ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η...

36
ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 183 23 Ιανουαρίου 2015 2669 ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. 8601/Δ2 Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Χημεία» της Α΄ και Β' τάξης Γενικού Λυκείου και της ομάδας προ− σανατολισμού των Θετικών Σπουδών της Γ' τάξης Γενικού Λυκείου. Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του άρθρου 42 παρ. 2 περ. α του Ν. 4186/2013 (Α΄ 193) «Αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθ− μιας Εκπαίδευσης και λοιπές διατάξεις». 2. Τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 3 περ. α υποπ. ββ του Ν. 3966/2011 (Α΄ 118) «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτι− κής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις». 3. Το Π.Δ. 89/2014 (Α΄ 134) «Διορισμός Υπουργών, Ανα− πληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών». 4. Τις διατάξεις του άρθρου 90 του κώδικα Νομοθεσί− ας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά όργανα που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ΠΔ. 63/2005 (Α΄ 98). 5. Την με αριθμ. 3/14−01−2015 πράξη του Δ.Σ. του Ινστι− τούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. 6. Το γεγονός ότι από την απόφαση αυτή δεν προκα− λείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, αποφασίζουμε: Άρθρο μόνον Καθορίζουμε το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Χημεία» της Α΄ και Β' τάξης Γενικού Λυκείου και της ομάδας προσανατολισμού των Θετικών Σπουδών της Γ' τάξης Γενικού Λυκείου ως εξής: Το Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.) της Χημείας του Λυκεί− ου περιλαμβάνει τους γενικούς σκοπούς του μαθήματος, τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, τα βασικά θέματα (διδακτέα ύλη) και τη χρονική διάρκεια τους, καθώς και διάφορες δραστηριότητες για τους μαθη− τές, προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τις ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις της Λυκειακής εκπαίδευσης, με τον απαιτούμενο βαθμό αφαιρετικής, κριτικής, επα− γωγικής και δημιουργικής σκέψης και προσπαθεί να ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα των μαθητών αυτής της ηλικίας. Στο επίπεδο σύνταξης, το Π.Σ. καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιηθούν οι θεωρητικές γνώσεις για την πραγματοποίηση των σκοπών της διδασκαλίας και περιγράφει είτε το πλαίσιο των ενεργειών αυτών (αφήνοντας στον εκπαιδευτικό την πρωτοβουλία και την ευθύνη να εφαρμόζει και να αξιοποιεί, κατά περίπτωση και ανάλογα με τις ανάγκες της συγκεκριμένης διδα− κτικής πραγματικότητας, τις θεωρητικές γνώσεις), είτε, αντίστροφα, τι θα κάνει ο δάσκαλος και τι οι μαθητές κατά τη διδασκαλία μιας διδακτικής ενότητας διεξοδικά και με κάθε λεπτομέρεια. Στο επίπεδο της εφαρμογής, το Π.Σ. και με τη βοήθεια του Οδηγού για τον Εκπαιδευτικό, εξετάζει ποια είναι η σχέση ανάμεσα σε αυτό που προδιαγράφεται και σε αυτό που χρειάζεται να γίνει στην τάξη. Το Π.Σ. μαζί με τον Οδηγό, ως «εργαλείο» αποτελεί ένα σύστημα αναφοράς που οριοθετεί την εκπαιδευτική διαδικασία και ταυτόχρονα αποτελεί ένα ενδιάμεσο στάδιο που συνδέει θεωρία και πράξη. Ο σκοπός αυτής της σύνδε− σης είναι να γίνει αποτελεσματικότερη η διδακτική− μα− θησιακή διαδικασία, δίνοντας υλικό σε εκπαιδευτικούς και μαθητές να ξεδιπλώσουν τη δημιουργικότητα τους και την προσωπική τους πορεία στην κατάκτηση της Επιστήμης. Σε αυτό το πλαίσιο οργάνωσης και σχεδιασμού της διδασκαλίας− μάθησης από την Πολιτεία, το Π.Σ. Χη− μείας Λυκείου, παράλληλα με τον Οδηγό για τον εκ− παιδευτικό : • Εξειδικεύει τις επιταγές του συντάγματος και των νόμων για τους κατευθυντήριους σκοπούς εκπαίδευσης, σε σκοπούς μαθημάτων. • Επιλέγει τους σκοπούς και τους εκπαιδευτικούς στό− χους της Χημείας, τους αναλύει και τους συγκεκριμενο− ποιεί στα επιμέρους θέματα διδασκαλίας καθορίζοντας το περιεχόμενο του ανά τάξη. • Εξασφαλίζει την εσωτερική συνοχή των γνώσεων που προσφέρει το μάθημα, οργανώνοντας το περιεχό− μενο του και κατατάσσοντας το σε μια σειρά από διδα− κτικές ενότητες κατά τάξη συνδέοντας το με συγγενή γνωστικά αντικείμενα. • Καθορίζει τα βοηθητικά μέσα που είναι απαραίτητα για τη διδασκαλία του μαθήματος, ήτοι το διδακτικό εγχειρίδιο μαθητή, τις δραστηριότητες, πειράματα και

Transcript of ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η...

Page 1: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 18323 Ιανουαρίου 2015

2669

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. 8601/Δ2Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Χημεία» της Α΄

και Β' τάξης Γενικού Λυκείου και της ομάδας προ−σανατολισμού των Θετικών Σπουδών της Γ' τάξης Γενικού Λυκείου.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:1. Τις διατάξεις του άρθρου 42 παρ. 2 περ. α του

Ν. 4186/2013 (Α΄ 193) «Αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθ−μιας Εκπαίδευσης και λοιπές διατάξεις».

2. Τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 3 περ. α υποπ. ββ του Ν. 3966/2011 (Α΄ 118) «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτι−κής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις».

3. Το Π.Δ. 89/2014 (Α΄ 134) «Διορισμός Υπουργών, Ανα−πληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών».

4. Τις διατάξεις του άρθρου 90 του κώδικα Νομοθεσί−ας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά όργανα που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ΠΔ. 63/2005 (Α΄ 98).

5. Την με αριθμ. 3/14−01−2015 πράξη του Δ.Σ. του Ινστι−τούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

6. Το γεγονός ότι από την απόφαση αυτή δεν προκα−λείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, αποφασίζουμε:

Άρθρο μόνον

Καθορίζουμε το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος «Χημεία» της Α΄ και Β' τάξης Γενικού Λυκείου και της ομάδας προσανατολισμού των Θετικών Σπουδών της Γ' τάξης Γενικού Λυκείου ως εξής:

Το Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.) της Χημείας του Λυκεί−ου περιλαμβάνει τους γενικούς σκοπούς του μαθήματος, τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, τα βασικά θέματα (διδακτέα ύλη) και τη χρονική διάρκεια τους, καθώς και διάφορες δραστηριότητες για τους μαθη−τές, προσαρμοσμένες στις ανάγκες και τις ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις της Λυκειακής εκπαίδευσης, με τον απαιτούμενο βαθμό αφαιρετικής, κριτικής, επα−γωγικής και δημιουργικής σκέψης και προσπαθεί να

ανταποκριθεί στα ενδιαφέροντα των μαθητών αυτής της ηλικίας.

Στο επίπεδο σύνταξης, το Π.Σ. καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιηθούν οι θεωρητικές γνώσεις για την πραγματοποίηση των σκοπών της διδασκαλίας και περιγράφει είτε το πλαίσιο των ενεργειών αυτών (αφήνοντας στον εκπαιδευτικό την πρωτοβουλία και την ευθύνη να εφαρμόζει και να αξιοποιεί, κατά περίπτωση και ανάλογα με τις ανάγκες της συγκεκριμένης διδα−κτικής πραγματικότητας, τις θεωρητικές γνώσεις), είτε, αντίστροφα, τι θα κάνει ο δάσκαλος και τι οι μαθητές κατά τη διδασκαλία μιας διδακτικής ενότητας διεξοδικά και με κάθε λεπτομέρεια.

Στο επίπεδο της εφαρμογής, το Π.Σ. και με τη βοήθεια του Οδηγού για τον Εκπαιδευτικό, εξετάζει ποια είναι η σχέση ανάμεσα σε αυτό που προδιαγράφεται και σε αυτό που χρειάζεται να γίνει στην τάξη. Το Π.Σ. μαζί με τον Οδηγό, ως «εργαλείο» αποτελεί ένα σύστημα αναφοράς που οριοθετεί την εκπαιδευτική διαδικασία και ταυτόχρονα αποτελεί ένα ενδιάμεσο στάδιο που συνδέει θεωρία και πράξη. Ο σκοπός αυτής της σύνδε−σης είναι να γίνει αποτελεσματικότερη η διδακτική− μα−θησιακή διαδικασία, δίνοντας υλικό σε εκπαιδευτικούς και μαθητές να ξεδιπλώσουν τη δημιουργικότητα τους και την προσωπική τους πορεία στην κατάκτηση της Επιστήμης.

Σε αυτό το πλαίσιο οργάνωσης και σχεδιασμού της διδασκαλίας− μάθησης από την Πολιτεία, το Π.Σ. Χη−μείας Λυκείου, παράλληλα με τον Οδηγό για τον εκ−παιδευτικό :

• Εξειδικεύει τις επιταγές του συντάγματος και των νόμων για τους κατευθυντήριους σκοπούς εκπαίδευσης, σε σκοπούς μαθημάτων.

• Επιλέγει τους σκοπούς και τους εκπαιδευτικούς στό−χους της Χημείας, τους αναλύει και τους συγκεκριμενο−ποιεί στα επιμέρους θέματα διδασκαλίας καθορίζοντας το περιεχόμενο του ανά τάξη.

• Εξασφαλίζει την εσωτερική συνοχή των γνώσεων που προσφέρει το μάθημα, οργανώνοντας το περιεχό−μενο του και κατατάσσοντας το σε μια σειρά από διδα−κτικές ενότητες κατά τάξη συνδέοντας το με συγγενή γνωστικά αντικείμενα.

• Καθορίζει τα βοηθητικά μέσα που είναι απαραίτητα για τη διδασκαλία του μαθήματος, ήτοι το διδακτικό εγχειρίδιο μαθητή, τις δραστηριότητες, πειράματα και

Page 2: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2670 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

το λοιπό έντυπο ή ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό και υπο−δεικνύει μορφές διδασκαλίας και τρόπους προσέγγισης και επεξεργασίας των θεμάτων.

• Προβλέπει τρόπους και τεχνικές αξιολόγησης της διδασκαλίας αλλά και αξιολόγησης της μάθησης.

Σύμφωνα με τη γενική φιλοσοφία του Π.Σ. της Χημείας του Λυκείου, η σύγχρονη εκπαίδευση είναι προσανατολι−σμένη στην ανάπτυξη του αναγκαίου γνωστικού υποβάθρου, της κριτικής σκέψης, της δημιουργικότητας, της ανθρώπι−νης επικοινωνίας και συνεργασίας, των θετικών στάσεων στη μάθηση και στη δημιουργία ενεργών, δημοκρατικών πολιτών. Ένα σύγχρονο Π.Σ. πρέπει να έχει επιστημονι−κό−τεχνοκρατικό, και παράλληλα ανθρωπιστικό−κοινωνικό προσανατολισμό, δηλαδή ο μαθητής − μελλοντικός πολίτης:

• να αποκτήσει τα προσόντα να ζήσει, να ευημερήσει και να δημιουργήσει στη σύγχρονη κοινωνία (επιστημο−νικό−τεχνοκρατικό επίπεδο),

• να αναπτυχθεί με τρόπο που να μπορεί μέσα από την παιδεία να ικανοποιήσει τις προσωπικές ανάγκες και αναζητήσεις του και να οδηγηθεί σε προσωπικές επιλογές και αυτοπραγμάτωση (προσωπικό ανθρωπι−στικό επίπεδο) και συγχρόνως

• να ζήσει και συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας κοι−νωνίας που του παρέχει την ασφάλεια της κοινωνικής συνοχής και της ειρηνικής συμβίωσης, η οποία είναι οργανωμένη με βάση αρχές για την επίλυση συγχρόνων κοινωνικών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων (κοινωνικό επίπεδο).

Το Π.Σ. Χημείας της Α΄ και Β΄ τάξης ΛυκείουΗ Χημεία, εκτός από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έχει

για το κοινωνικό σύνολο, έχει αναγνωριστεί σε όλες τις προηγμένες χώρες ως κεντρική επιστήμη, αποτελώντας βάση άλλων επιστημών, όπως η Φυσική, η Βιολογία, η Γεωπονία, η Ιατρική, αλλά και ως βασικός παράγοντας οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης μιας χώρας. Οι ορθές και σημαντικές αναφορές στον πολυσχιδή ρόλο της Χημείας στην υγεία, στη διατροφή, στο περιβάλλον, στην ποιότητα της ζωής, στην έρευνα και την ανάπτυξη, στην παραγωγή και την ενέργεια κ.ά., επαρκούν για να στηρίξουν αντικειμενικά το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και τη σημασία της Χημείας στην Εκπαίδευση.

Η επιστημονική θέση της Χημείας θεμελιώνεται αυ−στηρά και επιστημολογικά από το ερευνητικό της πε−δίο, τις θεωρίες και τους νόμους της, τη δομή και τη συγκρότηση της, την οργανική και τη διαλεκτική της σχέση, αλλά και την οριοθέτηση της με τα άλλα δια−κριτά πεδία των Φυσικών Επιστημών (Φ.Ε.) και τέλος, από την Ιστορία και τη Φιλοσοφία της.

Το Π.Σ. Χημείας της Α΄ και Β' τάξης Γενικού Λυκείου αποτελεί πρόγραμμα Γενικής Παιδείας, κοινό και υπο−χρεωτικό για όλους τους μαθητές. Αναπτύσσεται στο πλαίσιο του «Νέου Σχολείου» και στοχεύει στο να ανα−πτύξει γνώσεις, δεξιότητες στάσεις και συμπεριφορές που είναι απαραίτητες στον πολίτη του 21ου αιώνα.

Ειδικότερα, επιδιώκεται οι μαθητές να:• Κατακτήσουν ένα επαρκές και συνεκτικό σώμα

χημικών γνώσεων, το οποίο αφενός θα τους προσφέ−ρει εννοιολογικά και μεθοδολογικά εργαλεία για να συνεχίσουν να μαθαίνουν αυτόνομα και αφετέρου να εφοδιάσει τον μελλοντικό πολίτη με μια κουλτούρα επι−στημονικής διερεύνησης των πραγμάτων, η οποία θα του δίνει τη δυνατότητα κριτικής και αναστοχαστικής διαχείρισης της γνώσης.

• Αναπτύξουν ικανότητες απαραίτητες τόσο για την πολύπλευρη ανάπτυξη τους όσο και για την ικανοποι−ητική και ενεργό συμμετοχή τους στη σύγχρονη κοι−νωνική και πολιτιστική ζωή, όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η επικοινωνία, η συνεργασία, η άριστη και συνετή χρήση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας.

• Καλλιεργήσουν αξίες, στάσεις και συμπεριφορές που διακρίνουν το μορφωμένο σύγχρονο πολίτη και συμβάλλουν θετικά στην πορεία τους προς την αυ−τοπραγμάτωση με σεβασμό στην ιδιαιτερότητα του ανθρωπίνου προσώπου.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών:• Προτείνονται εργαστηριακές ασκήσεις και πειρά−

ματα για να εξοικειωθούν με οι μαθητές με τεχνικές της Χημείας και να αποκτήσουν σχετικές δεξιότητες. Τα πειράματα συνδέονται με τη θεωρία, με στόχο οι μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα τα αναπαριστώμενα φαινόμενα.

• Προτείνονται διδακτικές παρεμβάσεις με τη χρήση ΤΠΕ οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση φαινομένων τα οποία είναι δύσκολο ή και αδύνατο να αναπαρασταθούν στην σχολική αίθουσα και στο σχο−λικό εργαστήριο λόγω κλίμακας μεγέθους−χρόνου (μι−κρόκοσμος − μακρόκοσμος, πολύ μικρή − μεγάλη χρονική διάρκεια) ή πολυπλοκότητας και επικινδυνότητας. Οι εργαστηριακές ασκήσεις και οι δραστηριότητες ΤΠΕ θα πρέπει να συνοδεύονται από φύλλα εργασίας και αξιολόγησης των μαθητών.

Το Π.Σ. της Χημείας στην Γ΄ ΛυκείουΠρόκειται για Π.Σ. Χημείας που αφορά στο Επιστημο−

νικό Πεδίο Εξειδίκευσης των Θετικών και Τεχνολογικών Σπουδών και επομένως δίνεται μεγαλύτερη έμφαση και βάθος:

• στο εννοιολογικό μέρος με μείωση του αντίστοιχου περιγραφικού και εκτενέστερη ανάπτυξη των κεντρικών εννοιών

• στο πρακτικό μέρος με ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρ−μογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων

• στην προαγωγή της επιστημονικής σκέψης, της πρω−τοβουλίας, της δημιουργικότητας και των ικανοτήτων των μαθητών

• στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των μαθητών στην αγορά εργασίας

• στην κοινωνική ευαισθητοποίηση με την αναφορά των εφαρμογών της επιστήμης στην επίλυση καθημε−ρινών προβλημάτων.

Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει σκοπό να οδηγήσει στο απαραίτητο γνωστικό υπό−βαθρο Χημείας σε μαθητές οι οποίοι επιλέγουν τις Θετι−κές και Τεχνολογικές Επιστήμες όπως και τις Επιστήμες Υγείας, με στόχους να αποκτήσουν ένα συνεκτικό σώμα απαραίτητων γνώσεων, να κατακτήσουν ορθολογικό τρόπο σκέψης για να κατανοήσουν το φυσικό κόσμο, να αξιολογηθούν για την εισαγωγή τους σε σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στη συνέχεια να ανταπο−κριθούν στις απαιτήσεις αυτών των σπουδών.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών:• Η επιλογή των γνωστικών αντικειμένων και η οργάνωση

της ύλης ακολουθεί, κατά το δυνατόν, τα διεθνή πρότυπα• Δίνεται έμφαση στην κατανόηση των εννοιών, με

προσοχή στην αλληλουχία τους, ώστε να μην υπάρχουν πρωθύστερα στην ερμηνεία των φαινομένων.

Page 3: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2671

• Επιδιώκεται η ακριβής περιγραφή των μαθησιακών στόχων ώστε, σε συνδυασμό με τον προσδιορισμό των επιδιωκόμενων επιτευγμάτων κατά την αξιολόγηση, να οριοθετηθεί αυστηρά το αντικείμενο της εξέτασης του μαθήματος και να περιοριστούν η αποστήθιση και η υπερβολική τόσο σε έκταση όσο και σε βάθος μαθη−ματικοποίηση της επιστήμης.

• Επιλέγεται ακαδημαϊκή προσέγγιση αλλά η επιστη−μονική αυστηρότητα στον κάθε επιμέρους γνωστικό τομέα (πχ κβαντομηχανική) τηρείται ανάλογα με τις δυνατότητες και το υπόβαθρο των μαθητών.

• Επιδιώκεται σύνδεση της διδακτέας ύλης με σύγ−χρονες τεχνολογικές εφαρμογές.

• Προτείνονται εργαστηριακές ασκήσεις και πειρά−ματα για να εξοικειωθούν με οι μαθητές με τεχνικές

της Χημείας και να αποκτήσουν σχετικές δεξιότητες. Τα πειράματα συνδέονται με τη θεωρία, με στόχο οι μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα τα αναπαριστώμενα φαινόμενα.

Προτείνονται διδακτικές παρεμβάσεις με τη χρήση ΤΠΕ οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση φαινομένων τα οποία είναι δύσκολο ή και αδύνατο να αναπαρασταθούν στην σχολική αίθουσα και στο σχο−λικό εργαστήριο λόγω κλίμακας μεγέθους−χρόνου (μι−κρόκοσμος − μακρόκοσμος, πολύ μικρή − μεγάλη χρονική διάρκεια) ή πολυπλοκότητας και επικινδυνότητας. Οι εργαστηριακές ασκήσεις και οι δραστηριότητες ΤΠΕ θα πρέπει να συνοδεύονται από φύλλα εργασίας και αξιολόγησης των μαθητών.

Page 4: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2672 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ

1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Εισαγωγή-Η Χημεία στη ζωή μας(Ώρες 3)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να διαπιστώσουν τον τρόπο με τονοποίο οι επιστημονικές θεωρίες και ταμοντέλα αναπτύσσονται με βάσηδεδομένα από διάφορες πηγές (γιαπαράδειγμα, παρατήρηση-υπόθεση-πειραματισμός-επαλήθευση ήδιάψευση της υπόθεσης-συμπέρασμα).

• Να περιγράφουν και να εντοπίζουντα μεθοδολογικά βήματα τηςεπιστημονικής μεθόδου σε μελέτεςπεριπτώσεων που αφορούν στηΧημεία.

• Να αναγνωρίζουν ότι ηεπιστημονική γνώση μπορεί ναοδηγήσει σε έγκυρες ερμηνείες καιαξιόπιστες προβλέψεις.

• Να αναγνωρίζουν ότι οι γνώσειςστη Χημεία επηρεάζουν άλλους τομείςτης επιστήμης και της τεχνολογίας.

• Να δίνουν παραδείγματα που νααναδεικνύουν ότι η γνώση της Χημείαςμπορεί να έχει κοινωνικές καιπεριβαλλοντικές συνέπειες.

• Να αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητατου ρόλου του εργαστηρίου στηνεπιστήμη της Χημείας.

• Να εκτελούν απλές εργαστηριακέςτεχνικές με ασφάλεια.

1.1 Μελέτηπερίπτωσης που νααναδεικνύει τηχρησιμότητα και τημεθοδολογία τηςΧημείας σε έναν απότους τομείς:1. Χημικές αντιδράσειςκαι νέα υλικά2. Χημικές αντιδράσειςκαι παραγωγήενέργειας3. Ραδιενέργεια(εφαρμογές καιεπιπτώσεις στηνκαθημερινή ζωή).4. Συμβολή τηςΧημείας σε άλλεςεπιστήμες.

1.2 Το εργαστήριοΧημείας (μαθαίνω ναεργάζομαι, μεασφάλεια, στο χώροτου εργαστηρίου)

1η δραστηριότητα:Οι μαθητές μελετούν τη μεθοδολογία τηςεπιστημονικής έρευνας με κειμενικήδιερεύνηση:Ο Pasteur και το τρυγικό οξύΑ. Βάρβογλης, Μεγάλοι Χημικοί-η παλιάφρουρά, 1995, σελ. 220-231

Εναλλακτικά:α) Ο Lavoisier και ο ρόλος του οξυγόνουΠρωτότυπη ανακοίνωση του Lavoisierστην Ακαδημία Επιστημών της Γαλλίαςβ) Ο Rayleigh και η ανακάλυψη τουστοιχείου αργού.ή Θέματα ιστορίας της Χημείας

2η δραστηριότητα:Οι μαθητές αντιδιαστέλλουν τις έννοιες:φυσικό, συνθετικό ή τεχνητό και τιςμελετούν στην περίπτωση του καουτσούκ:πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα-χρήσεις(βιβλιογραφική έρευνα-οργάνωσησυζήτησης)

3η Δραστηριότητα:Οι μαθητές μαθαίνουν να ενημερώνονταιγια θέματα ασφαλείας:α) Μελέτη των σημάτων επικινδυνότηταςκαθώς και των R- (Risk) και S-Safety)β) Μαθαίνουν να διαβάζουν μία ετικέτα σεσυσκευασία χημικής ουσίαςγ) Μαθαίνουν να διαβάζουν ένα δελτίοδεδομένων ασφαλείας (MSDS) γιαπαράδειγμα του HCl, της χλωρίνης, τηςNH3, ενός αρωματικού χώρων και ενόςδιαλυτικού χρωμάτωνEuropean Chemical Agency ECHA)

1ο Πείραμα:Μελετώντας το περιεχόμενο τού χυμούτου πορτοκαλιού:α) παραλαβή του χυμού και διήθησηβ) ανίχνευση νερού με άνυδρο CuSO4,γ) μέτρηση pH με πεχαμετρικό χαρτί,δ) ανίχνευση σακχάρων με αντιδραστήριοFehling,ε) απομάκρυνση των χρωστικών με

Page 5: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2673

ενεργό άνθρακα,στ) ποσοτικός προσδιορισμός τηςβιταμίνης C(εργασία σε ομάδες)

2Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η Δομή του ατόμου – Ο Περιοδικός Πίνακας(Ώρες: 6)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να περιγράφουν τα στοιχειώδησωματίδια που συγκροτούν το άτομο(πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια).

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τουατομικού και του μαζικού αριθμούκαθώς και των ισοτόπων.

• Να αναφέρουν τις αρχέςηλεκτρονιακής δόμησης των ατόμων.

• Να κατανέμουν σε στιβάδες ταηλεκτρόνια των ατόμων που έχουνατομικό αριθμό 1-20 και 31-38.

• Να εξηγούν τη διαδικασίαδημιουργίας ιόντων από ουδέτεραάτομα.

• Να εξηγούν την αναγκαιότηταταξινόμησης των στοιχείων.

• Να αναγνωρίζουν την αρχή πάνωστην οποία δομείται ο σύγχρονοςπεριοδικός πίνακας και να τησυνδέουν με την αρχή ηλεκτρονιακήςδόμησης των ατόμων.

• Να αναφέρουν τι είναι ομάδα και τιπερίοδος και ποια είναι τα κοινάχαρακτηριστικά των στοιχείων τους.

• Να αναφέρουν ποια στοιχείαχαρακτηρίζονται ως μέταλλα και ποιαως αμέταλλα και να προσδιορίζουν τηθέση τους στον περιοδικό πίνακα.

• Να εξηγούν γιατί τα στοιχεία πουανήκουν στην ίδια ομάδα έχουνπαρόμοια χημική συμπεριφορά και ναπροβλέπουν τη χημική συμπεριφορά

2.1 Δομή ατόμου.Κατανομή ηλεκτρονίωνσε στιβάδες.

2.2 Ταξινόμηση τωνστοιχείων (ΠεριοδικόςΠίνακας)

2.2.1 Ομάδα καιπερίοδος

2.2.2 Μέταλλα καιαμέταλλα

2.2.3 Εύρεση τηςθέσης ενός στοιχείουστον Περιοδικό Πίνακααπό τον ατομικό τουαριθμό.

2.2.4 Μελέτη της 1ης

ομάδας (αλκάλια) καιτης 17ης ομάδας(αλογόνα)

1η Δραστηριότητα:Μελέτη του πειράματος του Rutherford μετη χρήση της προσομοίωσης

2η Δραστηριότητα:Μελέτη της δομής ατόμων με χρήση τωνλογισμικώνΠροσομοίωση

3η Δραστηριότητα:Οι μαθητές εξασκούνται σε ομάδες, στηνκατανομή σε στιβάδες των ηλεκτρονίωνορισμένων ατόμων

4η Δραστηριότητα:Παιχνίδι «δόμησης» ατόμων και ιόντωνκαι αυτοαξιολόγηση των μαθητών, με τηχρήση της προσομοίωσης

5η Δραστηριότητα:Σε κάθε ομάδα μαθητών δίνεται ένα σετμε κάρτες που απεικονίζουν τα στοιχείαμε Ζ=3-20. Αρχικά ζητείται να κατανείμουντα ηλεκτρόνια των ατόμων αυτών σεστιβάδες και μετά να διατάξουν τις κάρτεςκατ’ αυξανόμενο Ζ και ταυτόχρονα νατοποθετήσουν άτομα που έχουν ίδιοαριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερικήστιβάδα, το ένα κάτω από το άλλο.Συγκρίνεται το αποτέλεσμα της διάταξηςμε τον περιοδικό πίνακα.

6η Δραστηριότητα:Μελέτη του περιοδικού πίνακα και τωνιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων με χρήσητου λογισμικού

7η Δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, συμπληρώνουνχάρτη εννοιών (ημιδομημένο) σχετικά μετη δομή των ατόμων και τη θέση τουςστον περιοδικό πίνακα

Page 6: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2674 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ενόςστοιχείου, με βάση τη θέση του(ομάδα) στον περιοδικό πίνακα, ανγνωρίζουν τη χημική συμπεριφοράκάποιου άλλου στοιχείου της ομάδας.

• Να προσδιορίζουν την ομάδα καιτην περίοδο στην οποία ανήκει έναστοιχείο, από τον ατομικό του αριθμό.

• Να εξηγούν τη χρησιμότητα τουΠεριοδικού Πίνακα.

• Να αναφέρουν ορισμένες φυσικέςκαι χημικές ιδιότητες των αλκαλίων καινα γράφουν τις χημικές εξισώσειςαντίδρασης των αλκαλίων με τοοξυγόνο και το νερό.

• Να αναφέρουν ορισμένες χρήσειςτων αλκαλίων.

• Να αναφέρουν ορισμένες φυσικέςκαι χημικές ιδιότητες των αλογόνων καινα γράφουν τις χημικές εξισώσειςαντίδρασης των αλογόνων με τουδρογόνο και τα αλκάλια.

• Να αναφέρουν ορισμένες χρήσειςτων αλογόνων.

8η δραστηριότηταΠαρακολούθηση βιντεοσκοπημένωνπειραμάτων: Αντιδράσεις αλκαλίων μενερόChemistrySet2000 (εξελληνισμένολογισμικό έργου Κίρκη τωνΕΑΙΤΥ/ΠΙ/ΥΠΕΠΘ)

9η Δραστηριότητα:Αυτοαξιολόγηση των μαθητών στααλκάλια με χρήση του λογισμικού

10η Δραστηριότητα:Ανάθεση εργασιών και συζήτηση σχετικάμε:α) Τη χρήση του χλωρίου για τονκαθαρισμό του πόσιμου νερούβ) Τη χρήση του NaF στο πόσιμο νερό

3Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Ο χημικός δεσμός(Ώρες: 6)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να αναφέρουν τα θεμελιώδηχαρακτηριστικά των ατόμων (φορτίοτου πυρήνα, ηλεκτρόνια εξωτερικήςστιβάδας, ατομική ακτίνα).

• Να περιγράφουν και να εξηγούνπώς μεταβάλλεται η ατομική ακτίνα σεμια ομάδα και σε μια περίοδο τουπεριοδικού πίνακα.

• Να αναφέρουν τι είναι χημικόςδεσμός και να εξηγούν το λόγο για τονοποίο τα άτομα κάνουν χημικούςδεσμούς.

3.1 Θεμελιώδηχαρακτηριστικά τουατόμου (ατομικήακτίνα, φορτίο πυρήνα,ηλεκτρόνια εξωτερικήςστιβάδας)

3.2 Ο χημικός δεσμός

3.3 Ιοντικός δεσμός

3.4 Ομοιοπολικόςδεσμός

1η Δραστηριότητα:Μελέτη της μεταβολής της ατομικήςακτίνας σε μία ομάδα και σε μία περίοδο,χρήση του λογισμικού

2η Δραστηριότητα:Κατασκευή ομοιοπολικών μορίων μεχρήση μοριακών μοντέλων

Page 7: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2675

• Να δίνουν τον ορισμό τουμοριακού, συντακτικού, στερεοχημικούκαι ηλεκτρονιακού τύπου.

• Να περιγράφουν τον τρόποδημιουργίας του ιοντικού δεσμού,καθώς και ορισμένα κοινάχαρακτηριστικά των ιοντικών ενώσεων(φυσική κατάσταση, σημείο τήξης,διαλυτότητα στο νερό, αγωγιμότηταδιαλυμάτων και τηγμάτων)

• Να γράφουν τους ηλεκτρονιακούςτύπους ορισμένων ιοντικών ενώσεων(NaCl, MgBr2, K2S).

• Να περιγράφουν τον τρόποδημιουργίας του ομοιοπολικού δεσμού.

• Να αναφέρουν την έννοια τηςηλεκτραρνητικότητας και να εξηγούνπως μεταβάλλεται σε μια ομάδα καιμια περίοδο του περιοδικού πίνακα.

• Να διακρίνουν τον ομοιοπολικόδεσμό σε πολικό και σε μη πολικό, μεκριτήριο τη διαφοράηλεκτραρνητικότητας .

• Να γράφουν τους ηλεκτρονιακούς,συντακτικούς και μοριακούς τύπουςορισμένων μορίων (Cl2, N2, HF, H2O,NH3, CCl4, CO2).

4Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η γλώσσα της ανόργανης Χημείας(Ώρες: 6)

Οι μαθητές να είναι σε θέση:• Να αναφέρουν τους τύπους και ταονόματα ορισμένων πολυατομικώνιόντων (NO3

-, CO32-, SO4

2-, PO43-, OH-,

NH4+) καθώς και το φορτίο ορισμένων

μονοατομικών ιόντων .

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τουαριθμού οξείδωσης.

• Να διατυπώνουν και ναεφαρμόζουν τους κανόνεςυπολογισμού του αριθμού οξείδωσηςενός ατόμου σε μια χημική ουσία.

• Να χαρακτηρίζουν διάφορες

4.1 Πολυατομικά ιόντα

4.2 Αριθμός οξείδωσης

4.3 Συμβολισμός -γραφή των ανόργανωνενώσεων (οξέων,βάσεων, αλάτων,οξειδίων)

4.4 Ονοματολογία(κατά IUPAC) τωνανόργανων ενώσεων(οξέων, βάσεων,αλάτων, οξειδίων)

1η ΔραστηριότηταΥπολογισμός αριθμού οξείδωσηςδιαφόρων ατόμων σε πολυατομικά ιόντακαι ενώσεις

2η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, ταξινομούνδιάφορες ενώσεις σε οξέα, βάσεις,οξείδια, άλατα

3η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, γράφουν καιονομάζουν διάφορες χημικές ενώσεις (οξέα, βάσεις, οξείδια, άλατα).

Page 8: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2676 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ανόργανες ενώσεις ως οξέα, βάσεις(κατά Arrhenius), άλατα και οξείδια,εφόσον δίνεται ο χημικός τύπος τους.

• Να γράφουν χημικούς τύπουςδιαφόρων ανόργανων ενώσεων.

• Να ονομάζουν κατά IUPACδιάφορες ανόργανες ενώσεις (οξέα,βάσεις, άλατα, οξείδια) εφόσον δίνεταιο χημικός τύπος τους και αντίστροφα.

5Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η χημική αντίδραση(Ώρες: 18)

Οι μαθητές να είναι σε θέση:• Να αναφέρουν για μια χημικήαντίδραση: α) πώς ορίζεται και β) πώςσυμβολίζεται (χημική εξίσωση).

• Να ισοσταθμίζουν μια χημικήεξίσωση με κριτήριο την αρχήδιατήρησης του είδους και του αριθμούτων ατόμων.

• Να γράφουν χημικές εξισώσειςαντιδράσεων από την καθημερινή ζωή(για παράδειγμα: φωτοσύνθεση,διάσπαση του NaN3 στον αερόσακοαυτοκινήτων, σκούριασμα σιδήρου).

• Να εξηγούν πώς γίνεται μια χημικήαντίδραση (θεωρία συγκρούσεων).

• Να αναφέρουν τι είναι ταχύτητααντίδρασης και να εξηγούν το ρόλο τηςστην καθημερινή ζωή.

• να αναφέρουν τους παράγοντεςπου επηρεάζουν την ταχύτητααντίδρασης (επιφάνεια επαφής και%w/v περιεκτικότητα διαλύματοςαντιδρώντων, θερμοκρασία,καταλύτες) και να ερμηνεύουν τηδράση τους.

• Να αναφέρουν τι είναι απόδοσηαντίδρασης και να εξηγούν το ρόλο τηςστην καθημερινή ζωή.

• Να διακρίνουν τις αντιδράσεις σεενδόθερμες και εξώθερμες,

5.1 Η χημικήαντίδραση5.1.1 Πώςσυμβολίζεται;5.1.2 Πώς γίνεται;(θεωρίασυγκρούσεων)5.1.3 Πόσο γρήγοραγίνεται; (ταχύτητα -παράγοντες που τηνεπηρεάζουν)3.5.1.4 Με τιαπόδοση;5.1 Με ποιο ενεργειακόαποτέλεσμα;(εξώθερμες -ενδόθερμες).

5.2 Κατηγορίεςχημικών αντιδράσεων:5.2.1 Μεταθετικές(διπλή αντικατάσταση,εξουδετέρωση),5.2.2 Οξειδοαναγωγής(Απλή αντικατάσταση)

1η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, Ισοσταθμίζουνδιάφορες χημικές εξισώσεις (βάζουνσυντελεστές)

2η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, προσπαθούν ναερμηνεύσουν την επίδραση διάφορωνπαραγόντων στην ταχύτητα αντίδρασης,με βάση τη θεωρία των συγκρούσεων

3η Δραστηριότητα:Προσομοίωση-διερευνητικήδραστηριότητα: Διάγραμμα εξώθερμηςαντίδρασης

4η Δραστηριότητα:Προσομοίωση-διερευνητικήδραστηριότητα: Διάγραμμα ενδόθερμηςαντίδρασης

5η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, προσπαθούν ναεξηγήσουν κάποια φαινόμενα τηςκαθημερινή ζωή τους, όπως:α) Γιατί βάζουμε τα φαγητά στο ψυγείο;β) Γιατί τα φάρμακα επενεργούνγρηγορότερα όταν είναι σε σκόνη παρά σεδισκίο;γ) Γιατί τα μικρά κλαδιά καίγονταιγρηγορότερα από ίσης μάζας κούτσουρα;δ) Γιατί η διάσπαση του αμύλου σεγλυκόζη, γίνεται σχετικά γρήγορα στοστόμα μας;

1ο πείραμα:Μελέτη των παραγόντων (επιφάνειαεπαφής αντιδρώντων, περιεκτικότητα

Page 9: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2677

αναφέροντας παραδείγματα από τηνκαθημερινή ζωή.

• Να ταξινομούν τις αντιδράσεις μεκριτήριο τη μεταβολή του αριθμούοξείδωσης, σε μεταθετικές καιοξειδοαναγωγής.

• Να διακρίνουν - ταξινομούνδιάφορες αντιδράσεις σε:εξουδετέρωση, διπλή και απλήαντικατάσταση, εφόσον δίνονται οιχημικές εξισώσεις.

• Να αποφαίνονται αν γίνεται ή όχιμια αντίδραση διπλής αντικατάστασης,εφόσον δίνεται πίνακας με ιζήματα καιαέρια.

• Να επινοήσουν τρόπουςανίχνευσης - ποιοτικής ανάλυσηςδιάφορων ιόντων.

• Να προβλέπουν αν γίνεται ή όχιμια αντίδραση απλής αντικατάστασης,με δεδομένη τη σειρά δραστικότηταςτων στοιχείων.

• Να ερμηνεύουν διάφοραφαινόμενα καθημερινής ζωής, με τηβοήθεια χημικών αντιδράσεων (γιαπαράδειγμα: διάβρωση μαρμάρων καιμετάλλων από την όξινη βροχή, δράσηαντιόξινων φαρμάκων).

• Να διερευνούν, πειραματικά, ανγίνεται πλήρης εξουδετέρωση οξέος μεβάση ή βάσης με οξύ, με τη χρήσηδεικτών.

• Να πραγματοποιούν πειράματα,προκειμένου: α) να επαληθεύσουντη σειρά δραστικότητας για κάποιαστοιχεία, β) να ανιχνεύσουν κάποιο«άγνωστο» ιόν σε μια χημική ουσία.γ) να παρασκευάσουν οξέα, βάσεις καιάλατα.

διαλύματος ενός αντιδρώντος,θερμοκρασία, καταλύτες) πουεπηρεάζουν την ταχύτητα της αντίδρασης:Mg +2HCl → MgCl2 + H2

6η δραστηριότητα-Διερευνητική:ΠροσομοίωσηΠαράγοντες που επηρεάζουν τηνταχύτητα (θερμοκρασία, πίεση,συγκέντρωση) με το λογισμικό

Αυτοαξιολόγηση:Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης

Αυτοαξιολόγηση:Αντιδράσεις εξουδετέρωσης

ΑυτοαξιολόγησηΑντιδράσεις απλής αντικατάστασης

7η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, α) ταξινομούνδιάφορες αντιδράσεις σε μεταθετικές καιοξειδοαναγωγής.β) συμπληρώνουν χημικές εξισώσειςαντιδράσεων διπλής αντικατάστασης καιεξουδετέρωσης καθώς και απλήςαντικατάστασης,

2ο πείραμα:Οι μαθητές πραγματοποιούν χημικέςαντιδράσεις εξουδετέρωσης, διπλήςαντικατάστασης και απλήςαντικατάστασης:HCl + (φαινολοφθαλεΐνη) + NaOH →NaCl + AgNO3 →KI + AgNO3 →KI + Pb(NO3)2 →Na2CO3 + HCl →Zn + HCl →Fe + CuSO4 →Cu + AgNO3 →

8η δραστηριότητα:Οι μαθητές, σε ομάδες, μελετούνβιβλιογραφικά τα εξής θέματα:α) Η Χημεία και ο αερόσακος στοαυτοκίνητοβ) Η Χημεία και η ζαχαροπλαστική (για να… φουσκώσει το κέικ)

3ο πείραμα:Οι μαθητές, σε ομάδες, σχεδιάζουν καιπραγματοποιούν πειράματα, προκειμένουνα ταξινομήσουν τα στοιχεία Mg, Zn, Fe,

Page 10: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2678 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

[Η], Cu, κατ’ αυξανόμενη σειράδραστικότητας.

4ο πείραμα:Οι μαθητές, σε ομάδες, πραγματοποιούνπειράματα για να ταυτοποιήσουν τηνύπαρξη ιόντων σε διάλυμα.

5ο πείραμα:Οι μαθητές, σε ομάδες, σχεδιάζουν καιπραγματοποιούν πειράματα για νακάνουν ανίχνευση ιόντων σε διάλυμα.

6Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η γλώσσα της οργανικής Χημείας(Ώρες: 9)

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να συνδέουν τις ενώσεις τουάνθρακα με τις εφαρμογές τους στηχημική τεχνολογία, στη βιοχημεία καιστην καθημερινή ζωή (για παράδειγμα,φάρμακα, βιοπολυμερή, χρώματα,υφάνσιμες ίνες, καλλυντικά).

• Να ερμηνεύουν το πλήθος τωνενώσεων του άνθρακα με βάση τηδομή του ατόμου του C.

• Να αναφέρουν τον ορισμό τηςχαρακτηριστικής ομάδας καθώς και ταονόματα και τους τύπους ορισμένωνχαρακτηριστικών ομάδων.

• Να αναγνωρίζουν την παρουσίαχαρακτηριστικής ομάδας σε συντακτικότύπο.

• Να ταξινομούν τις ενώσεις τουάνθρακα με βάσηα) την ανθρακική αλυσίδα,β) τη χαρακτηριστική ομάδα καιγ) το είδος του δεσμού μεταξύ τωνατόμων του άνθρακα.

• Να αναγνωρίζουν τη σημασία τουανθρακικού σκελετού, τηςχαρακτηριστικής ομάδας και τουπολλαπλού δεσμού για τις ιδιότητεςμιας ένωσης.

• Να ονομάζουν κατά IUPACδιάφορες άκυκλες ενώσεις τουάνθρακα αν δίνεται ο συντακτικός

6.1 Οργανική Χημεία :(ορισμός, εφαρμογές)

6.2 Ερμηνεία τουσχετικά μεγάλουαριθμού των ενώσεωντου άνθρακα

6.3 Ταξινόμηση τωνενώσεων του άνθρακα,με βάση:α) την ανθρακικήαλυσίδα,β) τη χαρακτηριστικήομάδα (-ΟΗ, -CΟΟΗ,>C=O, -NH2 ),γ) τον πολλαπλόδεσμό μεταξύ ατόμωνC.

6.4 Ονοματολογίαάκυκλων ενώσεων τουάνθρακα κατά IUPAC(υδρογονανθράκων,αλκοολών, αλδεϋδών,κετονών,καρβοξυλικών οξέων)

6.5 Ισομέρεια -συντακτική ισομέρεια(αλυσίδας, θέσης καιομόλογης σειράς)

1η δραστηριότητα:Σταθμοί στην ιστορία της ΟργανικήςΧημείας:βιβλιογραφική έρευνα και κειμενικήδιερεύνηση για την ιστορία της ΟργανικήςΧημείας και τη συνεχή παρουσία τωνενώσεων του άνθρακα στην καθημερινήζωή, στη βιοχημεία, στην έρευνα και στηντεχνολογία αιχμής.

2η δραστηριότητα:Μελέτη της μεταβολής της διαλυτότηταςκαι του σημείου βρασμού, από πίνακες,στα αλκάνια και στις αλκοόλες

3η δραστηριότητα:Οι μαθητές μελετούν συντακτικούς τύπουςενώσεων του άνθρακα με μοριακάμοντέλα

4η δραστηριότητα:Κατασκευή μοριακών μοντέλων τωνισομερών υδρογονανθράκων καιαλκοολών με τέσσερα άτομα άνθρακα

5η Δραστηριότητα:Μελέτη της ισομέρειας με τη χρήση τουλογισμικούIsomerix3D, διαθέσιμο στο λογισμικό:Άνθρακας Β. Έργο: Πλειάδες, Ενότητα:Νηρηίδες, Ένωση Φυσικών Προσώπων,ΕΑΙΤΥ

Page 11: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2679

τύπος τους, καθώς και να γράφουντους συντακτικούς τύπους με βάση τοόνομα κατά IUPAC της ένωσης.

• Να χρησιμοποιούν μοριακά μοντέλαγια την αναπαράσταση συντακτικώντύπων ενώσεων του άνθρακα.

• Να αναφέρουν τι ονομάζεταιισομέρεια και να διακρίνουν τα είδητης.

• Να αναφέρουν τα είδη συντακτικήςισομέρειας (αλυσίδας, θέσης,ομόλογης σειράς)

• Να αναγνωρίζουν την αναγκαιότηταγραφής συντακτικών τύπων και να τησυνδέουν με τη συντακτική ισομέρεια.

• Να γράφουν τους συντακτικούςτύπους των ισομερών αλυσίδας, θέσηςκαι ομόλογης σειράς, που αντιστοιχούνσε δεδομένο μοριακό τύπουδρογονανθράκων, αλκοολών,αλδεϋδών, κετονών και καρβοξυλικώνοξέων με ανθρακική αλυσίδα μέχριτέσσερα άτομα άνθρακα.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ(16 ΩΡΕΣ)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τωνAr, Mr, mol και να αναφέρουν τηναναγκαιότητα εισαγωγής της έννοιαςτου mol .

• Να διατυπώνουν τον ορισμόμολαρικής μάζας (Μ) και τουμολαρικού όγκου (Vm).

• Να υπολογίζουν το Mr αν δίνονταιτα Ar .

• Να μετατρέπουν mol σε μάζα, ή

1.1 Σχετική ατομικήμάζα (Αr), σχετικήμοριακή μάζα (Mr),mol, μολαρική μάζα,μολαρικός όγκος (Vm)

Page 12: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2680 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

όγκο (για αέρια) και αντίστροφα.

• Να γράφουν τη μαθηματική σχέσηπου συνδέει την πίεση ενός αερίου μετον όγκο, τη θερμοκρασία και τηνποσότητά του.

• Να εφαρμόζουν τη σχέση PV=nRTσε υπολογισμούς.

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τηςσυγκέντρωσης διαλύματος.

• Να μετατρέπουν τη συγκέντρωσηενός διαλύματος σε άλλη μορφήέκφρασης περιεκτικότητας.

• Να γράφουν τους μαθηματικούςτύπους της αραίωσης και τηςανάμειξης διαλυμάτων και να τουςχρησιμοποιούν σε υπολογισμούς.

• Να σχεδιάζουν και υλοποιούν μεασφάλεια πειράματα παρασκευής καιαραίωσης διαλυμάτων

• Να υπολογίζουν την ποσότηταενός αντιδρώντος ή προϊόντος ανγνωρίζουν την ποσότητα ενός άλλουαντιδρώντος ή προϊόντος.

1.2 ΚαταστατικήΕξίσωση

1.3 Συγκέντρωση καισύνδεση με άλλεςεκφράσειςπεριεκτικότητας(%w/w, %w/v)

1.3.1 Αραίωση καιανάμειξη διαλυμάτων

1.4 Στοιχειομετρικοίυπολογισμοί

1ο Πείραμα:Παρασκευή διαλύματος ορισμένηςσυγκέντρωσηςKMnO4 0,01M

2ο Πείραμα:Αραίωση διαλύματοςΑπό διάλυμα KMnO4 0.01Μ, ναπαρασκευάσουμεδιάλυμα KMnO4 0,005Μ

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ(10 ΩΡΕΣ)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τηςκαύσης και:α) να διακρίνουν σε επίπεδο χημικώνεξισώσεων μια τέλεια από μια ατελή

2.1 Αλκάνια (καύση,αλογόνωση)

1η Δραστηριότητα:Μελέτη κάρτας καυσαερίων. Αξιοποίησητων πληροφοριών που περιέχει η κάρταγια τον υπολογισμό της ποσότητας CO2

Page 13: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2681

καύσηβ) να συμπληρώνουν τις χημικέςεξισώσεις τέλειας καύσης τωνυδρογονανθράκων.

• Να γράφουν τις χημικές εξισώσειςαλογόνωσης του CH4.

• Να γράφουν τις χημικές εξισώσειςτων αντιδράσεωνπροσθήκης H2,HCl,Br2 καιH2O στα αλκένια και να προβλέπουνμε βάση τον κανόνα Markonikov, ταεπικρατέστερα προϊόντα.

• Να περιγράφουν τον τρόποανίχνευσης του διπλού δεσμού.

• Να αναφέρουν τι είναι οπολυμερισμός και να γράφουν τιςχημικές εξισώσεις πολυμερισμού τουαιθενίου, του χλωροαιθενίου και τουπροπενίου

• Να αναφέρουν παραδείγματα ταοποία αναδεικνύουν τη σημασία τωναλκενίων στην καθημερινή ζωή.

• Να συνδέουν το φαινόμενο τηςκαύσης με:α) την παραγωγή ενέργειας και τηβιομηχανική ανάπτυξηβ) τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις.

• Να αναφέρουν τη σύσταση τουφυσικού αερίου και να απαριθμούν ταοφέλη από τη χρήση του φυσικούΑερίου.

• Να αναφέρουν τα κύρια συστατικάτων καυσίμων ( C5-C15) και να εξηγούντη σημασία του αριθμού οκτανίου τηςβενζίνης.

• Να περιγράφουν τη διαδικασίασχηματισμού του πετρελαίου.

• Να αναφέρουν τα κύρια προϊόνταδιύλισης του πετρελαίου και τιςχρήσεις τους.

• Να αναφέρουν τα κυριότερα

2.2 Αλκένια(προσθήκη,πολυμερισμός, καύση)

2.3 Οι υδρογονάν-θρακες στηνκαθημερινή ζωή

2.3.1 Καύσιμα (φυσικόαέριο, βενζίνη,πετρέλαιο,βιοκαύσιμα)

που εκπέμπει ένα όχημα.

2η Δραστηριότητα:Μελέτη του πολυμερισμού με τη χρήσητου λογισμικούPolymerix3D (διαθέσιμο στο λογισμικό:Άνθρακας Β)

3η Δραστηριότητα:Μελέτη για την ιστορία, τη σύσταση, ταοφέλη και χρήσεις του φυσικού αερίου

Page 14: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2682 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

βιοκαύσιμα καθώς και τα οφέλη από τηχρήση βιοκαυσίμων .

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τωνπετροχημικών και να αναγνωρίζουν τησημασία των πετροχημικών προϊόντωνστην καθημερινή ζωή.

• Να διατυπώνουν τον ορισμό τωνπολυμερών.• Να διακρίνουν τα πολυμερή σεφυσικά και συνθετικά.• Να αναφέρουν τι είναι τα πλαστικά.• Να αναφέρουν τα χαρακτηριστικάτων θερμοπλαστικών πολυμερών(πολυαιθυλένιο).• Να εξηγούν τι είναι οι σιλικόνες.• Να εξηγούν ότι τα νανοϋλικά είναιυλικά αιχμής με εφαρμογές σε τομείςτης επιστήμης και της τεχνολογίας.• Να αναφέρουν εφαρμογές τωννανοϋλικών στην καθημερινή ζωή.

2.3.2 Πετροχημικά

2.4 Πολυμερή -νανοϋλικά

2.4.1 Πολυμερή

2.4.2 Νανοϋλικά

4η Δραστηριότητα:Μελέτη της κλασματικής απόσταξης τουαργού πετρελαίου με χρήση τουλογισμικού.

5η Δραστηριότητα:Συμπλήρωση εννοιολογικούχάρτη (ημιδομημένου) που θα αφορά σταπροϊόντα της κλασματικής απόσταξηςπετρελαίου και χρήσεις τους

6η Δραστηριότητα:Παρακολούθηση βίντεο για τα πλαστικά,με χρήση του λογισμικού

7η δραστηριότητα:Νανοϋλικά: υλικά αιχμής ή εν δυνάμεικίνδυνος;

3Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΛΚΟΟΛΕΣ-ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΑ ΟΞΕΑ(12 ΩΡΕΣ)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να περιγράφουν την αλκοολικήζύμωση και να γράφουν τη χημική τηςεξίσωση.

• Να γράφουν τις χημικές εξισώσειςαφυδάτωσης των αλκοολών.

• Να αναφέρουν τα προϊόνταοξείδωσης των αλκοολών.

• Να σχεδιάζουν και να υλοποιούν με

3.1 Αλκοόλες

3.1.1 Αιθανόλη-αλκοολική ζύμωση

3.1.2 Προϊόντααφυδάτωσης καιοξείδωσης αλκοολών

1ο Πείραμα :Οξείδωση αιθανόλης με KMnO4 σε όξινοπεριβάλλον

Page 15: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2683

ασφάλεια πειράματα οξείδωσηςαλκοολών.

• Να περιγράφουν την οξική ζύμωσηκαι να γράφουν τη χημική της εξίσωση.

• Να εξηγούν τη σημασία τωνζυμώσεων (αλκοολικής, οξικής) για τηνπαραγωγή τροφίμων.

• Να περιγράφουν με αντιδράσεις τονόξινο χαρακτήρα των καρβοξυλικώνοξέων.

• Να σχεδιάζουν και να υλοποιούν μεασφάλεια πειράματα ανίχνευσης τουόξινου χαρακτήρα των καρβοξυλικώνοξέων.

• Να γράφουν τη χημική εξίσωση τηςεστεροποίησης.

• Να αναφέρουν τα είδη τωναλκοολούχων ποτών.

• Να δίνουν τον ορισμό τωναλκοολικών βαθμών και ναυπολογίζουν τη μάζα της αιθανόληςπου περιέχεται σε ένα αλκοολούχοποτό.

• Να περιγράφουν τον βιολογικόρόλο του αλκοόλ, και τις επιπτώσειςαπό την υπερβολική κατανάλωσή του.

• Να γράφουν την χημική εξίσωσητης σαπωνοποίησης

• Να σχεδιάζουν και ναπαρασκευάζουν με ασφάλεια σαπούνι

• Να εξηγούν την απορρυπαντικήδράση των σαπουνιών

• Να αναφέρουν τα πλεονεκτήματακαι τα μειονεκτήματα από τη δράσητων σαπουνιών και των συνθετικώναπορρυπαντικών.

3.2 Καρβοξυλικά οξεα3.2.1 Οξική ζύμωση

3.2.2 Όξινοςχαρακτήρας

3.2.3 Εστεροποίηση

3.3 Αλκοόλες –καρβοξυλικά οξέα καικαθημερινή ζωή3.3.1 Αλκοολούχαποτά

3.3.2 Σαπούνια-Απορρυπαντικά

2ο Πείραμα:Α) Προσδιορισμός pH διαλυμάτωνκαρβοξυλικών οξέων με πεχαμετρικόχαρτί.B) Αλλαγή χρώματος δεικτώνΓ) Αντιδράσεις οξέων με

i) Βάσεις (NaOH)ii) Μέταλλα (Mg, Fe ή Zn)iii) Ανθρακικά άλατα

3ο Πείραμα:Παρασκευή σαπουνιού από ελαιόλαδο ήτηγανέλαιο και ΝaΟΗ

4ο Πείραμα:Απομόνωση αιθέριου ελαίου από βασιλικόή κανέλλα

Page 16: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2684 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

• Να αναφέρουν χρήσεις καιεμπειρικά ονόματα αιθέριων ελαίων,που ανήκουν στις αλκοόλες ή τουςεστέρες, στην καθημερινή ζωή.

3.3.3 Αιθέρια έλαια

4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ(ΩΡΕΣ 10)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σε θέση:

• Να αναφέρουν τις αρχές τηςπράσινης χημείας και της αειφόρουανάπτυξης.

• Να αναφέρουν τους, κυριότερουςρύπους της ατμόσφαιρας, τις πηγέςτους, τα προβλήματα πουδημιουργούν στην υγεία τουανθρώπου, στα οικοσυστήματα και σταμνημεία.

• Να προτείνουν τρόπους μείωσηςτης ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τουφωτοχημικού νέφους.

• Να υποστηρίζουν τη λήψη μέτρωνγια την προστασία της ατμόσφαιραςκαι να προτείνουν μέτρα στηνκατεύθυνση αυτή.

• Να περιγράφουν τις συνέπειες απότην υπερθέρμανση του πλανήτη και ναεξηγούν την υπερθέρμανση ωςαποτέλεσμα της ανθρωπογενούςενίσχυσης του φαινομένου τουθερμοκηπίου.

• Να τοποθετούνται κριτικά σεδημοσιεύματα που συνδέονται μεεπιλογές που επιδεινώνουν τοπρόβλημα της υπερθέρμανσης τουπλανήτη.

• Να υιοθετούν συμπεριφορές στηνπροσωπική τους ζωή, οι οποίεςπεριορίζουν τη σπατάλη ενέργειας καιφυσικών πόρων.

4.1 Αρχές πράσινηςχημείας και αειφόρουανάπτυξης

4.2 Περιορίζουμε τηνατμοσφαιρικήρύπανση και τοφωτοχημικό νέφος

4.3 Αντιμετωπίζουμετην υπερθέρμανση τουπλανήτη

1η Δραστηριότητα:Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη για τηρύπανση του αέρα των πόλεων (αιτίες,συνέπειες, μέτρα αντιμετώπισης)

2η Δραστηριότητα:Υπολογισμός του ανθρακικού(ενεργειακού) αποτυπώματος “carbonfootrprint” (ποσότητα CO2 που παράγουνοι δραστηριότητες ενός ανθρώπου ή μιαςοικογένειας σε κιλά ή τόνους CO2 ανάέτος).

Page 17: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2685

• Να αναφέρουν, τη σημασία τουόζοντος για τον πλανήτη, τουςτρόπους καταστροφής του και τιςεπιπτώσεις στο περιβάλλον.

• Να προτείνουν τη λήψη μέτρων γιατην αποτροπή της ρύπανσης και τηςμόλυνσης του νερού.

• Να συμμετέχουν ενεργά στιςπροσπάθειες προστασίας τωνυδάτινων πόρων.

• Να περιγράφουνα) λόγους που οδηγούν σε κακήδιαχείριση των απορριμμάτων και τωναποβλήτωνβ) κινδύνους που απορρέουν από τηνκακή διαχείριση των απορριμμάτων καιτων αποβλήτων.

• Να επιχειρηματολογούν υπέρ τηςπεριβαλλοντικής και οικονομικής αξίατης ανακύκλωσης, και να τηνυιοθετούν στην καθημερινή τουςπρακτική.

4.4 Προστατεύουμε τηστιβάδα του όζοντος.

4.5 Προφυλάσσουμετα ύδατα και το έδαφοςαπό τη ρύπανση

4.6 Συμβάλλουμε στηνανακύκλωση -υλικάπου προέρχονται απόανακύκλωση.

3η Δραστηριότητα:Μελέτη περίπτωσης: Περιβαλλοντικήαποκατάσταση περιοχής, για παράδειγμαφύτευση σε επίπεδα μετά την εξόρυξημεταλλεύματος.

4η Δραστηριότητα:Μελέτη περίπτωσης:μειώνω, επαναχρησιμοποιώ ανακυκλώνω

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Page 18: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2686 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ –ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ (ώρες 30)

1.1. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ (ώρες 12)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να περιγράφουν τοατομικό πρότυπο τουBohr διατυπώνονταςτις δύο συνθήκες τουBohr και νααναφέρουν τουςπεριορισμούς τουμοντέλου.

• Να περιγράφουν τοκβαντομηχανικόπρότυπο του ατόμουμε βάση την κυματικήθεωρία της ύλης τουde Broglie και τηναρχή τηςαβεβαιότητας τουHeisenberg.

• Να αναφέρουν τονορισμό του ατομικούτροχιακού.

• Να περιγράφουν τιεκφράζει και τι τιμέςπαίρνει καθένας απότους κβαντικούςαριθμούς.

• Να διατυπώνουν τιςαρχές ηλεκτρονιακήςδόμησης (αρχή τηςελάχιστης ενέργειας,κανόνας του Hund,απαγορευτική αρχήτου Pauli),πολυηλεκτρονιακώνατόμων.

• Να γράφουν την

1.1.1 Ατομικόπρότυπο του Bohr

1.1.2 Κβαντική θεωρία,τροχιακό.

1.1.3 Κβαντικοίαριθμοί

1.1.4 Αρχέςηλεκτρονιακήςδόμησης ατόμων

1.1.5 Κατανομήηλεκτρονίων σευποστιβάδες καιτροχιακά.

1.1.6 Στοιχείαμετάπτωσης

1η ΔραστηριότηταΜελέτη εικόνων του ηλεκτρομαγνητικούφάσματος, από τις κοσμικές ακτίνες, τουπεριώδες και ορατό φώς, το υπέρυθρο ωςκαι τα μακροκύματα

2η ΔραστηριότηταΠεριγραφή του πειράματος των δύο οπών.

3η ΔραστηριότηταΕφαρμογή των αρχών ηλεκτρονιακήςδόμησης σε διάφορα πολυηλεκτρονιακάάτομα

4η ΔραστηριότηταΠροσομοίωση της ηλεκτρονιακής δομής τωνατόμων των στοιχείων του ΠεριοδικούΠίνακαhttp://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6383?locale=elhttp://www.ptable.com/?lang=el

Page 19: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2687

ηλεκτρονιακή δομήενός ατόμου στηθεμελιώδη τουκατάσταση, μεδεδομένο τον ατομικότου αριθμό.

• Να αναφέρουν τονορισμό και ορισμέναχαρακτηριστικά τωνστοιχείων μετάπτωσης(πολλαπλότητααριθμού οξείδωσης,μεταλλικόςχαρακτήρας,έγχρωμες ενώσεις,παραμαγνητικέςιδιότητες).

1.2 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ (ώρες 10)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να ταξινομούν ταστοιχεία, με βάση τηνηλεκτρονιακή τουςδόμηση στους τομείςs, p, d, f.

• Να αναφέρουν ταθεμελιώδηχαρακτηριστικά τουατόμου: ατομικήακτίνα, πυρηνικόφορτίο, ηλεκτρόνιασθένους.

• Να διατυπώνουν τουςορισμούς τηςενέργειας ιοντισμούκαιηλεκτραρνητικότητας .

• Να περιγράφουν καινα ερμηνεύουν πώςμεταβάλλονται σε μιαομάδα και σε μιαπερίοδο:

1.2.1 Δόμηση τουσύγχρονου περιοδικούπίνακα με βάση τηνηλεκτρονιακή δομήτων ατόμων

1.2.2. Μεταβολήιδιοτήτων στοιχείωνίδιας περιόδου καιίδιας ομάδας (ατομική-ακτίνα, ενέργεια 1ου

ιονισμού,ηλεκτραρνητικότητα)

1η Δραστηριότητα:Εφαρμογή λογισμικού που συσχετίζει τηνηλεκτρονιακή δόμηση με τη θέση τωνστοιχείων στον περιοδικό πίνακα.http://www.ptable.com/?lang=el#

2η Δραστηριότητα:Μελέτη διαγραμμάτων περιοδικής μεταβολήςτης ατομικής ακτίνας, της ενέργειας 1ου

ιονισμού, και της ηλεκτραρνητικότητας τωνστοιχείων

Page 20: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2688 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

α) η ατομική ακτίνα,

β) η ενέργεια 1ου

ιοντισμού

γ) η ηλεκτραρνητικότητα

• Να ερμηνεύουν τημεταβολή τωνιδιοτήτων τωνοξειδίων καιχλωριδίων της 3ης

περιόδου.

1.3 ΔΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ (ώρες 8)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να αναφέρουν τιείναι διπολική ροπήκαι να τηχρησιμοποιούν για ναπεριγράψουν τηνπολικότητα ενόςδεσμού.

• Να προβλέπουν τηνσυνολική διπολικήροπή αν γνωρίζουν τιςεπιμέρους διπολικέςροπές και το σχήματου μορίου.

• Να περιγράφουν ταδιάφορα είδηδιαμοριακώνδυνάμεων (δυνάμειςvan der Waals,δεσμός υδρογόνου,δυνάμεις London).

• Να εξηγούν με βάσητις διαμοριακέςδυνάμεις ορισμένεςιδιότητες ουσιών,όπως τη διαλυτότητατων ενώσεων σεπολικούς και μηπολικούς διαλύτες, το

1.3.1 Διπολική ροπή,δίπολα μόρια

1.3.2. ΕίδηΔιαμοριακώνδυνάμεων

1.3.3. Επίδραση τωνδιαμοριακώνδυνάμεων στηδιαλυτότητα, στηντάση ατμών υγρού,στο σημείο βρασμού,στο ιξώδες και στηνεπιφανειακή τάση

1η ΔραστηριότηταΥπολογισμός της πολικότητας του δεσμούδιατομικών μορίων από τη διαφοράηλεκτραρνητικότητας., με χρήση λογισμικούhttp://phet.colorado.edu/el/simulation/molecule-polarity

2η ΔραστηριότηταΑξιολόγηση γνώσεων σχετικών με τησυστηματική περιγραφή των διαφόρων ειδώνδιαμοριακών δυνάμεων.http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B130/707/4683,21189/extras/Activities/kef1_1_diamoriakes_dynameis/kef1_1_diamoriakes_dynameis.html

3η ΔραστηριότηταΣυσχέτιση του δεσμού υδρογόνου μετην επίπλευση του πάγου στο νερό

4η Δραστηριότητα:Προσομοίωση τηςαλλαγής κατάστασης από στερεή σε υγρήφάση.http://phet.colorado.edu/el/simulation/states-of-matter-basics

Page 21: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2689

ιξώδες, τηνεπιφανειακή τάση, τηντάση ατμών υγρού καιτο σημείο βρασμού.

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ (ώρες 10)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να διατυπώνουντον ορισμό τηςενθαλπίαςαντίδρασης (ΔH)και να αναφέρουντους παράγοντεςπου τηνεπηρεάζουν.

• Να ταξινομούν τιςαντιδράσεις σεεξώθερμες καιενδόθερμες μεκριτήριο τηνενθαλπίααντίδρασης.

• Να διατυπώνουντον νόμο τηςθερμιδομετρίας καινα περιγράφουντον τρόπολειτουργίας τουθερμιδομέτρου.

• Να αναφέρουν ποιαείναι η πρότυπηκατάσταση και ναδιατυπώνουν τουςορισμούς τηςπρότυπηςενθαλπίαςσχηματισμού (ΔΗo

f),καύσης (ΔΗo

c), καιεξουδετέρωσης(ΔΗo

n).• Να σχεδιάζουν

πείραμαπροσδιορισμού τηςμεταβολής τηςενθαλπίαςεξουδετέρωσηςΔΗn, και ναπροσδιορίζουν την

2.1 Ενθαλπίααντίδρασης καιπαράγοντες που τηνεπηρεάζουν.

2.2 Νόμος τηςθερμιδομετρίας -θερμιδόμετρο.

2.3 Πρότυπη ενθαλπίαορισμένων χημικώνμεταβολών.

2.4 Νόμοιθερμοχημείας(Lavoisier-Laplace,Hess).

1η Δραστηριότητα:Περίπτωση ενδόθερμης αντίδρασης είναι ηδιάλυση του νιτρικού αμμωνίου ΝΗ4ΝΟ3στονερό (Εφαρμογή: στιγμιαίο ψυχρό επίθεμα).Περίπτωση εξώθερμης αντίδρασης είναι ηδιάλυση στερεού NaOH ή άνυδρου CaCl2 στονερό (Εφαρμογή: στιγμιαίο θερμό επίθεμα καιαυτοθερμαινόμενη κονσέρβα φαγητού).

2η ΔραστηριότηταΥπολογισμός της ενθαλπίας (ΔH) τηςαντίδρασης από τη μεταβολή της θερμο-κρασίας του διαλύματος με χρήση λογισμικούhttp://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4438?locale=el

3η Δραστηριότητα Υπολογισμός ΔΗο

αντίδρασης από τις ΔΗοf των ουσιών που

μετέχουν στην αντίδραση.

1ο ΠείραμαΠειράματα υπολογισμού της ΔΗn με απλάυλικά.1. Εξουδετέρωση ισχυρού οξέος από ισχυρήβάση. Διάλυμα HCℓ 0,5 Μ μεδιάλυμα NaOH 0,5 M2. Εξουδετέρωση ασθενούς οξέος απόισχυρή βάση.Διάλυμα CH3COOH 0,5 Μ με διάλυμα NaOH0,5 M

Page 22: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2690 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

τιμή της ΔΗn.• Να διατυπώνουν

και να εφαρμόζουντους νόμους τηςθερμοχημείας(Hess, Lavoisier-Laplace).

3Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ (ώρες 12)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να διατυπώνουντον ορισμό τηςταχύτηταςαντίδρασης και ναπεριγράφουν τηδιαδικασίαπειραματικούπροσδιορισμού τηςτιμής της.

• Να περιγράφουν τηθεωρία τωνσυγκρούσεων.

• Να αναφέρουν τουςπαράγοντες πουεπηρεάζουν τηνταχύτητα τηςαντίδρασης(θερμοκρασία,συγκέντρωση,επιφάνεια επαφής,καταλύτης) και ναεξηγούν τηνεπίδρασή τους στηνταχύτητα με βάσητη θεωρία τωνσυγκρούσεων.

• Να αναφέρουν ταείδη κατάλυσης(ομογενής,ετερογενής) και τιςεφαρμογές τους.

• Να εξάγουν τοννόμο της ταχύτηταςμιας αντίδρασης

3.1. Ορισμός τηςταχύτητας χημικήςαντίδρασης .

3.2 Θεωρίασυγκρούσεων-ενέργειαενεργοποίησης.

3.3 Παράγοντες πουεπηρεάζουν τηνταχύτητα αντίδρασης.

3.4 Κατάλυση

3.5 Νόμος τηςταχύτητας τηςαντίδρασης--

1η ΔραστηριότηταΜελέτη της γραφικής παράστασηςσυγκέντρωσης-χρόνου αντιδρώντων καιπροϊόντων μιας χημικής εξίσωσης με χρήσηλογισμικώνα) Μεταβολή της συγκέντρωσης αντιδρώντοςμε τον χρόνοhttp://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4891?locale=elβ) Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησηςhttp://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4907?locale=el

1ο ΠείραμαΠειραματική ποιοτική μελέτη της επίδρασηςτης επιφάνειας στερεού στην ταχύτητα τηςχημικής αντίδρασης: Αντίδραση στερεού Mg(ή Zn) με υδατικό διάλυμα υδροχλωρικούοξέος: Mg(s)+ΗCl(aq) → ΜgCl2(s) + H2(g)↑Παρατήρηση της επίδρασης τεμαχισμού τουMg στην ταχύτητα έκλυσης τωνπαραγόμενων φυσαλίδων υδρογόνου.

2ο ΠείραμαΠειραματική μελέτη παραγόντων πουεπηρεάζουν την ταχύτητα της αντίδρασης:Αντίδραση παραγωγής CO2 κατά τη διάλυσησε νερό αναβράζοντος δισκίου π.χ. μεβιταμίνη C. Παρατήρηση της μεταβολής τηςταχύτητας έκλυσης φυσαλίδων CO2 ανάλογαμε τη μεταβολή της θερμοκρασίας, τηςποσότητας του αντιδρώντος και τηςεπιφάνειας επαφής (λειοτρίβηση).

2η ΔραστηριότηταΜελέτη παραδειγμάτων κατάλυσης μεεφαρμογές στη βιομηχανία και στη βιοχημεία.

Page 23: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2691

χρησιμοποιώνταςπειραματικάδεδομένα.

• Να προσδιορίζουντην τάξη τηςαντίδρασης με βάσητον νόμο τηςταχύτητας.

• Να διατυπώνουντον ορισμό τηςσταθεράς k τηςταχύτητας και νααναφέρουν τουςπαράγοντες πουτην επηρεάζουν.

• Να συνδέουν τοννόμο της ταχύτηταςμε τον μηχανισμότης αντίδρασης.

• Να σχεδιάζουνπείραμα ποιοτικής ήκαι ποσοτικήςμελέτηςπαραγόντων πουεπηρεάζουν τηνταχύτητα μιαςχημικήςαντίδρασης, και ναπροσδιορίζουν πώςτην επηρεάζουν.

μηχανισμόςαντίδρασης.

4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ:ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ – ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ (ώρες: 38)

4.1 Χημική ισορροπία (ώρες 8)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να διατυπώνουν τονορισμό τωναμφίδρομωναντιδράσεων και τηςχημικής ισορροπίας.

• Να ταξινομούν τιςχημικές ισορροπίες σε

4.1.1. Αμφίδρομεςαντιδράσεις – Χημικήισορροπία – Απόδοσηαντίδρασης

1η Δραστηριότητα:Μελέτη αμφίδρομης αντίδρασης με χρήση τουλογισμικού:https://phet.colorado.edu/el/simulation/reversible-reactions. (Τελευταία προσπέλαση 9-12-2014)

2η Δραστηριότητα: Μελέτη χημικήςισορροπίας με χρήση του λογισμικού:

Page 24: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2692 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ομογενείς καιετερογενείς, δίνονταςπαραδείγματα σεκάθε περίπτωση.

• Να ερμηνεύουνδιαγράμματασυγκέντρωσης –χρόνου και ταχύτητας– χρόνου σεαμφίδρομεςαντιδράσεις.

• Να δίνουν τονορισμό της απόδοσηςαντίδρασης και ναεξηγούν τον ρόλο τηςστις χημικέςαντιδράσεις και τηβιομηχανία

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/4334

3η Δραστηριότητα:Μελέτη και ερμηνεία διαγραμμάτωνσυγκέντρωσης – χρόνου και ταχύτητας –χρόνου στις αντιδράσεις: Η2 + Ι2 2ΗΙ ,3Η2 + Ν2 2ΝΗ3

• Να αναφέρουν τουςπαράγοντες πουεπηρεάζουν τη θέσηχημικής ισορροπίας(συγκέντρωση, πίεση,θερμοκρασία)

• Να διατυπώνουν τηναρχή Le Chatelier.

• Να προβλέπουν τηνκατεύθυνσημετατόπισης μιαςχημικής ισορροπίαςμε βάση την αρχή LeChatelier.

• Να ερμηνεύουνδιαγράμματασυγκέντρωσης –χρόνου κατά τημεταβολή τωνπαραγόντων πουεπηρεάζουν τη θέσητης χημικήςισορροπίας.

4.1.2 Παράγοντεςπου επηρεάζουν τηθέση χημικήςισορροπίας - Αρχή LeChatelier

1ο Πείραμα:Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέσηχημικής ισορροπίας.Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες καιμελετούν τη μετατόπιση της θέσης τη χημικήςισορροπίας στην αντίδραση:Fe+3 + SCN- FeSCN+2, με μεταβολή τηςσυγκέντρωσης και της θερμοκρασίαςΕναλλακτικά: Cο+2 + 4Cl- CοCl4-2,ΔΗ>0 με μεταβολή της θερμοκρασίας

4η Δραστηριότητα:Μελέτη διαγραμμάτων συγκέντρωσης –χρόνου, όταν μεταβάλλονται οι παράγοντεςπου επηρεάζουν τη θέση χημικής ισορροπίας

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να γράφουν και ναεφαρμόζουν τησταθερά χημικήςισορροπίας (Kc ) γιαμια αμφίδρομηαντίδραση.

• Να αναφέρoυν τουςπαράγοντες από τουςοποίους εξαρτάται ητιμή της Kc

• Να διατυπώνουν τονορισμό του πηλίκουτης αντίδρασης (Qc)

• Να προβλέπουν τηνκατεύθυνση τηςαντίδρασης

4.1.3 Σταθερά χημικήςισορροπίας (Kc) -Πηλίκο αντίδρασης(Qc). 5η Δραστηριότητα:

Εφαρμογές του νόμου Χημικής ισορροπίαςκαι του πηλίκου της αντίδρασης σευπολογισμούς

Page 25: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2693

χρησιμοποιώντας τοQc και ναπροσδιορίζουν τησύσταση τουμείγματος ισορροπίαςχρησιμοποιώντας τηνKc.

4.2 Ιοντική ισορροπία (ώρες 24)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να διακρίνουν τιςχημικές ενώσεις σεηλεκτρολύτες και μηηλεκτρολύτες.

• Να διατυπώνουν τονορισμό της διάστασηςιοντικών ενώσεων καιτου ιοντισμούομοιοπολικώνενώσεων.

• Να διατυπώνουντους ορισμούς τωνοξέων και βάσεωνκατά Brönsted –Lowry.

• Να γράφουναντιδράσεις ιοντισμούοξέων-βάσεων κατάBrönsted –Lowry καινα αναγνωρίζουν τασυζυγή ζεύγη.

• να αναφέρουν τι είναιοι αμφιπρωτικέςουσίες και ναδείχνουν τοναμφιπρωτικόχαρακτήρα ορισμένωνουσιών μέσωαντιδράσεων.

• Να διατυπώνουν τονορισμό του βαθμούιοντισμού και ναδιακρίνουν τα οξέα σεισχυρά και ασθενή.

4.2.1 Οξέα-βάσειςκατά Brönsted-Lowry

1) Ηλεκτρολύτες

2) Διάσταση -Ιοντισμός

3) Ορισμός οξέων καιβάσεων κατά Brönsted–Lowry

4) Αμφιπρωτικέςουσίες

5) Βαθμός ιοντισμού –Ισχυρά και ασθενήοξέα και βάσεις

1η Δραστηριότητα:Μελέτη της διάλυσης του NaCl και τηςζάχαρης στο νερό μέσω του λογισμικού:https://phet.colorado.edu/el/simulation/sugar-and-salt-solutions(Τελευταία προσπέλαση 9-12-2014)

2η Δραστηριότητα:Μελέτη πλήρους και μερικού ιοντισμού, μέσωτου λογισμικού:https://phet.colorado.edu/el/simulation/acid-base-solutions

3η Δραστηριότητα:Υπολογισμός συγκεντρώσεων των ιόντων σεαραιά διαλύματα ισχυρών οξέων καιορισμένων, ευδιάλυτων στο νερό,υδροξειδίων των μετάλλων (NaOH, KOH,Ca(OH)2 και Ba(OH)2)

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να γράφουν και να 4.2.2 Ιοντισμός

Page 26: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2694 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

εφαρμόζουν τιςσταθερές ιοντισμούασθενών οξέων (Ka)και ασθενών βάσεων(Kb).

• Να αποδεικνύουν τοννόμο αραίωσης τουOstwald και να τονεφαρμόζουν με τιςκατάλληλεςπροσεγγίσεις .

• Να χρησιμοποιούντον βαθμό ιοντισμούκαι την τιμή τηςσταθεράς ιοντισμούσαν κριτήρια για τησύγκριση της ισχύοςτων οξέων ή βάσεων.

ασθενώνμονοπρωτικών οξέωνκαι βάσεων

1) Σταθερά ιοντισμούασθενών οξέων –βάσεων

2) Νόμος αραίωσηςτου Ostwald

4η Δραστηριότητα:Υπολογισμός συγκεντρώσεων των ιόντων σεαραιά διαλύματα ασθενών μονοπρωτικώνοξέων και βάσεων

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να γράφουν τηχημική εξίσωσηαυτοϊοντισμού τουνερού και το γινόμενοιόντων νερού (Kw).

• Να διατυπώνουν τονορισμό του pH και τουpOH και να γράφουντη μεταξύ τους σχέση.

• Να αποδεικνύουν τησχέση μεταξύ Ka καιKb συζυγούς ζεύγους.

4.2.3 Αυτοϊοντισμόςνερού - pH και pOH

5η Δραστηριότητα:Μελέτη του αυτοιοντισμού του νερού μεχρήση του λογισμικού:https://phet.colorado.edu/el/simulation/acid-base-solutions(Τελευταία προσπέλαση 9-12-2014)

Οι μαθητές να είναι σεθέση:Να εξηγούν τοαποτέλεσμα τηςεπίδρασης κοινούιόντος στον ιοντισμό1) ασθενών οξέων μεεπίδραση α) ισχυρούοξέος και β) συζυγούςβάσης.2) ασθενών βάσεωνμε επίδραση α)ισχυρής βάσης και β)συζυγούς οξέος.

4.2.4 Επίδρασηκοινού ιόντος (ΕΚΙ)

Page 27: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2695

Οι μαθητές να είναι σεθέση:Να διατυπώνουν τονορισμό τωνρυθμιστικώνδιαλυμάτωνΝα αναφέρουν ότι ταρυθμιστικάδιαλύματα περιέχουνένα συζυγές ζεύγοςασθενούς οξέος -βάσεως σεπαραπλήσιεςσυγκεντρώσειςΝα περιγράφουντρόπους παρασκευήςρυθμιστικώνδιαλυμάτων και νατους πραγματοποιούνστο εργαστήριο.Να αναφέρουν τηχρησιμότητα τωνρυθμιστικώνδιαλυμάτων στηκαθημερινή ζωή,δίνοντας σχετικάπαραδείγματα.

Να αποδεικνύουν τηνεξίσωση Hendersonκαι να τηχρησιμοποιούν γιατον υπολογισμό τουpH ενός ρυθμιστικούδιαλύματος.

• Να ερμηνεύουν τηναντίσταση τωνρυθμιστικώνδιαλυμάτων στημεταβολή του pHκατά την αραίωση καιτη προσθήκη μικρώνποσοτήτων ισχυρώνοξέων ή βάσεων σ’αυτά.

4.2.5 Ρυθμιστικάδιαλύματα

1) Ορισμός καιπαρασκευέςρυθμιστικώνδιαλυμάτων

2) Υπολογισμός τουpH ρυθμιστικούδιαλύματος, εξίσωσηHenderson

3) Εξήγηση τηςδράσης τωνρυθμιστικώνδιαλυμάτων

1ο ΠείραμαΑ)Παρασκευή ρυθμιστικών διαλυμάτων.α) Με ανάμιξη των συστατικών τουςβ) Με μερική εξουδετέρωση ασθενούς οξέος(CH3COOH) από ισχυρή βάση

Β) Μελέτη ρυθμιστικών διαλυμάτωνα) Αραίωση ρυθμιστικού διαλύματοςβ) Προσθήκη μικρής ποσότητας ισχυρούοξέος ή βάσης.

Οι μαθητές να είναι σεθέση:Να διατυπώνουν τονορισμό τωνοξεοβασικών δεικτώνΝα εξηγούν τη δράσητους και νααναφέρουνπαραδείγματαΝα υπολογίζουν το

4.2.6 Οξεοβασικοίδείκτες (1 Δ. Ω.) 2ο Πείραμα:

Προσθήκη δεικτών όπως ηλιανθίνης,φαινολοφθαλείνης, βρωμοκρεζόλης, κόκκινομεθυλίου, κυανό της θυμόλης σε διαλύματαμε διάφορες τιμές pH.

Page 28: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2696 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

λόγο [ΗΔ]/[Δ-] και ναεκτιμούν το χρώματου διαλύματος στοοποίο προστίθεταιμικρή ποσότητα τουδείκτη

Οι μαθητές να είναι σεθέση:Να διατυπώνουν τονορισμό τηςογκομέτρησηςεξουδετέρωσης, τουισοδύναμου και τουτελικού σημείου.Να αναφέρουν ταόργανα και τα υλικάπουχρησιμοποιούνται καινα περιγράφουν τηδιαδικασίαογκομέτρησης.Να αναφέρουν τι είναιη καμπύληογκομέτρησηςεξουδετέρωσης, νακατασκευάζουνκαμπύλεςογκομέτρησηςισχυρών ή ασθενώνοξέων και βάσεωναπό πειραματικά ήεικονικά δεδομένα, ναερμηνεύουν τη μορφήτους και ναπροσδιορίζουν τοισοδύναμο σημείο.Να προσδιορίζουντην άγνωστησυγκέντρωση ενόςδιαλύματος οξέος ήβάσης από κατάλληλαδεδομέναογκομέτρησης.Να επιλέγουν τουςκατάλληλους δείκτεςγια το προσδιορισμότου τελικού σημείου.

• Να αναφέρουνεφαρμογές τηςογκομέτρησης απότην καθημερινή ζωή(προσδιορισμός τηςοξύτητας λαδιού,περιεκτικότητας τουξιδιού σε οξικό οξύ).

4.2.7 Ογκομέτρησηεξουδετέρωσης

2ο Πείραμα:Ογκομέτρηση εξουδετέρωσηςΑ) Προσδιορισμός της συγκέντρωσης τουοξικού οξέος στο ξύδι εμπορίου μεογκομέτρηση. Πρότυπο διάλυμα 0,1Μ ΝaOH.Δείκτης φαινολοφθαλεΐνη.Β) Οξύτητα του γάλακτος (Εύρεση τηςπεριεκτικότητας γαλακτικού οξέος στοφρέσκο γάλα)Εναλλακτικά, μέτρηση οξύτητας ελαιολάδου

3ο Πείραμα: Καμπύλη ογκομέτρησηςΑ) Ογκομέτρηση διαλύματος HCl με πρότυποδιάλυμα 0,1Μ ΝaOH και δείκτηφαινολοφθαλεΐνη ή βρωμοκρεζόλη.Κατασκευή καμπύλης ογκομέτρησηςΒ) Ογκομέτρηση διαλύματος οξικού οξέος μεδείκτη φαινολοφθαλεΐνη. Κατασκευήκαμπύλης ογκομέτρησης. Μελέτη τηςκαμπύλης (Προσδιορισμός Ka οξικού οξέος,προσδιορισμός ισοδύναμου σημείου κτλ)

Οι μαθητές να είναι σεθέση:Να περιγράφουν την

4.2.8. Φασματοφωτο-μετρία 6η Δραστηριότητα:

Page 29: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2697

πειραματική διάταξηκαι τον τρόπολειτουργίας τουφασματοφωτόμετρου.Να δίνουν τον ορισμότης διαπερατότητας(Τ) και τηςαπορρόφησης (Α) τουφωτός.Να γράφουν και ναεφαρμόζουν τον νόμοτων Beer -LambertLambert- Beer.

1).Εισαγωγή στηφασματοφωτομετρία2).Αρχή λειτουργίαςτου λειτουργίας τουφασματοφωτόμετρου3) Νόμος των Beer -Lambert-

Εφαρμογή του νόμου Beer-Lambert.Κατασκευή καμπύλης αναφοράς.Εύρεση της συγκέντρωσης και της μοριακήςαπορροφητικότητας (ε) μιας ουσίας από τηνκαμπύλη αναφοράς.

4.3 Προσθετικές ιδιότητες (ώρες 6)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να διατυπώνουν τονορισμό τωνπροσθετικώνιδιοτήτων και νααναφέρουνπροσθετικές ιδιότητες(ΔΤb, ΔΤf, Π).

• Να διατυπώνουν τονορισμό της molality(m) και να τηχρησιμοποιούν σευπολογισμούς.

• Να γράφουν τημαθηματική σχέσηπου συνδέει τηνανύψωση του σημείουζέσεως (ΔΤb) με τηmolality (m) αραιώνμοριακών διαλυμάτων(ΔΤb= Kb · m).

• Να αναφέρουν τηφυσική σημασία τηςζεσεοσκοπικήςσταθεράς (Kb) τουδιαλύτη.

• Να γράφουν τημαθηματική σχέσηπου συνδέει τηνταπείνωση τουσημείου πήξεως (ΔΤf)με τη molality (m)αραιών μοριακώνδιαλυμάτων (ΔΤf= Kf ·m).

• Να αναφέρουν τηφυσική σημασία τηςκρυοσκοπικήςσταθεράς (Kf) του

4.3.1 Προσθετικέςιδιότητες

4.3.2 Ζεσεοσκοπία -Κρυοσκοπία

1) Ανύψωση σημείουζέσεως –ζεσεοσκοπική σταθερά

2) Ταπείνωση σημείουπήξεως –κρυοσκοπική σταθερά

4.3.3 Ώσμωση -Ωσμωτική πίεση

1η Δραστηριότητα:Εφαρμογές των νόμων ζεσεοσκοπίας καικρυοσκοπίας για το προσδιορισμό τηςσχετικής μοριακής μάζας της διαλυμένηςουσίας

2η Δραστηριότητα:Μελέτη των εφαρμογών ζεσεοσκοπίας καικρυοσκοπίας με χρήση φωτογραφιών καιvideo Για παράδειγμα χρήση αλατιού για τολιώσιμο των πάγων στους δρόμους,αντιπηκτικά αυτοκινήτων, αντιπηκτικέςπρωτεΐνες κλπ

3η Δραστηριότητα:Εφαρμογές του νόμου van’t Hoff για τοπροσδιορισμό της σχετικής μοριακής μάζαςτης διαλυμένης ουσίας

1ο πείραμα: Παρατήρηση και μελέτη τουφαινομένου της ώσμωσης.Διαλύματα ζάχαρης 10%w/w εισάγονται σεσακουλάκια ημιπερατής μεμβράνης καιζυγίζονται. Τα διαλύματα αυτά εμβαπτίζονταισε καθαρό νερό, σε διάλυμα ζάχαρης 10%w/w και σε διάλυμα ζάχαρης 30%w/w. Μετάτο πέρας της διαδικασίας τα σακουλάκιαζυγίζονται ξανά. Ερμηνεία τωναποτελεσμάτων.Εναλλακτικά: Παρατήρηση ώσμωσης σεφυτικά κύτταρα στο μικροσκόπιο, μετά τηνεμβάπτιση τους σε ισοτονικό, υποτονικό και

Page 30: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2698 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

διαλύτη.• Να εφαρμόζουν τιςμαθηματικές σχέσειςζεσεοσκοπίας,κρυοσκοπίας, μεκατάλληλητροποποίηση, σεαραιά διαλύματαιοντικών ενώσεων.

• Να αναφέρουνεφαρμογές τηςζεσεοσκοπίας και τηςκρυοσκοπίας στηνκαθημερινή ζωή.

• να διατυπώνουν τονορισμό της όσμωσηςκαι να περιγράφουνπειραματική διάταξηγια τη παρατήρησητου φαινομένου.

• Να διατυπώνουν τονορισμό της οσμωτικήςπίεσης (Π), και ναεξηγούν τι είναιισοτονικό, υποτονικόκαι υπερτονικόδιάλυμα δίνονταςαντίστοιχαπαραδείγματα.

• Να γράφουν και ναεφαρμόζουν τημαθηματική σχέσηπου περιγράφει τονόμο του van’t Hoffγια αραιά μοριακάδιαλύματα (Π=CRT).

• Να εφαρμόζουν τοντύπο της οσμωτικήςπίεσης, με κατάλληλητροποποίηση, σεαραιά διαλύματαιοντικών ενώσεων.

• Να αναφέρουν τησημασία τηςόσμωσης-οσμωτικήςπίεσης στηκαθημερινή ζωή,δίνονταςπαραδείγματα(φυσιολογικός ορός,αφαλάτωση νερού,αιμοκάθαρση κ.ά.).

υπερτονικό διάλυμα.

4η Δραστηριότητα:Εφαρμογές της ώσμωσης και τηςαντίστροφης ώσμωσης στη καθημερινή ζωή(πχ. φυσιολογικός ορός και αίμα,πλασμόλυση ερυθρών αιμοσφαιρίων,ενυδάτωση αποξηραμένων φρούτων,αφαλάτωση νερού, αιμοκάθαρση κλπ)Παραγωγή ενέργειας από ώσμωση.

5ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ – ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ (24 ώρες)

5.1 ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ (9 ώρες)

Page 31: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2699

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να αναγνωρίζουν

μία οξειδοαναγωγικήαντίδραση και ναερμηνεύουν τηνοξειδοαναγωγικήδράση με βάση τημετακίνησηηλεκτρονίων και τιςμεταβολές τουαριθμού οξείδωσης.

• Να αναγνωρίζουν τοοξειδωτικό και τοαναγωγικό μέσο σεμια χημικήαντίδραση.

• Να συμπληρώνουν-ισοσταθμίζουνχημικές εξισώσειςοξειδοαναγωγικώναντιδράσεωνχρησιμοποιώνταςα) τις εξισώσειςκατάλληλωνημιαντιδράσεωνοξείδωσης –αναγωγής, β) τιςμεταβολές τουαριθμού οξείδωσης.

• Να διεξάγουν μεασφάλεια χημικέςαντιδράσεις απλήςαντικατάστασης καινα ερμηνεύουν ταπειραματικάαποτελέσματα.

5.1.1 Μεταβολήαριθμού οξείδωσηςστοιχείου –Οξειδοαναγωγικέςαντιδράσεις

5.1.2 Ημιαντιδράσειςοξείδωσης -αναγωγής

5.1.3 Ισοστάθμισηχημικών εξισώσεωνοξειδοαναγωγικώναντιδράσεων

1ο Πείραμα Παραδείγματαοξειδοαναγωγικών αντιδράσεων στοεργαστήριο:α) Διάσπαση Η2Ο2 με MnO2β) Διερεύνηση της επίδρασης διαλύματος.HCl (3Μ) στα μέταλλα, Mg, Fe, Zn και Cu.

(πειραματική εργασία σε ομάδες).

5.2 ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ (15 ώρες)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να περιγράφουν τη

διάταξη και τηλειτουργία ενόςαπλού γαλβανικούστοιχείου (στοιχείοDaniell).

• Να διατυπώνουν τον

5.2.1 Γαλβανικάστοιχεία

5.2.2 Πρότυποδυναμικό καιεφαρμογές του

5.2.3 Μπαταρίες-

1o ΠείραμαΠείραμα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματοςαπό χημική αντίδραση.Γαλβανικό στοιχείο (π.χ. Daniell)

Page 32: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2700 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ορισμό τουδυναμικού (Ε)γαλβανικούστοιχείου.

• Να περιγράφουν τηδιάταξη τουπρότυπουηλεκτροδίουυδρογόνου και νααναφέρουν τηχρησιμότητά του ωςηλεκτροδίουαναφοράς.

• Να διατυπώνουν τονορισμό τουπρότυπουδυναμικούημιστοιχείου(ηλεκτροδίου) (Εο).

• Να υπολογίζουν τοπρότυπο δυναμικόγαλβανικούστοιχείου ΔΕο

(δυναμικόοξειδοαναγωγής)συνδυάζοντας ταπρότυπα δυναμικά(Εο) τωνηλεκτροδίων του.

• Να προβλέπουν τηφορά τηςαντίδρασης με βάσητο ΔΕο.

• Να καθορίζουν μεβάση τις τιμές Εο τησειρά οξειδωτικήςισχύος αμετάλλωνκαι τη σειράαναγωγικής ισχύοςμετάλλων.

• Να περιγράφουν τιςμπαταρίες ωςσυστήματαπαραγωγήςηλεκτρικής ενέργειαςαπό χημικέςαντιδράσεις.

• Να αναφέρουνπλεονεκτήματα καιμειονεκτήματα απότην ανάπτυξηκυψελών καυσίμου,όπως π.χ. η κυψέληκαυσίμου Η2/Ο2 καιτη χρησιμότητά τουςστην εξέλιξη τηςτεχνολογίας τωνηλεκτρικώναυτοκινήτων.

• Να περιγράφουν τη

κυψέλες καυσίμων

5.2.4 Ηλεκτρόλυση(προϊόντα-εφαρμογές)

5.2.3 Μπαταρίες-Κυψέλες καυσίμου

5.2.4 Ηλεκτρόλυση –προϊόντα -εφαρμογές

2ο ΠείραμαΤα προϊόντα της ηλεκτρόλυσης διαφόρωνηλεκτρολυτών:Ηλεκτρόλυση διαλυμά-των NaCl, CuSO4,,ΚΟΗ και αραιού διαλύματος HCl μεηλεκτρόδια γραφίτη.

3ο ΠείραμαΕπιμετάλλωση:Ηλεκτρόλυση διαλυμάτων CuSO4 μεηλεκτρόδια Cu και διαλύματος NiSO4 μεηλεκτρόδια Cu (επινικέλωση)

Page 33: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2701

διάταξη και τηλειτουργία ενόςηλεκτρολυτικούστοιχείου.

• Να αναφέρουνπαραδείγματαηλεκτρόλυσηςδιαλυμάτων οξέων,βάσεων και αλάτων,καθώς και τηγμάτωνυδροξειδίων καιαλάτων, και ναγράφουν τιςαντιδράσεις πουλαμβάνουν χώρα σεκάθε περίπτωση.

• Να αναφέρουνεφαρμογές τηςηλεκτρόλυσης στηβιομηχανία και στηνκαθημερινή ζωή.

• Να εκτελούν μεασφάλεια πειράματα:α) Παραγωγήςηλεκτρικού ρεύματοςαπό γαλβανικόστοιχείο,β) Ηλεκτρόλυσηςδιαφόρωνηλεκτρολυτών,(γ) Ηλεκτρολυτικήςεπιμετάλλωσης.

6ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ (26 ώρες)

6.1 ΔΟΜΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ – ΥΒΡΙΔΙΣΜΟΣ (6 ώρες)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να αναφέρουν,σχεδιάζουν καιεξηγούν το σχήμακαι τις γωνίεςμεταξύ τωνδεσμών, τωνμορίων:α) μεθανίου,β) αιθανίου,γ) αιθενίου καιδ) αιθινίου,χρησιμοποιώντας

6.1.1. Θεωρίαδεσμού σθένους -υβριδισμός ατομικώντροχιακών (sp3, sp2,sp).

1η Δραστηριότητα:Μελέτη της απεικόνισης του υβριδισμού καιτου σχηματισμού ομοιοπολικού δεσμού μεεπικάλυψη ατομικών τροχιακών με χρήσητων λογισμικών:α) Θεωρία δεσμού σθένους:http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6165?locale=elβ) sp³ υβριδισμός- παράδειγμα αιθανίου:http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6352?locale=elγ) sp2 υβριδισμός- παράδειγμα αιθενίου:http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6148?locale=elδ) sp υβριδισμός-Παράδειγμα αιθινίου:http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6350?loc

Page 34: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2702 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

τις έννοιες των σκαι π δεσμών.

ale=el

2η Δραστηριότητα:α) Απεικόνιση των στερεοχημικών δομώντου αιθανίου, του αιθενίου και του αιθινίου μεμοριακά μοντέλα.β) Μελέτη των παραπάνω δομών, με χρήσητου ελεύθερου λογισμικού ACD/ChemSketchFreeware(http://www.acdlabs.com/resources/freeware/chemsketch/, προσπελάστηκε στις7/12/2014), με καταγραφή των μηκών καιτων γωνιών των δεσμών τους, ώστε ναεντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές από τημεταξύ τους σύγκριση και να εξαχθούνσυμπεράσματα σχετικά με τη φύση των σ καιπ δεσμών.

6.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ (13 ώρες)

Οι μαθητές να είναι σεθέση:

• Να ταξινομούν τιςοργανικές αντιδράσειςμε βάση το είδος τηςαντίδρασης(προσθήκη,απόσπαση,πολυμερισμός, κ.ά.).

• Να συμπληρώνουν τιςχημικές εξισώσεις τωνπαραπάνωχαρακτηριστικώνοργανικώναντιδράσεων.

6.2.1 Αντιδράσειςυποκατάστασης6.2.2 Αντιδράσειςαπόσπασης6.2.3 Αντιδράσειςπροσθήκης6.2.4 Αντιδράσειςπολυμερισμού6.2.5 Αντιδράσεις μεοξειδωτικά καιαναγωγικά(Οξειδωτικά:KMnO4, K2Cr2O7,αντιδραστήριοFehling και αντιδρα-στήριο TollensΑναγωγικά: Η2)6.2.6. Αντιδράσειςαντικατάστασης τωνόξινων υδρογόνων σε-COOH, -OH, -C≡CHμε Na ή Κ

1η Δραστηριότητα:Προβολή video με επίδειξη αντιδράσεωνπολυμερισμού, για παράδειγμα παρασκευήnylon, rayon κτλ.

1ο Πείραμα:Οι ιδιότητες του αιθανικού οξέος.

2ο Πείραμα:Σχηματισμός εστέρων από οργανικά οξέα καιαλκοόλες

6.3 ΔΙΑΚΡΙΣΗ – ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ (7 ώρες)

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑΜΑΘΗΣΙΑΚΑ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Οι μαθητές να είναι σεθέση:• Να προτείνουνοργανική αντίδραση ή

6.3.1. Χαρακτηριστικάπαραδείγματαταυτοποίησης /

1ο Πείραμα:α) Διάκριση μεταξύ αλδεΰδης - κετόνης με

Page 35: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 2703

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το σχολικό έτος 2015-2016 .Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

αλληλουχίαοργανικώναντιδράσεων, η οποίαθα επιτρέπει τηνδιάκριση μεταξύ δύο ήπερισσοτέρωνοργανικών ενώσεωνμε βάσηπαρατηρήσιμοπειραματικόαποτέλεσμα.

• Να σχεδιάζουν καιεκτελούν με ασφάλειααπλές πειραματικέςδιαδικασίες για:α) την ταυτοποίησηκαι β) τη διάκρισημεταξύ δύοοργανικών ενώσεων.

• Να σχεδιάζουνπείραμα διάκρισηςμεταξύ δοσμένωνοργανικών ενώσεων,να το υλοποιούν μεασφάλεια και ναεξάγουν τα δέοντασυμπεράσματα.

διάκρισης μεταξύοργανικών ενώσεων1. αλκάνιο-αλκένιο2. αλκάνιο-αλκίνιο3. αλκοόλη-αιθέρας4. αλδεϋδη-κετόνη5. καρβοξυλικό οξύ-εστέρας6. Πρωτοταγής,δευτεροταγής,τριτοταγής αλκοόλη

χρήση του αντιδραστη-ρίου Fehling.β) πειραματική διάκριση μεταξύ οξικού οξέος– οξικού αιθυλεστέρα με επίδρασηδιαλύματος Na2CO3

2ο Πείραμα :Διάκριση μεταξύ αιθανάλης – αιθανόλης –οξικού οξέος με διαδοχική επίδρασηδιαλυμάτων KΜnO4, Na2CO3 και ανίχνευσητου παραγόμενου CO2 με διαβρεγμένοπεχαμετρικό χαρτί.

Αθήνα, 19 Ιανουαρίου 2015

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ

Page 36: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣusers.sch.gr/mmantziou/xhmeia.pdf · Η Χημεία Γ΄ Λυκείου ως μάθημα Προσανατολισμού έχει

2704 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 34 * ΑΘΗΝΑ 104 32 * ΤΗΛ. 210 52 79 000 * FAX 210 52 21 004*02001832301150036*

ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

Σε έντυπη μορφή:• Για τα Φ.Ε.Κ. από 1 έως 16 σελίδες σε 1 € προσαυξανόμενη κατά 0,20 € για κάθε επιπλέον οκτασέλιδο ή μέρος αυτού.• Για τα φωτοαντίγραφα Φ.Ε.Κ. σε 0,15 € ανά σελίδα.

Σε μορφή DVD/CD:

Τεύχος Ετήσια έκδοση Τριμηνιαία έκδοση Μηνιαία έκδοση Τεύχος Ετήσια έκδοση Τριμηνιαία έκδοση Μηνιαία έκδοση

Α΄ 150 € 40 € 15 € Α.Α.Π. 110 € 30 € -

Β΄ 300 € 80 € 30 € Ε.Β.Ι. 100 € − -

Γ΄ 50 € − − Α.Ε.Δ. 5 € − -

Υ.Ο.Δ.Δ. 50 € − − Δ.Δ.Σ. 200 € − 20 €

Δ΄ 110 € 30 € − Α.Ε.−Ε.Π.Ε. − − 100 €

• Η τιμή πώλησης μεμονωμένων Φ.Ε.Κ. σε μορφή cd−rom από εκείνα που διατίθενται σε ψηφιακή μορφή και μέχρι 100 σελίδες, σε 5 € προσαυξανόμενη κατά 1 € ανά 50 σελίδες.

. . .

Τεύχος Έντυπη μορφή

Α΄ 225 €

Β΄ 320 €

Γ΄ 65 €

Υ.Ο.Δ.Δ. 65 €

Τεύχος Έντυπη μορφή

Δ΄ 160 €

Α.Α.Π. 160 €

Ε.Β.Ι. 65 €

Α.Ε.Δ. 10 €

Τεύχος Έντυπη μορφή

Α.Ε.−Ε.Π.Ε. 2.250 €

Δ.Δ.Σ. 225 €

Α.Σ.Ε.Π. 70 €

Ο.Π.Κ. −

• Το τεύχος Α.Σ.Ε.Π. (έντυπη μορφή) θα αποστέλλεται σε συνδρομητές ταχυδρομικά, με την επιβάρυνση των 70 €, ποσό το οποίο αφορά τα ταχυδρομικά έξοδα.

• Η καταβολή γίνεται σε όλες τις Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες (Δ.Ο.Υ.). Το πρωτότυπο διπλότυπο (έγγραφο αριθμ. πρωτ. 9067/28.2.2005 2η Υπηρεσία Επιτρόπου Ελεγκτικού Συνεδρίου) με φροντίδα των ενδιαφερομένων, πρέπει να αποστέλλεται ή να κατατίθεται στο Εθνικό Τυπογραφείο (Καποδιστρίου 34, Τ.Κ. 104 32 Αθήνα).

• Σημειώνεται ότι φωτοαντίγραφα διπλοτύπων, ταχυδρομικές Επιταγές για την εξόφληση της συνδρομής, δεν γίνονται δεκτά και θα επιστρέφονται.

• Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα μέλη της Ένωσης Ιδιοκτητών Ημερησίου Τύπου Αθηνών και Επαρχίας, οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί, η Ε.Σ.Η.Ε.Α, τα τριτοβάθμια συνδικαλιστικά όργανα και οι τρι−τοβάθμιες επαγγελματικές ενώσεις δικαιούνται έκπτωσης πενήντα τοις εκατό (50%) επί της ετήσιας συνδρομής.

• Το ποσό υπέρ ΤΑ.Π.Ε.Τ. (5% επί του ποσού συνδρομής), καταβάλλεται ολόκληρο (Κ.Α.Ε. 3512) και υπολογίζεται πριν την έκ−πτωση.

• Στην Ταχυδρομική συνδρομή του τεύχους Α.Σ.Ε.Π. δεν γίνεται έκπτωση.

Πληροφορίες για δημοσιεύματα που καταχωρίζονται στα Φ.Ε.Κ. στο τηλ.: 210 5279000.Φωτοαντίγραφα παλαιών Φ.Ε.Κ.: τηλ.: 210 8220885.

Τα φύλλα όλων των τευχών της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως διατίθενται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή από την ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου (www.et.gr)

ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΑΠΟ 08:00 ΜΕΧΡΙ 13:30

Hλεκτρονική Διεύθυνση: http://www.et.gr − e−mail: [email protected]