ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - media.public.gr fileΟι Γνώμοι ..... 63 Ο Γρύπας ..... 64...

22

Transcript of ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - media.public.gr fileΟι Γνώμοι ..... 63 Ο Γρύπας ..... 64...

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή 11Πρόλογος στην πρώτη έκδοση [Εγχειρίδιο φανταστικής ζωολογίας] 13Πρόλογος στην έκδοση του 1967 17

Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ 19Το Αιθέριο Ελάφι 21Το Άλογο της Θάλασσας 23Η Αλυσοδεμένη Γουρούνα και άλλα ζώα της Αργεντινής 26Α Μπάο Α Κου 28Άμπτου και Άνετ 30Η Αμφίσβαινα 31Το Ανθράκιο 33Οι Αντιλόπες με Έξι Πόδια 35Ένας Απόγονος του Λεβιάθαν 36Άρπυιες 38Οι Βαλκυρίες 40Το Βαρομέτζιο 42Ένας Βασιλιάς της Φωτιάς και το Άτι του 44Ο Βασιλίσκος 46Ο Βεεμώθ 50Ο Γάιδαρος με τα Τρία Πόδια 52Η Γάτα του Τσέσιρ και οι Γάτες του Κιλκέννυ 54Η Γιουγουόρκι 56Ο Γκαρούντα 57Ο Γκόλεμ 59

bull 7 bull

Οι Γνώμοι 63Ο Γρύπας 64Οι Διάβολοι του Σβέντεμποργκ 67Μια Διασταύρωση 69Ο Δράκοντας της Ανατολής 73Ο Δράκοντας της Δύσης 76Δύο Μεταφυσικά Όντα 80Οι Εβραϊκοί Δαίμονες 83Το Εκατοντακέφαλο 84Ο Ελέφαντας που Προφήτεψε τη Γέννηση του Βούδα 86Οι Ελόι και οι Μόρλοκ 87Οι Έλφες 89Ένας Εμπειρικός Απολογισμός του τι Έμαθε τι Είδε και τι Συνάντησε η Κυρία Τζέιν Λιντ στο Λονδίνο το 1694 90Ζώα με Σφαιρικό Σχήμα 92Ζώα της Κίνας 94Ζώα της Χιλής 97Ζώα των Ηνωμένων Πολιτειών 101Ένα Ζώο που Φαντάστηκε ο Κάφκα 103Ένα Ζώο που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 104Το Ζώο που Φαντάστηκε ο Πόε 107Το Θαρατάν 109Τα Θερμικά Όντα 113Ο Ιππόγρυπας 115Ο Ισοπεδωτής 118Ο Ιχθυοκένταυρος 120Το Κάμι 121Ο Κατώβλεπας 123Οι Καφετούληδες 125Ο Κένταυρος 126Ο Κέρβερος 130Η Κινέζικη Αλεπού 132Ο Κινέζικος Δράκοντας 135Ο Κινέζικος Φοίνικας 138

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 8 bull

Ο Κουγιάτα 140Το Κράκεν 141Ο Κροκόττας και ο Λευκροκόττας 143Ο Λαγός της Σελήνης 145Οι Λάμεντ Βάβνικ 147Οι Λάμιες 148Laudatores Temporis Acti 150Οι Λέμουρες 152Η Λερναία Ύδρα 154Η Λίλιθ 155Το Μαλλιαρό Τέρας της Λα Φερτέ-Μπερνάρ 158Ο Μανδραγόρας 160Ο Μαρτιχόρας 163Η Μητέρα των Χελώνων 165Ο Μινώταυρος 167Ο Μονόκερος 169Ο Μονόκερος της Κίνας 172Τα Μονόφθαλμα Όντα 175Το Μπααμούτ 178Ο Μπαλντάντερς 180Η Μπάνσι 182Η Μπουράκ 183Ο Μυρμηκολέων 185Οι Νάγκα 187Οι Νασνάς 189Ο Νεκροφάγος 191Οι Νεράιδες 193Οι Νόρνες 195Οι Νύμφες 197Το Οκτάφιδο 199Οι Ολετήρες 201Το Όντραντεκ 204Ο Ουράνιος Κόκορας 207Ο Ουροβόρος 208

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 9 bull

Ο Πάνθηρας 211Ο Πελεκάνος 214Ο Πίθηκος του Μελανοδοχείου 216Ένα Πλάσμα που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 217Πλάσματα των Καθρεφτών 219Το Πουλί της Βροχής 221Οι Πυγμαίοι 223Το Ρεμόρα 224Το Ρουχ 226Η Σαλαμάνδρα 229Οι Σάτυροι 234Οι Σειρήνες 236Το Σιμόργκ 239Το Σκουόνκ (Lacrimacorpus dissolvens) 242Η Σκύλλα 244Οι Συλφίδες 246Η Σφιγξ 247Ο Σωσίας 249Ο Τάλως 251Το Τάο Τιέ 254Το τέρας Αχέρων 256Τα Τζιν 259Οι Τίγρεις του Ανάμ 262Τα Τρολ 264Το Φαστιτόκαλον 266Ο Φοίνικας 269Χανιήλ Κασσιήλ Αζραήλ και Ανιήλ 273Χαοκάχ ο Θεός της Βροντής 276Η Χίμαιρα 277Ο Χότσιγκαν 279Ο Χουμπάμπα 280Χρόνος ή Ηρακλής 282

Ευρετήριο 285

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 10 bull

bull 11 bull

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Τ Η

Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΊΣ ΜΠΟΡΧΕΣ γεννήθηκε στο Μπουένος Άι-ρες το 1899 και πέθανε το 1986 Είναι ένας από τους με-γαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας Δημοσίευσε πολ-λές ποιητικές συλλογές δοκίμια και μικρές ιστορίες Το 1961 μοιράστηκε με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βρα-βείο Εκδοτών Το 1966 του απονεμήθηκε το ετήσιο Φιλο-λογικό Βραβείο του Ίδρύματος Ίνγκραμ Μέρριλ για την laquoεξαιρετική συμβολή [του] στη λογοτεχνίαraquo Το 1970 τι-μήθηκε με τον τίτλο του Δόκτορος των Γραμμάτων από τα Πανεπιστήμια της Κολούμπια και της Οξφόρδης Το 1971 του απονεμήθηκε το πέμπτο διετές Βραβείο της Ίε-ρουσαλήμ και το 1973 το Βραβείο Αλφόνσο Ρέγες Οι Times τον αποκάλεσαν laquoο μεγαλύτερος σύγχρονος ισπα-νόγλωσσος συγγραφέαςraquo και η New York Herald Tribune laquoη αναμφισβήτητα λαμπρότερη πένα της σύγχρονης Νο-τίου Αμερικήςraquo

Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου που περιείχε 82

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Οι Γνώμοι 63Ο Γρύπας 64Οι Διάβολοι του Σβέντεμποργκ 67Μια Διασταύρωση 69Ο Δράκοντας της Ανατολής 73Ο Δράκοντας της Δύσης 76Δύο Μεταφυσικά Όντα 80Οι Εβραϊκοί Δαίμονες 83Το Εκατοντακέφαλο 84Ο Ελέφαντας που Προφήτεψε τη Γέννηση του Βούδα 86Οι Ελόι και οι Μόρλοκ 87Οι Έλφες 89Ένας Εμπειρικός Απολογισμός του τι Έμαθε τι Είδε και τι Συνάντησε η Κυρία Τζέιν Λιντ στο Λονδίνο το 1694 90Ζώα με Σφαιρικό Σχήμα 92Ζώα της Κίνας 94Ζώα της Χιλής 97Ζώα των Ηνωμένων Πολιτειών 101Ένα Ζώο που Φαντάστηκε ο Κάφκα 103Ένα Ζώο που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 104Το Ζώο που Φαντάστηκε ο Πόε 107Το Θαρατάν 109Τα Θερμικά Όντα 113Ο Ιππόγρυπας 115Ο Ισοπεδωτής 118Ο Ιχθυοκένταυρος 120Το Κάμι 121Ο Κατώβλεπας 123Οι Καφετούληδες 125Ο Κένταυρος 126Ο Κέρβερος 130Η Κινέζικη Αλεπού 132Ο Κινέζικος Δράκοντας 135Ο Κινέζικος Φοίνικας 138

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 8 bull

Ο Κουγιάτα 140Το Κράκεν 141Ο Κροκόττας και ο Λευκροκόττας 143Ο Λαγός της Σελήνης 145Οι Λάμεντ Βάβνικ 147Οι Λάμιες 148Laudatores Temporis Acti 150Οι Λέμουρες 152Η Λερναία Ύδρα 154Η Λίλιθ 155Το Μαλλιαρό Τέρας της Λα Φερτέ-Μπερνάρ 158Ο Μανδραγόρας 160Ο Μαρτιχόρας 163Η Μητέρα των Χελώνων 165Ο Μινώταυρος 167Ο Μονόκερος 169Ο Μονόκερος της Κίνας 172Τα Μονόφθαλμα Όντα 175Το Μπααμούτ 178Ο Μπαλντάντερς 180Η Μπάνσι 182Η Μπουράκ 183Ο Μυρμηκολέων 185Οι Νάγκα 187Οι Νασνάς 189Ο Νεκροφάγος 191Οι Νεράιδες 193Οι Νόρνες 195Οι Νύμφες 197Το Οκτάφιδο 199Οι Ολετήρες 201Το Όντραντεκ 204Ο Ουράνιος Κόκορας 207Ο Ουροβόρος 208

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 9 bull

Ο Πάνθηρας 211Ο Πελεκάνος 214Ο Πίθηκος του Μελανοδοχείου 216Ένα Πλάσμα που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 217Πλάσματα των Καθρεφτών 219Το Πουλί της Βροχής 221Οι Πυγμαίοι 223Το Ρεμόρα 224Το Ρουχ 226Η Σαλαμάνδρα 229Οι Σάτυροι 234Οι Σειρήνες 236Το Σιμόργκ 239Το Σκουόνκ (Lacrimacorpus dissolvens) 242Η Σκύλλα 244Οι Συλφίδες 246Η Σφιγξ 247Ο Σωσίας 249Ο Τάλως 251Το Τάο Τιέ 254Το τέρας Αχέρων 256Τα Τζιν 259Οι Τίγρεις του Ανάμ 262Τα Τρολ 264Το Φαστιτόκαλον 266Ο Φοίνικας 269Χανιήλ Κασσιήλ Αζραήλ και Ανιήλ 273Χαοκάχ ο Θεός της Βροντής 276Η Χίμαιρα 277Ο Χότσιγκαν 279Ο Χουμπάμπα 280Χρόνος ή Ηρακλής 282

Ευρετήριο 285

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 10 bull

bull 11 bull

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Τ Η

Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΊΣ ΜΠΟΡΧΕΣ γεννήθηκε στο Μπουένος Άι-ρες το 1899 και πέθανε το 1986 Είναι ένας από τους με-γαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας Δημοσίευσε πολ-λές ποιητικές συλλογές δοκίμια και μικρές ιστορίες Το 1961 μοιράστηκε με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βρα-βείο Εκδοτών Το 1966 του απονεμήθηκε το ετήσιο Φιλο-λογικό Βραβείο του Ίδρύματος Ίνγκραμ Μέρριλ για την laquoεξαιρετική συμβολή [του] στη λογοτεχνίαraquo Το 1970 τι-μήθηκε με τον τίτλο του Δόκτορος των Γραμμάτων από τα Πανεπιστήμια της Κολούμπια και της Οξφόρδης Το 1971 του απονεμήθηκε το πέμπτο διετές Βραβείο της Ίε-ρουσαλήμ και το 1973 το Βραβείο Αλφόνσο Ρέγες Οι Times τον αποκάλεσαν laquoο μεγαλύτερος σύγχρονος ισπα-νόγλωσσος συγγραφέαςraquo και η New York Herald Tribune laquoη αναμφισβήτητα λαμπρότερη πένα της σύγχρονης Νο-τίου Αμερικήςraquo

Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου που περιείχε 82

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Ο Κουγιάτα 140Το Κράκεν 141Ο Κροκόττας και ο Λευκροκόττας 143Ο Λαγός της Σελήνης 145Οι Λάμεντ Βάβνικ 147Οι Λάμιες 148Laudatores Temporis Acti 150Οι Λέμουρες 152Η Λερναία Ύδρα 154Η Λίλιθ 155Το Μαλλιαρό Τέρας της Λα Φερτέ-Μπερνάρ 158Ο Μανδραγόρας 160Ο Μαρτιχόρας 163Η Μητέρα των Χελώνων 165Ο Μινώταυρος 167Ο Μονόκερος 169Ο Μονόκερος της Κίνας 172Τα Μονόφθαλμα Όντα 175Το Μπααμούτ 178Ο Μπαλντάντερς 180Η Μπάνσι 182Η Μπουράκ 183Ο Μυρμηκολέων 185Οι Νάγκα 187Οι Νασνάς 189Ο Νεκροφάγος 191Οι Νεράιδες 193Οι Νόρνες 195Οι Νύμφες 197Το Οκτάφιδο 199Οι Ολετήρες 201Το Όντραντεκ 204Ο Ουράνιος Κόκορας 207Ο Ουροβόρος 208

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 9 bull

Ο Πάνθηρας 211Ο Πελεκάνος 214Ο Πίθηκος του Μελανοδοχείου 216Ένα Πλάσμα που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 217Πλάσματα των Καθρεφτών 219Το Πουλί της Βροχής 221Οι Πυγμαίοι 223Το Ρεμόρα 224Το Ρουχ 226Η Σαλαμάνδρα 229Οι Σάτυροι 234Οι Σειρήνες 236Το Σιμόργκ 239Το Σκουόνκ (Lacrimacorpus dissolvens) 242Η Σκύλλα 244Οι Συλφίδες 246Η Σφιγξ 247Ο Σωσίας 249Ο Τάλως 251Το Τάο Τιέ 254Το τέρας Αχέρων 256Τα Τζιν 259Οι Τίγρεις του Ανάμ 262Τα Τρολ 264Το Φαστιτόκαλον 266Ο Φοίνικας 269Χανιήλ Κασσιήλ Αζραήλ και Ανιήλ 273Χαοκάχ ο Θεός της Βροντής 276Η Χίμαιρα 277Ο Χότσιγκαν 279Ο Χουμπάμπα 280Χρόνος ή Ηρακλής 282

Ευρετήριο 285

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 10 bull

bull 11 bull

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Τ Η

Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΊΣ ΜΠΟΡΧΕΣ γεννήθηκε στο Μπουένος Άι-ρες το 1899 και πέθανε το 1986 Είναι ένας από τους με-γαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας Δημοσίευσε πολ-λές ποιητικές συλλογές δοκίμια και μικρές ιστορίες Το 1961 μοιράστηκε με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βρα-βείο Εκδοτών Το 1966 του απονεμήθηκε το ετήσιο Φιλο-λογικό Βραβείο του Ίδρύματος Ίνγκραμ Μέρριλ για την laquoεξαιρετική συμβολή [του] στη λογοτεχνίαraquo Το 1970 τι-μήθηκε με τον τίτλο του Δόκτορος των Γραμμάτων από τα Πανεπιστήμια της Κολούμπια και της Οξφόρδης Το 1971 του απονεμήθηκε το πέμπτο διετές Βραβείο της Ίε-ρουσαλήμ και το 1973 το Βραβείο Αλφόνσο Ρέγες Οι Times τον αποκάλεσαν laquoο μεγαλύτερος σύγχρονος ισπα-νόγλωσσος συγγραφέαςraquo και η New York Herald Tribune laquoη αναμφισβήτητα λαμπρότερη πένα της σύγχρονης Νο-τίου Αμερικήςraquo

Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου που περιείχε 82

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Ο Πάνθηρας 211Ο Πελεκάνος 214Ο Πίθηκος του Μελανοδοχείου 216Ένα Πλάσμα που Φαντάστηκε ο ΚΣ Λούις 217Πλάσματα των Καθρεφτών 219Το Πουλί της Βροχής 221Οι Πυγμαίοι 223Το Ρεμόρα 224Το Ρουχ 226Η Σαλαμάνδρα 229Οι Σάτυροι 234Οι Σειρήνες 236Το Σιμόργκ 239Το Σκουόνκ (Lacrimacorpus dissolvens) 242Η Σκύλλα 244Οι Συλφίδες 246Η Σφιγξ 247Ο Σωσίας 249Ο Τάλως 251Το Τάο Τιέ 254Το τέρας Αχέρων 256Τα Τζιν 259Οι Τίγρεις του Ανάμ 262Τα Τρολ 264Το Φαστιτόκαλον 266Ο Φοίνικας 269Χανιήλ Κασσιήλ Αζραήλ και Ανιήλ 273Χαοκάχ ο Θεός της Βροντής 276Η Χίμαιρα 277Ο Χότσιγκαν 279Ο Χουμπάμπα 280Χρόνος ή Ηρακλής 282

Ευρετήριο 285

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

bull 10 bull

bull 11 bull

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Τ Η

Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΊΣ ΜΠΟΡΧΕΣ γεννήθηκε στο Μπουένος Άι-ρες το 1899 και πέθανε το 1986 Είναι ένας από τους με-γαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας Δημοσίευσε πολ-λές ποιητικές συλλογές δοκίμια και μικρές ιστορίες Το 1961 μοιράστηκε με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βρα-βείο Εκδοτών Το 1966 του απονεμήθηκε το ετήσιο Φιλο-λογικό Βραβείο του Ίδρύματος Ίνγκραμ Μέρριλ για την laquoεξαιρετική συμβολή [του] στη λογοτεχνίαraquo Το 1970 τι-μήθηκε με τον τίτλο του Δόκτορος των Γραμμάτων από τα Πανεπιστήμια της Κολούμπια και της Οξφόρδης Το 1971 του απονεμήθηκε το πέμπτο διετές Βραβείο της Ίε-ρουσαλήμ και το 1973 το Βραβείο Αλφόνσο Ρέγες Οι Times τον αποκάλεσαν laquoο μεγαλύτερος σύγχρονος ισπα-νόγλωσσος συγγραφέαςraquo και η New York Herald Tribune laquoη αναμφισβήτητα λαμπρότερη πένα της σύγχρονης Νο-τίου Αμερικήςraquo

Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου που περιείχε 82

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 11 bull

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Τ Ο Υ Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Τ Η

Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΊΣ ΜΠΟΡΧΕΣ γεννήθηκε στο Μπουένος Άι-ρες το 1899 και πέθανε το 1986 Είναι ένας από τους με-γαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας Δημοσίευσε πολ-λές ποιητικές συλλογές δοκίμια και μικρές ιστορίες Το 1961 μοιράστηκε με τον Σάμιουελ Μπέκετ το Διεθνές Βρα-βείο Εκδοτών Το 1966 του απονεμήθηκε το ετήσιο Φιλο-λογικό Βραβείο του Ίδρύματος Ίνγκραμ Μέρριλ για την laquoεξαιρετική συμβολή [του] στη λογοτεχνίαraquo Το 1970 τι-μήθηκε με τον τίτλο του Δόκτορος των Γραμμάτων από τα Πανεπιστήμια της Κολούμπια και της Οξφόρδης Το 1971 του απονεμήθηκε το πέμπτο διετές Βραβείο της Ίε-ρουσαλήμ και το 1973 το Βραβείο Αλφόνσο Ρέγες Οι Times τον αποκάλεσαν laquoο μεγαλύτερος σύγχρονος ισπα-νόγλωσσος συγγραφέαςraquo και η New York Herald Tribune laquoη αναμφισβήτητα λαμπρότερη πένα της σύγχρονης Νο-τίου Αμερικήςraquo

Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου που περιείχε 82

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 12 bull

λήμματα έγινε στο Μεξικό το 1957 Είχε τότε τον τίτλο Manuel de Zoologiacutea Fantastica (Εγχειρίδιο φανταστικής ζωο-λογίας) Το 1967 κυκλοφόρησε στο Μπουένος Άιρες μια δεύτερη έκδοση με 34 πρόσθετα λήμματα και με τίτλο El Libro de los Seres Imaginarios (Το βιβλίο των φανταστικών όντων) Το 1969 το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά (The Book of Imaginary Beings) με παραλλαγμένα αρκετά από τα αρχικά λήμματα και με την προσθήκη μερικών ακόμα Η τελευταία αυτή έκδοση την οποία επιμελήθηκε ο Νόρ-μαν Τόμας ντι Τζοβάννι σε συνεργασία με τον ίδιο τον Μπόρχες και από την οποία μεταφράστηκε το παρόν πε-ριέχει 120 λήμματα

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 13 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η [ Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ ]

ΕΝΑ ΜΊΚΡΟ ΠΑΊΔΊ πηγαίνει κάποτε στον ζωολογικό κήπο για πρώτη φορά Το παιδί θα μπορούσε να είναι οποιοσδή-ποτε από μας ndash ή για να το πούμε αλλιώς εμείς οι ίδιοι μπο-ρεί να υπήρξαμε κάποτε αυτό το παιδί και τώρα να το rsquoχου-με ξεχάσει Σrsquo αυτόν τον κήπο σrsquo αυτόν τον τρομερό κήπο το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ πριν δεν είχε αντικρί-σει το μάτι του βλέπει ιαγουάρους γύπες βίσονες και ndashκά-τι ακόμα πιο περίεργοndash καμηλοπαρδάλεις Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκπληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου και ενώ το θέαμα αυτό θα μπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρομάξει εντούτοις το παιδί το απολαμβάνει Το απο-λαμβάνει δε τόσο πολύ ώστε ο περίπατος σrsquo έναν ζωολογι-κό κήπο να είναι (ή να νομίζει το παιδί πως είναι) μια απrsquo τις χαρές της παιδικής ηλικίας Τι εξήγηση μπορούμε να δώσου-με σrsquo αυτό το καθημερινό όσο και μυστηριώδες γεγονός

Μπορούμε φυσικά να μην το παραδεχτούμε Μπορού-με να υποθέσουμε ότι τα παιδιά που τα σέρνουν με το ζό-

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 14 bull

ρι σrsquo έναν ζωολογικό κήπο θα γίνουν με τον καιρό νευρω-τικά ndash κι εδώ που τα λέμε όσο σπάνιο είναι να βρεις ένα παιδί που να μην έχει πάει σε ζωολογικό κήπο άλλο τόσο σπάνιο είναι να βρεις κι έναν μεγάλο που να μην είναι νευ-ρωτικός Θα μπορούσε να λεχθεί ότι τα παιδιά είναι εξ ορι-σμού εξερευνητές και ότι η ανακάλυψη της καμήλας δεν είναι αυτή καθαυτή πιο περίεργη απrsquo την ανακάλυψη ενός καθρέφτη ή του νερού ή της σκάλας Θα μπορούσε ακό-μα να λεχθεί ότι το παιδί έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του που το πάνε σrsquo ένα μέρος γεμάτο ζώα Στο κάτω κάτω το πάνινο τιγράκι του κι οι εικόνες των τίγρεων στην εγκυ-κλοπαίδεια το έχουν μάθει κατά κάποιον τρόπο πώς να παρατηρεί μια τίγρη με σάρκα και οστά χωρίς να τρομά-ζει Ο Πλάτων (αν τον είχαμε προσκαλέσει να συμμετά-σχει σrsquo αυτήν τη συζήτηση) θα μας έλεγε ότι το παιδί έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσμο των αρχετύπων και ότι τώρα που τη βλέπει την αναγνωρίζει Ο Σοπενχάουερ θα μας έλεγε κάτι ακόμα πιο καταπληκτι-κό ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και αυτό είναι οι τίγρεις ndash ή για να γίνουμε πιο σαφείς ότι και το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτrsquo άλλο παρά μορφές της μο-ναδικής εκείνης ουσίας της Βούλησης

Ας περάσουμε τώρα από τον ζωολογικό κήπο της πραγ-ματικότητας στον ζωολογικό κήπο της μυθολογίας ndash στον κήπο δηλαδή που δεν τον κατοικούν λιοντάρια αλλά σφίγ-γες κένταυροι και γρύπες Οι κάτοικοι του δεύτερου αυ-τού ζωολογικού κήπου θα μπορούσαν να είχαν υπερβεί κατά πολύ σε πλήθος τους κατοίκους του πρώτου δεδο-

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 15 bull

μένου ότι ένα τέρας δεν είναι παρά ένας συνδυασμός από μέλη πραγματικών όντων οι δυνατότητες παραλλαγής του οποίου θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο Στον κέ-νταυρο έχουμε μια μείξη αλόγου με άνθρωπο στον μινώ-ταυρο ταύρου με άνθρωπο (ο Δάντης τον φαντάστηκε να έχει πρόσωπο ανθρώπου και σώμα ταύρου) Φαίνεται λοι-πόν πως έτσι θα μπορούσαμε να παραγάγουμε εξελικτικά τέρατα ndashσυνδυασμούς δηλαδή ψαριών πουλιών και ερπε-τώνndash σε ατέλειωτη ποικιλία την οποία μόνον η ανία ή η αποστροφή θα μπορούσαν να περιορίσουν Αυτά όμως δε γίνονται τα τέρατά μας δόξα τω Θεώ θα είναι θνησιγε-νή Ο Φλομπέρ στις τελευταίες σελίδες του Πειρασμού του αγίου Αντωνίου συγκέντρωσε ένα πλήθος μεσαιωνικών και κλασικών τεράτων και προσπάθησε ndashέτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι σχολιαστές τουndash να επινοήσει μερικά και-νούρια το αποτέλεσμα δεν είναι και πολύ εντυπωσιακό και ελάχιστα απrsquo αυτά τα τέρατα διεγείρουν πραγματικά τη φαντασία μας Όποιος ρίξει μια ματιά στις σελίδες αυ-τού του εγχειριδίου δε θrsquo αργήσει να καταλάβει ότι η μυ-θική ζωολογία είναι κατά πολύ φτωχότερη από τη ζωολο-γία του Δημιουργού

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος αν και στην ει-κόνα του δράκοντα υπάρχει κάτι που γοητεύει την ανθρώ-πινη φαντασία αυτός είναι και ο λόγος που τον συναντά-με σε τελείως διαφορετικούς τόπους και χρόνους Ο δρά-κοντας δηλαδή είναι ένα τέρας κατά κάποιον τρόπο ανα-γκαίο και όχι τυχαίο ή εφήμερο όπως λχ η τρικέφαλη χί-μαιρα ή ο κατώβλεπας

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 16 bull

Βέβαια έχουμε πλήρη συνείδηση ότι το βιβλίο αυτό που ίσως να rsquoναι και το πρώτο αυτής της κατηγορίας δεν εξα-ντλεί το σύνολο των φανταστικών ζώων Αναδιφώντας τις κλασικές και ανατολικές λογοτεχνίες μείναμε με την αί-σθηση ότι το θέμα μας δεν εξαντλείται ποτέ

Σκόπιμα αποκλείσαμε τους πολυάριθμους μύθους σχε-τικά με ανθρώπους που μεταμορφώνονται σε ζώα τον λο-βισόν τον λυκάνθρωπο κά

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια που μας πρόσφεραν τους Λεονόρ Γκερρέρο δε Κόππολα Αλμπέρ-το δrsquoΑβέρσα και Ραφαέλ Λόπες Πελλέγκρι

Μαρτίνες 29 Ιανουαρίου 1957 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 17 bull

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Τ Η Ν Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Ο Υ 1 9 6 7

Ο ΤΊΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ θα μπορούσε να δικαιολογή-σει την περίληψη σε αυτό και του πρίγκιπα Άμλετ του ση-μείου της γραμμής της επιφάνειας των ν-διάστατων υπε-ρεπιπέδων και υπερόγκων όλων των γενικών εννοιών εν-δεχομένως του καθένα από μας και του Θεού Εν ολίγοις του Σύμπαντος Περιοριστήκαμε ωστόσο σrsquo αυτό που εκ-φράζουν άμεσα οι λέξεις laquoφανταστικά όνταraquo Γράψαμε δη-λαδή ένα βιβλίο για τα παράξενα πλάσματα που η ανθρώ-πινη φαντασία συνέλαβε στον χρόνο και στον χώρο

Όσο αγνοούμε τη σημασία του δράκοντα άλλο τόσο αγνοούμε και τη σημασία του Σύμπαντος κι ωστόσο υπάρ-χει κάτι στην εικόνα του δράκοντα που ταιριάζει στη φα-ντασία του ανθρώπου ndash και σrsquo αυτό το κάτι οφείλεται η κατά καιρούς και κατά τόπους εμφάνισή του

Ένα βιβλίο αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές Κάθε καινούρια του έκδοση αποτελεί τη βάση για μελλοντικές εκδόσεις που μπορούν να μεγαλώνουν αδιά-κοπα

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 18 bull

Καλούμε τους εν δυνάμει αναγνώστες στην Κολομβία ή στην Παραγουάη να μας στείλουν τα ονόματα την ακρι-βή περιγραφή και τα κυριότερα χαρακτηριστικά των το-πικών τους τεράτων

Όπως συμβαίνει με κάθε ανθολογία όπως συμβαίνει με τους ανεξάντλητους τόμους του Ρόμπερτ Μπέρτον του Φρέιζερ ή του Πλίνιου το Βιβλίο των φανταστικών όντων δεν πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά Θα θέλαμε να βυθι-στεί ο αναγνώστης στις σελίδες του κατrsquo εκλογήν ndash όπως ακριβώς παίζει κανείς με τα μεταβαλλόμενα σχήματα ενός καλειδοσκόπιου

Οι πηγές αυτής της συλλογής είναι πολυάριθμες και αναφέρονται σε κάθε κομμάτι Ας μας συγχωρεθεί κάποια τυχαία παράλειψη

Μαρτίνες Σεπτέμβριος 1967 Χόρχε Λουίς Μπόρχες Μαργαρίτα Γκερρέρο

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 19 bull

Ο Ι Α Γ Γ Ε Λ Ο Ι Τ Ο Υ Σ Β Ε Ν Τ Ε Μ Π Ο Ρ Γ Κ

Ο ΔΊΑΠΡΕΠΗΣ ΦΊΛΟΣΟΦΟΣ και επιστήμονας Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (1688-1772) πέρασε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της φιλομαθούς ζωής του στο Λονδίνο Κα-θώς όμως οι Άγγλοι δεν είναι και πολύ ομιλητικοί απέκτη-σε τη συνήθεια να συζητά με διαβόλους και με Αγγέλους Ο Θεός τού χάρισε το προνόμιο να επισκέπτεται τον Άλ-λον Κόσμο και να αναμειγνύεται στη ζωή των κατοίκων του Ο Χριστός είχε πει πως οι ψυχές πρέπει να είναι ενά-ρετες για να γίνουν δεκτές στον Παράδεισο Ο Σβέντε-μποργκ συμπλήρωσε πως πρέπει να είναι και νοήμονες Αργότερα ο Μπλέικ πρόσθεσε πως πρέπει να είναι καλλι-τέχνες και ποιητές Οι Άγγελοι του Σβέντεμποργκ είναι οι ψυχές που έχουν επιλέξει τον Παράδεισο Δε χρειάζονται τις λέξεις αρκεί ένας Άγγελος να σκεφτεί κάποιον άλλον και τον έχει πλάι του Δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν στη γη γίνονται ένας και μοναδικός Άγγελος Τον κόσμο τους τον κυβερνά η αγάπη κάθε Άγγελος είναι ένας Παράδει-σος Έχουν το σχήμα ενός τέλειου ανθρώπινου όντος ίδιο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 20 bull

είναι και το σχήμα του Παραδείσου Όπου κι αν κοιτάζουν οι Άγγελοι ndashβόρεια ανατολικά νότια ή δυτικάndash βρίσκο-νται πάντα αντίκρυ στον Θεό Γιατί πάνω απrsquo όλα θεοσο-φούν η κύρια απόλαυσή τους είναι η προσευχή και η επί-λυση θεολογικών προβλημάτων Τα γήινα πράγματα δεν είναι παρά σύμβολα των ουρανίων Ο ήλιος συμβολίζει τον Θεό Στον Παράδεισο δεν υπάρχει χρόνος η όψη των πραγ-μάτων αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση Τα ενδύματα των Αγγέλων λαμποκοπούν επίσης ανάλογα με τη νοημοσύνη τους Οι ψυχές των πλουσίων είναι πλουσιότερες απrsquo τις ψυχές των φτωχών αφού οι πλούσιοι είναι συνηθισμένοι στα πλούτη Στον Παράδεισο όλες οι πολιτείες όλα τα σκεύη κι όλα τrsquo αντικείμενα είναι πιο φυσικά και πιο σύνθετα απrsquo ότι είναι εδώ στη γη μας τα χρώματα είναι πιο ποικίλα πιο αστραφτερά Οι Άγγελοι αγγλικής καταγωγής δείχνουν μια κλίση προς την πολιτική οι Εβραίοι προς το εμπόριο χρυσαφικών οι Γερμανοί κουβαλούν ογκώδεις τόμους που τους συμβουλεύονται πριν διακινδυνεύσουν μιαν απάντη-ση Επειδή οι μουσουλμάνοι λατρεύουν τον Μωάμεθ ο Θεός τούς έχει προμηθεύσει έναν Άγγελο που υποδύεται τον Προφήτη Οι πτωχοί τω πνεύματι και οι ερημίτες στε-ρούνται τις απολαύσεις του Παραδείσου αφού έτσι κι αλ-λιώς δε θα ήταν σε θέση να τις χαρούν

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 21 bull

Τ Ο Α Ι Θ Ε Ρ Ι Ο Ε Λ Α Φ Ι

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ απολύτως τίποτα για το πώς είναι το Αι-θέριο Ελάφι (πιθανότατα επειδή κανένας δεν το rsquoχει δει καλά καλά) ξέρουμε όμως ότι αυτά τα τραγικά ζώα ζουν σε υπόγεια ορυχεία και ότι το μόνο που λαχταρούν είναι να δουν το φως του ήλιου Επειδή έχουν το χάρισμα της λαλιάς ικετεύουν τους μεταλλωρύχους να τα βοηθήσουν να βγουν στην επιφάνεια Στην αρχή ένα Αιθέριο Ελάφι αποπειράται να δωροδοκήσει τους εργάτες με την υπό-σχεση ότι θα τους δείξει κρυμμένες φλέβες χρυσού και αρ-γύρου αν αυτό το κόλπο δεν πιάσει το θηρίο γίνεται επι-κίνδυνο κι οι μεταλλωρύχοι αναγκάζονται να το ακινητο-ποιήσουν και να το εντοιχίσουν σε μιαν απrsquo τις στοές του ορυχείου Λένε ακόμα πως όσοι μεταλλωρύχοι νικήθηκαν από Ελάφια που τους ξεπερνούσαν σε αριθμό βασανίστη-καν μέχρι θανάτου

Ο θρύλος λέει ότι όταν το Αιθέριο Ελάφι καταφέρει να βγει στην επιφάνεια μετατρέπεται σrsquo ένα δύσοσμο υγρό που μπορεί να φέρει την πανούκλα και τον θάνατο

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 22 bull

Ο μύθος έρχεται απrsquo την Κίνα κι έχει καταγραφεί από τον Τζ Ουίλλοουμπυ-Μιντ στο βιβλίο του Δαίμονες και τελώνια της Κίνας

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 23 bull

Τ Ο Α Λ Ο Γ Ο Τ Η Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α Σ

ΤΟ AΛΟΓΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ σrsquo αντίθεση με τα περισσό-τερα φανταστικά ζώα δεν είναι σύνθετο πλάσμα δεν εί-ναι τίποτα παραπάνω από ένα άγριο άλογο που ζει στη θάλασσα και που βγαίνει στην ακτή μόνο τις αφέγγαρες νύχτες όταν ο μπάτης τού φέρνει μυρωδιές από φοράδες Σε κάποιο απροσδιόριστο νησί ndashίσως πρόκειται για το Βόρνεοndash οι σταβλίτες φέρνουν και δένουν στην ακτή τις καλύτερες φοράδες του βασιλιά και κρύβονται κάτω από τη γη Εδώ είναι που ο Σεβάχ ο Θαλασσινός αντίκρισε τον επιβήτορα να υψώνεται απrsquo τη θάλασσα τον είδε να βα-τεύει το θηλυκό κι άκουσε την κραυγή του

Κατά τον Μπέρτον η οριστική έκδοση των Χιλίων και Μιας Νυχτών χρονολογείται περί τον 13ο αιώνα Τον ίδιο αιώνα έζησε και ο κοσμογράφος Ζακαρίγια Αλ-Καζίνι ο οποίος στην πραγματεία του Θαύματα της δημιουργίας έγραψε τα εξής laquoΤο άλογο της θάλασσας είναι σαν το άλο-γο της στεριάς μόνο που η χαίτη του κι η ουρά του είναι μακρύτερες το χρώμα του είναι πιο αστραφτερό οι οπλές

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Χ Ο Ρ Χ Ε Λ Ο Υ Ι Σ Μ Π Ο Ρ Χ Ε Σ

bull 24 bull

του είναι σχιστές σαν του άγριου βοδιού κι ενώ το μπόι του δε διαφέρει από εκείνο του αλόγου της στεριάς είναι κομμάτι πιο ψηλό απrsquo το γαϊδούριraquo Ο ίδιος παρατηρεί ότι μια διασταύρωση των δύο ειδών του θαλάσσιου δηλαδή και του στεριανού μας δίνει μια πολύ όμορφη ράτσα κά-που δε μιλάει για ένα μαύρο πόνι laquoμrsquo άσπρες βούλες σαν ασημένιες πούλιεςraquo

Ένας Κινέζος περιηγητής του 18ου αιώνα ο Ουάνγκ Τάι-χάι γράφει

Το άλογο της θάλασσας κάνει την εμφάνισή του στην ακρογιαλιά όταν ψάχνει για φοράδα καμιά φορά το πιά-νουν Το τρίχωμά του είναι μαύρο και γυαλιστερό η ου-ρά του είναι μακριά και σέρνεται στο χώμα Όταν είναι στη στεριά πηγαίνει σαν όλα τrsquo άλλα άλογα είναι πολύ ήμερο και μπορεί μέσα σε μια μέρα να διανύσει εκατο-ντάδες μίλια Καλό είναι όμως να μην το βάλεις σε ποτά-μι για να το λούσεις γιατί μόλις δει νερό ξαναγίνεται όπως παλιά και φεύγει μακριά κολυμπώντας

Πολλοί εθνολόγοι αποδίδουν τον ισλαμικό αυτό θρύ-λο στον ελληνορωμαϊκό θρύλο για τον άνεμο που γονιμο-ποιεί τις φοράδες Ο Βιργίλιος στο Τρίτο Βιβλίο των Γεωρ-γικών μετέγραψε αυτήν τη δοξασία σε στίχους Η ερμη-νεία του Πλίνιου (Ηacute 42) είναι πιο πεζή

Είναι γνωστό ότι στη Λουσιτανία στην περιοχή της Ολί-σιπο και κατά μήκος του Τάγου οι φοράδες στέκονται με το πρόσωπο στον δυτικό άνεμο που φυσάει και συλλαμ-βάνουν την ανάσα της ζωής έτσι γεννιέται ένα πολύ γρή-γορο πουλάρι που όμως δε ζει πάνω από τρία χρόνια

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 25 bull

Ο ιστορικός Ίουστίνος διακινδυνεύει την εικασία ότι η γέννηση αυτού του μύθου οφείλεται στη ρητορική υπερ-βολή laquoγιοι του ανέμουraquo που λέγεται για τα πολύ γρήγο-ρα άλογα

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

bull 26 bull

Η Α Λ Υ Σ Ο Δ Ε Μ Ε Ν Η Γ Ο Υ Ρ Ο Υ Ν Α Κ Α Ι Α Λ Λ Α Ζ Ω Α Τ Η Σ Α Ρ Γ Ε Ν Τ Ι Ν Η Σ

Ο ΦΕΛΊΞ ΚΟΛΟΥΤΣΊΟ στη σελ 106 του Λεξικού αργεντι-νής λαογραφίας του σημειώνει

Στα βόρεια της Κόρδοβας και κυρίως γύρω απrsquo το Κιλί-νος οι άνθρωποι μιλούν για μιαν αλυσοδεμένη γουρού-να που την παίρνεις είδηση μόνο σαν πέσει η νύχτα Όσοι ζουν κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό ισχυρίζονται ότι η γουρούνα γλιστρά στις τροχιές Άλλοι μας διαβεβαίω-σαν ότι η γουρούνα έχει τη συνήθεια να τρέχει κατά μή-κος των τηλεγραφικών καλωδίων κάνοντας έναν εκκω-φαντικό θόρυβο με τις αλυσίδες της Μέχρι τώρα κανείς δεν το rsquoχει δει αυτό το ζώο γιατί μόλις κάνεις να το κοι-τάξεις εξαφανίζεται ανεξήγητα

Οι δοξασίες για την Αλυσοδεμένη Γουρούνα (chancha con cadenas) γνωστή και ως Τενεκεδένιο Γουρούνι (chan-cho de lata) είναι επίσης διαδεδομένες στην επαρχία του Μπουένος Άιρες στις φτωχογειτονιές και τους παραποτά-μιους οικισμούς

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2

Τ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Τ Ω Ν Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ο Ν Τ Ω Ν

bull 27 bull

Υπάρχουν δύο αργεντινές παραλλαγές του λυκανθρώ-που Μια απrsquo αυτές που απαντά επίσης τόσο στην Ουρου-γουάη όσο και στη νότιο Βραζιλία είναι ο λοβισόν επει-δή όμως σrsquo αυτές τις περιοχές δεν υπάρχουν λύκοι υποτί-θεται ότι οι άνθρωποι παίρνουν τη μορφή γουρουνιών ή σκύλων Σε κάποια χωριά του Έντρε Ρίος οι κοπέλες απο-φεύγουν τους νέους που ζουν κοντά σε μαντριά γιατί όπως λένε τα σαββατόβραδα μεταμορφώνονται στα ζώα που προαναφέραμε Στις μεσόγειες επαρχίες συναντάμε τον tigre capiango Το πλάσμα αυτό δεν είναι ιαγουάρος αλ-λά άνθρωπος που όποτε θέλει παίρνει τη μορφή του ια-γουάρου Σκοπός του συνήθως είναι να τρομάξει τους φί-λους του μrsquo αυτή τη χοντρή φάρσα αλλά δεν είναι λίγοι κι οι ληστές που το εκμεταλλεύτηκαν αυτό μεταμφιεζόμενοι σε capiangos Στη διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του πε-ρασμένου αιώνα ο λαός πίστευε ότι ο στρατηγός Φακού-ντο Κιρόγα είχε στις διαταγές του ένα ολόκληρο σύνταγ-μα capiangos

  • 2