2

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

Α1

Αλεξάνδρου Γιώργος Ανδριόπουλος Γιώργος Βασιλείου Εύα Βουδούρη Κατερίνα Διαμάντης Ανδρόνικος Καλογερόπουλος Σάββας Κάσα Αλέξανδρος Κιτσάκης Βασίλης

Α2

Κούβα Μαρία – Θεοφανία Λιακίδης Ηλίας Μεντζελιώτη Ελβίρα Μπόρα Αγάπη Μπουζούκας Θανάσης Μυλωνάς Χάρης

ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ

Κυριακίδου Μαργαρίτα κλ.ΠΕ02

Τριβέλλα Ελένη κλ. ΠΕ01

3

« Οι δρόμοι της πόλης μας έχουν τη δική τους ιστορία»

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6

Α. Η ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ 7

Β. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ 1. Η ΠΕΡΑΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΖΙΚΟΥ (η γεωγραφική θέση, η διοικητική οργάνωση, οι κάτοικοι)

2. Ο “ΔΡΟΜΟΣ”: από την Πέραμο της Κυζίκου στη Νέα Πέραμο Αττικής α. οι παραδόσεις β. ο διωγμός γ. η εξέλιξη

8 8 11 11 12 15

Γ. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑΣ ΤΩΝ ΟΔΩΝ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

18

Δ. ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ 20

Ε. ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΜΠΝΕΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ 55

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 64

ΠΗΓΕΣ 65

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στα πλαίσια των προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων για το σχολικό έτος 2014 - 2015 αποφασίσαμε με μαθητές από τα τμήματα Α1 και Α2 να υλοποιήσουμε πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, που αφορά το τοπικό περιβάλλον. Το θέμα του προγράμματος « Οι δρόμοι της πόλης μας έχουν τη δική τους ιστορία » αναφέρεται στα οδωνύμια της Νέας Περάμου, δηλαδή στα ονόματα των οδών της πόλης μας. Στόχος ήταν να αναζητήσουν οι μαθητές πληροφορίες για τα ονόματα που έχουν οι δρόμοι της πόλης που κατοικούν και έτσι να αποκτήσουν γνώσεις γενικής ή τοπικής ιστορίας, αφού κάθε δρόμος δεν είναι μόνο ένα όνομα αλλά και μια ιστορία πίσω από αυτό το όνομα. Παράλληλα, θελήσαμε να αποκτήσουν οι μαθητές ως μελλοντικοί πο-λίτες ενδιαφέρον για τον τόπο τους, έτσι ώστε να αγαπούν την πόλη τους και να σέ-βονται το περιβάλλον που ζουν. Τέλος, επιδιώξαμε να αναπτύξουν, συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, τη δημιουργική σκέψη και φαντασία τους και να εκφραστούν σχετικά με το θέμα μέσα από ποικίλες μορφές. Στα πλαίσια της εργασίας οι μαθητές:

1. έγραψαν και απέστειλαν επιστολές στον Δήμαρχο Μεγαρέων, στον Αντιδή-μαρχο Νέας Περάμου, στον Πρόεδρο της Δημοτικής Κοινότητας Νέας Περά-μου και στον Σύλλογο Περαμίων - Κυζικηνών, για να ζητήσουν υλικό για την εργασία τους. Έτσι, εφάρμοσαν στην πράξη τη σχετική θεωρία για τη συγ-γραφή επιστολών που είχαν διδαχθεί στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας.

2. μελέτησαν τον χάρτη της πόλης, οριοθέτησαν την περιοχή που θα ερευνού-σαν για τα οδωνύμιά της και εξέτασαν τα οδωνύμια γύρω από το Γυμνάσιο

3. χωρίστηκαν σε ομάδες και αναζήτησαν στο Διαδίκτυο πληροφορίες για τη σχετική νομοθεσία, τη διαδικασία ονοματοδοσίας και την ιστορία των οδωνυ-μίων

4. πήραν πληροφορίες για την τοπική ιστορία και για τα σχετικά με αυτή οδωνύ-μια, επισκεπτόμενοι τον Σύλλογο Περαμίων - Κυζικηνών

5. φωτογράφισαν δρόμους 6. αξιολόγησαν το υλικό που συγκέντρωσαν και το κατέταξαν αλφαβητικά 7. εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν

Επειδή ο αριθμός των οδωνυμίων της πόλης ήταν πολύ μεγάλος και ο χρόνος λί-γος, περιοριστήκαμε σε αυτά που περιλαμβάνονται νότια από την οδό 28ης Οκτωβρί-ου (Παλαιά Εθνική Οδό Αθηνών - Κορίνθου, ΠΕΟΑΚ) ανάμεσα στo 1ο - 3ο Δημοτικό σχολείο και στο Γυμνάσιο - Λύκειο. Έτσι, εξετάσαμε τα οδωνύμια από το Κουλουριώ-τικο μονοπάτι (δυτικά) μέχρι την οδό Φανερωμένης (Γυμνάσιο - Λύκειο, ανατολικά) και από την οδό 28ης Οκτωβρίου (βόρεια) μέχρι την οδό Εθνικής Αντιστάσεως (Νέα Πέραμος, παραλία, νότια) και Σαλαμινομάχων (Ακρογιάλι, παραλία, νότια). Επιπρό-σθετα, εξετάσαμε τα ονόματα 8 ακόμα οδών (Αλέκου Παναγούλη, Γερανείων, Αργο-λίδος, Παπανικολή, Κολοκοτρώνη, 3ης Σεπτεμβρίου, Ιπποκράτους και Ταλιαντζή Γ.), οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στα προηγούμενα όρια, αλλά είναι δρόμοι κατοικίας μα-θητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.Τέλος, συγκεντρώσαμε το υλικό που αφορά στα υπόλοιπα οδωνύμια της πόλης μας για μελλοντική χρήση.

Θέλουμε να επισημάνουμε ότι τυχόν παραλείψεις ή λάθη δεν έγιναν σκόπιμα.

Ελπίζουμε πως η εργασία αυτή θα ολοκληρωθεί μελλοντικά από τους ίδιους ή άλλους μαθητές.

ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ

Κυριακίδου Μαργαρίτα κλ.ΠΕ02

Τριβέλλα Ελένη κλ. ΠΕ01

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δρόμοι μιας πόλης! Δρόμοι μικροί ή μεγάλοι, δρόμοι παλιοί ή νέοι, ασφαλτοστρωμένοι ή χωμάτινοι. Πό-σες φορές περπατά κάποιος στους δρόμους μιας πόλης, πόσες φορές καλείται να δώ-σει πληροφορίες για κάποιον από αυτούς. Και πόσες φορές διαπιστώνει πως αγνοεί πού βρίσκεται κάποιος δρόμος της πόλης του ή πως δε γνωρίζει από πού προέρχεται το όνομα ακόμα και του δρόμου που κατοικεί. Οι δρόμοι μιας πόλης! Δρόμοι που χρησιμοποιεί κάποιος καθημερινά, για να κινηθεί και να προσανατολιστεί σε μια πόλη. Δρόμοι που έγιναν τραγούδια και ταξιδεύουν αθάνατοι στον χρόνο ή δρόμοι ασήμαντοι που μερικές φορές αλλάζουν όνομα και λησμονιούνται. Δρόμοι φωτεινοί ή στολισμένοι με ωραίες πινακίδες και δρόμοι απόμεροι ή ερημικοί. Δρόμοι κεντρικοί ή πολύβουοι και δρόμοι της γειτονιάς που παίζουν ανέμελα τα παιδιά.

Οι δρόμοι μιας πόλης! Οι δρόμοι της δικής μας πόλης, της Νέας Περάμου Αττικής! Δρόμοι που ενώνουν την πόλη και τους ανθρώπους της με άλλες κοντινές ή μακρινές πόλεις και άλλους αν-θρώπους. Δρόμοι που κουβαλούν μνήμες από τη μητέρα - πόλη Πέραμο, δρόμοι που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν αλλά και το μέλλον. Δρόμοι που έχουν κάτι να πουν σε αυτούς που τους διαβαίνουν. Ας ακούσουμε την ιστορία που έχουν να μας πουν κάποιοι από τους δρόμους της πό-λης μας …..

7

Α. Η ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Η Νέα Πέραμος Αττικής είναι μία παραθαλάσσια πόλη της Δυτικής Αττικής που απέχει 35 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Ιδρύθηκε το 1925 από πρόσφυγες προερχόμε-νους από την Πέραμο της Κυζίκου στην Προποντίδα. Έχει έκταση 7.300 στρέμματα και πληθυσμό 8.333 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ενώ τους θε-ρινούς μήνες ο πληθυσμός ξεπερνά τους 15.000 κατοίκους. Από το 2011, αποτελεί με τα Μέγαρα τον ενιαίο Δήμο Μεγαρέων (ΦΕΚ 87Α – 07/06/2010, νόμος υπ’ αρ. 3852 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρό-γραμμα Καλλικράτης»), με δύο δημοτικές κοινότητες, της Νέας Περάμου και των Με-γάρων. Η Δημοτική Κοινότητα Νέας Περάμου περιλαμβάνει τις περιοχές: Νέα Πέρα-μος, Κουμίνδρι, Άγιος Παντελεήμων, Κάτω Βλυχάδα, Ακρογιάλι, Νεράκι, Λουτρόπυρ-γος. Η Νέα Πέραμος είναι μια από τις ομορφότερες παραλιακές πόλεις του νομού Αττι-κής. Τα πλεονεκτήματά της είναι:

η εγγύτητά της με την Αθήνα , η ευκολία στην πρόσβαση (προαστιακός σιδηρόδρομος, Αττική Οδός, Παλαιά

και Νέα Εθνική Οδός, μαρίνα σκαφών στο λιμάνι της) , το ήπιο κλίμα της περιοχής ,

ο συνδυασμός βουνού (όρος Πατέρας) και θάλασσας (Σαρωνικός κόλπος) και τέλος το μεγάλο μήκος φιλόξενων και γραφικών ακτογραμμών

Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να συγκεντρώνει η πόλη μεγάλο αριθμό νέων κατοίκων αλλά και επισκεπτών, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο.

Γεωγραφική θέση Νέας Περάμου Αττικής

8

Β. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ Η Νέα Πέραμος, όπως άλλωστε δηλώνει και το όνομά της, είναι μια πόλη που δη-μιουργήθηκε από πρόσφυγες. Οι πρώτοι κάτοικοι της ήταν 250 προσφυγικές οικογέ-νειες από την περιοχή της Περάμου της Κυζίκου, οι οποίες εγκαταστάθηκαν στην πε-ριοχή το 1924, μετά από τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και τη συνθήκη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία για την ανταλλαγή ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών (1923).

1. Η ΠΕΡΑΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΖΙΚΟΥ (η γεωγραφική θέση, η διοικητική οργάνωση, οι κάτοικοι)

Η Πέραμος βρισκόταν στην ανατολική πλευρά της Χερσονήσου της Κυζίκου, η ο-ποία είναι στη μέση της Προποντίδας (θάλασσα του Μαρμαρά). Στη δυτική πλευρά της Χερσονήσου βρισκόταν η Αρτάκη. Η ανατολική πλευρά της έβλεπε προς την Πά-νορμο («Πάντερμο») και σχημάτιζε τον Κυζικηνό κόλπο. Το σημείο ένωσης της Χερ-σονήσου με τη στεριά ονομαζόταν Λαιμός. Προχωρώντας παραλιακά από τον Λαιμό προς το επάνω τμήμα της Χερσονήσου υπήρχαν τα χωριά: Καινούργιο Χωριό, Αρμε-νοχώρι, Πέραμος και Μηχανιώνα. Από τα χωριά της Κυζικηνής χερσονήσου τουρκικά ήταν μόνο δύο, τα οποία ήταν μικροί οικισμοί ξυλοκόπων και κτηνοτρόφων. Η Πέρα-μος μαζί με τη Μηχανιώνα, το Καστέλλι, τη Διαβατή και τη Λαγκάδα αποτελούσε «Μουρδι(ου)λίκι» (=κατώτερη βαθμίδα της ιεραρχίας της οθωμανικής εσωτερικής διοίκησης, επαρχία) με έδρα την Πάνορμο. Αποτελούσε, επίσης, έδρα του «Μου-δί(ού)ρη», έδρα λιμεναρχείου και αστυνομικού τμήματος. Ήταν «ναχιές» (=κεφαλοχώρι, δήμος) και εκκλησιαστικά υπαγόταν στη μητρόπολη της Κυζίκου.

Γεωγραφική θέση Κυζίκου

Η Χερσόνησος της Κυζίκου

Στην Πέραμο οι περισσότεροι κάτοικοι θεωρούνταν ντόπιοι και υπήρχαν και λίγοι μετανάστες από τη Μακεδονία ή τα νησιά. Μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και ήταν

9

όλοι Έλληνες Ορθόδοξοι, ενώ οι μόνοι μουσουλμάνοι ήταν ο «μουδί(ού)ρης», ο τε-λώνης, ο «ταχσιαντάρης» (=δημόσιος φοροεισπράκτορας) και ο «ζαπτιές» (=αστυνόμος). Αυτοί όμως δεν είχαν καμιά ανάμειξη στην εσωτερική διοίκηση, γιατί όλα τα ζητήματα της κοινότητας τα ρύθμιζε η Δημογεροντία (η «Επιτροπή»), η οποία ήταν το ανώτατο διοικητικό σώμα που έλεγχε και όλα τα άλλα σώματα, όπως την εφορία των σχολείων ή τις επιτροπές των εκκλησιών. Η Δημογεροντία, που εκλεγό-ταν με άμεση ψηφοφορία σε γενική συνέλευση των κατοίκων κάθε 2 χρόνια, συνε-δρίαζε, αποφάσιζε μόνη της και έδινε μετά τα πρακτικά στον «μουδί(ού)ρη» μόνο για υπογραφή. Στη διοίκηση υπήρχε και δήμαρχος (ο «μπελεντιές»), ο οποίος εκλεγόταν από τη Δημογεροντία μεταξύ των ευϋπόληπτων κατοίκων της Περάμου. Στην Κων-σταντινούπολη υπήρχε παροικία Περαμιωτών με μεγάλη οικονομική δύναμη.

Το 1914 η Πέραμος είχε 5.000 κατοίκους, που ασχολούνταν κυρίως με τη σηρο-τροφία, τη ναυτιλία, την αλιεία και τη γεωργία (αμπελουργία, ελαιουργία, οπωροκη-πευτικά). Ο αρχαιολόγος και ιστορικός ερευνητής Titus Carabella στο έργο του «Ανα-σκαφαί της Κυζίκου» («Fouilles de Cyjique», δημοσίευση στην «Révue Archéologique de Paris», 1879) αναφέρει για την Πέραμο και τους κατοίκους της: « Η Πέραμος είναι ένα χωριό 500 σπιτιών στη νότια παραλία της Χερσονήσου της Κυζίκου, 11 χλμ ΒΑ της αρχαίας Κυζίκου. Οι κάτοικοι είναι όλοι Έλληνες Ορθόδοξοι, καλλιεργούν αμπέλια, ελιές, στάρι και ασχολούνται, κυρίως, με τη σηροτροφία. Οι Περαμιώτες είναι απλοί μετρημένοι, εργατικοί. Γενικά στα πέριξ τούς φοβούνται και έχουν να κάνουν με την αντρειοσύνη και το περήφανο πνεύμα, τη σχεδόν ανεξαρτησία τους. Οι Τουρκικές αρχές είναι ανίσχυρες στην Πέραμο, ενώ είναι καταθλιπτικές στα πέριξ. Οι Περαμιώ-τες, με όλη τη δυστυχία που τους γονατίζει από την ασθένεια του κουκουλόσπορου, θεωρούνται ανώτεροι από τους γείτονές τους…. ». (Γ. Α. Σγουρίδης, «Η Πέραμος της Κυζίκου», Νέα Πέραμος 1999, σελ. 26-32). Επίσης, ο Κωνσταντίνος Μακρής, γιατρός από την Αρτάκη και ερευνητής, αναφέρει για τους Περαμιώτες: « Οι κάτοικοι διαφέ-ρουσι των περιοίκων. Είναι ζωηρού, ευθύμου και φιλοπαίγμονος χαρακτήρος, αι δε γυναίκες φημίζονται δια την εξαιρετική ωραιότητα αυτών. Είναι εργατικοί και φιλόξε-νοι και ομοιάζουσι πολύ με τους εις τα πέριξ της Κωνσταντινούπολης οικούντας» («Τα χωριά και τα μοναστήρια της Κυζικηνής Χερσονήσου», Μικρασιατικά Χρονικά, τομ. Η, 1959, σελ.129-172).

10

Η Πέραμος της Κυζίκου στη « Χάρτα της Ελλάδος» του Ρήγα Φεραίου (1797)

11

2. Ο «ΔΡΟΜΟΣ»: από την Πέραμο της Κυζίκου στη Νέα Πέραμο Αττικής

α. οι παραδόσεις

Μια παράδοση ανέφερε πως αρχικά το χωριό ήταν κτισμένο στο εσωτερικό της Χερσονήσου της Κυζίκου, στο Μικρόχωριο, σε απόσταση περίπου 1,5 ώρα από την Πέραμο. Οι κάτοικοι, θέλοντας να διαλέξουν έναν καλύτερο τόπο εγκατάστασης, έσφαξαν δυο αρνιά και τα κρέμασαν στα δέντρα, ένα στο Πιθάρι, που ήταν ένα λιμάνι νότια της Περάμου, και ένα στη θέση της Περάμου. Βλέποντας ότι το αρνί στην Πέ-ραμο διατηρήθηκε περισσότερο, επέλεξαν και έκτισαν εκεί το χωριό. Η παράδοση αυ-τή όμως δεν ευσταθεί, επειδή δεν υπήρχαν στο Μικρόχωριο σημαντικά ευρήματα που να αποδείκνυαν εγκατάσταση κατοίκων από πολύ παλιά. Οι κάτοικοι μάλλον εγκατέ-λειψαν την Πέραμο, «το μεγάλο χωριό» δηλαδή, και εγκαταστάθηκαν προσωρινά στο «μικρό χωριό», για να αποφύγουν τις λεηλασίες στα παράλια από τους Σταυροφό-ρους ή από τους Τούρκους που εμφανίστηκαν στην περιοχή της Προύσας και της Δυ-τικής Μικράς Ασίας. Επέστρεψαν στην Πέραμο μετά το 1339. Ο Τούρκος «καϊμακά-μης» (=διοικητής) της Αρτάκης και συγγραφέας Ρεσίτ Μαζχάρ Ερτουζούν στο βιβλίο του «Η Χερσόνησος της Κυζίκου και τα γύρω νησιά» (Κωνσταντινούπολη, 1953), με βάση στοιχεία που συνέλεξε από τα αρχεία του Τουρκικού κράτους, αναφέρει πως τον 14ο αιώνα υπήρχε στην επαρχία Κυζίκου (=«Καπήνταγ») οικισμός με το όνομα Πέραμος. Αυτό σημαίνει πως το χωριό κατοικούνταν ήδη από παλιά. Μια άλλη παράδοση, που υποστηρίχτηκε από λογίους, έλεγε πως η Πέραμος κτί-στηκε από Κρητικούς που κατέφυγαν στη Χερσόνησο της Κυζίκου, για να ξεφύγουν από τους Τούρκους, πριν από την οθωμανική κατάκτηση της Κρήτης το 1699. Μάλι-στα, αναφέρονταν τα ονόματα χωριών στην Κρήτη, όπως «Πέραμα», «Καστέλλι», «Χάρακας» κ.ά., τα οποία θύμιζαν τα χωριά της Χερσονήσου «Πέραμος», «Καστέλλι» και «Χαράκι». Και η παράδοση αυτή όμως δε φαίνεται να ευσταθεί. Ίσως, βέβαια, ε-γκαταστάθηκαν στην περιοχή πρόσφυγες από την Κρήτη, είτε από την περίοδο της Ενετοκρατίας είτε μετά το 1699, αλλά αυτοί ενώθηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό και δεν ήταν οι ιδρυτές του οικισμού. Η ονομασία «Πέραμος» δεν έχει σχέση με το χωριό Πέραμα της Κρήτης· άλλωστε, η ονομασία «Πέραμα» ήταν συνηθισμένη σε πολλές περιοχές, γιατί δήλωνε το πέρασμα από τη μια στεριά στην άλλη που τις χώριζε μια στενή λωρίδα θάλασσας. Στην Πέραμο της Κυζίκου υπήρχαν πολλά σημαντικά ευρήματα (όπως π.χ. ένα με-γάλο πηγάδι με υπόγειο υδραγωγείο, ο δρόμος Κυζίκου - Περάμου με μαρμάρινο λι-θόστρωτο στην πρόσβαση του χωριού, ο τρόπος κτισίματος των σπιτιών και των εκ-κλησιών, η επίδοση των κατοίκων στην πάλη που ήταν αγώνισμα της αρχαίας Κυζί-κου, διάφορες μαρμαρόπλακες κ.ά.) που αποδείκνυαν ότι η περιοχή δεν ήταν ένα α-σήμαντο χωριό ψαράδων και ότι δεν είχε χτιστεί από πρόσφυγες άλλων ελληνικών περιοχών, αλλά ότι είχε κατοικηθεί από πολύ παλιά. Η Πέραμος μάλλον ήταν τόπος παραθερισμού της αρχαίας πόλης Κυζίκου. Όταν η Κύζικος καταστράφηκε ολοκληρω-τικά το 1063 από σεισμό, πολλοί κάτοικοί της κατέφυγαν στα γύρω χωριά και φυσικά και στην Πέραμο. Ίσως ήταν, επίσης, ένας σταθμός (πέρασμα → Πέραμος) για αυ-

τούς που έρχονταν από το αρχαίο Βυζάντιο ή από τη Θράκη και πήγαιναν στο όρος Δίνδυμο της Χερσονήσου, στον ναό της αρχαίας θεάς Δινδυμίνης ή Κυβέλης ή Ρέας. Να σημειωθεί ότι στα νεότερα χρόνια στην ίδια περιοχή υπήρχε η Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης, στην οποία πάλι μετακινούνταν πολύ μεγάλος αριθμός προσκυνη-τών όχι μόνο από τις γύρω περιοχές αλλά και εκτός της Κυζικηνής Χερσονήσου.

12

Χάρτης Χερσονήσου Κυζίκου - Μονή Παναγίας Φανερωμένης

β. ο διωγμός

Η ζωή στην Πέραμο κυλούσε ομαλά με συνεχή αύξηση του πληθυσμού μέχρι το 1914 που άρχισαν τα βάσανα των κατοίκων της. Τότε έγινε το πρώτο «γιάγμα», δη-λαδή επιδρομή Τούρκων προσφύγων από τα Βαλκάνια, των «μουατζίρηδων», μετά τον Βαλκανικό πόλεμο του 1912 - 1913. Οι «μουατζίρηδες», με την ανοχή της Οθω-μανικής Αυτοκρατορίας, έκαναν επιδρομές στα ελληνικά χωριά της Μικράς Ασίας και έτσι έφτασαν και στην Πέραμο. Οι κάτοικοι τότε ξεσηκώθηκαν και τους έδιωξαν πέρα από τον Λαιμό. Αρκετοί Περάμιοι, όμως, άρχισαν από τότε να φεύγουν προς την Κωνσταντινούπολη για ασφάλεια και έτσι ο πληθυσμός του χωριού άρχισε να μειώνε-ται.

13

Από το 1915, με την είσοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο με την πλευρά της Γερμανίας, άρχισε ο συστηματικότερος διωγμός των Πε-ραμίων και εντάχθηκε στον γενικότερο εκτοπισμό όλων των ελληνικών πληθυσμών από τα παράλια της Προποντίδας προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, με το πρό-σχημα ότι εφοδίαζαν τα αγγλικά υποβρύχια. Οι κάτοικοι της Περάμου ειδοποιήθηκαν να φύγουν στις 17 Ιουλίου 1915, αλλά οι Περάμιοι της Κωνσταντινούπολης κατάφε-ραν να αποσπάσουν διαταγή για αναστολή της δίωξής τους. Ο «καϊμακάμης», όμως, της Πανόρμου έβαλε ανθρώπους του και έκαψαν όλο το χωριό (17 Ιουλίου). Οι κά-τοικοι, μόλις συνήλθαν από τη συμφορά, άρχισαν να χτίζουν πρόχειρα παραπήγματα στους τόπους των παλιών σπιτιών τους. Νέα διαταγή εκδίωξής τους ήρθε από τον «καϊμακάμη» μετά από δύο περίπου μήνες. Τότε, αν και τελικά ανεστάλη πάλι ο ε-κτοπισμός, πολλοί κάτοικοι μεταφέρθηκαν στο Μπαλούκεσερ (78 χλμ. Ν-ΝΔ της Πανόρμου) και από εκεί στα γύρω χωριά. Από αυτούς πάρα πολλοί χάθηκαν από τις αρρώστιες, τις κακουχίες ή τις δολοφονίες και πολύ λίγοι κατάφεραν να επιστρέ-ψουν πίσω. Ο πληθυσμός του χωριού είχε μειωθεί, επίσης, από την πείνα, τη φτώχεια και τις αρρώστιες.

Στα τάγματα εργασίας

Ελπίδες για καλυτέρευση της ζωής άρχισαν να φαίνονται από τα μέσα του 1918. Τότε οι εξόριστοι ή οι στρατευμένοι Περαμιώτες στα «αμελέ ταμπουρού» (=τα τάγ-ματα εργασίας) άρχισαν να επιστρέφουν στο χωριό, ενώ στις αρχές του 1919 επέ-στρεψαν και οι Περαμιώτες που είχαν καταφύγει για ασφάλεια στην Κωνσταντινού-πολη. Όλοι μαζί άρχισαν να προσπαθούν να ξανακτίσουν τον κατεστραμμένο τόπο τους. Με την άφιξη του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (1919), όλοι έλπισαν ότι το χωριό θα ξαναγεννιόταν. Στις 20 Ιουνίου 1920 η ελληνική σημαία υψώθηκε στο Διοι-κητήριο της Περάμου, ενώ από τους κατοίκους άλλοι κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό και άλλοι σχημάτισαν εθελοντικά έναν λόχο για την επιβολή της τάξης και της ασφάλειας στην περιοχή. Το 1921, με ενέργειες του «Ανορθωτικού Συνδέσμου των Περαμίων» της Κωνσταντινούπολης, άρχισε να κτίζεται πάλι η Πέραμος με νέο, σύγ-χρονο ρυμοτομικό σχέδιο. Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία είχε αντί-κτυπο και στην Πέραμο. Στις 23 Αυγούστου 1922, όσοι κάτοικοι είχαν πια απομείνει ειδοποιήθηκαν να φύγουν για να σωθούν. Αναχώρησαν στις 29 Αυγούστου με πλοίο και αποβιβάστηκαν στο Μυριόφυτο της Θράκης. Από εκεί κάποιοι επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη, με την ελπίδα πως θα γύριζαν αργότερα στην Πέραμο, ενώ άλλοι μετακινήθηκαν προς την Καβάλα και από εκεί προς τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και τον Πειραιά. Οι περισσότεροι έμειναν στην Καβάλα και το 1923 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της σημερινής Νέας Περάμου Καβάλας.

14

15

Ένα νέο κύμα προσφύγων Περαμιωτών ήρθε στην Ελλάδα από την Κωνσταντι-νούπολη το 1924, μετά τη συνθήκη για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλάδας - Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Λωζάνη, Ιανουάριος 1923).

Πολλοί από τους πρόσφυγες αποβιβάστηκαν στη Σαλαμίνα και εγκαταστάθηκαν με σκηνές στη Μονή Παναγίας Φανερωμένης, ενώ ορισμένοι πήγαν στη Λευκάδα και την Κεφαλονιά, απ΄ όπου όμως επέστρεψαν. Οι Περαμιώτες της Αθήνας και του Πειραιά ζήτησαν να παραχωρηθεί μια έκταση στους πρόσφυγες για μόνιμη εγκατάσταση. Μια επιτροπή από πρόσφυγες επέλεξε γι’ αυτό τον σκοπό μια παραλιακή έκταση στον κόλπο της Ελευσίνας, γιατί οι περισσότεροι πρόσφυγες ασχολούνταν με την αλιεία και η τοποθεσία θύμιζε την Πέραμο. Με μέριμνα της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύ-γων, η περιοχή, που άνηκε στη Μονή Παναγίας Φανερωμένης, απαλλοτριώθηκε και παραχωρήθηκε στους πρόσφυγες. Η τοποθεσία έφερε το τοπωνύμιο «Μεγάλο Πεύ-κο», εξαιτίας της ύπαρξης ενός μεγάλου πεύκου στο οποίο μαζεύονταν οι έμποροι της περιοχής πριν να ξεκινήσουν όλοι μαζί για την Αθήνα, για να αποφύγουν στη διαδρο-μή τους ληστές. Σε αυτή την περιοχή, κτίστηκαν για τις 250 προσφυγικές οικογένειες 250 κατοικίες με δυο δωμάτια και δημιουργήθηκε, έτσι, ένας οικισμός, στον οποίο ε-γκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες από το καλοκαίρι του 1925. Το πρώτο σχολείο ήταν μια ξύλινη παράγκα, που χρηματοδότησε ο τότε πρωθυπουργός Θεόδωρος Πάγκαλος και λειτουργούσε τις Κυριακές και ως εκκλησία, ώσπου με διάφορες δωρεές χτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στην οποία μεταφέρθηκε η εικόνα του Αγίου από την Πέραμο της Κυζίκου.

γ. η εξέλιξη

Το 1928 ο οικισμός αναγνωρίστηκε επίσημα και εντάχθηκε στον δήμο Μεγαρέ-ων. Στην απογραφή του 1928 η περιοχή εμφανίζεται ως χωριό του δήμου Μεγαρέων με έκταση 6 τετρ.χλμ. και πληθυσμό 734 κατοίκους, ενώ ένα χρόνο μετά αποσπά-στηκε από τον δήμο Μεγαρέων (ΦΕΚ 221Α - 06/07/1929) και έγινε Κοινότητα. Το 1951 αναγνωρίστηκε και προσαρτήθηκε ο οικισμός Νεράκι (07/04/1951, και 14/3/1971), το 1962 ο οικισμός Λουτρόπυργος (ΦΕΚ 186Α – 12/11/1962, και 14/3 1971). Η περιοχή, λόγω της μεγάλης εργατικότητας των κατοίκων και της καλής γεω-γραφικής της θέσης, αναπτύχθηκε γρήγορα και επεκτάθηκε. Έτσι, το 1961 εμφανίζε-ται να έχει πληθυσμό 2.616 κατοίκους, το 1971 3.580 κατοίκους και το 1981 4.129 κατοίκους. Το 1994 αναγνωρίστηκε ως Δήμος Νέας Περάμου (ΦΕΚ 133 Α – 20/08/1994), ενώ το 2010 (ΦΕΚ 87Α – 07/06/2010, νόμος υπ’ αρ. 3852 «Νέα Αρχιτε-κτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλι-κράτης» ) ο Δήμος καταργήθηκε και η Νέα Πέραμος αποτελεί πια μαζί με τα Μέγαρα τον Δήμο Μεγαρέων.

16

Σφραγίδα της Περάμου της Κυζίκου

17

Η Νέα Πέραμος Αττικής

18

Γ. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑΣ ΤΩΝ ΟΔΩΝ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Κάθε οδός αποκτά κάποιο όνομα, αν και υπάρχουν και ανώνυμοι οδοί σε εκτός σχεδίου περιοχές. Αρχικά, η απόδοση ενός ονόματος σε μια οδό, δηλαδή η «διεύθυν-ση», έχει έναν πρακτικό σκοπό, γιατί διευκολύνει τον προσανατολισμό των πολιτών και την καλύτερη επικοινωνία μεταξύ τους. Παράλληλα, όμως, έχει και συμβολική ση-μασία, αφού με τα οδωνύμια μια πόλη θυμάται και τιμά μυθικά ή ιστορικά πρόσωπα, τοπικούς ήρωες ή ευεργέτες, διάφορα γεγονότα, τοπωνύμια ή διάφορα γεωμορφολο-γικά στοιχεία (ποταμοί, όρη, νησιά κ.λ.π.) που θεωρεί σημαντικά. Έτσι, επιδιώκει να φέρει την τοπική ή τη γενική ιστορία στην καθημερινότητα των δημοτών της, να α-ναδείξει την ιστορική - πολιτιστική κληρονομιά της και να συγκροτήσει τη συλλογική μνήμη αλλά και την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Για την ονοματοθεσία μιας οδού ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία, η ο-ποία προβλέπεται από τον νόμο. (Άρθρο 12 Π.Δ. 410/1995(ΦΕΚ 231/Α/1995), 14-11-1995 - Π.Δ. 48/1999 - άρθρο 15 παρ. 2 Ν.2539/1997)

Ονομασία και μετονομασία συνοικιών, οδών, πλατειών « Η ονομασία συνοικιών, οδών και πλατειών γίνεται με απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, η οποία λαμβάνεται ύστερα από σύμφωνη γνώμη του οικείου τοπικού συμβουλί-ου ή παρέδρου και σύμφωνη γνώμη επιτροπής στην οποία συμμετέχουν: - ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης ή της Διεύθυνσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης του νομού ή της νομαρχίας, ως πρόεδρος, - δύο εκπρόσωποι της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων που ορίζονται με τους αναπλη-ρωτές τους από το Διοικητικό Συμβούλιό της και - δύο καθηγητές φιλόλογοι ή καθηγητές της ιστορίας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι ο-ποίοι ορίζονται, μαζί με τους αναπληρωτές τους, από το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας. Η μετονομασία επιτρέπεται, για εξαιρετικούς λόγους, και γίνεται με τον ίδιο τρόπο ».

Οι ενδιαφερόμενοι (πολίτες, σωματεία, φορείς, κ.ά.), που θέλουν να δοθεί τιμής ένεκεν το όνομα ενός πολίτη σε κάποιο δρόμο, καταθέτουν εγγράφως το αίτημά τους, παραθέτοντας το πλήρες βιογραφικό του πολίτη. Η πρόταση εξετάζεται στο δημοτικό συμβούλιο, όπου κάθε μέλος εκφράζει τη γνώμη του και στο τέλος ψηφίζει φανερά. Για να δοθεί το όνομα κάποιου ατόμου σε μια οδό, πρέπει το άτομο να πλη-ροί κάποιες προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα να είναι αποδεδειγμένα αξιόλογη προσωπικότητα, άτομο που έχει προσφέρει στην πόλη ή έχει γίνει γνωστό πανελλη-νίως για το έργο του και την προσφορά του σε διάφορους τομείς. Βέβαια, δεν έχουν λείψει και περιπτώσεις που πολίτες ζητούν να δοθεί σε έναν δρόμο το όνομα συγγενι-κού τους προσώπου τους μόνο λόγω της συγγένειας με τους ίδιους. Το όνομα μιας οδού μπορεί να αλλάξει με απόφαση, επίσης, του δημοτικού συμβουλίου. Όταν εισάγονται νέες περιοχές στην έκταση ενός δήμου, δίνονται και νέα οδωνύ-μια. Συνήθως, η τακτική που ακολουθείται είναι να δίνονται κατά ομάδες σε μια πε-ριοχή ονόματα που έχουν κοινό χαρακτηριστικό, όπως ονόματα ποιητών, νησιών, ηρώων κ.ά., για να υπάρχει ομοιογένεια στην περιοχή και να προσανατολίζονται ευ-κολότερα οι πολίτες. Για παράδειγμα, στη Νέα Πέραμο οι οδοί που βρίσκονται στο Ακρογιάλι και είναι νότια από την οδό 28ης Οκτωβρίου (ΠΕΟΑΚ) φέρουν ονόματα ελ-ληνικών νησιών και οι πεζόδρομοι ονόματα γεωγραφικών στοιχείων (ποτάμια, λίμνες, όρη κ.ά.). Οι οδοί που είναι βόρεια από την οδό 28ης Οκτωβρίου φέρουν ονόματα

19

ηρώων της Επανάστασης του 1821 και οι πεζόδρομοι ονόματα λόγιων, Φιλελλήνων ή όσων βοήθησαν την Επανάσταση. Τα ονόματα των οδών αναγράφονται σε πινακίδες που τοποθετούνται συνήθως στην αρχή του δρόμου σε ειδικές κατασκευές ή επάνω στους τοίχους των κατοικιών, σε κατάλληλο ύψος και σε ευδιάκριτο σημείο. Οι πινακίδες είναι κατασκευασμένες από λεπτό φύλλο σιδήρου και έχουν ορθογώνιο παραλληλόγραμμο σχήμα. Συνήθως, το φόντο των πινακίδων έχει μπλε χρώμα και το όνομα της οδού γράφεται με λευκό χρώμα. Υπάρχουν όμως και πινακίδες άλλων σχημάτων και χρωμάτων. Σε μικρότερες πινακίδες, επίσης μπλε χρώματος, αναγράφονται με λευκό χρώμα οι αριθμοί. Η αρίθ-μηση ξεκινά από τη φορά του κέντρου της πόλης.

Αντίγραφο πρακτικού Δήμου Νέας Περάμου (29/3/1999)

για την ονοματοδοσία οδών στην περιοχή «Άγιος Παντελεήμονας»

20

Δ. ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ

21

Το Γυμνάσιο Νέας Περάμου

22

Οι δρόμοι γύρω από το Σχολείο μας

Οδός Σαλαμινομάχων (νότια, παραλία)

23

Οδός Σπετσών (δυτικά)

Οδός Φανερωμένης (ανατολικά, η διεύθυνση του Σχολείου)

Οδός Εμμ. Θεοδωρίδη (βόρεια)

24

25

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΑΜΕ

1. Δ: Δημοτικό Σχολείο, Β: 28ης Οκτωβρίου, Ν: παραλία (οδός Εθν. Αντιστάσεως)

2. Β: 28ης Οκτωβρίου, Ν: παραλία, Α: Γυμνάσιο (οδός Φανερωμένης)

3. Β: 28ης Οκτωβρίου, Ν: παραλία (οδός Σαλαμινομάχων), Α: Γυμνάσιο

26

ΤΑ ΟΔΩΝΥΜΙΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΣΑΜΕ 1. 25ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης Θεόδωρος Βρυζάκης, 1865 Η 25η Μαρτίου θεωρείται εθνική και θρησκευτική εορτή, κατά την οποία εορτά-ζεται η κήρυξη έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η επέτειος να εορτά-ζεται ο εθνικός ξεσηκωμός στις 25 Μαρτίου καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου 1838 από τον βασιλιά Όθωνα, προκειμένου να συνδεθεί με το θρησκευτικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Ευαγγελισμός της Θεοτόκου: ο Αρχάγγελος Γαβριήλ μετέφερε το μήνυμα του Θεού στην Παναγία ότι θα γεννήσει τον Υιό Του. Το γεγονός αυτό ονομάζεται Ευαγγελι-σμός της Θεοτόκου. Έναρξη της Επανάστασης του 1821: την 25η Μαρτίου εορτάζεται η έναρξη της Επα-νάστασης των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τον θρύλο, στις 25 Μαρτίου 1821 στη Μονή της Αγίας Λαύρας ο επίσκοπος Παλαιών Πα-τρών Γερμανός όρκισε τους αγωνιστές στο επαναστατικό λάβαρο της Μονής και κή-ρυξε την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, Η Επανάσταση κράτησε περίπου 9 χρόνια και το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, ιδρύθηκε ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας οφείλεται: 1) στον Γάλλο περιηγητή Φρανσουά Πουκεβίλ, ο οποίος το 1824 συνέθεσε μια φανταστική λεπτομερή εξιστόρηση του πε-ριστατικού στο έργο του «Ιστορία της Αναγεννήσεως της Ελλάδος» που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και 2) στον πίνακα του ζωγράφου Θεόδωρου Βρυζάκη (1814 -1878). Ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν αναφέρει τίποτα για το περιστατικό στα Απομνημονεύματά του και έχει ιστορικά εξακριβωθεί πως εκείνη την ημέρα βρι-σκόταν στην Πάτρα, όπου όρκισε τους επαναστάτες της περιοχής στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο θρύλος διασώζει κάποια ι-στορική αλήθεια, βασιζόμενοι σε προσωπικά αρχεία αγωνιστών και ιεραρχών του 1821, που ισχυρίζονται ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός τέλεσε δοξολογία στις 17 Μαρτίου 1821 στην Αγία Λαύρα και όρκισε κάποιους αγωνιστές που βρίσκονταν εκεί για τον εορτασμό του Αγίου Αλεξίου. Οι περισσότεροι ιστορικοί είναι της άποψης που αναφέρεται στα Απομνημονεύματα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, ότι δηλαδή « οι [...] συσκεφθέντες αποφάσισαν να μην δώσουν αιτίαν τινά, αλλά ως πεφοβισμένοι να παραμερίσωσι εις ασφαλή μέρη ». Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι συγκεντρωμένοι έφυ-γαν από την Αγία Λαύρα στις 17 Μαρτίου γνωρίζοντας την επικείμενη έναρξη της Ε-πανάστασης. Στις 21 Μαρτίου άρχισε η πολιορκία των Καλαβρύτων, που είναι η πρώ-τη πολεμική ενέργεια της Επανάστασης, και στις 23 Μαρτίου καταλήφθηκε η Καλαμά-τα.

27

2. 28ΗΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ (ΠΕΟΑΚ), περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

ΠΕΟΑΚ ΠΕΟΑΚ

Η 28η Οκτωβρίου αναφέρεται στην έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Στις 3 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 επιδόθηκε στον Έλληνα δικτά-τορα που ήταν Πρωθυπουργός της Ελλάδας, τον Ιωάννη Μεταξά, τηλεγράφημα -τελεσίγραφο από την τότε Ιταλική Κυβέρνηση, μέσω του Ιταλού Πρέσβη στην Αθήνα Γκράτσι. Με αυτό οι Ιταλοί απαιτούσαν την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβουν κάποια στρατηγικά σημεία της Ελλάδος (όπως π.χ. λιμάνια ή αεροδρόμια), για τις ανάγκες του ανεφοδιασμού τους κατά την προώθησή τους στην Αφρική. Ο Μεταξάς εκδήλω-σε την άρνησή του λέγοντας στα γαλλικά τη φράση: « Alors, c'est la guerre » (=Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο). Δύο ώρες μετά την παραπάνω επίδοση και το ι-στορικό «ΟΧΙ», που εξέφραζε τη θέληση όλου του Ελληνικού λαού και την άρνηση υποταγής του, ξεκίνησε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος του 1940 με την εισβολή των ιτα-λικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, οπότε η Ελλάδα αμυνόμενη ενεπλάκη στον Β Πα-γκόσμιο πόλεμο.

3. 3ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Κανδήλι)

Αγνώστου ζωγράφου,

συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843, εκδηλώθηκε στην Αθήνα ένα αναίμακτο πολιτικό και στρατιωτικό κίνημα με αίτημα την παραχώρηση Συντάγματος από τον βασιλιά Όθωνα (βασιλεία Όθωνα 1835 - 1862), που μέχρι τότε κυβερνούσε ως απόλυτος μονάρχης. Ήταν ένα αίτημα που είχε τεθεί ήδη από την εποχή του Καποδίστρια από το Αγγλικό, το Γαλλικό και το Ρωσικό Κόμμα, αλλά και από το λαό, που πίστευε ότι ήταν αναγκαίο για να λυθούν τα προβλήματά του. Την ίδια εποχή, η Ελλάδα αδυνατούσε να πληρώ-σει τις δανειακές της υποχρεώσεις και οι πιστωτές τής επέβαλαν μια δυσβάστακτη οι-κονομική συμφωνία, που περιλάμβανε μείωση των κρατικών δαπανών, περικοπές μι-σθών και απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, αποστρατεύσεις αξιωματικών και κλείσιμο

28

πρεσβειών. Το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου ήταν προϊόν ενεργειών τριών πολιτικών: του Ανδρέα Μεταξά, του Ανδρέα Λόντου και του Κωνσταντίνου Ζωγράφου. Αργότε-ρα, μυήθηκαν και στρατιωτικοί, όπως ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης και ο συ-νταγματάρχης του Ιππικού Δημήτριος Καλλέργης. Η Φρουρά των Αθηνών, που στρα-τοπέδευε στο Μοναστηράκι, στασίασε και με αρχηγό τον Δημήτριο Καλλέργη παρα-τάχθηκε στην πλατεία μπροστά από τα Ανάκτορα (=το σημερινό κτίριο της Βουλής). Την ίδια ώρα πλήθος κόσμου, με επικεφαλής τον Ιωάννη Μακρυγιάννη, κατέφθασε μπροστά από τα Ανάκτορα, φωνάζοντας « Ζήτω το Σύνταγμα ». Ο βασιλιάς αναγκά-σθηκε να εμφανισθεί στο παράθυρο των Ανακτόρων πάνω από το μνημείο του Ά-γνωστου Στρατιώτη και να αποδεχθεί τα αιτήματα των επαναστατών. Με βάση τη συμφωνία, στα τέλη Οκτωβρίου του 1843 θα διεξάγονταν οι πρώτες εκλογές στην Ελλάδα και η Βουλή που θα προέκυπτε θα είχε ως έργο τη σύνταξη του Συντάγμα-τος (Συντακτική Εθνοσυνέλευση). Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε τελικά (Μάρ-τιος 1844), αποτέλεσε τη βάση για τα επόμενα Συντάγματα, ενώ η πλατεία μετονο-μάστηκε από τότε σε «Πλατεία Συντάγματος».

4. ΑΝΑΠΑΥΣΕΩΣ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Έτσι ονομάζεται το τελευταίο τμήμα της οδού που οδηγεί δυτικά στο νεκροταφείο της πόλης. Είναι ο τελευταίος δρόμος που διανύει ο άνθρωπος, συνοδευόμενος από συγγενείς, φίλους και γνωστούς, για να αναπαυθεί στην τελευταία του κατοικία. Το υπόλοιπο τμήμα της οδού ονομάζεται «Μικράς Ασίας».

5. ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ (άνωθεν σιδηροδρομικής γραμμής)

Νομός Αργολίδας

Αργολίς, ή Αργολίδα είναι νομός της Ανατολικής Πελοποννήσου. Συνορεύει στα βόρεια με τον νομό Κορινθίας και στα δυτικά και νότια με τον νομό Αρκαδίας. Στα νό-τια βρέχεται από τον Αργολικό Κόλπο και στα ανατολικά από τον Σαρωνικό κόλπο. Σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι στον νομό είναι οι Μυκήνες, η Επίδαυρος, η Ασίνη, η πυραμίδα του Ελληνικού κοντά στο Άργος κ.ά. . Οι σημαντικότερες πόλεις είναι το Άργος, το Ναύπλιο που ήταν η 1η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, το Τολό, το Πόρτο Χέλι, η Ερμιόνη κ.ά. .

29

6. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Ελευθέριος K. Βενιζέλος (Μουρνιές Χανίων 1864 - Παρίσι 1936) υπήρξε ο σημαντικότερος Έλληνας πολιτικός. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτεί-ας και 7 φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας. Στα νεανικά του χρόνια, η οικογένειά του κατέφυγε στην Ελλάδα (Κύθηρα, Σύρος, Αθήνα) λόγω της επαναστατικής δράσης του πατέρα του. Τελείωσε το Γυμνάσιο στα Χανιά και, ενώ ο πατέρας του τον προό-ριζε για έμπορο, με προτροπή του πρόξενου της Ελλάδας στα Χανιά Γεώργιου Ζυγο-μαλά, ήρθε στην Αθήνα για σπουδές. Μετά την αποφοίτησή του από τη Νομική Σχο-λή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1886), άσκησε τη δικηγορία στα Χανιά, αλλά γρήγο-ρα τον απορρόφησε η πολιτική. Παντρεύτηκε το 1891 τη Χανιώτισσα Μαρία Ελευθε-ρίου, που πέθανε μετά από 3 χρόνια, και το 1921 την Έλενα Σκυλίτση. Οι πολιτικές και ηγετικές του ικανότητες αναδείχτηκαν στην επανάσταση του 1897. Κατά την πε-ρίοδο της Κρητικής Πολιτείας (1898 - 1912), συνέβαλε στη διαμόρφωση του Κρητι-κού Συντάγματος, συγκρούστηκε με τον Αρμοστή Γεώργιο, κατέφυγε σε ένοπλη επα-νάσταση στο Θέρισο (1905) και πέτυχε την αντικατάσταση του Αρμοστή. Το 1910 ανέλαβε την πρωθυπουργία της Κρητικής Πολιτείας, την οποία εγκατέλειψε λίγους μήνες αργότερα για να αναλάβει την πρωθυπουργία στην Ελλάδα, μετά από την πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Συγκρότησε το κόμμα των Φιλελευθέ-ρων και υπήρξε ο πρωτεργάτης της πολιτικο-οικονομικής ανόρθωσης της Ελλάδας και της νικηφόρας έκβασης των Βαλκανικών πολέμων (1912 - 1913). Στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο διαφώνησε με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α, με κόστος όμως τον Εθνικό Διχα-σμό (1915 - 1917), και επέβαλε την πολιτική του για την είσοδο της χώρας στον Πό-λεμο στο πλευρό της Αντάτ κατά της Γερμανίας. Για τη συμμετοχή στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Αρμοστεία στη Σμύρνη με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920), αλλά ο Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και αποσύρθηκε από την πολιτική. Επέστρεψε το 1924, μετά τη Μικρασιατική καταστρο-φή του 1922, και με δύο πρωτοβουλίες του το 1923 (υποχρεωτική ανταλλαγή ελλη-νικών - τουρκικών πληθυσμών και τη Συνθήκη της Λωζάνης) άλλαξε τον προσανατο-λισμό της ελληνικής πολιτικής και έβαλε τα θεμέλια για την ειρηνική ανάπτυξη του κράτους. Η τελευταία τετραετία της διακυβέρνησής του (1928 - 1932) ήταν περίοδος σταθερότητας και δημιουργίας. Την ίδια περίοδο υπογράφτηκε το Ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας (1930). Το τέλος της πολιτικής του σταδιοδρομίας σημαδεύτηκε από την απόπειρα κατά της ζωής του στο Παρίσι (Ιούνιος 1933) και το αποτυχημένο κίνη-μα του Μαρτίου 1935. Αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, όπου και πέθανε τον Μάρτιο του 1936. Ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, με το Σύνταγμα του 1911, έκανε σημαντικές με-ταρρυθμίσεις σχεδόν σε όλους τους τομείς του κράτους με κύριο σκοπό την οργάνω-ση της χώρας στα πρότυπα αστικού κράτους. Συνοπτικά, καθιέρωσε μέτρα προστα-σίας των εργαζομένων (όπως τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στα εργοστάσια, το 8ωρο της εργασίας, την αποζημίωση για τα εργατικά ατυχήματα, τον καθορισμό του χρόνου εργασίας στα καταστήματα, τη δημιουργία της Επιθεώρησης Εργασίας, τις ποινικές κυρώσεις για την προστασία των

30

εργατικών δικαιωμάτων, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, την Κυριακή ως αργία), τεμάχισε μεγάλες εκτάσεις στη Θεσσαλία μοιράζοντας τις σε 4.000 οικογένειες, βελτί-ωσε την απονομή δικαιοσύνης και αναμόρφωσε το φορολογικό σύστημα. Με νόμους του 1914 ρυθμίστηκε νομοθετικά και ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα. Επιπλέον, ο Βε-νιζέλος δημιούργησε το Υπουργείο Γεωργίας - Εμπορίου και Βιομηχανίας, Εμπορικά - Βιομηχανικά Επιμελητήρια και Γεωργικούς Συνεταιρισμούς. Στον Τομέα της Υγείας ι-δρύθηκε το Υπουργείο Περιθάλψεως, που αργότερα έγινε Υπουργείο Υγείας (1917), ελήφθησαν πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της υγείας των παιδιών, ιδιαίτερα των μα-θητών (θεσμός του Σχολίατρου και της Σχολικής νοσοκόμας) και έγινε προσπάθεια για τη δημιουργία του θεσμού των Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που δεν εφαρμόστηκε τελικά λόγω της ανόδου του Π. Τσαλδάρη στην εξουσία. Στον τομέα της Δημόσιας Παιδείας, έγινε προσπάθεια για καλύτερη ποιότητα παιδείας, κατασκευάστηκαν 3.200 σχολεία σε όλη την Ελλάδα, ιδρύθηκαν σχολεία για άτομα με ειδικές ανάγκες και νυ-χτερινές σχολές, έγιναν εξατάξια Γυμνάσια τα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, οργα-νώθηκαν πρακτικά Λύκεια, ιδρύθηκαν πειραματικά σχολεία στα Πανεπιστήμια (1930) και καθιερώθηκε η δημόσια δωρεάν υποχρεωτική Πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλ-ληλα, οργανώθηκε αξιόμαχος στρατός, τον οποίο εκμεταλλεύθηκε ο Βενιζέλος στις πολεμικές συγκρούσεις. Ζήτησε τη συνδρομή της Γαλλίας και της Αγγλίας για την εκ-παίδευση του ελληνικού στρατού, αύξησε τον αριθμό των στρατιωτών, παρήγγειλε πολεμικό υλικό και αναδιοργάνωσε το Βασιλικό Ναυτικό.

7. ΒΙΚΟΥ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ, πεζόδρομος

Το φαράγγι του Βίκου Το χωριό Βίκος Ο Βίκος είναι ορεινό χωριό στον νομό Ιωαννίνων, που έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός οικισμός. Βρίσκεται στην αρχή του φαραγγιού του Βίκου, πάνω από τις πηγές του ποταμού Βοϊδομάτη, στα όρια του Εθνικού Δρυμού Βίκου - Αώου. Το φαράγγι του Βίκου, 30 χλμ. ΒΔ των Ιωαννίνων, είναι το βαθύτερο φαράγγι πα-γκοσμίως, σύμφωνα με το βιβλίο Guinness, και αποτελεί τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Βίκου - Αώου, στην περιοχή του οποίου βρίσκουν καταφύγιο πολλά σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας.

31

8. ΓΕΡΑΝΕΙΩΝ (Άγιος Παντελεήμονας)

Τα Γεράνεια Όρη είναι οροσειρά από το ανατολικότερο τμήμα του νομού Κοριν-θίας μέχρι τα όρια της Δυτικής Αττικής. Εκτείνεται δυτικά του όρους Πατέ-ρα στα Μέγαρα, βόρεια του Λουτρακίου και καταλήγει στον Κορινθιακό κόλπο. Οι νο-τιοανατολικές παρυφές τους καταλήγουν στις «Σκιρωνίδες πέτρες» (σημερινή Κακιά Σκάλα), απ΄ όπου ο Θησέας, κατά τη μυθολογία, γκρέμισε στη θάλασσα τον περιβό-ητο ληστή Σκίρωνα. Η ψηλότερη κορυφή τους είναι το Μακρυπλάγι (1.369 μέτρα). Η οροσειρά είναι γνωστή από την αρχαιότητα με το θηλυκό όνομα «η Γεράνεια ή Γερα-νεία», όπως αναφέρουν ο ιστορικός Θουκυδίδης και ο περιηγητής Παυσανίας. Κατά την παράδοση το όνομά της οφείλεται στους γερανούς, που πετώντας οδήγησαν σε αυτό το βουνό τον Μέγαρο, μυθικό γιο του Δία, για να σωθεί κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Ο Παυσανίας (2ος μ.Χ. αι.) αναφέρει ότι «Γερανία» ονομαζόταν η χερσαία απόληξη των Μεγάρων που μοιάζει με τον λαιμό του πουλιού γερανού. Η οροσειρά διαθέτει πλούσια χλωρίδα και αποτελεί βιότοπο περίπου 950 ειδών ζώων και πουλιών. Αποτελεί προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 (=ευρωπαϊκό πρόγραμμα προστασίας της φύσης) και προσφέρεται για αναρρίχηση, πεζοπορία και ορεινή ποδη-λασία. Περιστοιχίζεται από τους δήμους Μεγαρέων, Αγίων Θεοδώρων, Βιλίων και Λουτρακίου.

9. ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ (ΠΡΩΗΝ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΥΛΟΥ), παραλιακός πεζόδρομος

Εθνική Αντίσταση αποκαλείται η αντίσταση που προέβαλε ο ελληνικός λα-ός κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής (1941 - 1944) εναντίον των κατακτητών είτε στις πόλεις είτε στα βουνά με σκοπό την απελευθέρωση της χώρας. Η αντίσταση ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την πτώση και τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941. Αρχικά, υπήρξε προϊόν αυθόρμητων ενεργειών μεμονωμένων πολι-τών ή μικρών ομάδων πολιτών, αλλά σταδιακά απέκτησε οργανωμένη μορφή με την

32

ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων. Από τις αρχές του 1942 άρχισε να παίρνει μαζική μορφή και από τα μέσα του 1942 εξελίχθηκε σε ένοπλο αγώνα στην ύπαιθρο. Ήδη από τα μέσα του 1943 οι αντιστασιακές ομάδες είχαν προκαλέσει σοβαρά πλήγματα στους κατακτητές και είχαν κατορθώσει να απελευθερώσουν τμήμα της ορεινής εν-δοχώρας. Η αντίσταση του ελληνικού λαού στα γερμανικά στρατεύματα κατοχής ή-ταν από τις πιο μεγαλειώδεις σε ολόκληρη την Ευρώπη και βοήθησε σημαντικά τους Συμμάχους, γιατί υποχρέωσε τον Χίτλερ να διατηρεί ισχυρό στρατό στην Ελλάδα, τη στιγμή που τον χρειαζόταν σε άλλες περιοχές. Οι κυριότερες αντιστασιακές οργανώ-σεις ήταν: το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), η Εθνική και η Κοινωνική Απε-λευθέρωση (ΕΚΚΑ), ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος ( ΕΔΕΣ ) κ.ά. .

10. ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ (η οδός βόρεια του Γυμνασίου) Ο Εμμανουήλ Θεοδωρίδης (1907 - 1991) υπήρξε στρατιωτικός αρχίατρος (ο- φθαλμίατρος). Δώρισε 40 στρέμματα στην κοινότητα της Νέας Περάμου στην περιο-χή Βλυχάδα.

11. ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ (Κουμίνδρι)

Ιπποκράτης

γκραβούρα του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, 1638

Ο Ιπποκράτης (Κως 460 π.Χ. - Λάρισα 377 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας ιατρός και θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης, επειδή κατόρθωσε να απαλλάξει την ιατρική από τα μεταφυσικά στοιχεία, τις προλήψεις, τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες της εποχής. Σπούδασε ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κω και άσκησε στο ίδιο μέρος το επάγγελμα του ιατρού. Γνωρίζοντας όμως την ά-γνοια και τις προλήψεις των ιατρών της εποχής του, θεώρησε χρέος του να ταξιδέψει σε άλλα μέρη, για να συμπληρώσει τη μόρφωσή του, αλλά και για να διαδώσει τις θεωρίες του. Έτσι, πραγματοποίησε επιστημονικά ταξίδια και επισκέφτηκε τη Δήλο, τη Θάσο, τη Σκυθία, τη Θράκη και τη Σμύρνη. Η φήμη του απλώθηκε σε όλη την Ελ-λάδα και έφτασε μέχρι την Περσία. Τελευταίος του σταθμός ήταν η Θεσσαλία, όπου παρέμεινε έως το τέλος της ζωής του. Πέθανε στη Λάρισα σε ηλικία 83 ετών. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, ο Ιπποκράτης θεράπευε, δίδασκε και έγραφε τις παρατη-ρήσεις του, τις θεωρίες του και τις ανακαλύψεις του. Μετά τον θάνατό του, το έργο του συγκεντρώθηκε και αποτέλεσε αυτό που είναι γνωστό ως «Ιπποκρατική Συλλο-γή» («Corpus Hippocraticum»), που περιέχει εγχειρίδια, διαλέξεις, έρευνες, σημειώ-σεις και φιλοσοφικά δοκίμια για διάφορα θέματα στον τομέα της ιατρικής, χωρίς συ-γκεκριμένη σειρά. Τα έργα αυτά γράφτηκαν για ειδικούς και μη ειδικούς και μερικές

33

φορές παρουσιάζουν σημαντικές αντιφάσεις μεταξύ τους. Μερικά από τα άρθρα έ-χουν γραφτεί και από άλλους γιατρούς που γνώριζαν πως καθετί που είχε την υπο-γραφή του Ιπποκράτη θα είχε μεγάλη αποδοχή. Το πρωτοποριακό του έργο επηρέασε τις περισσότερες σύγχρονες ιατρο-βιολογικές ειδικότητες του δυτικού κόσμου.

12. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗ ΙΩΑΚΕΙΜ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Καραγιώργης Ιωακείμ (Γιακίμης) ήταν γιος του Ευστράτιου Καραγιώργη και της Κατίγκως Λελεκοπούλου. Διετέλεσε πρόεδρος της Κοινότητας Νέας Περάμου (1951 - 1952). Διατηρούσε ψαροταβέρνα στο σημείο που σήμερα βρίσκεται η καφε-τέρια «Έπ’ αυλή». Ο Γεώργιος Σγουρίδης στο βιβλίο του «Η Πέραμος της Κυζίκου» (Νέα Πέραμος, 1999, σελ.454) αναφέρει πως στο μαγαζί του τον Οκτώβριο του 1945 είχαν συναντηθεί οι παλιοί Περαμιώτες το προηγούμενο βράδυ από το 1ο πάνδημο μνημόσυνο για την Πέραμο της Κυζίκου και πως, καθώς έφευγαν, τραγούδησαν κλαί-γοντας το παλιό τραγούδι από την Πέραμο «Άναψε το φαναράκι». Πέθανε το 1965.

13. ΚΕΑΣ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ

Η Κέα είναι το δυτικότερο κατοικήσιμο νησί των Κυκλάδων με επιφάνεια 131.693 τετρ.χλμ. και 88 χλμ μήκος ακτών. Περιλαμβάνει το νησί της Κέας, την Μα-κρόνησο και τις γύρω νησίδες. Στο νησί υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λι-μάνια της Μεσογείου, ο κόλπος του Αγίου Νικολάου. Η παλαιότερη ονομασία της Κέας ήταν «Υδρούσα», ενώ κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το νησί λεγόταν «Τζια». Η σημερινή του ονομασία οφείλεται στον ήρωα Κέω, ο οποίος ήταν επικεφαλής των Λοκρών από τη Ναύπακτο που κατέλαβαν το νησί κατά την αρχαιότητα. Κατοι-κήθηκε από την προϊστορική εποχή, ενώ στα αρχαϊκά χρόνια (7ος - 6ος αι. π.Χ.) υ-

34

πήρχαν στο νησί 4 δυνατές οικονομικά και πολιτιστικά πόλεις: η Ιουλίς, η Καρθαία, η Ποιήεσσα και η Κορησσός, τα ερείπια των οποίων και σήμερα μαρτυρούν τη μεγάλη ακμή του νησιού στην αρχαιότητα. Όλες οι πόλεις είχαν οχύρωση και μεμονωμένους πύργους σε επίκαιρα σημεία για την προστασία τους. Κατά τους Βυζαντινούς χρό-νους, την Φραγκοκρατία και την Τουρκοκρατία το νησί παράκμασε και έγινε ορμητή-ριο πειρατών. Από το 1830, η Κέα περιλήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ιουλίδα (Χώρα) και το κύριο λιμάνι η Κορησσία (Λι-βάδι). Κάθε καλοκαίρι πραγματοποιείται στο νησί η «Γιορτή των Παραμυθιών», ένα διεθνές φεστιβάλ που περιλαμβάνει παραστάσεις αφήγησης, μουσικά και εικαστικά δρώμενα, θέατρο, κουκλοθέατρο, θέατρο Σκιών, παρουσιάσεις βιβλίων, ομιλίες και εκπαιδευτικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, όλα με άξονα το παραμύθι και τους μύθους.

14. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ (Ακρογιάλι)

Θ. Κολοκοτρώνης, Λάδι. K. Krazeisen

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770 - 1843) υπήρξε ηγετική μορφή της Επανά-στασης του 1821, που έδρασε στην Πελοπόννησο και γι’ αυτό έγινε γνωστός και ως «Γέρος του Μοριά». Γεννήθηκε στις « Απριλίου 3, την Δευτέρα της Λαμπρής... εις ένα βουνό, εις ένα δέντρο αποκάτω, εις την παλαιάν Μεσσηνίαν, ονομαζόμενον Ραμαβού-νι », όπως αναφέρει ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του. Η οικογένεια των Κολοκο-τρωναίων βρισκόταν από τον 16ο αιώνα σε συνεχή πόλεμο με τους Τούρκους. Όταν ήταν 10 ετών, ο πατέρας του σκοτώθηκε από τους Τούρκους, γεγονός που σημάδεψε τη ζωή του. Στα 17 του έγινε οπλαρχηγός του Λεονταρίου και στα 20 του νυμφεύτη-κε την κόρη του τοπικού προεστού Αικατερίνη Καρούσου. Κατά τη διάρκεια του με-γάλου διωγμού των κλεφτών από τους Τούρκους (1806), διέφυγε στη Ζάκυνθο και κατατάχθηκε στον αγγλικό στρατό, φθάνοντας μέχρι τον βαθμό του ταγματάρχη. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και τον Ιανουάριο του 1821 αποβιβάστηκε στη Μάνη, για να λάβει μέρος στην Επανάσταση. Στις 23 Μαρτίου του 1821 συμμετείχε μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στην κατάληψη της Καλαμάτας και μετά έβαλε σκοπό του να καταλάβει την Τριπολιτσά, το διοικητικό κέντρο των Οθωμανών στον Μοριά, γιατί πίστευε πως μόνο έτσι θα μπορούσε να πετύχει η Επανάσταση. Η νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι (13 Μαΐου 1821) και η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σε-πτεμβρίου 1821) τον επέβαλαν ως αρχηγό του επαναστατικού στρατού της Πελοπον-νήσου. Μετά τη μάχη των Δερβενακίων (26 - 28 Ιουλίου 1822), όπου με το σχέδιό του καταστράφηκε ο στρατός του Δράμαλη, η κυβέρνηση Κουντουριώτη τον διόρισε αρχιστράτηγο. Η ίδια κυβέρνηση κατά τη διάρκεια των εμφυλίων συγκρούσεων (1823 και 1824) τον φυλάκισε στην Ύδρα, αναγκάστηκε, όμως, αργότερα να τον απελευθε-ρώσει (Μάιος 1825), για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ που απειλούσε να καταστείλει την Επανάσταση. Με την τακτική του κλεφτοπολέμου και της «καμμένης γης», κα-τόρθωσε να κρατήσει ζωντανή την Επανάσταση μέχρι τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (7 Οκτωβρίου 1827). Μετά την απελευθέρωση υποστήριξε τον Ιωάννη Καποδίστρια κι

35

έγινε ένα από τα ισχυρά στελέχη του Ρωσικού Κόμματος. Κατά τη διάρκεια της Αντι-βασιλείας του Όθωνα, διώχτηκε ως αντιβασιλικός, φυλακίστηκε στο Ιτς Καλέ του Ναυπλίου και καταδικάσθηκε σε θάνατο (Μάιος 1834). Όταν ο Όθωνας ενηλικιώθηκε, του έδωσε χάρη, τον διόρισε σύμβουλο της Επικρατείας και τον ονόμασε αντιστράτη-γο. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κολοκοτρώνης τα πέρασε στην Αθήνα στο ι-διόκτητο σπίτι του (στη γωνία των σημερινών οδών Κολοκοτρώνη και Λέκκα). Την ί-δια περίοδο υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα Απομνημονεύματά του, που κυ-κλοφόρησαν το 1851, με τον τίτλο «Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836», και αποτελούν πολύτιμη ιστορική πηγή για την Επανάσταση του 1821. Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 4 Φεβρουαρίου του 1843, λίγο μετά την επιστροφή στο σπίτι του ύστερα από δεξίωση στα Ανάκτορα.

15. ΚΟΥΛΟΥΡΙΩΤΙΚΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ, περιοχή: ΚΟΥΜΙΝΔΡΙ

Κούλουρη ονομάζεται από την αρχαιότητα η Σαλαμίνα, που είναι το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού. Είναι το πιο κοντινό νησί στις ακτές της Αττικής και απέχει βο-ρειοδυτικά 500 μέτρα από τις ακτές της Μεγαρίδας (περιοχή Πέραμα). Η ονομασία προέρχεται από το ακρωτήριο «Κόλουρις άκρα», στο οποίο ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη και το λιμάνι του 4ου αιώνα π.Χ. . Το Κουλουριώτικο μονοπάτι ήταν ο δρό-μος που ακολουθούσαν οι κάτοικοι της Σαλαμίνας, οι Κουλουριώτες, που μετακινού-νταν προς την περιοχή της Μάνδρας. Οδηγεί στο Κανδήλι (όρος Πατέρας).

16. ΚΡΗΤΗΣ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ

Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το 5ο μεγαλύτερο στη Μεσό-γειο θάλασσα. Βρίσκεται περίπου 160 χλμ νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας, στο νότιο Αιγαίο πέλαγος - του οποίου και αποτελεί το νότιο φυσικό όριο - και βόρεια του Λιβυκού πελάγους. Χωρίζεται σε τέσσερις περιφερειακές ενότητες: Ηρακλείου, Χανίων, Λασιθίου και Ρεθύμνης. Στο νησί άκμασε περίπου από το 3000 π.Χ. - 1.400

36

π.Χ. ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης, ο Μινωικός πολιτισμός, με κυριότερα κέντρα του την Κνωσό και τη Φαιστό.

17. ΚΡΥΑΔΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Νικόλαος Κρυάδας ήταν γιος του Καριοφύλλη Κρυάδα, παλιού ψαρά. Είναι ένας από τους πεσόντες κατοίκους της Νέας Περάμου στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το όνομά του οποίου αναγράφεται στο Ηρώο της πόλης.

18. ΛΕΛΕΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚ. , περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Ο Νίκος Λελεκόπουλος γεννήθηκε το 1884 στην Πέραμο. Ήταν μέλος της 1ης επιτροπής προσφύγων (1924) μαζί με τους Μανωλάκη Τσιμπουκίδη, τον δικηγόρο από τη Μηχανιώνα Θανάση Γρηγοριάδη, τον Γιάννη Χρυσοβέργη κ.ά. , η οποία, με τη συμπαράσταση του Γιώργη Ταλιαντζή, επέλεξε τη σημερινή Νέα Πέραμο ως τόπο ε-γκατάστασης των 250 προσφυγικών οικογενειών.

19. ΛΙΟΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Χρήστος Λιολόπουλος πολέμησε και σκοτώθηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Το όνομά του αναγράφεται στο Ηρώο της πόλης.

20. ΛΙΩΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Ο Λιώτας Δημήτριος (Δημητρός) γεννήθηκε το 1878 στην Πέραμο και ήταν ψαράς, καπετάνιος στα καΐκια του Γιώργη Ταλιαντζή και των Παναγιώτη και Χρήστου Ζουμπλιού. Κατά τον διωγμό πήρε μαζί του και διέσωσε την εικόνα του Αγίου Γεωρ-γίου (του «Βουλγαράκη ή του Κάστρου», όπως λεγόταν) από τον ναό του Αγίου Γε-

37

ωργίου στην Πέραμο. Από αυτή την εικόνα ονομάστηκε «Άγιος Γεώργιος» και ο ναός που θεμελιώθηκε το 1926 στη Νέα Πέραμο. Υπήρξε, μαζί με τους Γεώργιο Σγουρίδη, Λέανδρο Σεραφειμίδη, Αθανάσιο Πούλο, Αναστάσιο Κέλλη, Στυλιανό Λιολιόπουλο και Στρατή Καραγιώργη, μέλος της 2ης επιτροπής προσφύγων (1925 - 1926), που φρό-ντισε για νέες απαλλοτριώσεις (ανατολικά 250 στρέμματα παραλιακού πευκόφυτου δάσους, δυτικά την Πούντα[=σημερινό στρατόπεδο Ειδικών Δυνάμεων] με τον πευ-κόφυτο λόφο της και 460 στρέμματα γης πάνω και πίσω από τον λόφο της Πούντας για τους γεωργούς), ώστε να επεκταθεί το νέο χωριό. Παράλληλα, η 2η επιτροπή φρόντισε να μοιραστεί χρηματικό βοήθημα 960.000 δραχμών ως δάνειο στους επαγ-γελματίες (8.000 δραχμές στους ψαράδες, 2.000 στις γυναίκες που έπλεκαν δίχτυα και 5.000 στους υπόλοιπους επαγγελματίες: ξυλουργούς, τσαγκάρηδες, παντοπώλες, ράφτες, καφετζήδες κ.ά.), να λειτουργήσει σχολείο με 2 αίθουσες, προθάλαμο και γραφείο (τα δυο τελευταία χρησιμοποιήθηκαν αρχικά ως εκκλησία) και να θεμελιωθεί η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

21. ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Η Μικρά Ασία, γνωστή και ως Ανατολία ή Ασιατική Τουρκία ή χερσόνησος της Ανατολίας, είναι χερσόνησος και αποτελεί σήμερα τη δυτικότερη προέκταση της Ασίας και το μεγαλύτερο μέρος της Τουρκίας. Η περιοχή ορίζεται από τον Εύξεινο Πόντο (Μαύρη Θάλασσα) στα βόρεια, τη Μεσόγειο Θάλασσα στα νότια και το Αιγαίο Πέλαγος στα δυτικά. Στο δυτικό άκρο της χωρίζεται από την Ευρώπη μόνο από τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων (Ελλήσποντος) και τη θάλασσα του Μαρ-μαρά (Προποντίδα). Η ονομασία: Ο όρος «Μικρά Ασία» ήταν άγνωστος στην αρχαιότητα. Ο όρος «Ασία» έγινε γνωστός από τους Ρωμαίους, για τους οποίους η περιοχή ήταν δυτική επαρχία μαζί με τις περιoχές της Καρίας, της Μυσίας και της Φρυγίας. Ο πρώτος συγγραφέας που χρησιμοποίησε τον όρο «Asia minor» ήταν ο χριστιανός συγγραφέας Παύλος ο Ορόσιος (Hist., I, 2, 10), γύρω στο 400 μ.Χ. . Στη βυζαντινή διοίκηση ήταν περισσό-τερο γνωστή ως «Ανατολή» και αποτελούσε «θέμα», δηλαδή μία από τις 29 επαρχίες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στην εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν γνωστή ως «Ανατολία». Η ιστορία: H M. Ασία από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξε σταυροδρόμι πολιτισμών και σημείο συνάντησης μεταναστευτικών φυλών που μετακινούνταν από την ανατολή προς τη δύση ή και αντίστροφα. Από τον 11ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς μετανάστευσαν από την ηπειρωτική Ελλάδα στα παράλια του Εύξεινου Πό-ντου και στα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας, έκτισαν τις πόλεις τους (Δωρική εξάπολη,

38

Ιωνική δωδεκάπολη, Αιολίδα), αναμείχθηκαν με τους γηγενείς πληθυσμούς και σύ-ντομα δημιούργησαν έναν αξιόλογο πολιτισμό που προπορεύθηκε σε πολλές περι-πτώσεις του πολιτισμού της ηπειρωτικής Ελλάδας. Στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. κυ-ριάρχησε στην περιοχή ο βασιλιάς των Λυδών Κροίσος (548 - 546 π.Χ.), που ένωσε όλες τις ελληνικές αποικίες της Ιωνίας υπό την εξουσία του. Σύντομα, όμως, ανατρά-πηκε από τον Κύρο της Περσίας, που μετέτρεψε όλη την περιοχή σε επαρχία της Περσίας. Στα επόμενα χρόνια οι φιλοδοξίες του βασιλιά Δαρείου Α΄ και του δια-δόχου του Ξέρξη Α΄ οδήγησαν σε σύγκρουση τις ελληνικές πόλεις - κράτη με την περσική αυτοκρατορία (περσικοί πόλεμοι 500 - 449 π.Χ.). Η περσική ήττα προκάλεσε μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που προετοίμασαν τον δρόμο για τον Αλέξανδρο και την κατάκτηση της Ιωνίας και της υπόλοιπης Μ. Ασίας από αυτόν. Ακολούθησε μια τα-ραγμένη περίοδος στην Ελληνιστική εποχή, στη διάρκεια της οποίας οι Σελευκίδες, οι διάδοχοι του Αλέξανδρου, διεκδίκησαν τη Μ. Ασία με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα νέα βασίλεια του Πόντου, της Βιθυνίας, της Καππαδοκίας, της Περγάμου και της Κιλικίας, όπως και το βασίλειο της Γαλατίας (280 π.Χ.), μετά τις επιδρομές των Γαλα-τών στη Μ. Ασία. Από τον 2ο π.Χ. οι Ρωμαίοι κατέκτησαν σταδιακά τη Μ. Ασία. Οι πρώτοι τρεις αιώνες της Ρωμαϊκής εξουσίας ήταν περίοδος ειρήνης και ευημερίας, ενώ μετά ακολούθησαν τρεις αιώνες περίπου πολέμων της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρα-τορίας (Βυζαντινή αυτοκρατορία) με το Περσικό κράτος. Μετά την εξασθένηση των Περσών, οι Άραβες και οι διάδοχοί τους, οι Τούρκοι, διεκδίκησαν την Μ. Ασία και τε-λικά την υπέταξαν (15ο αιώνας) και την έκαναν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορί-ας. Το 1922, με τη Μικρασιατική καταστροφή, εξοντώθηκε το ελληνικό στοιχείο της Μ. Ασίας.

22. ΜΟΣΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Κωνσταντίνος Μόσχος ήταν γιος του Μιχάλη Μόσχου και της Μαριάνθης Τσακίρη. Σκοτώθηκε στον Γράμμο το Πάσχα του 1948. Το όνομά του αναγράφεται στο Ηρώο της πόλης.

39

23. ΝΙΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Δημοσθένης Νιού σκοτώθηκε στο Αλβανικό μέτωπο το 1940. Το όνομά του αναγράφεται στο Ηρώο της πόλης.

24. ΠΑΓΚΑΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος

ως Υποστράτηγος στη Μικρασιατική Εκστρατεία (1920)

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος (1878 - 1952) υπήρξε αξιωματικός του στρατού, πολι-τικός και δικτάτορας. Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα. Αποφοίτησε 1ος στην τάξη του από τη Σχολή Ευελπίδων και συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία Πολέμου στο Παρίσι. Συμμετείχε στην ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου (1908), που είχε σκοπό μεταρ-ρυθμίσεις στο κράτος, και έλαβε μέρος στο Κίνημα στο Γουδί (1909) και στους Βαλ-κανικούς Πολέμους του 1912 - 1913. Το 1916 υποστήριξε τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Έλαβε μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία ως Γενικός Επιτελάρχης Στρατιάς, αλλά το 1920 αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του υποστράτηγου και, όταν πήραν την εξουσία οι φιλοβασιλικοί, αποσύρθηκε στην Ελευσίνα. Το 1922 υποστήριξε την Επανάστα-ση του Πλαστήρα, που κατάργησε τη Μοναρχία. Επανήλθε στην υπηρεσία, ανέλαβε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων και στη συνέχεια πρόεδρος της ανακριτικής επιτρο-πής για τους υπευθύνους της Μικρασιατικής Καταστροφής, που οδήγησε στη «Δίκη των έξι». Τον Νοέμβριο του 1922 ανέλαβε για ένα μήνα το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Γονατά και στη συνέχεια τοποθετήθηκε διοικητής της νεοσύστατης Στρατιάς του Έβρου, την οποία κατόρθωσε να μετατρέψει σε μια αξιόμαχη μονάδα, ενόψει της επικείμενης Συνθήκης της Λωζάνης, που θα καθόριζε μεταξύ άλλων και την έκταση του ελληνικού κράτους. Αντιτάχθηκε στη Συνθήκη της Λωζάνης (Ιούλιος 1923), γιατί επιθυμούσε να επιτεθεί στην Τουρκία και να φθάσει στην Κωνσταντινού-πολη. Εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, αλλά επανήλθε στο στράτευμα (Οκτώβριος 1923), συμμετείχε στις εκλογές Δεκεμβρίου 1923 και εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονί-κης με το Δημοκρατικό Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, που ανέλαβε την ε-ξουσία τον Μάρτιο του 1924. Έγινε Υπουργός Εννόμου Τάξεως και μετά Υπουργός Στρατιωτικών. Παραιτήθηκε στις 26 Ιουλίου, όταν την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Θε-

40

μιστοκλής Σοφούλης, τον οποίο διαδέχθηκε ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος (Οκτώβριος 1924). Έγινε αντιστράτηγος (1924) και στις 25 Ιουνίου ανέτρεψε με στρατιωτικό πραξικόπημα την κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου. Έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και σχημάτισε μια επιτροπή για τη δημιουργία νέου Συντάγματος που ψηφί-σθηκε μεν (10 Σεπτεμβρίου 1925), αλλά δημοσιεύτηκε τροποποιημένο από τον ίδιο στις 29 Σεπτεμβρίου 1925. Την ίδια ημέρα διέλυσε τη Βουλή και άρχισε διώξεις σε όσους τον αμφισβητούσαν. Προκήρυξε εκλογές για τις 7 Μαρτίου 1926, οι οποίες τε-λικά δεν έγιναν, γιατί κήρυξε δικτατορία (4 Ιανουαρίου 1926). Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης παραιτήθηκε, ο Πάγκαλος προκήρυξε αμέσως προεδρική εκλογή και ως μοναδικός υποψήφιος εξελέγη και Πρόεδρος της Δημοκρατίας (1926). Για να δώσει κάποια νομιμότητα στο καθεστώς του, όρισε μετά ως πρωθυπουργό τον Αθανάσιο Ευταξία. Η κατάργηση της μονιμότητας των δημοσί-ων υπαλλήλων, η κακή κατάσταση της οικονομίας, τα λάθη στην εξωτερική πολιτική, η εσωτερική κακοδιοίκηση και η διαφθορά στο περιβάλλον του, οδήγησαν στην ανα-τροπή του (Αύγουστος 1926). Φυλακίστηκε για 2 χρόνια στην Κρήτη και αφέθηκε ε-λεύθερος (1928) με την αμνηστία που χορήγησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Από το 1928 - 1950 ιδιώτευσε. Το 1950 κατέβηκε ως υποψήφιος βουλευτής, αλλά δεν εξελέ-γη. Πέθανε στην Κηφισιά στις 27 Φεβρουαρίου 1952. Την περίοδο της διακυβέρνησής του δημιουργήθηκε η Αεροπορική Άμυνα, ένα ταμείο για τη συγκρότηση της Πολεμι-κής Αεροπορίας, η Σιβιτανίδειος Σχολή, το Ελληνικό Μελόδραμα (πρόδρομος της ση-μερινής Λυρικής Σκηνής), η Ακαδημία Αθηνών και έγινε η θεμελίωση του Μεγάρου του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Η σχέση του με την Νέα Πέραμο: Η 2η επιτροπή προσφύγων (1925 - 1926) ζήτη-σε από τον Πάγκαλο τη δημιουργία σχολείου για τις ανάγκες του οικισμού των προ-σφύγων μετά την εγκατάστασή τους στη Νέα Πέραμο. Αυτός παραχώρησε ένα από τα ξύλινα λυόμενα σπίτια που είχε η Κυβέρνηση του από τις γερμανικές πολεμικές επανορθώσεις και έκανε ο ίδιος τα εγκαίνια (1926). Προσωρινά το ίδιο ξύλινο οίκημα χρησιμοποιήθηκε και ως εκκλησία.

25. ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ ΑΛΕΚΟΥ (άνωθεν σιδηροδρομικής γραμμής)

Ο Αλέξανδρος (Αλέκος) Παναγούλης (1939 - 1976) υπήρξε πολιτικός και ποιη-τής. Γεννήθηκε στη Γλυφάδα και σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στη Σχολή Μηχανολόγων - Ηλεκτρολόγων. Πνεύμα ελεύθερο και δημοκρατικό, εντάχθηκε σε νεαρή ηλικία στο κόμμα «Ένωση Κέντρου» του Γεωργίου Παπανδρέου και στη νε-ολαία του κόμματος. Στη διάρκεια της Δικτατορίας (1967 - 1974), δραστηριοποιήθηκε στον αγώνα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Λιποτάκτησε από τον στρατό, ίδρυσε την οργάνωση «Εθνική Αντίσταση» και αυτοεξορίστηκε στην Κύπρο, για να καταστρώσει σχέδιο δράσης. Επανήλθε στην Ελλάδα και μαζί με στενούς του συνερ-γάτες οργάνωσε την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968, κοντά στη Βάρκιζα. Ο ίδιος είχε πει για αυτή την απόπειρα

41

σε συνέντευξή του στην Ιταλίδα δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι: « Δεν επιδίωξα να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Δεν είμαι ικανός να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Επιδίωξα να σκοτώσω έναν τύραννο ». Απέτυχε, συνελήφθη και βασανίστηκε σκληρά. Δικάστηκε από το Στρατοδικείο και καταδικάστηκε «δις εις θάνατον» (17 Νοεμβρίου 1968), η εκτέλεσή του, όμως, στην Αίγινα ματαιώθηκε χάρη στις πιέσεις της διεθνούς κοινότη-τας. Από την Αίγινα μεταφέρθηκε στις Στρατιωτικές Φυλακές του Μπογιατίου, απ’ ό-που δραπέτευσε (5 Ιουνίου 1969). Συνελήφθη και οδηγήθηκε στην απομόνωση στις ίδιες φυλακές, όπου έγραψε τα καλύτερά του ποιήματα επάνω στον τοίχο του κελιού του ή σε μικροσκοπικά παλιόχαρτα, με μελάνι συχνά το ίδιο του το αίμα. Επιχείρησε να δραπετεύσει αρκετές φορές ανεπιτυχώς και, τελικά, απελευθερώθηκε τον Αύγου-στο του 1973 με τη γενική αμνηστία που απένειμε η δικτατορία στους πολιτικούς κρατούμενους. Αυτοεξορίστηκε στην Φλωρεντία της Ιταλίας συνεχίζοντας την αντί-στασή του. Στη μεταπολίτευση εκλέχθηκε βουλευτής της Β΄ Αθηνών με την Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις, αλλά διαφώνησε με την ηγεσία του κόμματός του, παραι-τήθηκε και παρέμεινε στη Βουλή ως ανεξάρτητος βουλευτής. Σκοτώθηκε την Πρω-τομαγιά του 1976 σε ηλικία 36 ετών σε τροχαίο δυστύχημα στη λεωφόρο Βουλιαγμέ-νης, λίγες μέρες πριν την αποκάλυψη των φακέλων σχετικά με τα όργανα ασφαλείας της Δικτατορίας («Φάκελος ΕΣΑ»). Ποιήματά του έχει μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωρά-κης.

26. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΜΙΚΕ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

O Mικές Παπαδόπουλος (1871 - 1915) υπήρξε μεγάλος ευεργέτης της Περάμου που ενίσχυε πάντα τον τόπο του, τους ομογενείς στην Κωνσταντινούπολη και το Πατριαρχείο. Γεννήθηκε στην Πέραμο, όπου έμαθε και τα πρώτα γράμματα, και συ-νέχισε τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη. Στην αρχή εργάστηκε σε ένα εμπο-ρικό κατάστημα ενός Αρμένιου μεγαλοέμπορα ταπήτων, αλλά μετά ανέλαβε ο ίδιος το εμπόριο και κυριάρχησε στην αγορά. Ίδρυσε υποκαταστήματα και έβαλε αντιπροσώ-πους στα κέντρα παραγωγής ταπήτων και έτσι απέκτησε σχεδόν το μονοπώλιο του εμπορίου τους με την Ευρώπη και την Αμερική. Κατάφερε να ενώσει δύο ανταγωνί-στριες εταιρείες εμπορίας ταπήτων στην Νέα Υόρκη σε μία, στην οποία και ανέλαβε Διευθύνων σύμβουλος. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τραπεζικές επιχειρήσεις και συ-νεργάστηκε με τράπεζες του Λονδίνου και της Γερμανίας. Ενδιαφέρθηκε για το κτίσι-μο ενός σχολείου στην Πέραμο για τα κορίτσια, τα οποία συνήθως δεν συνέχιζαν τις σπουδές τους, γιατί έλεγε πως « όταν οι μητέρες είναι μορφωμένες, τότε θα φροντί-σουν να μάθουν περισσότερα γράμματα και τα παιδιά τους και έτσι θα ανέβει το πνευματικό επίπεδο των κατοίκων και θα προοδεύσει το χωριό » (Γ. Α. Σγουρίδη «Η Πέραμος της Κυζίκου», Ν. Πέραμος, 1999, σελ. 118). Με δωρεά του και με σχέδια

42

του κορυφαίου αρχιτέκτονα της Κωνσταντινούπολης Π. Δ. Φωτιάδη, χτίστηκε (1911 - 1913) τριώροφο σχολείο στον βραχώδη λόφο Κάστρο, το «Παπαδοπούλειο Παρθενα-γωγείο». Πέθανε το 1915, όταν τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο το μεγαλύτε-ρο αγγλικό υπερωκεάνειο «Λουζιτάνια», με το οποίο επέστρεφε από τη Νέα Υόρκη.

27. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ (Ακρογιάλι)

Ο Δημήτριος Παπανικολής Η πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου στην Ερεσό, Πίνακας στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο έργο του Βολανάκη

Ο Δημήτριος Παπανικολής (1790 - 1855) ήταν πολύ γνωστός πυρπολητής στην Επανάσταση του 1821. Γεννήθηκε στα Ψαρά και από πολύ μικρή ηλικία μπήκε στο ναυτικό επάγγελμα, ακολουθώντας τον πατέρα του σε αγώνες με τους πειρατές. Υπήρξε πρωταγωνιστής στη ναυμαχία της Ερεσού στη Λέσβο (Μάιος 1821), όπου χρησιμοποίησε για 1η φορά πυρπολικό και ανατίναξε εχθρικό πλοίο. Το ίδιο κατόρθω-μα επανέλαβε και στη ναυμαχία του Γέροντα, απέναντι από τη Λέρο (Αύγουστος 1824), προκαλώντας τον τρόμο στον οθωμανικό στόλο. Με τη λήξη της Επανάστα-σης, αγόρασε μερίδιο από ένα πλοίο που το ονόμασε «Νέλσων» και ασχολήθηκε με το εμπόριο μέχρι το 1833, που ο βασιλιάς Όθωνας και η κυβέρνησή του αγόρασαν το πλοίο και το συμπεριέλαβαν στον βασιλικό στόλο της Ελλάδος, με τον Παπανικολή ως κυβερνήτη του. Τον Νοέμβριο του 1836, μεταφέροντας παλιννοστούντες Βαυαρούς στρατιώτες, ναυάγησε στον δίαυλο Ζακύνθου - Ηλείας και έχασε το πλοίο, διασώζο-ντας όμως το πλήρωμα και τους επιβάτες. Εξαιτίας του ναυαγίου και άλλων συκοφα-ντιών τέθηκε σε διαθεσιμότητα μέχρι το 1841, οπότε ανακλήθηκε στην υπηρεσία και τοποθετήθηκε κυβερνήτης της κορβέτας «Αμαλία». Το 1843 εκλέχθηκε πληρεξούσιος των Ψαρών, ενώ το 1847 ανέλαβε Πρόεδρος του Ναυτοδικείου, θέση που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του (1855). Το όνομα «Παπανικολής» έχει δοθεί προς τιμήν του στα υποβρύχια «Παπανικολής Ι» και «Παπανικολής ΙΙ» του ελληνικού πολεμικού ναυ-τικού.

43

28. ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ, πεζόδρομος

Ο Παρνασσός είναι βουνό της Στερεάς Ελλάδας, που εκτείνεται στους νομούς Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας. Είναι ένα από τα ψηλότερα βουνά της Ελλάδας με μέγιστο ύψος 2.457 μέτρα. Οφείλει το όνομά του στον μυθικό ήρωα Παρνασσό. Ετυ-μολογικά, η λέξη υποστηρίζεται ότι προέρχεται από προελληνικό υπόστρωμα, δηλα-δή από την γλώσσα που μιλούσαν οι Πελασγοί, των οποίων τα τοπωνύμια είχαν την κατάληξη -σσος. Στις ΝΔ πλαγιές του βρισκόταν το Μαντείο των Δελφών και η Κα-σταλία πηγή. Σε όλη τη διάρκεια της αρχαίας ελληνικής ιστορίας αποτελούσε τον προμαχώνα των ελληνικών φύλων της νότιας Ελλάδας έναντι των επιδρομέων από τον βορρά, με κορυφαίο γεγονός τη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. κατά των Περσών. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821, αφού σε αυτό το βου-νό έγιναν σπουδαίες μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, όπως οι μάχες της Αλαμά-νας (Απρίλιος 1821) και της Γραβιάς (Μάιος 1821). Από το 1938 ο Παρνασσός αποτε-λεί Εθνικό Δρυμό της Ελλάδας. Παραδόσεις για τον Παρνασσό:1) όταν ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει το διε-φθαρμένο ανθρώπινο γένος με κατακλυσμό, ο Δευκαλίων, γιος του Προμηθέα, άκου-σε τη συμβουλή του πατέρα του και έφτιαξε ένα πλοίο, στο οποίο επιβιβάστηκε ο ί-διος με τη γυναίκα του, την Πύρρα. Μετά από 9 ημερόνυχτα ασταμάτητης βροχής, την 10η το πλοίο προσάραξε στον Παρνασσό, όπου ο Δευκαλίων έκανε θυσία προς τιμήν του Δία, ο οποίος πραγματοποίησε την πρώτη ευχή του Δευκαλίωνα, που ήταν να ξαναγεννηθεί το ανθρώπινο γένος , 2) στη Φωκίδα αναφερόταν ότι ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα πήγαν στο ιερό της Θέμιδος στους Δελφούς και την παρακάλεσαν για την επαναδημιουργία των ανθρώπων μετά τον κατακλυσμό. Εκείνη τους είπε ότι θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίχνουν πίσω τους «τα οστά της μητέ-ρας» τους. Έτσι, κάλυψαν τα πρόσωπά τους και πέταγαν πίσω τους πέτρες, θεωρώ-ντας τις ως «τα οστά» της μητέρας - Γης. Κάθε πέτρα που πετούσε ο Δευκαλίωνας γινόταν άνδρας και κάθε πέτρα της συζύγου του γινόταν γυναίκα , 3) ο ήρωας Παρ-νασσός είχε κτίσει πάνω στο βουνό μια πόλη, που καταστράφηκε στον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Οι κάτοικοι της πόλης τότε, ακολουθώντας τις κραυγές λύκων, πή-γαν ψηλότερα στο βουνό για να γλιτώσουν. Εκεί έκτισαν μια νέα πόλη την οποία ο-νόμασαν «Λυκώρεια», που σημαίνει «κραυγές των λύκων». Το όνομα αυτό διασώζε-ται και σήμερα ελαφρά παραλλαγμένο, αφού ο Παρνασσός στα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια αναφέρεται ως «Λιάκουρα» και έτσι ονομάζεται και σήμερα η ψηλότερη κορυφή του.

44

29. ΠΑΡΝΗΘΑΣ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ, πεζόδρομος

Η Πάρνηθα είναι το ψηλότερο από τα βουνά του λεκανοπεδίου της Αττικής, βό-ρεια της Αθήνας, με συνολική έκταση 300 περίπου τετρ.χλμ και ψηλότερη κορυφή την Καραβόλα (1.413 μ). Καλύπτεται από πεύκα στα χαμηλότερα μέρη της και α-πό έλατα στα ψηλότερα. Έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός (1961) και έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Σε μία από τις κορυφές του βουνού, το Μαυροβούνι, έχει χτιστεί το Καζίνο της Πάρνηθας (Μοντ Παρνές), στο οποίο μπορεί να φτάσει κάποιος είτε με αυτοκίνητο είτε με το τελεφερίκ. Στην περιοχή λειτουργούν τα ορειβατικά κα-ταφύγια Μπάφι και Φλαμπούρι. Από τον τοπικό πληθυσμό η Πάρνηθα αποκαλούνταν στο παρελθόν και «Οζιά», ονομασία με άγνωστη ετυμολογία και προέλευση.

30. ΠΑΤΕΡΑ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ, πεζόδρομος

Αναρριχητικό πάρκο στο όρος Πατέρας

Το όρος Πατέρας αποτελεί, ως προέκταση της Πάρνηθας, το ορεινό άκρο στα ΒΔ της Αττικής και συνδέεται με τον Κιθαιρώνα μέσω της κοιλάδας των Βιλίων. Η έκτα-σή του καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της ΒΔ Αττικής και χωρίζει το Θριάσιο Πεδίο από τη Μεγαρική πεδιάδα. Η ψηλότερη κορυφή του είναι βόρεια των Μεγάρων (1.132 μέ-τρα). Στην αρχαιότητα, το ανατολικότερο άκρο του όρους, το Τρικέρατο στον Λου-τρόπυργο, αποτελούσε το σύνορο της Αθήνας. Στο βουνό υπάρχουν τέσσερα αναρ-ριχητικά πεδία: το Κανδ(τ)ήλι, η Ράχη Ντόσκουρη, το Τρικέρατο και το Ζάστανο. Το σημαντικότερο είναι το Κανδ(τ)ήλι, που είναι ένα βραχώδες στενό φαράγγι με δυο απότομες κορφές στις δυο πλευρές του και χρησιμοποιείται από τις Ειδικές Δυνάμεις του στρατού ως πεδίο εκπαίδευσης ορεινού αγώνα.

45

31. ΠΕΡΑΜΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Η Πέραμος βρισκόταν στη Χερσόνησο της Κυζίκου και ήταν η περιοχή από την οποία ξεκίνησαν οι 250 προσφυγικές οικογένειες που αποτελούν τους ιδρυτές της Νέ-ας Περάμου (σχετικές πληροφορίες στην αρχή της εργασίας).

32. ΠΕΤΚΑ ΠΑΝΑΓΗ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Παναγής Πέτκας υπήρξε ευεργέτης της πόλης. Βοήθησε με δωρεά στο κτίσιμο του Δημοτικού Σχολείου (1962 - 1964), ενώ, με δωρεά της συζύγου του Ε-λένης, κτίστηκε ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης στο Κοιμητήριο της πόλης. Ήταν γιος του Νικολάου Πέτκα, ιδιοκτήτη ελαιοτριβείου (1933) στη Νέα Πέραμο, που οι κληρονόμοι του παραχώρησαν στον Σύλλογο Περαμίων - Κυζικηνών.

46

33. ΠΗΛΙΟΥ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ

Το Πήλιο είναι βουνό στον νομό Μαγνησίας, ΒΑ του Βόλου με ύψος 1.624 μέτρα. Η ψηλότερη κορυφή του βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του βουνού και δεν είναι επι-σκέψιμη λόγω στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Είναι κατάφυτο από οξιές, πλατάνια, αγριοκαστανιές, βελανιδιές, δασική πεύκη, καθώς και συστάδες ελάτης. Στα χαμηλό-τερα υψόμετρα καλλιεργούνται στις ανατολικές πλαγιές του μηλιές και ελιές στις νό-τιες. Είναι τουριστικός προορισμός ολόκληρο τον χρόνο και προσφέρεται για κάθε εί-δους δραστηριότητα, καθώς και για εναλλακτικό τουρισμό ή και αγροτουρισμό. Σε όλη την έκτασή του απλώνονται χωριά και οικισμοί με τη χαρακτηριστική πηλιορείτι-κη αρχιτεκτονική. Κατά τη μυθολογία ήταν η θερινή κατοικία των θεών και η πατρίδα των μυθικών Κενταύρων, γι’ αυτό και λέγεται «βουνό των Κενταύρων».

34. ΠΟΡΤΣΙΔΗ ΣΩΤΗΡΙΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Σωτήριος Ποτσίδης διετέλεσε πρόεδρος της Κοινότητας Νέας Περάμου (1952 -1954, 1955 -1956, 1964 - 1968, 1975 -1979).

35. ΣΑΛΑΜΙΝΟΜΑΧΩΝ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ (η παραλιακή οδός , νότια του Γυμνασίου)

Οι θέσεις των αντιπάλων το βράδυ Η τελική φάση της ναυμαχίας πριν από τη ναυμαχία Η καταδίωξη των Περσών

Σαλαμινομάχοι λέγονται αυτοί που αγωνίστηκαν εναντίον των Περσών στη ναυ-μαχία της Σαλαμίνας (28 ή 29 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.), στα στενά μεταξύ του νησιού της Σαλαμίνας και των ακτών της Αττικής. Η πρόταση για τη ναυμαχία στα στενά ή-ταν του Αθηναίου Θεμιστοκλή, επειδή ο ελληνικός στόλος, που είχε μικρότερα πλοία από τα περσικά, μπορούσε να ελιχθεί καλύτερα, χωρίς να κινδυνεύει να κυκλωθεί από

47

τα εχθρικά πλοία που ήταν περισσότερα και μεγαλύτερα. Η ναυμαχία ήταν μια από τις πιο σημαντικές συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών και η νίκη του ελληνικού στόλου σήμανε την αρχή του τέλους για τα επεκτατικά σχέδια των Περσών κατά της Ελλά-δας. Η νίκη αυτή και η σημασία της υμνήθηκε στην τραγωδία του Αισχύλου «Πέρ-σαι».

36. ΣΑΜΟΥΡΗ ΔΗΜΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Δήμος Σαμούρης καταγόταν από τα Μέγαρα. Ήταν κουρέας και είχε καφενείο - κατοικία στην περιοχή που υπήρχε το πηγάδι και το μεγάλο πεύκο, που ήταν το σημείο συνάντησης των εμπόρων πριν από το ταξίδι τους στην Αθήνα. Η οδός Σα-μούρη βρίσκεται μπροστά από την είσοδο της Σχολής Πυροβολικού.

37. ΣΓΟΥΡΙΔΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Γεώργιος Αυγερινού Σγουρίδης ήταν λόγιος συγγραφέας που γεννήθηκε το 1895 στην Πέραμο. Το βιβλίο του «Η Πέραμος της Κυζίκου» (έκδοσις Συλλόγου Πε-ραμίων - Κυζικηνών, Αθήναι 1968 και επανέκδοση Νέα Πέραμος Αττικής 1999) απο-τελεί μέχρι σήμερα τη σημαντικότερη πηγή πληροφοριών για την Πέραμο της Κυζί-κου, γιατί καταγράφει την ιστορία και τη λαογραφία της. Για το βιβλίο του βραβεύτη-κε από την Ακαδημία Αθηνών και άλλους φορείς. Υπήρξε, μαζί με τους Δημητρό Λιώ-τα, Λέανδρο Σεραφειμίδη, Αθανάσιο Πούλο, Αναστάσιο Κέλλη, Στυλιανό Λιολιόπουλο και Στρατή Καραγιώργη, μέλος της 2ης επιτροπής προσφύγων (1925 - 1926). Ως πρό-εδρος του Συνδέσμου «Κωνσταντινούπολις» της Νέας Φιλαδέλφειας οργάνωσε εκδή-λωση στη Νέα Φιλαδέλφεια στην οποία έγινε η 1η δημόσια προβολή της Περάμου με τη διάλεξή του «Αἱ τελευταῖαι ἡμέραι τῆς Περάμου». Υπήρξε από τους ιδρυτές του Συλλόγου Περαμίων - Κυζικηνών το 1959.

48

38. ΣΠΕΤΣΩΝ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ (η οδός δυτικά του Γυμνασίου)

Οι Σπέτσες είναι ένα νησί κοντά στην Αργολίδα, που περιλαμβάνει 3 ακόμη νησί-δες, τη Σπετσοπούλα, τον Άγιο Ιωάννη και το Μικρό Μπούρμπουλο. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Πιτυούσα», γιατί είχε πολλά πεύκα («πίτυς»). Το όνομα «Σπέτσαι» α-ναφέρεται για πρώτη φορά το 1481. Υπάρχουν πολλές ερμηνείες γι’ αυτό: 1) προέρχεται από μετασχηματισμό του ονόματος «Πιτυούσα» από τους Αρβανίτες, που το μετέτρεψαν σε «Πέτσα» και σ' αυτό, πιθανότατα οι Ιταλοί, πρόσθεσαν το Σ στην αρχή , 2) από την ιταλική λέξη «pezza» (=πετσέτα), επειδή από τα απέναντι βουνά της Πελοποννήσου το νησί φαινόταν επίπεδο σαν ένα κομμάτι υφάσματος , 3) από την ιταλική λέξη «pesce ή pescia» (=ψάρι), επειδή « ἡ νῆσος αὕτη εἶναι ἐξαιρέ-τως ἰχθυόεσσα » , 3) ονομάστηκε από τους Γενουάτες και Ενετούς θαλασσοπόρους «Isola di Spezie» (=νησί αρωμάτων) από τα πολλά αρωματικά βότανα που είχε ή «Isola di Specie» (=ωραίο νησί) από την επίσης ιταλική λέξη specie (=καλλονή). Ό-ταν η Αντιβασιλεία του Όθωνα ζήτησε να μετονομαστεί το νησί, οι κάτοικοι αντέδρα-σαν υποστηρίζοντας ότι με το όνομα «Σπέτσες» δοξάστηκαν στην Επανάσταση του 1821. Στην εποχή της Φραγκοκρατίας το νησί περιήλθε στους Ενετούς (1220 - 1460) και από αυτούς στους Τούρκους. Προεπαναστατικά οι Σπετσιώτες έλαβαν μέρος στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1770) και βοήθησαν τον Λάμπρο Κατσώνη (1790), με αποτέλεσμα να καταστραφούν από τους Τούρκους. Στην Επανάσταση του 1821 το νησί έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στους ναυτικούς αγώνες μαζί με την Ύδρα και τα Ψαρά. Ο Υδραίος Κοσμάς Μπαρμπάτσης υπήρξε ο πυρπολητής της τουρκικής αρμά-τας (1822) στον Αργολικό κόλπο. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος κάθε χρόνο στις αρχές του Σεπτεμβρίου γίνεται το φεστιβάλ της Αρμάτας. Από το 1927 λειτούργησε στο νησί η Αναργύρειος - Κοργιαλένιος Σχολή, πρότυπο σχολείο που υπήρξε έμπνευ-ση του Ελευθερίου Βενιζέλου.

39. ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΗ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ

Ο Στράτος Σταμούλης (1891 - 1963) υπήρξε μαζί με τον Χριστόφορο Κατσάμπα ιδρυτής της βιομηχανίας βάμβακος «Πειραϊκή - Πατραϊκή», εργοστάσιο της οποίας δημιουργήθηκε το 1950 στη Νέα Πέραμο. Ήταν το 1ο εργοστάσιο που δημιουργήθη-κε μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα.

49

40. ΣΥΡΑΚΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Ο Χρήστος Συράκος ήταν ζωγράφος από τη Σμύρνη, από τους πρώτους μη Πε-ραμιώτες που εγκαταστάθηκε στη Νέα Πέραμο. Έκτισε διώροφο σπίτι (απέναντι από το σημερινό εγκαταλειμμένο ξενοδοχείο «Μεγάλο Πεύκο»), το οποίο κληροδότησε στην Κοινότητα Νέας Περάμου, για να χρησιμοποιηθεί ως σχολείο. Επειδή όμως δε θεωρήθηκε κατάλληλη η θέση του για σχολείο, το σπίτι εκποιήθηκε και το αντίτιμο (110.000 δραχμές) δόθηκε για τη θεμελίωση του Δημοτικού Σχολείου (σημερινό 1ο Δημοτικό σχολείο).

41. ΤΑΛΙΑΝΤΖΗ Γ. (επέκταση Νέας Περάμου)

Ο Γεώργιος (Γιώργης) Ταλιαντζής (1873 - 1962) θεωρούνταν από το τουρ-κικό κράτος ότι είχε τη μεγαλύτερη συστηματική επιχείρηση αλιείας, λόγω των πολύ υψηλών φόρων που πλήρωνε σε αυτό. Γεννήθηκε στην Πέραμο και ήταν γιος του Γιαννάκου Καλιμάνη. Πήρε το επώνυμο «Ταλιαντζής» από τα πολλά «ταλιάνια» (=ιχθυοπαγίδες) που είχε για το ψάρεμα παλαμίδας. Εκτός από τα «ταλιάνια» είχε και πολλά ψαράδικα πλοία στα οποία απασχολούσε πολλούς Περαμιώτες. Τον αποκαλού-σαν «τ΄ αφεντικό». Διέμενε μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη και με το κύρος και τις σχέσεις του είχε βοηθήσει πολλές φορές την Πέραμο. Έτσι, είχε πετύχει να αναστείλει δύο φορές τον εκτοπισμό των κατοίκων και να σώσει πολλούς Περαμιώτες από τη στράτευσή τους στον Τουρκικό στρατό, γιατί όσοι εργάζονταν σε επιχειρήσεις αλιεί-ας, που θεωρούνταν κοινής ωφελείας, δεν στρατεύονταν. Είχε στην ιδιοκτησία του χώρο για την επισκευή και συντήρηση των πλοίων του, ρακοποιείο, ελαιοτριβείο από το 1918 και μηχανοκίνητο αλευρόμυλο από το 1919. Από το 1905 ήταν μέλος της Δημογεροντίας της Περάμου. Ήρθε στην Ελλάδα με το 2ο κύμα προσφύγων, αφήνο-ντας την περιουσία του στην Τουρκία. Προσπάθησε να φτιάξει αλιευτικές επιχειρήσεις και στην Ελλάδα, αλλά δεν τα κατάφερε. Βοήθησε στην επιλογή του τόπου και τη δημιουργία του οικισμού της Νέας Περάμου. Όταν η Νέα Πέραμος έγινε Κοινότητα, εκλέχτηκε τιμητικά ως ο 1ος πρόεδρος της (1930 - 1931). Πέθανε στον Πειραιά.

42. ΤΡΙΩΝ ΦΙΛΩΝ, περιοχή: ΝΕΑ ΠΕΡΑΜΟΣ Το όνομα της οδού δόθηκε στη μνήμη τριών φίλων, του Φώτη Κυριακίδη, του Γιάννη Λαφτσίδη και του Κώστα Χριστομόγλου, που έφυγαν μαζί πρόωρα από τη ζωή σε τροχαίο δυστύχημα (1983).

50

43. ΥΔΡΑΣ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ

Η Ύδρα είναι νησί του Αργοσαρωνικού. Οφείλει το όνομά της στα άφθονα νερά, που ανάβλυζαν από τις πλούσιες πηγές που είχε κατά την αρχαιότητα. Από πολύ νω-ρίς χρησιμοποιήθηκε ως ναυτικός σταθμός και γι’ αυτό πρωτοστάτησε στο θαλάσσιο εμπόριο και τις θαλάσσιες επικοινωνίες. Έπαιξε, μαζί με τις Σπέτσες και τα Ψαρά, ση-μαντικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Διέθεσε στον ναυτικό αγώνα πολλά χρή-ματα, που είχαν προέλθει από το εμπόριο σιταριού κατά τους Ναπολεόντιους πολέ-μους, και 186 πλοία με πληρώματα που είχαν μεγάλη πολεμική εμπειρία λόγω των συγκρούσεων τους με τους Αλγερινούς πειρατές. Ο Ιμπραήμ είχε αποκαλέσει την Ύ-δρα «Μικρή Αγγλία» λόγω της ναυτικής της δύναμης. Την επανάσταση κήρυξε στο νησί ο πλοίαρχος Αντ. Οικονόμου (27 Μαρτίου 1821), ενώ γνωστοί Υδραίοι θαλασσο-μάχοι ήταν ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Τομπάζης, ο Αναστ. Τσαμαδός, ο Γ. Σαχτούρης, ο Γ. Σαχίνης και οι πυρπολητές Ματρόζος, Πιπίνος και Βατικιώτης. Από το νησί κατάγο-νταν 5 Πρωθυπουργοί, πολλοί υπουργοί, κυρίως της ναυτιλίας, και ο 1ος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης (1924). Στο νησί, μετά την Επα-νάσταση του 1821, άρχισε να λειτουργεί Ακαδημία Εμποροπλοιάρχων που θεωρείται η αρχαιότερη της ανατολικής Μεσογείου. Διάσημοι Έλληνες και ξένοι ζωγράφοι απει-κόνισαν στα έργα τους τα τοπία της, όπως ο Πάμπλο Πικάσο και ο Μαρκ Σαγκάλ. Η σημαντικότερη γιορτή σήμερα στην Ύδρα είναι τα «Μιαούλεια», εκδηλώσεις αφιερω-μένες στη δράση του ναύαρχου Μιαούλη που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο τέ-λος του Ιουνίου.

44. ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ (η οδός ανατολικά του Γυμνασίου, η διεύθυνση του Γυμνασίου)

Η ονομασία «Φανερωμένη» δινόταν σε ανάμνηση του «θαυμαστού» τρόπου εύρεσης εικόνων, συνήθως της Παναγίας, που η προηγούμενη απόκρυψή τους ανα-γόταν στην περίοδο της Εικονομαχίας (726 - 843). Αργότερα, κτίζονταν στους τόπους εύρεσης αυτών των εικόνων ναοί ή μοναστήρια με αυτή την ονομασία.

51

Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης υπήρχε 14 χλμ ΒΔ της Περάμου. Η εικόνα της Πα-ναγίας Φανερωμένης ή Περαμιώτισσας ήταν ζωγραφισμένη σε ξύλο και θεωρούνταν έργο του Αποστόλου Λουκά. Ο εορτασμός άρχιζε στις 15 και κορυφωνόταν στις 23 Αυγούστου. Συγκέντρωνε πολλούς προσκυνητές και πέρα από τη Χερσόνησο της Κυ-ζίκου, οι οποίοι έφταναν με πλοία στην Πέραμο και από εκεί συνέχιζαν για τα μονα-στήρι. Τα εισοδήματα της Μονής, με απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μοι-ράζονταν κατά 60% στη Δημογεροντία της Περάμου και κατά 40% στη Δημογερο-ντία της Αρτάκης και των γύρω περιοχών. Το τελευταίο πανηγύρι έγινε τον Αύγουστο του 1921. Τον Αύγουστο του 1922 οι Περαμιώτες έστειλαν δικούς τους να πάρουν την εικόνα της Παναγίας για να τη σώσουν από τους Τούρκους, αλλά ο ηγούμενος της Μονής την είχε στείλει στην Αρτάκη. Από εκεί μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινού-πολη και παραδόθηκε στο Πατριαρχείο. Σήμερα βρίσκεται στον ναό του Αγίου Γεωρ-γίου του Πατριαρχείου.

Ιερά Μονή Φανερωμένης υπάρχει και απέναντι από τη Νέα Πέραμο, στη Σαλαμίνα, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης βρέθηκε από έναν κάτοικο των Μεγάρων, τον Λά-μπρο Καννέλο, που ήρθε στην περιοχή από τη Νέα Πέραμο το 1670. Θεωρείται ο ι-δρυτής της Μονής και μόνασε σε αυτή με το όνομα Λαυρέντιος. Κατά την Τουρκο-κρατία και την Επανάσταση του 1821 στη Μονή φυλάχτηκαν λάφυρα και πραγματο-ποιήθηκαν πολλές συναντήσεις οπλαρχηγών. Επίσης, εκεί κατέφυγαν πολλοί υπόδου-λοι για προστασία αλλά και πληγωμένοι αγωνιστές για περίθαλψη και θεραπεία. Χαρα-κτηριστικοί είναι οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν την επιθυμία του Γεωργίου Κα-ραϊσκάκη να μεταφερθεί στη Φανερωμένη για περίθαλψη και θεραπεία:

« Εγώ κι αν ελαβώθηκα, συντρόφοι, μη λυπάστε, πάω ταχύ στην Κούλουρη, μεσ’ στη Φανερωμένη,

που ‘ν’ οι βασιλικοί γιατροί να γιάνουν την πληγή μου, και να κρεμάσω τ’ άρματα επάνω στ’ Άγιο Βήμα,

κι ως τα διαβάσει ο λειτουργός θε να τα βάλω να ‘ρθω. » Η Μονή δεν κυριεύτηκε ποτέ από τους Τούρκους. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια που βάζει στο στόμα του Κιουταχή η δημοτική μας ποίηση :

« Χωριά και κάμποι και βουνά κι όλα τα μοναστήρια εδιάβηκα, τα πάτησα και τα ‘καμα όλα στάχτη,

μα η Παναγιά της Κούλουρης, το Μέγα Μοναστήρι, οπού ‘χει εξήντα σήμαντρα κι είκοσι τρεις καμπάνες,

με δεσποτάδες, ιερείς, με ψάλτες ενενήντα, στέκεται και με πολεμά δεν μ’ αφήνει να την πάρω.

Δεκάξι φόρμους έκανα κι εικοσιεννιά γιουρούσια μα η φωτιά της μ’ έκαψε, φεύγω και την αφήνω.»

Το 1878, για λόγους ασφαλείας λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877 - 1878, εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Φανερωμένης ο Πολεμικός Ναύσταθμος, από όπου το 1881 μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση στη Σαλαμίνα.

52

45. ΨΑΡΩΝ, περιοχή: ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ

Τα Ψαρά είναι νησί του ΒΑ Αιγαίου. Βρίσκεται ΒΔ της Χίου και έχει έκταση 40 τετρ.χλμ. Ήταν γνωστό στην αρχαιότητα με το όνομα «Ψύρα ή Ψυρ(ρ)ίη ή Ψυρί-α». Η αρχαιότερη γνωστή μαρτυρία υπάρχει στην «Οδύσσεια» του Ομήρου, όπου το νησί αναφέρεται ως «Ψυρ(ρ)ίη». Στην Επανάσταση του 1821 ήταν η 3η ναυτική δύ-ναμη, μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες, και από τα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν ε-νάντια στον τούρκικο ζυγό (10 Απριλίου 1821). Το νησί είναι γνωστό για την κατα-στροφή που υπέστη το 1824 από τις τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις με αρχηγό τον Ιμπραήμ. Η τραγικότερη στιγμή ήταν το ολοκαύτωμα της Μαύρης Ράχης, όπου λίγοι Ψαριανοί, με επικεφαλής τον Αντώνη Βρατσάνο, κλείστηκαν σε ένα μικρό φρούριο στο Παλιόκαστρο (Μαύρη Ράχη) και έγιναν ολοκαύτωμα ανατινάζοντας το, για να μην παραδοθούν (22 Ιουνίου 1824). Το πάθημα των Ψαριανών εντυπώθηκε στον πίνακα του Νικολάου Γύζη «Η Δόξα των Ψαρών», σε μια ωδή του Κάλβου και στο γνωστό επίγραμμα του Διονυσίου Σολωμού:

«Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη, περπατώντας η δόξα μονάχη μελετά τα λαμπρά παλικάρια και στην κόμη στεφάνι φορεί γινωμένο από λίγα χορτάρια

που 'χαν μείνει στην έρημη γη» Μέχρι το 1912 τα Ψαρά βρίσκονταν στην κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα στις 21 Οκτωβρίου του 1912 , αφού απελευθερώθηκαν από το αντιτορπιλικό «Ιέραξ» με πλοίαρχο τον Αντώνη Βρατσάνο, που ήταν απόγο-νος του Αντώνη Βρατσάνου του ολοκαυτώματος. Από τα Ψαρά καταγόταν ο πυρπο-λητής του 1821 Κωνσταντίνος Κανάρης (1793-1877).

53

Στον δρόμο προς το Γυμνάσιο

1. Στην οδό Σπετσών

2. Στην οδό Σαλαμινομάχων

54

Από το Γυμνάσιο προς τη Νέα Πέραμο

1. Στην οδό 28ης Οκτωβρίου (ΠΕΟΑΚ)

2. Περπατώντας σε οδό της πόλης

55

Ε. ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΜΠΝΕΟΝΤΑΙ ΚΑΙ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ

56

57

58

59

60

61

62

63

64

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Οι δρόμοι της πόλης μας ! Δρόμοι πολυσύχναστοι και δρόμοι ήσυχοι, δρόμοι που ακόμα έχουν μυρωδιές από λουλούδια στις αυλές των σπιτιών και δρόμοι νοτισμένοι από το αγέρι μιας θάλασσας που απλώνεται στα πόδια της πόλης μας. Οι δρόμοι της πόλης μας ! Δρόμοι που έχουν τη δική τους ιστορία, κρυμμένη πίσω από τα ονόματα στις πινακί-δας πάνω στους τοίχους των σπιτιών. Κάποιοι από αυτούς μάς την αποκάλυψαν. Έ-τσι, οι δρόμοι της πόλης μας έγιναν για εμάς δρόμοι της γνώσης. Οι δρόμοι της πόλης μας ! Πολλοί ακόμα δρόμοι, μικροί ή μεγάλοι, μας περιμένουν υπομονετικά για να μας πουν τη δική τους ιστορία. Ελπίζουμε στο μέλλον να καταφέρουμε να ακούσουμε και τη δική τους ιστορία …..

65

ΠΗΓΕΣ 1. Γεώργιος Σγουρίδης «Η Πέραμος της Κυζίκου», Έκδοση Συλλόγου Περαμίων - Κυζικηνών, Αθήνα 1968 , επανέκδοση Νέα Πέραμος Αττικής, 1999 2. http://www.ehw.gr , Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού 3. http://www.ehw.gr/asiaminor/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=5747

4. http://www.ehw.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=5747 5. http://el.wikipedia.org 6. http://www.sansimera.gr 7. http://www.eetaa.gr:8080/metaboles/show_metaboles_ota.jsp?toponymio_code=5309

8. http://dkneasperamou.blogspot.gr/ 9. http://www.et.gr/