκης, 2003a).

Υποσύστηµα µαθητή Το λογισµικό αυτό θα πρέπει να υποστηρίζει τις παρακάτω

λειτουργίες:

• να µπορούν οι µαθητές να δηλώνουν συµµετοχή/παρουσία στην τηλετάξη

• να βλέπουν και να συνοµιλούν µε τον διδάσκοντα και τους άλλους µαθητές

• να παρουσιάζουν στην τηλετάξη εργασίες τους σε µορφή ηλεκτρονικών slides

• να µπορούν να ζητάνε το λόγο

• να απαντούν σε test πολλαπλών επιλογών

• να έχουν πρόσβαση σε συλλογές συµπληρωµατικού εκπαιδευτικού υλικού που θα

βρίσκεται σε επιλεγµένα σηµεία του εξυπηρετητή της τηλετάξης.

Ο οργανισµός θα µπορεί διαµέσου του υποσυστήµατος διαχείρισης των τηλετάξεων να:

• ορίζει τις δοµές των τηλετάξεων

• καθορίζει κωδικούς πρόσβασης των µαθητών στις τηλετάξεις

• συλλέγει παρουσιολόγια

• αναρτά γενικού τύπου ανακοινώσεις (Αποστολάκης, 2003a).

2.2.4 Βήµατα Εκπαιδευτικής ∆ιαδικασίας τηλετάξης

Προκειµένου να πραγµατοποιηθεί το εκπαιδευτικό έργο θα πρέπει να γίνει:

♦ επικοινωνία του µαθητή µε τον εκπαιδευτικό οργανισµό για την παροχή οδηγιών

και κωδικού πρόσβασης στον εξυπηρετητή τηλετάξεων

♦ αρχική σύνδεση του µαθητή µε τον εξυπηρετητή τηλετάξεων προκειµένου να

ενηµερωθεί σχετικά µε την ηµεροµηνία έναρξης των µαθηµάτων, καταχώρησής

του στη συγκεκριµένη τηλετάξη. Γίνεται επίσης και ανάγνωση των ανακοινώσεων

της τηλετάξης

♦ αρχική σύναξη της τηλετάξης, συντονισµός των µαθητών από τον διδάσκοντα,

καθορισµός των ηµεροµηνιών των παραδόσεων (µε χρήση του λογισµικού

33

scheduling), αποστολή στους µαθητές εκπαιδευτικού υλικού σε ηλεκτρονική

µορφή µε χρήση του e-mail

♦ σύνδεση των µαθητών στον εξυπηρετητή τηλετάξεων στις ηµεροµηνίες που

καθορίστηκαν, διεξαγωγή των παραδόσεων, αλληλεπίδραση για την επίλυση

αποριών, διεξαγωγή συζητήσεων, ασκήσεων και αξιολογήσεων

♦ ολοκλήρωση των παραδόσεων. Τελική αξιολόγηση των µαθητών.

34

Κεφάλαιο 3

Μαθησιακά Περιβάλλοντα

3.1 Εισαγωγή

Πριν αναφέρουµε διάφορα πακέτα λογισµικού που παρέχουν τηλεκπαίδευση θα πρέπει

να αναφέρουµε τα διάφορα είδη χρηστών ενός πακέτου.

∆ιαχειριστής, είναι αυτός που δηµιουργεί και υποστηρίζει τους λογαριασµούς των

χρηστών (καθηγητών ή µαθητών) καθώς και δηµιουργεί και διαγράφει µαθήµατα χωρίς

να επηρεάζει τα περιεχόµενα του µαθήµατος.

∆ιδάκων, είναι αυτός που έχει αναλάβει να διαχειρίζεται τα περιεχόµενα του

µαθήµατος, να δηµιουργεί test αξιολόγησης, να ελέγχει την πρόοδο των µαθητών, να

καθορίζει τα επίπεδα πρόσβασης κάθε µαθητή στο µάθηµα κ.λπ.

Εκπαιδευόµενος: κάθε µαθητής δεν έχει τη δυνατότητα να αλλάζει τα περιεχόµενα του

µαθήµατος αλλά µπορεί να έχει διαφορετική εικόνα για το µάθηµα. Κάθε µάθηµα

µπορεί να έχει ένα συγκεκριµένο αριθµό µαθητών

∆εν µπορούµε να αναφέρουµε ποιο από τα πακέτα είναι το καλύτερο διότι το καθένα

προσφέρει διάφορες υπηρεσίες που είναι χρήσιµες αλλά υπάρχουν διάφορα κριτήρια µε

τα οποία µπορούµε να επιλέξουµε το ανάλογο πακέτο. Αρχικά αυτό που πρέπει να µας

απασχολήσει είναι το κόστος αγοράς του πακέτου. Όµως το κόστος κάθε πακέτου θα

εξαρτηθεί από τον αριθµό των µαθηµάτων και τον αριθµό των µαθητών ανά µάθηµα.

Στη συνέχεια, πρέπει να καταγράψουµε τις δραστηριότητες που θέλουµε να

υποστηρίξουµε για να καθοριστεί έτσι και το πακέτο που θα αποκτήσουµε. Επίσης,

απαραίτητη είναι η υποδοµή που υπάρχει και κατά πόσο είµαστε σε θέση να ξοδέψουµε

για την αγορά νέου εξοπλισµού καθώς και εάν κάποιος θέλει να αλλάξει το περιβάλλον

στο οποίο εργάζεται.

3.2 Εµπορικά διαθέσιµα περιβάλλοντα

Στις επόµενες παραγράφους θα περιγράψουµε περιβάλλοντα τα οποία παρέχουν

τηλεκπαίδευση. Θα παρουσιάσουµε και το έργο Corporate Software Engineering

Knowledge Networks for Improved Training of the Work Force - CORONET το οποίο

βελτιώνει αποτελεσµατικά το web-based training του εργατικού δυναµικού

χρησιµοποιώντας τεχνικές εκπαίδευσης µέσω συνεργασίας, χρησιµοποιώντας

35

διαδικασίες που ακολουθούν αρχές που αφορούν τον ήχο του Software Engineering και

γενικά ένα ευέλικτο περιβάλλον µάθησης που στηρίζεται στην αλληλεπίδραση και στο

πώς να διοικούµε. Η ζήτηση για ειδική τεχνολογική εκπαίδευση αναπτύσσεται

δραµατικά. Ο παράγοντας εκπαίδευση σε µία εταιρεία είναι πολύ σηµαντικός όσον

αφορά στην ανταγωνιστικότητα των εταιρειών.

3.2.1 Forum

Το Forum κατασκευάστηκε από το Τέξας A&M University στο Laredo. ∆ιαθέτει ένα

σύστηµα διασκέψεων που επιτρέπει στους υπολογιστές να συνεργάζονται. ∆εν

σχεδιάστηκε για εκπαιδευτικές εφαρµογές αλλά χρησιµοποιείται για τη µετάδοση

εκπαιδευτικού υλικού. Το Forum είναι βασισµένο σε HTML για τοπικό ή µεσαίου

µεγέθους δίκτυο σε παραθυρικό περιβάλλον (windows). Έχει τρία επίπεδα ασφάλειας:

1) ∆εν µπορεί να βρεθεί από µηχανή αναζήτησης του διαδικτύου.

2) Οι χρήστες µπορούν να συνδεθούν δίνοντας το όνοµα και τον κωδικό τους, τον

οποίο έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν.

3) Ο σχεδιαστής κάθε µαθήµατος είναι αυτός που καθορίζει τις άδεις των

συµµετεχόντων. Έχουµε λοιπόν τρία είδη µαθητών:

a) Συνεργάτης αυτός έχει προνόµια ανάγνωσης και τροποποίησης όλων των

άρθρων

b) Συµµετέχων έχει προνόµια ανάγνωσης για όλα τα άρθρα και τροποποίησης

µερικών

c) Παρατηρητής έχει προνόµια µόνο ανάγνωσης των άρθρων.

4) ∆υνατότητα συγγραφής και επεξεργασίας κειµένου από οµάδες χρηστών

5) Μηχανισµό file server

6) Ύπαρξη προτύπων για τη δηµιουργία συσκέψεων

7) Επικοινωνία µε χρήση γραπτών µηνυµάτων σε πραγµατικό χρόνο, όπου ο µαθητής

µπορεί να ποιος άλλος έχει συνδεθεί και να τον προσκαλέσει σε συζήτηση

πραγµατικού χρόνου εκτός της διάσκεψης

8) Υποστήριξη πολλών ανεξάρτητων διασκέψεων

9) ∆υνατότητα διαφορετικών ειδών συνδέσεων όπως:

a) Άνοιγµα νέου αρχείου

b) Επισύναψη γραφικών

c) Σε άλλο αρχείο που υπάρχει

d) Σε άλλο Web site

36

10) ∆υνατότητα στους σχεδιαστές να καθορίσουν τι µπορεί να δει ο κάθε µαθητής από

τη σελίδα του µαθήµατος (http://www.foruminc.com).

Εικόνα 1: Περιβάλλον του Forum

Πηγή: http://www.foruminc.com

37

Εικόνα 2: Περιβάλλον του Forum

Πηγή: http://www.foruminc.com

Εικόνα 3: Περιβάλλον του Forum

Πηγή: http://www.foruminc.com

38

3.2.2 Centra Symposium 4.0 – Centra

Το Centra Symposium είναι η πιο ευρέως διαδεδοµένη λύση για τη µεταφορά

σύγχρονου e-learning στην εταιρεία. Το symposium δίνει τη δυνατότητα σε διάφορους

υπαλλήλους που είναι διεσπαρµένοι σε διάφορα σηµεία, εταίρους και πελάτες να

αλληλεπιδρούν, να συνεργάζονται και να µαθαίνουν σαν να βρίσκονται σε µία τυπική

τάξη σε πραγµατικό χρόνο διότι διαθέτει µία ευέλικτη αρχιτεκτονική ώστε να

εξυπηρετεί απόλυτα τις ανάγκες. Η εφαρµογή µπορεί να υποστηρίξει τηλεσυνεργασία

χρηστών σε πραγµατικό χρόνο καθώς και ασύγχρονη εκπαίδευση µέσα από ένα

ολοκληρωµένο περιβάλλον. Το symposium µπορεί να προσπελαστεί από

συνηθισµένους web browser οι οποίοι τρέχουν πάνω από Windows 95 ή Windows NT.

Το Centra παρέχει τις παρακάτω δυνατότητες:

∆υνατότητα για σχεδιασµό και παράδοση εκπαιδευτικού υλικού µέσω του

παγκόσµιου ιστού (WWW) µε ειδικό εργαλείο ανάπτυξης

∆υνατότητα για συνεργασία µεταξύ εικονικών οµάδων

∆ιαθέτει περιβάλλον για ασύγχρονη µάθηση

Υποστηρίζει σύγχρονη επικοινωνία και εικονική ανάταση χειρών

∆ιαθέτει τάξεις µαθητών και δυνατότητα για συνδιάλεξη

∆ιατηρεί πληροφορίες για προηγούµενα µαθήµατα και δίνει την ευκαιρία για

επανάληψη

Περιλαµβάνει εργαλείο για τη δόµηση µαθηµάτων, για τη διαχείριση, για την

ανάπτυξη Quiz και για την εγγραφή µαθητών από απόσταση

Επιτρέπει στο διδάσκοντα τον έλεγχο της πρόσβασης

Παρέχει µία ασφαλής λύση για τους χρήστες που ξεχνούν τον κωδικό πρόσβασης

µειώνοντας το πλήθος των πηγών που ζητιούνται για να τελειώσει η υποστήριξη

του χρήστη.

Μπορεί να εξετάσει ποιος από τους συµµετέχοντες έχει την ικανότητα να µιλήσει

και αλληλεπιδρά µε τα εργαλεία της συνεργασίας

Επιβεβαιώνει το σύστηµα του κάθε χρήστη διαθέτοντας ακουστικό σύστηµα

(http://www.centra.com).

39

Εικόνα 4: Περιβάλλον του Centra

Πηγή: http://www.centra.com

Εικόνα 5: Περιβάλλον του Centra

Πηγή: http://www.centra.com

40

Εικόνα 6: Περιβάλλον του centra

Πηγή: http://www.centra.com

Οι απαιτήσεις του server είναι:

Windows NT 4.0, server 2000 server/advanced server, Pentium 300 Mhz, 256 MB

RAM, 250MB free disk space

Οι απαιτήσεις του client είναι:

Windows 95, 98, NT 4.0, 2000, Internet Explorer 4.01+, Netscape 4.06+, Pentium 133

MHz, 32 Mb memory, 16 bit sound card, speakers/microphone or headset (Μοσχονάς,

1999).

3.2.3 Web-CT

Το web-CT κατασκευάστηκε από το τµήµα επιστήµης υπολογιστών του Πανεπιστηµίου

British Columbia στον Καναδά. Αποτελεί ένα εργαλείο το οποίο υποστηρίζει τη

δηµιουργία εκπαιδευτικών περιβαλλόντων βασισµένα στο Web. Μπορεί να

χρησιµοποιηθεί για τη δηµιουργία ολόκληρων σύγχρονων µαθηµάτων ή µπορεί να

χρησιµοποιηθεί για να εµπλουτίσει ήδη έτοιµα µε ειδικό εργαλείο που διαθέτει. Το

web-CT µπορεί να προσπελαστεί από συνηθισµένους Web browser. Περιλαµβάνει τις

δυνατότητες για ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, αίθουσες τηλεδιάσκεψης. Το Web-CT

παρέχει τις παρακάτω δυνατότητες στους µαθητές:

Σε κάθε σελίδα µπορούν να υπάρχουν ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών (που έχουν

προστεθεί από το σχεδιαστή) και µε το πάτηµα ενός κουµπιού ο µαθητής να έχει

41

πρόσβαση στις ερωτήσεις. Οι απαντήσεις του ελέγχονται αυτόµατα και σε

περίπτωση λάθους µπορεί αν δοθεί µια εξήγηση ή µια υπόδειξη.

∆υνατότητα προσπέλασης σε γλωσσάρι που θα δηµιουργήσει ο σχεδιαστής µε δύο

τρόπους: ή µε click πάνω στη λέξη ή µε click στο εικονίδιο που παραπέµπει στο

γλωσσάρι

∆υνατότητα για παράδοση ενός test συγκεκριµένου χρόνου στους µαθητές. Από τη

στιγµή που θα παραδώσει ο µαθητής το τεστ αυτόµατα καταχωρείται η

βαθµολογία του.

Οι µαθητές µπορούν να δουν τη βαθµολογία τους καθώς και τα σχόλια του

σχεδιαστή, το µέγιστο – ελάχιστο βαθµό σε κάθε µάθηµα.

Μπορούν να χτίσουν και τις δικές τους σελίδες, να ετοιµάζουν παρουσιάσεις και

να κρατούν σηµειώσεις.

Παρέχει τις ακόλουθες δυνατότητες στους σχεδιαστές:

Μπορούν να προσθέσουν σε κάθε σελίδα ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών

∆υνατότητα να δηµιουργήσουν γλωσσάρι

∆ηµιουργία τεστ τα οποία µπορούν να παραδοθούν στους µαθητές συγκεκριµένη

ηµεροµηνία

Μπορούν να προστεθούν βάρη σε κάθε τεστ και αυτόµατα να υπολογίζεται η

τελική βαθµολογία.

Μπορούν να διαχωρίσουν τους µαθητές σε οµάδες µε διαφορετικά δικαιώµατα

πρόσβασης.

Υποστηρίζει πολυµέσα και αίθουσα συνδιάσκεψης µεταξύ µαθητών και µαθητή-

καθηγητή.

Έχει σύστηµα ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και συνδιάλεξης

∆ιαθέτει βάση δεδοµένων για αρχεία πολυµέσων (εικόνες και βίντεο).

Υποστηρίζει τα ακόλουθα UNIX συστήµατα: Linux, Sparc Solaris, SunOS, AIX, Irix,

BSDI. Ο επεξεργαστής πρέπει να είναι Pentium class και ανώτερος

(http://homebrew1.cs.ubc.ca/wect).

3.2.4 TopClass

To TopClass αποτελεί µια server εφαρµογή σχεδιασµένη για εκπαίδευση από

απόσταση, βασισµένη στο web η οποία τρέχει πάνω από το ίντερνετ ή πάνω από το

LAN. Το TopClass µπορεί να προσπελαστεί µέσω συνηθισµένων Web Browsers. Το

TopClass αποτελεί ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον για τηλεκπαίδευση

42

(http://www.wbtsystems.com/topclass). Το TopClass παρέχει τις παρακάτω

δυνατότητες:

Συνδιάσκεψη

Ανταλλαγή αρχείων

Έλεγχος για την πρόσβαση των χρηστών

∆ηµιουργία και διαχείριση µαθηµάτων

Προσαρµογή των µαθηµάτων στο επίπεδο των µαθητών

Μπορούν οι µαθητές να δουν τη βαθµολογία τους on-line και αν είναι απαραίτητο

να δώσουν κάποια τεστ που θα βοηθήσουν στη διόρθωση της βαθµολογίας τους

Ο σχεδιαστής δηµιουργεί ένα σύνολο από ερωτήσεις που µπορούν να

χρησιµοποιηθούν σε τεστ και το σύστηµα αυτόµατα και µε τυχαίο τρόπο

δηµιουργεί τεστ µε διαφορετικές ερωτήσεις ανά µαθητή (για λόγους ασφαλείας)

Ενσωµατωµένος wizard για γρηγορότερη και πιο εύκολη δηµιουργία τεστ.

TopClass Player: για να µπορούν οι χρήστες να συνδέονται off-line (αν έχει

κατεβάσει το µάθηµα από πριν ή έχει προµηθευτεί την έκδοση σε CD του

µαθήµατος). Τα περιεχόµενα ελέγχονται από το σχεδιαστή και µπορεί να

ενσωµατώσει και τεστ και εξάσκηση των µαθητών

TopClass Assistants: Είναι ειδικά προγράµµατα που επιτρέπουν τη συγγραφή του

µαθήµατος σε Word 97, Powerpoint και τα µεταφέρουν αυτόµατα σε µορφή που

µπορεί να δοθεί από το server. Ο server υπάρχει για τα ακόλουθα λειτουργικά

συστήµατα: Mac Os 7.1, Windows NT 4.0, Windows 95, Sparc Solaris 2.5.1, Intel

Elf Linux 2.0 (Μοσχονάς, 1999).

3.2.5 First Class / Learn Link

To First Class αποτελεί µία server-client εφαρµογή η οποία συµπεριλαµβάνει

δυνατότητες για ανταλλαγή µηνυµάτων, συζητήσεων σε δέσµες (threaded discussion)

και αποµακρυσµένης πρόσβασης (remote access) κάτω από ένα ολοκληρωµένο

περιβάλλον. Το First Class στη νέα του έκδοση µπορεί να προσπελαστεί και από

συνηθισµένους web Browsers. Το First Class έχει χρησιµοποιηθεί για τηλεκπαίδευση

και από το Open University στην Αγγλία. Το πακέτο παρέχει στους σχεδιαστές τα

παρακάτω:

Μπορούν να δηµιουργήσουν οµάδες µαθητών µε διαφορετικά δικαιώµατα

χρήσης ανά µαθητή σε καταλόγους, chats, chat rooms κ.λπ.

43

Κατασκευή ενός µαθήµατος ή µε τη βοήθεια της basic ή µε το εργαλείο Rapid

Application Development (rad) που προσφέρει. Είναι ένα ολοκληρωµένο

εργαλείο (έχει ενσωµατωµένη και basic) µε τη βοήθεια του οποίου µπορούµε να

δηµιουργήσουµε εύκολα εκτός από τις εφαρµογές και on-line τεστ.

Υπάρχει ένα σύνολο από εργαλεία για αυτόµατο έλεγχο της προόδου των

µαθητών και για στατιστικά στοιχεία.

Μπορούν να παρατηρήσουν ποιος είναι on-line και σε ποιο µάθηµα

Ηλεκτρονικό ταχυδροµείο και συνδιάλεξη

Επιτρέπει την από απόσταση διαχείριση ενός προγράµµατος

Υποστηρίζει αίθουσες για εργασία σε οµάδες

Υποστηρίζει πολυµέσα µέσω file attach

∆ιαθέτει γραφικό περιβάλλον για τους χρήστες

Περιλαµβάνει συνδέσεις στον παγκόσµιο ιστό.

Για τους µαθητές παρέχει τις δυνατότητες:

∆ηµιουργία δικών τους σελίδων στο διαδίκτυο

Μπορούν να δηµοσιοποιήσουν τις εργασίες τους σε διασκέψεις όπου µπορούν

άλλοι µαθητές να τις τροποποιήσουν ή µόνο να τις διαβάσουν

(http://www.softarc.com).

3.2.6. Blackboard 5

Το blackboard ενδυναµώνει την on-line εκπαίδευση, παρέχει ένα πλήθος από τεχνικές

υπηρεσίες για να εξασφαλίσει τον πελάτη. Οι διοικητές έργου και οι τεχνικοί

σύµβουλοι θα εργαστούν µε τον ενδιαφερόµενο προκειµένου να εγκαταστήσει το

πακέτο αυτό και να είναι όλα στη σωστή θέση. Το blackboard µπορεί να

πραγµατοποιήσει τα µαθήµατα on-line, γρήγορα και εύκολα. Είναι επίσης ένα ασφαλές

σύστηµα και δηµιούργησε µία χωρίς πληρωµή υπηρεσία δηµιουργίας µαθηµάτων.

Χιλιάδες εκπαιδευτές έχουν δηµιουργήσει τέτοια sites. Το blackboard είναι σε web-

based δίκτυο, τεχνική υποστήριξη, υποστήριξη σε e-mail 24 ώρες το 24-ωρο και 7

ηµέρες την εβδοµάδα. Το blackboard µπορεί να παρασχεθεί σε τρία επίπεδα. Το πρώτο

επίπεδο δίνει τα εργαλεία για το µάθηµα όπως πίνακα συζητήσεων, εικονική συζήτηση.

Το δεύτερο επίπεδο παρέχει πύλες για το πανεπιστήµιο, τους φοιτητές, το προσωπικό

προκειµένου να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες διαµέσου του web. Το τρίτο επίπεδο

παρέχει µία ολοκληρωµένη e-learning λύση (http://www.blackboard.com).

44

3.2.7 CoMentor – School of Human and Health Sciences, University of

Huddersfield

To CoMentor είναι ένα λογισµικό που επιτρέπει να δηµιουργήσει κάποιος

περιβάλλοντα µάθησης πολλών χρηστών στο web. Το σύστηµα παρέχει ένα

συνεργατικό εικονικό περιβάλλον όπου οι φοιτητές µπορούν να πάρουν µέρος σε

συζήτηση πραγµατικού χρόνου και σε ασύγχρονη µορφή συζήτησης. Το CoMentor

είναι κατάλληλο για τις τέχνες, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήµες. Έχουν

χρησιµοποιήσει CoMentor το τµήµα φιλοσοφικής και ο τµήµα πολιτισµού του

πανεπιστηµίου Huddersfield. Για να τρέξει το πρόγραµµα αυτό χρειάζεται Unix ή linux

λειτουργικό σύστηµα και ένα Web server (http://comentor.hud.ac.uk)

3.2.8 LearningSpace

Το πακέτο αυτό αποτελεί µία lotus Notes εφαρµογή, σχεδιασµένη να υποστηρίζει

συνεργατική µάθηση σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Το LearningSpace συνεργάζεται

µε τα lotus notes και τα lotus domino server και εκµεταλλεύεται τη βάση δεδοµένων

του lotus notes και τον web server lotus domino. Το learningSpace χρησιµοποιεί πέντε

βάσεις δεδοµένων. Μία για το πρόγραµµα, τα πολυµέσα, για τάξεις µαθητών, για τους

µαθητές, για ανάθεση εργασιών. Υποστηρίζει video και audio διασκέψεις, chat µεταξύ

σχεδιαστών – µαθητών και µαθητές µε µαθητές, πίνακα. Επίσης διαθέτει εργαλεία για

τη δηµιουργία και την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού. Περιλαµβάνει δυνατότητες για

διανοµή µε ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, περιβάλλον αίθουσας µαθηµάτων και ασύγχρονη

(email, newsgroups) και σύγχρονη (chat, πίνακας) αλληλεπίδραση. ∆ιαθέτει ένα

ολοκληρωµένο γραφικό περιβάλλον για τους χρήστες (http://198.114.68.60).

3.2.9 Learning Server

O databeam learning server αποτελεί µία server εφαρµογή η οποία µπορεί να

χρησιµοποιηθεί για τηλεκπαίδευση πάνω από το internet ή πάνω από intranets. Το

learning server αρχικά σχεδιάστηκε από την databeam (θυγατρική της lotus/IBM), για

να καλύψει τις ανάγκες για από απόσταση εκπαίδευση ανάµεσα στα τµήµατα της

εταιρίας, αλλά µπορεί να χρησιµοποιηθεί και για τηλεκπαίδευση. Επίσης µπορεί να

χρησιµοποιηθεί σαν ένα αυτόνοµο εργαλείο ή να συνεργαστεί µε ένα web server. Το

learning server χρησιµοποιεί την zava τεχνολογία και µπορεί να συνεργαστεί µε µια

ποικιλία από εφαρµογές. Ο learning server παρέχει τις δυνατότητες:

♦ ∆ιαµοιρασµός εφαρµογών

45

♦ ∆υνατότητα για ηλεκτρονική ψηφοφορία και εικονική ανάταση χειρών

♦ ∆υνατότητα για προγραµµατισµό διαλέξεων µε εικόνα και ήχο

♦ ∆υνατότητα για τη δηµιουργία εικονικών τάξεων

♦ ∆υνατότητα για εγγραφή και επαναµετάδοση µιας διάλεξης

♦ ∆υνατότητα για ανταλλαγή αρχείων

♦ Παρέχει ένα ηλεκτρονικό πίνακα µε τη βοήθεια του οποίου γίνεται πιο εύκολο το

µάθηµα και η παρουσίασή του προς τους µαθητές

♦ ∆υνατότητα για πραγµατικού χρόνου ερωτήσεις και απαντήσεις από τους

µαθητές

♦ Υποστήριξη της δυνατότητας µέσω της οποίας µπορεί κάποιος να δεσµεύσει µια

αίθουσα και στέλνοντας τις κατάλληλες αιτήσεις να δηµιουργήσει µια σύσκεψη.

Η δέσµευση των απαραίτητων πόρων του server για την υποστήριξη των

εικονικών τάξεων γίνεται αυτόµατα από το server. Απλά ο σχεδιαστής δηλώνει

πότε θέλει να έχει την τάξη και ο διαχειρισµός των πόρων, τυχών συγκρούσεις µε

άλλες αιτήσεις θα λυθούν από το server.

♦ Ο σχεδιαστής µπορεί να καθορίσει εύκολα τον αριθµό των µαθητών που θα

παρακολουθήσουν την τάξη του, ή να καθορίσει (ονοµαστικά) ποιοι θα την

παρακολουθήσουν. Πάντως ανά πάσα στιγµή γνωρίζει πόσοι και ποιοι µαθητές

είναι συνδεδεµένοι.

♦ Αυξάνει την αξιοπιστία γιατί στην περίπτωση που κάποιος συµµετέχει σε µια

τάξη και ο υπολογιστής του µπλοκάρει τότε οι υπόλοιποι µένουν ανεπηρέαστοι

και αυτός µπορεί να συνδεθεί σύντοµα ξανά.

♦ Σε περίπτωση που υπάρχει ήδη κάποιο άλλο σύστηµα τηλεκπαίδευσης δε

χρειάζεται να χτίσουµε όλα τα µαθήµατα ξανά από την αρχή. Ο learning server

µπορεί να υποστηρίξει το υπάρχον σύστηµα και να το επεκτείνει.

♦ Παρέχει ένα εύκολο σύστηµα δηµιουργίας των µαθηµάτων χωρίς ο σχεδιαστής

να χρειάζεται να γνωρίζει κάποια γλώσσα προγραµµατισµού

(http://www.databeam.com).

Οι απαιτήσεις σε hardware είναι επεξεργαστής pentium στα 166 MHz τουλάχιστον

και ram 64 MB τουλάχιστον. Οι απαιτήσεις για τον server είναι windows NT server

4.0.

46

3.2.10 TeamWave

To teamwave workplace είναι µια client-server εφαρµογή που έχει σχεδιαστεί για να

παρέχει µόνιµες και εύκολα προσβάσιµες τοποθεσίες όπου µπορούν να

συγκεντρώνονται διάφοροι άνθρωποι για να εργάζονται ή να δηµιουργούν κοινότητες.

Χρησιµοποιεί τη δοµή των δωµατίων όπου κάθε δωµάτιο µπορεί να εξυπηρετεί ένα

µεγάλο αριθµό από ανάγκες όπως βιβλιοθήκη µέχρι διασκέψεις. Τα δωµάτια αυτά

παρέχουν µια δενδρική δοµή, δηλαδή µέσα σε κάθε δωµάτιο µπορούµε να

δηµιουργήσουµε υπό-δωµάτια αφιερωµένα για meetings, συζητήσεις, project κ.λπ. Η

εποπτεία του συστήµατος είναι αρκετά απλή αφού ο επόπτης δεν ασχολείται µε ποιος

θα έχει δικαιώµατα πρόσβασης στα διάφορα δωµάτια που υπάρχουν. Αυτό καθορίζεται

από αυτόν που δηµιούργησε το δωµάτιο. Παρέχει διαµοιραζόµενο πίνακα. Ο κάθε

µαθητής έχει τη δυνατότητα να ζωγραφίσει, να προσθέσει κείµενο ή να αλλάξει τα

περιεχόµενα που υπάρχουν ήδη πάνω στην interactive αυτή επιφάνεια. Επίσης υπάρχει

δυνατότητα για προσθήκη διαµοιραζόµενων εργαλείων πάνω στον πίνακα. Κάθε

δωµάτιο περιέχει ένα πίνακα. Τα διαµοιραζόµενα εργαλεία που παρέχει το teamwave

είναι ένα σύνολο από εφαρµογές που είναι προσβάσιµες από οποιονδήποτε. Τα

εργαλεία αυτά είναι:

♦ Βιβλίο διευθύνσεων

♦ Brainstromer για παραγωγή ιδεών µε οποιαδήποτε σειρά

♦ Ηµερολόγιο

♦ Βάση δεδοµένων

♦ Link για άλλα δωµάτια

♦ Ένα σύστηµα αρχειοθέτησης για όλους τους τύπους των αρχείων

♦ Ένα file viewer όπου µπορούµε να δούµε αρχεία ταυτόχρονα µε άλλους χρήστες

♦ ∆ηµιουργία συσκέψεων

♦ ∆ηµιουργία newsgroups

♦ ∆ηµιουργία παρουσιάσεων µέσω slide, µε το Microsoft Powerpoint και προβολή

τους από τον πίνακα

♦ Προσθήκη link στο διαδίκτυο

♦ ∆υνατότητα για να θέσουµε σε ψηφοφορία ένα θέµα. Κανένας δεν µπορεί να

ψηφίσει περισσότερες από µία φορά.

♦ Web browser

47

Υποστηρίζει τα ακόλουθα λειτουργικά συστήµατα: windows 95, Macintosh και unix

(AIX, Sun, Linux) (http://www.teamwave.com).

3.2.11 eToolkit, eCompanion, eCourse – eCollege.com

Το eToolkit παρέχει εργαλεία που θα βοηθήσουν για ένα παραδοσιακό µάθηµα. Το

πακέτο αυτό αναπτύχθηκε για να βοηθήσει τους εκπαιδευτές να έχουν περισσότερο

χρόνο να αφοσιωθούν στην έρευνα και να διευκολύνει την αλληλεπίδραση σπουδαστή

– εκπαιδευτή. Με αυτά τα εργαλεία που παρέχει το πακέτο οι εκπαιδευτές µπορούν να

στείλουν τη βαθµολογία, ανακοινώσεις, βιογραφικά κ.ά.

Το eCompanion σχεδιάστηκε για να διευκολύνει τη διδασκαλία σε µία αίθουσα του

πανεπιστηµίου χρησιµοποιώντας internet για να κάνει πιο εύκολο και καλύτερο το

µάθηµα Το eCompanion η µία από τις τρεις προτεινόµενες λύσεις του eCollege.com

αναπτύχθηκε για να βοηθήσει τους εκπαιδευτές να βρίσκονται στην παραδοσιακή τάξη

µε on-line εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης βοηθάει τους εκπαιδευτές να ξοδεύουν λιγότερο

χρόνο µε διαχειριστικά θέµατα και να αφιερώνονται περισσότερο στο έργο της

διδασκαλίας. Το eCourse σχεδιάστηκε για να προσφέρει την καλύτερη αλληλεπίδραση

σε ένα on-line περιβάλλον µε τα καλύτερα εργαλεία επικοινωνίας. Επίσης σχεδιάστηκε

για να προσφέρει την πιο ολοκληρωµένη λύση στη µεταφορά ήχου στα on-line

µαθήµατα (http://www.ecollege.com/company/products).

eToolkit

∆υνατότητες

♦ Κάνει εφικτή για τους εκπαιδευτές την αποστολή µηνυµάτων που οι µαθητές

µπορούν να τα δουν οποιαδήποτε στιγµή παρακολουθήσουν το µάθηµα.

♦ Αναθέτει εργασίες, οργανώνει το πρόγραµµα µαθηµάτων

♦ Προσφέρει αίθουσα συζητήσεων µε ένα πολύ εντυπωσιακό τρόπο έτσι ώστε να

γίνεται η επικοινωνία απευθείας σε πραγµατικό χρόνο. Πολλές αίθουσες µπορούν

να δηµιουργηθούν προκειµένου να διευκολυνθεί η συνεργασία σε οµάδες.

♦ Παρέχει εύκολο τρόπο για να δει ο µαθητής τους βαθµούς από το σπίτι του, τη

δουλειά ή το σχολείο.

♦ Παρέχει απαντήσεις σε συχνά διατυπωµένες ερωτήσεις

eCompanion

∆υνατότητες

♦ Παρέχει επιπλέον ασύγχρονη µορφή επικοινωνίας

48

♦ Επιτρέπει στους σπουδαστές να κατεβάσουν και να τοποθετήσουν εργασίες,

παρουσιάσεις κ.λπ. Τους επιτρέπεται να σχολιάσουν διάφορα έγγραφα τα οποία

µπορούν και µοιράζονται µε άλλους.

♦ Επιτρέπει στους µαθητευόµενους να σώσουν και να τυπώσουν σηµειώσεις

♦ Το on-line περιβάλλον δηµιουργεί µία τέλεια ευκαιρία για τους εκπαιδευτές να

διδάξουν πώς το internet θα αποτελέσει ένα εκπαιδευτικό εργαλείο.

♦ Προσφέρει εξετάσεις οι οποίες µπορούν να αποτελέσουν για τους σπουδαστές

εκτιµήσεις των εαυτών τους. Οι απαντήσεις µπορούν να περαστούν στο σύστηµα

επιτρέποντας την αυτόµατη βαθµολόγηση των αντικειµενικών εξετάσεων.

♦ Επιτρέπει στους εκπαιδευτές να δουν τη βαθµολογία των µαθητών τους και τις

εργασίες τους

ECourse

∆ιαθέτει ότι διαθέτουν τα προηγούµενα δύο εργαλεία σε πιο εξελιγµένη µορφή.

3.2.12 Virtual – U

To Virtual – U είναι ένα λογισµικό βασισµένο σε server το οποίο επιτρέπει το

σχεδιασµό, τη µετάδοση και την επέκταση παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών

µαθηµάτων πάνω από το WWW. Προήλθε από την έρευνα πάνω στην αλληλεπίδραση

µεταξύ ανθρώπου και του υπολογιστή καθώς και από την έρευνα πάνω στο θέµα της

εκπαίδευσης πάνω από δίκτυα υπολογιστών. Παρέχει µια σειρά από εργαλεία:

♦ Vgroups Conferencing System: υποστηρίζει επικοινωνία και συνεργασία οµάδων.

Οι σχεδιαστές µπορούν να δηµιουργήσουν τις οµάδες αυτές, να καθορίσουν τη

δοµή τους και τον αντικειµενικό σκοπό τους.

♦ Course Structuring Tools: οι σχεδιαστές µπορούν να οργανώσουν τα µαθήµατα

µε ένα εύκολο τρόπο χωρίς να έχουν γνώσεις από προγραµµατισµό. Υπάρχει

υποστήριξη πολυµέσων.

♦ GradeBook: είναι ένα εργαλείο µε τη βοήθεια του οποίου οι σχεδιαστές

καταχωρούν τις βαθµολογίες των µαθητών. Παρέχει τις ακόλουθες δυνατότητες:

1. Καταχώρηση όχι µόνο αριθµών αλλά και γραµµάτων καθώς και

εισαγωγή σχολίων.

2. Οι µαθητές µπορούν να δουν τη βαθµολογία τους on-line

3. Εξαγωγή στατιστικών στοιχείων και γραφηµάτων.

49

♦ System Administration Tools: δηµιουργία και συντήρηση των λογαριασµών των

χρηστών, καθορισµός δικαιωµάτων πρόσβασης κ.λπ. (http://virtual-u.cs.sfu.ca).

3.3 Συγκριτικοί πίνακες

Στους παρακάτω πίνακες έχουµε συγκεντρώσει τα βασικά στοιχεία όλων των

διαθέσιµων προγραµµάτων για τηλεκπαίδευση ώστε να µπορεί να γίνει πιο εύκολα η

σύγκριση µεταξύ τους.

50

Γενικά χαρακτηριστικά FORUM VIRTUAL - U LEARNING SPACE LEARNING SERVER SYMPOSIUM WEB - CT FIRST CLASS TOPCLASS TEAMWAVE BLACKBOARD 5 CoMENTOR Etoolkitσύγχρονη τηλεκπαίδευση ok ok ok ok ok ok ok okασύγχρονη τηλεκπαίδευση ok ok ok ok ok ok ok ok okσυνεργατική µάθηση ok ok ok ok ok ok ok ok ok ok okδιαχείριση µαθητών ok ok ok ok ok okεργαλείο δαιχειριστή ok ok ok ok ok ok ok ok ok

δηµιοιυργία εκπαιδευτικού υλικούυπάρχει εξειδικευµένο εργαλείο/επιλογή

καθηγητή

υπάρχει εξειδικευµένο εργαλείο

υπάρχει εξειδικευµένο εργαλείο

εργαλείο για τη

δαιµόρφωση ενός

µαθήµατος

υπάρχει δυνατότητα δηµιουργίας σεναρίων

συνεργατικής µάθησης

παρέχονται εργαλεία για τα δηµιουργία

εκπαιδευτικού υλικού και για τη µετατροπή

ήδη υπάρχοντος

υλικού

παρέχονται εργαλεία για

τη δηµιουργία

on-line εκπαιδευτικού υλικού

51

Πλατφόρµα FORUM VIRTUAL - U LEARNING SPACE LEARNING SERVER SYMPOSIUM WEB - CT FIRST CLASS TOPCLASS TEAMWAVE BLACKBOARD 5 CoMENTOR

server windows NT unix, windows NT windows NT 4.0windowsNT 4.0 with SP3 and NTFS

windows NT 4.0 server with SP4

UNIX, WINDOWS NT windows NT, Mac OS

windows NT, 95, 98, MACOS 7.1, SPARC Solaris2.5.1, intel elf linux 2.0

windows,Macintosh, unix

windows NT, UNIX UNIX OR LINUX

καθηγητής

windows 95 forum client

web based

windows 95,98, microsoft internet explorer 4.x.5.x

WINDOWS 95,98, Netscape 3.01, Microsoft internet explorer 3.02

WINDOWS 95, 98, NT 4.0 Workstation w/SP 3 OR 4

web based firstclass client inernet mail, NNTP and/or web browser software

web based windows,Macintosh, unix

windows NT, UNIX UNIX OR LINUX

µαθητής windows 95 forum client web based

windows 95,98, microsoft internet explorer 4.x.5.x

WINDOWS 95,98, Netscape 3.01, Microsoft internet explorer 3.02

WINDOWS 95, 98, NT 4.0 Workstation w/SP 3 OR 4

web based firstclass client inernet mail, NNTP and/or web browser software

web based client σε windows, macintosh, unix windows NT, UNIX UNIX OR LINUX

διαχειριστής web basedwindows 95,98, NT, Notes 4.6.x web based web based

52

Κεφάλαιο 4

Εκπαιδευτικό Υλικό

4.1 Γενικά

Είναι πολύ βασικό να ασχοληθούµε µε το εκπαιδευτικό υλικό διότι γνωρίζουµε ότι οι

σπουδαστές που κάνουν χρήση της εκπαίδευσης από απόσταση εξαρτώνται πολύ

περισσότερο από το εκπαιδευτικό υλικό από ότι οι σπουδαστές της συµβατικής εκπαίδευσης.

Το εκπαιδευτικό υλικό πρέπει να είναι σχεδιασµένο µε τέτοιο τρόπο ώστε να αναπληρώνει

τον διδάσκοντα. Θα πρέπει να εξυπηρετεί τις ανάγκες της ανοικτής εκπαίδευσης παρέχοντας

στους σπουδαστές τη δυνατότητα να µελετήσουν και να µάθουν στο δικό τους τόπο και

χρόνο καθώς και µε το ρυθµό της επιλογής τους. Έτσι, το εκπαιδευτικό υλικό θα πρέπει να

καθοδηγεί το σπουδαστή στη µελέτη του, να προάγει τη σηµαντική για τη µάθηση

αλληλεπίδραση του σπουδαστή µε το µαθησιακό υλικό, να επεξηγεί δύσκολα σηµεία και

έννοιες, να αξιολογεί και να ενηµερώνει το σπουδαστή για την πρόοδο του, να εµψυχώνει

και να ενθαρρύνει το σπουδαστή να συνεχίσει, να επιτρέπει στο σπουδαστή να επιλέγει

ελεύθερα τον τόπο και το χρόνο καθώς και το ρυθµό µελέτης του.

4.2 Χαρακτηριστικά έντυπου εκπαιδευτικού υλικού

Όσον αφορά τώρα στο έντυπο υλικό θα πρέπει πριν σχεδιαστεί να γίνει µελέτη των

χαρακτηριστικών των σπουδαστών - χρηστών του υλικού. Ακολουθεί ο καθορισµός των

επιδιωκόµενων στόχων δηλαδή οι γνώσεις και οι δεξιότητες που θα αποκτήσουν οι φοιτητές

από το υπό ανάπτυξη εκπαιδευτικό υλικό. Το επόµενο βήµα είναι ο καθορισµός των

αναλυτικών περιεχοµένων. Ακολούθως θα πρέπει να κάνουµε την επιλογή των διαφόρων

µορφών υλικού που θα χρησιµοποιηθούν (έντυπο, οπτικοακουστικό, εκπαιδευτικό λογισµικό,

κ.λπ.). Στη συνέχεια, γίνεται εξέταση του υπάρχοντος υλικού και στην πορεία, ανάπτυξη της

πρώτης έκδοσης του υλικού. Η πρώτη έκδοση ολοκληρώνεται µε την ανάπτυξη του υλικού

αξιολόγησης των φοιτητών και έπειτα ακολουθεί η αξιολόγηση του υλικού. Σε περίπτωση

αλλαγής, ακολουθεί ανάπτυξη βελτιωµένης έκδοσης. Παράγοντες που µπορούν να το

επηρεάσουν είναι ο διαθέσιµος χρόνος από µέρους των σπουδαστών για µελέτη λόγω

οικογενειακών, επαγγελµατικών υποχρεώσεων, εάν υπάρχει προηγούµενη εκπαίδευση και

εάν προβλέπονται δίδακτρα µέσα στα οποία περιλαµβάνονται τα έξοδα του υλικού.

53

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που απέκτησε στην πορεία το εκπαιδευτικό υλικό είναι η

αναφορά σαφώς διατυπωµένων στόχων και προσδοκώµενων αποτελεσµάτων σε κάθε τµήµα,

κεφάλαιο και το σαφές επεξηγηµατικό και φιλικό κείµενο πλαισιωµένο από παραδείγµατα

καθώς επίσης και συµβουλές για τον τρόπο µε τον οποίο θα µελετηθεί το υλικό. Επιπλέον,

επικρατεί κατατµηµένη παρουσίαση της ύλης και επεξηγηµατικοί τίτλοι, ασκήσεις

αυτοαξιολόγησης, κατάλογοι βιβλιογραφικών αναφορών (Κόκκος, κ.ά, 1998,1999).

Η παράθεση των προσδοκώµενων αποτελεσµάτων στο έντυπο υλικό είναι απαραίτητη διότι

πληροφορούν το φοιτητή µε σαφή τρόπο αυτό που πρόκειται να επιτύχει, επιτρέπουν στο

σπουδαστή να αξιολογήσει µόνος του τον εαυτό του, τον ενθαρρύνουν να συνεχίσει την

προσπάθεια. Τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα βοηθούν τους συγγραφείς να γράψουν το

έντυπο υλικό. Το πιο ευρέως διαδεδοµένο και αποδεκτό σύστηµα ταξινόµησης των

προσδοκώµενων αποτελεσµάτων είναι αυτό του Bloom (Bloom, 1972). Σύµφωνα µε αυτό τα

προσδοκώµενα αποτελέσµατα κατατάσσονται ανάλογα µε το γνωστικό τοµέα (κατανόηση,

εφαρµογή, ανάλυση, σύνθεση και αξιολόγηση), το συναισθηµατικό τοµέα (πρόσληψη,

ανταπόκριση, εκτίµηση) και τον ψυχοκινητικό τοµέα. Ένα από τα σηµαντικότερα στοιχεία

του εκπαιδευτικού υλικού της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι οι ασκήσεις

αυτοαξιολόγησης. Οι ασκήσεις αυτές σχετίζονται άµεσα µε τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα

και δίνουν στο φοιτητή τη δυνατότητα να γνωρίζει συνεχώς την πρόοδο του, εντοπίζοντας

έτσι τις αδυναµίες του πράγµα που θα τον βοηθήσει στην ολοκλήρωση των απαιτούµενων

γνώσεων που επιθυµεί να αποκτήσει. Επίσης βασική είναι και η διαδικασία της συνεχούς

αξιολόγησης των φοιτητών µε τις εργασίες που στέλνουν για διόρθωση και σχολιασµό στον

καθηγητή – σύµβουλο.

4.3 Χαρακτηριστικά του οπτικοακουστικού υλικού

Στην αρχή είχαµε µετάδοση εκπαιδευτικών προγραµµάτων µέσω του ραδιοφώνου το οποίο

είναι βασικό οπτικό µέσο. Στη συνέχεια, η µετάδοση της πληροφορίας µέσα από τον ήχο

γίνεται µε την κασέτα η οποία διαθέτει επιπλέον το πλεονέκτηµα της αποθήκευσης του ήχου.

Η χρήση της κασέτας για εκπαιδευτικούς σκοπούς:

♦ πληροφορεί συµπληρωµατικά µε τρόπο ζωντανό και κατανοητό. Η κασέτα έχει το

πλεονέκτηµα να µεταφέρει πληροφορίες και απόψεις που είναι δύσκολο να

ενταχθούν σε έντυπο υλικό.

54

♦ Βοηθά στην πραγµατοποίηση ή στην αξιολόγηση κάποιας εργασίας. Μέσω της

κασέτας ο διδασκόµενος ακούει οδηγίες και συµβουλές για τους τρόπους µε τους

οποίους συγγράφουµε µία εργασία

♦ Αποτελεί έναυσµα για νέες ιδέες λόγω του ότι µεταφέρει συµπληρωµατικές

πληροφορίες από ειδικούς.

♦ ∆ραµατοποιεί παρουσιάζει πιο ζωντανά και παραστατικά µία κατάσταση

♦ Μεταφέρει προφορικό λόγο ξένων γλωσσών. Έχουµε τη δυνατότητα να ακούσουµε

τη γλώσσα έτσι όπως είναι από πραγµατικές συνεντεύξεις ή συζητήσεις ατόµων

που είναι από ξένη χώρα.

♦ Αποτελεί ευέλικτο, εύχρηστο και φθηνό εργαλείο

Η κασέτα µπορεί να αποτελέσει συµπληρωµατικό µέσο του έντυπου υλικού ή κύριο

διδακτικό µέσο. Μπορεί να περιλαµβάνει συνέντευξη/συζήτηση, αφήγηση/διάλεξη ή

δραστηριότητα/άσκηση. Κατά την παραγωγή της κασέτας θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσοχή το

σενάριο-σκηνοθεσία-κείµενο, η επιλογή των οµιλητών, η επιλογή τεχνικών, συνεργατών,

µηχανηµάτων, απαραίτητων συσκευών και το στούντιο παραγωγής και ο εξοπλισµός του.

Έπειτα από αυτά θα χρειαστεί η τελική επεξεργασία της κασέτας και η αξιολόγησή της.

Η κινούµενη εικόνα γρήγορα εξελίχθηκε ως µέσο και αυτό ενηµέρωσης, µόρφωσης και

εκπαίδευσης. Λόγω της µείωσης του κόστους παραγωγής video αναπτύχθηκαν αρκετά

εκπαιδευτικά βίντεο. Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιµοποιούνται περισσότερο το

έντυπο υλικό και το βίντεο. Όταν είναι κατάλληλα σχεδιασµένο µπορεί να αποτελέσει άριστη

πηγή γνώσεων. Η χρήση του βίντεο προσφέρει και εικόνα και ήχο και βοηθάει στην

ανάπτυξη δεξιοτήτων. Επιπλέον, δηµιουργεί εντυπώσεις που είναι δύσκολο να

δηµιουργηθούν από το έντυπο υλικό και αποτελεί ευχάριστο, εύχρηστο και ελκυστικό

εργαλείο. Τα είδη του βίντεο είναι η συνέντευξη / συζήτηση, η αφήγηση/διάλεξη,

ντοκιµαντέρ, δραµατοποίηση, εργαστηριακές / πειραµατικές επιδείξεις, δραστηριότητα /

άσκηση. Σε επόµενη φάση χαρακτηρίζουµε την παραγωγή βίντεο ως µια δύσκολη

διαδικασία την οποία ακολουθεί η τελική επεξεργασία και το κόστος της παραγωγής.

4.4 Λογισµικό για εκπαιδευτικούς σκοπούς

Θα δούµε στη συνέχεια πώς ο Η/Υ µε κατάλληλο λογισµικό µπορεί να υποστηρίξει το

διδακτικό έργο. Με τη χρήση τους αναδείχθηκε ένας όρος, η µάθηση η στηριζόµενη στην

τεχνολογία (Technology Based Learning – TBL). Παρόλα αυτά θα επικρατήσει ο όρος

55

εκπαίδευση βασιζόµενη στους υπολογιστές (Computer Based education – CBE). Η

εκπαίδευση αυτή δεν απέχει πολύ από τότε που εµφανίστηκε ο ENIAC το 1955. Αµέσως

µετά το 1959 άρχισε η ανάπτυξη ενός υπολογιστικού συστήµατος που στόχο έχει την

εξατοµικευµένη εκπαιδευτική καθοδήγηση. Αργότερα το 1971 έχουµε την παρουσία του

συστήµατος που υποστήριζε προγράµµατα µαθηµατικών και αγγλικής γλώσσας ειδικά

φτιαγµένα για µεσαίους υπολογιστές.

Ύστερα από έρευνες και αναλύσεις που έγιναν καταλήξαµε ότι η διδασκαλία µε τη βοήθεια

των Η/Υ επιδρά θετικά στους µαθητές. Πάντως γεγονός είναι ότι ο Η/Υ δεν µπορεί να

αντικαταστήσει το δάσκαλο. Μπορεί όµως να κάνει τη διδασκαλία πιο αποδοτική, να

ενισχύσει τους µαθητές που υστερούν, να βοηθήσει τους µαθητές µε αυξηµένες δυνατότητες

να βρουν το ρυθµό τους. Άρα δεν έχουµε µόνο τη διµελής σχέση µεταξύ δασκάλου – µαθητή

αλλά έχουµε µία τριµελής σχέση δασκάλου – µαθητή – υπολογιστή.

Ο Η/Υ πέρασε την τελευταία εικοσαετία από κάποια στάδια όπως:

ο Η/Υ ως αντικείµενο εκπαίδευσης,

ο Η/Υ υποστηρίζει τη µάθηση µε διεργασίες µέσα από εξειδικευµένα προγράµµατα,

ο Η/Υ υποστηρίζει τη µάθηση µε γενικά ελευθέρου περιεχοµένου προγράµµατα,

ο Η/Υ υποστηρίζει εξειδικευµένες ανάγκες χρησιµοποιώντας κατάλληλα προγράµµατα

εφοδιασµένα µε διάφορα στοιχεία µετάδοσης της πληροφορίας (Κόκκος, κ.ά,

1998,1999).

Ο υπολογιστής σαν εκπαιδευτικό εργαλείο βρήκε εφαρµογή στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση.

Η χρήση του υπολογιστή στη ∆ευτεροβάθµια Εκπαίδευση στη χώρα µας έγινε το 1987-1988.

Γενικά η εισαγωγή του στις δύο βαθµίδες εκπαίδευσης καθυστέρησε σηµαντικά σε σχέση µε

άλλες χώρες. Παρατηρούµε ότι οι εκπαιδευτές εκδηλώνουν κάποιο φόβο ως προς τους

υπολογιστές και αυτό οφείλεται αρχικά σε ψυχολογικούς λόγους. Αυτό σηµαίνει ότι οι

εκπαιδευτές έχουν χαµηλή εκτίµηση για τον εαυτό τους όσον αφορά στις ικανότητές τους

στους υπολογιστές. Έπειτα έχουµε έναν άλλο λόγο που είναι η εµπειρία. Κυρίως αυτό ισχύει

για εκπαιδευτικούς χρονών οι οποίοι είχαν µάθει να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς τη χρήση

υπολογιστών. Στη συνέχεια εµφανίζονται οι διάφορες δυσκολίες που αντιµετωπίζουν οι

ενήλικοι όταν αλλάζουν οι εργασιακές τους καταστάσεις. Τέλος, οι ενήλικοι δε διαθέτουν

τον απαραίτητο χρόνο για την προσέγγιση νέων αντικειµένων. Συνεπώς για την κατασκευή

εκπαιδευτικών προγραµµάτων θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη και η

<<κοµπιουτεροφοβία>> των εκπαιδευτικών ώστε τα προγράµµατα να είναι αρκετά φιλικά

56

προς το χρήστη. Η ραγδαία ανάπτυξη του εκπαιδευτικού λογισµικού άρχισε τη δεκαετία του

1970.

∆ιακρίνουµε τρεις τρόπους χρησιµοποίησης του υπολογιστή στην εκπαίδευση:

Υποστήριξη µαθησιακών πηγών µε χρήση του υπολογιστή (Computer Supported

Learning Resources – CSLR). Ο υπολογιστής µπορεί να προσφέρει στο χρήστη

δυνατότητες προσσέγγισης της γνώσης για παράδειγµα ηλεκτρονική βιβλιοθήκη,

βάσεις δεδοµένων, τηλεπικοινωνίες κ.λπ.

Καθοδήγηση που διαχειρίζεται υπολογιστή (Computer Managed Instruction – CMI).

Εδώ ο υπολογιστής χρησιµοποιείται ως διοικητικό – διαχειριστικό όργανο, δε

συµµετέχει άµεσα στην προσφορά γνώσης (π.χ. διαφύλαξη µητρώου φοιτητών).

Α) Εκπαιδευτικά συστήµατα εκµάθησης µε τη βοήθεια του υπολογιστή (Computer

Aided Learning – CAL). Τα µοντέλα σύµφωνα µε τα οποία αναπτύσσονται τα

εκπαιδευτικά συστήµατα της µεθόδου CAL είναι: i) το µοντέλο της διδασκαλίας

(instructional model) ή CAI (Computer Assisted Instruction) και στο µοντέλο αυτό

εντάσσονται τα εξής συστήµατα: α) εκπαιδευτικά συστήµατα διδασκαλίας (CAI

tutorial) στα οποία τον καθηγητή αντικαθιστά ο υπολογιστής και β) εκπαιδευτικά

συστήµατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice), ii) το µοντέλο της

αποκάλυψης (Relevatory model ή Simulation) όπου γίνεται εκτενής χρήση των

προσοµοιώσεων και ο υπολογιστής λειτουργεί ως ενδιάµεσος ανάµεσα στο µαθητή και

σε ένα κρυµµένο µοντέλο µιας πραγµατικής ή φανταστικής κατάστασης, iii) το

µοντέλο της εικασίας (Conjectural model ή Modeling) που αναφέρεται στο σχεδιασµό

και τη δοκιµή ενός µοντέλου µιας πραγµατικής ή φανταστικής κατάστασης από τον

ίδιο το χρήστη σε πακέτα τεχνητής νοηµοσύνης και εφαρµογών της επιστήµης των

υπολογιστών, iv) το απελευθερωτικό µοντέλο (Emancipatory model) όπου οι

υπολογιστές µπορούν να διευκολύνουν το δάσκαλο και τους µαθητές

απελευθερώνοντάς τους από κουραστικές, µη δηµιουργικές εργασίες όπως είναι οι

δύσκολοι και πολύπλοκοι υπολογισµοί, ο σχεδιασµός γραφικών παραστάσεων εύκολα,

γρήγορα και µε ακρίβεια. Β) Εκπαιδευτικά συστήµατα τα οποία χρησιµοποιούν

τεχνικές της τεχνητής νοηµοσύνης (ICAI – Intelligent Computer Assisted Instruction).

Τα συστήµατα που αναπτύσσονται στα πλαίσια αυτού του µοντέλου κατατάσσονται

στις κατηγορίες: I) ∆ιδακτικά-µαθησιακά περιβάλλοντα µε τη χρήση <<έµπειρων

συστηµάτων>>, ΙΙ) νοήµονα διδακτικά συστήµατα, ΙΙΙ) Εκπαιδευτικά συστήµατα τα

57

οποία χρησιµοποιούν τεχνητή νοηµοσύνη ICAI (Intelligent Computer Assisted

Instruction) (Κυριαζής, Μπακογιάννης, 2003).

Το εκπαιδευτικό λογισµικό θα πρέπει να είναι αλληλεπιδραστικό δηλαδή να αντιδρά στις

ενέργειες του χρήστη, να βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο αυτού, να µεταφέρει αρκετές

γνώσεις µε τη βοήθεια ήχου, εικόνας, γραφικών, αλλά και συνδέσµων. Τέλος, θα πρέπει να

παρέχει τη δυνατότητα εξερεύνησης διαφόρων θεµάτων από το χρήστη ώστε να αποκτηθεί

νέα γνώση.

Η παρουσίαση της πληροφορίας στην εκπαίδευση θα γίνει µέσα από εργαλεία όπως ο

προβολέας κειµένων, εικόνων και διαφανειών, το βίντεο, η τηλεόραση, το ηχοσύστηµα κ.ά.

Μπορούν να χαρακτηρισθούν λοιπόν πολυµέσα σε αυτή την περίπτωση.

Όταν αναφερόµαστε όµως σε εφαρµογή πολυµέσων εννοούµε τη µετάδοση πληροφορίας

µέσω υπολογιστή σε συνδυασµό κειµένου, ήχου, µουσικής, γραφικών, κίνησης, σταθερής και

κινούµενης εικόνας. Ο συνδυασµός µπορεί να περιλαµβάνει όλα τα προηγούµενα µέσα ή

µερικά από αυτά (Κόκκος, κ.ά., 1998,1999). Η εκπαίδευση είναι ο τοµέας όπου

εφαρµόζονται τα πολυµέσα µε αποτελεσµατικά γεγονότα όσον αφορά στην απόκτηση

γνώσεων διότι είναι ο καλύτερος τρόπος για να κεντρισθεί το ενδιαφέρον του µαθητή.

Παρατηρούµε ότι το αλληλεπιδραστικό περιβάλλον του δηµιουργεί το λογισµικό µε

πολυµέσα και είναι αυτό που κάνει τη διαφορά σε σχέση µε παλαιότερους τύπους

λογισµικού. Οι χρήστες παίζουν ενεργό ρόλο στη διαδικασία της µάθησης αφού το

πρόγραµµα είναι διασκεδαστικό.

4.5 Αξιολόγηση του λογισµικού και διδασκαλία µε αυτό

Τα κριτήρια µε τα οποία κρίνουµε κατά πόσο το εκπαιδευτικό λογισµικό πέτυχε τους

στόχους που είχε βάλει είναι τα παιδαγωγικά κριτήρια, δηλαδή εάν είναι κατάλληλο το κοινό

στο οποίο απευθύνεται από την άποψη δεξιοτήτων που προϋποθέτει η χρήση του. Ακόµα θα

µπορούσαµε να πούµε, το αν διεγείρει το ενδιαφέρον του φοιτητή, αν υπηρετεί τον

εκπαιδευτικό σκοπό. Άλλα κριτήρια που θα λάβουµε υπόψη είναι τα τεχνικά κριτήρια όπως

αυτό που δίνει τη δυνατότητα σε βηµατισµούς εµπρός ή πίσω κατά µήκος του λογισµικού ή

το αν διευκολύνεται ο χρήστης στην εισαγωγή δεδοµένων µε τη χρήση του ποντικιού. Επίσης

κάτι που είναι σηµαντικό είναι εάν δίνεται η δυνατότητα διασφάλισης και διαφύλαξης

αρχείων προόδου του χρήστη. Στη συνέχεια κριτήρια αξιοσηµείωτα είναι τα κριτήρια

κόστους. Εάν υπερβαίνει το κόστος για παράδειγµα άλλα παρόµοια προϊόντα, τι κόστος

58

απαιτείται για µία µελλοντική αναβάθµιση ή ποιοι είναι οι οικονοµικοί περιορισµοί στη

δηµιουργία αντιγράφων ασφάλειας. Τέλος υπάρχουν τα ειδικά κριτήρια τα οποία

αναφέρονται ξεχωριστά για το λογισµικό drill-and-practice, για το λογισµικό tutorial, για το

λογισµικό simulations.

Όσον αφορά τώρα στην τηλεκπαίδευση επιζητούµε ένα λογισµικό το οποίο ενσωµατώνει

πολυµέσα και έχει προφανώς αλληλεπιδραστικό χαρακτήρα. Ένα τέτοιο λογισµικό οδηγεί

σταδιακά τους σπουδαστές στη διδακτέα ύλη παρουσιάζοντας τα γνωστικά αντικείµενα,

θέτοντας στη συνέχεια ερωτήσεις, ασκήσεις. Έπειτα µέσα από τις αντιδράσεις των φοιτητών

ανακαλύπτει σε ποια σηµεία αντιµετωπίζουν δυσκολίες. Τέλος παρουσιάζει λύσεις και εξηγεί

που οφείλονται τα λάθη προτείνοντας λύσεις. Το εκπαιδευτικό λογισµικό µπορεί επίσης και

βαθµολογεί. Μία άλλη παρουσίαση είναι ότι θα µπορούσε ο φοιτητής να συνεχίζει την

προσπέλαση στην ύλη µόνο εάν παίρνει ικανοποιητικούς βαθµούς διαφορετικά να

επαναλαµβάνει τις ασκήσεις.

Τα πλεονεκτήµατα του εκπαιδευτικού λογισµικού είναι τα ακόλουθα:

Ευνοείται η αλληλεπίδραση µεταξύ διδακτέας ύλης και διδασκοµένων. Το λογισµικό

συνοµιλεί µε κάθε φοιτητή µε διαφορετικό τρόπο.

Ευνοούνται οι διαδικασίες αξιολόγησης. Ο κάθε σπουδαστής µπορεί να αξιολογήσει

την πρόοδο του ανά πάσα στιγµή.

Υποκινεί τους µαθητευόµενους λόγω του ότι ενσωµατώνει ποικιλία µέσων (κινούµενη

εικόνα, ήχο, γραφικά, δυνατότητα σύνδεσης µε βίντεο).

Όµως υπάρχουν και τα αντίθετα συναισθήµατα ως προς τα θετικά αποτελέσµατα της

διδασκαλίας µε εκπαιδευτικό λογισµικό. Είναι αλήθεια ότι οι φοιτητές αποµονώνονται από

τον ανθρώπινο παράγοντα, συνέπεια αυτού είναι ότι στερούνται από την επιρροή που

εξασκούν επάνω τους ο διδάσκοντας και οι άλλοι διδασκόµενοι. Ένα άλλο στοιχείο που

επισηµαίνουµε είναι ότι οι αντιδράσεις των σπουδαστών δεν µπορούν να προβλεφθούν εξ

ολοκλήρου λόγω του ότι η ανθρώπινη συµπεριφορά είναι αρκετά περίπλοκη διαδικασία.

Έτσι το οποιοδήποτε λογισµικό είναι δύσκολο να κάνει κριτική της ανθρώπινης

συµπεριφοράς. Την ίδια επιφύλαξη έχουµε και ως προς την αξιολόγηση των εργασιών.

Τέλος, ένα λογισµικό αλληλεπιδραστικού χαρακτήρα απαιτεί πολύ χρόνο για να

προετοιµαστεί πράγµα που καθιστά σε αρκετά µειονεκτική θέση το εκπαιδευτικό λογισµικό.

59

Το πιο επιτυχηµένο θα ήταν να µπορέσουν να συνδυαστούν οι διάφορες µορφές διδασκαλίας

προκειµένου να επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσµατα ώστε η ΑΑΕ να µπορέσει να

ικανοποιήσει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες των σπουδαστών.

60

Κεφάλαιο 5

Σχεδιασµός Συστηµάτων Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης

5.1 Εισαγωγή

Μετά από την εκτενή ανάλυση που κάναµε όσον αφορά στο εκπαιδευτικό υλικό και την

προσοχή που πρέπει να δώσουµε σχετικά µε την οργάνωσή του θα πρέπει να λάβουµε υπόψη

και άλλους παράγοντες που σχετίζονται µε έναν καλό σχεδιασµό συστήµατος εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης. Αυτοί µπορεί να είναι οι σπουδαστές, τα προγράµµατα, τα µέσα που

χρησιµοποιούµε για να πραγµατοποιήσουµε τα προγράµµατα. Το πρώτο δίληµµα που

αντιµετωπίζουν οι σχεδιαστές ενός συστήµατος είναι αυτό της επιλογής ανάµεσα σε ένα

αυτόνοµο ίδρυµα παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ή σε ένα τµήµα εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης τοποθετηµένο σε ήδη υπάρχον σχολείο, κολέγιο, πανεπιστήµιο. Σε γενικές

γραµµές τα συστήµατα µε λιγότερο από δέκα χιλιάδες διδασκόµενους ετησίως θα ήταν

προτιµότερο να βασιστούν στη λύση ενός συστήµατος βασισµένου σε ένα συµβατικό ίδρυµα.

Ενώ αν είχαµε πάνω από 20.000 εγγεγραµµένους θα ήταν προτιµότερο ένα αυτόνοµο ίδρυµα.

5.2 Χαρακτηριστικά σπουδαστών σε ένα εξ αποστάσεως σύστηµα εκπαίδευσης

Οι σχεδιαστές των συστηµάτων πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα χαρακτηριστικά των

υποψηφίων σπουδαστών για να µπορέσουν να προβλέψουν αν και µε ποιους όρους θα

ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Συνήθως είναι φοιτητές που εργάζονται για να ζήσουν,

διαθέτουν περιορισµένη προηγούµενη εκπαίδευση, είναι µεγαλύτερης ηλικίας και ζουν

σχετικά µακριά από το πλησιέστερο συµβατικό ίδρυµα που παρέχει το ίδιο πρόγραµµα

(Keegan, 2001).

Είναι σπουδαστές που θα πρέπει να συνδυάσουν σπίτι, δουλειά, οικογένεια, ελεύθερο χρόνο

και σπουδές. Ο σπουδαστής αυτός έχει πολλούς λόγους για να κάνει µαθήµατα όπως να

βελτιώσει το επίπεδο εκπαίδευσής του προκειµένου να αποκτήσει καλύτερη εργασία ή απλά

και µόνο να βελτιώσει το επίπεδό του χωρίς όµως να τον ενδιαφέρει η απόκτηση πτυχίου.

Στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ο φοιτητής είναι αποµονωµένος διότι απουσιάζουν τα

κίνητρα ενεργητικότητας που δηµιουργούνται από την ύπαρξη των άλλων σπουδαστών

(http:www.uidaho.edu/eo/dist8.html). Το στοιχείο αυτό δηµιουργεί ιδιαίτερη δυσκολία για

όσους δεν µπορούν να προσαρµοστούν στις συνθήκες του συστήµατος.

61

Παρατηρούµε ότι οι σπουδαστές αυτού του είδους δεν αισθάνονται σίγουροι για τον εαυτό

τους και γι’ αυτά που έχουν µάθει λόγω του ότι δεν έχουν εξοικείωση µε την τεχνολογία, δεν

έχουν άµεση πρόσβαση µε τον εκπαιδευτή και δεν υπάρχει υποστήριξη άµεσα από κάπου.

Αυτά τα άτοµα έχουν την τάση να βασίζονται στο να θυµούνται γεγονότα αδιαφορώντας για

τη συµπλήρωση των γραπτών τεστ µε αποτέλεσµα να µην έχουν κατανοήσει την ύλη του

µαθήµατος. Ο φοιτητής λοιπόν µη µπορώντας να ενταχθεί στο σύστηµα αυτό εγκαταλείπει

τις σπουδές κάτι που είναι συχνό στα εξ αποστάσεως συστήµατα. Για την επιτυχία σ’ αυτά τα

συστήµατα σηµαντικό ρόλο παίζει και ο χρόνος που αφιερώνει ο σπουδαστής στις σπουδές

του. Η εγκατάλειψη από τα συστήµατα αυτά είναι σχεδόν ανύπαρκτη όταν το πρόγραµµα

είναι µέρος της επαγγελµατικής απασχόλησης του σπουδαστή.

5.3 ∆ιαφορές ανάµεσα στους φοιτητές του Ανοικτού Πανεπιστηµίου (Μ. Βρετανία) και

τους άλλους φοιτητές άλλων Πανεπιστηµίων

Το 75% των φοιτητών στο Ανοικτό Πανεπιστήµιο είναι µεταξύ 30 και 55 ετών έχοντας

διαφορετικές εµπειρίες και απόψεις που δεν προέρχονται από τη σχολική εκπαίδευση.

Πολλοί πιστεύουν ότι θα κάνουν νέα αρχή στην εκπαίδευση αποβάλλοντας ότι είχαν µάθει.

Επίσης πολλοί ικανοποιούν τις φιλοδοξίες τους οι οποίες δίνουν παράλληλα µία καλύτερη

εργασιακή κατάσταση. Για άλλους οι σπουδές κατέχουν δευτερεύουσα θέση και προέχουν οι

οικογενειακές και εργασιακές υποχρεώσεις. Ο χώρος µελέτης τους βρίσκεται µακριά από το

εκπαιδευτικό ίδρυµα και δεν µπορεί να υπάρξει συγχρονισµός ανάµεσα στο χρονοδιάγραµµα

του εκπαιδευόµενου και σε αυτό του ιδρύµατος. Στη συνέχεια, ο φοιτητής οφείλει να

εξασφαλίσει χρήµατα για τις σπουδές του, η αποτελεσµατικότητα των οποίων να µην είναι

άµεση, πράγµα που να κουράσει την οικογένεια του.

Σε αντίθεση οι φοιτητές των συµβατικών Πανεπιστηµίων είναι κάτω των 25 ετών, µε µικρή ή

σχεδόν καθόλου εργασιακή εµπειρία. ∆ε γνωρίζουν πώς αυτή η γνώση και σε ποιο βαθµό

µπορεί να εφαρµοστεί καθώς επίσης έχουν περιορισµένη εµπειρία στις κοινωνικές σχέσεις.

Είναι άνθρωποι που είναι αναγκασµένοι να ακολουθήσουν την πορεία αυτή της εκπαίδευσης

λόγω προηγούµενης εκπαίδευσής τους µε το ίδιο σύστηµα, εξαιτίας οικογενειακών

προσδοκιών, περιορισµένου εισοδήµατος ή επειδή δεν υπάρχει καλύτερη λύση τη δεδοµένη

στιγµή. Επιπροσθέτως, οι φοιτητές των συµβατικών πανεπιστηµίων έχουν εύκολη πρόσβαση

στα µέσα, στους συµφοιτητές, στους καθηγητές. ∆ιαθέτουν περισσότερο χρόνο για τα

ενδιαφέροντά τους λόγω του ότι οι αποστάσεις είναι περιορισµένες. Είναι αρκετά σηµαντικές

62

οι σπουδές σε ένα ίδρυµα ανώτερης εκπαίδευσης διότι προσφέρουν ένα καλύτερο

επαγγελµατικό µέλλον. Επίσης οι απόφοιτοι δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιµοι στους εργοδότες

αλλά µπορούν να εξελιχθούν.

5.4 Προγράµµατα που θα εφαρµοστούν σε ένα εξ αποστάσεως σύστηµα

Είναι αποδεδειγµένο ότι τα περισσότερα αντικείµενα µπορούν να διδαχθούν από απόσταση.

Το πρόβληµα που προκύπτει είναι η πιστοποίηση των σπουδών που κάθε σύστηµα

προσφέρει. ∆εν υπάρχει λόγος να σπουδάζει κανείς εάν για παράδειγµα το πτυχίο που θα

αποκτήσει δεν έχει αντίκρισµα στην αγορά εργασίας διότι οι σπουδές από απόσταση είναι

αρκετά επίπονες.

Έτσι τα προγράµµατα θα πρέπει να σχεδιαστούν µε τέτοιο τρόπο ώστε να προσελκύουν τους

εκπαιδευόµενους και το κύρος των τίτλων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα εξαρτάται

από την αποδοχή της θεωρητικής θεµελίωσής της από τα µέλη του διδακτικού προσωπικού

του πανεπιστηµίου καθώς και από την αναγνώριση της ποιότητας των παρεχόµενων

σπουδών από τις πρυτανικές αρχές και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη των συµβατικών

ιδρυµάτων (Keegan, 2001).

Η ποιότητα των προγραµµάτων και η πιστοποίησή τους παίζουν σηµαντικό ρόλο στο κατά

πόσο θα εδραιωθεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Έχουµε λοιπόν τα αυτόνοµα ιδρύµατα που

χωρίζονται σε δύο οµάδες. Στην µεν πρώτη οµάδα περιλαµβάνονται τα ιδιωτικά, µικρής

εµβέλειας κάτω από 10.000 εγγραφές το χρόνο και µερικά δηµόσια της Αυστραλίας, του

Καναδά και της Ν. Ζηλανδίας που έχουν εγγραφές κάτω από αυτό το όριο. Στην οµάδα αυτή

παρέχονται τίτλοι σύµφωνα µε το εθνικό σύστηµα πιστοποίησης ενώ τα ιδιωτικά ελέγχονται

από εθνικούς οργανισµούς όπως η Ένωση Ευρωπαϊκών Σχολών δι’ Αλληλογραφίας. Στη

δεύτερη οµάδα, ανήκουν τα πανεπιστήµια εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και πιστεύουν ότι

σηµαντικό ρόλο στον καθορισµό της µορφής του ιδρύµατος παίζουν τα πολιτικά πρόσωπα.

Τα περισσότερα πανεπιστήµια φτάνουν το όριο των 10.000 εγγραφών. Τα ανοικτά

πανεπιστήµια όπως και τα συµβατικά αναφέρουν σχετικά µε τις πιστοποιήσεις στο

καταστατικό τους. Ορισµένα από αυτά αναφέρονται και στους εξωτερικούς εξεταστές. Όσον

αφορά τώρα στα τµήµατα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε ήδη υφιστάµενο ίδρυµα έχουµε

ιδρύµατα που παρέχουν δηµόσια εκπαίδευση σε πανεπιστηµιακό ή κολεγιακό επίπεδο. Σε

αυτή την περίπτωση η πιστοποίηση παρέχεται από το πανεπιστήµιο ή το κολέγιο στο οποίο

ανήκουν. Παρουσιάζεται και µια τελευταία οµάδα στην οποία ξεχωρίζονται οι εσωτερικοί

63

από τους εξωτερικούς φοιτητές πράγµα που εξαρτάται από τη νοµοθεσία που διέπει την

πανεπιστηµιακή εκπαίδευση σε µία χώρα. Η πιστοποίηση εδώ δεν αντιµετωπίζει πρόβληµα

διότι οι εσωτερικοί φοιτητές µε τους εξωτερικούς λαµβάνουν µέρος στις ίδιες εξετάσεις.

5.5 Επιλογή των µέσων για το σχεδιασµό ενός συστήµατος

Οι σχεδιαστές συστηµάτων έχουν βοηθηθεί αρκετά από χρήσιµη βιβλιογραφία που

αυξάνεται µε γοργούς ρυθµούς καθώς επίσης και από εκπαιδευτικά µέσα που έχουν ελεγχθεί

µε την πάροδο του χρόνου. Οι σχεδιαστές επιλέγουν τα κατάλληλα µέσα που θα

χρησιµοποιήσουν ανάλογα µε την ποιότητα, το κύρος της παρεχόµενης εκπαίδευσης και το

κόστος τους. Στο κόστος του συστήµατος θα ληφθεί υπόψη και το κόστος των µέσων που

χρησιµοποιήθηκαν. Τα µέσα που χρησιµοποιούµε διαφέρουν ανάλογα µε το στόχο που

έχουµε. Για παράδειγµα το έντυπο υλικό µπορεί να αποτελούσε την καλύτερη λύση αλλά

τώρα απαραίτητη είναι η τηλεδιάσκεψη, το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο κ.ά.

5.6 Ο ρόλος της διοίκησης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Οι οργανισµοί έχουν και ανάγκες που αφορούν το λειτουργικό τους χαρακτήρα. Με βάση

αυτά έχουµε δύο λειτουργικά υποσυστήµατα, την ανάπτυξη προγραµµάτων και τις υπηρεσίες

υποστήριξης σπουδαστών. Το πρώτο υποσύστηµα περιλαµβάνει το σχεδιασµό του

προγράµµατος και την επιλογή της διδακτικής µεθοδολογίας. Όσον αφορά στο τελευταίο

προσδιορίζεται η µεθοδολογία και ο τρόπος παρουσίασης του προγράµµατος σε µηχανική ή

ηλεκτρονική µορφή. Στο υποσύστηµα υποστήριξης των σπουδαστών γίνεται όπως το λέει και

η λέξη υποστήριξη του σπουδαστή έτσι ώστε να γίνει µε όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο η

εξατοµικευµένη διδασκαλία. Τα δύο αυτά υποσυστήµατα αποτελούν και τη διαφορά ενός

συστήµατος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης από άλλες µορφές εκπαιδευτικών ιδρυµάτων.

Ανάπτυξη προγραµµάτων

Σε αυτό το υποσύστηµα γίνεται η προετοιµασία έντυπου και µη έντυπου υλικού καθώς και το

πώς το µάθηµα θα γίνει όσο γίνεται πιο κατανοητό από τους σπουδαστές. Το υλικό

περιλαµβάνει εργασίες, ασκήσεις αξιολόγησης, πρακτική στο εργαστήριο και γενικά ό,τι

αφορά και στο υλικό της συµβατικής εκπαίδευσης. Το έργο αυτό µπορεί να ανατεθεί σε ένα

µεµονωµένο άτοµο ή σε οµάδα ατόµων που συνεργάζονται και µε συµβούλους από άλλες

επιχειρήσεις ή άλλα πανεπιστήµια.

Υπηρεσίες υποστήριξης σπουδαστών

64

Μέσα από αυτές τις υπηρεσίες µπορεί να πραγµατοποιηθεί ο µηχανισµός ανατροφοδότησης.

Αυτό που επιθυµούµε είναι ένα κλειστό σύστηµα µε αρνητική ανατροφοδότηση. Αυτό

σηµαίνει ότι έχουµε ένα σύστηµα που θέτει ένα στόχο ο οποίος ταυτίζεται µε το επιθυµητό

αποτέλεσµα και λόγω της αρνητικής ανατροφοδότησης µπορούµε να περιορίσουµε τις

αντιφάσεις. Επίσης µέσω των υπηρεσιών αυτών πραγµατοποιείται η αµφίδροµη επικοινωνία

ανάµεσα στο σπουδαστή και στο ίδρυµα.

5.7 Ο δρόµος προς µία αποτελεσµατικότερη εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Χρειάζεται µεγάλη παρότρυνση στους σπουδαστές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης διότι

λείπει η καθηµερινή επικοινωνία µε τους εκπαιδευτές Οι τελευταίοι µπορούν να

ενθαρρύνουν τους φοιτητές να συνεχίσουν, κάνοντας συζήτηση µαζί τους, προετοιµάζοντας

καλά το µάθηµα και εµψυχώνοντας τον αποτελεσµατικό φοιτητή. Έχουν επίσης ανάγκη από

αναγνώριση των προσπαθειών τους και των δυνάµεων τους καθώς και των στόχων που έχουν

θέσει. Πολλοί από αυτούς δεν πιστεύουν στις ικανότητές τους ότι µπορούν δηλαδή να

αντεπεξέλθουν στο µάθηµα. Γι’ αυτό το λόγο οι εκπαιδευτές τους θα πρέπει να τονώσουν το

ηθικό τους απαντώντας στα ερωτήµατά τους και σε ό,τι τους αφορά όπως επίσης και να

επεξεργάζονται αναλυτικά την πρόοδό τους και να την αναλύουν µε καλοπροαίρετο ύφος

στο σπουδαστή µε σκοπό να δει τις ελλείψεις του και να βελτιωθεί. Μερικές φορές οι

εκπαιδευόµενοι µαθαίνουν πιο αποτελεσµατικά όταν βρίσκονται σε επικοινωνία και µε τους

άλλους φοιτητές. Όποτε λοιπόν αυτό είναι εφικτό να δίνουµε την ευκαιρία για προσωπική

επικοινωνία. Οι εξ αποστάσεως φοιτητές έχουν ανάγκη να κατανοούν ότι αυτά που

µαθαίνουν έχουν κάποιο αντίκρισµα. Έτσι λιγότερο τυπικές µέθοδοι (όπως περιοδικά να

θέτει ερωτήσεις, όπως τί αποκόµισαν από αυτό που έµαθαν και να µοιραστούν τις ιδέες τους

και µε τους άλλους φοιτητές) θα βοηθήσουν στη σωστή εκτίµηση του εκπαιδευτή. Κάτι που

θα πρέπει να προσθέσουµε είναι ότι ο εκπαιδευόµενος µαθαίνει καλύτερα µε τη βοήθεια

παραδειγµάτων. Συνεπώς οι εκπαιδευτές χρησιµοποιούν παραδείγµατα που

χρησιµοποιήθηκαν όταν έκαναν και αυτοί την εκπαίδευσή τους

(http://www.uidaho.edu/eo/dist8.html).

Παρατηρούµε ότι όλο και πιο συχνά µειώνονται τα άτοµα που µεσολαβούν ανάµεσα στον

εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόµενο οδεύοντας προς µία ορθολογικοποιηµένη διαδικασία της

διδασκαλίας από απόσταση. Ο καθηγητής πρέπει να χειρίζεται καλά τον υπολογιστή, να

οργανώνει το υλικό, να έχει ικανότητες γραφίστα καθώς και ιδιαίτερες ικανότητες στην

65

ανάπτυξη και αξιολόγηση οπτικοακουστικού υλικού και λογισµικού. Οι σχεδιαστές

προγραµµάτων θα πρέπει να συµβιβάζουν το κόστος µε την αποτελεσµατικότητα της

παρεχόµενης εκπαίδευσης µέσω των νέων τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών.

5.8 Αξιολόγηση εξ αποστάσεως συστηµάτων

Στην αξιολόγηση των ιδρυµάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αυτών παίζουν ρόλο κατά

πρώτον τα ποσοτικά δεδοµένα δηλαδή πόσοι σπουδαστές έχουν προσέλθει στο ίδρυµα και

πόσοι από αυτούς εγκαταλείπουν κατά τη διάρκεια των µαθηµάτων. Επίσης παίζει ρόλο ο

βαθµός ανταπόκρισης του ιδρύµατος στις εθνικές, τοπικές και ατοµικές εκπαιδευτικές

ανάγκες. Έτσι λοιπόν ένα ίδρυµα για να µπορέσει να έχει θετικά αποτελέσµατα θα πρέπει να

αποτρέψει όσο γίνεται τη διαρροή από το ίδρυµα, να έχει όσο το δυνατό περισσότερους

επιτυχόντες. Κατά δεύτερον, σηµαντικός παράγοντας είναι η ποιότητα στην εκπαίδευση.

Όταν λέµε ποιότητα εννοούµε στο εκπαιδευτικό υλικό, στο κατά πόσο η εκπαίδευση από

απόσταση ενδείκνυται για το συγκεκριµένο αντικείµενο, στην αποτελεσµατικότητά της.

Στη συνέχεια παίζει ρόλο το κύρος του ιδρύµατος. Αυτό σηµαίνει κατά πόσο τα άλλα

εκπαιδευτικά ιδρύµατα αναγνωρίζουν τις σπουδές που κάποιος έκανε σε περίπτωση που

επιθυµεί να αλλάξει ίδρυµα, καθώς και αν θέλει να συνεχίσει σε ανώτερο επίπεδο. Σπουδαίο

επίσης ρόλο παίζει η εκτίµηση που τρέφει η ευρύτερη κοινότητα για το ίδρυµα (Keegan,

2001).

66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

Παιδαγωγικό Μοντέλο για την Εκπαίδευση από Απόσταση

6.1 Μορφή και βασικά στοιχεία

Στο παραδοσιακό σύστηµα εκπαίδευσης υπάρχουν δύο βασικοί συντελεστές: ο διδάσκων και

ο διδασκόµενος. Ο πρώτος διδάσκει και ο δεύτερος µαθαίνει. Στη σχέση αυτή υπάρχει

αλληλεπίδραση µεταξύ διδάσκοντος και διδασκοµένων έχοντας φυσικά τη βοήθεια του

εκπαιδευτικού υλικού που καθορίζεται από τον διδάσκοντα. Η µάθηση σε αυτή την

περίπτωση εξαρτάται από τις ικανότητες του διδάσκοντα, από το χειρισµό του διδακτικού

υλικού και από τον τρόπο µελέτης του διδασκόµενου (http://www.eap.gr/news).

Εν αντιθέσει µε αυτό, σε ένα σύστηµα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης µέσα στη σχέση

διδάσκοντος και διδασκοµένου εµπλέκεται και το εκπαιδευτικό υλικό που είναι ουσιαστικά

αυτό που διδάσκει το διδασκόµενο ο οποίος βρίσκεται σε διαδικασία αυτοµάθησης. Η

εκπαιδευτική λοιπόν διαδικασία αλλάζει και παίρνει νέα µορφή ξεφεύγοντας από το γνωστό

καθηγητοκεντρικό µοντέλο όπου χρησιµοποιούµε το έντυπο εκπαιδευτικό υλικό και κάποια

εξελεγµένα εκπαιδευτικά εργαλεία όπως η καλωδιακή και η δορυφορική τηλεόραση,

συστήµατα βίντεο, ήχου κ.λπ. Στο µαθητοκεντρικό µοντέλο, ο ρόλος του διδάσκοντα αλλάζει

και γίνεται πλέον ένας συντονιστής της διαδικασίας µάθησης αποβάλλοντας από πάνω του

το ρόλο αυτού που κινεί τα νήµατα και προσπαθώντας να δώσει κατευθύνσεις στον

εκπαιδευόµενο έτσι ώστε να αφοµοιώσει τη γνώση σύµφωνα µε τα προσωπικά του κριτήρια

και όχι µε τα δεδοµένα του εκπαιδευτή όπως γίνεται στο καθηγητοκεντρικό µοντέλο που

επικρατεί στην παραδοσιακή εκπαίδευση.

Για να καταλήξουµε σε ένα παιδαγωγικό µοντέλο στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα πρέπει

να λάβουµε υπόψη µας το διδακτικό µοντέλο, το µοντέλο επικοινωνίας και το µοντέλο

οργάνωσης και διαχείρισης της εκπαιδευτικής πρακτικής (Σχήµα 3). Τα µοντέλα πρέπει να

λαµβάνουν υπόψη όχι µόνο τον τρόπο µε τον οποίο παρέχεται η πληροφορία στον

εκπαιδευόµενο αλλά και πώς ο ίδιος την προσλαµβάνει και την αξιοποιεί για να

δηµιουργήσει νέες γνώσεις.

67

Σχήµα 3: Αποσαφήνιση Παιδαγωγικού Μοντέλου

Πηγή: Μελισσά (2004)

Υπάρχουν δύο αντιτιθέµενες απόψεις ως προς το σχεδιασµό ενός παιδαγωγικού µοντέλου. Η

πρώτη βασίζεται στην παραδοσιακή διαδικασία µετάδοσης της πληροφορίας. Ο καθηγητής

µπορεί να µεταδώσει τον κορµό της γνώσης µέσω µίας παρουσίασης. Παρουσιάζει µία

αφηρηµένη ιδέα σαν µία συγκεκριµένη εικόνα και µετά παρουσιάζει αυτή την εικόνα στον

εκπαιδευόµενο µε τη βοήθεια ενός µέσου. Στη συνέχεια ο εκπαιδευόµενος αντιλαµβάνεται

την εικόνα, την αποκωδικοποιεί και την αποθηκεύει. Θα µπορούσαµε να προσθέσουµε δύο

ακόµα παράγοντες: το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται ο µαθητής δηλαδή την τρέχουσα

κατάσταση του καθώς και το συναισθηµατικό του κόσµο δηλαδή τη µνήµη του, το

ενδιαφέρον του και την περιέργεια για το συγκεκριµένο αντικείµενο. Ο εκπαιδευόµενος

αναπτύσσει την δική του εικόνα και χτίζει µε αυτό τον τρόπο νέα γνώση βασισµένη στην

προηγούµενη εµπειρία του και στις ικανότητές του. Η δεύτερη άποψη για το σχεδιασµό ενός

µοντέλου βασίζεται σε αρχές πάνω στις οποίες ο διδασκόµενος χτίζει την παρουσίαση της

γνώσης αλληλεπιδρώντας µε το υλικό που του προσφέρεται. Παρόλο που οι δύο αυτές

απόψεις είναι τελείως διαφορετικές, οι αποτελεσµατικοί σχεδιαστές ξεκινούν συνήθως µε

εµπειρική γνώση: γεγονότα, αντικείµενα, πρακτικές που αντιπροσωπεύουν το καθηµερινό

περιβάλλον των σπουδαστών. Έπειτα σύµφωνα µε ένα σκληρά θεµελιωµένο υπόβαθρο,

αναπτύσσουν µία παρουσίαση που βοηθούν τους σπουδαστές να θεµελιώσουν καινούργια

γνώση αλληλεπιδρώντας µε την εκπαίδευση (http://carbon.cudenver.edu/~lsherry/pubs/).

68

6.2 ∆ιδακτικό µοντέλο

Η παρουσίαση του µαθήµατος στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν µπορεί να είναι ίδια

ακριβώς µε αυτή της παραδοσιακής εκπαίδευσης παρόλο που µπορεί να υπάρχει ένας

άριστος εξοπλισµός που θα βοηθήσει στην καλύτερη επικοινωνία εκπαιδευτή και

εκπαιδευοµένων. Ένα διδακτικό µοντέλο αποτελεί το εργαλείο που θα µεταδώσει µια σειρά

από γνώσεις και ικανότητες. Οι παράµετροι που θα αναλυθούν για να γίνει δυνατός ο

σχεδιασµός του στη συνέχεια είναι:

1. Χαρακτηριστικά των εκπαιδευοµένων (µοντέλο µαθητή),

2. Γενικοί και ειδικοί εκπαιδευτικοί στόχοι. Θα πρέπει να συνδυαστούν οι εκπαιδευτικοί

στόχοι µε το µοντέλο του µαθητή,

3. Μαθησιακές / διδακτικές στρατηγικές. Θα επιλεγούν µαθησιακές θεωρίες και πάνω σ’

αυτές θα σχεδιαστούν στη συνέχεια µαθησιακές και διδακτικές στρατηγικές για τις

οποίες θα δοθούν τα βασικά τους στοιχεία (Αποστολάκης, 2003b).

Για το σχεδιασµό ενός αποτελεσµατικού παιδαγωγικού µοντέλου δε θα πρέπει να λάβουµε

υπόψη µας µόνο τους σκοπούς, τις αναγκαιότητες και τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτών

και των εκπαιδευοµένων αλλά και τις απαιτήσεις σε τεχνολογικό εξοπλισµό. Ένα

πετυχηµένο εξ αποστάσεως εκπαιδευτικό σύστηµα σηµαίνει πρώτιστα ύπαρξη

αλληλεπιδραστικότητας µεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευοµένων, µεταξύ µαθητών και

εκπαιδευτικού περιβάλλοντος και µεταξύ µαθητών. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η

εκπαίδευση η βασισµένη στο διαδίκτυο εµπνέει µία αλληλεπίδραση πιο ισχυρή από αυτή που

επικρατεί σε µία παραδοσιακή τάξη. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι µαθητές έχουν

περισσότερο χρόνο να απαντήσουν και απαντούν κατόπιν ωρίµου σκέψης. Κατά δεύτερον,

θα πρέπει να είναι ενεργητικοί σ’ αυτό που τους προσφέρεται να µάθουν, δηλαδή να µη

δέχονται αβίαστα την οποιαδήποτε πληροφορία. Θα πρέπει να κατέχουν τους στόχους της

µάθησης. Στη συνέχεια, θα πρέπει να τονίσουµε ότι η παρουσίαση εικόνας κατά τη

διαδικασία της µάθησης είναι ισχυρός παράγοντας παρακίνησης για τους µαθητές. Τέλος, θα

πρέπει να υπάρχει αποτελεσµατική επικοινωνία που επιτυγχάνεται µόνο µε τα κατάλληλα

µέσα δηλαδή τον κατάλληλο εκπαιδευτικό εξοπλισµό.

69

6.2.1 Μοντέλο µαθητή

Για να επιτευχθεί ένα επιτυχηµένο εξ αποστάσεως πρόγραµµα θα πρέπει να γίνει ανάλυση

των παραπάνω παραµέτρων που αφορούν στο διδακτικό µοντέλο διότι η χάραξη ενός

σωστού παιδαγωγικού µοντέλου θα παίξει ρόλο στη επιτυχία του προγράµµατος. Όσον

αφορά στο µοντέλο του µαθητή πρέπει εκ των προτέρων να καθοριστούν µε σαφήνεια οι

γνώσεις των εκπαιδευοµένων τόσο στο θέµα των διαλέξεων όσο και στη χρήση των µέσων

και των διαδικασιών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (Μελισσά, 2004).

Σχήµα 4: Μοντέλο Μαθητή

Πηγή: Αποστολάκης Ι. (2003b)

Το µοντέλο του µαθητή είναι η βάση για τη δηµιουργία ευέλικτων εκπαιδευτικών

προγραµµάτων που βασίζονται σε υπολογιστή (flexible computer-based tutoring). Έτσι ο

εκπαιδευτής για να µπορεί να διδάξει αποτελεσµατικά έχει ανάγκη από λεπτοµερειακές

πληροφορίες για τους εκπαιδευόµενους. Αυτές οι πληροφορίες βοηθούν στον προσδιορισµό

των µαθησιακών χαρακτηριστικών του σπουδαστή καθορίζοντας τα δυνατά και αδύνατα

σηµεία τους. Οι πληροφορίες σχετίζονται µε το τι γνωρίζουν για την εκπαίδευση από

απόσταση, ποιες προηγούµενες εµπειρίες έχουν όσον αφορά στην µορφή αυτής της

εκπαίδευσης, ποιος είναι ο βαθµός γνώσης που σχετίζεται µε τη χρήση των µέσων που

χρησιµοποιούνται.

70

Ο µαθητής ως κύρια παράµετρος στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν έχει µόνο τον

περιορισµό του χρόνου, της απόστασης, των οικονοµικών αλλά έχει και την ευκαιρία να

επικοινωνήσει µε άτοµα διαφορετικού κοινωνικού και οικονοµικού περιβάλλοντος,

διαφορετικής κουλτούρας. Συνεπώς έχει να κερδίσει όχι µόνο σε νέες γνώσεις αλλά και σε

διεύρυνση του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Έτσι ο σχεδιαστής ενός παιδαγωγικού

µοντέλου θα πρέπει να εξετάσει παράλληλα µε τις γνώσεις που έχουν οι µαθητές και τις

δεξιότητές τους: αν είναι ικανοί να επικοινωνούν από απόσταση, αν είναι ενεργητικοί στο

οτιδήποτε ακούσουν και αν έχουν την ικανότητα να δουλεύουν ανεξάρτητα λόγω απουσίας

του εκπαιδευτή. Στη συνέχεια προσδιορίζεται το επίπεδο γνώσεων τόσο στο γενικό όσο και

στις ειδικό επίπεδο καθώς και αυτό των λανθασµένων ή ηµιτελών γνώσεων.

Περνάµε στη πορεία στην αναγνώριση των προσωπικών χαρακτηριστικών των

εκπαιδευοµένων. Εστιάζουµε στην κατανόηση των απαιτήσεων των µαθηµάτων και στον

προσδιορισµό των αναγκών και των κινήτρων των εκπαιδευοµένων.

Για τον προσδιορισµό του µοντέλου του µαθητή υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο που είναι οι

τρόποι µάθησης (modes of learning). Αρκετά σηµαντική µεταβλητή στην

αποτελεσµατικότητα της µάθησης είναι η προτίµηση του µαθητή για ένα συγκεκριµένο

τρόπο µάθησης: το συνεργατικό, τον ανταγωνιστικό ή τον προσωπικό. Πολλά µοντέλα εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης ακολουθούν το συνεργατικό τρόπο µάθησης και προσπαθούν να

εντάξουν και την αλληλεπιδραστικότητα στο σύστηµα. Ωστόσο αποτελεσµατική µάθηση δε

σηµαίνει µόνο γνώση των αναγκών των εκπαιδευοµένων αλλά και γνώση για την εκ των

προτέρων προετοιµασία που αφορά στους εκπαιδευτές όπως κατάλληλων τεστ προκειµένου

να κατατάξουν τους σπουδαστές στην αντίστοιχη οµάδα. Αν λοιπόν ένας εκπαιδευτής

γνωρίζει την ύπαρξη εναλλακτικών τρόπων µάθησης και το περιεχόµενο που πρέπει να

διδαχθεί τότε µπορεί να αναπτύξει µία τοπική παιδαγωγική θεωρία που µπορεί να

χρησιµοποιείται από πλήθος ατόµων.

6.2.2 Γενικοί και Ειδικοί εκπαιδευτικοί στόχοι

Για το σχεδιασµό του εκπαιδευτικού προγράµµατος, οι στόχοι καθορίζουν τη δοµή του

περιεχοµένου όλου του µαθήµατος. Οι στόχοι χωρίζονται στους γενικούς και τους ειδικούς.

Γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι µπορεί να είναι η απόκτηση της ικανότητας δηµιουργίας

λογικών σκέψεων και συσχετισµών, η άσκηση του νου, η απόκτηση της ικανότητας

διατύπωσης ακριβούς και σαφούς γραπτού και προφορικού λόγου, η ενδυνάµωση αρετών

71

που συντελούν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ατόµου. Ορισµένοι µελετητές

θεωρούν ότι οι καθοριστικοί παράγοντες που συντελούν στη µάθηση βρίσκονται στο ίδιο το

άτοµο (διανοητικές ικανότητες, διαθέσεις, κ.ά.). Αντίθετα άλλοι διατείνονται ότι είναι

καταλυτικός ο ρόλος των εξωτερικών επιδράσεων που δέχεται το άτοµο. Άλλοι πάλι

πρεσβεύουν ότι η µάθηση προέρχεται από την αλληλεπίδραση ατόµου και περιβάλλοντος

(Κόκκος, Λιοναράκης, 1998). Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η πορεία προς τη µάθηση περνά

από διαδοχικά στάδια που αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοεπηρεάζονται. Μέσα σ’ αυτό τον

κύκλο συντελείται η σύνδεση της αποκτώµενης εµπειρίας µε την αφηρηµένη νοητική

διεργασία, µε την αξιοποίηση επιστηµονικών και θεωρητικών δεδοµένων (Κόκκος,

Λιοναράκης, 1998). Έτσι λοιπόν οι εκπαιδευτές στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα πρέπει

να βασίζονται σε τεχνικές που εκθέτουν τους διδάσκοντες σε εµπειρίες και τους βάζουν στην

πορεία σε προβληµατισµό πάνω σε αυτές. Συνέπεια αυτού είναι ότι η δηµιουργία του

εκπαιδευτικού υλικού της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης καθώς και η διεξαγωγή της οµαδικής

συµβουλευτικής συνάντησης, θα πρέπει να δίνουν τα εναύσµατα ώστε οι διδασκόµενοι να

ακολουθήσουν τον πλήρη <<κύκλο της µάθησης>>. Υπό το πρίσµα αυτό µπορούµε να πούµε

ότι η µάθηση είναι µια συνεργασία διδασκόντων – διδασκοµένων.

Εκτός από τους γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους έχουµε και τους ειδικούς εκπαιδευτικούς

που καθορίζονται ανάλογα µε την πνευµατική ωρίµανση, την εµπειρία και το γνωστικό

υπόβαθρο των εκπαιδευοµένων. Έτσι η εκπαιδευτική διαδικασία προσαρµόζεται ανάλογα µε

τις ανάγκες τα ενδιαφέροντα του διδασκόµενου, διαφορετικά είναι πολύ εύκολο να

αποθαρρυνθεί και να εγκαταλείψει τις σπουδές. Απόρροια αυτού είναι ότι η ευρετική πορεία

προς τη γνώση επιτυγχάνεται όταν οι εµπειρίες και οι γνώσεις τους συνδέονται µε το

περιεχόµενό της γνώσης αυτής. Στη συνέχεια, η ανάπτυξη του κριτικού τρόπου σκέψης είναι

ένας βασικός στόχος στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση διότι µε την αµφισβήτηση ορισµένων

θεωριών µπορούµε να οδηγηθούµε στη µάθηση που θα προκύψει από τη σύνθεση της

θεωρίας µε τις διάφορες εµπειρίες. Κύριος στόχος θα αποτελέσει και η ανάπτυξη

αµφίδροµων σχέσεων διδασκόντων – διδασκοµένων. Οι σχέσεις αυτές εµπεριέχουν διάλογο,

επεξεργασία και εµπλουτισµό απόψεων, διαµόρφωση ερωτηµάτων και απάντηση σε αυτά,

πρακτικές ασκήσεις, οµαδικές εργασίες, ανταλλαγή γνωµών και εµπειριών. Η µάθηση

συνεπώς αποτελεί συνάρτηση της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης διδασκόντων –

διδασκοµένων (Κόκκος, Λιοναράκης, 1998). Η επικοινωνία διδασκόντων – διδασκοµένων θα

πρέπει να βασίζεται στην ειλικρίνεια. Η κριτική που µπορεί να ασκείται θα γίνεται σε ένα

72

κλίµα συζήτησης και επανακαθορισµού των απόψεων. Κάθε διδασκόµενος θα αισθάνεται ότι

αναγνωρίζεται σαν οντότητα και ότι γίνεται αποδεκτός γι’ αυτό που είναι τόσο για τα

προσόντα του όσο και για τις ελλείψεις του. Θα ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του µε

επιβράβευση των προσπαθειών του η οποία θα εµψυχώνει µε τρόπο σαφή τον

ενδιαφερόµενο. Υπάρχουν και κατάλληλες ασκήσεις και εργασίες που βοηθούν στην

αυτοαξιολόγηση των ατόµων, πράγµα που σηµαίνει ότι ο διδάσκων δε θα πάψει να είναι

απαιτητικός από τους µαθητές. Επίσης θα πρέπει ο χώρος και ο χρόνος που θα γίνονται οι

συναντήσεις να καθορίζονται από τους ίδιους τους εκπαιδευόµενους. Για την επίτευξη των

εκπαιδευτικών στόχων διαµορφώνονται και προτείνονται διαδικασίες για την απόκτηση

γνώσεων, για την απόκτηση δεξιοτήτων καθώς και για την αξιολόγηση.

Απόκτηση γνώσεων

Για την απόκτηση γνώσεων θα πρέπει να γίνεται µία καλή προετοιµασία από µέρους των

εκπαιδευτών όπως επίσης το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι εκπαιδευόµενοι. Πολλοί

σπουδαστές πιστεύουν ότι τα µαθήµατα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι πιο εύκολα

από αυτά της παραδοσιακής. Θα πρέπει να διευκρινίζονται όλες οι απαιτήσεις του

µαθήµατος εκ των προτέρων όπως και οι δεξιότητες που πρέπει να έχουν όσον αφορά στον

υπολογιστή. Θα πρέπει οι σπουδαστές που έχουν τον απαραίτητο εξοπλισµό αλλά δε

γνωρίζουν τη χρήση του, να έχουν εκπαιδευτεί εκ των προτέρων σχετικά µε το πρόγραµµα.

Για την απόκτηση γνώσεων παίζει σηµαντικό ρόλο και ο αριθµός των ατόµων που θα έχει η

κάθε τάξη στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ο αριθµός των ατόµων είναι καθοριστικός για

έναν υψηλό βαθµό αλληλεπίδρασης. Επίσης θα πρέπει να ολοκληρώνεται η ύλη του

µαθήµατος ώστε να γίνεται εύκολα η πρόσβαση σε νέα ύλη. Απαραίτητη είναι στα εξ

αποστάσεως µαθήµατα και η επανάληψη καθώς και η ενθάρρυνση του πειραµατισµού σε

διάφορα αντικείµενα. Μ’ αυτό τον τρόπο διαπιστώνουµε την επιτυχία των µαθηµάτων ή όχι

(http://www.aft.org/higher_ed/downloadable/distance.pdf).

Απόκτηση δεξιοτήτων

Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η απόκτηση τόσο γενικών όσο και ειδικών ικανοτήτων. Για να

γίνει αυτό θα πρέπει ο καθηγητής να είναι καλά εκπαιδευµένος να αφουγκραστεί τα

µηνύµατα του κάθε φοιτητή ξεχωριστά και να µπορεί να διευθετήσει και διαχειριστεί τόσο τα

δικά του συναισθήµατα όσο και αυτά των φοιτητών του (http://www.eap.gr/news/). Στην

ΑΑΕ θα πρέπει να έχουµε και την κατάλληλη διαχείριση των συναισθηµατικών ικανοτήτων

και των δύο µερών. Ο καθηγητής στην ΑΑΕ έχει να ασκήσει πράγµατι το ρόλο του

73

συµβούλου και να υποστηρίξει το φοιτητή είτε σε ατοµική είτε σε οµαδική συµβουλευτική

βάση. Η συναισθηµατική νοηµοσύνη αποτελεί το βασικό κλειδί για τη λεκτική και µη

λεκτική επικοινωνία. Συναισθηµατική νοηµοσύνη δε σηµαίνει να είσαι καλός αλλά να

φέρνεις κάποιον αντιµέτωπο µε µια δυσάρεστη αλλά υποχρεωτική αλήθεια που την

αποφεύγει. Είναι η ικανότητα του ανθρώπου για αυτοεπίγνωση, αυτοκυριαρχία και

αυτοέλεγχο, για την ευσυνειδησία και την ενσυναίσθηση, για την κατανόηση του άλλου, την

προσεκτική ακρόαση και την άσκηση της επιρροής καθώς και την ουσιαστική επικοινωνία

και συνεργασία µε τους άλλους ανθρώπους

(http://www.eap.gr/news/exaggelia_synedriou/synedrio/html/sect1/9.htm).

Η συναισθηµατική νοηµοσύνη καθορίζει τις δυνατότητες ώστε να µάθουµε για την

αυτοεπίγνωση, την αυτορρύθµιση, τα κίνητρα συµπεριφοράς, την ικανότητα στις σχέσεις µε

τους άλλους. Κάποιος που έχει υψηλό επίπεδο συναισθηµατικής νοηµοσύνης δε σηµαίνει ότι

έχει τις συναισθηµατικές ικανότητες που απαιτούνται για την εργασία αλλά ότι έχει µεγάλες

δυνατότητες να τις µάθει. Οι συναισθηµατικές ικανότητες χωρίζονται σε δύο πεδία αυτό της

προσωπικής και αυτό της κοινωνικής ικανότητας. Προσωπική ικανότητα:

1. Αυτοεπίγνωση – αυτογνωσία

Επίγνωση συναισθηµάτων

Ακριβής αυτοαξιολόγηση

Αυτοπεποίθηση

2. Αυτορρύθµιση

Αυτοέλεγχος

Αξιοπιστία

Ευσυνειδησία

Προσαρµοστικότητα

Καινοτοµία

3. Κίνητρα συµπεριφοράς

Τάση προς επίτευξη

∆έσµευση

Πρωτοβουλία

Αισιοδοξία

Κοινωνική ικανότητα:

1. Ενσυναίσθηση

74

Κατανόηση των άλλων

Προσανατολισµός στην παροχή υπηρεσιών

Ενίσχυση της ανάπτυξης των άλλων

Σωστός χειρισµός της διαφορετικότητας

Πολιτική αντίληψη

2. Κοινωνικές δεξιότητες

Επιρροή

Επικοινωνία

Ηγεσία

Καταλυτική δράση

Χειρισµός διαφωνιών

Καλλιέργεια δεσµών

Σύµπραξη και συνεργασία

Οµαδικές ικανότητες

Έτσι ο καθηγητής θα πρέπει να κατέχει όλες τις συναισθηµατικές ικανότητες και να µπορεί

να τις χρησιµοποιεί για να επιτύχει τα καλύτερα αποτελέσµατα.

Αξιολόγηση

Θα πρέπει οι µαθητές να είναι σε θέση να αξιολογήσουν την απόκτηση γνώσεων και

δεξιοτήτων καθώς και το ρυθµό µε τον οποίο αυτά πραγµατοποιούνται. Αυτό θα επιτευχθεί

µε κατάλληλα τεστ που θα δίνονται σε διάφορες φάσεις των µαθηµάτων. ∆ίνουν στο

σπουδαστή τη δυνατότητα να µάθει προάγοντας τη σηµαντική για τη µάθηση αλληλεπίδρασή

του µε το εκπαιδευτικό υλικό. Επίσης επιτρέπουν στο σπουδαστή να γνωρίζει συνεχώς την

πρόοδό του καθώς εκπαιδεύεται από απόσταση. Ο εκπαιδευόµενος στην ΑΑΕ θέλει και

πρέπει να ξέρει πώς τα πηγαίνει. Οι ασκήσεις πρέπει να ζητούν από το σπουδαστή να

θυµηθεί κάτι, να εφαρµόσει αυτά που έχει µάθει, να προτείνει δικά του παραδείγµατα, να

εξετάσει νέα δεδοµένα, κ.λπ. Εκτός από τις ασκήσεις αυτοαξιολόγησης υπάρχουν και οι

εργασίες αξιολόγησης που υποβάλλονται από τους φοιτητές κατά τη διάρκεια των σπουδών

τους στους εκπαιδευτές. Είναι βασικές γιατί οι φοιτητές έχουν µια εικόνα του εαυτού τους

πριν υποβληθούν σε κάποιο διαγώνισµα, αποτελούν την αφορµή για επικοινωνία µε τους

καθηγητές, δίνουν την ευκαιρία στους φοιτητές να έχουν ατοµικά σχόλια από το διδάσκοντα,

κ.ά.

75

Χρησιµοποιώντας τα στοιχεία του µοντέλου του µαθητή και τους εκπαιδευτικούς στόχους

αναπτύσσεται η σκιαγράφηση του περιεχοµένου, κατά την οποία απαντάµε στα παρακάτω

ερωτήµατα: ποια είναι τα σηµαντικότερα µηνύµατα που θέλουµε να µεταδώσουµε, ποια είναι

η διαδικασία παρουσίασης των µηνυµάτων, ποια παραδείγµατα, αλληγορίες, µελέτες

περιπτώσεων πρέπει να χρησιµοποιηθούν για την υποστήριξη αυτών των µηνυµάτων, κ.ά.

(Αποστολάκης, 2003b).

6.2.3 Μαθησιακές / διδακτικές στρατηγικές στην εκπαίδευση από απόσταση

Άµεση εκπαίδευση

Στηρίζεται στη θεωρία της Συµπεριφοράς (συµπεριφορισµός) και είναι µια συστηµατική

µέθοδος για την παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού µε µικρά βήµατα. Οι βασικές

διδακτικές λειτουργίες είναι:

♦ Ηµερήσια ανασκόπηση-έλεγχος

♦ Παρουσίαση νέου υλικού

♦ Καθοδηγούµενη εξάσκηση

♦ ∆ιορθώσεις και ανατροφοδοτικοί µηχανισµοί

♦ Ανεξάρτητη πρακτική εξάσκηση

♦ Εβδοµαδιαίες και µηνιαίες ανασκοπήσεις

Συνεργατική εκπαίδευση

Σε αυτή τη µορφή εκπαίδευσης οι διδάσκοντες και οι διδασκόµενοι είναι ενεργά µέλη της

διαδικασίας της µάθησης. Η γνώση δεν είναι κάτι που <<διανέµεται>> στους

εκπαιδευόµενους, αλλά κάτι που αναδύεται σε εκείνους που προσπαθούν να κατανοήσουν

και να εφαρµόσουν έννοιες και τεχνικές. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της

στρατηγικής είναι η ερευνητική οµάδα όπου όλοι οι εκπαιδευόµενοι σχεδιάζουν διδακτικές

ενότητες, το περιεχόµενό τους και το παρουσιάζουν στην τάξη.

Ενεργητική µάθηση

Επικρατεί η αντίληψη ότι η γνώση µπορεί να δηµιουργηθεί από τον εκπαιδευόµενο µε την

αυτοανακάλυψη µε ελάχιστη βοήθεια από τον εκπαιδευτή. Στο µοντέλο αυτό ο ρόλος του

εκπαιδευτή είναι ρόλος καθοδηγητή µε αποτέλεσµα να ανατρέπεται η άποψη ότι αυτός είναι

ο βασικός παράγοντας στην εκπαίδευση. Αναφέρεται και ως µάθηση µέσω ανακάλυψης.

Οικοδοµιστική µάθηση

76

Οι εκπαιδευόµενοι χτίζουν ή οικοδοµούν τις δικές τους γνώσεις, µε προσαρµογή τους στις

προηγούµενες γνώσεις ή εµπειρίες τους για να τους δώσουν µια προσωπική σηµασία. Η

οικοδόµηση της µάθησης και ο αλληλεπιδραστικός διάλογος, βασικά χαρακτηριστικά αυτής

της στρατηγικής, ισχυροποιούνται µε τη χρήση τεχνολογιών του διαδικτύου.

Η αντιληπτικότητα του γνωσιακού αντικειµένου

Εδώ χρησιµοποιούνται διαδικασίες που ο ειδικός χρησιµοποιεί για να ακούει, να διαβάζει, να

σκέπτεται και να εφαρµόζει στην πράξη λαµβάνοντας υπόψη ότι απέναντί του είναι ο

εκπαιδευόµενος που µαθαίνει. Στη µέθοδο αυτή περιλαµβάνονται διαδικασίες όπως

µοντελοποίηση, προγύµναση (οδηγίες), στοχασµός (σύγκριση), εξερεύνηση (άσκηση στην

επίλυση προβληµάτων), άρθρωση (οργάνωση των γνώσεων) (Αποστολάκης, 2003b).

6.3 Μοντέλο Επικοινωνίας

Βασική προϋπόθεση όλων όσων αναφέρθηκαν για τη σχέση διδασκόντων – διδασκοµένων

είναι να επικοινωνούν. Αν ένας διδάσκων ή ένας διαµορφωτής υλικού έχουν αυξηµένη

επικοινωνιακή ικανότητα είναι βέβαιο ότι διαθέτει το υπόβαθρο πάνω στο οποίο µπορεί να

οικοδοµεί µαζί µε τους διδασκόµενους ολοκληρωµένους κύκλους µάθησης (Κόκκος,

Λιοναράκης, 1998). Η διεργασία της επικοινωνίας είναι πολύ σύνθετη και επηρεάζεται από

πλήθος στοιχείων όπως:

♦ Την ευκρίνεια και τη πληρότητα των µηνυµάτων

♦ Τα είδη των µηνυµάτων: λεκτικά και µη

♦ Το σύστηµα αντίληψης της πραγµατικότητας που καθένας διαθέτει

♦ Το πλαίσιο µέσα στο οποίο συντελείται η επικοινωνία (χώρος, χρόνος, κλίµα, παρόντα

πρόσωπα)

♦ Τα συναισθήµατα µε τα οποία εκδηλώνονται

♦ Την ύπαρξη ή όχι αυτοεκτίµησης και αλληλοεκτίµησης µεταξύ των συµµετεχόντων

Οι σχέσεις επικοινωνίας απαιτούν αυξηµένες ικανότητες όπως:

♦ Την εδραίωση της αυτοεκτίµησης και την αλληλοαποδοχή των επικοινωνούντων

♦ Την ελεύθερη έκφραση των συναισθηµάτων

♦ Την εξοικείωση αυτών που επικοινωνούν µε τη γλώσσα του σώµατος

♦ Την ενεργητική ανταλλαγή µηνυµάτων

77

Στο µοντέλο αυτό θα προσδιοριστούν οι ικανότητες επικοινωνίας των συµµετεχόντων, οι

αλληλεπιδραστικές τους ικανότητες, η δυνατότητα παράδοσης µαθήµατος µε συµβατικές

διαδικασίες (όπως στην αίθουσα διδασκαλίας) αλλά µε αλληλεπίδραση, τα χαρακτηριστικά

επικοινωνίας: ένας προς πολλούς, διπλής κατεύθυνσης. Θα πρέπει επίσης να προσδιοριστεί

και το είδος επικοινωνίας. Θα µπορούσε να είναι εκπαιδευτής µε εκπαιδευόµενο µε τη

βοήθεια chat, εκπαιδευτής µε εκπαιδευτικό υλικό αφού αυτός επιλέγει τη ροή του

εκπαιδευτικού περιεχοµένου, εκπαιδευόµενος µε εκπαιδευόµενο µε τη βοήθεια chat,

εκπαιδευόµενος µε εκπαιδευτικό υλικό, χωρίς δυνατότητα παρέµβασης στο περιεχόµενο ή

στη ροή (Αποστολάκης, 2003b).

6.4 Οργάνωση και διαχείριση της εκπαιδευτικής πρακτικής

Σχήµα 5: Μοντέλο Οργάνωσης-∆ιαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Πηγή : Αποστολάκης Ι. (2003b)

Το µοντέλο αυτό εξαρτάται από τρία επιµέρους πεδία. Το πρώτο πεδίο είναι αυτό της

οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο εκάστοτε οργανισµός έχει αναλάβει τον έλεγχο

της όλης διαδικασίας. Επίσης πρέπει να παρέχει τα κατάλληλα µέσα ώστε να µπορούν να

επικοινωνούν ηλεκτρονικά οι σπουδαστές µε τους εκπαιδευτές. Αποτέλεσµα αυτού είναι να

ξοδεύει αρκετό χρόνο, πολύ περισσότερο από αυτό για τα παραδοσιακά µαθήµατα,

προκειµένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις για την πραγµατοποίηση της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης. Ο οργανισµός θα πρέπει να παρέχει την κατάλληλη τεχνική υποστήριξη τόσο

σε λογισµικό(software) όσο και σε υλικό(hardware). Στην περίπτωση αυτή µπορούµε να

έχουµε και αξιολόγηση του λογισµικού υποστήριξης που γίνεται µέσω ερωτηµατολογίου µε

78

τη χρήση των διαδεδοµένων κανόνων ευρετικής αξιολόγησης του Nielsen, οι οποίοι

αποτελούν µια κοινά αποδεκτή συνοπτική καταγραφή των βασικών συνιστωσών ευχρηστίας

ενός λογισµικού. Οι τυπικοί ευρετικοί κανόνες ευχρηστίας είναι:

1) Παρέχει το σύστηµα ανάδραση σε κατάλληλο χρόνο;

2) Χρησιµοποιείται απλή και κατανοητή γλώσσα και εικονικές και συµβολικές

αναπαραστάσεις που είναι προσαρµοσµένες στο νοητικό επίπεδο του χρήστη;

3) Παρέχεται δυνατότητα ελέγχου και ελευθερία κίνησης αλλά µε παράλληλη διόρθωση

τυχούσας λανθασµένης κίνησης;

4) Υπάρχει συνέπεια στη χρήση ορολογίας επιλογών, σηµασιολογία συµβόλων κ.λπ. σε όλη

τη διεπιφάνεια του χρήστη;

5) Το σύστηµα προστατεύει το χρήστη από πιθανά σφάλµατα;

6) Γίνεται προσπάθεια ελαχιστοποίησης του µνηµονικού φορτίου του χρήστη;

7) Το σύστηµα προσαρµόζεται στις ανάγκες των πεπειραµένων χρηστών;

8) Το σύστηµα χαρακτηρίζεται από καλαισθησία στην παρεχόµενη πληροφορία ώστε να

αποφεύγεται σύγχυση από το χρήστη;

9) Τα µηνύµατα σε περίπτωση σφάλµατος είναι σαφή και κατανοητά που να βοηθούν στο

να ξεπεραστούν αυτά τα σφάλµατα;

10) Η παρεχόµενη βοήθεια και τα εγχειρίδια χρήσης είναι σύντοµα και κατανοητά ώστε να

βοηθούν το χρήστη να ξεπεράσει τυχόν προβλήµατα που θα του παρουσιαστούν;

(Αποστολάκης, 2003b)

Ο σχεδιασµός των µαθηµάτων θα γίνει ανάλογα των µέσων που διατίθενται για την

πραγµατοποίησή τους, µη υπερβαίνοντας τις δυνατότητες του συστήµατος, για να έχουµε τα

καλύτερα αποτελέσµατα. Το δεύτερο πεδίο είναι αυτό της διαχείρισης εκπαιδευοµένων και

µαθηµάτων και είναι αυτό που περιγράψαµε σαν µοντέλο του µαθητή. Το τρίτο πεδίο είναι

αυτό που περιγράφουµε σαν οργάνωση και παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού. Το

εκπαιδευτικό υλικό στην εκπαίδευση από απόσταση θα πρέπει να έχει συµβουλές για το πώς

θα πρέπει να µελετηθεί και σε κάθε ενότητα να περιγράφει τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα

που περιµένει από το σπουδαστή. Να περιέχει αρκετά παραδείγµατα και οπωσδήποτε τις

ασκήσεις αυτοαξιολόγησης συνοδευόµενες από τις σωστές απαντήσεις. Το εκπαιδευτικό

υλικό θα πρέπει να είναι αρκετά κατανοητό χρησιµοποιώντας σχήµατα, γραφικές

παραστάσεις και κάθε κεφάλαιό να έχει επεξηγηµατικούς τίτλους και υπότιτλους. Η

παρουσία βιβλιογραφικών αναφορών και οδηγιών, που θα εξηγούν πού θα βρεθεί το

79

οτιδήποτε, είναι απαραίτητη για τη σωστά τεκµηριωµένη µάθηση. Απαραίτητη είναι και η

σύνοψη σε κάθε κεφάλαιο που θα βοηθάει στην αποτύπωση των σηµαντικότερων σηµείων

του κεφαλαίου καθώς και η παράλληλη χρήση εναλλακτικών µορφών του υλικού (κασέτες,

βιντεοταινίες, παρουσιάσεις µε πολυµέσα, κ.λπ.).

Τα τρία πεδία που περιγράψαµε πιο πάνω βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και ο συνδυασµός

τους θα µας οδηγήσει στο πρότυπο µοντέλο οργάνωσης και διαχείρισης της εκπαιδευτικής

διαδικασίας. Στη συνέχεια, το µοντέλο αυτό περάσει από έλεγχο. Θα γίνουν οι απαραίτητες

διορθώσεις και αναθεωρήσεις καταλήγοντας στο ζητούµενο µοντέλο οργάνωσης –

διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

80

Κεφάλαιο 7

Τηλεκπαίδευση και Υγεία

7.1 Αναγκαιότητα της τηλεκπαίδευσης στον τοµέα υγείας

Η χρήση του διαδικτύου όπως και σε πολλά άλλα έρχεται να λύσει το πρόβληµα της άµεσης

ενηµέρωσης όλων των πολιτών και των επαγγελµατιών υγείας. Οι ιατρικοί διαδικτυακοί

τόποι που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία, προσφέρουν ένα ευρύ φάσµα πληροφοριών, τόσο

κλινικού όσο και διαγνωστικού περιεχοµένου, πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες,

αλληλεπίδραση ανάµεσα σε καταναλωτές, επαγγελµατίες και ασθενείς, προσφέροντας τη

δυνατότητα κατάρτισης εξατοµικευµένου ιατρικού φακέλου. Στο γενικότερο πλαίσιο των

συναλλαγών δεν λείπουν τα προβλήµατα. Κατ’ αρχάς, είναι η αδυναµία πολλών

διαδικτυακών τόπων να εγγυηθούν την ποιότητα των προσφερόµενων πληροφοριών και να

προστατεύσουν τους επισκέπτες των web sites από απάτες οι οποίες σχετίζονται είτε µε

ακατάλληλα ιατρικά σκευάσµατα, είτε µε ιατρικές συνταγές αµφιβόλου περιεχοµένου. Το

ζήτηµα που προκύπτει είναι αν προστατεύεται το ιδιωτικό απόρρητο και η ευκολία µε την

οποία οι επισκέπτες µπορούν να κατανοήσουν τις προσφερόµενες υπηρεσίες. Η προστασία

λοιπόν του ιδιωτικού απορρήτου αποτελεί αίτηµα προς τους υπευθύνους πολλών

διαδικτυακών τόπων οι οποίοι διαχειρίζονται ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα. Η διείσδυση

σε ζητήµατα που αφορούν στο e-health µπορεί να οδηγήσει σε συµπεράσµατα αποκαλυπτικά

σε σχέση µε τους κινδύνους αλλά και τα οφέλη που µπορεί να υπάρχουν µε την αξιοποίηση

των εργαλείων που προσφέρει η τεχνολογία σε προβλήµατα υγείας. Τα οφέλη είναι αρκετά

81

αφού οι χρήστες µπορούν να αποκτήσουν πληροφορίες σχετικά µε συµπτώµατα, πιθανές

διαγνώσεις και θεραπείες για εκατοντάδες ασθένειες, να κάνουν συγκρίσεις φαρµάκων κ.ά.

Αυτές οι διεσπαρµένες πληροφορίες µετατρέπουν την υγειονοµική φροντίδα σε

καταναλωτική εµπειρία γι’ αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η θέσπιση ενός πλαισίου ηθικής

των συναλλαγών και διαφύλαξης των ευαίσθητων προσωπικών ιατρικών δεδοµένων

(Βάλµας, 2002). Η αναβάθµιση των υπηρεσιών του διαδικτύου και η ανάπτυξη της

τεχνολογίας, οδήγησε στην εξέλιξη της Ιατρικής. Η διασύνδεση των πανεπιστηµιακών και

νοσηλευτικών ιδρυµάτων, η τηλεϊατρική, η ιατρική συµβουλή µέσω διαδικτύου, η διανοµή

του ιατρικού φακέλου µέσω διαδικτύου, η τηλεδιάσκεψη αποτελούν µία πραγµατικότητα. Η

ιατρική φροντίδα ξεφεύγει από τα όρια ενός νοσηλευτικού ιδρύµατος, ενός κέντρου υγείας

και επεκτείνεται στην οικία του επισκέπτη που είναι στο διαδίκτυο. Η προσπάθεια γίνεται

ώστε το διαδίκτυο να προσφέρει ιατρική συµβουλή σε κάθε χρήστη του ίντερνετ που ζητάει

πληροφορίες για κάποιο θέµα υγείας που τον απασχολεί. Επίσης γίνονται προσπάθειες από

εταιρείες να δηµιουργήσουν από κοινού ηλεκτρονική υπηρεσία συνταγογράφησης on-line

για τους γιατρούς. Οι καταναλωτές χρησιµοποιούν µέχρι σήµερα το διαδίκτυο για να πάρουν

πληροφορίες, στο µέλλον θα επιθυµούν να έχουν ενσωµατωθεί και άλλες υπηρεσίες όπως να

έχουν πρόσβαση σε ιατρικά δεδοµένα, να οργανώνουν τα ραντεβού µε τους γιατρούς, να

παρακολουθούν τις συνθήκες υγείας τους, κ.ά.

Ο κλάδος φροντίδας στοχεύει να δηµιουργήσει ένα νέο ολοκληρωµένο σύστηµα βάσεων

δεδοµένων και Η/Υ που θα είναι συνδεδεµένες µε το διαδίκτυο, µε διάφορα intranets, µε

προσωπικούς ψηφιακούς βοηθούς, όπως Η/Υ χεριού, µε διαδικτυακές κάµερες, µε λογισµικό

συστηµάτων υποστήριξης και αναγνώρισης φωνής, µε τεχνολογία ασύρµατης µετάδοσης

κ.λπ. Έτσι το διαδίκτυο σε συνδυασµό µε τα συστήµατα Η/Υ και δικτύων πληροφοριών θα

αλλάξει τη σχέση κλινικού ιατρού και ασθενούς καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο

παρέχονται οι υγειονοµικές υπηρεσίες. Υπάρχουν σήµερα 17.000 δικτυακοί τόποι

βιοϊατρικής µε τακτικούς καταναλωτές επισκέπτες όπως επίσης και δικτυακοί τόποι για

ειδικές οµάδες ασθενών. Εκτός από τις απλές εφαρµογές ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, η

τηλεϊατρική φροντίδα µέσα από το διαδίκτυο περιλαµβάνει τη χρήση λογισµικού

υποστήριξης αποφάσεων µε Η/Υ, τεχνολογίες βιντεοδιασκέψεων και ιατρικές συσκευές για

τηλεµετρικές µεταδόσεις για από απόσταση παρακολούθηση χρόνιων ασθενών στα σπίτια

τους (Bauer, 2003).

82

Η εκπαίδευση τόσο των πολιτών όσο και των επαγγελµατιών υγείας σε θέµατα που αφορούν

την εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και της ιατρικής που εξελίσσεται ραγδαία σε σχέση µε

αυτήν είναι ανάγκη να γίνεται συνεχώς και άµεσα. Πρέπει να επισηµάνουµε ότι οι

επαγγελµατίες υγείας πρέπει να έχουν άµεση ενηµέρωση σε ότι αφορά στην εξέλιξη της

ιατρικής επιστήµης. Γι’ αυτό το λόγο, και για την αδυναµία να προσέλθουν σε ένα

πρόγραµµα επιµόρφωσης σε κάποιο συγκεκριµένο τόπο, όχι µόνο λόγω απόστασης αλλά και

λόγω του ότι πολλές φορές είναι δύσκολη ακόµα και η προσωρινή αντικατάστασής τους,

κρίνεται αναγκαία η τηλεκπαίδευση (σύγχρονη, ασύγχρονη). Ο φόρτος εργασίας που

χαρακτηρίζει εξ ορισµού τα επαγγέλµατα αυτά ενισχύει το επιχείρηµα ότι είναι δύσκολο να

γίνονται προγράµµατα εκπαίδευσης σε πραγµατικό χρόνο και χώρο, ενώ ένα πρόγραµµα

τηλεκπαίδευσης και µάλιστα ασύγχρονης, θα προσέφερε απαιτούµενες γνώσεις µε τους

όρους και τις προϋποθέσεις που θα επέλεγε κάθε επαγγελµατίας σύµφωνα µε το

χρονοδιάγραµµά του (Μελισσά, 2004). Η τηλεκπαίδευση δίνει τη δυνατότητα σε άτοµα που

έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα αλλά βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές να παρακολουθήσουν

το ίδιο πρόγραµµα. Για παράδειγµα θα µπορούσαµε να αναφέρουµε τους ιατρούς εργασίας

που όπως καταλαβαίνουµε δεν µπορούν να λείψουν ούτε λεπτό από την εργασίας τους λόγω

της φύσης της δουλειάς τους. Επίσης είναι πολύ δύσκολο πολλές φορές να εκπαιδεύονται

άτοµα τα οποία βρίσκονται σε περιοχές µε γεωγραφικές ιδιαιτερότητες.

Η τηλεκπαίδευση αποτελεί µεγάλη εξυπηρέτηση για τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες και

κινητικές δυσκολίες. Είναι επιπλέον αναγκαία, γιατί εκπαιδευτές µε ιδιαίτερα εξειδικευµένες

και χρήσιµες γνώσεις δεν µπορούν να παρευρεθούν σε αίθουσες διαλέξεων για το λόγο ότι

έχουν ανειληµµένες υποχρεώσεις στην εργασία τους και δεν µπορούν να µεταφερθούν σε

άλλες γεωγραφικές περιοχές.

7.2 Τρόποι πραγµατοποίησης της τηλεκπαίδευσης στην υγεία

Για να πραγµατοποιηθεί η τηλεκπαίδευση υπάρχει η ανάγκη µετάδοσης ιατρικών

πληροφοριών µε εικόνες, δεδοµένα και φωνή. Το WWW βοηθάει στη µεταφορά αρχείων

κειµένου, εικόνων και γραφικών µε µεγάλη ευκολία και ταχύτητα. Ο εκπαιδευόµενος σ’

αυτή την περίπτωση πραγµατοποιεί την ασύγχρονη τηλεκπαίδευση. Ένας άλλος σηµαντικός

τρόπος πραγµατοποίησης της τηλεκπαίδευσης είναι η λεγόµενη εικονική πραγµατικότητα.

Πρόκειται για ένα περιβάλλον τριών διαστάσεων που δηµιουργείται από τον υπολογιστή και

δίνει στο χρήστη τη ψευδαίσθηση ότι είναι παρών σε κάποια πραγµατικότητα µέσα σ’ αυτό.

83

Ο χρήστης αλληλεπιδρά σα να βρίσκεται σε πραγµατικό περιβάλλον µε πραγµατικά

αντικείµενα. Η εικονική πραγµατικότητα είναι ιδιαίτερα χρήσιµη στην εκπαίδευση των

γιατρών προκειµένου να γίνει µια εγχείρηση, στη φυσική αποκατάσταση, στην ψυχιατρική,

στην τηλεϊατρική. Η εκπαίδευση µε προσοµοίωση είναι η χρησιµοποίηση γραφικών

υπολογιστών και/ή προγραµµάτων εικονικής πραγµατικότητας που προσοµοιώνουν τις

συνθήκες κάτω από τις οποίες οι διδασκόµενοι µπορούν να εξασκούνται και να

εκπαιδεύονται. Με αυτήν δίνεται η δυνατότητα στον εκπαιδευόµενο να ανταποκρίνεται µε

διάφορους τρόπους στον τεχνικό κόσµο που δηµιουργεί ο υπολογιστής (αλληλεπιδραστική

εκπαίδευση). Οι τεχνικές της εικονικής πραγµατικότητας (Virtual Reality – VR) µπορούν να

χρησιµοποιηθούν και για να αυξήσουν τις γνώσεις των γιατρών, να βοηθήσουν στην

εξάσκησή τους και για να ελέγχουν τις γνώσεις τους. Στον ελληνικό χώρο επιχειρείται να

δηµιουργηθεί από πανεπιστήµια ένα προηγµένο σύστηµα τηλεκπαίδευσης µε ‘’εικονικές‘’

αίθουσες τηλεδιδασκαλίας και ‘’εικονικά’’ εργαστήρια µε δυνατότητες αµφίδροµης

επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Οι αίθουσες που θα προσοµοιώνουν όλες τις λειτουργίες

που γίνονται στις παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας ή τα εργαστήρια θα πρέπει να είναι

άρτια εξοπλισµένες ώστε οι εκπαιδευόµενοι να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν και

να συµµετέχουν ενεργά στη διεξαγωγή µαθηµάτων, την ώρα που γίνονται αλλού. Οι

εκπαιδευόµενοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τον τίτλο της διάλεξης, να ακούν τον

εικονικό εισηγητή, να εστιάζουν τα σηµεία που τους ενδιαφέρουν και να συµµετέχουν σε

διαδικασίες ελέγχου των γνώσεων που έχουν αποκτήσει (Παναγιώτου Ε., Παναγιώτου Γ.,

2003). Θα πρέπει ακόµα να επισηµάνουµε ότι το λεγόµενο video on demand το οποίο

προσφέρει τη δυνατότητα χρήσης εφαρµογών πολυµέσων, χρήσης δεδοµένων από πολλά

άτοµα και παράλληλης πρόσβασης σε αρχεία βίντεο, είναι κατάλληλο για την ασύγχρονη

τηλεκπαίδευση. Συνεπώς η εκπαίδευση από απόσταση απαιτεί ένα καλά οργανωµένο και

σωστά εξοπλισµένο σύστηµα.

7.3 Κρίσιµα θέµατα στην τηλεκπαίδευση του τοµέα υγείας

Ένα σύστηµα τηλεκπαίδευσης άρτια οργανωµένο έχει αρκετά θετικά αποτελέσµατα όπως η

δυνατότητα πρόσβασης στο σύστηµα από άτοµα που δε χρειάζεται να µετακινηθούν από τον

τόπο που βρίσκονται και χωρίς να αναγκαστούν να περιµένουν για την οποιαδήποτε

πληροφορία επιθυµούν. Ακόµα σηµαντικό είναι ο υπολογισµός του κόστους ενός τέτοιου

συστήµατος. Εκτιµούµε ότι υπάρχει µεγάλο κόστος για την ανέγερση και τη συντήρηση

84

κτιρίων γεγονός που δεν αντιµάχεται το κόστος ενός συστήµατος τηλεκπαίδευσης το οποίο

είναι αρκετά µεγάλο γίνεται όµως µία φορά και λύνει τα χέρια για πάντα στον τοµέα υγείας.

Οι δαπάνες υγείας αυξάνονται συνεχώς και η κρίση αποτελεσµατικότητας και

αποδοτικότητας των συστηµάτων υγείας τείνει να καταστεί µόνιµη. Έχει κατά καιρούς γίνει

φανερή η ανάγκη που έχουν οι ασθενείς για περισσότερη πληροφόρηση και βοήθεια στη

µεθοδολογία χρήσης των φαρµάκων και η αναγκαιότητα της συνεχούς ενηµέρωσης των

λειτουργών της υγείας σε θέµατα κόστους φαρµάκων και φαρµακοοικονοµίας.

Έτσι λοιπόν ένα αποτελεσµατικό σύστηµα τηλεκπαίδευσης κρίνεται αναγκαίο για τη µείωση

των δαπανών υγείας. Αυτό έχει επισηµανθεί και από το eeurope2002 όπου κύριος στόχος

της δράσης υγειονοµική περίθαλψη σε απευθείας σύνδεση είναι η ανάπτυξη υποδοµής

εύχρηστων, επικυρωµένων και διαλειτουργικών συστηµάτων για υγειονοµική εκπαίδευση,

πρόληψη ασθενειών και ιατρική περίθαλψη. Παράλληλα µε την απαίτηση υποδοµής.

Υπάρχουν και τέσσερις προκλήσεις για την αξιοποίηση της υγειονοµικής περίθαλψης σε

απευθείας σύνδεση. Πρώτον, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας πρέπει να αυξάνονται σε όλη

την Ευρώπη. ∆εύτερον, οι πληροφορίες που σχετίζονται µε την υγεία να συγκαταλέγονται

στις πληροφορίες για τις οποίες σηµειώνεται η συχνότερη ζήτηση στο διαδίκτυο. Επίσης θα

πρέπει να υπάρχει η ηλεκτρονική µάθηση και ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας σύµφωνα µε το

eeurope 2005. Το έργο του ιατρικού προσωπικού σε όλα τα επίπεδα αποκτά µεγαλύτερη

ένταση πληροφοριών µε τη συνεχώς ευρύτερη χρήση εξελιγµένου ιατρικού εξοπλισµού και

εφαρµογών υπολογιστών. Επιπλέον το ίντερνετ χρησιµοποιείται διαρκώς περισσότερο από

τους πολίτες για τη λήψη ιατρικών πληροφοριών. Τα σχετικά µε την υγεία δεδοµένα έχουν

ευαίσθητο χαρακτήρα και όλες οι δράσεις στο πεδίο αυτό θα πρέπει να συνοδεύονται από

την ανάπτυξη µέσων για την εξασφάλιση της προστασίας των πληροφοριών υγείας των

πολιτών.

Όσον αφορά τώρα στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα η Κοινωνία της Πληροφορίας στον άξονα

προτεραιότητας 2: εξυπηρέτηση του πολίτη και βελτίωση της ποιότητας ζωής και µέσα από

το συνδυασµό του µέτρου 2.6, 2.7 περιγράφονται οι προσπάθειες που πρέπει να γίνουν για τη

βελτίωση της ποιότητας της παρεχόµενης ιατρικής φροντίδας και την αναβάθµιση της

εξυπηρέτησης των πολιτών στον τοµέα υγείας. Αναλυτικά έχουµε στο µέτρο 2.6:

• η σύνδεση του επιστηµονικού και διοικητικού προσωπικού του τοµέα σε υποδοµές

ιατρικής τηλεµατικής για πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία,

85

• η διασύνδεση περιφερειακών και τοπικών και τοπικών κέντρων – µονάδων υγείας µε

ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται από κεντρικά σηµεία,

• η ανάπτυξη εφαρµογών τηλεϊατρικής,

• η ανάπτυξη ηλεκτρονικών συστηµάτων για ηλικιωµένους και ΑΜΕΑ,

• η ανάπτυξη πληροφοριακών συστηµάτων στις µονάδες υγείας στη βάση συνολικής

προσέγγισης παροχής υπηρεσιών,

• η ανάπτυξη συστηµάτων για ασφαλή και εµπιστευτική πρόσβαση σε δίκτυα

πληροφοριών για τους ασθενείς.

Το µέτρο 2.7 στη συνέχεια καλείται να εξασφαλίσει βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή

υλοποίηση και εφαρµογή του µέτρου 2.6. Περιλαµβάνει:

• εκπαίδευση επιστηµονικού και διοικητικού προσωπικού σε εφαρµογές ιατρικής

τηλεµατικής για πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία καθώς και κατάρτιση των χρηστών

των συστηµάτων ΤΠΕ,

• εκπαίδευση και ανάπτυξη ανθρωπίνου δυναµικού για την υποστήριξη της λειτουργίας

κέντρων και µονάδων υγείας σε αποµακρυσµένες περιοχές,

• µελέτες και κωδικοποιήσεις για τον καθορισµό θεσµικού και οργανωτικού πλαισίου

λειτουργίας των τηλεµατικών υπηρεσιών υγείας για την ασφάλεια ιατρικών

πληροφοριών, για την υιοθέτηση διαδικασιών και προτύπων ιατρικών δεδοµένων, κ.λπ

(http://www.infosociety.gr).

7.4 Παρουσίαση των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών elearning

Η elearning πρωτοβουλία στοχεύει στην αύξηση της χρήσης πολυµέσων και ίντερνετ για να

βελτιώσει την ποιότητα στη µάθηση. Το πρόγραµµα Socrates αφορά την πρωτοβουλία της

ευρωπαϊκής ένωσης για την εκπαίδευση. Το πρόγραµµα αυτό διασπάται σε επιµέρους

προγάµµατα: comenius(για την εκπαίδευση στα σχολεία), erasmus(για την τριτοβάθµια

εκπαίδευση), grundtvig(για τη βελτίωση των ενηλίκων που δεν έχουν τελειώσει τις βασικές

σπουδές), lingua(για την εκµάθηση της ποιότητας της γλώσσας διδασκαλίας), minerva(για

την προώθηση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση και την εξ αποστάσεως εκπαίδευση),

observation and innovation(για την ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των χωρών. Έχουµε και

το πρόγραµµα Leonardo da Vinci το οποίο ασχολείται µε την επαγγελµατική κατάρτιση και

προσπαθεί να βελτιώσει τις δεξιότητες, την ποιότητα των εργαζοµένων. Τέλος, έχουµε το

research, development and showcasting actions,το οποίο διασπάται στο eTen το οποίο

86

εστιάζεται στα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και την εφαρµογή τους στα προγράµµατα

κατάρτισης, καθώς και στο information society technologies που στοχεύει στο να συµβάλει

στις ευρωπαϊκές πολιτικές για την κοινωνία της γνώσης (http://www.elearningeuropa.info).

Μπορούµε τώρα να παρουσιάσουµε διάφορα ευρωπαϊκά έργα που αφορούν στην εκπαίδευση

στην υγεία. Έχουµε το ευρωπαϊκό δίκτυο για την ανάπτυξη της νοσηλευτικής πρακτικής. Το

έργο αυτό προσπαθεί να στοχεύσει στην κατανόηση κάποιων όρων που αφορούν τη

συµβουλευτική, την κλινική επίβλεψη. Προσπαθεί να προωθήσει δεξιότητες που αφορούν

την καθοδήγηση ανάµεσα στην νοσηλευτική κοινότητα. Έχει σαν στόχο την εκπαίδευση του

νοσηλευτικού προσωπικού, τον ψηφιακό διάλογο, καθώς και την εκµάθηση των εξ

αποστάσεως υλικών που σχετίζονται µε την κλινική επίβλεψη του ασθενή και τη

συµβουλευτική. Ένα άλλο έργο αφορά στην ανάπτυξη προγράµµατος εκµάθησης πάνω στις

συνέπειες του αυτισµού απευθυνόµενο σε γονείς και σε συγγενείς αυτών καθώς και σε

αυτούς που ενδιαφέρονται να µάθουν (http://www.elearningeuropa.info).

Η κατάρτιση θα γίνει τόσο θεωρητική όσο και πρακτική µέσω ηλεκτρονικής µάθησης,

χρησιµοποιώντας πολυµέσα, κ.ά. Το elearnning Disability Accesss είναι ένα πρόγραµµα που

στοχεύει στην ανάπτυξη µιας εικονικής κοινότητας ηλεκτρονικής µάθησης για άτοµα µε

ειδικές ανάγκες επιτρέποντάς τους να ξεπεράσουν κάποιους φραγµούς και να τους

ενθαρρύνει για την τηλε-κατάρτιση και τηλε-επικοινωνία. Το πρόγραµµα βιοϊατρική φυσική

στην επαγγελµατική εκπαίδευση δίνει έµφαση στις διαγνωστικές µεθόδους. Αυτό µπορεί να

πραγµατοποιηθεί είτε µε παραδοσιακές µεθόδους διδασκαλίας, είτε µε µεθόδους της

ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Υπάρχει επίσης πρόγραµµα ενδυνάµωσης γονιών

µε παιδιά που έχουν ειδικές ανάγκες. Υπάρχει γενικά έλλειψη εκπαίδευσης τέτοιων γονιών

γι’ αυτό το λόγο θα υπάρξει συνεργασία ανάµεσα σε εταίρους τεσσάρων ευρωπαϊκών

χωρών. Κάτι σηµαντικό που µπορούµε να σηµειώσουµε σ’ αυτή την αναφορά είναι το

πρόγραµµα που βασίζεται στην εκπαίδευση µέσω ίντερνετ ατόµων µε προβλήµατα. Εξίσου

σηµαντικό είναι και το πρόγραµµα που βασίζεται στην on-line συνεχή επαγγελµατική

ανάπτυξη στην υγεία και κοινωνική φροντίδα. Ο σκοπός του είναι να εγκαταστήσει σχολείο

για ιατρική / υγιεινή και κοινωνική φροντίδα που θα εκπαιδεύει δασκάλους στην ιατρική,

για παράδειγµα νοσηλευτική, κοινωνική φροντίδα, διοίκηση κ.λπ. Αναφέρεται επίσης στην

υποστήριξη του εκπαιδευτικού υλικού µέσω τηλεµατικών µεθόδων και δηµιουργία εικονικής

τάξης και εγκατάσταση ασφαλής πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές

(http://www.elearningeuropa.info).

87

Οφείλουµε να επισηµάνουµε ότι υπάρχει ειδικό ευρωπαϊκό κέντρο για την επαγγελµατική

εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση που ονοµάζεται cedefop (http://cedefop.eu.int).

Όσον αφορά στην Ελλάδα θα πούµε ότι υπάρχουν πολύ λίγα ίχνη για τηλεκπαίδευση στον

τοµέα της υγείας. Έχει γίνει µία προσπάθεια για τηλεϊατρική από το Σισµανόγλειο

Νοσοκοµείο. Όµως η τηλεϊατρική µπορεί να αποβεί άχρηστη όταν δεν υπάρχει

τηλεκπαίδευση σε έναν τοµέα που εξελίσσεται ραγδαία. Μπορούµε να σηµειώσουµε ότι έχει

γίνει για την προληπτική ιατρική µια προσπάθεια µε ασύγχρονη τηλεκπαίδευση. Μπορούµε

να παραθέσουµε κάποιες ιστοσελίδες:

• http://www.iatronet.gr

• http://www.seahorse.oxi.net

• http://www.webmd.gr

• http://www.doctors.gr

• http://www.care.gr

Η τηλεκπαίδευση στο χώρο υγείας λοιπόν είναι απαραίτητη για να προχωρήσει οτιδήποτε

αφορά στην εξέλιξη της ιατρικής και στον ελλαδικό χώρο.

88

Συµπεράσµατα Θα µπορούσαµε να πούµε ότι µε τις τεχνολογικές εξελίξεις των Η/Υ είναι αρκετά εύκολη η

διαδικασία υλοποίησης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Αυτό που υπολείπεται να δούµε, εν

προκειµένω, είναι το κόστος πραγµατοποίησης µιας τέτοιας διαδικασίας η οποία θα

µπορούσε να ειδωθεί σαν µια επένδυση. Θα µπορέσουµε να πούµε ότι πρέπει να

αποδώσουµε κάποια χρήµατα για µια τέτοια εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας τα

αποτελέσµατα θα φανούν στην πορεία. Είναι αναγκαία προϋπόθεση η επιµόρφωση και

εξοικείωση αφενός µεν των πολιτών σε θέµατα υγείας, αφετέρου των στελεχών των

Μονάδων Υγείας τόσο σε θέµατα ιατρικής που εξελίσσεται ραγδαία όσο και στις νέες

δυνατότητες που προσφέρονται µέσω των ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Με αυτό τον τρόπο αναβαθµίζουµε την ποιότητα ζωής ορισµένων ειδικών και ευπαθών

οµάδων του πληθυσµού (άτοµα µε ειδικές ανάγκες, άνεργοι, µειονότητες, χαµηλά

εισοδηµατικά στρώµατα, νέοι, αγροτικός πληθυσµός κ.λπ.), γενικότερα του πολίτη αφού δεν

αποκλείεται κανένας από την πληροφόρηση. Έτσι έχουµε τα χαρακτηριστικά της

δηµοκρατικής διοίκησης καθώς και την αναδιοργάνωσή της και την απλούστευση των

διοικητικών διαδικασιών. Συνεπώς, ο πολίτης µένει ικανοποιηµένος πράγµα που υποδηλώνει

την ποιότητα όσον αφορά στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Θα µπορούσαµε να επισηµάνουµε

τα σηµεία που χαρακτηρίζουν αυτήν την ποιότητα. Πρώτον, είναι η προσπάθεια

ευαισθητοποίησης των πολιτών που γίνεται για την βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών

και προϋποθέτει µια γενικότερη αντίληψη που θέλει την ποιότητα να σφραγίζει κάθε

ανθρώπινη δραστηριότητα. ∆εύτερον, είναι η ύπαρξη θεσµικού πλαισίου που θεµελιώνει

αυτή την προσπάθεια, µπορούµε να πούµε ότι στην Ελλάδα υπάρχει τέτοιο πλαίσιο που

καθιερώνει τις εξ αποστάσεως υπηρεσίες. Τέλος, είναι η βελτίωση της αποτελεσµατικότητας

των υπηρεσιών µέσω της απλοποίησης των διαδικασιών και συντονισµό των δράσεων.

Όµως αρκετά σηµαντικό στον τοµέα υγείας και που σχετίζεται µε την ποιότητα είναι η

ικανοποίηση και του πολίτη (ασθενή). Η τελευταία εξαρτάται από τη φροντίδα για την

επαναφορά της υγείας του σε αποδεκτό επίπεδο, την επικοινωνία και πληροφόρηση για την

αντιµετώπιση του προβλήµατος του και την ένδειξη ενδιαφέροντος για την επίλυση των

υφιστάµενων προβληµάτων. Σ’ αυτό το σηµείο η παροχή υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να

γίνουν σωστά, άµεσα και προσφέροντας το επιθυµητό αποτέλεσµα. Έτσι λοιπόν η εξ

αποστάσεως εκπαίδευση είναι αυτή που λύνει το πρόβληµα σ’ αυτή την περίπτωση διότι ο

89

επαγγελµατίας υγείας από τη µία δεν µπορεί να µεταφερθεί σε εκπαιδευτικούς χώρους από

την άλλη επιζητά άµεση ενηµέρωση σε θέµατα ιατρικής της οποίας η εξέλιξη γίνεται µε

γρήγορους ρυθµούς. Όπως γνωρίζουµε η εξέλιξη της τεχνολογίας γίνεται µε ρυθµούς

ανάλογους της εξέλιξης της ιατρικής και ο συνδυασµός των δύο έχει σαν αποτέλεσµα την

τηλεϊατρική η οποία όπως καταλαβαίνουµε δεν µπορεί να επιτευχθεί εάν δεν υπάρχει η

κατάλληλη εκπαίδευση πρώτα. Θα πρέπει να σηµειώσουµε επίσης ότι το κόστος για τον

εξοπλισµό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι µεγάλο που όµως δε θα πρέπει να ληφθεί

υπόψη διότι θα ληφθεί σαν επένδυση της οποίας τα αποτελέσµατα θα φανούν στο µέλλον.

Συνέπεια αυτού είναι ότι δεν αποκλείονται από την εκπαίδευση πολίτες και επαγγελµατίες

υγείας που βρίσκονται σε γεωγραφικά αποκλεισµένες περιοχές.

Συµπερασµατικά, στην έννοια ποιότητα ανήκει η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναµικού

των υγειονοµικών υπηρεσιών και το κόστος της έλλειψής της είναι πολύ µεγαλύτερο από την

επένδυση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση που µπορεί να γίνει και θα στοιχίσει ακριβά αλλά

θα επιλύσει αρκετά προβλήµατα που δε θα ξαναπαρουσιαστούν στο µέλλον.

90

Παράρτηµα

1. Ψήφισµα του Συµβουλίου σχετικά µε την πρωτοβουλία <<ηλεκτρονική µάθηση>>

Στόχος είναι να ενθαρρυνθούν τα κράτη-µέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβουν

πρωτοβουλίες µε σκοπό να διευκολυνθεί η ενσωµάτωση της τεχνολογίας των πληροφοριών

και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στον τοµέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Μετά το ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Λισσαβόνας (23-24 Μαρίου 2000) που έθεσε το βασικό

στόχο, ακολούθησαν και πολλές πρωτοβουλίες: οι κατευθυντήριες γραµµές για την

απασχόληση, το ψήφισµα του Συµβουλίου σχετικά µε τα εκπαιδευτικά λογισµικά και

πολυµέσα, η ανακοίνωση µε τίτλο <<ηλεκτρονική µάθηση (elearning)>> και η ανακοίνωση

για το σχέδιο δράσης.

Το ψήφισµα αυτό καλεί µεταξύ άλλων την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει σε συνεργασία

µε τα κράτη-µέλη κατά πόσο η εκδήλωση <<ηλεκτρονικό σχολείο>> (eSchola) θα µπορούσε

να εξελιχθεί σε συνεχή δραστηριότητα, να υποστηρίξει τη δοκιµή νέων περιβαλλόντων και

προσεγγίσεων µάθησης, να αναλάβει στρατηγικές µελέτες για καινοτόµες προσεγγίσεις στην

εκπαίδευση (http://www.europa.eu.int).

Το elearning θα πρέπει να υλοποιηθεί την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2004 έως την 31η

∆εκεµβρίου 2006 και οι δράσεις του προγράµµατος αφορούν: την προώθηση της

εξοικείωσης µε τα ψηφιακά µέσα, τη δηµιουργία ευρωπαϊκών εικονικών εκπαιδευτικών

χώρων, την ανάπτυξη ηλεκτρονικής αδελφοποίησης σχολείων πρωτοβάθµιας και

δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και προώθηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, την

πραγµατοποίηση εγκάρσιων ενεργειών και παρακολούθηση του σχεδίου δράσης elearning.

91

Ελληνικά Ακρωνύµια ΑΑΕ Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

ΜΣΤ Μοντέλο Σύγχρονης Τηλεκπαίδευσης

ΜΣΑ∆ Μοντέλο Σύγχρονης και Ασύγχρονης ∆ραστηριότητας

ΤΠΕ Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών

92

Ξενόγλωσσα Ακρωνύµια CAI Computer Assisted Instruction

CAL Computer Aided Learning

CBE Computer Based Education

CBT Computer Based Training

CD Compact Disc

CMI Computer Managed Instruction

CORONET Corporate Software Engineering Knowledge Networks for Improved

Training of the Work Force

CSLR Computer Supported Learning Resources

DVD Digital Video Demand

ED Education à Distance

FTP File Transfer Protocol

ICAI Intelligent Computer Assisted Instruction

LMS Learning Management Systems

TBL Technology Based Learning

WBT Web Based Training

VR Virtual Reality

93

Ελληνική Βιβλιογραφία

Αποστολάκης Ι. (2004), Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση Νοσηλευτικού προσωπικού:τεχνικές

και λειτουργικές προσεγγίσεις, πρακτικά 2ης ηµερίδας κλινικής νοσηλευτικής εκπαίδευσης,

σελ 61-90

Αποστολάκης Ι. (2003a), Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση Προσωπικού Μονάδων Υγείας:

∆ηµιουργία Τηλετάξης, Επιθεώρηση Υγείας, Τεύχος 83

Αποστολάκης Ι. (2003b), ∆ιδακτική της Πληροφορικής, Πανεπιστηµιακές παραδόσεις,

Τµήµα Ηλεκτρονικών Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ, Πολυτεχνείο Κρήτης.

Αυγουλέα Μ. & Γκούβρου Ε. (1999), ∆ιπλωµατική εργασία: ∆ηµιουργία Περιβάλλοντος

παροχής προηγµένων υπηρεσιών για εκπαίδευση από απόσταση, Τµήµα Μηχανικών Η/Υ και

Πλροφορικής, Πολυτεχνική Σχολή Πανεπιστήµιο Πατρών

Βάλµας Τ. (2002), το µέλλον της ιατρικής συναντά το διαδίκτυο, διµηνιαίο επιστηµονικό και

ενηµερωτικό περιοδικό του προσωπικού του υγειονοµικού τοµέα, επιθεώρηση υγείας, τόµος

13, τεύχος 76, Μάϊος – Ιούνιος 2002, σελ. 13-14.

Bauer k. (2003), η χρήση του διαδικτύου για την υποστήριξη των ασθενών και την ανάπτυξη

των σχέσεων ασθενούς και κλινικού ιατρού, διµηνιαίο επιστηµονικό και ενηµερωτικό

περιοδικό του προσωπικού του υγειονοµικού τοµέα, επιθεώρηση υγείας, τόµος 14, τεύχος 85,

Νοέµβριος – ∆εκέµβριος 2003, σελ. 41-43.

Keegan D. (2001), (µετ. Α. Μελίστα) Οι βασικές Αρχές της Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως

Εκπαίδευσης, εκδόσεις Μεταίχµιο

Κόκκος, Α. & Λιοναράκης, Α. & Μάτραλης, Χ. & Παναγιωτακόουλος, Χ. (1998,1999),

Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση <<Το εκπαιδευτικό υλικό και οι νέες

τεχνολογίες>> τόµος Γ Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο (ΕΑΠ)

Κόκκος, Α. & Λιοναράκης, Α. (1998), Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση

<<Σχέσεις διδασκόντων – διδασκοµένων>> τόµος Β Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο

(ΕΑΠ)

Κυριαζής, Α. & Μπακογιάννης, Σ. (2003), χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση,

συνύπαρξη διδακτικής πράξης και τεχνολογίας.

94

Μελισσά Μ. (2004), (επίβλεψη Ι. Αποστολάκης), σεµιναριακή εργασία ΕΣ∆∆, ΙΕ

εκπαιδευτική σειρά, Υποέργο: Τηλεκπαίδευση και Τηλεσυνεργασία στις Μονάδες

Υγείας, Έργο: Εξ Αποστάσεως Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες στις Μονάδες Υγείας Τµήµα

Κοινωνικής ∆ιοίκησης, ∆ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας

Μοσχονάς Κ. (1999), ∆ιπλωµατική εργασία:Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση,

Τµήµα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, Πολυτεχνική Σχολή Πανεπιστήµιο Πατρών

Παναγιώτου, Ε. & Παναγιώτου, Γ., (2003), εικονική πραγµατικότητα και ιατρική,

διµηνιαίο επιστηµονικό και ενηµερωτικό περιοδικό του προσωπικού του υγειονοµικού

τοµέα, επιθεώρηση υγείας, τόµος 14, τεύχος 81, Μάρτιος – Απρίλιος 2003, σελ. 42-46.

Παντάνο Φ. (2002), ∆ιδασκαλία από απόσταση µε χρήση υπερµέσων : σχεδιασµός

παιδαγωγικών µοντέλων και διαδικασιών επικοινωνίας, Εκδόσεις Κριτική.

95

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Bloom B. S. (1972), Taxonomy of Educational Objectives, Book 1: Cognitive Domain,

Longman, London.

96

∆ιαδικτυακοί Τόποι http://www.eap.gr/news/exaggelia_synedriou Ιστοσελίδα που αφορά στο Ελληνικό Ανοικτό

Πανεπιστήµιο

http://www.uidaho.edu/eo/dist8.html ιστοσελίδα που αφορά στις στρατηγικές για την εξ

αποστάσεως εκπαίδευση

http://www.pi-schools.gr/hdtc/material/ict/ict2.htm ιστοσελίδα που αφορά στις τεχνολογίες

της πληροφορίας και της επικοινωνίας ως µέσο υποστήριξης της µαθησιακής διαδικασίας

http://academic.son.wisc.edu/cnp_orient/OnlineLearning/OnlineLearning.htm ιστοσελίδα που

αφορά στην εξέλιξη της εκπαίδευσης από απόσταση

http://hellenic-education-uk.europe.sch.gr/teachers/IDEAteach/news/teleniki.html ιστοσελίδα

που αφορά στην εκπαίδευση από απόσταση ή τηλεκπαίδευση

http://www.foruminc.com ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο forum

http://www.centra.com ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο centra

http://homebrew1.cs.ubc.ca/wect ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο web-ct

http://www.wbtsystems.com/topclass ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο topclass

http://www.softarc.com ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο first class/learn link

http://www.blackboard.com) ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο blackboard

http://comentor.hud.ac.uk ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο CoMentor

http://198.114.68.60 ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο learningspace

http://www.databeam.com) ιστοσελίδα που αφορά το πακέτο learning server

http://www.teamwave.com) ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο teamwave

http://www.ecollege.com/company/products ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο eCollege

http://virtual-u.cs.sfu.ca ιστοσελίδα που αφορά στο πακέτο Virtual - U

http://carbon.cudenver.edu/~lsherry/pubs/issues.html ιστοσελίδα που αφορά σε θέµατα της εξ

αποστάσεως εκπαίδευσης

http://www.aft.org/higher_ed/downloadable/distance.pdf ιστοσελίδα που αφορά στην εξ

αποστάσεως εκπαίδευση και στις οδηγίες για καλή πρακτική

http://www.infosociety.gr ιστοσελίδα που αφορά πληροφορίες για την Κοινωνία της

Πληροφορίας

http://www.elearningeuropa.info ιστοσελίδα που αφορά στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για

την εκπαίδευση

97

http://cedefop.eu.int ιστοσελίδα που αφορά στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ανάπτυξης

Επαγγελµατικής Κατάρτισης

http://www.iatronet.gr ιστοσελίδα που αφορά σε ιατρικές υπηρεσίες, υγεία, οµορφιά, φυσική

κατάσταση

http://www.seahorse.oxi.net ιστοσελίδα που αφορά σε πληροφορίες που πρέπει να έχουν

άτοµα που πάσχουν από τον ιό HIV ή εργάζονται στο χώρο του AIDS.

http://www.webmd.gr ιστοσελίδα που αφορά σε πληροφορίες υγιεινής ζωής

http://www.doctors.gr είναι µηχανή αναζήτησης που βοηθάει τους χρήστες στην ανεύρεση

ιατρών

http://www.care.gr ιστοσελίδα που παρέχει πληροφορίες ώστε ο πολίτης να είναι υγιής

(http://www.europa.eu.int) ιστοσελίδα που σχετίζεται µε πληροφορίες που αφορούν στην

Ευρωπαϊκή Ένωση

98

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ∆ΗΜΟΣΙΑΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΙΕ’ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Θέµα:

Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στις Μονάδες Υγείας

Επιβλέπων:

Ιωάννης Αποστολάκης

Σπουδάστρια:

Σπηλιοπούλου Ευδοκία

Αθήνα - 2004

99