Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document ›...

25
Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας Ο ερευνητικός σχεδιασμός για ποσοτικές μεθόδους Αν. Καθηγητής Δελιάς Παύλος

Transcript of Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document ›...

Page 1: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Μεθοδολογία Επιστημονικής ΈρευναςΟ ερευνητικός σχεδιασμός για ποσοτικές μεθόδους

Αν. Καθηγητής Δελιάς Παύλος

Page 2: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Φάσεις πειραματικής & ημι-πειραματικής έρευνας

ΕΡΕΥΝΗΤ ΟΣ ΣΧΕΔ ΑΣΜΟΣ: ΠΟΣΟΤ ΕΣ ΜΕΘΟΔΟ � 117

να είναι σε θέση να βοηθήσουν στη διεξαγωγή της έρευνας. Κάποιες φορές, ένα ερευνητικό ζήτημα μπορεί να προκύψει από την ανάγνωση της βιβλιογραφίας. Σε περιβάλλοντα εργασίας, τα ζητήματα ή τα ερωτήματα μπορούν να αναδυθούν ως αποτελέσματα πραγματικών προβλημάτων που απαιτούν μία λύση, ή ως αποτελέ-σματα μιας πιλοτικής έρευνας που έχει προηγηθεί της υλοποίησης του ερευνητικού έργου.

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝΌπως είδαμε στο Κεφάλαιο 2, η πειραματική προσέγγιση για την έρευνα είναι συχνά απαγωγική, ώστε όταν μία περιοχή ή ένα θέμα επιλεχθεί για έρευνα, το επόμενο στάδιο να είναι η αναγνώριση και η εμβάθυνση στη σχετική βιβλιογραφία. Στο Κεφάλαιο 5 δείξαμε ορισμένες από τις πηγές στις οποίες μπορούμε να αναζητή-σουμε τη σχετική βιβλιογραφία. Από τα πρώτα βήματα της έρευνάς μας, θα χρειαστεί να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε τις θεωρίες που αφορούν στο θέμα μας, καθώς και το είδος των μεθόδων που έχουν χρησιμοποιη-θεί για να εξετάσουν το συγκεκριμένο θέμα. Η βιβλιογραφική αναζήτηση θα αποκαλύψει, επιπλέον, ποιοι είναι οι κυρίαρχοι συγγραφείς στον χώρο. Έχοντας εξετάσει τη βιβλιογραφία, ίσως αποφασίσουμε πως το θέμα μας είναι εξαιρετικά ευρύ (ιδιαίτερα αν τα χρονικά περιθώρια είναι στενά), ή ότι η έρευνα που είχαμε υπόψη έχει ήδη γίνει. Ωστόσο, ίσως μπορέσουμε να διακρίνουμε, επίσης, πως οι περασμένες απόπειρες διευκρινίσεων του συγκεκριμένου θέματος έχουν σφάλματα ή κενά τα οποία αξίζει να διορθώσουμε ή να καλύψουμε. Για παρά-δειγμα, μπορεί, ενώ ενημερωνόμαστε για τις αναδυόμενες θεωρίες μάθησης που στηρίζονται στην τεχνολογία, να διαπιστώσουμε πως υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός μελετών σχετικά με την εφαρμογή τους στη σφαίρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), για τα οποία έχουμε προσωπικές εμπειρίες. Αυτό θα μπορού-σε να είναι το δικό μας περιθώριο συνεισφοράς, αφού η προσωπική εμπειρία μας δίνει ένα προβάδισμα.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝΤα ερευνητικά ερωτήματα και οι ερευνητικές υποθέσεις δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διαμόρφωση των ζητη-μάτων σε μία ξεκάθαρη και μετρήσιμη μορφή. Ο τρόπος με τον οποίο διατυπώνονται τα ερευνητικά ερωτήμα-τα, η εστίαση και τα είδη των δεδομένων που θα αναζητηθούν, είναι στενά συνδεδεμένα με τη φιλοσοφία και το ερευνητικό υπόδειγμα που υιοθετεί ο ερευνητής (θυμηθείτε το Κεφάλαιο 2). Ο Wield (2002) εφιστά την προσοχή στο γεγονός πως η ανάπτυξη των ερωτημάτων και των υποθέσεων δεν είναι απαραίτητα μία γραμ-μική διαδικασία. Ακόμα και μετά τη διατύπωσή τους, μία πρόσθετη μελέτη της βιβλιογραφίας, ή εκπλήξεις που εμφανίστηκαν κατά τη συλλογή δεδομένων ή κατά την πιλοτική εφαρμογή, μπορούν να οδηγήσουν τον ερευνητή στη διόρθωση, ή ακόμα και στην επαναδιατύπωσή τους. Ας δούμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα ερευνητικά ερωτήματα και τις ερευνητικές υποθέσεις.

Σχήμα 6.1 Φάση σχεδιασμού και λειτουργική φάση μιας πειραματικής και ημι-πειραματικής έρευνας

Εντοπισμός του ζητήματος ή του ερωτήματος που μας ενδιαφέρει

Ανασκόπηση σχετικής βιβλιογραφίας και σχετικών θεωριών

Ανάπτυξη ερωτημάτων και υποθέσεων

Αναγνώριση ανεξάρτητων και εξαρτημένων μεταβλητών

Διεξαγωγή μελέτης

Χρήση περιγραφικής στατιστικής για την περιγραφή των δεδομένων

Χρήση συμπερασματικής στατιστικής για την αξιολόγησητων στατιστικών υποθέσεων

Αποδοχή ή απόρριψη υποθέσεων

Προετοιμασία παρουσίασης ή επίσημης αναφοράς για δημοσίευση

Λει

τουρ

γική

φάσ

η

Φ

άση

σχεδ

ιασμ

ού

Γνωρίζονταςτις Μεταβλητέςτης Έρευνας

(UnderstandingResearch Varables)

Page 3: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Παράδειγμα μετατροπής εκφράσεων διλημμάτων σε ερευνητικά ερωτήματα

Έκφραση διλήμματος Ερευνητικό ερώτημα Σχόλια

Αυξημένα περιστατικά κατοχής ναρκωτικών ουσιών σε σχολεία

Ποια είναι η μεσοπρόθεσμη αλλαγή στα ποσοστά κατοχής

ναρκωτικών ουσιών στα σχολεία;

Ποιοι παράγοντες έχουν επηρεάσει τα ποσοστά ανίχνευσης της κατοχής ναρκωτικών ουσιών

στα σχολεία;

Πώς έχουν αλλάξει οι κοινωνικές συμπεριφορές των μαθητών

απέναντι στη χρήση ναρκωτικών ουσιών;

Ο όρος «μεσοπρόθεσμη» πρέπει να οριστεί με

ακρίβεια.

Υπάρχει ενδεχόμενο τα αυξημένα περιστατικά να οφείλονται σε καλύτερους

τρόπους ανίχνευσης παρά σε αυξημένη χρήση.

Page 4: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Παράδειγμα μετατροπής εκφράσεων διλημμάτων σε ερευνητικά ερωτήματα

Έκφραση διλήμματος Ερευνητικό ερώτημα Σχόλια

Αύξηση της ανεξέλεγκτης

απόρριψης, δηλ. της αντικοινωνικής

συμπεριφοράς της ρίψης απορριμμάτων σε μη ενδεδειγμένες

περιοχές

Πως εξελίχθηκε ο όγκος των ανεξέλεγκτων απορριμμάτων στην

πάροδο του χρόνου;

Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις χρεώσεις απόθεσης

απορριμμάτων σε δημόσιες χωματερές και στις αλλαγές στην

ανεξέλεγκτη απόρριψη;

Τι είδους καμπάνιες κατά της ανεξέλεγκτης απόρριψης κατάφεραν να μειώσουν το

πρόβλημα;

Η ανεξέλεγκτη απόρριψη πρέπει να οριστεί

λειτουργικά.

Στόχος η εξέταση και η αξιολόγηση πρωτοβουλιών

για την πληρέστερη ενημέρωση πολιτικών.

Page 5: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Παράδειγμα μετατροπής εκφράσεων διλημμάτων σε ερευνητικά ερωτήματα

Έκφραση διλήμματος Ερευνητικό ερώτημα Σχόλια

Αξία επένδυσης σε καμπάνιες μέσω

κοινωνικών δικτύων για το μάρκετινγκ προϊόντων

Τι είδους κοινωνικά δίκτυα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για

το μάρκετινγκ προϊόντων;

Ποιοι είναι οι επιτυχημένοι τρόποι χρήσης των κοινωνικών δικτύων

από τις επιχειρήσεις;

Αν ξεκινήσει μία καμπάνια σε κοινωνικά δίκτυα, τι πρέπει να αλλάξει μία επιχείρηση για να

υποστηρίξει αυτή τη νέα προσέγγιση;

Βοηθά στον προσδιορισμό και στην περιγραφή της έννοιας κοινωνικά δίκτυα.

Διαπιστώνει πως τα κοινωνικά δίκτυα έχουν

χρησιμοποιηθεί στην πράξη από τις επιχειρήσεις.

Ξεκινά από τη διαπίστωση πως η ανάληψη μίας τέτοιας δράσης θα έχει επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η επιχείρηση.

Page 6: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Είδη εφαρμοσμένων ερευνητικών ερωτημάτων

• Περιγραφικά («Τι συμβαίνει;», «Ποιες μέθοδοι χρησιμοποιούνται;»).

• Κανονιστικά («Τι συμβαίνει σε σχέση με το τι έπρεπε να συμβαίνει;»).

• Συσχετιζόμενα («Πώς συνδέονται, ποια είναι η δύναμη της σχέσης μεταξύ της μεταβλητής Χ και Ψ;»).

• Επιδραστικά («Τι αποτέλεσμα έχει η αλλαγή του Χ στο Ψ;»).

Page 7: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Κλασικό Πείραμα - Βασικά Συστατικά

Ανεξάρτητες & εξαρτημένες μεταβλητές

Πειραματικές ομάδες και

ομάδες ελέγχου

Προέλεγχος και μετα-έλεγχος

Page 8: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Ανεξάρτητες και Εξαρτημένες Μεταβλητές

Ανεξάρτητες, Εξαρτημένες, και Παρεμβαλλόμενες μεταβλητές

122 � ΕΦΑ Α Ο 6

του αποφέρει υψηλότερο εισόδημα. Στην πράξη, όμως, η επαγγελματική κατάρτιση (ανεξάρτητη μεταβλητή) επιδρά στο επίπεδο εισοδήματος (εξαρτημένη μεταβλητή) μέσω των συνεπειών της στις προοπτικές απα-σχόλησης του ατόμου (μεταβλητή διαμεσολάβησης, όπως φαίνεται στο Σχήμα 6.2). Επιπλέον, το Σχήμα 6.2 δείχνει και άλλες σχέσεις. Για παράδειγμα, είναι πιθανόν να θεωρήσουμε πως εφόσον κάποιος έχει αποκτήσει υψηλότερο εισόδημα, μπορεί να επιδιώξει (έχοντας και την οικονομική άνεση) περισσότερη και υψηλότερου επιπέδου επαγγελματική κατάρτιση.

Σχήμα 6.2 Γραφική αποτύπωση των σχέσεων μεταξύ της εξαρτημένης, της ανεξάρτητης και της μεταβλητής διαμεσο-λάβησης.

Επαγγελματικήκατάρτιση

Προοπτικέςαπασχόλησης

Επίπεδοεισοδήματος

Ανεξάρτητη μεταβλητή ΜεταβλητήΔιαμεσολάβησης

Εξαρτημένη μεταβλητή

Στα πειράματα, η μεταβλητή που μπορούμε να διαχειριστούμε προκειμένου να παρατηρήσουμε τις συνέπει-ες είναι η ανεξάρτητη μεταβλητή. Έτσι, στο παραπάνω παράδειγμα του συστήματος πληρωμών με βάση την επίδοση, έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε ένα τέτοιο σύστημα σε μία εταιρεία και να παρατηρήσουμε τις συνέπειες στις εκροές. Ωστόσο, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, ίσως να υπάρχουν άλλοι παράγοντες στον χώρο εργασίας που να επιδρούν στις αλλαγές στα επίπεδα εκροών. Αυτές τις ονομάζουμε εξωγενείς μεταβλητές, και θα πρέπει να μπορούμε να τις ελέγξουμε, δηλαδή, να σχεδιάσουμε την έρευνα με τέτοιο τρόπο ώστε η επίδραση των εξωγενών μεταβλητών να μην υπεισέρχεται στους υπολογισμούς.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να ελέγξουμε τις εξωγενείς μεταβλητές. Ένας τρόπος είναι η εξάλειψή τους. Έτσι, στο παράδειγμα του συστήματος πληρωμών με βάση τις επιδόσεις, εφόσον η έρευνα ενδιαφέρεται για την πιθανή επίδραση του τωρινού βαθμού (ιεραρχικής θέσης), μπορούμε να επιλέξουμε προσωπικό μόνο από μία συγκεκριμένη βαθμίδα για την έρευνα. Ένας άλλος τρόπος για τον έλεγχο των εξωγενών μεταβλητών είναι η τυχαιοποίηση. Αν καταφέρουμε να πετύχουμε την τυχαιοποίηση, τότε πιθανότατα οι πειραματικές ομάδες θα είναι ίσες ως προς όλες τις μεταβλητές. Οφείλουμε, ωστόσο, να σημειώσουμε πως στην πράξη, είναι δύ-σκολο να πετύχουμε ολοκληρωτική τυχαιοποίηση. Ας πούμε, για παράδειγμα, πως γνωρίζουμε πως άντρες και γυναίκες εκπροσωπούνται εξίσου στο εργατικό δυναμικό της εταιρείας. Αν επιλέξουμε ένα τυχαίο δείγμα των 100 υπαλλήλων, μπορεί να έχουμε την προσδοκία να καταλήξουμε με 50 άντρες και 50 γυναίκες. Στην πράξη βέβαια, συχνά καταλήγουμε σε μικρές παραλλαγές, όπως 48 άντρες και 52 γυναίκες. Αν το φύλο αποτελεί την ανεξάρτητη μεταβλητή που μας ενδιαφέρει για την έρευνα, ίσως αυτό που θέλουμε να είναι η ίση εκπροσώπη-ση αντρών και γυναικών, οπότε για να το διασφαλίσουμε, θα επιλέγουμε με τυχαίο τρόπο άντρες μέχρι αυτοί να φτάσουν τους 50 και, στη συνέχεια, με παρόμοιο τρόπο 50 γυναίκες (βλέπε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία, σελ. 184).

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΜΕΛΕΤΗΣΕδώ μπαίνουμε στη λειτουργική φάση της έρευνας, της οποίας η επιτυχία εξαρτάται όχι μόνο από τη συλλο-γή των δεδομένων, αλλά και από το πόσο καλά είχε σχεδιαστεί η έρευνα. Αν και η στρατηγική της έρευνας έχει ήδη επιλεγεί (πειραματική έρευνα), υπάρχουν ακόμη διάφοροι ερευνητικοί σχεδιασμοί στη διάθεση του ερευνητή (βλέπε πειραματικός και ημι-πειραματικός σχεδιασμός) και αυτοί πρέπει να επιλεγούν με προσοχή.

ΧΡΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣΤα δεδομένα αναλύονται με διάφορες στατιστικές μεθόδους, οι οποίες θα πρέπει να έχουν επιλεχθεί στη φάση σχεδιασμού. Οι μέθοδοι περιγραφικής στατιστικής χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ή να παρουσιάσουν συνοπτικά τα δεδομένα, ενώ οι μέθοδοι συμπερασματικής στατιστικής για να φτάσουν σε συμπεράσματα για το γενικό πληθυσμό μέσα από δείγματα (βλέπε Κεφάλαιο 24).

ΑΠΟΔΟΧΗ Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝΌπως είδαμε στο Κεφάλαιο 2, είναι αδύνατον να «αποδείξουμε» οποιαδήποτε θεωρία ως σωστή. Όλες οι θεωρίες είναι προσωρινές και υπό αίρεση (μέχρι να διαψευστούν). Ωστόσο, το βάρος των αποδείξεων πρέπει

Page 9: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Έλεγχος εξωγενών μεταβλητών

• Γενικότεροι παράγοντες στο περιβάλλον που να επιδρούν στις αλλαγές στα επίπεδα της εξαρτημένης μεταβλητής

• Μπορούν να ελεγχτούν μέσω:

• Εξάλειψης

• Τυχαιοποίησης

Page 10: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Προ-έλεγχος & Μέτα-έλεγχος

• Προέλεγχος – Η μέτρηση μιας εξαρτημένης μεταβλητής προτού εκτεθούν τα υποκείμενα της έρευνας σε ένα ερέθισμα που αντιπροσωπεύει μια ανεξάρτητη μεταβλητή

• Μετα-έλεγχος – Η μέτρηση εκ νέου μιας εξαρτημένης μεταβλητής αφότου τα υποκείμενα της έρευνας εκτεθούν σε κάποιο ερέθισμα που αντιπροσωπεύει μια ανεξάρτητη μεταβλητή

Page 11: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Πειραματική Ομάδα & Ομάδα Ελέγχου

• Πειραματική ομάδα – Μια ομάδα υποκειμένων στα οποία ασκείται ένα πειραματικό ερέθισμα

• Ομάδα ελέγχου – μια ομάδα υποκειμένων έρευνας, τα οποία δεν υπόκεινται σε κανένα πειραματικό ερέθισμα και τα οποία έχουν, κατά τα άλλα, κοινά γνωρίσματα με την πειραματική ομάδα

Page 12: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας
Page 13: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Διαφορές μεταξύ πειραματικού, ημι-πειραματικού, και μη-πειραματικού

σχεδιασμού

Είδος σχεδιασμού Επιλογή δείγματος Χειραγώγηση μεταβλητών

Πειραματικός Τυχαία Ναι

Ημι-πειραματικός Άθικτες ομάδες Ναι

Μη-πειραματικός Άθικτες ομάδες Όχι

Page 14: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Σχεδιασμοί προς αποφυγή 1

Μη-πειραματικός με άθικτες ομάδες

Ομάδα Κατανομή υποκειμένων Θεραπεία Έλεγχος

Μοναδική Δεν υπάρχει (άθικτη ομάδα) Όχι Όχι

Page 15: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Σχεδιασμοί προς αποφυγή 2

Μετα-έλεγχος μόνο με μη-ισοδύναμες ομάδες ελέγχου

Ομάδα Κατανομή υποκειμένων Θεραπεία Έλεγχος

1 Όχι Ναι Ναι

2 Όχι Όχι Ναι

Page 16: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Σχεδιασμοί προς αποφυγή 3

Μη-πειραματικός με άθικτες ομάδες

Ομάδα Κατανομή υποκειμένων Θεραπεία Έλεγχος

Μοναδική Δεν υπάρχει (άθικτη ομάδα) Ναι Ναι

Page 17: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Παράγοντες που επιδρούν

• Επιδράσεις ωρίμανσης

• Διαδικασίες μέτρησης

• Εργαλεία μέτρησης

• Πειραματική θνησιμότητα

• Μεταβλητές περιβάλλοντος

Page 18: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Ορθοί Σχεδιασμοί 1

Πειραματική ομάδα με έλεγχο

Ομάδα Κατανομή υποκειμένων Θεραπεία Προ- έλεγχος Μετα- έλεγχος

1 Τυχαία Ναι Ναι Ναι

2 Τυχαία Όχι Ναι Ναι

Page 19: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Ορθοί Σχεδιασμοί 2

Ημι-πειραματικός σχεδιασμός με μη-ισοδύναμο έλεγχο

Ομάδα Κατανομή υποκειμένων Θεραπεία Προ- έλεγχος Μετα- έλεγχος

1 Άθικτες ομάδες Ναι Ναι Ναι

2 Άθικτες ομάδες Όχι Ναι Ναι

Page 20: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Ερμηνεύσιμα και μη ερμηνεύσιμα μοτίβα αποτελεσμάτων

128 � ΕΦΑ Α Ο 6

παρόμοια περίπτωση παρουσιάζεται με το μοτίβο Β —η πειραματική ομάδα είχε χειρότερες επιδόσεις από την ομάδα ελέγχου στον προ-έλεγχο, αλλά βελτιώθηκε στον μετα-έλεγχο, ενώ η ομάδα ελέγχου δεν έδειξε κάποια σημάδια βελτίωσης. Θα ήταν, λοιπόν, δύσκολο να βρούμε κάποια αιτία που να δικαιολογεί ότι αυτή η αλλαγή οφείλεται μόνο στην τύχη.

Ωστόσο, το μοτίβο Γ είναι αρκετά δυσκολότερο να ερμηνευτεί. Παρόλο που ισχύει πως η επίδοση της πει-ραματικής ομάδας έχει βελτιωθεί, η έλλειψη της βελτίωσης στην ομάδα ελέγχου μπορεί να οφείλεται στο φαι-νόμενο της οροφής (η ομάδα ελέγχου ξεκίνησε όντας ήδη καλύτερη από την πειραματική ομάδα, με υψηλές επιδόσεις και, άρα, ήταν δύσκολο να βελτιωθεί σε κάτι στο οποίο ήταν ήδη καλή). Επομένως, δεν μπορούμε να συμπεράνουμε πως η βελτίωση στην πειραματική ομάδα οφείλεται στην θεραπεία. Στο μοτίβο Δ, βελτιώνο-νται οι επιδόσεις και των δύο ομάδων, με τη βελτίωση στην πειραματική ομάδα να είναι μεγαλύτερη. Με την πρώτη ματιά, αυτό μοιάζει να είναι ένα σημαντικό αποτέλεσμα, αλλά ένας τέτοιος ισχυρισμός θα μπορούσε να είναι εσφαλμένος αφού και οι δύο ομάδες στην ουσία βελτίωσαν τις επιδόσεις τους κατά το ίδιο ποσοστό (διπλασίασαν το αποτέλεσμά τους).

Ερμηνεύσιμα μοτίβα αποτελεσμάτων

Μη-ερμηνεύσιμα μοτίβα αποτελεσμάτων

Πειραματική ομάδα

Πειραματική ομάδα

Πειραματική ομάδα

Πειραματική ομάδα

Ομάδα ελέγχου

Ομάδα ελέγχου

Ομάδα ελέγχου

Ομάδα ελέγχου

Προ-έλεγχος Προ-έλεγχος

Προ-έλεγχοςΠρο-έλεγχος

Μετα-έλεγχος Μετα-έλεγχος

Μετα-έλεγχοςΜετα-έλεγχος

Από

κρισ

ηΑ

πόκρ

ιση

Από

κρισ

ηΑ

πόκρ

ιση

Γ Δ

BA

Σχήμα 6.3 Ερμηνεύσιμα και μη ερμηνεύσιμα μοτίβα αποτελεσμάτων σε σχε-διασμούς μη-ισοδύναμων ομάδων ελέγχου με προ-έλεγχο και μετα-έλεγχο.

Σχεδιασμός 6: Εξελικτικοί σχεδιασμοίΌπως οι σχεδιασμοί διακεκομμένων χρονοσειρών, οι εξελικτικοί σχεδιασμοί εμπλέκουν μετρήσεις σε βάθος χρόνου, ενώ δεν εμπλέκουν (και αυτοί) ομάδες ελέγχου. Ένα είδος εξελικτικού σχεδιασμού είναι η διατομεακή μελέτη, η οποία εξετάζει ένα φαινόμενο για μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Για παράδειγμα, ένας δια-τομεακός σχεδιασμός μπορεί να μελετά τους λόγους, εξαιτίας των οποίων προκλήθηκαν ατυχήματα σε έναν οργανισμό. Μπορούμε να πραγματοποιήσουμε μία μελέτη των στοιχείων που υπάρχουν για να υπολογίσουμε τον μέσο όρο των ημερών που χάθηκαν εξαιτίας των ατυχημάτων ανά υπάλληλο. Το επόμενο βήμα μπορεί να εξετάζει τα ποσοστά ατυχημάτων ανά ηλικιακή ομάδα, φύλο, εργασιακό ρόλο και ιεραρχική βαθμίδα. Ένα από τα πλεονεκτήματα του διατομεακού σχεδιασμού είναι πως μπορεί να αποκαλύψει σχέσεις μεταξύ μεταβλητών (ηλικία, φύλο κτλ.). Ωστόσο, αυτό που δεν μπορεί να αποκαλύψει είναι η σχέση αιτιότητας. Για να καταφέρουμε κάτι τέτοιο, πρέπει να στραφούμε σε μία διαχρονική μελέτη, λαμβάνοντας υπόψη μία σειρά δειγμάτων από διάφορες χρονικές στιγμές. Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση, όμως, είναι πως ίσως είναι δύσκολο να διατηρήσεις την πρόσβαση στα ίδια άτομα επί μακρόν. Πράγματι, πολλές φορές είναι δύσκολο να διατηρήσεις ακόμα και τους ίδιους ερευνητές.

Πηγή: Προσαρμογή από McBurney και White, 2009

Page 21: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Εγκυρότητα και Αξιοπιστία

Page 22: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Άρχες Εγκυρότητας

134 � ΕΦΑ Α Ο 6

χρήση πρόσθετων μεθόδων διδασκαλίας. Και τα δύο αυτά θέματα είναι σημαντικά, αλλά χωρίς άμεση συνά-φεια με το θέμα της συγκεκριμένης έρευνας. Συζητώντας για την εγκυρότητα, οι McBurney και White (2009) παρουσιάζουν μία ενδιαφέρουσα μεταφορά, παρομοιάζοντας την έλλειψη εγκυρότητας με το να προσπαθείς να μετρήσεις την ευφυΐα κάποιου με βάση το μέγεθος του καπέλου του. Μπορείς να μετράς το μέγεθος του καπέλου κάθε ώρα, και να βγάζεις κάθε φορά το ίδιο αποτέλεσμα. Η μέτρηση δηλαδή είναι αξιόπιστη. Ωστό-σο, δεν είναι έγκυρη, επειδή το μέγεθος του καπέλου δεν έχει καμία σχέση με αυτό που πρέπει να μετρηθεί.

Σχήμα 6.6 Σχέση μεταξύ της θεματικής περιοχής που καλύπτει το ερευνητικό εργαλείο και της περιοχής που ορίζεται λειτουργικά και το ζήτημα της εγκυρότητας.

εματική περιοχή ερευνητικού εργαλείου

εματική περιοχή όπως ορί εταιλειτουργικά

ώνη Αμέλειας ώνη Εγκυρότητας ώνη μη Εγκυρότητας

Στο Σχήμα 6.6 μπορούμε να δούμε πως μόνο ένα μέρος του ερευνητικού εργαλείου καλύπτει τη θεματική περιοχή που έχει οριστεί λειτουργικά. Ορισμένα αντικείμενα που έχουν οριστεί λειτουργικά δεν καλύπτονται από το εργαλείο (Ζώνη Αμέλειας), ενώ άλλα μέρη του εργαλείου καλύπτουν θέματα που δεν έχουν κάποια άμεση σχέση με το αντικείμενο της έρευνας (Ζώνη μη-Εγκυρότητας). Για να επιτευχθεί η εγκυρότητα, η θεματική περιοχή που καλύπτει το εργαλείο και η θεματική περιοχή που ορίζεται λειτουργικά πρέπει να ευθυ-γραμμίζονται (Ζώνη Εγκυρότητας).

Το ζήτημα της εγκυρότητας, ωστόσο, είναι αρκετά πιο πολύπλοκο. Το κεντρικό ερώτημα γύρω από την εγκυρότητα είναι αν το μέτρο για μία έννοια όντως μετράει αυτή την έννοια – μετρά ότι ισχυρίζεται ότι μετρά; Έτσι, για παράδειγμα, μετράνε όντως τα τεστ IQ την ευφυΐα; Μετράνε οι εξετάσεις την πραγματική γνώση σε ένα μάθημα; Αναλυτικά, η εγκυρότητα μπορεί να οριστεί για ως: ονομαστική, εσωτερική, εξωτερική, κριτηρίου, εννοιολογικής κατασκευής, περιεχομένου, προγνωστική και στατι-στική εγκυρότητα. Ας δούμε τον κάθε έναν από αυτούς τους τύπους εγκυρότητας.

Ονομαστική εγκυρότηταΌταν κατασκευάζουμε ένα νέο ερευνητικό εργαλείο (όπως ένα ερωτηματολόγιο), είναι κρίσιμο αυτό να δια-θέτει ονομαστική εγκυρότητα, αλλιώς θα πάνε χαμένα τα πάντα. Η ονομαστική εγκυρότητα σημαίνει πως το εργαλείο, κατ’ ελάχιστον, εμφανίζεται να μετράει αυτό για το οποίο κατασκευάστηκε. Πώς όμως επιδεικνύε-ται η ονομαστική εγκυρότητα; Για αρχή, επαφίεται στον ερευνητή να μελετήσει το εργαλείο που αναπτύσσει και να αξιολογήσει με κριτική διάθεση αυτό που κατασκεύασε. Επειδή γνωρίζουν από «κοντά» τη δική τους δουλειά, το επόμενο βήμα είναι να βάλουν άλλους ανθρώπους να σχολιάσουν, ειδικά αν είναι ειδικοί στον χώρο στον οποίο αναφέρεται η έννοια που μετράται. Ωστόσο, όπως προειδοποιούν οι McBurney και White (2009), η ονομαστική εγκυρότητα δεν είναι αυτοσκοπός. Ένας έλεγχος μπορεί να έχει υψηλό ή χαμηλό βαθμό εγκυρότητας ανεξάρτητα από το αν έχει ή όχι ονομαστική εγκυρότητα.

Κορυφαία Συμβουλή 6.3Στην περίπτωση που δεν έχετε άμεση πρόσβαση σε ειδικούς του χώρου, το επόμενο βήμα είναι να ζητήσετε από φίλους ή συναδέλφους να αξιολογήσουν το εργαλείο (συλλογής δεδομένων). Τονίστε τους καθαρά πως το εργαλείο φτιάχτηκε για μετρήσεις και πως ζητάτε μία κριτική αξιολόγηση.

Εξηγήσεις για την Εγκυρότητα

(Validity Explained)

Page 23: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Είδη Εγκυρότητας• Ονομαστική: Μετράει αυτό για το οποίο φτιάχτηκε

• Εσωτερική: Διεξήχθη σωστά το πείραμα; Αποφεύγονται οι παράγοντες σύγχυσης;

• Εξωτερική: Μπορούν να γενικευτούν τα αποτελέσματα

• Κριτηρίου: Συσχέτιση με καθιερωμένα μέτρα

• Εννοιολογικής κατασκευής: Οι προτεινόμενοι δείκτες απεικονίζουν τις προσδοκώμενες σχέσεις ανάμεσα στις έννοιες που ερευνώνται

• Περιεχομένου: Το εργαλείο μέτρησηςπαρέχει επαρκή κάλυψη των διερευνητικών ερωτημάτων

Page 24: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Μέτρα Αξιοπιστίας

• Δύο διαφορετικά εργαλεία.

• Δύο παρόμοια μισά μέρη ενός εργαλείου (για παράδειγμα, δύο μέρη ενός ερωτηματολογίου).

• Το ίδιο εργαλείο, εφαρμοσμένο σε δύο διαφορετικές περιστάσεις.

• Το ίδιο εργαλείο όταν το έχουν διαχειριστεί δύο διαφορετικά άτομα.

Page 25: Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας › modules › document › file.php › AD119 › 3... · Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας

Άρχες Αξιοπιστίας• Ευστάθεια: Πραγματοποιούμε μετρήσεις με την ίδια

δοκιμασία σε δύο διαφορετικές περιστάσεις

• Ισοδυναμία: Συγκρίνουμε τις απαντήσεις ενός συνόλου υποκειμένων με τις απαντήσεις του ίδιου συνόλου σε ένα άλλο εργαλείο

• Εσωτερικής Συνοχής: Αυτή μετράει το βαθμό ομοιογένειας μιας δοκιμασίας ή ενός ερωτηματολογίου (Cronbach’s α)

• Μετρήσεων του ίδιου κριτή και μεταξύ κριτών