Αυτό το βιβλίο είναι ακατόρθωτο · η πτώση LOGOI NA ZEIS.indd 15...

23

Transcript of Αυτό το βιβλίο είναι ακατόρθωτο · η πτώση LOGOI NA ZEIS.indd 15...

9

Αυτό το βιβλίο είναι ακατόρθωτο

ΔΕΚΑΤΡιΑ ΧΡΟΝιΑ πριν ήμουν πεπεισμένος ότι αυτό δε θα μπορούσε να συμβεί

Κόντευα να πεθάνω βλέπετε Ή να τρελαθώ Δεν υπήρχε περίπτωση να είμαι ακόμη εδώ

Κάποιες φορές αμφέβαλλα αν θα την έβγαζα καθαρή ακόμη και για τα επόμενα δέκα λεπτά Και μου φαινόταν υπερβολικό να πιστέψω ότι θα ένιωθα αρκετά καλά και σίγουρος για τον εαυτό μου ώστε να γράψω μrsquo έναν τέτοιο τρόπο γιrsquo αυτό

Ένα από τα κύρια συμπτώματα της κατάθλι-ψης είναι ότι δεν αντιλαμβάνεσαι πως υπάρχει ελπίδα Μέλλον Όχι μόνο δεν πιστεύεις ότι το τούνελ έχει φως στην άκρη του αλλά έχεις την εντύπωση ότι είναι κι από τις δυο πλευρές φραγ-

LOGOI NA ZEISindd 9 81216 602 μμ

10

μένο και ότι εσύ είσαι εγκλωβισμένος μέσα του Έτσι αν μπορούσα να γνωρίζω ότι μπορεί να υπάρξει ένα μέλλον πολύ φωτεινότερο απrsquo ότι είχα ζήσει ως τότε η μια άκρη του τούνελ θα ανατιναζόταν σε χίλια κομμάτια και θα έβλεπα το φως η ύπαρξη αυτού του βιβλίου είναι η απόδειξη ότι η κατάθλιψη ψεύδεται η κατάθλι-ψη σε κάνει να πιστεύεις σε λάθος πράγματα

Όμως η ίδια η κατάθλιψη δεν είναι ψέμα Είναι ότι πιο αληθινό έχω βιώσει Και φυσικά είναι αόρατη

Ενίοτε οι άλλοι το υποτιμούν Περιφέρεσαι το κεφάλι σου έχει πάρει φωτιά και κανείς δε βλέπει τις φλόγες Κι έτσι ndashεφόσον η κατάθλιψη παραμένει κατά κύριο λόγο αθέατη και μυστη-ριώδηςndash το στίγμα επιβιώνει χωρίς δυσκολία Επιδρώντας στον τρόπο σκέψης το στίγμα τα-λαιπωρεί ιδιαιτέρως τους καταθλιπτικούς διότι και η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια της σκέψης

Όταν έχεις κατάθλιψη νιώθεις ότι είσαι μόνος σου και ότι κανείς δε βιώνει ακριβώς τα ίδια μrsquo εσένα Φοβάσαι τόσο πολύ μήπως σε θεωρήσουν με οποιονδήποτε τρόπο παράφρονα ώστε κα-ταλήγεις να εσωτερικεύεις τα πάντα και φοβά-σαι τόσο πολύ μήπως οι γύρω σου σε απομα-

LOGOI NA ZEISindd 10 81216 602 μμ

11

κρύνουν ακόμη περισσότερο που κλείνεσαι στο καβούκι σου και δε μιλάς γιrsquo αυτό κρίμα διότι το να μιλάς γιrsquo αυτό βοηθάει Οι λέξεις γραπτές ή προφορικές μας συνδέουν με τον κόσμο γύρω μας έτσι το να μιλάμε γιrsquo αυτό στους άλλους και το να γράφουμε για τέτοια πράγματα μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας και με τον πραγματικό εαυτό μας

Ξέρω ξέρω είμαστε άνθρωποι Είδος μυστι-κοπαθές Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα φο-ράμε ρούχα και αναπαραγόμαστε πίσω από κλειστές πόρτες Και ντρεπόμαστε όταν κάτι πάει στραβά μrsquo εμάς Όμως μιλώντας γιrsquo αυτό θα το ξεπεράσουμε Ή ακόμη διαβάζοντας και γράφοντας γιrsquo αυτό

Το πιστεύω Διότι αν σώθηκα από το σκοτά-δι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι έγραφα και διάβαζα Αφότου συνειδητοποίησα ότι η κατά-θλιψη ψεύδεται ως προς το μέλλον επιθυμούσα να γράψω ένα βιβλίο για την εμπειρία μου για να αντιμετωπίσω μετωπικά την κατάθλιψη και το άγχος Έτσι αυτό το βιβλίο έχει δύο στόχους Να αμβλύνει το στίγμα και ndashκάπως δονκιχωτική φιλοδοξίαndash να προσπαθήσει να πείσει ότι βλέ-πεις καλύτερα όταν κοιτάς από ψηλά και όχι

LOGOI NA ZEISindd 11 81216 602 μμ

12

από τα πατώματα Το έγραψα διότι τα παλαι-ότερα στερεότυπα εμπεριέχουν τη μεγαλύτερη δόση αλήθειας Ο χρόνος είναι ο καλύτερος για-τρός Όντως υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ ακόμη κι αν δεν κατορθώναμε ως τώρα να το διακρίνουμε Τα εμπόδια είναι πάντοτε για καλό Οι λέξεις μερικές φορές είναι πράγματι λυτρωτικές

LOGOI NA ZEISindd 12 81216 602 μμ

13

Μια σημείωση πριν προχωρήσουμε

ΚΑθΕ ΝΟΥΣ ΕιΝΑι ΔιΑΦΟΡΕΤιΚΟΣ laquoΣτραβώνειraquo με τον δικό του τρόπο Ο δικός μου laquoστράβωσεraquo ελαφρώς διαφορετικά από τους υπόλοιπους Οι εμπειρίες μας συμπίπτουν εν μέρει με εκείνες των άλλων ανθρώπων αλλά ποτέ εξ ολοκλήρου Όροιshyομπρέλες όπως laquoκατάθλιψηraquo (και laquoάγ-χοςraquo laquoδιαταραχή πανικούraquo και laquoιΨΔraquo) είναι χρήσιμοι αλλά μόνο αν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν τους βιώ νουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

η κατάθλιψη είναι διαφορετική για τον καθέ-να Ο πόνος γίνεται αισθητός με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικό βαθμό και προκαλεί δια φορετικές αντιδράσεις Από την άλλη αν τα βιβλία για να μας φανούν χρήσιμα έπρεπε να

LOGOI NA ZEISindd 13 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

10

μένο και ότι εσύ είσαι εγκλωβισμένος μέσα του Έτσι αν μπορούσα να γνωρίζω ότι μπορεί να υπάρξει ένα μέλλον πολύ φωτεινότερο απrsquo ότι είχα ζήσει ως τότε η μια άκρη του τούνελ θα ανατιναζόταν σε χίλια κομμάτια και θα έβλεπα το φως η ύπαρξη αυτού του βιβλίου είναι η απόδειξη ότι η κατάθλιψη ψεύδεται η κατάθλι-ψη σε κάνει να πιστεύεις σε λάθος πράγματα

Όμως η ίδια η κατάθλιψη δεν είναι ψέμα Είναι ότι πιο αληθινό έχω βιώσει Και φυσικά είναι αόρατη

Ενίοτε οι άλλοι το υποτιμούν Περιφέρεσαι το κεφάλι σου έχει πάρει φωτιά και κανείς δε βλέπει τις φλόγες Κι έτσι ndashεφόσον η κατάθλιψη παραμένει κατά κύριο λόγο αθέατη και μυστη-ριώδηςndash το στίγμα επιβιώνει χωρίς δυσκολία Επιδρώντας στον τρόπο σκέψης το στίγμα τα-λαιπωρεί ιδιαιτέρως τους καταθλιπτικούς διότι και η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια της σκέψης

Όταν έχεις κατάθλιψη νιώθεις ότι είσαι μόνος σου και ότι κανείς δε βιώνει ακριβώς τα ίδια μrsquo εσένα Φοβάσαι τόσο πολύ μήπως σε θεωρήσουν με οποιονδήποτε τρόπο παράφρονα ώστε κα-ταλήγεις να εσωτερικεύεις τα πάντα και φοβά-σαι τόσο πολύ μήπως οι γύρω σου σε απομα-

LOGOI NA ZEISindd 10 81216 602 μμ

11

κρύνουν ακόμη περισσότερο που κλείνεσαι στο καβούκι σου και δε μιλάς γιrsquo αυτό κρίμα διότι το να μιλάς γιrsquo αυτό βοηθάει Οι λέξεις γραπτές ή προφορικές μας συνδέουν με τον κόσμο γύρω μας έτσι το να μιλάμε γιrsquo αυτό στους άλλους και το να γράφουμε για τέτοια πράγματα μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας και με τον πραγματικό εαυτό μας

Ξέρω ξέρω είμαστε άνθρωποι Είδος μυστι-κοπαθές Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα φο-ράμε ρούχα και αναπαραγόμαστε πίσω από κλειστές πόρτες Και ντρεπόμαστε όταν κάτι πάει στραβά μrsquo εμάς Όμως μιλώντας γιrsquo αυτό θα το ξεπεράσουμε Ή ακόμη διαβάζοντας και γράφοντας γιrsquo αυτό

Το πιστεύω Διότι αν σώθηκα από το σκοτά-δι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι έγραφα και διάβαζα Αφότου συνειδητοποίησα ότι η κατά-θλιψη ψεύδεται ως προς το μέλλον επιθυμούσα να γράψω ένα βιβλίο για την εμπειρία μου για να αντιμετωπίσω μετωπικά την κατάθλιψη και το άγχος Έτσι αυτό το βιβλίο έχει δύο στόχους Να αμβλύνει το στίγμα και ndashκάπως δονκιχωτική φιλοδοξίαndash να προσπαθήσει να πείσει ότι βλέ-πεις καλύτερα όταν κοιτάς από ψηλά και όχι

LOGOI NA ZEISindd 11 81216 602 μμ

12

από τα πατώματα Το έγραψα διότι τα παλαι-ότερα στερεότυπα εμπεριέχουν τη μεγαλύτερη δόση αλήθειας Ο χρόνος είναι ο καλύτερος για-τρός Όντως υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ ακόμη κι αν δεν κατορθώναμε ως τώρα να το διακρίνουμε Τα εμπόδια είναι πάντοτε για καλό Οι λέξεις μερικές φορές είναι πράγματι λυτρωτικές

LOGOI NA ZEISindd 12 81216 602 μμ

13

Μια σημείωση πριν προχωρήσουμε

ΚΑθΕ ΝΟΥΣ ΕιΝΑι ΔιΑΦΟΡΕΤιΚΟΣ laquoΣτραβώνειraquo με τον δικό του τρόπο Ο δικός μου laquoστράβωσεraquo ελαφρώς διαφορετικά από τους υπόλοιπους Οι εμπειρίες μας συμπίπτουν εν μέρει με εκείνες των άλλων ανθρώπων αλλά ποτέ εξ ολοκλήρου Όροιshyομπρέλες όπως laquoκατάθλιψηraquo (και laquoάγ-χοςraquo laquoδιαταραχή πανικούraquo και laquoιΨΔraquo) είναι χρήσιμοι αλλά μόνο αν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν τους βιώ νουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

η κατάθλιψη είναι διαφορετική για τον καθέ-να Ο πόνος γίνεται αισθητός με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικό βαθμό και προκαλεί δια φορετικές αντιδράσεις Από την άλλη αν τα βιβλία για να μας φανούν χρήσιμα έπρεπε να

LOGOI NA ZEISindd 13 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

11

κρύνουν ακόμη περισσότερο που κλείνεσαι στο καβούκι σου και δε μιλάς γιrsquo αυτό κρίμα διότι το να μιλάς γιrsquo αυτό βοηθάει Οι λέξεις γραπτές ή προφορικές μας συνδέουν με τον κόσμο γύρω μας έτσι το να μιλάμε γιrsquo αυτό στους άλλους και το να γράφουμε για τέτοια πράγματα μας βοηθάει να επικοινωνούμε μεταξύ μας και με τον πραγματικό εαυτό μας

Ξέρω ξέρω είμαστε άνθρωποι Είδος μυστι-κοπαθές Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα φο-ράμε ρούχα και αναπαραγόμαστε πίσω από κλειστές πόρτες Και ντρεπόμαστε όταν κάτι πάει στραβά μrsquo εμάς Όμως μιλώντας γιrsquo αυτό θα το ξεπεράσουμε Ή ακόμη διαβάζοντας και γράφοντας γιrsquo αυτό

Το πιστεύω Διότι αν σώθηκα από το σκοτά-δι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι έγραφα και διάβαζα Αφότου συνειδητοποίησα ότι η κατά-θλιψη ψεύδεται ως προς το μέλλον επιθυμούσα να γράψω ένα βιβλίο για την εμπειρία μου για να αντιμετωπίσω μετωπικά την κατάθλιψη και το άγχος Έτσι αυτό το βιβλίο έχει δύο στόχους Να αμβλύνει το στίγμα και ndashκάπως δονκιχωτική φιλοδοξίαndash να προσπαθήσει να πείσει ότι βλέ-πεις καλύτερα όταν κοιτάς από ψηλά και όχι

LOGOI NA ZEISindd 11 81216 602 μμ

12

από τα πατώματα Το έγραψα διότι τα παλαι-ότερα στερεότυπα εμπεριέχουν τη μεγαλύτερη δόση αλήθειας Ο χρόνος είναι ο καλύτερος για-τρός Όντως υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ ακόμη κι αν δεν κατορθώναμε ως τώρα να το διακρίνουμε Τα εμπόδια είναι πάντοτε για καλό Οι λέξεις μερικές φορές είναι πράγματι λυτρωτικές

LOGOI NA ZEISindd 12 81216 602 μμ

13

Μια σημείωση πριν προχωρήσουμε

ΚΑθΕ ΝΟΥΣ ΕιΝΑι ΔιΑΦΟΡΕΤιΚΟΣ laquoΣτραβώνειraquo με τον δικό του τρόπο Ο δικός μου laquoστράβωσεraquo ελαφρώς διαφορετικά από τους υπόλοιπους Οι εμπειρίες μας συμπίπτουν εν μέρει με εκείνες των άλλων ανθρώπων αλλά ποτέ εξ ολοκλήρου Όροιshyομπρέλες όπως laquoκατάθλιψηraquo (και laquoάγ-χοςraquo laquoδιαταραχή πανικούraquo και laquoιΨΔraquo) είναι χρήσιμοι αλλά μόνο αν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν τους βιώ νουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

η κατάθλιψη είναι διαφορετική για τον καθέ-να Ο πόνος γίνεται αισθητός με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικό βαθμό και προκαλεί δια φορετικές αντιδράσεις Από την άλλη αν τα βιβλία για να μας φανούν χρήσιμα έπρεπε να

LOGOI NA ZEISindd 13 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

12

από τα πατώματα Το έγραψα διότι τα παλαι-ότερα στερεότυπα εμπεριέχουν τη μεγαλύτερη δόση αλήθειας Ο χρόνος είναι ο καλύτερος για-τρός Όντως υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ ακόμη κι αν δεν κατορθώναμε ως τώρα να το διακρίνουμε Τα εμπόδια είναι πάντοτε για καλό Οι λέξεις μερικές φορές είναι πράγματι λυτρωτικές

LOGOI NA ZEISindd 12 81216 602 μμ

13

Μια σημείωση πριν προχωρήσουμε

ΚΑθΕ ΝΟΥΣ ΕιΝΑι ΔιΑΦΟΡΕΤιΚΟΣ laquoΣτραβώνειraquo με τον δικό του τρόπο Ο δικός μου laquoστράβωσεraquo ελαφρώς διαφορετικά από τους υπόλοιπους Οι εμπειρίες μας συμπίπτουν εν μέρει με εκείνες των άλλων ανθρώπων αλλά ποτέ εξ ολοκλήρου Όροιshyομπρέλες όπως laquoκατάθλιψηraquo (και laquoάγ-χοςraquo laquoδιαταραχή πανικούraquo και laquoιΨΔraquo) είναι χρήσιμοι αλλά μόνο αν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν τους βιώ νουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

η κατάθλιψη είναι διαφορετική για τον καθέ-να Ο πόνος γίνεται αισθητός με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικό βαθμό και προκαλεί δια φορετικές αντιδράσεις Από την άλλη αν τα βιβλία για να μας φανούν χρήσιμα έπρεπε να

LOGOI NA ZEISindd 13 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

13

Μια σημείωση πριν προχωρήσουμε

ΚΑθΕ ΝΟΥΣ ΕιΝΑι ΔιΑΦΟΡΕΤιΚΟΣ laquoΣτραβώνειraquo με τον δικό του τρόπο Ο δικός μου laquoστράβωσεraquo ελαφρώς διαφορετικά από τους υπόλοιπους Οι εμπειρίες μας συμπίπτουν εν μέρει με εκείνες των άλλων ανθρώπων αλλά ποτέ εξ ολοκλήρου Όροιshyομπρέλες όπως laquoκατάθλιψηraquo (και laquoάγ-χοςraquo laquoδιαταραχή πανικούraquo και laquoιΨΔraquo) είναι χρήσιμοι αλλά μόνο αν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν τους βιώ νουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

η κατάθλιψη είναι διαφορετική για τον καθέ-να Ο πόνος γίνεται αισθητός με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικό βαθμό και προκαλεί δια φορετικές αντιδράσεις Από την άλλη αν τα βιβλία για να μας φανούν χρήσιμα έπρεπε να

LOGOI NA ZEISindd 13 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

14

περιγράφουν επακριβώς το πώς βιώνουμε τον κόσμο τότε τα μόνα βιβλία που θα άξιζε να δια-βάσουμε θα τα είχαμε γράψει εμείς οι ίδιοι

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πά-σχει κανείς από κατάθλιψη διαταραχή πανικού ή τάσεις αυτοκτονίας Αυτά τα πράγματα απλώς ισχύουν η δυστυχία όπως και η γιόγκα δεν είναι ανταγωνιστικό άθλημα Όμως με το πέρασμα του χρόνου άρχισα να συνειδητοποιώ ότι το να διαβάζω για άλλους ανθρώπους που υπέφεραν επιβίωσαν και ξεπέρασαν την απελ-πισία με παρηγορούσε Μου έδινε ελπίδα Ελπί-ζω αυτό το βιβλίο να κατορθώσει να πετύχει το ίδιο

LOGOI NA ZEISindd 14 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

1η πτώση

LOGOI NA ZEISindd 15 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

laquoΣε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσειςraquo

ndash Αλμπέρ Καμύ Ο ευτυχισμένος θάνατος

LOGOI NA ZEISindd 17 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

19

Η μέρα που πέθανα

ΜΠΟΡω ΝΑ θΥΜηθω την ημέρα που πέθανε ο πα-λιός μου εαυτός

Ξεκίνησε με μια σκέψη Κάτι πήγαινε στρα-βά Αυτή ήταν η αρχή Προτού καν καταλάβω τι ήταν αυτό το laquoκάτιraquo Και αμέσως μετά μια παράξενη αίσθηση μες στο κεφάλι μου Κάποια βιολογική δραστηριότητα στο πίσω μέρος του κρανίου μου λίγο πιο πάνω από τον αυχένα Στην παρεγκεφαλίδα Ένα επαναλαμβανόμενο ή έντονο τρεμόπαιγμα σαν να είχε παγιδευτεί μια πεταλούδα στο εσωτερικό της και μια αί-σθηση μουδιάσματος Δε γνώριζα ακόμη τις πα-ράξενες φυσικές επιπτώσεις της κατάθλιψης και του άγχους Νόμιζα απλώς ότι θα πέθαινα Κι έπειτα η καρδιά μου άρχισε να ξεκουρδίζεται

LOGOI NA ZEISindd 19 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

20

Κι έπειτα άρχισα να ξεκουρδίζομαι κι εγώ Βυ-θίστηκα με γοργό ρυθμό σε μια νέα κλειστοφο-βική και ασφυκτική πραγματικότητα θα περ-νούσαν πολλά χρόνια πολύ περισσότερα από ένα προτού καταφέρω να νιώσω έστω και λίγο φυσιολογικός

Μέχρι τότε δεν είχα ουσιαστική επίγνωση της κατάθλιψης Το μόνο που γνώριζα ήταν ότι η μη-τέρα μου την είχε περάσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη γέννησή μου και ότι η προγια-γιά μου από τη μεριά του πατέρα μου είχε κα-ταφύγει στην αυτοκτονία θα rsquoλεγε κανείς ότι υπήρχε ένα σχετικό οικογενειακό ιστορικό στο οποίο όμως δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία

Σε κάθε περίπτωση ήμουν είκοσι τεσσάρων ετών Ζούσα στην ισπανία ndash σε μία από τις ήσυ-χες και όμορφες γωνιές που κρύβει το νησί της Ίμπιζα Ήταν Σεπτέμβρης μήνας Μέσα σrsquo ένα δεκαπενθήμερο θα έπρεπε να επιστρέψω στο λονδίνο και στην πραγματικότητα Έπειτα από έξι χρόνια φοιτητικής ζωής και καλοκαιρινής απασχόλησης Είχα αποφύγει όσο γινόταν τον ερχομό της ενηλικίωσης που με παραμόνευε σαν μαύρο σύννεφο αλλά τώρα ξεσπούσε η καται-γίδα κι έπεφτε καταπάνω μου

LOGOI NA ZEISindd 20 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

21

Το πιο αλλόκοτο πράγμα με τον νου είναι ότι παρότι μπορεί εκεί μέσα να συμβαίνουν τα πιο περίεργα πράγματα παραμένουν αθέατα Ο κό-σμος ανασηκώνει με αδιαφορία τους ώμους του Μπορεί να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών σου Ίσως και να μιλάς χωρίς ειρμό Μπορεί το δέρμα σου να λαμπυρίζει απrsquo τον ιδρώτα Και όμως αποκλείεται κάποιος από όσους με έβλε-παν σrsquo εκείνη την έπαυλη να γνώριζε πώς ένιω-θα αποκλείεται να αντιλαμβανόταν την παρά-ξενη κόλαση στην οποία ζούσα ή γιατί ο θάνατος μου φαινόταν εξαιρετικά καλή ιδέα

Έμεινα τρεις μέρες στο κρεβάτι Χωρίς όμως να κατορθώσω να κοιμηθώ η κοπέλα μου η Άντρεα ερχόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα και μου έφερνε νερό ή φρούτα που μόλις και μετά βίας έτρωγα

Το παράθυρο ήταν ανοιχτό για να μπαίνει καθαρός αέρας αλλά το δωμάτιο ήταν ήσυχο και ζεστό θυμάμαι την έκπληξη που μου προ-ξενούσε το γεγονός ότι παρέμενα ζωντανός Το ξέρω ότι όλα αυτά ακούγονται μελοδραματικά αλλά η κατάθλιψη και ο πανικός σού προσφέ-ρουν μόνο μελοδραματικές σκέψεις για να έχεις

LOGOI NA ZEISindd 21 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

22

κάτι να παίζεις Τέλος πάντων δεν έβρισκα πουθενά ανακούφιση Ήθελα να πεθάνω Όχι Δεν το θέτω σωστά Δεν ήθελα να πεθάνω ήθε-λα απλώς να μην είμαι ζωντανός Ο θάνατος με τρόμαζε Κι ο θάνατος προκύπτει μόνο σε όσους υπήρξαν ζωντανοί Απείρως περισσότεροι άν-θρωποι δε γεννήθηκαν ποτέ Ήθελα να είμαι ένας από αυτούς η παλιά κλασική ευχή ας μη γεννιόμουνα ποτέ Ας ήμουν ένα από τα τρια-κόσια εκατομμύρια σπερματοζωάρια που δεν πέτυχαν τον στόχο τους

(Τι θεσπέσιο δώρο να είσαι φυσιολογικός Περπατάμε όλοι μας πάνω σε αόρατα τεντωμέ-να σκοινιά ενώ ανά πάσα στιγμή μπορεί να γλι-στρήσουμε και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσω-πο με τους υπαρξιακούς τρόμους που υποβό-σκουν φαινομενικά αδρανείς στο μυαλό μας)

Το δωμάτιο ήταν σχεδόν άδειο Υπήρχε μόνο ένα κρεβάτι με κατάλευκο πάπλωμα και λευκοί τοίχοι Ίσως να υπήρχε κάποιο κάδρο στους τοί-χους αλλά δεν είμαι και τόσο σίγουρος Πάντως δε θυμάμαι κάτι τέτοιο Υπήρχε ένα βιβλίο δίπλα στο κρεβάτι Μια φορά το σήκωσα και το ξανά-φησα Δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ούτε για ένα δευτερόλεπτο Δεν έβρισκα κανέναν τρόπο

LOGOI NA ZEISindd 22 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

23

να εκφράσω πλήρως αυτή την εμπειρία με λέ-ξεις διότι πολύ απλά ήταν πέρα από κάθε πε-ριγραφή Μου ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να μιλήσω γιrsquo αυτήν Οι λέξεις έμοιαζαν ασήμαντες μπροστά σrsquo αυτό τον πόνο

θυμάμαι ότι ανησυχούσα για τη μικρή μου αδερφή τη Φοίβη Ζούσε στην Αυστραλία Ανη-συχούσα ότι κι εκείνη το πλησιέστερο γενετικό μου laquoταίριraquo θα ένιωθε ανάλογα Ήθελα να της μιλήσω αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν ικανός Όταν ήμαστε μικροί στο σπίτι μας στο Νοττινγχαμ-σάιρ είχαμε εφεύρει ένα νυχτερινό σύστημα επι-κοινωνίας με χτύπους στον τοίχο που χώριζε τα δωμάτιά μας Τώρα χτυπούσα το στρώμα μου και φανταζόμουν ότι μπορούσε να με ακούσει από την άλλη άκρη του κόσμου

Τοκ τοκ τοκ

Όροι όπως laquoκατάθλιψηraquo ή laquoδιαταραχή πανικούraquo δε μου περνούσαν απrsquo το μυαλό Όντας γελοιω-δώς αφελής δεν πίστευα πως υπήρχε στrsquo αλή-θεια περίπτωση αυτό που ζούσα να το έχουν ζήσει κι άλλοι Μου ήταν τόσο ξένο σε μένα προσωπικά που θεωρούσα ότι ήταν ξένο και για το σύνολο του ανθρώπινου είδους

LOGOI NA ZEISindd 23 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

24

laquoΆντρεα φοβάμαιraquolaquoΔεν πειράζει θα περάσει θα περάσειraquolaquoΤι μου συμβαίνειraquolaquoΔεν ξέρω Αλλά θα περάσειraquo laquoΔεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατό να συμ-

βαίνει κάτι τέτοιοraquoΤην τρίτη μέρα βγήκα από το δωμάτιο βγήκα

από τη βίλα και πήγα έξω για νrsquo αυτοκτονήσω

LOGOI NA ZEISindd 24 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

25

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε την κατάθλιψη

ΕιΝΑι ΑΟΡΑΤη

Δε σημαίνει να αισθάνεσαι απλώς laquoλίγο θλιμ-μένοςraquo

η ίδια η λέξη είναι λανθασμένη η λέξη laquoκατά-θλιψηraquo μου φέρνει στον νου σκασμένα λάστιχα κάτι τρύπιο και ακίνητο Ίσως να έμοιαζε κάπως έτσι αν της αφαιρούσαμε το άγχος αλλά η κα-τάθλιψη που εμποτίζεται από τρόμο δεν είναι επίπεδη ή ακίνητη (η ποιήτρια Μελίσσα Μπρό-ντερ τουίταρε κάποτε το εξής laquoΠοιος ηλίθιος το αποκάλεσε ldquoκατάθλιψηrdquo αντί για ldquoνυχτερίδες που κατοικούν στο στήθος μου και πιάνουν πο-

LOGOI NA ZEISindd 25 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

26

λύ χώρο υγ βλέπω μια σκιάrdquoraquo) Στα χειρότερά της εύχεσαι απεγνωσμένα να σου τύχαινε οποιο-δήποτε άλλο μαρτύριο οποιοσδήποτε φυσικός πόνος διότι ο ανθρώπινος νους δεν έχει όρια και τα βάσανά του ndashόποτε προκύπτουνndash μπορούν κατά τον ίδιο τρόπο να είναι απεριόριστα

Μπορεί να είσαι χαρούμενος καταθλιπτικός όπως μπορεί να είσαι νηφάλιος αλκοολικός

Δεν έχει πάντα φανερή αιτία

Επηρεάζει διάφορες κατηγορίες ανθρώπων ndashεκα-τομμυριούχους ανθρώπους με πλούσια μαλλιά με ευτυχισμένους γάμους ανθρώπους που μόλις πήραν προαγωγή που χορεύουν κλακέτες που ξέρουν κόλπα με χαρτιά ή γρατζουνάνε κιθάρες που δεν έχουν ακμή που διατυμπανίζουν την ευ-τυχία τους στις αναρτήσεις τους στο facebookndash ανθρώπους που με μια πρώτη ματιά δε φαίνεται να έχουν λόγους για να είναι δυστυχισμένοι

Παραμένει ένα μυστήριο ακόμη και για όσους πάσχουν από αυτή

LOGOI NA ZEISindd 26 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

27

Ωραία θέα

Ο ηλιΟΣ ΕΚΑιΓΕ Ο αέρας μύριζε πεύκο και ιώ-διο η θάλασσα ήταν εκεί ακριβώς κάτω από τον γκρεμό η άκρη του μονάχα λίγα βήματα παραπέρα Περίπου είκοσι υπολόγιζα Το μόνο μου σχέδιο ήταν να προχωρήσω είκοσι ένα βή-ματα προς εκείνη την κατεύθυνση

laquoθέλω να πεθάνωraquoΜια σαύρα εμφανίστηκε δίπλα στο πόδι μου

Μια αληθινή σαύρα Ήταν σαν να με έκριναν Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σαύρας είναι ότι δεν αυτοκτονεί η σαύρα ξέρει να επιβιώνει Της κόβεις την ουρά και μεγαλώνει καινούρια Δεν είναι κλαψιάρα Δεν πέφτει σε κατάθλιψη Απλώς συνεχίζει τη ζωή της όσο σκληρό και αφιλόξενο κι αν είναι το περιβάλλον Ήθελα

LOGOI NA ZEISindd 27 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

28

περισσότερο απrsquo οτιδήποτε άλλο στον κόσμο να γίνω σαν αυτή τη σαύρα

η βίλα βρισκόταν πίσω μου Το ομορφότερο μέρος όπου είχα ζήσει ποτέ μου Μπροστά μου η ομορφότερη θέα που είχα δει ποτέ μου η Με-σόγειος έλαμπε σαν τιρκουάζ τραπεζομάντιλο με διάσπαρτα διαμάντια στις άκρες της μια εντυπωσιακή ακτογραμμή με γκρεμούς από ασβεστόλιθο και μικρές σχεδόν ολόλευκες απρόσιτες αμμουδιές Ταιριάζει με την ερμηνεία που θα έδιναν σχεδόν όλοι στη λέξη laquoομορφιάraquo Και παρrsquo όλα αυτά ούτε η ωραιότερη θέα στον κόσμο δεν μπορούσε να με κάνει να μη θέλω νrsquo αυτοκτονήσω

Περίπου έναν χρόνο πριν ίσως και λίγο πε-ρισσότερο είχα μελετήσει αρκετά Μισέλ Φουκό για το μάστερ μου Είχα εμβαθύνει στην Ιστορία της τρέλας Στην ιδέα ότι πρέπει να αφήνουμε τον τρελό στην τρέλα του Ότι η κοινωνία φοβι-σμένη και αυταρχική κατατάσσει τους laquoδιαshyφορετικούςraquo στην κατηγορία των laquoαρρώστωνraquo Όμως αυτό που είχα ήταν όντως αρρώστια Δεν είχα απλώς παράλογες ιδέες Δεν ήμουν απλώς λιγάκι ιδιόρρυθμος Δεν ήταν απλώς ότι διάβα-ζα Μπόρχες ότι άκουγα Κάπτεν Μπίφχαρτ ότι

LOGOI NA ZEISindd 28 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

29

κάπνιζα πίπα ή ότι οραματιζόμουν θεόρατες σοκολάτες Μαρς Πονούσα Ένιωθα καλά και τώρα ξάφνου όχι Δεν ένιωθα καλά Άρα ήμουν άρρωστος Δεν είχε σημασία αν έφταιγε η κοι-νωνία ή η επιστήμη γιrsquo αυτό Απλούστατα δε γινόταν ndashδεν μπορούσαndash να νιώθω έτσι ούτε για ένα δευτερόλεπτο παραπάνω Έπρεπε να βρω τρόπο να δώσω ένα τέλος στη ζωή μου

θα το έκανα μόνος μου Όσο η κοπέλα μου βρισκόταν ανήξερη στη βίλα υποθέτοντας ότι είχα βγει μόνο για να πάρω λίγο αέρα

Περπατούσα και μέτραγα τα βήματά μου Έπειτα αδυνατώντας να συγκεντρωθώ έχασα τον λογαριασμό

laquoΜην κωλώνειςraquo επαναλάμβανα από μέσα μου Έτσι νομίζω τουλάχιστον laquoΜην κωλώνειςraquo

Κατάφερα να φτάσω ως την άκρη του γκρε-μού Μπορούσα να σταματήσω να νιώθω έτσι απλώς και μόνο κάνοντας ένα ακόμη βήμα Συ-γκριτικά με τον πόνο τού να μείνω ζωντανός ήταν ανεκδιήγητα απλό ένα και μόνο βήμα

Άκου Αν νομίζεις ότι οι καταθλιπτικοί θέλουν να είναι ευτυχισμένοι κάνεις λάθος Δεκάρα δε δίνουν για την ευτυχίαmiddot σκέτη πολυτέλεια Αυτό

LOGOI NA ZEISindd 29 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

30

που θέλουν είναι να μη νιώθουν πόνο Να δρα-πετεύσουν από ένα μυαλό που φλέγεται όπου οι σκέψεις λαμπαδιάζουν βγάζοντας καπνό όπως όταν καίμε τα παλιά μας υπάρχοντα Να είναι φυσιολογικοί Εναλλακτικά εφόσον η φυ-σιολογικότητα είναι αδύνατη να είναι άδειοι κενοί Και ο μόνος τρόπος για να μείνω κενός ήταν να σταματήσω να ζω Ένα μείον ένα μάς κάνει μηδέν

Στην πραγματικότητα όμως δεν ήταν εύκολη υπόθεση Το παράδοξο με την κατάθλιψη είναι ότι παρότι μπορεί να σκέφτεσαι περισσότερο την αυτοκτονία ο φόβος του θανάτου παραμένει ίδιος η μόνη διαφορά είναι ότι αυξάνεται ρα-γδαία ο πόνος που νιώθεις επειδή ζεις Άρα όταν μαθαίνεις ότι κάποιος αυτοκτόνησε είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο θάνατος του φαι-νόταν εξίσου τρομακτικός Δεν ήταν μια laquoεπιλο-γήraquo με την ηθική έννοια του όρου Το να ηθικο-λογείς γιrsquo αυτό σημαίνει ότι το παρερμηνεύεις

Στάθηκα εκεί για λίγο Προσπαθούσα να βρω το κουράγιο για να πεθάνω κι έπειτα προσπα-θούσα να βρω το κουράγιο για να συνεχίσω να υπάρχω Να ζω Ή να μη ζω Σrsquo εκείνο το ση-μείο ο θάνατος ήταν τόσο κοντά Μια στάλα

LOGOI NA ZEISindd 30 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

31

ακόμη τρόμος και η πλάστιγγα θα είχε γείρει Ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν να έκανα το επι-πλέον βήμα Σrsquo αυτό όμως όχι

Είχα έναν πατέρα μια μητέρα μια αδερφή και μια σύντροφο Αμέσως αμέσως να τέσσερις άνθρωποι που μrsquo αγαπούσαν Εκείνη τη στιγμή ευχόμουν σαν τρελός να μην είχα κανέναν Ούτε μία ψυχή η αγάπη με κρατούσε αιχμάλωτο εδώ Και δε γνώριζαν πώς ακριβώς ένιωθα τι συνέβαινε μες στο μυαλό μου Ίσως αν μπορού-σαν να μπουν μες στο μυαλό μου για δέκα λε-πτά να έλεγαν laquoΆμα είναι έτσι εντάξει Πρέ-πει να πηδήξεις Για κανένα λόγο δεν πρέπει να νιώθεις τόσο πόνο Τρέχα κλείσε τα μάτια και τελείωνε Διότι αν είχες πάρει φωτιά θα μπο-ρούσα να ρίξω μια κουβέρτα πάνω σου Οι φλό-γες όμως είναι αόρατες Δεν μπορούμε να κά-νουμε τίποτα Οπότε πήδα Ή δώσε μου ένα όπλο να σε πυροβολήσω εγώ Ευθανασίαraquo

Δεν πάει όμως έτσι Όταν έχεις κατάθλιψη ο πόνος σου είναι αόρατος

Για να είμαι ειλικρινής φοβόμουν κιόλας Τι θα γινόταν αν δεν πέθαινα Αν έμενα απλώς πα-ράλυτος παγιδευμένος ακίνητος σrsquo αυτή την κατάσταση για πάντα

LOGOI NA ZEISindd 31 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ

32

Πιστεύω ότι η ζωή πάντα μας δίνει λόγους για να μην πεθάνουμε αν την αφουγκραστούμε με αρκετή προσοχή Οι λόγοι αυτοί μπορεί να πηγάζουν από το παρελθόν ndashοι άνθρωποι που μας ανέθρεψαν ίσως αλλά και οι φίλοι ή οι ερα-στέςndash ή από το μέλλον οι ακυρωμένες πιθανό-τητες

Κι έτσι συνέχισα να ζω Επέστρεψα προς τη βίλα όπου κατέληξα να ξερνάω από την ένταση της όλης υπόθεσης

LOGOI NA ZEISindd 32 81216 602 μμ