ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΝΟΙΚΤΑ

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Πόλεμος και Πολιτική

Μάθημα 12ο: Οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι. 1914 – 1918, 1939 – 1945.

Γεώργιος Μαργαρίτης, Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, ΑΠΘ

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Χρηματοδότηση

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι

Μάθημα 12ο

Χρονολογικό πλαίσιο: 1914 – 1918, 1939 – 1945

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Περιεχόμενα μαθήματος

1. Ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος.

2. Οι επαναστάσεις ως τέλος και ως συνέχεια του πολέμου.

3. Ηρώα πεσόντων και πολιτική.

4. Οι στρατιώτες – αγωνιστές.

5. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

6. Ειδική Βιβλιογραφία.

7. Ασκήσεις Αυτοαξιολόγησης.

5

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Σκοποί μαθήματος

• Προσέγγιση του Ά Παγκοσμίου Πολέμου ως πολέμου φθοράς και χαρακωμάτων.

• Η ανάδυση επαναστάσεων μέσα από τις στάχτες του Ά Παγκοσμίου Πολέμου.

• Η γέννηση της «πολιτικής θρησκείας».

• Η λειτουργία του Κόκκινου Στρατού ως πρότυπου.

• Οι άμαχοι και η Αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

6

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος 1η ενότητα

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Ά Παγκόσμιος Πόλεμος

• Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος

– οδήγησε τις πολιτικές και

– στρατιωτικές «συμβάσεις»

– που γεννήθηκαν με τη Γαλλική Επανάσταση στις έσχατες συνέπειές τους.

8

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Ο ρόλος της τεχνικής προόδου και του καπιταλισμού

Οι τεχνικές πρόοδοι,

• καθώς και η εξάπλωση της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής οικονομίας στα πέρατα του κόσμου

• επέτρεψαν τη στράτευση τεράστιου ποσοστού του πληθυσμού των ισχυρών δυνάμεων στα πεδία των μαχών του πολέμου.

9

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Χαρακώματα και «πόλεμος φθοράς»

Ίσως 60.000.000 άνδρες έζησαν – για τέσσερα ολόκληρα χρόνια –

– την εμπειρία των χαρακωμάτων και

– του «πολέμου φθοράς»

– όπου η στρατηγική συνίστατο στην εξάντληση των υλικών

– αλλά και των ανθρώπινων πόρων του αντιπάλου.

10

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Ανθρώπινες απώλειες

Περίπου 8.000.000 από αυτούς τους πολίτες στρατιώτες σκοτώθηκαν στα τέσσερα χρόνια του πολέμου

• και σχεδόν άλλοι τόσοι έμειναν ανάπηροι, στο σώμα ή στην ψυχή.

11

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Στρατιώτες το σύνολο των ανδρών

Σε πολλές από τις εμπόλεμες χώρες το ποσοστό των στρατεύσιμων πολεμιστών πλησίασε ή και αντιστοιχήθηκε με το σύνολο του ενεργού ανδρικού πληθυσμού.

12

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Πόλεμος και πολιτικά δικαιώματα

Στην ουσία επρόκειτο για την ολοκληρωτική κινητοποίηση του πολιτικά ενεργού τμήματος του πληθυσμού,

• δηλαδή του τμήματος εκείνου στο οποίο είχαν παραχωρηθεί «πολιτικά δικαιώματα», όπως εκείνο του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» (επρόκειτο τότε για μια αποκλειστική υπόθεση των ενήλικων ανδρών).

13

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Η μορφή του πολέμου

Η μορφή δε του πολέμου, στα κυριότερα και πολυπληθέστερα μέτωπα του,

• πήρε στατική μορφή,

• μεταβλήθηκε σε πόλεμο χαρακωμάτων.

14

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Στατικός πόλεμος χαρακωμάτων

Οι αντίπαλοι στρατοί δηλαδή αντιπαρατάχθηκαν μέσα σε ένα σύστημα οχυρώσεων του οποίου

• το κύριο χαρακτηριστικό ήταν ένα ολοένα και πιο πολύπλοκο δίκτυο χαρακωμάτων που συχνά εκτεινόταν σε βάθος πολλών χιλιομέτρων πίσω από την πρώτη γραμμή.

15

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πόλεμος και Πολιτική

Τμήμα Πολιτικών Επιστημών

Φονικός και μακρόχρονος πόλεμος

Καθώς, εξαι