ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β΄ ΤΑΞΗΣ

3ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΘΕΜΑ: «ΠΟΙΟΣ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΗ

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ;»

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ:

ΒΑΪΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΒΑΧΤΣΙΑΒΑΝΟΥ ΜΑΛΑΜΑΤΗ

ΠΑΛΤΣΑΝΙΤΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ

2

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013‐14

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΕΛΙΔΑ

1. ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3

2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ‐ ΤΡΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4

3. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ 8

4. ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ 8

5. ΑΠΟ ΤΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ; 9

6. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ 10

7. Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ 13

8. ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΠΡΟΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ 16

9. Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ; 17

10. ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟΝ

ΠΛΑΝΗΤΗ; 18

11. ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ 21

12. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ 22

13. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 24

14. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 25

14. ΠΗΓΕΣ 27

3

ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:

ΤΖΗΚΑ ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΔΑΡΔΟΥΜΠΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΧΑΚΑ ΕΛΕΝΗ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

ΣΙΜΙΤΣΗ ΑΝΝΑ ΠΟΛΥΜΕΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΑΛΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΖΗΣΙΟΣ ΖΗΣΗΣ

ΛΟΥΛΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΡΕΒΛΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΑΡΕΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΟΥΙΛΙΔΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥΛΑ ΚΑΡΑΝΑΤΣΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΣΤΑΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΙΟΚΑΝΟΥ ΠΟΛΥΞΕΝΗ

ΜΗΤΣΑΡΓΙΩΤΗ ΛΑΖΑΡΙΤΣΑ ΓΑΥΡΟΥ ΑΣΗΜΙΝΑ

ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΤΖΑΤΣΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΖΑΧΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΡΟΜΠΟΥΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΠΛΑΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΩΣΣΙΔΗΣ ΑΝΕΣΤΗΣ

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

4

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΜΜΑΘΗΤΩΝ, ΟΜΑΔΙΚΟΤΗΤΑ, ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΘΗΤΩΝ‐ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ

ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ

ΔΡΑΣΗ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ, ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΡΟΠΟΥ ΣΚΕΨΗΣ

ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

ΤΡΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Αφού επιλέξαμε το θέμα της εργασίας μας, το οποίο συμφωνήσαμε όλοι ότι είναι

πολύ ενδιαφέρον, επίκαιρο και ένα αντικείμενο με το οποίο δεν ασχοληθήκαμε

ποτέ στο παρελθόν, χωριστήκαμε σε 6 ομάδες και κάθε ομάδα ανέλαβε μία

υποενότητα, ως εξής:

1η ΟΜΑΔΑ

1) ΤΖΗΚΑ ΠΟΛΥΞΕΝΗ

2) ΤΣΙΟΚΑΝΟΥ ΠΟΛΥΞΕΝΗ

3) ΜΗΤΣΑΡΓΙΩΤΗ ΛΑΖΑΡΙΤΣΑ

4) ΓΑΥΡΟΥ ΑΣΗΜΙΝΑ

5) ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1ης ΟΜΑΔΑΣ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ (ΟΡΙΣΜΟΣ, ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ, ΑΞΙΑ, ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ

ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ).

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟΝ

ΠΛΑΝΗΤΗ;

5

2η ΟΜΑΔΑ

1) ΖΑΧΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ

2) ΤΡΟΜΠΟΥΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

3) ΠΛΑΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

4) ΡΩΣΣΙΔΗΣ ΑΝΕΣΤΗΣ

5) ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 2ης ΟΜΑΔΑΣ

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

(ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ), ΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ. ΤΡΟΠΟΙ

ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ.

3η ΟΜΑΔΑ

1) ΧΑΤΖΗΜΑΝΩΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

2) ΤΡΕΒΛΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

3) ΧΟΥΙΛΙΔΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

4) ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥΛΑ

5) ΚΑΡΑΝΑΤΣΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΕΡΓΑΣΙΑ 3ης ΟΜΑΔΑΣ

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Η ΡΥΠΑΝΣΗ (ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ, ΑΠΟΒΛΗΤΑ

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ, ΑΣΤΙΚΑ ΛΥΜΑΤΑ) ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ (π.χ.

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΟΛΕΩΝ, ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ, ΑΡΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΝΑΛΙΑ, ΑΝΤΙΠΥΡΙΚΕΣ

ΖΩΝΕΣ, ΦΡΑΧΤΕΣ, ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΟΥ ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΖΕΙ

ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ).

6

4η ΟΜΑΔΑ

1) ΔΑΡΔΟΥΜΠΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

2) ΣΙΜΙΤΣΗ ΑΝΝΑ

3) ΓΑΛΛΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ

4) ΛΟΥΛΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

5) ΤΖΑΤΣΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΕΡΓΑΣΙΑ 4ης ΟΜΑΔΑΣ

ΑΛΛΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

(ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΚΥΝΗΓΙ ‐ ΨΑΡΕΜΑ, ΥΠΕΡΑΛΙΕΙΑ, ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΥΛΟΤΟΜΙΑ).

ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ.

5η ΟΜΑΔΑ

1) ΠΑΣΧΑΛΙΔΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

2) ΧΑΡΕΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

3) ΧΑΚΑ ΕΛΕΝΗ

4) ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

5) ΠΟΛΥΜΕΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ 5ης ΟΜΑΔΑΣ

Η ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΦΥΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ (ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΖΩΩΝ), ΑΠΟΨΙΛΩΣΕΙΣ ΔΑΣΩΝ

(ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΞΥΛΕΙΑ) ΚΑΙ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΕΙΣ ΛΙΜΝΩΝ (ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΝΕΑ ΓΟΝΙΜΑ

ΕΔΑΦΗ). ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ.

7

6η ΟΜΑΔΑ

1) ΖΗΣΙΟΣ ΖΗΣΗΣ

2) ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

3) ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

4) ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

5) ΣΤΑΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 6ης ΟΜΑΔΑΣ

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΤΕΧΝΗΤΗ Ή Η ΤΥΧΑΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ‐ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΕΙΔΩΝ ΣΕ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ; ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ; ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.

ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΠΡΟΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ, ΥΠΕΡΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΕΙΔΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ

ΑΝΘΡΩΠΟ.

Κάθε ομάδα ανέλαβε τη συλλογή πληροφοριών ανάλογα με την αντίστοιχη

υποενότητα. Κάθε Παρασκευή (14:00‐16:00) συναντιόμασταν όλες οι ομάδες στο

σχολείο μας και με την επίβλεψη των καθηγητριών μας, προχωρήσαμε στην

καταγραφή της εργασίας μας.

Πολύτιμο υλικό μας απέστειλε το ΚΠΕ Καστοριάς, στο Δίκτυο του οποίου,

«Βιοποικιλότητα‐το εργαστήρι της ζωής», ενταχθήκαμε, καθώς και το ΚΠΕ Νέας

Κίου.

Στις επισκέψεις που κάναμε στα προαναφερθέντα Κέντρα Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης, οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήσαμε είναι πολλές και

σημαντικές. Γνωριστήκαμε καλύτερα μεταξύ μας, γνωρίσαμε νέους τόπους και

πραγματικά το διασκεδάσαμε. Μάθαμε να συνεργαζόμαστε και κυρίως

συνειδητοποιήσαμε την ανάγκη να σκεφτόμαστε «οικολογικά» και συμφωνήσαμε

ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι υπόθεση όλων μας.

8

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Bιοποικιλότητα, ή βιολογική ποικιλότητα, ορίζουμε κυρίως το σύνολο των γονιδίων,

των βιολογικών ειδών και των οικοσυστημάτων μιας περιοχής. Ο μεγάλος αριθμός

και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη είναι το αποτέλεσμα

εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων εξελικτικής ιστορίας.

Αξία της βιοποικιλότητας

Η διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει μεγάλη σημασία τόσο για την ανθρωπότητα

όσο και για όλες τις μορφές ζωής.

Στις αξίες διατήρησης της βιοποικιλότητας περιλαμβάνονται:

• Οι κοινωνικο‐οικονομικές με τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της

βιοποικιλότητας, ιδιαίτερα για την εξάλειψη της φτώχιας σε παγκόσμιο επίπεδο.

• Οι ιατροφαρμακευτικές με το πλήθος των βιολογικών ουσιών πάνω στις οποίες

βασίζονται σχεδόν όλες οι αντίστοιχες θεραπευτικές μέθοδοι.

• Οι αισθητικές και πολιτιστικές που καλύπτουν βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου.

• Οι οικολογικές που σχετίζονται με την επιβίωση και την ομαλή λειτουργία των

περισσότερων οικοσυστημάτων τα οποία συνεισφέρουν στη διατήρηση των

περιβαλλοντικών συνθηκών του πλανήτη.

Είναι πλέον διαπιστωμένο ότι η βιοποικιλότητα μειώνεται παγκοσμίως και ο ρυθμός

εξαφάνισης των ειδών είναι μεγαλύτερος από ποτέ με ταυτόχρονη μείωση της

έκτασης των βιοτόπων τους. Η απώλεια αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση

των υπηρεσιών και των αγαθών που παρέχουν τα οικοσυστήματα και παράλληλα,

διακυβεύεται η ικανότητα των οικοσυστημάτων να υποστηρίξουν τις μέλλουσες

γενιές.

9

Η βιοποικιλότητα απειλείται σήμερα από τις ραγδαίες αλλαγές που επιφέρει στον

πλανήτη μας το ανθρώπινο είδος. Ο τρόπος και η ένταση με την οποία χρησιμοποιεί

ο άνθρωπος τους φυσικούς πόρους δημιουργούν πολυάριθμες απειλές στο

περιβάλλον, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ειδών, την τροποποίηση και

υποβάθμιση βιοτόπων και τη γενικότερη εξάντληση των φυσικών πόρων.

Από τι κινδυνεύει η Βιοποικιλότητα;

Το 2010 έχει κηρυχθεί ως Παγκόσμιο Έτος Βιοποικιλότητας από τον Οργανισμό

Ηνωμένων Εθνών που προειδοποίησε ότι η συνεχιζόμενη εξαφάνιση των

βιολογικών ειδών επηρεάζει ανεπανόρθωτα την ευημερία των ανθρώπων σε όλο

τον κόσμο. Ο στόχος που έθεσαν οι κυβερνήσεις στη Σύνοδο του Γιοχάνεσμπουργκ

το 2002, για σημαντική μείωση του ρυθμού απώλειας βιοποικιλότητας έως το 2010,

είναι πλέον φανερό ότι δε μπορεί να επιτευχθεί.

Η επέκταση των αστικών κέντρων, η εντατικοποίηση της γεωργίας και η αποψίλωση

των δασών, φέρνουν καθημερινά ολοένα και περισσότερα είδη αντιμέτωπα με την

εξαφάνιση. Χίλιες φορές πιο γρήγορα από το φυσιολογικό.

Η ταχύτητα αυτή οδηγεί κάποιους βιολόγους στο συμπέρασμα ότι βρισκόμαστε εν

τω μέσω της έκτης μεγάλης εξαφάνισης στον πλανήτη. Μόνο που οι πέντε

προηγούμενες, προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές, όπως η πρόσκρουση

αστεροειδών.

10

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Φυσικές περιβαλλοντικές αλλαγές, περιοδικές ή μη, αποτελούν κατευθυντήρια

δύναμη για την εξέλιξη των διάφορων μορφών ζωής. Συχνά, η διατήρηση της

βιοποικιλότητας μιας περιοχής εξασφαλίζεται από την περιοδική εμφάνιση

καταστροφικών μεσοπρόθεσμα φαινομένων όπως πλημμύρες, πυρκαγιές κ.ά.

Παράδειγμα αποτελεί η ιδιότυπη σχέση των μεσογειακών οικοσυστημάτων με τη

φωτιά. Σε περιοχές της Μεσογείου όπου έχουν γίνει σχετικές εκτιμήσεις η φωτιά

φαίνεται να έχει κύκλο 25 περίπου ετών (διάστημα που μεσολαβεί από τη μία μέχρι

την επόμενη εμφάνισή της). Υπολογίζεται ότι σε ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη

κάθε χρόνο καίγονται περίπου 2.000.000 στρέμματα. Στην Ελλάδα περισσότερα από

200.000 στρέμματα καίγονται ετησίως. Ανάμεσα στα αίτια που προκαλούν τη φωτιά

αναφέρονται και οι κεραυνοί. Το μεγαλύτερο ωστόσο ποσοστό (>50%), τόσο του

αριθμού των πυρκαγιών όσο και της καμένης έκτασης, αποδίδεται σε ανθρώπινη

απροσεξία και σε ποικίλες σκοπιμότητες. Οποιαδήποτε και αν είναι η αιτία είναι

σχεδόν αδύνατο ένα μεσογειακό οικοσύστημα να μην καεί σε περίοδο μεγαλύτερη

από 30 χρόνια.

Τα μεσογειακά οικοσυστήματα μπορούν να θεωρηθούν πυροεπαγόμενα ή

πυροπροσαρμοσμένα αφού οι προσαρμογές που εμφανίζουν απέναντι στη φωτιά

οι παραγωγοί, οι καταναλωτές και οι αποικοδομητές εξασφαλίζουν την ταχεία

αναγέννηση και αναβάθμιση του οικοσυστήματος.

Οι παραγωγοί για παράδειγμα "ξεπερνούν" την επίδραση της φωτιάς μέσα από την

προώθηση των φυσιολογικών δραστηριοτήτων τους, όπως η παραβλάστηση των

καμένων βλαστών ‐ σχηματισμός δηλαδή νέων βλαστών και φύλλων από υπόγειους

11

οφθαλμούς ‐ ή η αύξηση εξαιτίας της φωτιάς της φυτρωτικότητας των σπερμάτων

τους. Το πουρνάρι, ο σχίνος, η κουμαριά, το κέδρο, η χαρουπιά και η κουτσουπιά

σχηματίζουν νέους βλαστούς και φύλλα στη βάση των καμένων βλαστών. Οι

λαδανιές, τα τριφύλλια και τα πεύκα επιβιώνουν λόγω της φύτρωσης νέων

σπερμάτων, τα οποία προστατεύτηκαν από τη φωτιά θαμμένα στα πρώτα εκατοστά

του εδάφους ή μένοντας μέσα στους κώνους (κουκουνάρια των πεύκων) που

ανοίγουν αφού θερμανθούν στους 70‐80 βαθμούς C. Μετά τη φωτιά η φύτρωση

των σπερμάτων αυτών ευνοείται λόγω έλλειψης ανταγωνισμού.

Επιπλέον τα μεσογειακά οικοσυστήματα διαθέτουν αποτελεσματικές προσαρμογές

για την αναπλήρωση των θρεπτικών συστατικών του εδάφους που χάνονται

εξαιτίας της φωτιάς. Τα ποώδη ετήσια φυτά και κυρίως τα ψυχανθή που

εμφανίζονται μετά την πυρκαγιά μπορούν να δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο.

Με την ταχεία αποικοδόμησή τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, το άζωτο αυτό,

δεσμευμένο σε θρεπτικά συστατικά, εμπλουτίζει το έδαφος.

Είναι προφανές ότι οι ευνοϊκές επιδράσεις που είναι δυνατό να έχει η φωτιά στα

μεσογειακά οικοσυστήματα ισχύουν μόνο για τις περιπτώσεις που η εμφάνισή της

είναι περιοδική και μεσολαβεί ικανό για την αναγέννησή τους διάστημα ανάμεσα

σε δύο διαδοχικές εμφανίσεις της. Τα πρώτα στάδια μετά την εμφάνιση της φωτιάς

είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα. Ο χρόνος που απαιτείται για την επανάκαμψη του

οικοσυστήματος είναι περίπου δύο χρόνια και εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά

των φυτικών ειδών που θα αναπτυχθούν στην περιοχή. Συνήθως όμως η έντονη

βόσκηση ακολουθεί την εμφάνιση της φωτιάς. Τα νεαρά παραβλαστήματα και

κυρίως τα ψυχανθή που επικρατούν στο καμένο οικοσύστημα είναι εξαιρετικές

ζωοτροφές, γεγονός που καθιστά τη χρήση της φωτιάς αποτελεσματικό

μεσοπρόθεσμα διαχειριστικό εργαλείο για τους κτηνοτρόφους. Η υπερβόσκηση

όμως αναστέλλει την αναγεννητική ικανότητα των φυτικών οργανισμών με

συνέπεια την κατάρρευση του οικοσυστήματος. Συχνά σε όλη την Ελλάδα είναι τα

ερημοποιημένα τοπία με σχεδόν ανύπαρκτη βλάστηση και διαβρωμένο έδαφος.

12

Άλλες ανθρωπογενείς επεμβάσεις που επηρεάζουν τη βιοποικιλότητα

1. Παράνομο κυνήγι. Το οργανωμένο παράνομο κυνήγι απειλεί εξάλειψη για

διάφορα είδη, ειδικά εκείνοι που παίρνουν τα μέρη των σωμάτων τους. Μερικά

ζωικά μέρη εκτιμούνται ως διακοσμήσεις, όπως ελεφαντόδοντο από ελέφαντες ή

δέρμα από τίγρεις. Ζώα αντιληπτά και επικίνδυνα στους ανθρώπους ή το ζωικό

κεφάλαιό τους, όπως οι τίγρεις και λύκοι, απειλούνται επίσης με το παράνομο

κυνήγι. Ένα ακόμη είδος παράνομου κυνηγιού είναι η σύλληψη ζώων,

χαρακτηριστικά για κατοικίδιο ή για εμπόριο.

2. Υπεραλιεία. Η αλόγιστη και καταστροφική αλιεία συμβαίνει παντού! Αποτελεί

ίσως τη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ελληνικές θάλασσες και

η αλιευτική μας οικονομία, με μεγάλα αλιευτικά σκάφη, όπως οι μηχανότρατες να

καταστρέφουν τον βυθό αφήνοντας ελάχιστη ζωή πίσω τους. Πρόκειται για μια

τεράστια σπατάλη ζωής, με αποτέλεσμα το 65% των ψαριών της χώρας μας ήδη να

υπεραλιεύεται.

3. Παράνομη υλοτομία. Η παράνομη υλοτομία έχει δριμείες οικονομικές,

περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε κάποια από τα πιο πολύτιμα

εναπομείναντα δάση του πλανήτη και τις κοινότητες που στηρίζονται σε αυτά.

Οδηγεί σε απώλεια εσόδων, υπονομεύει τους κόπους των νόμιμων φορέων

εκμετάλλευσης και συνδέεται με την αποψίλωση τω δασών, την απώλεια

βιοποικιλότητας και την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και με

συγκρούσεις για εδάφη και πόρους και την αποδυνάμωση αυτοχθόνων κοινοτήτων.

Για να καταφέρουμε να προστατέψουμε τη βιοποικιλότητα θα πρέπει:

1. Να σταματήσει το παράνομο κυνήγι και οι κυνηγοί να κυνηγούν μόνο στις

κατάλληλες εποχές όπου θα επιτρέπετε. Έτσι το ποσοστό των ζώων θα έχει τη

δυνατότητα να αυξηθεί.

2. Για να μειωθεί το ποσοστό της υπεραλίευσης, καλό θα ήταν να οριστούν κανόνες

όπου θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να μπορούν να ψαρεύουν συγκεκριμένες

περιόδους μέσα στη χρονιά όπου δεν θα έχουν κακές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

3. Στην παράνομη υλοτομία μπορεί να βοηθήσει κυρίως η κοινότητα, η οποία θα

μπορούσε να οριοθετήσεις έναν συγκεκριμένο χώρο όπου με άδεια θα μπορεί

13

κάποιος να κόψει τα δέντρα. Ακόμα θα έπρεπε οι άλλοι χώροι να είναι υπό

προστασία και να υπάρχουν φύλακες που να απαγορεύουν να κόβουν τα δέντρα

από τους μη ειδικούς χώρους. Αν εντοπίσουν κάποιο να κόβει παράνομα τα δέντρα,

καλό είναι να υπάρχει και μία ποινή.

Το σημαντικότερο είναι ότι ο άνθρωπος πρέπει α καταλάβει πόσο σημαντική είναι η

βιοποικιλότητα για αυτόν και να μάθει να την προστατεύει.

Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

Ειδικότερα για τη Μεσόγειο η κατάσταση φαίνεται να είναι πιο κρίσιμη από κάθε

άλλη περιοχή.

14

Η πανίδα και η χλωρίδα της Μεσογείου, από τις πλουσιότερες στον κόσμο, είναι οι

περισσότερο απειλούμενες, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας και

επισημαίνουν την επιδείνωση του φυσικού περιβάλλοντος, την υπεραλιεία και την

αύξηση των ειδών που διεισδύουν στο οικοσύστημα της Μεσογείου προερχόμενα

από άλλα οικοσυστήματα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Η θάλασσα αυτή είναι

μία από τις πλέον μελετημένες στον κόσμο. Και ωστόσο, τη στιγμή που «οι

προηγούμενες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για την ύπαρξη 8.000‐12.000 ειδών», η νέα

απογραφή της θαλάσσιας ζωής, που περιλαμβάνει μελέτες εκατοντάδων

επιστημόνων, καταγράφει πλέον 17.000 είδη, ενώ και άλλα είδη μένουν να

καταγραφούν, σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύεται στο ηλεκτρονικό

περιοδικό Plos One. Μια πλούσια βιοποικιλότητα που εκτίθεται σε ποικίλες

απειλές, ισχυρότερες στη Μεσόγειο από ό,τι αλλού.

«Οι συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι αναλογικά πιο σημαντικές στη

Μεσόγειο από ό,τι στις άλλες θάλασσες του κόσμου», αναφέρεται στην έκθεση.

Η εξήγηση βρίσκεται στην ιστορία της περιοχής, που κατοικείται εδώ και χιλιετίες,

και στη γεωγραφία της, μία θάλασσα σχεδόν κλειστή. Τα θαλάσσια θηλαστικά,

όπως οι φάλαινες και τα δελφίνια, έχουν ήδη πληρώσει ένα βαρύ τίμημα, ενώ

ορισμένα είδη, όπως η φώκια μονάχους‐μονάχους, έχουν σχεδόν εξαφανισθεί. Στη

λίστα των απειλών σημαντικότερη είναι η επιδείνωση του φυσικού περιβάλλοντος,

εξαιτίας της ανάπτυξης του ακτών και της ρύπανσης. Η εξαντλητική αλιεία είναι η

δεύτερη απειλή της βιοποικιλότητας και αναμένεται να αυξηθεί κατά τα επόμενα

δέκα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση.

Η ιδιαιτερότητα της Μεσογείου συνίσταται στην παρουσία σημαντικού αριθμού

ειδών που έχουν εισβάλει από άλλα οικοσυστήματα, γεγονός που αποτελεί

σημαντικό παράγοντα ο οποίος θα συνεχίσει να μεταβάλλει την βιοποικιλότητα.

Προερχόμενα από άλλες θάλασσες τα είδη αυτά, που ανέρχονται σε 600,

αποτελούν το 4% του συνόλου των καταγραφέντων ειδών. Τα εξωγενή αυτά είδη, ο

αριθμός των οποίων έχει αυξηθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν μεταφερθεί

στη Μεσόγειο με πλοία, με το νερό που χρησιμοποιείται ως έρμα, μέσω της

διώρυγας του Σουέζ, αλλά και των Στενών του Γιβραλτάρ.

Η έκθεση αναφέρεται στην διάδοση της Mnemiopsis Leidyi (της αμερικανικής

μέδουσας) στην περιοχή από το Ισραήλ μέχρι την Ισπανία το 2009, η οποία

15

προκάλεσε μεγάλη ανησυχία εξαιτίας των συνεπειών της στο οικοσύστημα και τις

ζώνες αλιείας. Είδη όπως τα ιαπωνικά στρείδι και μύδι έχουν εισαχθεί στη

Μεσόγειο μέσω της καλλιέργειάς τους. Οι καλλιέργειες στρειδιών έχουν μεταβληθεί

σε πύλες εισαγωγής σειράς ειδών φυκιών στις παράκτιες ζώνες, σύμφωνα με τους

ειδικούς. Και η άνοδος της θερμοκρασίας αναμένεται να εντείνει το φαινόμενο.

Με την άνοδο της θερμοκρασίας της η Μεσόγειος θα προσελκύσει νέα τροπικά είδη

και οι πληθυσμοί της, που είναι ήδη παρόντες στη Μεσόγειο, θα μεταναστεύσουν

προς νέες ζώνες, οι οποίες προς το παρόν δεν ευνοούν την παρουσία τους,

αναφέρεται στην έκθεση, η οποία περιγράφει ένα φαινόμενο «εκτροπισμού» της

Μεσογείου, γεγονός που αποτελεί χωρίς αμφιβολία μία απειλή για την

βιοποικιλότητα, αλλά επίσης και πηγή πλούτου για ορισμένες ζώνες, γράφουν οι

ειδικοί. Γενικά, η εγκατάσταση εξωγενών ειδών από τις τροπικές περιοχές στη

Μεσόγειο θα μπορούσε να οδηγήσει στην απώλεια του ιδιαίτερου χαρακτήρα των

μεσογειακών ειδών επιμέρους οικοσυστημάτων, προειδοποιούν οι ειδικοί

αναφέροντας ότι είναι αναγκαία η πραγματοποίηση εκτεταμένης ανάλυσης για τη

διατήρηση της βιοποικιλότητας της Μεσογείου, προσθέτοντας ότι η θάλασσα αυτή

μπορεί να αποτελέσει «υπόδειγμα για τους ωκεανούς του κόσμου».

16

ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΠΡΟΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ

ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ

ΡΙΝΟΚΕΡΟΣ

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

ΦΩΚΑΙΝΑ

ΣΤΑΧΤΟΔΕΛΦΙΝΟ

17

ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΛΑΦΙ

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ;

Ο τουρισμός μπορεί να ασκήσει μεγάλη πίεση στους τοπικούς πόρους, για

παράδειγμα την ενέργεια, την τροφή, το έδαφος και το νερό, η διάθεση των

οποίων μπορεί ήδη να είναι λιγοστή. Σύμφωνα με την Τρίτη Αξιολόγηση του

περιβάλλοντος της Ευρώπης (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2003), οι

άμεσες επιπτώσεις του τουρισμού στους ανθρώπους και στο περιβάλλον των

τουριστικών προορισμών, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη συγκέντρωση

τουριστών σε τόπο και χρόνο (εποχικότητα).

Αυτές προκύπτουν από:

Εντατική χρήση νερού και εδάφους από τουριστικές και αναψυχικές

εγκαταστάσεις.

Τη διανομή και τη χρήση ενέργειας.

Αλλαγές του τοπίου που οφείλονται στην κατασκευή υποδομών, κτιρίων και

εγκαταστάσεων.

Την ατμοσφαιρική ρύπανση και τα απόβλητα.

Τη συμπίεση και τη στεγάνωση των εδαφών (ζημία και καταστροφή

βλάστησης).

Όχληση και διατάραξη της πανίδας και της τοπικής κοινωνίας (για

παράδειγμα από θόρυβο)

Ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών που επισκέπτονται ευαίσθητες φυσικές

περιοχές μπορεί, επίσης, να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της φύσης. Πολλές

αντιπαραθέσεις μπορεί, τέλος, να προκύψουν ανάμεσα στην τουριστική

ανάπτυξη και σε άλλους τομείς όπως η γεωργία και η υλοτομία.

18

Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα

Ο τουρισμός είναι δυνατό να προκαλέσει απώλειες στη βιοποικιλότητα με

ποικίλους τρόπους, π.χ. μέσω ανταγωνισμού με την άγρια φύση για το ενδιαίτημα

και τους φυσικούς πόρους. Πιο συγκεκριμένα, οι αρνητικές επιπτώσεις στη

βιοποικιλότητα μπορεί να προκληθούν από ποικίλους παράγοντες.

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ;

Κλιµατική αλλαγή. Στοιχεία από όλες τις ηπείρους και τους περισσότερους

ωκεανούς δείχνουν ότι πολλά φυσικά συστήµατα επηρεάζονται από αλλαγές

κλίµατος σε περιφερειακό επίπεδο και ειδικότερα από αυξήσεις στη θερµοκρασία.

Σε πανευρωπαϊκή κλίµακα, σύµφωνα µε την Τέταρτη Αξιολόγηση για το Περιβάλλον

του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος (2007), οι κύριες πιέσεις στη

βιοποικιλότητα, είναι η αστική διασπορά, η ανάπτυξη υποδοµών, η οξίνιση, ο

ευτροφισµός, η ερηµοποίηση, η υπερεκµετάλλευση των πόρων, η εντατικοποίηση

της γεωργίας και η εγκατάλειψη της γης.

Η κλιµατική αλλαγή όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται ως σοβαρή απειλή, ιδίως

σε ό,τι αφορά τα παράκτια, αλπικά και αρκτικά είδη και ενδιαιτήµατα.

19

Φυσικές επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στη βιοποικιλότητα

Η κλιµατική αλλαγή αποτελεί µία παγκόσµια απειλή. Τα αποτελέσµατα της

κλιµατικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο ορατά. Οι επιστήµονες θεωρούν ότι η

κλιµατική αλλαγή ήδη προκαλεί περισσότερο συχνά συµβάντα ξηρασίας,

πληµµύρων και αύξησης της ελονοσίας.

Άλλα φαινόµενα που αποδίδονται στην κλιµατική αλλαγή είναι η αύξηση των

περιστατικών τυφώνων και των δασικών πυρκαγιών. Μεταξύ των µακροχρόνιων

επιπτώσεων είναι η ύψωση της στάθµης της θάλασσας και η ζηµιά σε καλλιέργειες

που µπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις τροφίµων. Πολλές αφρικανικές χώρες είναι

µεταξύ των πιο ευάλωτων χωρών στις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής.

Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν το ευρύ φάσµα επιπτώσεων της αλλαγής του

κλίµατος, µεταξύ άλλων στη γεωργία, την αλιεία, το έδαφος, τη βιοποικιλότητα,

τους υδάτινους πόρους, τις παράκτιες ζώνες, τη θνησιµότητα που συνδέεται µε τον

καύσωνα και το ψύχος, και τις ζηµίες από πληµµύρες. H Ευρώπη δεν θα αποτελέσει

εξαίρεση. Σύµφωνα µε την πράσινη βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2007), οι

πλέον ευάλωτες περιοχές της Ευρώπης είναι οι ακόλουθες:

• Η νότια Ευρώπη και το σύνολο της λεκάνης της Μεσογείου λόγω, αφενός, της

υψηλής αύξησης των θερµοκρασιών και αφετέρου, της µείωσης των βροχοπτώσεων

σε περιοχές στις οποίες ήδη παρατηρείται λειψυδρία.

20

• Οι ορεινές περιοχές, και ιδίως οι Άλπεις, όπου η ταχεία άνοδος των θερµοκρασιών

προκαλεί εκτεταµένη τήξη των χιονιών και των πάγων, µε αποτέλεσµα να

µεταβάλλεται η ροή των ποταµών.

• Οι παράκτιες ζώνες, λόγω της ανόδου της στάθµης της θάλασσας που

συνδυάζεται µε αυξηµένο κίνδυνο καταιγίδων.

• Οι πυκνοκατοικηµένες κατακλυζόµενες εκτάσεις, λόγω του αυξηµένου κινδύνου

καταιγίδων, έντονων βροχοπτώσεων και στιγµιαίων πληµµυρών, ικανών να

προκαλέσουν εκτεταµένες ζηµίες στους οικισµούς και τις υποδοµές.

• Η Σκανδιναβία, όπου αναµένεται αύξηση των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων,

και ιδίως των βροχοπτώσεων, που θα υποκαταστήσουν, ως επί το πλείστον, τις

χιονοπτώσεις.

• Η περιοχή της Αρκτικής, όπου θα σηµειωθούν οι εντονότερες µεταβολές

θερµοκρασιών ανά τον κόσµο.

Το ∆ιακυβερνητικό Σώµα για την Κλιµατική Αλλαγή (IPCC), κατά την (τέταρτη έκθεσή

του Alcamo κ.ά. 2007) συµπέρανε ότι η κλιµατική αλλαγή θα προκαλέσει

σηµαντικές επιπτώσεις σε πολλές πλευρές της βιολογικής ποικιλότητας: στα

οικοσυστήµατα, τα είδη, τη γενετική ποικιλότητα εντός των ειδών και στις

οικολογικές αλληλεπιδράσεις. Οι επιδράσεις της κλιµατικής αλλαγής στη

βιοποικιλότητα είναι πολύπλευρες. Η βιοποικιλότητα µπορεί να επηρεάζεται από

έναν συνδυασµό: (i) άµεσων επιπτώσεων στους οργανισµούς (για παράδειγµα, η

θερµοκρασία επηρεάζει τα ποσοστά επιβίωσης, την αναπαραγωγική επιτυχία, τα

πρότυπα διασποράς και συµπεριφοράς), (ii) επιπτώσεων µέσω βιοτικών

αλληλεπιδράσεων (π.χ. παραχώρηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος) και (iii)

επιπτώσεων µέσω µεταβολής των αβιοτικών παραγόντων (π.χ. κατάκλυση µε νερό,

µεταβολές σε ωκεάνια ρεύµατα).

Ωστόσο, η κλιµατική αλλαγή δεν είναι η µόνη πίεση που επιδρά στη βιολογική

ποικιλότητα και τα αποτελέσµατά της εξαρτώνται και από τις αλληλεπιδράσεις µε

21

άλλες πιέσεις, όπως η αλλαγή των χρήσεων γης και η απώλεια ενδιαιτηµάτων που

θεωρούνται παγκοσµίως κύριες απειλές προς τη βιοποικιλότητα (Millennium

Assessment 2005), καθώς µειώνουν την ικανότητα των οργανισµών να

µετατοπίσουν την εξάπλωσή τους σε απόκριση της κλιµατικής αλλαγής (Campbell

κ.ά. 2009).

Ορισµένα στοιχεία για τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής

Στοιχεία από όλες τις ηπείρους και τους περισσότερους ωκεανούς δείχνουν ότι

πολλά φυσικά συστήµατα επηρεάζονται από αλλαγές κλίµατος σε περιφερειακό

επίπεδο και ειδικότερα από αυξήσεις στη θερµοκρασία.

Υπάρχει πολύ υψηλή πιστότητα, µε βάση στοιχεία από µεγάλο εύρος ειδών, ότι η

τελευταία αύξηση της θερµοκρασίας επηρεάζει ισχυρά τα χερσαία βιολογικά

συστήµατα, προκαλώντας αλλαγές, όπως:

‐ Πρώιµη έναρξη διεργασιών που σχετίζονται µε την άνοιξη, όπως η έκπτυξη

φύλλων, η µετανάστευση και η ωοαπόθεση.

‐ Μετατοπίσεις της εξάπλωσης των ειδών προς τους πόλους και τα

µεγαλύτερα υψόµετρα.

Υπάρχει υψηλή πιστότητα, που βασίζεται σε σηµαντικά νέα στοιχεία ότι οι

παρατηρούµενες µεταβολές σε βιολογικά συστήµατα της θάλασσας και των

εσωτερικών υδάτων σχετίζονται µε την αύξηση της θερµοκρασίας καθώς και µε τις

συνδεόµενες αλλαγές στην κάλυψη µε πάγο, την αλατότητα, τη συγκέντρωση

οξυγόνου και την κυκλοφορία των υδάτων. Αυτές οι µεταβολές περιλαµβάνουν:

‐ Μετατοπίσεις στην εξάπλωση και µεταβολές στην αφθονία των φυκών, του

ζωοπλαγκτού και των ψαριών σε µεγάλου γεωγραφικού πλάτους ωκεανούς.

22

‐ Αυξήσεις στην αφθονία των φυκών και του ζωοπλαγκτού σε λίµνες που

βρίσκονται σε µεγάλα γεωγραφικά πλάτη και σε µεγάλα υψόµετρα. (Πηγή:

IPCC 2007).

Συνέπειες από τη συρρίκνωση της βιοποικιλότητας

Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των ειδών χλωρίδας και πανίδας που είτε έχουν

αφανιστεί τα τελευταία χρόνια είτε φλερτάρουν σοβαρά με την προοπτική της

εξαφάνισης προκαλούν δέος.

Το 2007 ακόμα, ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος της Γερμανίας Σίγκμαρ Gκάμπριελ,

είχε αναφερθεί σε προβλέψεις που έκαναν λόγο για εξαφάνιση του ενός τρίτου

όλων των ειδών ως το 2050. Στις 10 Νοεμβρίου δε, η Διεθνής Ένωση Προστασίας της

Φύσης (IUCN) ενέταξε στον Ερυθρό Κατάλογο (Red List) περισσότερα από 62.000

είδη πανίδας και χλωρίδας που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Ωστόσο, οι εξαφανίσεις ειδών, ακόμα και οι μαζικές, δεν αποτελούν πρωτοφανές

φαινόμενο. Παρότι αυτές στις μέρες μας οφείλονται στην ανθρώπινη

δραστηριότητα ‐λαθροθηρία, καταστροφή βιοτόπων, ρύπανση και κλιματική

αλλαγή‐ έχουν καταγραφεί μαζικές απομειώσεις της βιοποικιλότητας χωρίς

ανθρώπινη παρέμβαση. Το ερώτημα που τίθεται είναι, τι έχει να χάσει ο άνθρωπος

αν φτωχύνει η βιοποικιλότητα: η απάντηση είναι πολλά.

23

1. Υψηλό οικονομικό κόστος

Το κόστος τεχνητής ανασύστασης φυσικών λειτουργιών όπως η επικονίαση, η

άρδευση, η ανασύσταση των εδαφών θα ανερχόταν σε τρισεκατομμύρια. Μόνο

η αποψίλωση των δασών σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι κοστίζει από 2 έως

5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

2. Μειωμένη ασφάλεια τροφίμων

Η εισαγωγή νέων ειδών αυξάνει τον ανταγωνισμό με τα ενδημικά και συχνά

οδηγεί στην εξαφάνιση τοπικών πληθυσμών. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σε

κτηνοτροφικές μονάδες όπου ξενικά είδη κτηνοτροφίας διώχνουν τα ντόπια.

Αυτό συνεπάγεται περιορισμό του κτηνοτροφικού πληθυσμού γεγονός που τον

καθιστά ποιο ευάλωτο σε ασθένειες, ξηρασία και αλλαγές κλιματικών

συνθηκών.

3. Αυξημένη προσβολή από ασθένειες

Η μείωση της βιοποικιλότητας έχει δύο σημαντικές συνέπειες στην ανθρώπινη

υγεία και την εξάπλωση ασθενειών. Πρώτον, αυξάνει τον αριθμό των άρρωστων

ζώων στους τοπικούς πληθυσμούς. Η έρευνα δείχνει πως τα είδη που είναι

καλύτερα προσαρμοσμένα να επιβιώνουν σε περιχαρακωμένους βιότοπους

είναι οι αποτελεσματικότεροι κομιστές παθογενών ιών. Όταν οι βιότοποι

διασπώνται και μειώνονται σε μέγεθος, τα είδη αυτά αναμειγνύονται και

προσβάλλουν τα υγιή που δεν φέρουν ασθένειες, ενώ οι άνθρωποι έρχονται σε

συχνότερη επαφή μαζί τους.

4. Απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες

Το ζήτημα του καιρού δεν έχει να κάνει με το αν θα πάρουμε ομπρέλλα ή όχι,

αλλά είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για ολόκληρες αγροτικές ‐και όχι μόνο‐

κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών συνεπάγεται

ξηρασίες, καταστροφές και ξεριζωμό για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων.

5. Κόστος σε ανθρώπινες ζωές

Από τη διατήρηση της βιοποικιλότητας εξαρτάται η ζωή αλιέων, αγροτών κ.λπ. Η

επιβίωση του ανθρώπου είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένη με τα οικοσυστήματα που

τον περιβάλλουν.

24

6. Απώλεια της εικόνας της Φύσης

Η φύση δεν είναι κάτι μη χειροπιαστό για το οποίο διαβάζουμε στα βιβλία και τις

εγκυκλοπαίδειες. Όταν θα έχουμε καταστρέψει το φυσικό περιβάλλον και

στρέψουμε το βλέμμα από την οθόνη του υπολογιστή, τι θα έχει απομείνει;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η βιοποικιλότητα του πλανήτη μας συρρικνώνεται και αυτό είναι επικίνδυνο, για τη

συνέχιση της ύπαρξης του κάθε είδους, για τη διατήρηση των τροφικών αλυσίδων

και κατά συνέπεια για την ύπαρξη ζωής στη Γη μας.

Κάθε είδος φυτικό ή ζωικό ή μικροοργανισμός, από το πιο μικρό έως το πιο μεγάλο,

πρέπει να επιβιώσει και είμαστε ΟΛΟΙ υπεύθυνοι γι’ αυτό και πρέπει να

αναλάβουμε τις ευθύνες μας πριν να είναι πολύ αργά!

25

Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΑΣ ΟΜΑΔΑ ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ

ΚΠΕ ΝΕΑΣ ΚΙΟΥ

26

ΚΠΕ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

27

ΠΗΓΕΣ

http://www.greenpeace.org/greece/el/campaigns/oceans/yperalieysi_ellada/

https://el.wikipedia.org/

www.wikipedia.com

http://www.biodiversity.gr

http://www.neagenia.gr

http://oikoinfo.wordpress.com

http://www.gpeppas.gr/perivalon/biopikilotita.html

http://www.wwf.gr/

http://www.coastlearn.org/gr/tourism‐gr/why_problems.html