Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο αναφοράς για τη γλώσσα: εκμάθηση, διδασκαλία, αξιολόγηση Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία Επιτροπή Παιδείας Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών, Στρασβούργο

Συμβούλιο της Ευρώπης

i

ii

Περιεχόμενα Εισαγωγικό σημείωμα Σημειώσεις για το χρήστη Σύνοψη 1. Το πολιτικό και εκπαιδευτικό περικείμενο του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου 1.1Τι είναι το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο; 1.2Φιλοδοξίες και στόχοι της γλωσσικής πολιτικής του Συμβουλίου της Ευρώπης 1.3Τι είναι η «πολλαπλογλωσσία»; 1.4Γιατί είναι απαραίτητο το ΚΕΠ; 1.5Για ποιες χρήσεις προορίζεται το ΚΕΠ; 1.6Ποια κριτήρια πρέπει να ικανοποιεί το ΚΕΠ; 2. Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε 2.1 Μια προσέγγιση με προσανατολισμό στη δράση 2.2 Κοινά Επίπεδα Αναφοράς στη γλωσσική επάρκεια 2.3 Εκμάθηση και διδασκαλία της γλώσσας 2.4 Γλωσσική αξιολόγηση 3. Κοινά Επίπεδα Αναφοράς 3.1 Κριτήρια για τους περιγραφητές των Κοινών Επιπέδων Αναφοράς 3.2 Τα Κοινά Επίπεδα Αναφοράς 3.3 Παρουσίαση των Κοινών Επιπέδων Αναφοράς 3.4 Ενδεικτικοί περιγραφητές 3.5 Η ευελιξία σε μια προσέγγιση με διακλαδώσεις 3.6 Συνοχή του περιεχομένου των Κοινών Επιπέδων Αναφοράς 3.7 Πώς διαβάζονται οι κλίμακες των ενδεικτικών περιγραφητών 3.8 Πώς χρησιμοποιούνται οι κλίμακες ενδεικτικών περιγραφητών της γλωσσικής ικανότητας 3.9 Επίπεδα γλωσσικής επάρκειας και βαθμοί επίδοσης 4. Η χρήση της γλώσσας και ο χρήστης/μαθητής της γλώσσας 4.1 Το περικείμενο της χρήσης της γλώσσας 4.2 Τα θέματα της επικοινωνίας 4.3 Επικοινωνιακά καθήκοντα και επικοινωνιακοί σκοποί 4.4 Επικοινωνιακές γλωσσικές δραστηριότητες και στρατηγικές 4.5 Επικοινωνιακές γλωσσικές διαδικασίες 4.6 Κείμενα

5. Οι ικανότητες του χρήστη/μαθητή 5.1 Γενικές ικανότητες

iii

5.2 Επικοινωνιακές γλωσσικές ικανότητες 6. Εκμάθηση και διδασκαλία της γλώσσας

6.1 Τι είναι αυτό που πρέπει να μάθουν ή να αποκτήσουν οι μαθητές; 6.2 Οι διαδικασίες εκμάθησης της γλώσσας 6.3 Τι μπορεί να κάνει ο κάθε τύπος χρήστη του πλαισίου για να διευκολύνει την εκμάθηση της γλώσσας; 6.4 Μερικές μεθοδολογικές επιλογές για την εκμάθηση και τη διδασκαλία των σύγχρονων γλωσσών 6.5 Λάθη και σφάλματα

7.Τα καθήκοντα και ο ρόλος τους στη διδασκαλία της γλώσσας

7.1 Περιγραφή των καθηκόντων 7.2 Εκτέλεση καθηκόντων 7.3 Η δυσκολία των καθηκόντων

8. Γλωσσική διαφοροποίηση και το αναλυτικό πρόγραμμα

8.1 Ορισμός και αρχική προσέγγιση 8.2 Επιλογές στο σχεδιασμό γενικού προγράμματος 8.3 Προς τα σενάρια αναλυτικών προγραμμάτων 8.4 Αξιολόγηση και σχολική, εξωσχολική και μετα-σχολική εκμάθηση

9. Αξιολόγηση

9.1 Εισαγωγή 9.2 Το Πλαίσιο ως μέσο αξιολόγησης 9.3 Tύποι αξιολόγησης 9.4 Η λειτουργική αξιολόγηση και ένα μετασύστημα

Γενική Βιβλιογραφία Παράρτημα Α: Ανάπτυξη περιγραφητών επάρκειας Παράρτημα Β: Οι ενδεικτικές κλίμακες των περιγραφητών Παράρτημα Γ: Οι κλίμακες DIALANG Παράρτημα Δ: Οι δηλώσεις «Μπορεί να κάνει» της ALTE Ευρετήριο

iv

Εισαγωγικό σημείωμα Αυτή η αναδιαρθρωμένη έκδοση του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου αναφοράς για τη γλωσσική εκμάθηση, διδασκαλία και αξιολόγηση αντιπροσωπεύει το τελευταίο στάδιο μιας διαδικασίας που ακολουθείται ενεργά από το 1971 και οφείλει πολλά στη συνεργασία πολλών μελών του διδακτικού κλάδου σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν. Το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνωρίζει με ευγνωμοσύνη τη συμβολή των παρακάτω: • Της ερευνητικής ομάδας Language Learning for European Citizenship («Γλωσσική

εκμάθηση για τους πολίτες της Ευρώπης»), όπου εκπροσωπούνται όλες οι χώρες μέλη του Συμβουλίου για την Πολιτιστική Συνεργασία (με τον Καναδά ως συμμετέχοντα παρατηρητή), για τη γενική εποπτεία της ανάπτυξης του Πλαισίου.

• Της ομάδας εργασίας, που συγκροτήθηκε από την ερευνητική ομάδα, με είκοσι αντιπροσώπους από χώρες μέλη που εκπροσωπούν όλες τις ενδιαφερόμενες διαφορετικές επαγγελματικές ομάδες, καθώς επίσης με αντιπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του προγράμματος LINGUA, για τις ανεκτίμητες συμβουλές τους και την επίβλεψη της έρευνας.

• Της συγγραφικής ομάδας, που συγκροτήθηκε από την ομάδα εργασίας, με την ακόλουθη δομή: ο Dr J. L. M. Trim (Διευθυντής του Ερευνητικού Προγράμματος), ο καθηγητής D. Coste (Ecole Normale Superieure de Fontenay/Saint Cloud, CREDIF, Γαλλία), ο Dr B. North (Eurocentres Foundation, Ελβετία) καθώς και ο κ. J. Shiels (Secretariat). Το Συμβούλιο της Ευρώπης εκφράζει τις ευχαριστίες του στα ιδρύματα που αναφέρθηκαν, επειδή κατέστησαν δυνατή τη συμβολή των συγκεκριμένων ειδικών στο σημαντικό αυτό έργο.

• Του Ελβετικού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, για την υποστήριξη που παρείχε στο έργο του Dr B. North και του καθηγητή G. Schneider (University of Fribourg) για τη ανάπτυξη και τη διαβάθμιση των περιγραφητών γλωσσικής επάρκειας για τα Κοινά Επίπεδα Αναφοράς.

• Του ιδρύματος Eurocentres, που προσέφερε την εμπειρία του σχετικά με τoν καθορισμό και τη διαβάθμιση επιπέδων γλωσσικής επάρκειας.

• Του U.S. National Foreign Languages Center, για τη χορήγηση υποτροφιών Mellon στον Dr Trim και στον Dr North, οι οποίες διευκόλυναν τη συνεισφορά τους.

• Των πολλών συναδέλφων και των διαφόρων ιδρυμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, που ανταποκρίθηκαν – συχνά με εξαιρετική φροντίδα και με συγκεκριμένες λεπτομέρειες – στην παράκληση για σχόλια και παρατηρήσεις σε πρώιμες εκδοχές του έργου.

Τα σχόλια και οι παρατηρήσεις που λάβαμε ως ανατροφοδότηση συμπεριλήφθηκαν στην αναθεώρηση του Πλαισίου και των Οδηγών για το Χρήστη πριν από την υιοθέτησή τους σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Η αναθεώρηση αυτή έγινε από τον Dr J. L. M. Trim και τον Dr B. North.

v

Σημειώσεις για το χρήστη Ο στόχος αυτών των σημειώσεων είναι να σας βοηθήσουν να χρησιμοποιήσετε πιο αποτελεσματικά το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τη γλωσσική εκμάθηση, διδασκαλία και αξιολόγηση, είτε ως μαθητής μιας γλώσσας, είτε ως μέλος ενός από τους κλάδους που ασχολούνται με τη γλωσσική διδασκαλία και αξιολόγηση. Οι σημειώσεις αυτές δεν αφορούν συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν οι διδάσκοντες, οι εξεταστές, οι συγγραφείς εγχειριδίων, οι επιμορφωτές των διδασκόντων, οι υπεύθυνοι εκπαίδευσης, κτλ. να χρησιμοποιήσουν το Πλαίσιο. Οι τρόποι αυτοί είναι το θέμα ειδικής καθοδήγησης που απευθύνεται στην κάθε συγκεκριμένη κατηγορία χρηστών και περιλαμβάνεται σε έναν πιο ολοκληρωμένο Οδηγό Χρήσης, που διατίθεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης και βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου1. Οι σημειώσεις αυτές έχουν την έννοια μιας πρώτης εισαγωγής στο Πλαίσιο που αφορά όλους τους χρήστες.

Μπορείτε, φυσικά, να χρησιμοποιήσετε το Πλαίσιο με όποιον τρόπο θέλετε, όπως συμβαίνει και με κάθε άλλη έκδοση. Ελπίζουμε πραγματικά πως σε κάποιους χρήστες θα δοθεί το ερέθισμα να το χρησιμοποιήσουν με τρόπους που δεν έχουμε προβλέψει.Το Πλαίσιο βέβαια, γράφτηκε με δύο βασικούς στόχους από την πλευρά μας: 1. Να ενθαρρύνει όσους εργάζονται με οποιαδήποτε ιδιότητα στο χώρο των γλωσσών,

συμπεριλαμβανομένων και των μαθητών, να αναλογιστούν ερωτήματα όπως τα ακόλουθα: • Τι ακριβώς κάνουμε όταν μιλάμε (ή γράφουμε) ο ένας στον άλλο; • Τι μας δίνει τη δυνατότητα να ενεργούμε με αυτόν τον τρόπο; • Πόσα από αυτά είναι νέες γνώσεις που πρέπει να αποκτήσουμε όταν προσπαθούμε

να χρησιμοποιήσουμε μια νέα γλώσσα; • Πώς θέτουμε τους στόχους μας και πώς σημειώνουμε πρόοδο στη διάρκεια της

διαδρομής από την απόλυτη άγνοια μέχρι την αποτελεσματική γνώση; • Με ποιον τρόπο μαθαίνουμε μια γλώσσα; • Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους να

μάθουν μια γλώσσα καλύτερα; 2. Να διευκολύνει τους επαγγελματίες του χώρου να ενημερώσουν τους συναδέλφους

τους και αυτούς με τους οποίους συναλλάσσονται σχετικά με (α) αυτό που επιθυμούν να καταφέρουν οι μαθητές με τη βοήθειά τους, καθώς και (β) το πώς θα επιδιώξουν την υλοποίηση των στόχων τους.

Ένα πράγμα πρέπει να ξεκαθαριστεί από την αρχή: ΔΕΝ έχουμε βάλει στόχο να πούμε στους επαγγελματίες του χώρου τι να κάνουν, ή πώς να το κάνουν. Θέτουμε ερωτήματα, αλλά δε δίνουμε απαντήσεις. Η αποστολή του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου δεν είναι να

1 Ο Οδηγός διατίθεται ήδη στην αγγλική και πρόκειται να κυκλοφορήσει και στην ελληνική από το ΚΕΓ.

vi

καταγράψει τους γενικούς στόχους που πρέπει να επιδιώξουν οι χρήστες ή τις μεθόδους που πρέπει να χρησιμοποιήσουν.

Αυτό δε σημαίνει ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης αδιαφορεί για αυτά τα ζητήματα. Πολλή σκέψη και δουλειά έχει αφιερωθεί στις αρχές και την πρακτική της γλωσσικής εκμάθησης, διδασκαλίας και αξιολόγησης επί χρόνια από τους συναδέλφους στις χώρες μέλη που συνεργάζονται στα Ερευνητικά Προγράμματα για τις Σύγχρονες Γλώσσες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Τις βασικές αρχές και τις πρακτικές τους συνέπειες θα τις βρείτε στο Κεφάλαιο 1. Θα δείτε ότι το Συμβούλιο επιδιώκει να βελτιώσει την ποιότητα της επικοινωνίας ανάμεσα σε ευρωπαίους πολίτες με διαφορετικό γλωσσικό και πολιτισμικό υπόβαθρο. Ο λόγος είναι ότι η καλύτερη επικοινωνία οδηγεί σε πιο ελεύθερη κινητικότητα και σε πιο άμεση επαφή, που με τη σειρά τους οδηγούν σε καλύτερη κατανόηση και στενότερη συνεργασία. Το Συμβούλιο επίσης υποστηρίζει μεθόδους εκμάθησης και διδασκαλίας που βοηθούν τους νέους ανθρώπους – αλλά και τους μεγαλύτερους σε ηλικία μαθητές – να διαμορφώσουν τις στάσεις, τις γνώσεις και τις δεξιότητες που τους χρειάζονται για να σκέφτονται και να ενεργούν πιο ανεξάρτητα, καθώς και για να γίνουν πιο υπεύθυνοι και πιο συνεργάσιμοι με τους άλλους. Με αυτήν την έννοια, το έργο αυτό συμβάλλει και στην προώθηση της δημοκρατίας.

Με δεδομένους αυτούς τους θεμελιώδεις στόχους, το Συμβούλιο ενθαρρύνει όσους ασχολούνται με την οργάνωση της γλωσσικής εκμάθησης να βασίσουν τη δουλειά τους πάνω στις ανάγκες, τα κίνητρα, τα χαρακτηριστικά και τα διαθέσιμα μέσα των μαθητών. Αυτό σημαίνει να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως τα ακόλουθα: • Τι θα χρειαστεί να κάνουν οι μαθητές με τη γλώσσα; • Τι χρειάζεται να μάθουν προκειμένου να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα

για να επιτύχουν αυτούς τους στόχους; • Τι τους κάνει να θέλουν να μάθουν; • Τι είδους άτομα είναι (ηλικία, φύλο, κοινωνικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο κτλ.); • Τι γνώσεις, τι δεξιότητες και τι εμπειρία διαθέτουν αυτοί που τους διδάσκουν; • Τι προσβάσεις έχουν σε διδακτικά εγχειρίδια και έργα αναφοράς (λεξικά, γραμματικές,

κτλ.), οπτικο-ακουστικά βοηθήματα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και λογισμικό, κτλ.; • Πόσο χρόνο έχουν (ή έχουν τη διάθεση ή τη δυνατότητα) να αφιερώσουν; Με βάση αυτή την ανάλυση της κατάστασης της εκμάθησης/διδασκαλίας, θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό να οριστούν, ξεκάθαρα και ρητά, οι γενικοί στόχοι που είναι αξιόλογοι από την άποψη των αναγκών των μαθητών και ρεαλιστικοί από την άποψη των χαρακτηριστικών τους και των μέσων που διαθέτουν. Είναι πολλοί οι εμπλεκόμενοι στην οργανωμένη γλωσσική εκμάθηση, όχι μόνο οι διδάσκοντες και οι μαθητές στην τάξη, αλλά επίσης οι εκπαιδευτικές αρχές, οι εξεταστές, οι συγγραφείς διδακτικών εγχειριδίων και οι εκδότες, κτλ. Αν συμφωνούν ως προς τους στόχους, μπορούν να εργαστούν με συνοχή, ακόμα και αν το έργο του καθενός είναι εντελώς ξεχωριστό, έτσι ώστε να βοηθήσουν τους μαθητές να επιτύχουν τους στόχους τους. Είναι επίσης σε θέση να ξεκαθαρίσουν τους δικούς τους στόχους και μεθόδους, προς όφελος αυτών που χρησιμοποιούν τα προϊόντα της δουλειάς τους.

Όπως εξηγούμε στο Κεφάλαιο 1, αυτός είναι ο λόγος που αναπτύχθηκε το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο αναφοράς. Για να επιτελέσει αυτήν τη λειτουργία πρέπει να ικανοποιεί συγκεκριμένα κριτήρια: Πρέπει να είναι περιεκτικό, διαφανές και συνεκτικό.

Τα κριτήρια αυτά παρουσιάζονται και εξηγούνται στο Κεφάλαιο 1. Ίσως είναι χρήσιμα λίγα λόγια για το «περιεκτικό». Η σημασία του είναι απλώς ότι πρέπει να

vii

μπορείτε να βρείτε μέσα στο Πλαίσιο όλα όσα χρειάζεστε για να περιγράψετε τους στόχους, τις μεθόδους και τα προϊόντα σας. Το σύστημα παραμέτρων, κατηγοριών και παραδειγμάτων που εξηγείται στο Κεφάλαιο 2 (πιο συνοπτικά στην αρχή του κεφαλαίου μέσα σε περίγραμμα) και παρουσιάζεται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στα Κεφάλαια 4 και 5 έχει σκοπό να δώσει μια ξεκάθαρη εικόνα των ικανοτήτων (γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων) τις οποίες αναπτύσσουν οι χρήστες της γλώσσας κατά την εμπειρία τους από τη χρήση της γλώσσας και οι οποίες τους επιτρέπουν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της επικοινωνίας που υπερβαίνει τα γλωσσικά και πολιτισμικά σύνορα (δηλαδή να επιτελούν επικοινωνιακά καθήκοντα και δραστηριότητες μέσα στα ποικίλα περικείμενα της κοινωνικής ζωής με τις συνθήκες και τους περιορισμούς του καθενός). Τα Κοινά Επίπεδα Αναφοράς που παρουσιάζονται στο Κεφάλαιο 3 προσφέρουν ένα μέσο καταγραφής της προόδου καθώς οι μαθητές αναπτύσσουν την επάρκειά τους, το οποίο διατρέχει τις παραμέτρους του περιγραφικού σχήματος.

Αν δεχτούμε ότι ο στόχος της διδασκαλίας της γλώσσας είναι να καταστήσει τους μαθητές ικανούς και επαρκείς χρήστες της συγκεκριμένης γλώσσας, το σύστημα πρέπει να σας δίνει τη δυνατότητα να καθορίσετε και να περιγράψετε τους δικούς σας στόχους με σαφήνεια και πληρότητα. Είναι πιθανό να ανακαλύψετε ότι το σύστημα αυτό περιλαμβάνει περισσότερα από όσα εσείς προσωπικά χρειάζεστε. Από το Κεφάλαιο 4 και μετά θα βρείτε σύνολα ερωτήσεων στο τέλος κάθε τμήματος, που σας καλούν να εξετάσετε αν το τμήμα είναι συναφές με τους στόχους σας και με τα ζητήματα που σας αφορούν, και αν ναι, με ποιον τρόπο. Μπορεί να αποφασίσετε ότι δεν είναι συναφές, ενδεχομένως επειδή δεν είναι κατάλληλο για τους μαθητές που έχετε υπόψη, ή ότι, παρόλο που θα τους ήταν χρήσιμο, δεν αποτελεί προτεραιότητα λόγω των περιορισμών που θέτει ο χρόνος και τα άλλα διαθέσιμα μέσα. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορείτε να αγνοήσετε το τμήμα αυτό. Αν όμως είναι συναφές (και ίσως αυτό φανεί αν το δείτε μέσα στο περικείμενο), τα Κεφάλαια 4 και 5 του Πλαισίου θα σας δώσουν ονόματα για τις βασικές παραμέτρους και κατηγορίες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε, καθώς και κάποια παραδείγματα.

Ούτε οι κατηγορίες ούτε τα παραδείγματα δε θεωρούμε πως είναι εξαντλητικά. Αν θέλετε να περιγράψετε μια εξειδικευμένη περιοχή, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να δημιουργήσετε υπο-κατηγορίες της παρούσας κατάταξης. Τα παραδείγματα είναι απλώς ενδεικτικά. Μπορεί κάλλιστα να θέλετε να κρατήσετε κάποια, να απορρίψετε κάποια άλλα, και να προσθέσετε κάποια δικά σας. Πρέπει να νιώθετε απόλυτη ελευθερία σε μια τέτοια περίπτωση, εφόσον εσείς οι ίδιοι πρέπει να αποφασίσετε σχετικά με τους στόχους σας και το προϊόν σας. Να θυμάστε ότι κάτι που εσείς μπορεί να μη θεωρήσετε απαραίτητο έχει τη θέση του στο Πλαίσιο, επειδή κάποιος άλλος, με διαφορετικό υπόβαθρο, που δουλεύει σε διαφορετικές συνθήκες και που είναι υπεύθυνος για διαφορετικούς μαθητές, μπορεί να το θεωρήσει ουσιώδες. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, των «συνθηκών και περιορισμών», κάποιος που διδάσκει σε σχολείο μπορεί να μην ασχοληθεί καθόλου με το επίπεδο του θορύβου, ενώ αν κάποιος που εκπαιδεύει πιλότους αεροσκαφών δεν τους εκπαιδεύσει να αναγνωρίζουν αριθμούς με επιτυχία 100% μέσα στη φοβερά θορυβώδη επικοινωνία εδάφους-αέρα, μπορεί να καταδικάσει τους μαθητές του και τους επιβάτες τους σε θάνατο! Από την άλλη πλευρά, οι επιπλέον κατηγορίες και το γλωσσικό υλικό που ενδεχομένως θα κρίνετε απαραίτητο πως πρέπει να προσθέσετε, μπορεί κάλλιστα να θεωρηθούν χρήσιμα από άλλους χρήστες. Για το λόγο αυτό, το σύστημα ταξινόμησης που παρουσιάζεται στα Κεφάλαια 4 και 5 του Πλαισίου δε θεωρείται κλειστό σύστημα, αλλά ανοιχτό για περαιτέρω ανάπτυξη υπό το πρίσμα της εμπειρίας.

Η αρχή αυτή ισχύει επίσης και για την περιγραφή των επιπέδων γλωσσομάθειας. Το Κεφάλαιο 3 ξεκαθαρίζει ότι ο αριθμός των επιπέδων που ένας συγκεκριμένος χρήστης

viii

επιθυμεί να διακρίνει καθορίζεται από το λόγο που οδηγεί σε αυτή τη διάκριση, από τη χρήση που πρόκειται να γίνει των πληροφοριών που θα προκύψουν. Τα επίπεδα, όπως οι οντότητες, δεν πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέραν του αναγκαίου! Η αρχή των «υπερκειμενικών» διακλαδώσεων, που παρουσιάζεται στο τμήμα 3.4, επιτρέπει στους επαγγελματίες του χώρου να καθιερώσουν επίπεδα με κυμαινόμενο εύρος (ευρύτερα ή στενότερα) ανάλογα με τις ανάγκες τους να κάνουν περισσότερο ή λιγότερο λεπτές διακρίσεις μεταξύ των μελών κάποιου μαθητικού πληθυσμού. Φυσικά, είναι επίσης δυνατό (ακόμα και συνηθισμένο) να διακρίνουμε μεταξύ στόχων με βάση τα επίπεδα και μεταξύ επιτεύξεων αυτών των στόχων με βάση τους βαθμούς.

Το πλαίσιο των έξι επιπέδων που χρησιμοποιείται από την αρχή ως το τέλος του έργου βασίζεται στη συνήθη πρακτική πολλών δημόσιων εξεταστικών αρχών. Οι προτεινόμενοι περιγραφητές βασίζονται σε εκείνους που «θεωρήθηκαν διαφανείς, χρήσιμοι και συναφείς από ομάδες διδασκόντων (τόσο φυσικών όσο και μη φυσικών ομιλητών), που προέρχονται από ποικίλους τομείς εκπαίδευσης, με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από την άποψη της γλωσσικής εκπαίδευσης και της διδακτικής εμπειρίας» (βλ. τμήμα 3.4). Παρουσιάζονται πάντως ως συστάσεις (και σε καμία περίπτωση δεν είναι υποχρεωτική η υιοθέτησή τους), «ως βάση για σκέψη, για συζήτηση και για περαιτέρω δράση… Ο σκοπός των παραδειγμάτων είναι να παράσχουν νέες δυνατότητες, όχι να προεξοφλήσουν αποφάσεις» (ό.π.). Είναι όμως ήδη ξεκάθαρο ότι ένα σύνολο Κοινών Επιπέδων Αναφοράς ως εργαλείο βαθμονόμησης είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο από επαγγελματίες όλων των ειδικοτήτων, που, όπως συμβαίνει και σε πολλούς άλλους χώρους, θεωρούν ιδιαίτερο πλεονέκτημα το να δουλεύουν με σταθερά, αποδεκτά πρότυπα μέτρησης και διάταξης.

Με την ιδιότητά σας του χρήστη, σας καλούμε να χρησιμοποιήσετε το σύστημα διαβάθμισης και τους αντίστοιχους περιγραφητές με κριτικό πνεύμα. Το Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών του Συμβουλίου της Ευρώπης θα χαρεί να λάβει κάποια αναφορά της εμπειρίας σας από τη χρήση τους. Παρακαλούμε επίσης να προσέξετε ότι προσφέρονται κλίμακες όχι μόνο μιας σφαιρικής επάρκειας, αλλά και πολλών από τις παραμέτρους της γλωσσικής επάρκειας που παρουσιάζονται λεπτομερώς στα Κεφάλαια 4 και 5. Είναι έτσι δυνατό να καθοριστούν διαφοροποιημένα προφίλ χαρακτηριστικών για συγκεκριμένους μαθητές ή ομάδες μαθητών.

Στο Κεφάλαιο 6 ασχολούμαστε με ζητήματα μεθόδου. Πώς μαθαίνουμε ή κατακτούμε μια νέα γλώσσα; Τι μπορούμε να κάνουμε για να διευκολύνουμε αυτή τη διαδικασία εκμάθησης ή κατάκτησης; Και πάλι ο σκοπός του Πλαισίου εδώ δεν είναι να καθορίσει ή έστω να υποδείξει κάποια συγκεκριμένη μέθοδο, αλλά να παρουσιάσει επιλογές, προσκαλώντας σας να αναλογιστείτε τη σημερινή σας πρακτική, να πάρετε ανάλογες αποφάσεις και να περιγράψετε τι ακριβώς κάνετε. Σας ενθαρρύνουμε ασφαλώς να λάβετε υπόψη σας τις Συστάσεις της Επιτροπής των Υπουργών καθώς θα εξετάζετε τους δικούς σας στόχους και φιλοδοξίες, αλλά ο σκοπός του Πλαισίου είναι να σας βοηθήσει να αποφασίσετε μόνοι σας. Το Κεφάλαιο 7 είναι αφιερωμένο σε μια πιο λεπτομερή εξέταση του ρόλου των καθηκόντων στη γλωσσική εκμάθηση και διδασκαλία, καθώς πρόκειται για μια από τις κυριότερες περιοχές που εξελίχθηκαν τα τελευταία χρόνια.

Στο Κεφάλαιο 8 συζητούνται οι αρχές του σχεδιασμού προγραμμάτων σπουδών που αφορούν τη διαφοροποίηση των στόχων της γλωσσικής εκμάθησης, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της ανάπτυξης μιας πολλαπλο-γλωσσικής και πολλαπλο-πολιτισμικής ικανότητας του ατόμου, έτσι ώστε να αντεπεξέρχεται στις επικοινωνιακές απαιτήσεις της ζωής σε μια Ευρώπη πολυ-γλωσσική και πολυ-πολιτισμική. Το κεφάλαιο αξίζει να μελετηθεί με προσοχή από όσους συντάσσουν προγράμματα σπουδών τα οποία καλύπτουν πολλές

ix

γλώσσες και αναλογίζονται τις διαθέσιμες επιλογές αναζητώντας τον καλύτερο τρόπο κατανομής των διαθέσιμων μέσων στις ποικίλες κατηγορίες μαθητών.

Τέλος, το Κεφάλαιο 9 περνά σε ζητήματα αξιολόγησης, εξηγώντας τη συνάφεια του Πλαισίου με την αξιολόγηση της γλωσσικής επάρκειας και επίδοσης, και στη συνέχεια με τα κριτήρια αξιολόγησης και τις διαφορετικές προσεγγίσεις της διαδικασίας της αξιολόγησης.

Τα παραρτήματα ασχολούνται με κάποιες επιπλέον πτυχές της διαβάθμισης που μπορεί να φανούν χρήσιμες στους ενδιαφερόμενους χρήστες. Το Παράρτημα Α ασχολείται με κάποια γενικά και θεωρητικά ζητήματα προς όφελος των χρηστών που επιθυμούν να αναπτύξουν κλίμακες ειδικά προσαρμοσμένες σε ένα συγκεκριμένο μαθητικό πληθυσμό. Το Παράρτημα Β παρέχει πληροφορίες σχετικά με το ελβετικό ερευνητικό πρόγραμμα που δημιούργησε τους περιγραφητές της διαβάθμισης που χρησιμοποιούνται στο Πλαίσιο. Τα Παραρτήματα Γ και Δ παρουσιάζουν κλίμακες που δημιουργήθηκαν από άλλους φορείς, και συγκεκριμένα το Σύστημα Γλωσσικής Αξιολόγησης DIALANG και τις κλίμακες «Μπορεί να κάνει» της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Εξεταστών Γλωσσών (Association of Language Testers in Europe – ALTE).

x

Σύνοψη Κεφάλαιο 1 ορίζει τους σκοπούς, τους γενικούς στόχους και τις λειτουργίες του

προτεινόμενου Πλαισίου υπό το πρίσμα της συνολικής γλωσσικής πολιτικής του Συμβουλίου της Ευρώπης και πιο συγκεκριμένα της προώθησης της πολλαπλογλωσσίας ως απάντησης στη γλωσσική και πολιτισμική ποικιλότητα της Ευρώπης. Στη συνέχεια παρουσιάζει τα κριτήρια που θα πρέπει να πληροί το Πλαίσιο.

Κεφάλαιο 2 εξηγεί την προσέγγιση που υιοθετήθηκε. Το περιγραφικό σύστημα βασίζεται σε μια ανάλυση της χρήσης της γλώσσας από την άποψη των στρατηγικών που χρησιμοποιούν οι μαθητές για να ενεργοποιήσουν τις γενικές και τις επικοινωνιακές ικανότητες έτσι ώστε να διεκπεραιώνουν τις δραστηριότητες και τις διαδικασίες που εμπλέκονται στην παραγωγή και κατανόηση των κειμένων και στη δόμηση συνεχούς λόγου που αφορά συγκεκριμένα θέματα, που τους επιτρέπουν να εκτελούν τα καθήκοντα που αντιμετωπίζουν στις δεδομένες συνθήκες και με τους περιορισμούς των περιστάσεων οι οποίες προκύπτουν στα ποικίλα πεδία της κοινωνικής ύπαρξης. Οι λέξεις με πλάγια στοιχεία δηλώνουν τις παραμέτρους για την περιγραφή της χρήσης της γλώσσας και της ικανότητας του χρήστη/μαθητή να χρησιμοποιεί τη γλώσσα.

Κεφάλαιο 3 παρουσιάζει τα Κοινά Επίπεδα Αναφοράς. Η πρόοδος της εκμάθησης της γλώσσας ως προς τις παραμέτρους του περιγραφικού συστήματος μπορεί να βαθμονομηθεί προς μια ευέλικτη ακολουθία επιπέδων γλωσσομάθειας που ορίζονται από κατάλληλους περιγραφητές. Ο μηχανισμός αυτός πρέπει να είναι αρκετά πλούσιος ώστε να ικανοποιεί το σύνολο των αναγκών των μαθητών και, επομένως, όλους τους στόχους που μπορεί να επιδιώκουν οι διαφορετικοί φορείς εκπαίδευσης, ή που απαιτούνται σε εξετάσεις πιστοποίησης γλωσσομάθειας.

Κεφάλαιο 4 Καθορίζει αρκετά λεπτομερώς (αλλά όχι εξαντλητικά ή οριστικά) τις κατηγορίες (διαβαθμισμένες όπου είναι δυνατό) οι οποίες απαιτούνται για την περιγραφή της χρήσης της γλώσσας και του χρήστη/μαθητή της γλώσσας σύμφωνα με τις παραμέτρους που καθορίστηκαν, έτσι ώστε να καλύπτονται: τα πεδία και οι περιστάσεις που συγκροτούν το περικείμενο της χρήσης της γλώσσας· τα θέματα, τα καθήκοντα και οι σκοποί της επικοινωνίας· οι επικοινωνιακές δραστηριότητες, στρατηγικές και διαδικασίες· και το κείμενο· ειδικότερα σε σχέση με τις δραστηριότητες και τα μέσα.

Κεφάλαιο 5 κατηγοριοποιεί λεπτομερώς τις γενικές και τις επικοινωνιακές ικανότητες του χρήστη/μαθητή, διαβαθμισμένες όπου είναι δυνατό.

Κεφάλαιο 6 εξετάζει τις διαδικασίες της γλωσσικής εκμάθησης και διδασκαλίας, συζητώντας τη σχέση μεταξύ κατάκτησης και εκμάθησης, τη φύση και την ανάπτυξη της πολλαπλογλωσσικής ικανότητας, καθώς επίσης και τις

xi

μεθοδολογικές επιλογές γενικού ή πιο συγκεκριμένου τύπου, σε σχέση με τις κατηγορίες που παρουσιάζονται στα Κεφάλαια 3 και 4.

Κεφάλαιο 7 εξετάζει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια το ρόλο των καθηκόντων στη γλωσσική εκμάθηση και διδασκαλία.

Κεφάλαιο 8 ασχολείται με τις επιπτώσεις της γλωσσικής ποικιλότητας στο σχεδιασμό του αναλυτικού προγράμματος και εξετάζει ζητήματα όπως: πολλαπλογλωσσία και πολλαπλοπολιτισμικότητα· διαφοροποιημένοι γενικοί στόχοι εκμάθησης· αρχές σχεδιασμού αναλυτικού προγράμματος· σενάρια αναλυτικών προγραμμάτων· δια βίου γλωσσική εκμάθηση· τμηματικότητα και επιμέρους ικανότητες.

Κεφάλαιο 9 εξετάζει τους ποικίλους σκοπούς της αξιολόγησης και τους αντίστοιχους τύπους αξιολόγησης, υπό το πρίσμα της ανάγκης συμβιβασμού των ανταγωνιστικών κριτηρίων της περιεκτικότητας, της ακρίβειας και της λειτουργικότητας.

Η Γενική Βιβλιογραφία περιλαμβάνει μια επιλογή βιβλίων και άρθρων που οι χρήστες του Πλαισίου μπορεί να θέλουν να συμβουλευτούν για να εμβαθύνουν στα ζητήματα που αναπτύσσονται στο Πλαίσιο. Η βιβλιογραφία περιλαμβάνει το συναφές υλικό του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς και άλλες εκδόσεις.

Το Παράρτημα Α εξετάζει την ανάπτυξη των περιγραφητών της γλωσσικής επάρκειας. Εξηγούνται οι μέθοδοι και τα κριτήρια διαβάθμισης, καθώς και οι απαιτήσεις για τη διατύπωση περιγραφητών ως προς τις παραμέτρους και τις κατηγορίες που έχουν παρουσιαστεί σε άλλα σημεία του Πλαισίου.

Το Παράρτημα Β είναι μια επισκόπηση του ελβετικού ερευνητικού προγράμματος που ανέπτυξε και διαβάθμισε τους ενδεικτικούς περιγραφητές. Οι ενδεικτικές κλίμακες του κειμένου παρατίθενται με παραπομπές στον αριθμό της αντίστοιχης σελίδας.

Το Παράρτημα Γ περιέχει τους περιγραφητές για την αυτο-αξιολόγηση σε μια σειρά επιπέδων που υιοθετήθηκε από το πρόγραμμα DIALANG της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για χρήση στο διαδίκτυο.

Το Παράρτημα Δ περιέχει τις περιγραφές του τύπου «Μπορεί να κάνει» της σειράς επιπέδων που δημιουργήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση Εξεταστών Γλωσσών (Association of Language Testers in Europe – ALTΕ).

xii

Πρόλογος των επιμελητών της ελληνικής έκδοσης Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς αποτελεί και στην Ελλάδα – ήδη πριν από την ελληνική έκδοσή του – ένα έργο αναφοράς για όσους εμπλέκονται στη διδασκαλία και στην αξιολόγηση της ξένης γλώσσας. Η ευρύτητα πνεύματος, η διαφάνεια, η έλλειψη δογματισμού και η συνακόλουθη προσαρμοστικότητά του σε κάθε είδους μαθησιακή περίσταση αποτελούν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Πλαισίου, που ερμηνεύουν την ευρεία διάδοση και χρήση των κατηγοριών του. Ταυτόχρονα, τα χαρακτηριστικά αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη διάθεσης ολόκληρου του έργου στην ελληνική, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Το έργο της μετάφρασης και της προσαρμογής του κειμένου στην ελληνική δεν ήταν πάντα απλή ή εύκολη υπόθεση: το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο είναι ιδιαίτερα πυκνό, ενώ είναι συχνή η εισαγωγή νέων όρων ή ο επαναπροσδιορισμός του περιεχομένου άλλων που ήταν ήδη σε χρήση στο χώρο της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας ή και των συγγενών της επιστημονικών κλάδων. Πολύτιμες πληροφορίες για την απόδοση και το περιεχόμενο των όρων αυτών – καθώς και πολλές ιδέες για την αξιοποίησή τους στη διδασκαλία και την αξιολόγηση της ξένης γλώσσας – μπορεί κανείς να βρει στο έργο (το σχετικό με το Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας) των συναδέλφων Βασιλικής Δενδρινού και Αντώνη Τσοπάνογλου. Η ορολογία που υιοθετήσαμε εδώ, σε αρκετές περιπτώσεις, δεν συγκλίνει με τη δική τους. Έχουμε ωστόσο την πεποίθηση ότι η πρακτική μας αυτή δεν οδηγεί σε παρανοήσεις. Άλλωστε, το Πλαίσιο είναι αρκετά ευέλικτο ώστε να επιτρέπει διαφορετικές ερμηνείες ακόμα και των ίδιων κατηγοριών και παραμέτρων του, ανάλογα με τα δεδομένα κάθε περίστασης και σύμφωνα με τη σχετική έμφαση σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Όπως και οι συγγραφείς του Πλαισίου, καλούμε και εμείς τους χρήστες της ελληνικής εκδοχής να μας γνωστοποιήσουν τα σχόλιά τους από την ανάγνωση του κειμένου και από τις σχετικές εμπειρίες εφαρμογής των επιμέρους προτάσεων. Ευχαριστούμε το Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών του Συμβουλίου της Ευρώπης που μας εμπιστεύτηκε την ευθύνη της ελληνικής εκδοχής του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς· τους φορείς DIALANG και ALTE για τη συναίνεσή τους να μεταφρασθούν και να περιληφθούν στην ελληνική έκδοση τα παραρτήματα Γ και Δ αντίστοιχα που τους αφορούν· το Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που ανέλαβε μέρος του κόστους του όλου εγχειρήματος και ενέκρινε την εκπόνηση του σχετικού προγράμματος από το Τμήμα Στήριξης και Προβολής της Ελληνικής Γλώσσας· τέλος τους συναδέλφους που συνεργάστηκαν για την παρούσα έκδοση, αναλαμβάνοντας τη μετάφραση (Ιόλη Χαρατσάρη και Αθανάσιος Τσαγγαλίδης), τη φιλολογική επιμέλεια (Αναστάσιος Τσαγγαλίδης και Αθανάσιος Παπαθεοδώρου) και την επιμέλεια της μετάφρασης (Στάθης Ευσταθιάδης, Αναστάσιος Τσαγγαλίδης και Άννα Κοκκινίδου). Σε όλους τους παραπάνω φορείς και συνεργάτες ανήκουν θερμές ευχαριστίες για τη συμβολή τους στην ολοκλήρωση του έργου. Όποιες αβλεψίες, ατέλειες και παραλείψεις υπάρχουν, ενδεχομένως, ακόμη στο κείμενο, αποτελούν αποκλειστική μας ευθύνη. Στάθης Ευσταθιάδης Ομότ.Καθηγητής Α.Π.Θ Επιστημονικός Υπεύθυνος Διευθυντής του Τμήματος Στήριξης και Προβολής της Ελληνικής Γλώσσας

Αναστάσιος Τσαγγαλίδης Επίκουρος Καθηγητής Τομέας Γλωσσολογίας Τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

1 Το πολιτικό και εκπαιδευτικό περικείμενο του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου

1.1 Τι είναι το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο; Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο παρέχει μια κοινή βάση για την ανάπτυξη προγραμμάτων διδασκαλίας γλωσσικών μαθημάτων, οδηγιών για τη σύνταξη σχετικών προγραμμάτων σπουδών, εξετάσεων, διδακτικών εγχειριδίων, κτλ. για ολόκληρη την Ευρώπη. Περιγράφει με περιεκτικό τρόπο τι πρέπει να μάθει να κάνει ο μαθητής μιας ξένης γλώσσας για να χρησιμοποιήσει μια γλώσσα για επικοινωνία, καθώς και ποιες γνώσεις και δεξιότητες πρέπει να αναπτύξει ώστε να μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά. Η περιγραφή καλύπτει επίσης και το πολιτισμικό περικείμενο, στο οποίο εντάσσεται η γλώσσα. Το Πλαίσιο επίσης καθορίζει επίπεδα γλωσσομάθειας τα οποία καθιστούν δυνατή τη μέτρηση της προόδου των μαθητών σε κάθε στάδιο της εκμάθησης και σε όλη τους τη ζωή.

Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο αποβλέπει στην υπέρβαση των εμποδίων στην επικοινωνία μεταξύ των ειδικών που εργάζονται στον τομέα των σύγχρονων γλωσσών, τα οποία προκύπτουν από τα διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης. Παρέχει στους υπεύθυνους εκπαίδευσης, στους σχεδιαστές μαθημάτων, στους διδάσκοντες, στους επιμορφωτές των διδασκόντων και στις εξεταστικές αρχές τα μέσα για να αναλογιστούν την τρέχουσα πρακτική προσέγγισή τους, με σκοπό να καθορίσουν και να συντονίσουν τις προσπάθειές τους και με σκοπό να εξασφαλιστεί η ανταπόκρισή τους στις πραγματικές ανάγκες των μαθητών για τους οποίους είναι υπεύθυνοι.

Με την παροχή μιας κοινής βάσης για τη ρητή περιγραφή των στόχων, του περιεχομένου και των μεθόδων, το Πλαίσιο θα ενισχύσει τη διαφάνεια των μαθημάτων, των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας και των τίτλων γλωσσομάθειας, προωθώντας έτσι τη διεθνή συνεργασία στον τομέα των σύγχρονων γλωσσών. Η θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων για την περιγραφή της γλωσσικής επάρκειας θα διευκολύνει την αμοιβαία αναγνώριση των τίτλων γλωσσομάθειας που απονέμονται σε διαφορετικά εκπαιδευτικά πλαίσια και συνακόλουθα θα βοηθήσει την κινητικότητα στην Ευρώπη.

Ο ταξινομητικός χαρακτήρας του Πλαισίου αναπόφευκτα σημαίνει ότι προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης γλώσσας διασπώντας τη γλωσσική ικανότητα σε ξεχωριστούς τομείς. Στην προσπάθειά μας αυτή ερχόμαστε αντιμέτωποι με αρκετά σημαντικά ψυχολογικά και παιδαγωγικά προβλήματα. Η επικοινωνία αφορά τον άνθρωπο συνολικά. Οι ικανότητες που διαχωρίζονται και κατηγοριοποιούνται παρακάτω διαπλέκονται με σύνθετους τρόπους κατά την ανάπτυξη της κάθε μίας, μοναδικής ανθρώπινης προσωπικότητας. Κάθε άτομο, ως κοινωνικός παράγοντας, δημιουργεί σχέσεις με ένα διευρυνόμενο σύμπλεγμα επικαλυπτόμενων κοινωνικών ομάδων που όλες μαζί καθορίζουν την ταυτότητά του. Στο πλαίσιο μιας διαπολιτισμικής προσέγγισης, τίθεται ως κεντρικός στόχος της γλωσσικής εκπαίδευσης η προώθηση της καλύτερης δυνατής ανάπτυξης της συνολικής προσωπικότητας του μαθητή, καθώς και η έννοια της ταυτότητας του που είναι αναπόσπαστη από την εμπειρία της διαφορετικότητας του «άλλου» στη γλώσσα και τον πολιτισμό.

Το Πλαίσιο περιλαμβάνει την περιγραφή των διαφόρων περιπτώσεων «επιμέρους» γλωσσομάθειας, που είναι κατάλληλη όταν απαιτείται μόνο μια πιο περιορισμένη γνώση της γλώσσας (π.χ. μόνο για κατανόηση και όχι για παραγωγή λόγου), ή όταν διατίθεται

1

περιορισμένος χρόνος για την εκμάθηση μιας τρίτης ή τέταρτης γλώσσας και στοχεύουμε, για παράδειγμα, στις δεξιότητες αναγνώρισης παρά στις δεξιότητες ανάκλησης με απώτερο σκοπό την επίτευξη πιο χρήσιμων αποτελεσμάτων. Η επίσημη αναγνώριση τέτοιων ικανοτήτων θα βοηθήσει στην προώθηση της πολλαπλογλωσσίας μέσω της εκμάθησης μιας μεγαλύτερης ποικιλίας ευρωπαϊκών γλωσσών. 1.2 Φιλοδοξίες και στόχοι της γλωσσικής πολιτικής του Συμβουλίου της Ευρώπης Το ΚΕΠ εξυπηρετεί το γενικότερο στόχο του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπως ορίζεται στις Συστάσεις R (82) 18 και R (98) 6 της Επιτροπής των Υπουργών: «να επιτύχει μεγαλύτερη ενότητα ανάμεσα στα μέλη του» και να επιδιώξει αυτόν το στόχο «με την υιοθέτηση κοινής δράσης στον τομέα του πολιτισμού».

Το έργο του Συμβουλίου Πολιτιστικής Συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, που αφορά τις σύγχρονες γλώσσες, αντλεί τη συνοχή και τη συνέχειά του από την προσήλωσή του σε τρεις βασικές αρχές που τίθενται στο προοίμιο της Σύστασης (82) 18 της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης:

• ότι η πλούσια κληρονομιά των ποικίλων γλωσσών και πολιτισμών στην Ευρώπη είναι ένα πολύτιμο κοινό αγαθό που πρέπει να προστατευθεί και να αναπτυχθεί, και ότι χρειάζεται μια σημαντική εκπαιδευτική προσπάθεια για τη μετατροπή αυτής της ποικιλότητας από εμπόδιο στην επικοινωνία σε πηγή αμοιβαίου εμπλουτισμού και κατανόησης·

• ότι μόνο μέσα από την καλύτερη γνώση των ευρωπαϊκών σύγχρονων γλωσσών θα είναι δυνατή η διευκόλυνση της επικοινωνίας και της συναλλαγής μεταξύ Ευρωπαίων που έχουν διαφορετική μητρική γλώσσα, έτσι ώστε να προωθηθεί η κινητικότητα στην Ευρώπη, η αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία, και να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις·

• ότι τα κράτη μέλη, όταν υιοθετούν ή αναπτύσσουν εθνικές πολιτικές στον τομέα της εκμάθησης και διδασκαλίας σύγχρονων γλωσσών, μπορούν να επιτύχουν μεγαλύτερη σύγκλιση στο ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω κατάλληλων διαδικασιών συνεχούς συνεργασίας και συντονισμού της πολιτικής τους.

Επιδιώκοντας την εφαρμογή αυτών των αρχών, η Επιτροπή των Υπουργών κάλεσε τις κυβερνήσεις των χωρών μελών:

(F14) Να προωθήσουν την εθνική και τη διεθνή συνεργασία μεταξύ των κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανισμών που ασχολούνται με την ανάπτυξη μεθόδων διδασκαλίας και αξιολόγησης στον τομέα της εκμάθησης των σύγχρονων γλωσσών και με την παραγωγή και τη χρήση σχετικού υλικού, συμπεριλαμβανομένων και των οργανισμών που ασχολούνται με την παραγωγή και τη χρήση υλικού πολυμέσων. (F17) Να κάνουν τα απαραίτητα βήματα για την ολοκλήρωση της καθιέρωσης ενός αποτελεσματικού ευρωπαϊκού συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών που θα

2

καλύπτει όλες τις πλευρές της γλωσσικής εκμάθησης, διδασκαλίας και έρευνας, και που θα αξιοποιήσει πλήρως την τεχνολογία της πληροφορικής.

Έτσι, οι δραστηριότητες του CDCC («Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία»), της Επιτροπής Παιδείας και του Τμήματος Σύγχρονων Γλωσσών του Συμβουλίου, επεδίωξαν να ενθαρρύνουν, να υποστηρίξουν και να συντονίσουν τις προσπάθειες των κυβερνήσεων των χωρών μελών και των μη κρατικών οργανισμών για τη βελτίωση της γλωσσικής εκμάθησης σύμφωνα με αυτές τις θεμελιώδεις αρχές, και, πιο συγκεκριμένα, τις ενέργειες που κάνουν για την εφαρμογή των γενικών μέτρων που παρουσιάζονται στο Παράρτημα της Σύστασης R (82)18:

Α. Γενικά Μέτρα 1. Να εξασφαλίζουν, όσο είναι δυνατό, ότι όλα τα τμήματα των πληθυσμών τους

έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικά μέσα απόκτησης κάποιας γνώσης των γλωσσών των άλλων χωρών μελών (ή των άλλων κοινοτήτων μέσα στην ίδια τους τη χώρα), καθώς επίσης και των δεξιοτήτων χρήσης αυτών των γλωσσών που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις επικοινωνιακές τους ανάγκες και πιο συγκεκριμένα: 1.1 να αντεπεξέρχονται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής σε μια άλλη

χώρα, και να βοηθούν τους ξένους που διαμένουν στη χώρα τους να κάνουν το ίδιο·

1.2 να ανταλλάσσουν πληροφορίες και ιδέες με παιδιά και ενήλικες που μιλούν μια διαφορετική γλώσσα και να τους εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους·

1.3 να επιτυγχάνουν ευρύτερη και βαθύτερη κατανόηση του τρόπου ζωής και σκέψης των άλλων λαών και της πολιτισμικής τους κληρονομιάς.

2. Να προωθούνται, να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται οι προσπάθειες των διδασκόντων και των μαθητών όλων των επιπέδων να εφαρμόζουν στη δική τους περίπτωση τις αρχές της δημιουργίας συστημάτων γλωσσικής εκμάθησης (όπως αυτά αναπτύσσονται σταδιακά στο πρόγραμμα «Σύγχρονων Γλωσσών» του Συμβουλίου της Ευρώπης): 2.1 βασίζοντας τη διδασκαλία και στην εκμάθηση της γλώσσας στις ανάγκες,

στα κίνητρα, στα χαρακτηριστικά και στα μέσα των μαθητών· 2.2 καθορίζοντας, όσο πιο ρητά γίνεται, αξιόλογους και ρεαλιστικούς στόχους· 2.3 αναπτύσσοντας κατάλληλο υλικό και μεθόδους· 2.4 αναπτύσσοντας κατάλληλους τύπους και εργαλεία αξιολόγησης των

προγραμμάτων εκμάθησης. 3. Να προωθούν ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα που θα οδηγούν στην

εισαγωγή, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, υλικού και μεθόδων προσαρμοσμένων κατά τον καλύτερο τρόπο, ώστε να επιτρέπουν σε διαφορετικές κατηγορίες και τύπους μαθητών να αποκτούν επικοινωνιακή ικανότητα κατάλληλη για τις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

Το προοίμιο στη Σύσταση R (98) 6 επιβεβαιώνει και πάλι τους πολιτικούς στόχους των ενεργειών του στον τομέα των σύγχρονων γλωσσών:

3

• Να παράσχει τα απαραίτητα εφόδια σε όλους τους Ευρωπαίους ενόψει των προκλήσεων της εντατικοποιημένης διεθνούς κινητικότητας και της στενότερης συνεργασίας όχι μόνο στην εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την επιστήμη, αλλά επίσης και στο εμπόριο και στη βιομηχανία.

• Να προωθήσει την αμοιβαία κατανόηση και ανοχή, το σεβασμό της ταυτότητας και της πολιτισμικής ποικιλότητας μέσω της αποτελεσματικότερης διεθνούς επικοινωνίας.

• Να διατηρήσει και να αναπτύξει περαιτέρω τον πλούτο και την ποικιλότητα της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ζωής μέσω της αυξημένης αμοιβαίας γνώσης των εθνικών και τοπικών γλωσσών, συμπεριλαμβανομένων και των λιγότερο διδασκόμενων.

• Να ικανοποιήσει τις ανάγκες μιας πολυγλωσσικής και πολυπολιτισμικής Ευρώπης, αναπτύσσοντας αισθητά την ικανότητα των Ευρωπαίων να επικοινωνούν μεταξύ τους υπερβαίνοντας τα γλωσσικά και πολιτισμικά σύνορα, κάτι που απαιτεί μια συνεχή, δια βίου προσπάθεια, η οποία πρέπει να ενθαρρυνθεί, να τεθεί σε οργανωμένη βάση και να χρηματοδοτηθεί σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης από τους αρμόδιους φορείς.

• Να αποτρέψει τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την περιθωριοποίηση όσων δε διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες για να επικοινωνήσουν σε μια διαδραστική Ευρώπη.

Ιδιαίτερη προτεραιότητα δόθηκε σε αυτούς τους στόχους από την Πρώτη Σύνοδο Κορυφής Αρχηγών Κρατών, που αναγνώρισε την ξενοφοβία και τις υπερ-εθνικιστικές αντιδράσεις ως πρωταρχικό εμπόδιο στην ευρωπαϊκή κινητικότητα και ολοκλήρωση, και ως σημαντική απειλή για τη σταθερότητα της Ευρώπης και την υγιή λειτουργία της δημοκρατίας. Η δεύτερη σύνοδος κορυφής έθεσε ως προέχοντα εκπαιδευτικό στόχο την προετοιμασία του δημοκρατικού πολίτη, αποδίδοντας έτσι αυξημένη βαρύτητα σε έναν ακόμα στόχο που επιδιώκεται σε πρόσφατα ερευνητικά προγράμματα, και ορίζει τα εξής:

Να προωθήσει μεθόδους διδασκαλίας των σύγχρονων γλωσσών που θα ενισχύουν την ανεξαρτησία της σκέψης, της κρίσης και της δράσης, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές δεξιότητες και την υπευθυνότητα.

Υπό το πρίσμα αυτών των στόχων, η Επιτροπή των Υπουργών τόνισε «την πολιτική σημασία, σήμερα και στο μέλλον, της ανάπτυξης συγκεκριμένων τομέων δράσης, όπως είναι οι στρατηγικές για την ποικιλότητα και την εντατικοποίηση της γλωσσικής εκμάθησης, έτσι ώστε να προωθηθεί η πολλαπλογλωσσία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο», και τόνισε την αξία της περαιτέρω ανάπτυξης εκπαιδευτικών δεσμών και ανταλλαγών και της πλήρους αξιοποίησης της δυναμικής των νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας και της πληροφορικής. 1.3 Τι είναι η «πολλαπλογλωσσία»; Τα τελευταία χρόνια, η έννοια της πολλαπλογλωσσίας έχει αποκτήσει αυξημένη σημασία στην προσέγγιση της γλωσσικής εκμάθησης που υιοθετεί το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η πολλαπλογλωσσία διαφέρει από την πολυγλωσσία, που είναι η γνώση ενός αριθμού γλωσσών, ή η συνύπαρξη διαφορετικών γλωσσών μέσα στην ίδια κοινωνία. Η πολυγλωσσία μπορεί να επιτευχθεί αυξάνοντας απλά την ποικιλία των προσφερόμενων

4

γλωσσών σε ένα συγκεκριμένο σχολείο ή εκπαιδευτικό σύστημα, ή ενθαρρύνοντας τους μαθητές να μάθουν περισσότερες από μία ξένες γλώσσες, ή μειώνοντας την κυριαρχία της αγγλικής στη διεθνή επικοινωνία. Πέρα από αυτό, η πολλαπλογλωσσική προσέγγιση τονίζει το γεγονός ότι καθώς κάποιος διευρύνει τις εμπειρίες του σε σχέση με τη γλώσσα στα πολιτισμικά της περικείμενα, από τη γλώσσα του σπιτιού στη γλώσσα της κοινωνίας γενικά και στη συνέχεια στις γλώσσες άλλων λαών (που τις μαθαίνει είτε στο σχολείο/πανεπιστήμιο είτε από άμεση εμπειρία), δε διατηρεί αυτές τις γλώσσες και τους πολιτισμούς σε αυστηρά διαχωρισμένα τμήματα του νου, αλλά, αντίθετα, συναρμολογεί μια επικοινωνιακή ικανότητα στην οποία συνεισφέρει ολόκληρη η γλωσσική γνώση και εμπειρία και στην οποία οι γλώσσες αλληλοσχετίζονται και αλληλεπιδρούν. Σε διαφορετικές περιστάσεις, μπορεί κάποιος να απευθυνθεί με ευέλικτο τρόπο σε διαφορετικά τμήματα αυτής της ικανότητας για να καταφέρει να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με έναν συγκεκριμένο συνομιλητή. Για παράδειγμα, δύο σύζυγοι μπορούν να μεταβαίνουν από τη μία γλώσσα (ή διάλεκτο) στην άλλη, εκμεταλλευόμενοι την ικανότητα του ενός να εκφράζεται στη μια γλώσσα και να κατανοεί την άλλη. Εξάλλου, μπορεί κάποιος να εκμεταλλευτεί τη γνώση ενός αριθμού γλωσσών προκειμένου να κατανοήσει ένα κείμενο, είτε γραπτό είτε και προφορικό, σε μια μέχρι τότε «άγνωστη» γλώσσα, αναγνωρίζοντας λέξεις από ένα κοινό διεθνές απόθεμα σε νέα μορφή. Όσοι έχουν κάποια γνώση, έστω και μικρή, μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν, διαμεσολαβώντας μεταξύ ατόμων που δεν έχουν καμία κοινή γλώσσα. Τέτοια άτομα, αν δεν υπάρχει κάποιος διαμεσολαβητής, μπορεί και πάλι να καταφέρουν να επικοινωνήσουν σε κάποιο βαθμό, χρησιμοποιώντας το σύνολο του γλωσσικού τους εξοπλισμού, πειραματιζόμενοι με εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης σε διαφορετικές γλώσσες ή διαλέκτους και εκμεταλλευόμενοι παραγλωσσικά στοιχεία (παντομίμα, χειρονομίες, έκφραση του προσώπου, κτλ.) και απλοποιώντας ριζικά τη χρήση της γλώσσας. Από αυτή την άποψη, ο στόχος της γλωσσικής εκπαίδευσης είναι έντονα τροποποιημένος. Δε θεωρείται πλέον στόχος απλώς η επίτευξη «επαρκούς γνώσης» μίας ή δύο, ή ακόμα και τριών γλωσσών, θεωρώντας την καθεμιά απομονωμένη, με τον «ιδεατό φυσικό ομιλητή» ως θεμελιώδες πρότυπο. Αντίθετα, ο στόχος είναι η ανάπτυξη ενός γλωσσικού ρεπερτορίου, στο οποίο να έχουν θέση όλες οι γλωσσικές ικανότητες. Αυτό συνεπάγεται, ασφαλώς, ότι θα πρέπει να διευρυνθεί το φάσμα των γλωσσών που προσφέρονται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και να δοθεί στους μαθητές η δυνατότητα να αναπτύξουν μια πολλαπλογλωσσική ικανότητα. Επιπλέον, εφόσον αναγνωριστεί ότι η γλωσσική εκμάθηση είναι μια δια βίου διαδικασία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι νέοι άνθρωποι να αναπτύξουν κίνητρα, δεξιότητες και αυτοπεποίθηση ενόψει νέων εξωσχολικών γλωσσικών εμπειριών. Οι ευθύνες των εκπαιδευτικών αρχών, των εξεταστικών αρχών που απονέμουν επίσημους τίτλους και των διδασκόντων δεν μπορεί να περιορίζονται απλώς στην επίτευξη κάποιου συγκεκριμένου επιπέδου επάρκειας σε μια συγκεκριμένη γλώσσα σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όσο και αν αυτή είναι αναμφίβολα σημαντική. Το σύνολο των επιπτώσεων μιας τέτοιας αλλαγής «παραδείγματος» δεν έχουν ακόμα ξεκαθαριστεί ούτε και έχουν μεταφερθεί στην πράξη. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο γλωσσικό πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να παράγουν εργαλεία προς χρήση όλων εκείνων που ασχολούνται με τη διδασκαλία της γλώσσας για την προώθηση της πολλαπλογλωσσίας. Πιο συγκεκριμένα, ο Ευρωπαϊκός Γλωσσικός Φάκελος (European Language Portfolio) παρέχει έναν τύπο παρουσίασης με τον οποίο μπορούν να καταγραφούν και να αναγνωριστούν επίσημα οι πάσης φύσεως

5

εμπειρίες γλωσσικής εκμάθησης και οι διαπολιτισμικές εμπειρίες. Για το σκοπό αυτό το ΚΕΠ παρέχει όχι μόνο μια διαβάθμιση της γενικής γλωσσικής ικανότητας σε μια δεδομένη γλώσσα, αλλά επίσης και μια ανάλυση της γλωσσικής χρήσης και των γλωσσικών ικανοτήτων, η οποία θα διευκολύνει τους ειδικούς να προσδιορίσουν πολύ διαφορετικούς στόχους και να περιγράψουν πολύ διαφορετικά επιτεύγματα ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες, τα ποικίλα χαρακτηριστικά και τα μέσα των μαθητών. 1.4 Γιατί είναι απαραίτητο το ΚΕΠ; Παραθέτουμε ορισμένα από τα συμπεράσματα του Διακυβερνητικού Συμποσίου που πραγματοποιήθηκε στο Rüschlikon της Ελβετίας, το Νοέμβριο του 1991, με πρωτοβουλία της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Ελβετίας, με θέμα «Διαφάνεια και συνοχή στη γλωσσική εκμάθηση στην Ευρώπη: Στόχοι, αξιολόγηση, πιστοποίηση»:

1. Είναι απαραίτητη η περαιτέρω εντατικοποίηση της γλωσσικής εκμάθησης και διδασκαλίας στις χώρες μέλη προς χάριν της μεγαλύτερης κινητικότητας, της αποτελεσματικότερης διεθνούς επικοινωνίας σε συνδυασμό με το σεβασμό της ταυτότητας και της πολιτισμικής ποικιλότητας, της καλύτερης πρόσβασης σε πληροφορίες, της εντατικότερης προσωπικής συναλλαγής, της βελτίωσης των σχέσεων εργασίας και της βαθύτερης αμοιβαίας κατανόησης.

2. Για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι απαραίτητο η γλωσσική εκμάθηση να αποτελεί μια δια βίου διαδικασία, που να προωθείται και να διευκολύνεται σε όλα τα στάδια των εκπαιδευτικών συστημάτων, από την προσχολική εκπαίδευση μέχρι την εκπαίδευση ενηλίκων.

3. Είναι επιθυμητή η ανάπτυξη ενός Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου αναφοράς για τη γλωσσική εκμάθηση σε όλα τα επίπεδα, με στόχο: • να προωθήσει και να διευκολύνει τη συνεργασία ανάμεσα στα εκπαιδευτικά

ιδρύματα διαφορετικών χωρών· • να αποτελέσει μια στέρεη βάση για την αμοιβαία αναγνώριση τίτλων

γλωσσομάθειας· • να βοηθήσει τους μαθητές, τους διδάσκοντες, τους συντάκτες

προγραμμάτων σπουδών, τις εξεταστικές αρχές και τους υπεύθυνους εκπαίδευσης να προσδιορίσουν και να συντονίσουν τις προσπάθειές τους.

Η ίδια η πολλαπλογλωσσία πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της πολλαπλο-πολιτισμικότητας. Η γλώσσα δεν αποτελεί μόνο μια σημαντική πτυχή του πολιτισμού, αλλά και ένα μέσο πρόσβασης στις πραγματώσεις του . Πολλά από αυτά που αναφέρονται παραπάνω ισχύουν με τον ίδιο τρόπο και γενικότερα: στην πολιτισμική ικανότητα ενός ατόμου, οι διάφοροι πολιτισμοί (εθνικοί, τοπικοί, κοινωνικοί) στους οποίους έχει αποκτήσει πρόσβαση δε συνυπάρχουν απλώς ο ένας δίπλα στον άλλο· συγκρίνονται, αντιπαρατίθενται και αλληλεπιδρούν ενεργά, δημιουργώντας μια εμπλουτισμένη, συγκροτημένη πολλαπλο-πολιτισμική ικανότητα. Ένα τμήμα της είναι και η πολλαπλο-γλωσσική ικανότητα, που και αυτή αλληλεπιδρά με τα άλλα τμήματα.

6

1.5 Για ποιες χρήσεις προορίζεται το ΚΕΠ; Οι χρήσεις του Πλαισίου περιλαμβάνουν: Το σχεδιασμό προγραμμάτων γλωσσικής εκμάθησης, αναφορικά με: • τις παραδοχές τους σχετικά με τις προηγούμενες γνώσεις και την αρθρωτή σύνδεσή

τους με την προηγούμενη μάθηση, ιδιαίτερα στα σημεία επαφής ανάμεσα στην πρωτοβάθμια, κατώτερη δευτεροβάθμια, ανώτερη δευτεροβάθμια και ανώτατη/μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση·

• τους γενικούς μαθησιακούς στόχους τους· • το περιεχόμενό τους. Το σχεδιασμό της πιστοποίησης γλωσσομάθειας, αναφορικά με: • την αναλυτική παρουσίαση των περιεχομένων των εξετάσεων· • τα κριτήρια αξιολόγησης, με όρους θετικής επίδοσης και όχι αρνητικών

αποτελεσμάτων. Το σχεδιασμό της αυτο-καθοδηγούμενης εκμάθησης, που συμπεριλαμβάνει: • την ανάπτυξη της επίγνωσης των μαθητών ως προς την τρέχουσα κατάσταση των

γνώσεών τους· • τον καθορισμό από τον ίδιο τον μαθητή εφικτών και αξιόλογων στόχων· • την επιλογή των υλικών· • την αυτο-αξιολόγηση. Τα προγράμματα εκμάθησης και η πιστοποίηση μπορεί να είναι: • Σφαιρικά, όταν βελτιώνουν το μαθητή από όλες τις απόψεις της γλωσσικής επάρκειας

και της επικοινωνιακής ικανότητας· • Τμηματικά, όταν αυξάνουν την επάρκεια του μαθητή σε μια περιορισμένη περιοχή για

έναν συγκεκριμένο σκοπό· • Ετεροβαρή, όταν κατά την εκμάθηση δίνουν έμφαση σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις

και δημιουργούν ένα «προφίλ» στο οποίο κάποιες περιοχές της γνώσης και των δεξιοτήτων βρίσκονται σε επίπεδο ανώτερο από άλλες·

• Επιμέρους, όταν αφορούν μόνο συγκεκριμένες δραστηριότητες και δεξιότητες (π.χ. κατανόηση) και δεν ασχολούνται με τις άλλες.

Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτει όλους αυτούς τους τύπους. Κατά την εξέταση του ρόλου ενός κοινού πλαισίου σε πιο προχωρημένα στάδια της γλωσσικής εκμάθησης είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη οι αλλαγές στη φύση των αναγκών των μαθητών καθώς και στο περιβάλλον στο οποίο ζουν, σπουδάζουν και εργάζονται. Υπάρχει ανάγκη για γενικούς τίτλους γλωσσομάθειας σε επίπεδο που να υπερβαίνει αυτό του ανεξάρτητου χρήστη, οι οποίοι μπορούν να προσδιοριστούν με

7

αναφορά στο ΚΕΠ. Τα επίπεδα αυτά, φυσικά, πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένα, κατάλληλα προσαρμοσμένα στις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα και να περιλαμβάνουν νέες περιοχές, ειδικά στον τομέα του πολιτισμού και σε πιο εξειδικευμένα πεδία. Επιπλέον, συγκεκριμένα τμήματα (ή συμπλέγματα τμημάτων), που στοχεύουν στα δεδομένα χαρακτηριστικά, μέσα και ανάγκες των μαθητών, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. 1.6 Ποια κριτήρια πρέπει να ικανοποιεί το ΚΕΠ; Για να εκπληρώσει την αποστολή του, ένα τέτοιο Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαί�