Ενημέρωση,ψυχαγωγία,

σάτιρα.Προγράμματα

γιά ιστορία, πολιτισμό, γράμματα-τέχνες24 ώρες Live, με ποιότητα ήχου 320 kbps

24-7RADΙΟ.us καλαμιΤο παλαιότερο και μεγαλύτερο

ελληνικό e-ΜΜΕ εκτός Ελλάδας. Από Φεβρουάριο 1994.

kalami.us

ΑΦΙΕΡΩΜΑ στην 80η ΕΠΕΤΕΙΟ

«...Οι συμπατριώτες μου είναι ανυποχώρητοι και αδιάλλακτοι σε ζητήματα που έχουν σχέση με την ανεξαρτησία και την τιμή της χώρας. Ίσως [...] εξαφανισθούμε ως έθνος, όπως φαίνεται να υπονοείτε. Θα ήταν προτιμότερο για τους Έλληνες που θα

απομείνουν να γνωρίζουν ότι διέσωσεν ακέραια την τιμή τους και ότι η νεότερη Ελλάς δικαίωσε τις αρχαίες καταβολές της και τον λόγο υπάρξεώς της, παρά να ζουν ατιμασμένοι και καταφρονεμένοι. Τίποτε πράγματι δεν θα έχει χαθεί και το παράδειγμά

μας θα είναι χρήσιμο στον κόσμο, επειδή θα εμπνέει τους ανθρώπους να κάνουν το χρέος τους, ανεξάρτητα από τις συνέπειες...» (Ο Έλληνας αντιπρόσωπος στην ''Κοινωνία των Εθνών'', Αθανάσιος Αγνίδης, προς τον Ιταλό συνάδελφό του)

«...Και όταν θα γραφή η Ιστορία του πολέμου τούτου θα αποδειχθή ότι ο αξιοθαύμαστος αγών της Ελλάδος

υπήρξεν μία από τας καμπάς του παγκοσμίου πολέμου...»(Λόγοι του Βασιλέως της Αγγλίας Γεωργίου VI)

28η Οκτωβρίου 1940Το ΟΧΙ των ΕΛΛΗΝΩΝ

Μήνυμα Υφυπουργού Εξωτερικών, Κ. Βλάση,προς τον Απόδημο Ελληνισμό για τον εορτασμότης εθνικής επετείου 28ης Οκτωβρίου

Αγαπητές συμπατριώτισσες, αγαπητοί συμπατριώτες,

Σήμερα ο απανταχού Ελληνισμός γιορτάζει. Είναι η μέρα, που η Ελλάδα μας ύψωσε το ανάστημά της και βροντοφώναξε “ΟΧΙ” ενάντια στον ωμό και αυθάδη εκβιασμό των φασιστικών και ναζιστικών δυνάμεων του Άξονα. Το “ΟΧΙ” της 28ης Οκτωβρίου 1940 ερχόταν από πολύ μακριά και από πολύ παλιά, από τις Θερμοπύλες του “Μολών λαβέ”, από το “ου φεισόμεθα της ζωής ημών” του τελευταίου των Παλαιολόγων, από το “Ελευθερία ή θάνατος” του 1821. Το τελευταίο,

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

αλλά όχι έσχατο, “ΟΧΙ” μνημονεύουν, τιμούν και γιορτάζουν οι Έλληνες στην πατρίδα μας και απανταχού της γης, σε όποιο σημείο πάλλεται και δημιουργεί η ελληνική ψυχή. Η 28η Οκτωβρίου 1940 συμπυκνώνει σε μία ιστορική στιγμή τις μνήμες, τα βιώματα και τις αξίες που πάντοτε καθοδηγούν τον εθνικό μας βίο. Την πλήρη άρνηση στην υποταγή, την καθολική απόρριψη του ολοκληρωτισμού, την προσήλωση στο δημοκρατικό ήθος και την εθνική αξιοπρέπεια.

Η συμμετοχή της Ελλάδας στον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι μία τυχαία στιγμή στον ρου της ελληνικής και ευρωπαϊκής Ιστορίας. Αποτελεί μία γενναία απόφαση των προγόνων μας να πολεμήσουν εναντίον ενός αντιπάλου αριθμητικά υπέρτερου και, μέχρι τότε, ανίκητου. Απέναντι στην υπεροπλία των δυνάμεων του Άξονα, οι Έλληνες προέταξαν το ελεύθερο και ακατάβλητο φρόνημά τους. Μία χώρα μικρή σε μέγεθος, αλλά ιστορικά ταγμένη στην προάσπιση υψηλών ιδανικών, κατήγαγε τις πρώτες σπουδαίες νίκες στο πεδίο της μάχης, οι οποίες έπληξαν το γόητρο και σηματοδότησαν την αρχή του τέλους του φασισμού και του ναζισμού. Δίπλα τους και οι Απόδημοι Έλληνες, με την ελληνική σημαία και την σημαία των νέων τους πατρίδων, έδωσαν την μάχη υπέρ των πανανθρώπινων αξιών, αυτών που ο Ελληνισμός έχει κληροδοτήσει στην ανθρωπότητα.

Στη σημερινή συγκυρία, ο εορτασμός του Έπους του '40 αναδεικνύεται περισσότερο επίκαιρος και διδακτικός από ποτέ. Στην εθνική μας μνήμη βρίσκεται η κατάλληλη απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Έθνος μας. Αυτό το “ΟΧΙ” υπερασπίζονται τα παιδιά μας που φρουρούν στον Έβρο, που αγρυπνούν στο Αιγαίο, που προστατεύουν τη σημαία μας σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Εμείς, που η ιστορία μας τίμησε με βαριά κληρονομιά, δίνουμε καθημερινά - σε θάλασσα, ξηρά και αέρα - την απάντηση που αρμόζει στην αλαζονική προκλητικότητα που επιδεικνύει η Τουρκία. Η εμμονή σε έκνομες ενέργειες, η παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των κανόνων καλής γειτονίας, η διατάραξη της ειρήνης και της ασφάλειας, την εκθέτει στη διεθνή κοινότητα και την καθιστά παράγοντα αστάθειας και παραβατικότητας. Η Ελλάδα, ως σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, στέλνει σαφές μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση: στους εκβιασμούς και στις απειλές, θα αντιτάσσουμε πάντοτε ένα ανυποχώρητο “ΟΧΙ”. Ένα σθεναρό “ΟΧΙ” στις προσπάθειες καταπάτησης της εθνικής μας κυριαρχίας και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.

Συμπατριώτες μου σε κάθε γωνιά της γης,Τιμώντας την 28η Οκτωβρίου 1940, όλοι οι Έλληνες γινόμαστε ένα σαν μία γροθιά, ενώνουμε τις δυνάμεις μας και εντείνουμε τον αγώνα για την προάσπιση των εθνικών μας δικαίων με πυξίδα το σθένος και την εθνική ομοψυχία που μας χαρακτηρίζουν. Έχουμε πίστη στον Θεό και στα ιδανικά του Έθνους.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΛΑΣΗΣ

Τιμή και δόξα στους ήρωες του ''ΕΠΟΥΣ του '40''Στην μακραίωνη ιστορία της Ελλάδας, οι αγώνες και οι θυσίες των προγόνων μας γιά ελευθερία,

ανεξαρτησία, σημάδεψαν τις επόμενες γενεές.Η 28η Οκτωβρίου 1940, με το δυνατό ΟΧΙ του λαού μας στις φασιστικές δυνάμεις του ''άξονα'' (Ιταλία),

μας διδάσκει και μας καθοδηγεί.Μας διδάσκει ότι, μία μικρή και αδύναμη χώρα, όρθωσε το ανάστημά της σε μιά υπερδύναμη

της εποχής και αγωνίστηκε με αυταπάρνηση γιά να προστατέψει την εδαφική της ακεραιότητα, μετατρέποντας τον θεωρούμενο ως ''περίπατο'' της υπερδύναμης τότε Ιταλίας, σε τραγωδία γι' αυτήν

και ταπείνωση των ιταλικών δυνάμεων, που τις απώθησε από το ελληνικό έδαφος και τις κυνήγησε μέσα στο αλβανικό.

Μας διδάσκει ότι η ανδρεία ενός λαού δεν λογίζεται με την υπεροχή σε στρατεύματα και όπλα.Μας διδάσκει ότι πρέπει, ιδιαίτερα σήμερα, να εννοούμε το ΟΧΙ του λαού, να το τιμούμε και να

αγωνιζόμαστε γι' αυτό.Μας διδάσκει ότι το ΟΧΙ του '40, το ''έπος της Αλβανίας'' όπως ονομάστηκε, καθιέρωσε και τον

Ελληνισμό στις ΗΠΑ.Και πρέπει το ηρωϊκό ΟΧΙ, να μας καθοδηγεί με υπερηφάνεια, ως Ομογένεια, ως λαό, ως 'Εθνος.

ΤΙΜΗ και ΔΟΞΑ στους ήρωες του '40. Αιώνια η μνήμη, τιμή και δόξα σε όσους έπεσαν στο μέτωπο, ''αγωνιζόμενοι υπέρ πατρίδος''.

Βασίλης Ματαράγκας, Πρόεδρος Δρ. Παναγιώτης Μπαλτατζής, Γενικός Γραμματέας

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-41 (αναφέρεται και ως Πό-λεμος του '40 ή Έπος του '40) ήταν η πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και συνασπισμού Ιταλίας και Αλβανίας, η οποία διήρκεσε από τις 28 Οκτωβρίου 1940 μέχρι 31 Μαΐου 1941, όταν και ολοκλη-ρώθηκε η κατάληψη της χώρας. Επίσημη έναρξη του Πολέμου θε-ωρείται η «επίδοση του τελεσιγράφου», ενώ μετά τις 6 Απριλίου 1941, με την Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, όπου η Ελλάδα κλή-θηκε να αντιμετωπίσει τέσσερις εισβολείς, συνεχίστηκε ως Ελλη-νο-ϊταλο-γερμανικός πόλεμος, ή ορθότερα επί της ουσίας Ελληνο-Ιταλο-αλβανο-γερμανο-βουλγαρικός πόλεμος.

Ο πόλεμος αυτός ήταν προϊόν της επεκτατικής πολιτικής του φα-σιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι που είχε εγκαθιδρύ-σει στην Ιταλία και που άρχισε να εκδηλώνεται με την έναρξη του Β' Π.Π. και ειδικότερα μετά τη συνομολόγηση του Χαλύβδινου Συμ-φώνου. Στα μέσα του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι, έχοντας ως πρό-τυπο τις κατακτήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, θέλησε να αποδείξει στους Γερμανούς συμμάχους του Άξονα ότι μπορεί και ο ίδιος να οδηγήσει την Ιταλία σε ανάλογες στρατιωτικές επιτυχίες. Η Ιταλία είχε ήδη κατακτήσει την Αλβανία από την άνοιξη του 1939, καθώς και πολλές βρετανικές βάσεις στην Αφρική, όπως τη Σομαλιλάνδη, το καλοκαίρι του 1940, αλλά αυτές δεν ήταν επιτυχίες ανάλογες αυ-τών της ναζιστικής Γερμανίας. Ταυτόχρονα ο Μουσολίνι επιθυμού-σε να ισχυροποιήσει τα συμφέροντα της Ιταλίας στα Βαλκάνια, που ένοιωθε ότι απειλούνταν από τη γερμανική πολιτική από την στιγ-μή που η Ρουμανία είχε δεχθεί την γερμανική προστασία για τα πε-τρελαϊκά της κοιτάσματα.

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Ιτα-λός Πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε ιδιόχειρα στον Έλληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, στην οικία του δεύτερου, στην Κηφισιά, τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά ση-μεία του Ελληνικού Βασιλείου (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για τις ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του για τη μετέ-πειτα προώθησή του στην Αφρική. Μετά την άρνηση του δικτάτο-ρα (το γνωστό «όχι»), ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις άρχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εισβολής στην Ελλάδα.

Ο ελληνικός Στρατός αντεπιτέθηκε και ανάγκασε τον ιταλικό σε υποχώρηση και μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, σχεδόν το ένα τέταρ-το του εδάφους της Αλβανίας είχε καταληφθεί από τους Έλληνες. Η αντεπίθεση των Ιταλών, το Μάρτιο του 1941, απέτυχε, με κέρ-δος μόνο μικρές εδαφικές εκτάσεις στην περιοχή της Χειμάρρας. Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, με την έναρξη της γερμανικής επί-θεσης, οι Ιταλοί ξεκίνησαν και αυτοί νέα αντεπίθεση. Από τις 12 Απριλίου, ο ελληνικός Στρατός άρχισε να υποχωρεί από την Αλβα-νία, για να μην περικυκλωθεί από τους προελαύνοντες Γερμανούς. Ακολούθησε η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, στις 20 Απριλί-ου 1941 και με τους Ιταλούς, τρεις ημέρες αργότερα, οι οποίες πε-ραίωσαν τυπικά τον ελληνοϊταλικόγερμανικό πόλεμο.

Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε την πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ανύψωσε το ηθικό των λαών στην σκλαβωμένη Ευρώπη. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέ-μου, καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθε-ση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερ-

μανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στην διάρκεια της Μάχης της Μόσχας.

Οι ελληνοϊταλικές σχέσεις στις αρχές του 20ού αιώναΔεν θα πρέπει να λησμονείται ότι η Ιταλία υπήρξε μία από τις Με-

γάλες Δυνάμεις παλαιότερα, που προσπαθούσε να αποκτήσει ηγε-μονικό ρόλο στη Μεσόγειο. Το δε φασιστικό καθεστώς του Μου-σολίνι είχε συχνά διακηρύξει ή υπονοήσει την πρόθεσή του να δημιουργήσει μια νέα «Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία», στο δόγμα «Mare Nostrum» που θα περιελάμβανε και την Ελλάδα.

Ήδη από τη δεκαετία του 1910, τα ελληνικά και ιταλικά συμφέ-ροντα συγκρούονταν, τόσο στην Αλβανία, με το θέμα της Βορείου Ηπείρου, όσο και στα Δωδεκάνησα, τα οποία αποτελούσαν μέρος της ιταλικής επικράτειας.

Η Αλβανία ήταν από την δημιουργία της ένα προτεκτοράτο της Ιταλίας, έναντι του οποίου η Ελλάδα προέβαλε το θέμα των εδα-φών της Βορείου Ηπείρου (Νότιας Αλβανίας), τα οποία δεν είχε κα-ταφέρει να αποκτήσει στα πλαίσια της Μεγάλης Ιδέας, παρά την ύπαρξη εκεί συμπαγούς ελληνικής μειονότητας. Περαιτέρω, η Ιτα-λία κατείχε τα Δωδεκάνησα από το τέλος του ιταλο-τουρκικού πο-λέμου, τον 1912 και παρότι τον 1919 είχε υποσχεθεί την παραχώ-

ρησή τους στην Ελλάδα (συμφωνία Βενιζέλου - Τιττόνι), εντούτοις αργότερα υπαναχώρησε από την υπόσχεση αυτή. Μικροεπεισό-δια μεταξύ των στρατευμάτων των δύο κρατών είχαν σημειωθεί και μετά τη Συνθήκη των Σεβρών, όταν μέρος της Μικράς Ασίας περί την πόλη της Σμύρνης είχε αποδοθεί στην Ελλάδα, ενώ ιτα-λικές δυνάμεις βοηθούσαν τους Τούρκους εθνικιστές στον αγώνα τους κατά της ελληνικής κατοχής των εδαφών αυτών. Πέραν αυ-τών, η φασιστική Κυβέρνηση Μουσολίνι χρησιμοποίησε το συμβάν της δολοφονίας του Ιταλού στρατηγού Ενρίκο Τελίνι στα ελληνο-αλβανικά σύνορα για να βομβαρδίσει και να καταλάβει την Κέρκυ-ρα, το μεγαλύτερο από τα Ιόνια νησιά. Τα Ιόνια νησιά αποτελούσαν άλλοτε (ως τον 1797) βενετική κτήση και παρέμεναν ακόμη στόχος του ιταλικού ιμπεριαλισμού. Ακολούθησε μια περίοδος ομαλοποί-ησης των σχέσεων των δύο χωρών, ιδίως κατά τη διακυβέρνηση Βενιζέλου (1928-1932), κατά τη διάρκεια της οποίας υπογράφτηκε και το Σύμφωνο Φιλίας Ρώμης (1928), (γνωστό και ως Συμφωνία Βενιζέλου - Μουσολίνι), μεταξύ των δύο κρατών στις 23 Σεπτεμ-βρίου 1928.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε σημαντικές προσπάθειες για την ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με όλους τους γεί-τονές της. Μετά την υπογραφή του Συμφώνου Ελληνοτουρκικής Φιλίας (1930) και του Βαλκανικού Συμφώνου του 1934, η απειλή της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας θεωρείτο ότι είχε εξαλειφθεί. Η Αλβανία ήταν εξαιρετικά αδύναμη για να αποτελεί απειλή, ενώ το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας δεν προέβαλε σοβαρές αξιώσεις επί της Μακεδονίας. Για τους λόγους αυτούς, μόνη πραγματική απει-λή για την ελληνική εθνική ασφάλεια κατά την δεκαετία του 1930 θεωρούνταν η Βουλγαρία και οι αξιώσεις που έτρεφε, ήδη από την εποχή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου έναντι της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Έτσι, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς ανήλ-θε στην εξουσία το 1936, τέθηκε σε εφαρμογή σχέδιο αναδιορ-γάνωσης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και της δημιουργίας ισχυρής αμυντικής γραμμής κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Η αμυντική γραμμή κατασκευάστηκε και ονομάστηκε «Γραμμή Μεταξά».

Τα χρόνια που ακολούθησαν, η Κυβέρνηση Μεταξά έκανε μεγά-λες επενδύσεις για την αναδιοργάνωση του στρατού. Αγοράστηκαν νέα όπλα και για τα τρία σώματα, ο στρατός αναβαθμίστηκε τεχνο-λογικά και οργανωτικά και τις παραμονές του πολέμου δεν είχε κα-μία σχέση με την εικόνα διάλυσης που παρουσίαζε στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Τέλος, έγιναν σημαντικές προετοιμασίες για το ενδεχόμενο πολέμου, όπως η αποθήκευση πολεμοφοδίων σε διά-φορα σημεία της χώρας. Την περίοδο 1935-1939 παραγγέλθηκαν σημαντικές ποσότητες όπλων, τα οποία όμως παραδόθηκαν μόνο εν μέρει ή δεν πρόλαβαν να παραδοθούν ποτέ.

Παρόλα αυτά, το 1940 ο Ελληνικός Στρατός είχε σοβαρές ελλεί-ψεις σε όλμους, μεταφορικά μέσα, αντιαεροπορικό και αντιαρ-ματικό πυροβολικό. Στο Ναυτικό και στην Αεροπορία, εκτός του πεπαλαιωμένου υλικού, η έλλειψη εξοπλισμού ήταν ακόμα μεγα-λύτερη. Επίσης, το στελεχιακό δυναμικό του στρατεύματος είχε αποδυναμωθεί από την απόταξη των αξιωματικών που υποστήρι-ζαν τον Βενιζέλο.

Αυτοί οι αξιωματικοί θα μπορούσαν να προσφέρουν στον αγώνα κατά της ιταλικής εισβολής, όπως αποδείχθηκε από την μετέπει-τα δράση τους στην Κατοχή. Όμως οι ελλείψεις αυτές δεν επηρέα-σαν το αποτέλεσμα της αναμέτρησης στο βαθμό που θα περίμενε η ιταλική ηγεσία, καθώς οι συνεχείς κλήσεις και ασκήσεις εφέδρων μετά το 1937 για τη στελέχωση στρατιωτικών μονάδων, η βρετα-νική συνδρομή σε αεροπορικά μέσα (έστω και μικρή) και η επίτα-ξη 150.000 κτηνών, όπως και αυτοθυσία των χωρικών της Ηπεί-ρου, για την μεταφορά στρατιωτικού υλικού, έλυσαν πολλά από τα προβλήματα

Διπλωματικές και στρατιωτικές εξελίξεις 1939-1940Στις 7 Απριλίου 1939 ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν την Αλβα-

νία. Έτσι η Ιταλία απέκτησε ουσιαστικά κοινά χερσαία σύνορα με την Ελλάδα. Η πράξη αυτή οδήγησε το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γαλλία να εγγυηθούν για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας. Ο Μεταξάς προσπάθησε να κρατήσει την ουδετερότητα της Ελλά-δας παρά την ιδεολογική του συγγένεια με το φασισμό και το να-ζισμό και τις οικονομικές σχέσεις που είχαν οικοδομηθεί με τη Να-ζιστική Γερμανία.

Ήδη από τον Μάρτιο του 1939 η ελληνική διπλωματία συγκέ-ντρωνε πληροφορίες για τις προθέσεις των δύο δικτατόρων στα Βαλκάνια και τον Αύγουστο του 1939 γίνεται γνωστό ότι οι προθέ-σεις για την Ελλάδα του ''Χαλύβδινου Συμφώνου'' Ιταλίας - Γερμα-νίας ήταν η κατάληψη και ο διαχωρισμός: το ανατολικό τμήμα η Γερμανία το προόριζε ως δώρο στην Βουλγαρία εάν της επέτρε-πε την ελεύθερη διάβαση στο Αιγαίο και το Δυτικό στην Αλβανία η οποία θα χρησιμοποιόταν από τους Ιταλούς σαν κατοχική αστυ-νομική δύναμη. Τα γεγονότα επαληθεύτηκαν απολύτως μετακατο-χικά.

Έτσι ο Μεταξάς αποφάσισε να στραφεί ολοκληρωτικά προς το Αγγλικό στρατόπεδο το οποίο εννοούσε εξάλλου και ο αγγλόφιλος Βασιλιάς Γεώργιος Β΄, ο οποίος παρείχε μεν στήριξη στο «καθε-στώς της 4ης Αυγούστου», αλλά οι σχέσεις του με τον Μεταξά είχαν ψυχρανθεί σημαντικά όταν ο δικτάτωρ προσπαθούσε να βρει τρό-πο να εξασφαλίσει μια ουδετερότητα την οποία για ένα διάστημα όντως διαπραγματεύτηκε με τους Γερμανούς μέσω της ελληνικής πρεσβείας στη Μαδρίτη και τον αρχηγό της Γερμανικής στρατιω-τικής υπηρεσίας πληροφοριών Βίλχελμ φον Κανάρις, σημαντικού φίλου του φρανκικού καθεστώτος που σύχναζε στην Ισπανία. Ο φον Κανάρις, πάντως, παρέθετε πολύ αόριστες εγγυήσεις που δεν έπεισαν τελικά τον Μεταξά, παρόλο που μερίδα των Ελλήνων δι-

Το ΟΧΙ των ΕλλήνωνΕλληνοϊταλικός

πόλεμος (1940-1941)

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

-------------->

πλωματών του πρότειναν να τις αποδεχτεί.Ο ποιητής και τότε διπλωμάτης Γιώργος Σεφέρης αναφέρει ότι

μερικοί από αυτούς τους διπλωμάτες ήταν έτοιμοι να πιστέψουν οτιδήποτε προκειμένου να αποφύγουν την εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο και ότι οι γερμανικές εκείνες «εγγυήσεις» δεν μιλού-σαν καν για ουδετερότητα της Ελλάδας.

Ο Χίτλερ με προσωπικές του διπλωματικές κινήσεις μεταξύ Μάη και Ιουλίου 1939, στις οποίες δεν συμμετείχε καν η Ιταλία, εξασφά-λισε την συμμαχία Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας. Ο Μου-σολίνι είχε θεωρήσει αρχικά τα ρουμανικά πετρέλαια σαν δικό του μελλοντικό λάφυρο στα Βαλκάνια και εξοργίστηκε από τις εξελί-ξεις. Ετοιμάζοντας λοιπόν τις δικές του κινήσεις πήρε απόφαση να επέμβει στα Βαλκάνια ήδη από τις 11 Αυγούστου 1940 και η απόφα-ση για πόλεμο είχε παρθεί: «Ο Μουσολίνι συνεχίζει να μιλά για επί-θεση-αστραπή κατά της Ελλάδας στα τέλη Σεπτεμβρίου». Στο με-ταξύ, το αρχικό πλάνο για επίθεση στη Γιουγκοσλαβία μπήκε στο αρχείο, λόγω της γερμανικής αντίθεσης και της έλλειψης των ανα-γκαίων μεταφορικών μέσων.

Όταν ο Χίτλερ την 1η Σεπτεμβρίου 1939 επιτίθεται στην Πολωνία, σε μια σαφή κίνηση για τις επιδιώξεις του στα ανατολικά, ο Μου-σολίνι έμαθε τα γεγονότα εκ των υστέρων και όχι σαν συνεργαζό-μενος - σύμμαχος με την Γερμανία, κάτι τον οποίο τον εξόργισε έντονα. Στις 12 Οκτωβρίου 1940 οι Γερμανοί κατέλαβαν τις πετρε-λαιοπηγές της Πράχοβα της Ρουμανίας. Το γεγονός αυτό, το οποίο και πάλι δεν είχε πληροφορηθεί από πριν, εξόργισε τον Μουσολίνι, ο οποίος το θεώρησε ως «επέμβαση» των συμμάχων του Γερμανών στη νοτιοανατολική Ευρώπη, μια περιοχή που η Ιταλία ήταν, μαζί με την Γερμανία, συνεγγυητής της εδαφικής ακεραιότητας.

Τρεις μέρες αργότερα συνεκάλεσε σύσκεψη στη Ρώμη για να συ-ζητηθεί, όχι μόνο η κατάληψη της Ηπείρου, της Κέρκυρας, της Κε-φαλλονιάς και της Ζακύνθου (σε πρώτη φάση), όπως προέβλεπε το σχέδιο πολέμου Emergenza G, αλλά η κατάκτηση ολόκληρης της Ελλάδας (σε δεύτερη φάση ή ταυτόχρονα). Μόνον ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, στρατηγός Πιέτρο Μπαντόλιο, προέβαλλε αντιρρήσεις, σημειώνοντας την ανάγκη να συγκεντρωθεί δύναμη τουλάχιστον 20 μεραρχιών πριν την εισβολή, καθώς εκείνη την πε-ρίοδο μόνο εννέα μεραρχίες βρίσκονταν στην Αλβανία. Όμως, ο Δι-οικητής των δυνάμεων στην Αλβανία, Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πρά-σκα (άτομο πάντως που χρωστούσε την θέση του στην υποταγή του στο κόμμα ), υποστήριξε ότι μόνο 3 μεραρχίες αρκούσαν και αυτές μάλιστα αφού θα έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη φάση του σχεδίου, δηλαδή η κατάληψη της Ηπείρου. Ο Μουσολίνι καθόρισε ως ημερομηνία έναρξης της εισβολής την 26η Οκτωβρίου και ήλπι-ζε πως η εκκαθάριση της Ηπείρου θα γινόταν ως τις 10 με 15 Νοεμ-βρίου 1940. Ο υπουργός Εξωτερικών Γκαλεάτσο Τσιάνο, ο οποίος υποστήριξε ότι θα μπορέσουν να βασιστούν και στην υποστήριξη προσωπικοτήτων της Ελλάδας, οι οποίοι θα εξαγοράζονταν εύκο-λα, ανέλαβε να βρει ένα «casus belli» (αιτία πολέμου). Την επόμενη εβδομάδα, ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Βόρις Γ' προσεκλήθη να λά-βει μέρος στην επιχείρηση ενάντια στην Ελλάδα, αλλά εκείνος αρ-νήθηκε, επειδή η Γερμανία εκείνη την στιγμή δεν ευνοούσε καθό-λου ένα Βαλκανικό μέτωπο.

Στην Ιταλία είχε ήδη ξεκινήσει από νωρίς μία επιχείρηση προ-παγάνδας κατά της Ελλάδας, ενώ παράλληλα είχε μπει σε εφαρ-μογή σχέδιο προκλητικών ενεργειών εις βάρος της Ελλάδας, όπως η πτήση ιταλικών αεροσκαφών εντός του ελληνικού εναέριου χώ-ρου, επιθέσεις αεροσκαφών σε ελληνικά πλοία, με αποκορύφωμα τον τορπιλισμό και βύθιση του καταδρομικού «Ελλη» στο λιμάνι της Τήνου, κατά την διάρκεια του εορτασμού του Δεκαπενταύγου-στου από ιταλικό υποβρύχιο. Παρά την αδιαμφισβήτητη ενοχή των Ιταλών, η Ελληνική Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι το ''Ελλη'' βυθίστη-κε από πλοίο «αγνώστου εθνικότητας». Αν με αυτό τον τρόπο δια-τηρήθηκε τύποις η ουδετερότητα, εντούτοις ο ελληνικός λαός είχε αρχίσει ήδη να υποψιάζεται τους πραγματικούς ενόχους.

Συνεπώς ο πόλεμος αυτός δεν ήταν ολότελα αιφνίδιος. Η επίδο-ση του τελεσιγράφου αναμενόταν ήδη από ημέρα σε ημέρα, η δε ημερομηνία αυτή της επίδοσης θεωρούνταν η πλέον πιθανή δε-δομένου ότι αποτελούσε εθνική επέτειο του φασισμού στην Ιτα-λία από το 1925. Αλλά και από ένα δίκτυο πληροφοριών που είχε αναπτυχθεί τότε, σε συνδυασμό με διάφορα γεγονότα, προμήνυ-αν με βεβαιότητα σχεδόν την επερχόμενη πολεμική σύγκρουση κι έτσι η Ελλάδα βρέθηκε έτοιμη τουλάχιστον να προβάλει αξιόλο-γη αντίσταση.

Το ιταλικό τελεσίγραφο και η ελληνική αντίδρασηΤα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην

Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, παρέδωσε στον Ιωάννη Μεταξά τελε-σίγραφο του Μουσολίνι. Με αυτό, ο Ντούτσε ζητούσε να επιτραπεί η ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων, τα οποία θα κατε-λάμβαναν απροσδιόριστα «στρατηγικά σημεία» εντός της ελληνι-κής επικράτειας. Ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο με τα λό-για: «Alors, c'est la guerre» (γαλλικά: «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»). Η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο θεωρείται από αρκετούς ιστο-ρικούς αποτέλεσμα πίεσης της κοινής γνώμης, κατ' άλλους προσω-πική ενέργεια και απόφαση. Ορισμένοι πάλι σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι η απόφαση του Μεταξά ήταν αποτέλεσμα της εξωτε-ρικής πολιτικής της κυβέρνησης, αφού η Ελλάδα προετοιμαζόταν χρόνια για επικείμενη επίθεση εχθρικών δυνάμεων. Τίποτα φυσικά δεν αποκλείει την συνύπαρξη και των τριών εξηγήσεων.

Εντός ολίγων ωρών, ξεκίνησε η ιταλική επίθεση, ενώ ο Μεταξάς απηύθυνε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, στο οποίο κατέληγε με τα εξής λόγια: «'Oλον τό 'Eθνος ως εγερθή σύσσωμον. αγωνι-σθήτε διά τήν Πατρίδα, τάς γυναίκας, τά παιδιά σας καί τάς ιράς μας παραδόσεις. Νύν υπέρ πάντων ο αγών».

Κατόπιν αυτού, ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους τραγουδώ-

ντας πατριωτικά τραγούδια και αντι-ιταλικά συνθήματα, ενώ δι-αδηλώσεις νέων εισέβαλαν σε ιταλικά γραφεία και επιχειρήσεις. Εκατοντάδες εθελοντές σε ολόκληρη την επικράτεια, άνδρες και γυναίκες, έσπευδαν στα στρατολογικά γραφεία για να καταταγούν. Ολόκληρο το έθνος ενώθηκε ενάντια στην ιταλική επιθετικότητα. Ακόμη και ο φυλακισμένος ηγέτης του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Νίκος Ζαχαριάδης, έγραψε ανοικτή επιστολή, ζητώ-ντας από το λαό να αντισταθεί, παρότι εξακολουθούσε να ισχύει το Σύμφωνο Μολότωφ - Ρίμπεντροπ (περί μη επίθεσης μεταξύ Σοβι-ετικής Ένωσης και Γερμανίας), παραβαίνοντας έτσι την εκ Μόσχας κομματική γραμμή. Εντούτοις, σε δύο μεταγενέστερα γράμματά του κατηγορούσε το Μεταξά ότι έβαζε τη χώρα σε έναν ιμπεριαλι-στικό πόλεμο και καλούσε τους Έλληνες στρατιώτες να λιποτακτή-σουν και να ανατρέψουν το καθεστώς Μεταξά.

Οι δυνάμεις των Ιταλών και το σχέδιο επίθεσηςΤο ιταλικό σχέδιο πολέμου, το επονομαζόμενο Emergenza G

(«Επείγουσα Ελλάς»), προέβλεπε την κατάληψη της χώρας σε τρεις φάσεις. Η πρώτη ήταν η κατάληψη της Ηπείρου και των Ιονίων Νή-σων. Στη δεύτερη φάση θα καταλαμβάνονταν η Δυτική Μακεδο-νία. Με την ενίσχυση νέων δυνάμεων που θα αποβιβάζονταν στην Ήπειρο και στα νησιά, θα ακολουθούσε η προέλαση προς την Θεσ-σαλονίκη και την Αθήνα με σκοπό την κατάκτηση της χώρας. Το σχέδιο είχε συνταχθεί με την ελπίδα της ουδετερότητας της Γιου-γκοσλαβίας.

Το μέτωπο στην Νότια Αλβανία είχε μήκος περίπου 150 χιλιομέ-τρων και βρισκόταν σε μια εξ' ολοκλήρου ορεινή περιοχή, η οποία επιπροσθέτως ήταν εξαιρετικά δύσβατη, λόγω του φτωχού οδικού δικτύου της. Η οροσειρά της Πίνδου χώριζε το θέατρο επιχειρή-σεων στα δύο: αυτό της Ηπείρου και εκείνο της Δυτικής Μακεδο-νίας.

Την παραμονή της επίθεσης στην Ελλάδα στην Ανώτατη Στρα-τιωτική Διοίκηση Αλβανίας, υπό τον στρατηγό Βισκόντι Πράσκα, υπάγονταν οι ακόλουθες ιταλικές δυνάμεις:

Στην Ήπειρο, το XXV Σώμα Στρατού «Τσαμουριά» (Ciamuria) υπό τον στρατηγό Κάρλο Ρόσσι (Carlo Rossi) που διέθετε,

- την 23η Μεραρχία Πεζικού «Φερράρα» (Ferrara) υπό τον στρα-τηγό Τζαννίνι (Zannini), ανεπτυγμένη στις περιοχές Μέρτζανη-Πρεμέτη και Γεωργουτσάδες- Αργυρόκαστρο και με δύναμη 21.000 ανδρών.

- την 51η Μεραρχία Πεζικού «Σιένα» (Siena) υπό τον στρατηγό Γκαμπούτι (Gabutti), ανεπτυγμένη στις περιοχές Κονίσπολη-Δέλ-βινο-Άγιοι Σαράντα και με δύναμη 12.500 ανδρών

- την 131 Τεθωρακισμένη Μεραρχία «Κένταυρος» (Centauro), μειωμένης δύναμης, υπό τον στρατηγό Μάλλι (Magli) ανεπτυγ-μένη στις περιοχές Τεπελένι- Αργυρόκαστρο με δύναμη 2.200 αν-δρών και 40 αρμάτων.

- την Μεραρχία Ιππικού, ενισχυμένη με μονάδες πυροβολικού

και πεζικού, υπό τον στρατηγό Ριβόλτα (Rivolta) ανεπτυγμένη στην περιοχή Κονισπόλεως.

Η συνολική δύναμη του XXV Σώματος έφτανε τους 42.000 άν-δρες και περιλάμβανε 22 τάγματα πεζικού, 61 πυροβολαρχίες (18 βαριές), 90 άρματα,

3 συντάγματα και μία επιλαρχία ιππικού και 2 τάγματα όλμων.Στην Βορειοδυτική Μακεδονία και τη γιουγκοσλαβική μεθόριο,

το XXVI Σώμα Στρατού «Κορυτσά» (Corizza) υπό τον στρατηγό Γα-βριήλ Νάσσι (Gabrielle Nasci) που διέθετε

- την 29η Μεραρχία Πεζικού «Πιεμόντε» (Piemonte) υπό τον στρατηγό Γκραττορόλα (Grattorola) ανεπτυγμένη ανατολικά της Κορυτσάς και δύναμης 12.500 ανδρών.

- την 49η Μεραρχία Πεζικού «Πάρμα» (Parma) υπό τον στρατη-γό Νάλντι (Naldi) ανεπτυγμένη δυτικά της Κορυτσάς και με δύνα-μη 9.300 ανδρών

- την 19η Μεραρχία Πεζικού «Βενέτσια» υπό τον στρατηγό Μπο-νίνι (Bonini) ανεπτυγμένη από την λίμνη Πρέσπα εως το Ελβασάν και είχε δύναμη 10.000 ανδρών.

- την 53η Μεραρχία Πεζικού «Αρέτζο» υπο τον στρατηγό Φερό-νε (Ferone) ανεπτυγμένη στην περιοχή της Σκόδρας, με δύναμη 12.000 ανδρών.

- ως εφεδρεία του Σώματος υπήρχε ένα Τάγμα Βερσαλλιέρων της 131ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας με 50 άρματα στην περιο-χή της Ερσέκας.

Συνολικά το XXVI Σώμα διέθετε 44.000 άνδρες και περιλάμβα-νε 32 τάγματα, 47 πυροβολαρχίες (οι 5 βαριές), 60 άρματα, ένα σύ-νταγμα ιππικού, μία ίλη και 4 τάγματα όλμων.

Ανάμεσα στα δύο Σώματα Στρατού, στην περιοχή Ερσέκα- Λε-σκοβίκι, την 3η Μεραρχία Αλπινιστών «Τζούλια» υπο τον στρατηγό Τζιρότι (Girotti), η οποία είχε δύναμη 10.800 ανδρών και σύνθεση 5 τάγματα, 6 ορειβατικές πυροβολαρχίες και μια ίλη ιππικού.

Τις παραπάνω δυνάμεις συνέδραμε η Ιταλική Βασιλική Πολεμική Αεροπορία (Regia Aeronautica), η οποία διέθεσε στο μέτωπο της Αλβανίας 179 καταδιωκτικά, 225 βομβαρδιστικά και 59 αναγνωρι-στικά, συνολικά δηλαδή 463 αεροσκάφη.

Η επιτυχής εφαρμογή του σχεδίου στηρίζονταν στην αιφνιδι-αστική εισβολή με ταχυκίνητα μέσα, με σκοπό να προλάβει την επιστράτευση και συγκέντρωση του Ελληνικού Στρατού. Ο υφυ-πουργός των Στρατιωτικών Στρατηγός Σοντού, διαβεβαίωσε τον Μουσολίνι ότι σε μια βδομάδα ο ιταλικός Στρατός θα ήταν στα Ιω-άννινα και σε 15 με 20 μέρες θα ήταν στην Πρέβεζα.

Σύμφωνα λοιπόν με το σχέδιο των Ιταλών, από τις 9 Μεραρχίες που διέθεταν στην Αλβανία 2 διατέθηκαν για προκάλυψη προς την Γιουγκοσλαβία, 2 στην περιοχή της Κορυτσάς για ενεργητική άμυ-να, 3 για την κύρια ενέργεια κατά της Ηπείρου και 2 για την κάλυψη της κύριας ενέργειας. Οι δυνάμεις της κύριας ενέργειας ήταν ισχυ-ρότερες έναντι των ελληνικών, σε πυροβολικό, πεζικό και τεθω-

-------------->

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

ρακισμένα, όμως το ορεινό έδαφος της Ηπείρου, οι αντιαρματικές οχυρώσεις και οι στενοί δρόμοι μείωναν την ιταλική υπεροχή. Ενώ λοιπόν οι κατευθύνσεις ενέργειας του ιταλικού στρατού, και ιδιαί-τερα προς το τομέα Ηπείρου, ήταν ορθές, οι δυνάμεις που διατέ-θηκαν για αυτό τον σκοπό ήταν ανεπαρκείς. Πιθανόν, δύο παράγο-ντες συνέβαλαν σε αυτό, η υποτίμηση του αντιπάλου από απόψεως υλικής ισχύς και ηθικού και η υπερτίμηση της ικανότητας της αε-ροπορίας και των αρμάτων μάχης.

Οι ελληνικές δυνάμεις και το σχέδιο άμυναςΜετά την κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς, το ελληνικό

Γενικό Επιτελείο κατάρτισε το σχέδιο «ΙΒ» («Ιταλία-Βουλγαρία»), για την αντιμετώπιση μιας ταυτόχρονης συνδυασμένης επίθεσης από Ιταλία και Βουλγαρία. Το σχέδιο προέβλεπε επιβραδυντικές αμυντικές ενέργειες στην περιοχή της Ηπείρου, με βαθμιαία υπο-χώρηση στη φυσικά οχυρή γραμμή Άραχθος - Μέτσοβο - Αλιάκμο-νας - Βέρμιο, διατηρώντας την πιθανότητα μιας περιορισμένης επί-θεσης στη Δυτική Μακεδονία. Το σχέδιο αναθεωρήθηκε δύο φορές στη συνέχεια, το «ΙΒα», προέβλεπε την άμυνα στη γραμμή των συ-νόρων και το «ΙΒβ», το οποίο προέβλεπε άμυνα κάπου ενδιάμε-σα, μεταξύ συνόρων και γραμμής υποχώρησης. Στον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, διοικητή της VIII Μεραρχίας, παραχωρή-θηκε ελευθερία κινήσεων και αποφάσεων ανάλογα με την κατά-σταση που θα διαμορφωνόταν στο πεδίο της μάχης.

Ο διοικητής της VIII Μεραρχίας αποφάσισε ότι δεν θα παραχω-ρούσε αμαχητί εθνικό έδαφος και οργάνωσε την κύρια αμυντική τοποθεσία βόρεια των Ιωαννίνων στην περιοχή Ελαίας - Καλπακίου και κατά μήκος του ποταμού Καλαμά, παρά τις διαταγές του Γενι-κού Επιτελείου, που υπογράμμιζαν ότι κύρια αποστολή των δυνά-μεων του ήταν η κάλυψη της Δυτικής Μακεδονίας και η φρούρηση της διάβασης του Μετσόβου και των οδών προς Αιτωλοακαρνα-νία.

Οι κύριες ελληνικές δυνάμεις στην περιοχή όπου εκδηλώθηκε η ιταλική επίθεση, αριθμούσαν συνολικά περίπου 35.000 άνδρες και ήταν:

Στην Ήπειρο η VIIIη Μεραρχία Πεζικού, υπό τον υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, είχε προεπιστρατευθεί και ενισχυθεί με το στρατηγείο της III Ταξιαρχίας, υπό τον Συνταγματάρχη Δημήτριο Γιατζή και με μερικές ακόμη μονάδες πεζικού και πυροβολικού. Συνολικά διέθετε 4 διοικήσεις συνταγμάτων Πεζικού, 15 τάγματα Πεζικου, 16 πυροβολαρχίες, 5 ουλαμούς Πυροβολικού Συνοδείας, 2 τάγματα Πολυβόλων Κινήσεως, 1 πολυβολαρχία Βαρέων Πολυβό-λων και 1 μεραρχιακή μονάδα Αναγνωρίσεως. Επιπλέον το 39ο Σύ-νταγμα Ευζώνων της III Μεραρχίας είχε επιστρατευθεί και στις 27 Οκτωβρίου κινούταν προς την Ήπειρο.

Στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας το Τμήμα Στρατιάς Δυτι-κής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), υπό τον αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα, που σε αυτό υπάγονταν

- Το Β΄ Σώμα Στρατού, υπό τον αντιστράτηγο Δημήτριο Παπα-δόπουλο, που αποτελούνταν από τις I (υποστράτηγος Δημήτριος Βραχνός) και IX (υποστράτηγος Χρήστος Ζυγούρης) Μεραρχίες Πε-ζικού, την V Ταξιαρχία Πεζικού και το ΙΧα Συνοριακό Τομέα.

- Το Γ΄ Σώμα Στρατού, υπό τον αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκο-γλου, που αποτελούνταν από τις X (υποστράτηγος Χρήστος Κίτσος) και XI (συνταγματάρχης ΠΒ Γεώργιος Κώτσαλος) Μεραρχίες Πεζι-κού, την IV Ταξιαρχία Πεζικού και τους IX, X και XI Συνοριακοί Το-μείς.

Το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων τις X Μεραρχίας ήταν στην Βέροια, στην Έδεσσα και τα Γιαννιτσά, ενώ της XI Μεραρχίας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Την παραμονή της ιταλικής επίθεσης το ΤΣΔΜ ανέπτυξε στα αλβανικά σύνορα 22 τάγματα πεζικού και 22 και 1/2 πυροβολαρχίες.

Στην περιοχή της Πίνδου, ανάμεσα στο ΤΣΔΜ και την VIII Μεραρ-χία, το «Απόσπασμα Πίνδου», υπό τον συνταγματάρχη Κωνσταντί-νο Δαβάκη, που διέθετε το 51ο Σύνταγμα Πεζικού (2 τάγματα),μια ορειβατική πυροβολαρχία των 75 χιλ., έναν ουλαμό Πυροβολικού Συνοδείας των 65 χιλ. και έναν ουλαμό ιππικού.

Οι Έλληνες είχαν μικρό πλεονέκτημα στο ότι οι μεγάλες μονάδες τους (μεραρχίες) περιελάμβαναν 30% περισσότερο πεζικό (τρεις σχηματισμούς συνταγμάτων έναντι δύο ιταλικών) και ελαφρώς πε-ρισσότερο πυροβολικό και τουφέκια έναντι των ιταλικών, αλλά δεν είχαν καθόλου άρματα μάχης, ενώ οι Ιταλοί μπορούσαν να βασι-στούν και στην απόλυτη υπεροπλία τους στον αέρα έναντι της μι-κρής τότε Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.

Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού του Ελληνικού Στρατού αναγόταν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ή προερχόταν από χώρες όπως η Γερμανία (σύμμαχος της Ιταλίας) αλλά και το Βέλγιο, η Αυστρία ή η Γαλλία, οι οποίες βρίσκονταν υπό κατοχή, πράγμα το οποίο είχε αρνητικές επιπτώσεις στην προμήθεια ανταλ-λακτικών και πολεμοφοδίων. Παρά ταύτα, πολλοί Έλληνες αξιωμα-τικοί ήταν βετεράνοι μιας δεκαετίας συνεχών, σχεδόν, πολεμικών συγκρούσεων (Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13, Α' Παγκόσμιος Πόλε-μος, Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-22) και ο Ελληνικός Στρατός, παρά τα περιορισμένα μέσα του, είχε αναδιοργανωθεί σε μεγάλο βαθμό κατά τη δεκαετία του 1930. Τέλος, το ηθικό των Ελληνικού Στρατού, αντίθετα με τις προσδοκίες των Ιταλών, ήταν υψηλότατο, με τους άνδρες έτοιμους να αποκρούσουν την ιταλική επίθεση και να «πάρουν εκδίκηση για την Τήνο».

Μετά τον Πόλεμο, πολλοί Ιταλοί αξιωματικοί παρομοίαζαν την ελληνική αντίσταση στην Ήπειρο με αυτή των Τούρκων στα Δαρ-δανέλια στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και κάποιοι μάλιστα έφτασαν στο σημείο να την αποδώσουν και στη συμμετοχή προσφύγων (πε-ρίπου 25%) από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.

Αρχική ιταλική επίθεση (28 Οκτωβρίου-13 Νοεμβρίου 1940)Οι Ιταλοί επιτέθηκαν το πρωί της 28ης Οκτωβρίου και τα τμήμα-

τα προκάλυψης στη γραμμή των συνόρων συμπτύχθηκαν και κα-τέλαβαν νέες θέσεις άμυνας στα μετόπισθεν στα πλαίσια του επι-βραδυντικού αγώνα. Οι μεραρχίες «Φερράρα» και «Κένταυρος» κινήθηκαν προς την περιοχή του Καλπακίου (στη θέση Ελαία), το «Παραλιακό Συγκρότημα» προωθήθηκε κατά μήκος της ακτής και η Μεραρχία «Σιένα» κινήθηκε στα νοτιοανατολικά του Καλπακίου προκειμένου να διαβεί τον ποταμό Καλαμά. Οι Ιταλοί συνάντησαν σημαντικές δυσκολίες στην προώθηση τους λόγω των καταστρο-φών στο οδικό δίκτυο και στις γέφυρες και των συνεχών βροχο-πτώσεων που είχαν μετατρέψει τις ημιονικές οδούς σε βούρκο και τα ρυάκια σε ορμητικούς χειμάρρους.

Η σύμπτυξη των τμημάτων προκάλυψης ολοκληρώθηκε τη νύ-κτα της 29ης προς 30η Οκτωβρίου και στις 31 Οκτωβρίου όταν το ιταλικό Γενικό Επιτελείο ανακοίνωνε ότι: «οι μονάδες μας συνεχί-ζουν να προελαύνουν στην Ήπειρο και έφτασαν στον ποταμό Κα-λαμά, σε πολλά σημεία. Αντίξοες καιρικές συνθήκες και ενέργει-ες των υποχωρούντων εχθρών δεν επιβραδύνουν την προέλαση των δυνάμεών μας», οι δυνάμεις των Μεραρχιών «Φερράρα» και «Κένταυρος» άρχισαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή της κύ-ριας αμυντικής τοποθεσίας στο Καλπάκι. Οι αντίξοες καιρικές συν-θήκες στη θάλασσα δεν επέτρεψαν την προσχεδιασμένη απόβαση στην Κέρκυρα.

Την 1η Νοεμβρίου, το ιταλικό Γενικό Επιτελείο έδινε προτεραιό-τητα στο μέτωπο της Αλβανίας έναντι αυτού της Αφρικής αλλά στο χρονικό διάστημα από 2 μέχρι 9 Νοεμβρίου οι επανειλημμένες προ-σπάθειες να διασπαστεί η κύρια αμυντική τοποθεσία συνετρίβησαν από τις δυνάμεις της 8ης Μεραρχίας, οπότε στις 9 Νοεμβρίου οι επιθέσεις διακόπηκαν και οι ιταλικές δυνάμεις στην Ήπειρο υπο-

χώρησαν και έλαβαν θέσεις άμυνας, απειλούμενες από την αντεπί-θεση των ελληνικών δυνάμεων από την περιοχή της Πίνδου.

Η μεγαλύτερη απειλή για τις ελληνικές θέσεις διαγράφηκε από την διείσδυση των 11.000 ανδρών της Μεραρχίας Αλπινιστών «Τζούλια» στην Πίνδο με κατεύθυνση το Μέτσοβο και τη διάβαση της Κατάρας, η οποία απειλούσε να διαχωρίσει τις ελληνικές δυνά-μεις της Ηπείρου από εκείνες της Δυτικής Μακεδονίας. Η «Τζού-λια» αρχικά σημείωσε επιτυχίες, καθώς κατάφερε να απωθήσει τις λιγοστές δυνάμεις του Αποσπάσματος Πίνδου του συνταγματάρχη Δαβάκη, που είχε την ευθύνη για την άμυνα της περιοχής. Οι ολι-γομελείς φρουρές στα φυλάκια κατά μήκος των συνόρων γρήγορα ανατράπηκαν από τους αλπινιστές και το βράδυ της 28ης Οκτωβρί-ου, το σύνολο των δυνάμεων του Δαβάκη αναγκάστηκαν να συ-μπτυχθούν υπό το βάρος της ιταλικής επίθεσης. Οι αλπινιστές συ-νέχισαν τις επιθέσεις τους την επόμενη μέρα και η κατάσταση για τις ελληνικές δυνάμεις έγινε απελπιστική. Το σύνολο των ανδρών του Αποσπάσματος Πίνδου είχαν προωθηθεί στην πρώτη γραμμή και ο Δαβάκης αναγκάστηκε να ζητήσει την βοήθεια των κατοίκων της περιοχής για τον ανεφοδιασμό τους.

Μέσα από δύσβατα, ολισθηρά και ανεμοδαρμένα μονοπάτια, γέ-ροντες, γυναίκες και παιδιά, μέσα στη νύχτα, στο τσουχτερό κρύο, στο χιόνι και στη λάσπη μετέφεραν στους μαχητές που κρατούσαν τις κορυφές των υψωμάτων πυρομαχικά, εφόδια και τρόφιμα και βοηθούσαν στη μεταφορά των τραυματιών στα μετόπισθεν. Ήταν η συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού της περιοχής στο «Έπος της Πίνδου».

Το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο διέγνωσε έγκαιρα την απειλή και κατηύθηνε αμέσως όλες τις μονάδες που επιστρατεύονταν στην απειλούμενη περιοχή. Στις 31 Οκτωβρίου εκδηλώθηκε η πρώτη αντεπίθεση των Ελλήνων, η οποία σημείωσε μικρή επιτυχία. Οι Ιτα-λοί κατόρθωσαν στις 3 Νοεμβρίου να καταλάβουν τη Βοβούσα, ένα χωριό 20 χιλιόμετρα βόρεια του Μετσόβου, αλλά οι δυνάμεις τους δεν ήταν αρκετές για να διαφυλάξουν το αριστερό άκρο της προ-ώθησης τους, στο οποίο αντεπιτέθηκαν οι ελληνικές δυνάμεις που είχαν σπεύσει στην περιοχή.

-------------->

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Ο συνταγματάρχης Δαβάκης δεν είχε την τύχη να συμμετέχει στην ελληνική αντεπίθεση, μια και στις 2 Νοεμβρίου 1940, εκτε-λώντας προσωπικά αναγνώριση στην περιοχή του υψώματος του Προφήτη Ηλία Φούρκας τραυματίστηκε σοβαρά από εχθρικά πυρά και διακομίστηκε στο νοσοκομείο Κοζάνης και στην συνέχεια στην Αθήνα. Οι ελληνικές δυνάμεις περικύκλωσαν αυτές της «Τζού-λια» που εγκατέλειψαν τη Βοβούσα, στις 4 Νοεμβρίου. Μέχρι την 7η Νοεμβρίου διεξήχθησαν ανηλεείς μάχες στην περιοχή μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και οι αλπινιστές της «Τζούλια», που είχαν αποκοπεί από τα μετόπισθεν τους, πολέμησαν σκληρά για την επιβίωσή τους.

Στις 8 Νοεμβρίου ο διοικητής της «Τζούλια», στρατηγός Μάριο Τζιρότι, διέταξε να υποχωρήσουν νότια του όρους Σμόλικα κατά μήκος της βόρειας όχθης του Αώου προς την Κόνιτσα, όπου είχε προωθηθεί η 47η Μεραρχία «Μπάρι», η οποία αρχικά προοριζό-ταν για την απόβαση στην Κέρκυρα. Μέχρι τις 13 Νοεμβρίου οι ελ-ληνικές δυνάμεις είχαν ανακαταλάβει τις συνοριακές διαβάσεις της Πίνδου, με εξαίρεση την περιοχή της Κόνιτσας, που κατείχε η με-ραρχία «Μπάρι» μέχρι την 16η Νοεμβρίου. Αυτό ήταν και το τέλος της «Μάχης της Πίνδου».

Στην Δυτική Μακεδονία, ενόψει της έλλειψης δραστηριότητας από ιταλικής πλευράς και προκειμένου να ανακουφιστεί το μέ-τωπο της Πίνδου, το ελληνικό Γενικό Επιτελείο στις 31 Οκτωβρίου προώθησε στην περιοχή το Γ' Σώμα Στρατού (10η και 11η Μεραρ-χία Πεζικού και Ταξιαρχία Ιππικού) υπό τον αντιστράτηγο Γεώρ-γιο Τσολάκογλου με την εντολή να επιτεθεί στην Αλβανία, επίθε-ση η οποία λόγω προβλημάτων ανεφοδιασμού αναβλήθηκε για τις 14 Νοεμβρίου.

Η απροσδόκητη ελληνική αντίσταση κατέλαβε εξ' απήνης το ιτα-λικό Γενικό Επιτελείο, το οποίο περίμενε ένα «στρατιωτικό πικ-νικ». Αρκετές μονάδες στάλθηκαν εσπευσμένα στην Αλβανία, ενώ τα αρχικά σχέδια για επικουρικές επιθέσεις σε ελληνικά νησιά μα-ταιώθηκαν.

Εξοργισμένος από την αποτελμάτωση της επιχείρησης, ο Μουσο-λίνι στις 9 Νοεμβρίου ανασχημάτισε τη Διοίκηση Αλβανίας, αντικα-θιστώντας τον Πράσκα με τον Ουμπάλντο Σόντου (Ubaldo Soddu), τέως υφυπουργό Πολέμου. Ο νέος διοικητής, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, διέταξε τις δυνάμεις του να διακό-ψουν κάθε επιθετική ενέργεια και να λάβουν θέσεις άμυνας. Ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι η ιταλική εισβολή είχε αποτύχει.

Ελληνική αντεπίθεση και ακινητοποίησηΟι ελληνικές εφεδρείες άρχισαν να φτάνουν στο μέτωπο στις αρ-

χές Νοεμβρίου, ενώ η αδράνεια της Βουλγαρίας επέτρεψε στο ελ-ληνικό Γενικό Επιτελείο να μεταφέρει την πλειονότητα των μονά-δων από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και να τις αναπτύξει στο αλβανικό μέτωπο. Έτσι, ο Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος κατόρθωσε να πετύχει αριθμητική υπεροχή έναντι των Ιταλών ως τα μέσα Νοεμβρίου, πριν εξαπολύσει αντεπίθεση. Έντεκα μεραρ-χίες πεζικού, δύο Ταξιαρχίες Πεζικού και η Μεραρχία Ιππικού υπό

τον Υποστράτηγο Γεώργιο Στανωτά αντιμετώπιζαν δεκαπέντε ιτα-λικές μεραρχίες πεζικού και μια τεθωρακισμένη μεραρχία.

Το Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας και το Γ' Σώμα Στρα-τού, ενισχυμένα με μονάδες από ολόκληρη τη Βόρειο Ελλάδα, εξα-πέλυσαν επίθεση στις 14 Νοεμβρίου, με κατεύθυνση την Κορυτσά. Μετά από σκληρή μάχη στην οχυρωμένη μεθόριο, οι Έλληνες τη διέσπασαν στις 17 Νοεμβρίου 1940 και μπήκαν στην Κορυτσά στις 22. Λόγω της αναποφασιστικότητας του ελληνικού Γενικού Επιτε-λείου, οι Ιταλοί βρήκαν χρόνο να αναδιοργανωθούν και να μην κα-ταρρεύσουν τελείως παρόλο που στο στράτευμά τους είχε ήδη ξε-σπάσει κρίση με παραιτήσεις υψηλόβαθμων στρατιωτικών.

Η επίθεση από τη Δυτική Μακεδονία συνδυάστηκε με γενική επί-θεση σε ολόκληρο το μήκος του Μετώπου. Το Α' και Β' Σώμα Στρα-τού προέλασαν στην Ήπειρο, και μετά από σκληρή μάχη κατόρ-θωσαν να καταλάβουν τους Αγίους Σαράντα, το Πόγραδετς και το Αργυρόκαστρο ως τις αρχές Δεκεμβρίου και τη Χειμάρρα την πα-ραμονή των Χριστουγέννων. Είχε πλέον καταληφθεί ουσιαστικά ολόκληρη η Βόρεια Ήπειρος.

Στις 10 Ιανουαρίου 1941, πριν την έλευση της βαρυχειμωνιάς, καταλήφθηκε και το στρατηγικής σημασίας οχυρωμένο πέρασμα της Κλεισούρας. Αλλά οι Έλληνες δεν κατόρθωσαν να προωθηθούν προς το Βεράτιο, ενώ απέτυχε και η επίθεσή τους προς την Αυλώ-να. Στη μάχη για την Αυλώνα, οι Ιταλικές μεραρχίες «Λύκοι της Το-σκάνης», «Τζούλια», «Πινερόλο» και «Πουστέρια» υπέστησαν με-γάλες απώλειες, αλλά στα τέλη Ιανουαρίου η ελληνική προέλαση σταμάτησε. Οι Έλληνες σταμάτησαν λόγω αριθμητικής υπεροχής, πλέον, των Ιταλών, και λόγω της απομάκρυνσής τους από τα κέ-ντρα ανεφοδιασμού.

Στο μεταξύ, ο στρατηγός Σοντού αντικαταστάθηκε στα μέσα Δε-κεμβρίου από τον Ούγκο Καβαλλέρο (Ugo Cavallero). Στις 4 Μαρ-τίου, με την απειλή της γερμανικής επέμβασης έκδηλη, οι Βρετανοί έστειλαν τις πρώτες τους ενισχύσεις και πολεμοφόδια στους Έλ-ληνες. Συγκεκριμένα, έστειλαν τέσσερις μεραρχίες, εκ των οποίων δύο τεθωρακισμένες, που αριθμούσαν 57.000 στρατιώτες υπό τις διαταγές του στρατηγού Χένρι Ουίλσον.

Εαρινή ιταλική επίθεση (9 Μαρτίου 1941 - 23 Απριλίου 1941)Η στασιμότητα συνεχίστηκε, παρά τις επιμέρους εχθροπραξί-

ες, καθώς και οι δυο αντίπαλοι ήταν πολύ αδύναμοι για να ξεκι-νήσουν νέα μεγάλη έφοδο. Οι Έλληνες ήταν σε ακόμη μειονεκτι-κότερη θέση καθώς, έχοντας απογυμνώσει τα βόρεια σύνορά τους από όπλα και άνδρες για να κρατήσουν το αλβανικό μέτωπο, ήταν υπερβολικά ευάλωτοι σε μια πιθανή γερμανική επίθεση μέσω Βουλγαρίας.

Οι Ιταλοί, από την άλλη πλευρά, θέλοντας να πετύχουν μια νίκη στο αλβανικό μέτωπο πριν την επιβεβλημένη, πλέον, γερμανική εμπλοκή, συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους για μια νέα επίθεση με την κωδική ονομασία «Primavera» (Άνοιξη). Συγκέντρωσαν δεκα-επτά μεραρχίες έναντι των δεκατριών ελληνικών και υπό την επί-βλεψη του Μουσολίνι προσωπικά, επιτέθηκαν ενάντια στο στενό

της Κλεισούρας.Η επίθεση διήρκεσε από τις 9 ως τις 20 Μαρτίου, αλλά απέτυχε

να απωθήσει τους Έλληνες, κερδίζοντας περιορισμένες μόνο περι-οχές, όπως βόρεια της Χειμάρρας και μικρές εκτάσεις περί το Μπε-ράτι. Έκτοτε και μέχρι την γερμανική επίθεση στις 6 Απριλίου, οι επιχειρήσεις αποκλιμακώθηκαν. Η σημαντικότερη μάχη της «εαρι-νής επίθεσης» ήταν η μάχη του υψώματος 731.

Ναυτικές επιχειρήσειςΚατά την έναρξη των εχθροπραξιών, το Ελληνικό Βασιλικό Ναυ-

τικό αποτελούνταν από το ήδη παλαιό θωρηκτό «Αβέρωφ», 10 αντιτορπιλικά (εκ των οποίων 4 παλαιά), αρκετές τορπιλακάτους και 6 παλαιά υποβρύχια.

Στις αρχές του πολέμου περιορίστηκε στην προστασία των θα-λάσσιων μεταφορών στο Αιγαίο πέλαγος, τόσο για την ολοκλήρω-ση της επιστράτευσης της χώρας, όσο και για τον ανεφοδιασμό της. Τα ελληνικά σκάφη αντιμετώπιζαν συνεχώς τον κίνδυνο επι-θέσεων από ιταλικά αεροσκάφη και υποβρύχια, που επιχειρούσαν έχοντας ως βάση τα Δωδεκάνησα.

Ακολούθησαν περιορισμένες επιθετικές ενέργειες ενάντια σε ιταλικά σκάφη στα Στενά του Οτράντο. Τα αντιτορπιλικά προέ-βησαν σε τρεις θαρραλέες, αλλά άκαρπες νυχτερινές επιδρομές (14-15 Νοεμβρίου 1940, 15-16 Δεκεμβρίου 1940 και 4-5 Ιανουαρί-ου 1941). Οι ελληνικές επιτυχίες ήρθαν από τα υποβρύχια, τα οποία κατόρθωσαν να βυθίσουν μερικά ιταλικά μεταγωγικά. Από την ιτα-λική πλευρά, παρότι ο ιταλικός στόλος υπέστη σημαντικές ζημι-ές από το Βρετανικό Πολεμικό Ναυτικό κατά την Επιδρομή στον Τάραντα, τα ιταλικά αντιτορπιλικά και καταδρομικά συνέχισαν να επιχειρούν, καλύπτοντας τις νηοπομπές εφοδιασμού μεταξύ Ιταλί-ας και Αλβανίας.

Στις 28 Νοεμβρίου, μια ναυτική μοίρα βομβάρδισε την Κέρκυρα, ενώ στις 18 Δεκεμβρίου και στις 4 Μαρτίου, έβαλαν κατά ελληνι-κών παράκτιων θέσεων στην Αλβανία. Στα τέλη του 1940 το ελλη-νικό υποβρύχιο «Παπανικολής» με κυβερνήτη τον τότε πλωτάρχη Μιλτιάδη Ιατρίδη βύθισε ανοιχτά του Αυλώνα δύο έμφορτα ιταλικά μεταγωγικά. Στην ίδια περιοχή στις 29 Δεκεμβρίου 1940 βυθίστη-κε αύτανδρο το υποβρύχιο Πρωτεύς με κυβερνήτη τον Μιχαήλ Χα-τζηκωνσταντή. Σημαντική δράση, επίσης, είχαν και τα άλλα υπο-βρύχια του στόλου (Κατσώνης, Νηρεύς, Τρίτων).

Από τον Ιανουάριο του 1941, το κύριο μέλημα του ελληνικού ναυ-τικού ήταν η κάλυψη των νηοπομπών από και προς την Αλεξάν-δρεια, σε συνεργασία με το βρετανικό ναυτικό. Καθώς στις αρχές Μαρτίου ξεκίνησε η μεταφορά του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος, ο ιταλικός στόλος αποφάσισε να επιτεθεί εναντίον του. Καλά πληροφορημένοι όμως οι Βρετανοί, κατόρθωσαν να αμυν-θούν με επιτυχία ενάντια στους Ιταλούς στη Ναυμαχία του Ακρω-τηρίου Ταίναρου στις 28 Μαρτίου.

Με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, στις 6 Απριλίου, η κα-τάσταση άλλαξε άρδην. Η γερμανική υπεροπλία από αέρος προ-

-------------->

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

«Σημαντικώτερον ακόμη από την αρχικήν υπερήφανον απόκρουσιν της εχθρι-κής προκλήσεως είναι το γεγονός, ότι η Ελλάς εξηκολούθησε να μάχεται με κάθε μέσον το οποίον ημπορούσε να διαθέση. Όταν η ηπειρωτική Ελλάς κα-τελήφθη από την εχθρικήν υπεροπλίαν, η αντίστασις εξηκολούθησεν από τας νήσους. Και όταν αι νήσοι έπεσαν, η αντίστασις εξηκολούθησεν από την Αφρι-κήν, από τας θάλασσας, από οιονδήποτε μέρος εις το οποίον θα ημπορούσαν να κτυπηθούν οι επιδρομείς. Εις εκείνους που προτιμούν να επιτύχουν ένα

συμβιβασμόν, να ακολουθήσουν πολιτικήν συνεννοήσεως ή κατευνασμού, να υπολογίσουν τας ζημίας και τα έξοδα της αντιστάσεως, ημπορώ να τονίσω ότι η Ελλάς εδημιούργησε το παράδειγμα, το οποίον ο καθείς από ημάς οφείλει

να ακολουθήση μέχρις ότου οι άρπαγες της ελευθερίας αχθούν τελικώς εις την δικαίαν εξόντωσίν των.»

Franklin Roosevelt, στον Έλληνα πρέσβη στην Washington (28 Οκτωβρίου 1942)

ξένησε μεγάλες απώλειες σε ελληνικά και βρετανικά πλοία, ενώ η κατάληψη της κυρίως Ελλάδας και αργότερα της Κρήτης από την Βέρμαχτ σήμανε το τέλος των συμμαχικών ναυτικών επιχειρήσε-ων στον ελληνικό χώρο μέχρι την Εκστρατεία των Δωδεκανήσων το 1943.

Επιπτώσεις στον Β΄ Παγκόσμιο ΠόλεμοΠαρά την τελική νίκη των δυνάμεων του Άξονα κατά της Ελλά-

δας, η αρχική ελληνική νίκη κατά των Ιταλών είχε μεγάλη επίπτω-ση στην έκβαση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Πολλοί ιστο-ρικοί υποστηρίζουν ότι η αναγκαστική γερμανική επέμβαση στα Βαλκάνια καθυστέρησε την «επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα», ενώ προκάλεσε απώλειες σε αεροσκάφη και αλεξιπτωτιστές κατά τη Μάχη της Κρήτης. Αναφέρεται ότι ο Αδόλφος Χίτλερ, σε συνομι-λία του με την Λένι Ρίφενσταλ (Leni Riefenstahl), είπε με πικρία ότι «εάν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθεί στην Ελλάδα και δε χρειάζονταν τη βοήθειά μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετική τροπή. Θα είχαμε αποφύγει το ρωσικό χειμώνα κατά αρκετές εβδομάδες και θα είχαμε καταλάβει το Λένινγκραντ και τη Μόσχα. Δε θα υπήρχε Μάχη του Στάλινγκραντ».

Άλλοι ιστορικοί, όπως ο Antony Beevor, υποστηρίζουν ότι δεν καθυστέρησε η ελληνική αντίσταση την επίθεση του Άξονα στη Σο-βιετική Ένωση, αλλά η αργή κατασκευή αεροδρομίων στην Ανατο-λική Ευρώπη. Παρά ταύτα, είναι κοινός τόπος ότι η ανάγκη κατά-ληψης της Ελλάδας, η ανάγκη να κατασταλεί η Αντίσταση και να προστατευτεί η χώρα από ενέργειες των Συμμάχων, κράτησε στην Ελλάδα πολυάριθμες γερμανικές και ιταλικές μονάδες καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Από την άλλη πλευρά, όμως, η ελληνική αντίσταση χρειάστηκε, στην τελική της φάση την επέμβαση των Συμμάχων. Η απόφαση να σταλούν βρετανικά στρατεύματα στην Ελλάδα ήταν πρωτίστως πολιτική και όχι στρατιωτική.

Εκ των υστέρων, η αποστολή δυνάμεων από τη Μέση Ανατολή στην Ελλάδα σε ένα τόσο κρίσιμο σημείο, χαρακτηρίστηκε από τον στρατηγό Άλαν Μπρουκ (Alan Brooke) ως μια «αδιαμφισβήτητη στρατηγική γκάφα», καθώς οι δυνάμεις αυτές, από τη μία αποδεί-χθηκαν ανεπαρκείς να ανακόψουν τους προελαύνοντες Γερμανούς, ενώ από την άλλη θα μπορούσαν να είχαν παίξει αποφασιστικό ρόλο στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής, όπου η συμβολή τους θα μπορούσε να είχε οδηγήσει στη νίκη πολύ ενωρίτερα.

Το γεγονός αυτό κατά τους Άγγλους δικαιολογείται απ' το ότι εκείνη την στιγμή, αντί να εξαλείψουν για πάντα την Ιταλική πα-ρουσία στην Β. Αφρική , έδωσαν καιρό στον Ρόμμελ να ετοιμάσει

την εισβολή του, την οποία αργότερα πλήρωσαν ακριβά. Η πολιτι-κή πρωτοβουλία εντούτοις χρεώνεται στον Τσώρτσιλ ο οποίος εν-θουσιάστηκε με την ιδέα ενός λαού που νικά τον Άξονα και που θα μπορούσε να αποβεί ένα μελλοντικό εφαλτήριο για μια επίθε-ση στα πλευρά των Γερμανών. Δυστυχώς όμως οι Αγγλικές δυνά-μεις δεν ήταν αρκετές να περιφρουρήσουν όλη την Αυτοκρατορία , πράγμα που ήταν γνωστό στο Αγγλικό Επιτελείο ήδη απ το 1938, οπότε η κατά τα άλλα γενναία επέμβαση των Άγγλων στο πλευρό της Ελλάδας είχε το χαρακτηριστικό του 'πολύ λίγο και πολύ αργά' για τα τότε δεδομένα.

Πολύ σημαντικό επίσης ήταν και το ηθικό παράδειγμα, σε μια εποχή όπου μόνο η Βρετανική Αυτοκρατορία αντιστεκόταν στις δυνάμεις του Άξονα, μιας μικρής χώρας η οποία, όχι μόνο αντιστε-κόταν με τόλμη ενάντια σε μια, υποτίθεται παντοδύναμη, φασιστι-κή Ιταλία, αλλά κατήγαγε και σημαντικές νίκες. Η αξία του ηθικού παραδείγματος τονιζόταν και στους διθυραμβικούς επαίνους που η Ελλάδα λάμβανε την εποχή εκείνη.

Ο Γάλλος στρατηγός Ντε Γκωλ ήταν επίσης μεταξύ εκείνων που επαίνεσαν την υπερηφάνεια της ελληνικής αντίστασης. Σε επίσημο μήνυμά του για την 25η Μαρτίου, ο Ντε Γκωλ εξέφραζε το θαυμα-σμό του για την ελληνική αντίσταση:

''Στο όνομα του κατεχόμενου, πλην ακόμη ζωντανού γαλλικού λαού, η Γαλλία επιθυμεί να χαιρετίσει τον πόλεμο του ελληνικού λαού για την ελευθερία του. Η 25η Μαρτίου 1941 βρίσκει την Ελ-λάδα στην κορυφή ενός ηρωικού αγώνα και στην κορυφή της δό-ξας της. Η Ελλάδα δεν έχει δει τέτοιο μεγαλείο και τέτοια δόξα, σαν αυτή που σήμερα απολαμβάνει, από τον καιρό της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας''.

Η στοίχιση της Ελλάδας με τους Συμμάχους συνετέλεσε στο να της δοθούν τα κατεχόμενα από την Ιταλία, αλλά κατοικούμενα από Έλληνες Δωδεκάνησα, το 1947, με τη λήξη του Πολέμου.

Στρατιωτικά συμπεράσματα του πολέμουΗ πολύ χαμηλή επίδοση των ιταλικών δυνάμεων στις μάχες του

αλβανικού μετώπου μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς λόγους, που όλοι μπορούν να θεωρηθούν συμπτώματα της γενικότερης κακο-δαιμονίας του ιταλικού στρατού κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πό-λεμο. Ο στρατηγός Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα, στα απομνη-μονεύματά του, αποδίδει την αποτυχία της εκστρατείας κυρίως στην κακή οργάνωση, στις προσωπικές ίντριγκες, στη διαφθορά και στην έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των υψηλών κλιμακίων των ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά όμως, ο ίδιος ο

Πράσκα θεωρείται ένας από τους κύριους υπευθύνους για την υπο-εκτίμηση της δύναμης του ελληνικού στρατού και τη συνεπακό-λουθη πανωλεθρία του ιταλικού στρατού στα βουνά της Ηπείρου.

Οι ιταλικές δυνάμεις αντιμετώπισαν αδιαμφισβήτητα προβλήμα-τα τακτικής, καθώς επέδειξαν ιδιαίτερη αδυναμία στο πεζικό. Αντι-θέτως, είχαν σαφή υπεροχή στο πυροβολικό και στους όλμους από τους Έλληνες, ενώ είχαν απόλυτη υπεροπλία στην αεροπορία, την οποία όμως δεν κατόρθωσαν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο. Το χαμηλό κίνητρο, σε σχέση με τους Έλληνες, καθώς και το ανάγλυ-φο του πεδίου των μαχών, το οποίο βοηθούσε την ελληνική άμυνα, έπαιξαν επίσης ρόλο στην τελική έκβαση.

Παρά ταύτα, οι Ιταλοί έχασαν κυρίως σε επίπεδο στρατηγικής, πράγμα για το οποίο ήταν ευθέως υπεύθυνος ο Μουσολίνι και το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Ούτε έναν μήνα πριν την εισβολή στην Ελλάδα, την 1η Οκτωβρίου, ο Μουσολίνι διέταξε την αποστράτευ-ση του μισού ιταλικού στρατού, ένα μέτρο το οποίο έγινε αποδεκτό από το Γενικό Επιτελείο, παρότι ο στρατηγός Μάριο Ροάτα προει-δοποίησε ότι ο στρατός θα γινόταν μη λειτουργικός για αρκετούς μήνες.

Εκτός αυτού, η συνεχής υποεκτίμηση της ελληνικής ετοιμότητας είχε καταδικάσει την εκστρατεία σε αποτυχία εξαρχής. Όπως έγρα-ψε ο Ιταλός ιστορικός Ρέντζο Ντε Φελίτσε: «Η στρατιωτική υπερο-χή (αριθμητική και τεχνική) ήταν πάντοτε, τους πρώτους μήνες του πολέμου, με την πλευρά των Ελλήνων.

Οι Έλληνες ήταν πολύ καλά πληροφορημένοι (από τη βρετανι-κή κατασκοπεία) για τις ιταλικές προθέσεις και είχε επιστρατεύ-σει σχεδόν 350.000 άνδρες ως τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου. Οι Ιταλοί είχαν μόνον οκτώ μεραρχίες στην Αλβανία (δύο εκ των οποί-ων ήταν στραμμένες προς το γιουγκοσλαβικό στρατό) τον Οκτώ-βριο του 1940, ενώ οι Έλληνες είχαν αρχικά 14 μεραρχίες, κατάλλη-λα εκπαιδευμένες για πόλεμο σε ορεινό πεδίο μάχης.

Η αρχική ιταλική επίθεση διεξήχθη από 105.000 στρατιώτες ένα-ντι σχεδόν 350.000 Ελλήνων: να γιατί δεν είναι παράδοξο που μετά από μια βδομάδα η μεραρχία Julia σταμάτησε και σχεδόν περικυ-κλώθηκε. Είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς, από στρατιωτική άποψη, γιατί το Commando Supremo δεν αντέδρασε ενάντια σε μια εκστρατεία εξαρχής καταδικασμένη σε αποτυχία».

Μια άλλη αξιοσημείωτη αποτυχία της ιταλικής πλευράς είναι η μη επίθεση στα Ιόνια νησιά ή την Κρήτη, τα οποία αποτελούσαν αυ-τονόητους και σχετικά ανυπεράσπιστους στόχους, και οι οποίοι θα αποτελούσαν ισχυρές προωθημένες βάσεις για το ιταλικό ναυτικό και την αεροπορία στη Μεσόγειο.

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Ο Adolf Hitler ήταν αντίθετος με την ιταλική επίθεση, καθώς δεν ήθελε να ανοίξει Βαλκανικό μέ-τωπο, την στιγμή που προετοίμαζε την εκστρατεία κατά της ΕΣΣΔ. Αλλά και διότι η επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδος, απρόκλητη και βάρβαρη επίθεση του Άξονα κατά ενός μικρού κρά-τους, και η ηρωική αντίσταση της τελευταίας, απετέλεσαν ισχυρά όπλα στα χέρια του Roosevelt, προκειμένου να κερδίσει την επανεκλογή του και να προωθήσει την κατά του Άξονα πολιτική του. Ο Ναύαρχος φον Κανάρης, αναφέρει στα απομνημονεύματά του, ότι σε σύσκεψη στο Μπερχτε-σγκάντεν την 1η Φεβρουαρίου 1941, προκειμένου να συζητηθούν οι εξελίξεις μετά το θάνατο του Μεταξά, και ενώ είχε ήδη αποφασιστεί η Γερμανική επίθεση, ακούστηκε ο Hitler να μονολογεί: «Εάν επιτεθώ, θα μου πουν ότι κτυπώ πισώπλατα έναν ηρωικό λαό... εάν δεν επιτεθώ, προδίδω ένα φίλο και σύμμαχο (Mussolini)». Διέπραξε όμως την ατιμία αυτή και τελικά οι φόβοι του επι-βεβαιώθηκαν. Η ηρωική μάλιστα Ελληνική αντίσταση στα Οχυρά της Γραμμής Μεταξά τον έκανε να αναγνωρίσει σε λόγο του στο Ράϊχσταγκ (4 Μαΐου 1941): «Ενώπιον της Ιστορίας είμαι υποχρε-ωμένος να αναγνωρίσω ότι, από τους μέχρι τώρα αντιπάλους μας, ο Έλληνας στρατιώτης πολέμη-σε με εξαιρετική γενναιότητα και δεν παραδόθηκε παρά όταν κάθε αντίστασή του ήταν αδύνατη. Ως εκ τούτου, απεφάσισα να μην κρατηθεί κανένας Έλληνας στρατιώτης αιχμάλωτος και οι αξιω-ματικοί να διατηρήσουν τα προσωπικά όπλα τους.» Όταν δε όλα θα έχουν κριθεί, θα ομολογήσει στην «Πολιτική Διαθήκη», την οποία υπαγόρευσε στον Borman, τον Φεβρουάριο του 1945 στο Βερολίνο: «Η κακή τροπή του πολέμου για τον Άξο-να άρχισε από την περιττή και ανόητη επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδος, η οποία έδωσε την ευκαιρία στην Αγγλία να θέσει και πάλι τον πόδα της επί της Ευρώπης, στον Churchill να θριαμβο-λογήσει ότι η Αγγλία έχει και πάλι συμμάχους στον αγώνα της κατά του Άξονα, και στους εχθρούς του Ράιχ να αναθαρρήσουν... Άνευ των δημιουργηθεισών υπό των Ιταλών δυσκολιών εκ της εκ-στρατείας των κατά της Ελλάδος, θα είχον επιτεθή εναντίον των Ρώσων εβδομάδας τινάς ενωρί-τερον.»H Λένι Ρίφενσταλ στην αυτοβιογραφία της αναφέρει ότι ο Hitler της είπε σε συνάντησή τους στις 30 Μαρτίου 1944: «Αν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθή εις την Ελλάδα και δεν εχρειάζοντο την βοήθει-άν μας, ο πόλεμος θα είχε πάρει διαφορετικήν τροπήν. Θα είχαμε προλάβει να κατακτήσωμεν το Λένινγκραντ και την Μόσχαν, πριν πιάσει το Ρωσικόν ψύχος».

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Οικογένεια ΒΑΣΙΛΗ ΣΙΟΥΤΗ

Τιμή και αιώνια δόξαστους ήρωεςτου ''έπους του '40''

Ο πιτσιρίκος με το όνομα Αναστάσιος Χαραλα-μπόπουλος μπήκε κρυφά στο βαγόνι με τις απο-σκευές των επιστρατευμένων και έφτασε ως... λαθρεπιβάτης στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Και μπορεί να μην πολέμησε -το όπλο θα ήταν άλλω-στε πιο μεγάλο από το μπόι του-, βοήθησε ωστό-σο τον ελληνικό στρατό όσο και όπως μπορού-σε...

Είναι μία πτυχή της ιστορίας που δεν βρήκε χώρο στις ένδοξες σελίδες του έπους του 1940. Ενα παραλειπόμενο του ελληνοϊταλικού πολέμου που δεν θα γνωρίζαμε σήμερα, αν δεν είχε κα-ταγραφεί στην εφημερίδα «Ακρόπολις» τον Δε-κέμβριο του 1940. Αλλά ακόμη κι αυτό το δημο-σίευμα θα είχε περάσει στα «ψιλά», αν δεν το είχε εντοπίσει ένας άλλος «πιτσιρίκος», ο 16χρονος Γι-ώργος, γιος του Δήμου Λεβιθόπουλου, δημιουρ-γού του «Αρχείου Ελληνικών Γραμμάτων Γεώργι-ος Λεβιθόπουλος».

«Διάβασε την ιστορία ο Γιώργος και ενθουσιά-στηκε. Μπορεί επειδή είναι παιδί ακόμα και η ηλι-κία του είναι κοντά με του 13χρονου τότε Αναστά-ση, μπορεί κι επειδή θα ήθελε να το έκανε ο ίδιος αν ήταν σε αυτήν τη θέση, ήταν σαν να του «μί-λησε» στην καρδιά του. Κάθισε λοιπόν κι έγραψε ένα κείμενο με τίτλο «Ο ηρωάκος», που πρόκειται να εκδοθεί τις επόμενες μέρες σε βιβλίο», εξηγεί ο Δήμος Λεβιθόπουλος, που χαίρεται διπλά που ο γιος του εκτιμά το Αρχείο και -κυρίως- εμπνέ-εται από αυτό.

Στο μεταξύ, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, η Δι-εύθυνση Ιστορίας Στρατού και η Ενωση Αποστρά-των έχουν επιδοθεί στην αναζήτηση του Αναστά-σιου Χαραλαμπόπουλου, που αν ζει σήμερα θα είναι 86 ετών. «Θα 'θελα πολύ να τον γνωρίσω αν ζει!», λέει ο Γιώργος Λεβιθόπουλος.

Η ιστορία του Αναστάσιου Χαραλαμπόπου-λου του Αλεξάνδρου θα μπορούσε να έχει βγει από ταινία για το ηρωικό έπος του '40. Στο τρέ-νο που επιβιβάστηκε κρυφά, επέβαινε ο πατέρας

του που είχε επιστρατευτεί, ο οποίος ωστόσο δεν ήξερε τίποτα για την παράτολμη απόφαση του γιου του. Η παρουσία του 13χρονου αποκαλύπτε-ται τελικά όταν το τρένο φτάνει στο Μέτωπο και προκαλεί αναστάτωση ανάμεσα στους επικεφα-λής της μονάδας.

Η επιστροφή του στην Αθήνα ήταν αδύνατη και ο ίδιος επιμένει να μείνει για να πολεμήσει. Η μονάδα του πάτερα του, Αλεξάνδρου, αναχω-ρεί από στιγμή σε στιγμή για την πολεμική ζώνη

Ο μικρός ήρωας του έπους του '40Ενα 13χρονο παιδί είχε... καταταγεί ανάμεσα στους Ελληνες στρατιώτες

που έφευγαν να πολεμήσουν τους Ιταλούς του Ντούτσε, στο μέτωπο.

και η τύχη του μικρού Αναστάση πρέπει να κριθεί άμεσα. Οπότε προκρίνεται τελικά η ιδέα να υπο-γράψει ο πατέρας ότι δέχεται, ο γιος του να κα-ταταχθεί ως εθελοντής στον στρατό, κάτι που θα λύσει τα χεριά των αρμοδίων. Ετσι και έγινε.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες επίσημες μαρ-τυρίες, όταν ο στρατός μας κατέλαβε την Κορυ-τσά, άφησαν τον Αναστάση να παρελάσει πρώτος κατά την είσοδο στην πόλη. Με απόφαση του δι-οικητή της μεραρχίας, φτιάχτηκε άρον άρον στο-λή στρατιώτη στα μέτρα του Αναστάση και του απονεμήθηκε τιμητικά ο βαθμός του δεκανέα.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της αληθινής ιστο-ρίας, στην εύρεση των οποίων βοήθησε ο αντι-στράτηγος ε.α. Γιώργος Τζουβαλάς, ο οποίος και προλογίζει το βιβλίο μαζί με τον στρατηγό πολε-μιστή στη Μάχη της Κρήτης Κωνσταντίνο Κόρκα, ο Αναστάσης κάποια στιγμή κρυολόγησε και τον έστειλαν στα μετόπισθεν, σε ένα μικρο χάνι. Εκεί ο αεικίνητος δεκανέας ανακάλυψε ότι ένας πελά-της του ξενοδοχείου κλεινόταν στο δωμάτιό του και με ένα περίεργο μηχάνημα κάτι έκανε.

Ο υποψιασμένος Αναστάσης ειδοποίησε τον ξε-νοδόχο, που και αυτός με τη σειρά του κάλεσε τη χωροφυλακή. Τελικά, αποδείχθηκε ότι ο ύπο-πτος πελάτης ήταν Αλβανός κατάσκοπος που έδι-νε στους Ιταλούς πληροφορίες για τις θέσεις και τις κινήσεις των ελληνικών στρατιωτικών μονά-δων της περιοχής!

(Πηγή: Μαρία Ψαρά, εφημερίδα ''ΕΘΝΟΣ'')

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Το ''OXI'', στις 28 Οκτωβρίου 1940, στον φασισμό, στις δυνάμεις του ''άξονα'', της μικρής Ελλάδας και το έπος στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας, προκάλεσαν

τον θαυμασμό όλου του κόσμου.

Τιμούμε την εθνική μας επέτειο, τον ηρωϊσμό, την θυσία των προγόνων μας,με τον πρέποντα σεβασμό.

Στην μνήμη επιφανών Ομογενών, με μεγάλη προσφορά στον Ελληνισμό ΗΠΑ:

Μπάμπης Μαλαφούρης Βάσος Βλαβιανός

Γιώργος Κινδύνης

Θεόδωρος Σπυρόπουλος Χρήστος Τομαράς

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Περιοδικό TIME (6 Iανουαρίου 1941):«Benito Mussolini, thinking conquest was easy, proved the year's greatest flop.

[...] Among other Europeans who had made their mark in 1940, one was short, squat General John Metaxas, Premier of the Greeks, who had made a monkey of Benito Mussolini»

Από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέ-μου τον Οκτώβριο του 1940 μέχρι και τον Απρί-λιο του 1941, οκτώ χιλιάδες στρατιώτες και α-ξιωματικοί, που σκοτώθηκαν στα πεδία μάχης παραμένουν έως σήμερα άταφοι στις χαράδρες και στα βουνά της Αλβανίας.

Οι οικογένειές τους ακόμα τους μνημονεύουν και αναζητούν τα οστά τους. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Γιώργος Βουβούτσης, που σκοτώθη-κε στην Κλεισούρα. Στο τελευταίο του γράμμα ζητούσε μια φωτογραφία με τα τρία του παιδιά.

Ο Μικρασιάτης πρόσφυγας από το Λυθρί ζού-σε με την οικογένειά του στην Ν. Ερυθραία Αττι-κής και κλήθηκε στην πρώτη γραμμή του μετώ-που για να πολεμήσει στην μεγάλη αντεπίθεση του ελληνικού στρατού κατά των Ιταλών εισβο-λέων.

Μετά το θρυλικό ΟΧΙ του Οκτωβρίου 1940 και την απόκρουση της μεραρχίας αλπινιστών «Τζούλια» στο Καλπάκι και την Βοβούσα πάνω από το Μέτσοβο, ξεκίνησε η θυελλώδης αντε-πίθεση. Γρήγορα οι Ιταλοί υποχώρησαν και οι μάχες διαδραματίστηκαν εντός Αλβανικού εδά-φους. Ο Βουβούτσης βρέθηκε σε αυτές τις μά-χες μαζί με μια ομάδα Ερυθραιωτών και πολε-μούσαν πλάι πλάι. Ήταν ο μόνος που είχε παιδιά και αγωνιούσε να τα ξαναδεί. Ο βαρύς χειμώνας και τα χιόνια δεν έκαμψαν το ηθικό του.

Πολέμησε σε όλο το μέτωπο και τα Χριστού-γεννα έφτασε στα στενά της Κλεισούρας, σχε-δόν 80 χλμ από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Ήταν η μεγαλύτερη διείσδυση του στρατού επί αλβανικού εδάφους και εκεί ο μικρασιάτης ξυ-λουργός πήρε μέρος στη μεγαλύτερη και πιο φονική μάχη του έπους.

Παραμονές Χριστουγέννων έστειλε το τελευ-ταίο γράμμα από το μέτωπο. Ζητούσε από την σύζυγό του Σοφία να του στείλει μια φωτογρα-φία με όλη την οικογένεια. Ήθελε να έχει κοντά του, τα τρία του παιδιά. Είχε δύο κορίτσια, την Μαρίτσα, την Υπατία και τον μικρό Γιάννη που τότε ήταν μόλις δύο ετών.

Η φωτογράφηση το 1940 δεν ήταν μια αυτο-νόητη διαδικασία, αλλά η οικογένεια έσπευσε να βρει φωτογράφο και να ποζάρουν όλοι μαζί. Στη συνέχεια τη ταχυδρόμησαν την φωτογρα-φία και περίμεναν την απάντησή του. Εκατο-ντάδες γράμματα πήγαν και ήρθαν εκείνους τους μήνες από το μέτωπο. Το στρατιωτικό τα-χυδρομείο διεκπεραίωνε καθημερινά ένα τερά-στιο όγκο αλληλογραφίας.

Μάταια όμως η οικογένεια περίμενε γράμμα από το μέτωπο. Ο Βουβούτσης είχε σκοτωθεί. Όπως περιέγραψε μετά τον πόλεμο, ο συμπολε-μιστής του Γιώργος Κατσάφαρος, κατά την δι-άρκεια της μάχης μια οβίδα εξερράγη μπροστά στον στρατιώτη και τον τραυμάτισε θανάσιμα. Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, ένας από τους φίλους του τον ανέσυρε ημιθανή και τον μετέ-φερε στο πρόχειρο ορεινό χειρουργείο, όπου αργότερα ξεψύχησε.

Ο Κατσάφαρος διηγείτο με συγκίνηση στους οικείους του πως ο συντοπίτης του έπεσε μπρο-στά του αιμόφυρτος και μς απόγνωση φώναξε δυνατά «έπεσε ο Βουβούτσης» για να τον ακού-σουν και οι υπόλοιποι. Ο ερυθραιώτης στρατιώ-της ετάφη το ίδιο βράδυ σε ένα ομαδικό τάφο μαζί με άλλους δέκα πεσόντες στο πεδίο της μά-χης. Προστέθηκε στα μεγάλη λίστα του Άγνω-στου Στρατιώτη του 40.

Μόνο στις μάχες της Κλεισούρας τον Ιανουά-

ριο του 1941 χάθηκαν 5.000 Έλληνες στρατιώ-τες. Οι περισσότεροι έμειναν άταφοι ή πρόχειρα θαμμένοι στο σημείο που σκοτώθηκαν. Πολλοί θάφτηκαν κάτω από τα χιόνια, καταπλακώθη-καν από πέτρες και χώματα λόγω των βομβαρ-δισμών, ενώ όσοι διαμελίστηκαν από την ιταλι-κή αεροπορία, έγιναν τροφή για άγρια ζώα.

Η μνήμη νεκρών στοιχειώνει ακόμα τις ζωές των δικών τους ανθρώπων. «Το όνειρο μου εί-ναι να ταυτοποιηθεί ο τάφος του πατέρα μου για να μπορέσω να ανάψω ένα κερί στη μνήμη του» λέει ο Γιάννης Βουβούτσης.

Θυμάται με πίκρα και παράπονο ότι ποτέ δεν μπόρεσε να πει την λέξη «πατέρας». Γι’ αυτό όταν τον κάλεσαν από τον στρατό να συμμετά-σχει στο πρόγραμμα εντοπισμού των άταφων ηρώων του 40, πήγε από τους πρώτους για να δώσει δείγμα DNA.

Σχεδόν 80 χρόνια μετά τον πόλεμο βρέθηκαν στο Ντραγκότι τα οστά 758 αγνώστων Ελλήνων μαχητών. Σε συνεργασία με τις Αλβανικές αρ-χές έγινε λήψη DNA για να διασταυρωθούν τα στοιχεία με τα δεδομένα από την τράπεζα γεν-νητικού υλικού των συγγενών του 40. Στην συ-νέχεια τα οστά ενταφιάστηκαν στο στρατιωτικό κοιμητήριο της Κλεισούρας, που δημιουργήθη-κε στον περίβολο του ορθόδοξου ναού του Αγ. Νικολάου από την Αρχιεπισκοπή Αλβανίας.

Συμπληρωματική ταφή έγινε και στο στρατι-ωτικό κοιμητήριο στους Βουλιαράτες, όπου υ-πάρχουν θαμμένοι Έλληνες στρατιώτες που πέθαναν στο πεδινό χειρουργείο, που λειτούρ-γησε τότε στο χωριό. Μόνο 59 μαχητές είναι α-ναγνωρισμένοι σε οργανωμένους τάφους.

Η έρευνα για τους πεσόντες ήρωες του 40 κα-τέγραψε ακόμα ότι στην Κοσίνα βρίσκονται 62 οστά πεσόντων μαχητών κάτω από το γήπεδο στην πόλη της Πρεμετής. Κάτω από το κτίριο του σταθμού εωφορείων της Κορυτσάς βρίσκο-νται ακόμα τα οστά εκατοντάδων νεκρών.

Στο Δέλβινο, χτίστηκαν σπίτια και στους κή-πους κατοίκων βρέθηκαν οστά Ελλήνων στρα-τιωτών. Κάτω από το καμπαναριό του Ιερού Ναού Ευαγγελισμού Θεοτόκου υπάρχει παρεκ-κλήσιο οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονται τα οστά 22 πεσόντων

Εννέα χρόνια μετά την επίσημη συμφωνία με-ταξύ Αλβανίας και Ελλάδας, στις 22 Ιανουαρί-ου 2018 ξεκίνησε η πρώτη εκταφή οστών πε-σόντων μαχητών σε χωράφια στη θέση Σαϊμόλα του χωριού Ντραγκότι.

Τιμούμε όσους θυσίασαν την ζωή τους γιά να υπερασπιστούν την

πατρίδα μας.Όσους τίμησαν την ιστορία μας,

με το ΕΠΟΣ του '40.

Η ιστορία του στρατιώτη που σκοτώθηκε λίγο πριν δει

φωτογραφία με τα παιδιά του

Οικογένεια

Ζαχαρία ΦΩΤΙΟΥ

Ως Ομογενείς στις ΗΠΑ, μην ξεχνάμε

ότι ο ηρωϊσμός των Ελλήνων

στρατιωτών στα βουνά της Αλβανίας

τον 1940, μας καθιέρωσε ως

Ελληνισμό στην Αμερική, εξαιτίας των διθύραμβων

των αμερικάνικων ΜΜΕ και του

θαυμασμού του λαού των ΗΠΑ, γιά

την αγωνιζόμενη τότε μικρή Ελλάδα

ΖΗΤΩΗ 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

1940

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΕΡΒΟΣ''ΙΔΡΥΜΑ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

ΑΜΕΡΙΚΗΣ''

ΕΠΟΣ '40

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑΖΗΤΩ Η 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

ΟικογένειαΗΛΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΛΛΑΔΑ, ΧΩΡΑ ΗΡΩΩΝ28η Οκτωβρίου 1940 - Δόξα και τιμή Πίνακας Αλ. Αλεξανδράκη

Οικογένεια

Ζαχαρία ΦΩΤΙΟΥ

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Οι προθέσεις του Μουσολίνι για επίθεση ενάντι-α στην Ελλάδα, είχαν αρχίσει να φαίνονται ήδη από το 1936. Ποιοι λόγοι τον ώθησαν όμως να πά-ρει αυτή την απόφαση;i) Παρά την αντίθετη γνώμη της στρατιωτικής ηγεσίας, ο Μουσολίνι είχε αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών, οι οποίες στέφτηκαν με επιτυχί-α (επίθεση στην Αιθιοπία, παρέμβαση στην Ισπα-νία, είσοδος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο). Αυτές οι πετυχημένες κινήσεις, τον έκαναν να πιστεύει ότι ανάλογη τύχη θα έχει και μια επίθεση εναντί-ον της Ελλάδας.ii) Η S.I.M. (Servizio Informazioni Militare – Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών) και η ιτα-λική πρεσβεία στην Αθήνα, είχαν ενημερώσει ότι οι Έλληνες θα μάχονταν με περηφάνια τους Ιτα-λούς.Ο Μουσολίνι όμως πίστεψε όλους αυτούς οι ο-ποίοι του μιλούσαν για «ένα στρατιωτικό περίπα-το», εναντίον ενός βαλκανικού λαού, τον οποίο α-ντιμετώπιζαν υποτιμητικά, αλλά και ρατσιστικά.iii) Η στρατιωτική ηγεσία, προτίμησε να αφήσει όλες τις πρωτοβουλίες στον Μουσολίνι, ο οποίος αποτέλεσε τελικά ένα άλλοθι για τα πάντα.Ήδη από το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, πριν ανα-λάβει την ηγεσία της χώρας μας την 4ης Αυγού-στου, στο Συμβούλιο της Βαλκανικής Συνεννόη-σης στο Βελιγράδι, υποστήριξε ότι σε περίπτωση σύγκρουσης με την Ιταλία, θα συνεργαζόταν με τις γαλλοβρετανικές δυνάμεις.Από τον Νοέμβριο του 1937, ο Galeazzo Ciano, προετοίμαζε πόλεμο εναντίον της Ελλάδας. Από τις αρχές του 1939, οι ελληνοϊταλικές σχέσεις ήταν τεταμένες.Στις 8 Ιανουαρίου 1939, ο Ciano σημειώνει:«Σε συμφωνία με το Βελιγράδι να εξοντώσουμε την Αλβανία, πιθανώς διευκολύνοντας την πορεί-α των Σέρβων προς τη Θεσσαλονίκη…».Σε συνομιλίες των Ιταλών με τη Βουλγαρία, στις 26 Ιανουαρίου 1939, έγινε συζήτηση και για την έξοδο, που πάντα αναζητούσε, η Βουλγαρία στο Αιγαίο.Στις 7 Απριλίου 1939, η Ιταλία κατέλαβε την Αλ-βανία, γεγονός που προκάλεσε ζωηρές ανησυχί-ες στην Ελλάδα. Στις 9 Απριλίου, ο Έλληνας πρέ-σβης στο Λονδίνο είχε ζητήσει μυστικά από τις κυβερνήσεις Γαλλίας και Αγγλίας εγγυήσεις υπέρ της Ελλάδας.Στις 13 Απρίλιου 1939, η Γαλλία και η Αγγλία ανα-κοίνωσαν ότι εγγυώνται την εδαφική ακεραιότη-τα της Ελλάδας και η ελληνική κυβέρνηση είχε α-ποδειχθεί αυτή την κίνηση.Αντίθετα, ο Μουσολίνι αντέδρασε έντονα. Τα ο-δικά έργα στην Αλβανία, έδειχναν ξεκάθαρα ότι οι Ιταλοί προετοιμάζονταν για επίθεση στην Ελ-λάδα.Στις 25 Μαΐου 1939, ο Ciano μετά από μακρά συ-νάντηση με τον Μουσολίνι, τονίζει ότι ο Ντούτσε έδειχνε ξεκάθαρα την εχθρική του διάθεση προς την Ελλάδα αλλά και προς την Γιουγκοσλαβία.Στις 20 Σεπτεμβρίου 1939, ένα κοινό συμπληρω-ματικό ανακοινωθέν της Ρώμης και της Αθήνας, ανέφερε ότι οι σχέσεις των δύο χωρών «συνέχι-ζαν να είναι φιλικές και εμπνεόμενες από αμοι-βαία εμπιστοσύνη».Στις 22 Μαΐου 1940, ο Ciano επισκέφτηκε την Αλ-βανία: «Άφιξη στο Δυρράχιο και στα Τίρανα .Υπο-δοχές πολύ θερμές. Οι Αλβανοί επιθυμούν πολύ την παρέμβαση, θέλουν Κόσοβο και Τσαμουριά. Είναι εύκολο για μας να αυξήσουμε τη δημοτικό-τητά μας υιοθετώντας τον αλβανικό εθνικισμό.Στις 23 Μαΐου, ο Ciano σημειώνει: «Επίσκεψη στη Σκόδρα και Rubico, ορυχείο χαλκού πολλά υπο-σχόμενο… Παντού θερμή υποδοχή. Δεν υπάρ-χει αμφιβολία ότι η Ιταλία έχει κατακτήσει τις λα-ϊκές μάζες. Ο αλβανικός λαός μας είναι ευγνώμων που του διδάξαμε να τρώει δύο φορές την ημέ-ρα, ενώ αυτό συνέβαινε σπάνια. Ακόμα και από την εμφάνιση του κόσμου φαίνεται αυτή η μεγά-λη ευημερία».Στις 10 Ιουνίου 1940, η Ιταλία εισήλθε στον πόλε-μο στο πλευρό της Γερμανίας. Ο Μουσολίνι προ-ειδοποιούσε τις ουδέτερες χώρες: «Εγώ δηλώνω πανηγυρικά, μόνο ό, τι η Ιταλία δεν σκοπεύει να παρασύρει στη σύγκρουση άλλους λαούς που με αυτήν συνορεύουν από ξηράς ή από θαλάσσης. Η Ελβετία, η Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα, η Τουρκία και η Αίγυπτος ας λάβουν υπ’ όψιν τους αυτά τα λόγια: εξαρτάται από εκείνες και μόνο από εκεί-νες».Στις αρχές Ιουλίου 1940, συνελήφθη ο στρατη-γός Κωνσταντίνος Πλατής, πρώτος υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου, γιατί διατύπωσε την άπο-ψη ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι στο πλευ-ρό του Άξονα.

Την ίδια περίοδο, η αναμονή ενός πολέμου ήταν διάχυτη ανάμεσα στις ιταλικές δυνάμεις οι οποίες στάθμευαν στην Αλβανία.Στις 12 Αυγούστου 1940, ο Μουσολίνι δηλώνει ότι αν παραχωρούνταν στην Ιταλία, η Κέρκυρα και η Τσαμουριά, «χωρίς να ανοίξει μύτη», δεν θα ζη-τούσε περισσότερα.Στις 15 Αυγούστου 1940, το ελληνικό καταδρομι-κό «Έλλη» τορπιλίσθηκε στα νερά της Τήνου από το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino» με πλοίαρχο τον Giuseppe Aicardi. Ο τορπιλισμός λέγεται ότι έγινε κατόπιν εντολής του Cesare Maria de Vecchi. Ο Ι-ταλός πρεσβευτής στην Αθήνα Grazzi, την χαρα-κτήρισε πράξη «ντροπής και πειρατείας».Από την πρώτη στιγμή η Αθήνα αναγνώρισε (από τα κατάλοιπα των δύο τορπιλών), την εθνικότητα του εχθρού, αλλά ο Μεταξάς αποφάσισε να την κρατήσει μυστική.Την ίδια ώρα, η Ιταλία δήλωνε πλήρη άγνοια για το γεγονός.Ο φασίστας ανώτερος σύμβουλος Nebil Dino, ήταν ο σημαντικότερος πράκτορας της ιταλοαλ-βανικής προπαγάνδας, προσωπικός φίλος του Τσιάνο, καταγόταν από την Τσαμουριά και πί-στευε ότι η Ελλάδα θα την παραχωρούσε στην Ι-ταλία χωρίς να πολεμήσει.Στα τέλη Αυγούστου 1940, πήγε με μυστική α-ποστολή στην Πρέβεζα και την Αθήνα, μοίρασε χρήματα σε διάφορους Έλληνες, φιλικά προσκεί-μενους στην Ιταλία και υποστήριξε ότι «ο ελλη-νικός λαός, δεν δείχνει πρόθυμος να πολεμήσει» και ότι «η κυβέρνηση του Μεταξά μισείται από πολλούς. Τον βασιλιά ούτε τον εκτιμούν ούτε τον αγαπούν».

Στις 22 Αυγούστου 1940, οι Ιταλοί αποφάσισαν να επιτεθούν στην Ελλάδα στις 10 Οκτωβρίου 1940, για να δοθεί προτεραιότητα στον πόλεμο στη βό-ρεια Αφρική σε συντονισμό με τη γερμανική επί-θεση εναντίον της Αγγλίας.Παράλληλα, η Ελλάδα είχε ξεκινήσει από το 1939 μια σειρά από πολεμικές προετοιμασίες. Στα τέλη, Αυγούστου 1940, η Κυβέρνηση έβαλε στα λιμάνια δίχτυα, καθόρισε κανόνες για τους αερο-διαδρόμους στις αεροπορικές υπηρεσίες εξωτε-ρικού και κάλεσε μερικές κλάσεις στα όπλα.Γύρω στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Ιταλός στρατιωτι-κός ακόλουθος στην Αθήνα Luigi Mondini πήγε στη Ρώμη για να εκθέσει στον αρχηγό της S.I.M. στρατηγό Giacomo Carboni, τους λόγους για τους οποίους μια ενδεχόμενη επίθεση στην Ελλάδα, ήταν καθαρή τρέλα.Στις 28 Σεπτεμβρίου 1940, ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα sir Charles Michael Palairet, πληρο-φόρησε το Λονδίνο ότι ο υπουργός Οικονομικών Ανδρέας Αποστολίδης, ο υφυπουργός Εξωτερι-κών Μαυρούδης και ο αρχηγός του ΓΕΣ Αλέξαν-δρος Παπάγος, ήταν έτοιμοι, εάν αυτό ήταν α-παραίτητο, να παραχωρήσουν την Ήπειρο στην Ιταλία.Η αποφασιστική σύσκεψη για την κήρυξη του πολέμου, έγινε στις 15 Οκτωβρίου 1940, με συμ-μετοχή των Μουσολίνι, Ciano, του αρχηγού Γε-νικού Επιτελείου Στρατού Badoglio, του υπαρ-χηγού Ubaldo Soddu, του γενικού υπαρχηγού στην Αλβανία Francesco Jacomoni, του υπαρχη-γού του Στρατού Mario Roatta και του Ανώτερου Διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων στην Αλβανία Sebastiano Visconti Prasca, ο οποίος διαβεβαίω-σε ότι οι στρατιώτες του ανυπομονούσαν να πο-λεμήσουν, σε αντίθεση με τους Έλληνες, οι οποίοι δεν είχαν ούτε θωρακισμένα μέσα, ούτε αερο-

πλάνα για μάχη. Οι Ιταλοί είχαν, κατά τον Prasca, 70.000 ετοιμοπόλεμους στρατιώτες, ενώ οι Έλ-ληνες μόνο 30.000. Ο Μουσολίνι ανακεφαλαίω-σε το σχέδιο: επίθεση στην Ήπειρο, πίεση προς τη Θεσσαλονίκη και μετά, προώθηση προς την Α-θήνα.Ο μόνος που μίλησε συνετά, μετά την ανάλυση του Μουσολίνι, ήταν ο Badoglio.Στις 3 τα ξημερώματα, επιδόθηκε από τον Ιταλό πρεσβευτή στην Αθήνα. Emannuele Grazzi, πολε-μικό τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά, στο σπί-τι του στην Κηφισιά, που έληγε μετά από τρεις ώρες. Οι Ιταλοί ζητούσαν να καταλάβουν «μερι-κά σημεία επί ελληνικού εδάφους σεβόμενοι την ελληνική κυριαρχία στο υπόλοιπο της επικράτει-ας». Όταν ο Μεταξάς ρώτησε ποια σημεία ήταν αυτά, ο Grazzi δεν μπόρεσε να του απαντήσει κα-θώς δεν είχε συνταχθεί από τους Ιταλούς «εγκέ-φαλους» της επίθεσης ούτε ένας πρόχειρος κατά-λογος! Στον Μεταξά, απέμενε να πει μόνο «Όχι»!Πολλοί Έλληνες στρατηγοί, πρότειναν να εγκατα-λειφθεί η άμυνα της Ηπείρου και να οπισθοχω-ρήσουν οι ελληνικές δυνάμεις, πιο νότια και ανα-τολικά,Ο μόνος που επέμενε να δοθεί μάχη στην Ήπει-ρο, αντιστεκόμενος σ’ αυτό το ηττοπαθές σχέδιο, ήταν ο στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, δι-οικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού. Οι δυνάμεις Ελλήνων και Ιταλών. Η Ανώτατη Διοίκηση των Ελληνικών Στρατιωτικών Δυνάμεων, είχε ανατε-θεί στον Αλέξανδρο Παπάγο. Ο Ελληνικός Στρα-τός, παρέτασσε 35.000 άνδρες χωρισμένους σε 59 τάγματα.

Στις 18 Οκτωβρίου 1940, η συνολική ενεργή δύ-ναμη του Ιταλικού Στρατού στην Αλβανία, ήταν 163.000 άνδρες, 22.000 ζώα, 3.400 οχήματα κάθε τύπου και 1.500 μοτοσικλέτες.Οι πρώτες ιταλικές περίπολοι διέσχισαν τα σύ-νορα στις 5.30 το πρωί. Πρώτος Ιταλός νεκρός, ήταν ο αλπινιστής Giovanni Vallar από την πόλη Chievolis di Tramonti di Sopra, ενώ πρώτος Έλ-ληνας πεσών ήταν ο στρατιώτης Βασίλειος Τσα-βαλιάρης από τα Τρίκαλα, σε υπηρεσία στο 21ο Φυλάκιο που πληγώθηκε θανάσιμα.Από τις 2 ως τις 8 Νοεμβρίου 1940, δύο συντάγ-ματα της ιταλικής μεραρχίας «Φεράρα», ενισχυ-μένα το καθένα με ένα τάγμα Αλβανών και υπο-στηριζόμενα από 14 πυροβολαρχίες, συνολικά δηλαδή 56 πυροβόλα, επιτίθονταν λυσσαλέα ε-ναντίον ενός (!) ελληνικού τάγματος στην Γκρα-μπάλα (υψ. 1201,5 μέτρα) και την Ψηλόραχη (υψ. 1.090 μ.).Στις 2 και 3 Νοεμβρίου μετά από σφοδρές μάχες στο Καλπάκι, οι Ιταλοί καταλαμβάνουν την Γκρα-μπάλα (2 Νοεμβρίου). Ωστόσο, μέσα σε χιονοθύ-ελλα και ανεμοθύελλα τα ξημερώματα της 3ης Νοεμβρίου, καταφθάνουν στην περιοχή ελληνι-κές ενισχύσεις, με αποτέλεσμα την ανακατάληψη της Γκραμπάλας.Το απόγευμα της 3ης Νοεμβρίου 1940, 60 ιταλι-κά άρματα και 80 μοτοσικλέτες κινούνται προς το Καλπάκι. Η ναρκοθέτηση της οδού απ’ την ο-ποία διέρχονταν τα άρματα, είχε σαν αποτέλεσμα την ανατίναξη πολλών από αυτά. Εύζωνοι από υ-ψώματα κοντά στο Καλπάκι, με οπλοπολυβόλα και τον ατομικό οπλισμό τους, ρίχνουν ασταμά-τητα προς τα άρματα και τις μοτοσικλέτες που εί-χαν περάσει τα ναρκοθετημένα τμήματα. Οι Ιτα-λοί οπισθοχωρούν προς τα Δολιανά. 9 άρματα, 30 μοτοσικλέτες και άλλο πολεμικό υλικό, περνά σε

ελληνικά χέρια.Ο φιλόδοξος στρατηγός Prasca, κομπορρημονού-σε λέγοντας ότι σε 4 μέρες θα έφτανε στα Γιάννε-να. Όμως μετά από 7 ημέρες, είχε καθηλωθεί στο Καλπάκι (περίπου 35 χλμ. από τα Γιάννενα). Στις 4 Νοεμβρίου 1940, διατάχθηκε νέα ιταλική επίθε-ση εναντίον των υψωμάτων Γκραμπάλα – Ψηλο-ράχη, που δεν έφερε αποτέλεσμα.Το ίδιο έγινε στις 5 και τις 6 Νοεμβρίου. Στις 7 Νοεμβρίου, το επίλεκτο ιταλικό «τάγμα του θα-νάτου», καταλαμβάνει γύρω στα μεσάνυχτα την Γκραμπάλα.Οι ελληνικές δυνάμεις ανασυντάσσονται, ενισχύ-ονται και αντεπιτίθενται. Στις 3.00 π.μ. της 8ης Νοεμβρίου 1940, η Γκραμπάλα, ανακαταλαμβά-νεται. Οι Ιταλοί που πιάστηκαν αιχμάλωτοι και οι νεκροί στο πεδίο της μάχης, είχαν κονκάρδες που έγραφαν “fanti della morte” («στρατιώτες του θανάτου»).Η επιτυχής άμυνα στο Καλπάκι, χάρη κυρίως στον στρατηγό Κατσιμήτρο, που παρά τις αντίθετες δι-αταγές οργάνωσε μεθοδικά την άμυνα της πε-ριοχής από το 1939, με τη βοήθεια μάλιστα των κατοίκων των γύρω χωριών, ήταν καθοριστικής σημασίας για την απόκρουση της ιταλικής επίθε-σης. Αν οι Ιταλοί περνούσαν από εκεί, σε συνδυ-ασμό με τις αρχικές τους επιτυχίες σε Θεσπρωτί-α και Πίνδο, σύντομα θα έφταναν στα Γιάννενα.Οι απώλειες Ελλήνων και Ιταλών από τον πόλε-μο 1940-1941.Ο Giorgio Rizzo, στο βιβλίο του «Ο ΠΙΚΡΟΣ ΠΟ-ΛΕΜΟΣ» κάνει μια εκτίμηση για τις εκατέρωθεν απώλειες του ελληνοϊταλικού πολέμου. Ο Ελ-ληνικός Στρατός είχε: 11.911 νεκρούς, 42.845 (ή 61.000 σύμφωνα με άλλη εκδοχή τραυματίες), 10.000 ή (25.000 κατά άλλη εκδοχή) νεκρούς από το ψύχος ή άνδρες με κρυοπαγήματα), 1.342 α-γνοούμενους και 2.392 αιχμαλώτους.Οι Ιταλοί είχαν 38.382 νεκρούς, 50.874 τραυμα-τίες, 12.368 άνδρες με κρυοπαγήματα ή νεκρούς από το ψύχος, 15.000 αγνοούμενους, 52.108 νοση-λευθέντες, 26.000 αιχμαλώτους και 3.395 δηλω-θέντες λιποτάκτες, από τους οποίους 3.114 ήταν Αλβανοί, 211 Ιταλοί και 70 «στρατιωτικοποιημένοι πολίτες». Οι Ιταλοί λιποτάκτες αντιμετωπίσθηκαν με επιείκεια και μόνο δύο εκτελέστηκαν. Αντίθε-τα, οι Αλβανοί λιποτάκτες σκοτώθηκαν από τους Ιταλούς. Ο αριθμός όμως όσων εκτελέστηκαν, δεν είναι γνωστός, καθώς πολλοί πέρασαν κρυ-φά στο ελληνικό «στρατόπεδο».

Το ηθικό των αντιπάλωνΠολύ σημαντικός παράγοντας για την τελική έκ-βαση του πολέμου, ήταν το ηθικό των αντιπάλων. Ο ιστορικός Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής γράφει ότι οι Έλληνες στρατιώτες ήταν έτοιμοι για κάθε θυσία.Ήταν αισιόδοξοι, επαρκώς εκπαιδευμένοι, η ε-πιστράτευσή τους είχε οργανωθεί σωστά, είχαν προσβληθεί από τη χονδροειδή ιταλική προπα-γάνδα εναντίον της Ελλάδας και των Ελλήνων, ενώ οι αξιωματικοί και οι υπαξιωματικοί είχαν την ικανότητα να λαμβάνουν τις σωστές αποφά-σεις.Παράλληλα, η βιολογική ανωτερότητα των ο-ρεινών πληθυσμών ήταν καθοριστικής σημασί-ας. Πολίτες κάθε ηλικίας και φύλου στην Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία, είχαν τεράστια συμβο-λή στην ελληνική επικράτηση.Το 1980, η επίσημη άποψη του Γραφείου Ιστορι-κού του Ιταλικού Γενικού Επιτελείου για το ηθι-κού των Ιταλών στρατιωτικών, αναφέρει: «Το ό,τι τον πόλεμο δεν τον αισθάνονταν δικό τους, μπο-ρεί να θεωρηθεί σαν δεδομένο και λόγω του α-ναπάντεχου του γεγονότος αλλά και λόγω της απουσίας αντιθέσεων που θα μπορούσαν να εν-δυναμώσουν συναίσθημα και λαϊκή φαντασία.Πιθανώς υπήρχαν δικαιολογίες μιας κάποιας σπουδαιότητας στην Αλβανία για τους γνωστούς λόγους αλυτρωτισμού, αλλά όχι σίγουρα στην Ελ-λάδα, ενώ ούτε η φασιστική προπαγάνδα μπό-ρεσε να μας κάνει να μισήσουμε τους Έλληνες». Και καταλήγει, με αναφορά στους αξιωματικούς: «Δυστυχώς, ο αξιωματικός δεν αποδείχτηκε πά-ντα τεχνικά καταρτισμένος για την αποστολή του και ακόμα, στις περιπτώσεις που αποδείχτη-κε πλήρως κατώτερος των περιστάσεων, η μορ-φή δεν πρέπει να απευθύνεται εξ ολοκλήρου σε εκείνον: πρώτος υπεύθυνος ήταν η ανεπιτυχής ε-πιλογή».

Πηγές: GIORGIO RIZZO, «Ο ΠΙΚΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ-Η ελληνο-ιταλική σύγκρουση (1940-41)».ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΠΑΝΤΑΖΗΣ, «ΤΑ ΔΥΟ ΟΧΙ. ΕΛ-ΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ- ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙ-ΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-1941»

Άγνωστα στοιχεία γιά τον πόλεμο,οι προθέσεις Μουσολίνι κ.ά.

28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - Το ΟΧΙ του λαού μας

Στην μνήμη ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΜΑΝΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΟΠΕΥΤΙΚΗ, ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ, ΘΗΡΕΥΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΗΠΑ

ΖΗΤΩ Η 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ.ΤΙΜΟΥΜΕ ΤΟ ΕΠΟΣ

ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ '40ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΣΑΦΑΤΙΝΟΣ

Νίκος ΠαπαϊωάννουΙδιοκτήτης και διευθυντής του φαρμακείου Crescent Αpothecary (στην διασταύρωση των οδών Kρέσεντ

και λεωφόρος Ντίτμαρς, στην Αστόρια Νέας Υόρκης), με τηλέφωνο (718) 777 1110

Winston Churchill (εφημ. ''Manchester Guardian'', 19 Απρ. 1941):«...Του λοιπού δεν θα λέγεται ότι οι Έλληνες πολεμούν ως ήρωες,

αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν ως Έλληνες...»

Τιμούμε την εθνική μας επέτειο,το ΟΧΙ των ΕΛΛΗΝΩΝ, το ΟΧΙ των ΗΡΩΩΝ

Joseph Goebbels, στο ημερολόγιό του, στις 8 Απρ. 1941, δύο ημέρες μετά την γερμανική επίθεση, εντυπωσιασμένος και αυτός από την μαχητικότητα των Ελλήνων:

«Προχωρούμε αργά στην Ελλάδα... Οι Έλληνες είναι γενναίοι μαχηταί... Τα καταληφθέ-ντα χαρακώματα είναι γεμάτα πτώματα... Και αυτός ο Φύρερ θαυμάζει το θάρρος των Ελλήνων. Ίσως υπάρχει ακόμη ένα ίχνος της παλαιάς ελληνικής καταγωγής σ' αυτούς.»

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Γιατί το 'Επος του '40 έχει ξεχωριστή σημασία γιά τον Ελληνισμό της Αμερικής Με ειρωνία και κάθε άλλο παρά κολακευτικά σχόλια αντιμετώπισε ο αμερικανικός Τύπος της εποχής την επίθεση της φασιστικής και ισχυρής στρατιωτικά Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας στις 28 Οκτω-βρίου 1940. Μιά ματιά στο αρχείο της έγκριτης εφημερίδας The New York Times το πιστοποιεί (σημ. σύντ.: Βλέπε αρχείο Ν. Υ. Times ή Μπάμπη Μαλαφούρη «Οι 'Ελληνες της Αμερικής 1518-1948»). Οι ιταλικές δυνάμεις θα καταλάμβαναν την μικρή και στρατιωτικά ανίσχυρη Ελλάδα σε μικρό χρονικό διάστημα και ο Μουσολίνι θα «έπινε καφέ στην Ακρόπολη», σύμφωνα με την εφημερίδα. Η τροπή όμως των πραγμάτων διάψευσε τ' αναμενόμενα αποτελέσματα και το κλίμα άρχισε ν' αλλάζει. Η προέλαση των ελληνικών δυνάμεων στο έδαφος της Αλβανίας, η άτακτη υποχώρηση των Ιταλών, η πρώτη νίκη εναντίον του 'Αξονα και μάλιστα από μιά μικρή αδύναμη χώρα, προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στον αμερικανικό λαό και τα πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα της νεοϋορκέζικης εφημε-ρίδας, από ειρωνικά μετατράπηκαν σε διθύραμβους γιά το «ελληνικό θαύμα». Οι Αμερικανοί πολίτες άρχισαν τότε ν' αντιμετωπίζουν διαφορετικά τους 'Ελληνες μετανάστες, που αναγκάστηκαν να φτιάξουν την ΑΗΕΡΑ στην δεκαετία του '20 γιά να προστατευθούν από τις επι-θέσεις των ρατσιστών -ειδικά- του Νότου. Οι «πιατάδες-μπρούκληδες» -που δεν γίνονταν αποδεκτοί κοινωνικά, ενώ στο Νότο οι επιγραφές «απαγορεύεται η είσοδος σε σκύλους κι 'Ελληνες» υπήρχαν ακόμα σε καταστήματα-, άρχισαν να απασχολούν τα αμερικανικά ΜΜΕ, εξαιτίας του 'Επους του '40. Το κλίμα άλλαξε, οι Αμερικανοί άρχισαν να υποστηρίζουν τα ελληνικής ιδιοκτησίας καταστήματα στη Νέα Υόρκη και την περιοχή της Βοστώνης, αγόραζαν προϊόντα από αυτά, εκφράζοντας παράλ-ληλα τον θαυμασμό τους γιά το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής που δημιούργησε το 'Επος του '40, ενώ τον Ιανουάριο του χρόνου 1941, σκίτσα τσολιάδων με την χαραχτηριστική λέξη «αέρα», δημοσι-εύονταν στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας The New York Times. Τότε καθιερώθηκε και η μεγαλειώδης παρέλαση στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, που χρόνια αργότερα άρχισε να γίνεται γιά την 25η Μαρτίου. Το 'Επος του '40, δεν έχει μόνο ξεχωριστή σημασία γιά το ελληνικό 'Εθνος. Αποτελεί και την καθοριστική στιγμή της ιστορίας μας, που καθιέρωσε τον Ελληνισμό στην Αμερική και τον έκανε σεβαστό και υπολογίσιμο στον λαό της. Δυστυχώς όμως στις ημέρες μας, η έλλειψη γνώσης της πραγματικής ιστορίας των Ελλήνων στην Αμερική, έχει ως αποτέλεσμα παροικίες, Οργανώσεις κλπ να μην αποδί-δουν την πρέπουσα τιμή στο 'Επος του '40, που αποτελεί, πραγματικά και ιστορικά, την κορυφαία, την μεγάλη στιγμή γιά τον Ελληνισμό της Αμερικής.

Γιώργος Λυκομήτρος (Σεπτέμβριος 1982)

Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940Ζήτω η Ελλάδα

Αθανάσιος ΚΟΥΡΚΟΥΛΗΣ

The Continental Restaurant266 Broadway, Route 1, Saugus, Mass

''...Ενώ τους υπολόγιζαν τους 'Ελληνες γιά έναν λαό αβοήθητο και αδύνατο, κατάφεραν, στους της φασιστικής Ιταλίας εισβολείς, ένα τόσο

ισχυρό πλήγμα, ώστε να καταλήξει σε μια εξίσου επαίσχυντη ήττα. Μετά από πόλεμο έξι εβδομάδων, όχι μόνο αναχαίτισαν τους εισβολείς

και συνέλαβαν 7000 Ιταλούς αιχμαλώτους, 500 αυτοκίνητα, 200 πυροβόλα, πολλά άρματα μάχης, χιλιάδες πολυβόλα και τεθωρακισμένα

αυτοκίνητα, αλλά κατέκτησαν και της Ιταλικής Αλβανίας το 1/4 περίπου...''

(Περιοδικό LIFE, 23 Δεκεμβρίου 1940)

ΥΠΕΡ ΒΩΜΩΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΩΝ (από το κεφάλαιο Β’)Έξω ξημέρωνε η 28η Οκτωβρίου… Ένας άνε-

μος καινούργιος, ανυποψίαστος, άρχιζε να φυσά-ει πάνω στην Αθήνα. Είταν η ώρα 6 όταν οι σειρή-νες της αντιαεροπορικής άμυνας ξύπνησαν την πολιτεία. Ο ουρανός ήταν πεντακάθαρος, λεύ-καζε ο όρθρος, μύριζε δροσιά. Στους δρόμους, τους έρημους ακόμα, κρότησαν μερικά παραθυ-ρόφυλλα, κάποιες μπαλκονόπορτες. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν ξαφνιασμένοι, ρωτούσαν τους πρώ-τους διαβάτες. Ένα βουητό ανέβαινε λίγο-λίγο από γύρω, από μακρυά, τα πρώτα ομαδικά βήμα-τα πάφλασαν στην άσφαλτο. Μάτια υψώνοντας στον ουρανό, έψαχναν. Όμως σ’ όλη αυτή την κί-νηση που άρχιζε και πύκνωνε σε μικρές συντρο-φιές, σε ομάδες που ξεκινούσαν για τα κέντρα, δεν ξεχώριζες ταραχή ή αγωνία. Μιά διάθεση ευ-φορίας, κέφι ανάλαφρο, αλλόκοτο, ξεσήκωνε τις ψυχές, πρωινό αγέρι που κοπλώνει το πανί. Στα μάτια των ανθρώπων που αντικρύζονταν, έφεγγε ένα χαρούμενο ξάφνιασμα, σάμπως όλος αυτός ο κόσμος, ο ίσαμε χτές βουτηγμένος στην καθη-μερινότητα και στη βιοπάλη, να μάθαινε ξαφνικά πώς έχει μέσα του κρυμμένα νιάτα.

Γιατί το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 γινό-ταν πραγματικά μια αποκάλυψη : Διαφορετικό είχε πέσει να κοιμηθεί το έθνος τη νύχτα που πέ-ρασε, διαφορετικό ξυπνούσε τώρα. Η είδηση που έτρεχε από στόμα σε στόμα «Πόλεμος ! οι Ιταλοί

«Ελληνική Εποποιία 1940-1941»Αποσπάσματα από το βιβλίο του Άγγελου Τερζάκηεισβάλλουν», είτανε σα γενική πρόσκληση σε ξε-φάντωμα. Περηφάνεια, φιλότιμο και λεβεντιά φούσκωναν τα στήθη.

Κι' ο καθένας, ο πιο ταπεινός, ένιωθε να ξυπνά-ει μέσα του μια επίγνωση πως τρεις χιλιάδες χρό-νια τον καλούν με τα’ όνομά του, το άσημο ίσα-με χτες, να τα δικαιώσει, να τα υπερασπίσει. Η Ιστορία έπαυε να είναι λόγια των σχολικών βιβλί-ων και των πανηγυρικών λόγων, γινόταν πράξη ζωής. Είχε φωνή βαθειά, βουερή μέσα στο αίμα, μιλούσε. Κι’ ο πιο ταπεινός, έκανε τη σκέψη άθε-λά του, πως σ’ αυτόν έλαχε να τιμήσει αυτή τη φάλαγγα των νεκρών που ξεκινάει από πολύ μα-κριά και δίνει νόημα στο Χρόνο. Η εκλογή της Μοίρας είταν βαρειά, αλλά για τούτο και η τιμή πολύ μεγάλη…

Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου, που βγήκε σ’ έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων κοντά στο μεσημέρι, έδωσε με λιτή αξιοπρέπεια τον τόνο στην όλη Υπόθεση. Σαν κείμενο, επέζησε, μπήκε στην Ιστορία : «Αιι-ταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από τις 5:30 σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύ-ψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτε-ραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».

Εκεί – πέρα, στα σύνορα, βροντούσε το κανόνι.

Σε περισυλλογή βαθύτατη, με κλεισμένα μάτια, το άκουγε μέσα της κάθε ελληνική ψυχή.

ΕΞΟΡΜΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΒΟΡΙΑ (από το κεφάλαιο Ε’)Το έθνος, με τις πρώτες ομοβροντίες των κανο-

νιών, είχε σηκωθεί στο πόδι ολόρθο. Όλες οι τά-ξεις, όλες οι ιδεολογίες, όλες οι γενιές είχαν γί-νει ένα : μια μάζα, μια σημαία, μια ψυχή. Στις 11 Νοεμβρίου, δεκαπέντε ημέρες από την εισβολή, η ελληνική επιστράτευση είχε συμπληρωθεί, κι’ αυτό είταν κιόλας σαν ένα πρώτο θαύμα. Ο ιστο-ρικός που καταγράφει τα γεγονότα του 1940, θα πρέπει –αν θέλει να δώσει μιαν εικόνα τους σω-στή- να σημειώσει τον πλατύ αέρα που είχε φυ-σήξει τις ημέρες εκείνες απ’ άκρη σ’ άκρη της χώ-ρας. Η παρουσίαση των εφέδρων στις μονάδες τους έγινε μέσα σ’ ένα κύμα ενθουσιασμού…

Ο κάθε έφεδρος ένιωθε το άτομό του να με-γαλώνει, να πλαταίνει, τον εαυτό του να γίνεται εντολοδόχος της φυλής. Αυτό τον γέμιζε συγκί-νηση, ευθύνη και περηφάνεια… Οι έφεδροι του 1940 πήγαιναν στο μέτωπο για να κλείσουν την Ελληνική Ιστορία μ’ ένα κεφάλαιο αντάξιό της. Αυτός ο κλήρος τους είχε λάχει – είταν μια τραγι-κή και υψηλή τιμή.

Στα παιδιά που φεύγαμε για το μέτωπο τον Οκτώβριο του 1940, η ευχή όλων είταν: «Στο καλό και με τη νίκη» κανένας όμως δεν έδινε στη λέξη «νίκη» το φτηνό περιεχόμενο της παρηγο-ριάς, την ψευδαίσθηση. Νίκη σήμαινε εδώ αντί-κρυσμα του θανάτου λεβέντικο, χαιρετισμός στο Χάρο από εκείνους που έχουν καρδιά να τον αντι-κρύσουν κατάματα, τραγουδώντας. Νίκη, στα 1940, σήμαινε νίκη κατά του θανάτου.

ΔΙΠΛΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΗΜΑΙΕΣ (από το κεφάλαιο ΙΒ’)Η αναμέτρηση του 1940-1941 γίνεται ανάμεσα

στη λιτότητα και το στόμφο, τη φιλοπατρία και τον ιμπεριαλισμό. Η τεχνοκρατία, χάρη στο σιδε-ρένιο της όγκο, θα πετύχει για μια στιγμή να γο-νατίσει τη μαχόμενη ψυχή. Η αντιστροφή όμως θα έρθει γρήγορα, και το μάθημα θα μείνει.

Περισσότερο κι’ από την υπόθεση ενός έθνους που αγωνίζεται για την ανεξαρτησία του, η 28η Οκτωβρίου του 1940 προβάλλει στη σκηνή της Ιστορίας έναν αγώνα γενικώτερο: μιας φυλής αν-θρώπων. Αυτής που προσδιορίζεται από το πά-θος της ελευθερίας.

Πέρα από τον πάταγο των αυτοκρατοριών που γκρεμίζονται, θ’ απομείνει ν’ ακούγεται μέσα στον αποκαμωμένο κόσμο, λιανό και κρυστάλλι-νο, ερημικο κι’ άτρεμο, το εωθινό που σήμαινε η σάλπιγγα πάνω στον ελληνικό βράχο μια φθινο-πωρινή αυγή.

Από μια συνέντευξη του Οδυσέα Ελύτη στο φοιτητικό περιοδικό «Πανσπουδαστική» με τίτλο «Έζη-σα το θαύμα της Αλβανίας» το 1965, διαβάζουμε:

«Προσωπικά εσείς, σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός, τι κάνατε στον αγώνα;», τον ερωτούν.Τι να έκανα εγώ, ένα χαλασμένο παιδί της Αθήνας. Με κόπο ανυπολόγιστο, κατάφερα να είμαι απλώς

συνεπής προς την αποστολή μου. Αλλά είδα στο πρόσωπο των στρατιωτών μου τη λάμψη που είναι ικανός ο Ελληνισμός ν” αναδύσει όταν πιστεύει στο δίκιο του. Και γνώρισα από πολύ κοντά την αψηφι-σιά του θανάτου, την ακατάβλητη θέληση της ζωής που έγινε τελικά και δική μου.

Στο μέτωπο, αρρώστησα από βαρύτατο τύφο. Τα νερά που πίναμε, όπου βρίσκαμε, ανάμεσα στα πτώματα των μουλαριών, ήτανε μολυσμένα. Χωρίς να γνωρίζω τι έχω, χρειάστηκε να κάνω τρία μερό-νυχτα με τα πόδια κα με ζώο σε βατόδρομο και να διακομισθώ στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων.

Έμεινα εκεί σαράντα μέρες με σαράντα πυρετό, ακίνητος, με πάγο στην κοιλιά. Με είχανε αποφασί-σει αλλά εγώ δεν είχα αποφασίσει τον εαυτό μου. Θυμάμαι, ότι αρνήθηκα να με μεταφέρουν στο μι-κρό θάλαμο των ετοιμοθανάτων, όπως κάποιο άλλο βράδυ αρνήθηκα πεισματικά να κοινωνήσω και να εξομολογηθώ στον παπά που μου φέρανε, όταν η κρίση της αρρώστιας έφτασε στο κατακόρυφο. Μόλις αρχίζανε οι βομβαρδισμοί, ανοίγανε το διπλανό μου παράθυρο -μη σπάσουν τα τζάμια και τι-ναχτούν επάνω μου- και φεύγανε όλοι στα καταφύγια. Έτσι πέρασα όλες τις τρομερές πρώτες μέρες της γερμανικής επιθέσεως. Κατάμονος, σ” έναν έρημο θάλαμο, και γεμάτος πληγές από την απόλυ-τη ακινησία.

Και την ημέρα που κρίθηκε ότι είχα γλυτώσει και άρχισε να υποχωρεί ο πυρετός, ήρθε η διαταγή να εκκενωθεί το Νοσοκομείο. Με βάλανε όπως-όπως σ” ένα φορείο, που το χώσανε σ” ένα φορτηγό αυ-τοκίνητο.

Η φάλαγγα από τα Γιάννενα ως το Αγρίνιο πυροβολήθηκε οχτώ φορές από τα «στούκας». Οι φαντά-ροι τρέχανε στα χωράφια, όμως εγώ ήταν αδύνατον να σταθώ όρθιος έστω και για μια στιγμή. Τελι-κά στο Αγρίνιο, με παρατήσανε σ” ένα πεζούλι και φύγανε. Μια καλή κοπέλλα, εθελοτής νοσοκόμος με άλλη αποστολή, με βοήθησε κα μ” έσυρε ως το υπόγειο μιας καπναποθήκης, όπου σωριάστηκα κι έμεινα τρεις μέρες (…) Οι γιατροί στην Αθήνα τρίβανε τα μάτια τους. Σύμφωνα με την Επιστήμη, θα έπρεπε με την πρώτη παραμικρή μετακίνηση να πάθω εντερορραγία και να τελειώσω (…) αν «έζησα το θαύμα» σώθηκα και από ένα θαύμα.

Η συμμετοχή του Ελύτη στον ελληνοϊταλικό πόλεμο το χειμώνα του 1940-41 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ποιητική και ιδεολογική του διαμόρφωση. Όπως σημειώνει ο ίδιος στηνΑυτοπροσωπογρα-φία του:

Η Αλβανία, για τη σωματική μου υπόσταση ήταν μια περιπέτεια αβάσταχτη, αλλά για την ψυχική μου όμως ιστορία, μια τομή βαθιά. (...) έγινε αιτία ο πόλεμος να συνειδητοποιήσω τι είναι ο αγώνας, ο ομα-δικός πλέον και όχι ο προσωπικός. Θέλω να πω τι σημαίνει να μάχεσαι ενταγμένος σε μιαν ομάδα, που έχει ορισμένα ιδανικά, και να μάχεσαι κι εσύ γι’ αυτά.

Ο Ελύτης έγραψε τρία εκτεταμένα ποιήματα με θέμα τον Αλβανικό πόλεμο, την άνοιξη του 1941 μό-λις επέστρεψε από το μέτωπο: την ''Αλβανιάδα'', την ''Βαρβαρία'' και το ''Άσμα Ηρωϊκό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας''.

Ο Οδυσσέας Ελύτης στο μέτωπο

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

«...Η απόρριψις του ιταμού Ιταλικού τελεσιγράφου αποτελεί συνέχειαν των Θερμοπυλών και του Μαραθώνος...»

«Νέα Χρονικά» Λονδίνου, 2 Νοεμβρίου1940

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Ο Franklin Roosevelt γράφει στον Έλληνα πρέσβη στην Washington (28 Οκτωβρίου 1942):«Σημαντικώτερον ακόμη από την αρχικήν υπερήφανον απόκρουσιν της εχθρικής

προκλήσεως είναι το γεγονός, ότι η Ελλάς εξηκολούθησε να μάχεται με κάθε μέσον το οποίον ημπορούσε να διαθέση. Όταν η ηπειρωτική Ελλάς κατελήφθη από την εχθρικήν υπεροπλίαν,

η αντίστασις εξηκολούθησεν από τας νήσους. Και όταν αι νήσοι έπεσαν, η αντίστασις εξηκολούθησεν από την Αφρικήν, από τας θάλασσας, από οιονδήποτε μέρος εις το οποίον θα ημπορούσαν να κτυπηθούν οι επιδρομείς. Εις εκείνους που προτιμούν να επιτύχουν ένα συμβιβασμόν, να ακολουθήσουν πολιτικήν συνεννοήσεως ή κατευνασμού, να υπολογίσουν

τας ζημίας και τα έξοδα της αντιστάσεως, ημπορώ να τονίσω ότι η Ελλάς εδημιούργησε το παράδειγμα, το οποίον ο καθείς από ημάς οφείλει να ακολουθήση μέχρις ότου οι άρπαγες

της ελευθερίας αχθούν τελικώς εις την δικαίαν εξόντωσίν των»

''Αυτόν τον λόγο θα σας πωδεν έχω άλλον κανένα...μεθύστε με το αθάνατο

κρασί του '21''( Ο Κωστής Παλαμάς, απευθυνόμενος τους 'Ελληνες πολεμιστές του '40)

Παγκόσμια Επτανησιακή Ομοσπονδία

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Της ζωής θε να ντυθεί την πανοπλία και μ' ακέριο τον άγιο σκελετότων περασμένων, θα στηθεί στη γη του, με το κεφάλι αλύγιστο κι ορτό! (Ο ''όρθιος σκοπός'' - 'Aγγελος Σικελιανός)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΛΤΟΥΡΙΔΗΣ Βοστώνη

Το ρολόι της ιστορίας φαινόταν παγωμένο στα-ματημένο στις 4 Αυγούστου 1936. Τότε που η κυ-βέρνηση Μεταξά κατέλυσε την Δημοκρατία και εγκαθίδρυσε το δικτατορικό καθεστώς Μεταξά.

Αυτή ήταν η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα όταν το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 η κυβέρ-νηση της Αθήνας ανήγγειλε στον Ελληνικό λαό ότι η Ιταλία μας είχε κηρύξει τον πόλεμο.

Οι καμπάνες χτυπούσαν από άκρη σε άκρη της Ελληνικής γης για να γνωστοποιήσουν το γεγο-νός. Και τότε όπως οι χρονικογράφοι της επο-χής έγραφαν, ένα χαρούμενο ξάφνιασμα στα μά-τια των ανθρώπων σάμπως όλος αυτός ο κόσμος να μάθαινε ξαφνικά πως έχει μέσα του κρυμμένα νιάτα δύναμη να αρχίσει ένα καινούργιο αγώνα για την ελευθερία και αξιοπρέπεια της πατρίδας.

Ολόκληρη η χώρα δονήθηκε από ισχυρό πατρι-ωτικό παλμό, οι άνθρωποι βγήκαν από τα σπίτια στους δρόμους κα στις πρώτες διαδηλώσεις που συγκροτήθηκαν στις πόλεις με αποφασιστικότη-τα διακήρυξαν το μεγάλο ΟΧΙ.

Το ρολόι της ιστορίας κουρδίστηκε από την ψυχή του λαού και ξεκίνησε να δουλεύει. Ήταν η αρχή του μεγάλου αγώνα 40-44 και αποτέλε-σε μια από τις ενδοξότερες σελίδες αυτού του τό-που.

Οι ένδοξες αγωνιστικές πατριωτικές υποθήκες του έθνους είχαν ρίξει βαθιές ρίζες στην ψυχή του λαού. Οι ζωντανές παραδόσεις του 21 και των κατοπινών δημοκρατικών αγώνων αποτέλεσαν ι-σχυρή δύναμη παρόρμησης του ελληνικού λαού για το μεγάλο αγώνα για την ελευθερία και την α-ντίστασή του στο υπέρτερο αριθμητικά και πάνο-

πλο επιδρομέαΤο εγερτήριο αυτό σάλπισμα για την αντίστα-

ση στον γερμανοιταλό εισβολέα βρήκε την Ελλη-νίδα στο μετερίζι

Στον εθνικό – απελευθερωτικό αυτό πόλεμο σοβαρή δύναμη με την συμβολή και την δράση της με τον ηρωισμό και τη θυσία της έγινε η γυ-ναίκα εθνική αγωνίστρια στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας αλλά και μέσα στις πολιτείες στα βουνά και στα στρατόπεδα. Αρματωμένη και πει-νασμένη πολέμησε γενναία τον εχθρό και ανέμι-σε πλάι στον άνδρα, πατέρα και αδερφό, την ση-μαία του ματωμένου αγώνα.

Μαζικά οι Ελληνίδες ακολούθησαν τα χνάρια της Μπουμπουλίνας και της Τζαβέλενας και κατά εκατοντάδες χιλιάδες κράτησαν ψηλά την αξιο-πρέπεια του ανθρώπου και την τιμή της πατρί-δας. Δε χρειάστηκε να γίνει νόμος για την επι-στράτευση της γυναίκας.

Αυτοεπιστρατεύθηκε μόνη της. Γνωρίζει το με-γάλο χρέος της να βοηθάει τα αδέρφια της και τα παιδιά της πάνω στα βουνά της Πίνδου. Συμπολε-μάει κατά του Ιταλού Εισβολέα.

«Γυναίκες της Πίνδου. Σε αυτή την μεγάλη μάχη που άρχισε, μάχη η

οποία μας επεβλήθη, έχει σπουδαία αποστολή η γυναίκα Ελληνίδα.

Ενώ πολεμούν οι άνδρες επάνω στα βουνά – όσοι άνδρες είχαν την τύχη να φέρουν όπλα – και στέλνουν εδώ ανδραγαθήματα και προελά-σεις και νίκες οι γυναίκες μπορούν από εδώ με τη ψυχραιμία το θάρρος και την πνοή τους να κρα-τούν τον αγώνα. Χθες ακόμη οι γυναίκες της Πίν-δου έδωσα κάτι περισσότερο από το θάρρος και την πνοή.

Έδωσαν την ζωή και τα χέρια τους. Όταν η 8η Μεραρχία διετάχθη να προελάσει και να καταλά-βει ορισμένες διαβάσεις έστω και χωρίς εφοδιο-πομπές μαζί με τους γέροντες και τα παιδιά βγή-καν από τα σπίτια τους και οι γυναίκες έφεραν στις κορυφές των βουνών τα πυροβόλα τα πυρο-μαχικα τις οβίδες εν ώρα μάχης.

Γυναίκες της Πίνδου πρέπει να γίνουν τώρα όλες οι Ελληνίδες». (Τ.Α Βλάχου Άρθρα του Πο-λέμου 1940-41)

«7 Νοεμβρίου 1940. Σήμερα σκοτώθηκαν δύο παιδιά του 33 ου συντάγματος και αυτό μάνιασε περισσότερο τους στρατιώτες. Φώναξαν εμπρός για την Ρώμη.

Ο θάνατος αυτός αντί να μας δειλιάσει μας έ-δωσε περισσότερα φτερά για να κυνηγήσουμε τους Ιταλούς. Συνάντησα γυναίκες που κουβα-λούσαν πυρομαχικά. Μία ήταν 88 ετών. Μία μου είπε κλείδωσε το μικρό σε μια καλύβα για να βο-

ηθήσει το στρατό. Το βράδυ είδα μια γριούλα να κρατά δύο μικρά και η μητέρα τους ζύμωνε ψωμί για το στρατό με το φώς 2 κεριών που είχε μέσα σε ένα ποτήρι.

Τα χιόνια, ο πάγος , το τρομερό κρύο δεν φαι-νόταν να τους τρομάζει. Όλες γεμάτες χαρά ήθε-λαν να προσφέρουν στο στρατό ότι δεν μπορού-σαν τα μεταγωγικά. Αλήθεια γυναίκες- θαύμα». (Από το ημερολόγιο πολέμου του Αργύρη Μπα-λατσού).

Αναδείχθηκε αλύγιστη και θαρραλέα αγωνί-στρια στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Από την γυναίκα της Πίνδου την νεαρή μαθήτρια, φοι-τήτρια , εργάτρια, αγρότισσα ως την νοικοκυρά και επιστημόνισα αυτοεπιστρατεύθηκε, προσέ-

φερε τεράστιες υπηρεσίες στην υπόθεση του α-γώνα.

Αποδείχθηκε έτσι για μια ακόμα φορά ότι η νίκη κερδίζεται μόνο όταν αγωνίζονται για αυτήν όλες οι δυνάμεις του Έθνους.

Και αν σε μια εποχή πολέμου η ανθρώπινη δρα-στηριότητα συγκεντρώνεται σε ορισμένες εκδη-λώσεις, σε εποχή ειρήνης απλώνεται στην πολυ-διάστατη έκφραση του κόσμου με την θεωρία και την πράξη.

Γιατί δεν μπορεί να νοηθεί αγώνας και πρόο-δος χωρίς τη γυναίκα. Με σεβασμό στη μνήμη των αγωνιστών ανδρών και γυναικών στο έπος του '40.

(Μαρία Δαφαλιά -Μασσαρά)

Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΕΠΟΣ 1940-44

Με την πρέπουσατιμή στους ήρωεςτου ''έπους του '40''

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΙΤΣΙΟΣ

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

Γραφείο Μπενίτο Μουσολίνι, Ρώμη, αρχές Μαρτίου 1941. Ο «Ντούτσε» έκλεισε με δύναμη το μαύρο βαρύ ακουστικό τού τηλεφώνου του. Τα χέρια του έτρεμαν από την ένταση. Σηκώθη-κε από το τεράστιο δρύινο γραφείο του και πήγε προς το παράθυρο. Προέταξε με τον γνωστό του τρόπο το πηγούνι, πήρε βαθιά αναπνοή και φού-σκωσε, όπως έκανε στις ομιλίες του στο πλήθος.

Ύστερα, εντελώς ξαφνικά, σαν να είχε δεχτεί γροθιά στο στομάχι, ξεφούσκωσε, οι ώμοι του βάρυναν και περπάτησε άλλη μια φορά γύρω από το γραφείο του. Κάθισε βαριά στην καρέκλα. Χαμήλωσε το κεφάλι του και πέρασε τις παλά-μες του επάνω από το φαλακρό κρανίο του, που είχε αρχίσει να ιδρώνει. Μόλις είχε δώσει μια βα-ριά υπόσχεση στον σύμμαχό του, Αδόλφο Χίτλερ: «Μέχρι το τέλος της άνοιξης θα κάνω παρέλαση στην Αθήνα».

Όταν κόπασε λίγο η οργή του, πάτησε το κου-μπί ενδοσυνεννόησης με τη γραμματεία του και σε κλάσματα δευτερολέπτου ένας μελανοχίτω-νας φρουρός χτύπησε την πόρτα και μπήκε μέσα. «Φραντσέσκο, πες να μου φέρουν έναν εσπρέσο. Ααα και πού είσαι; Πες να ετοιμάσουν το αερο-πλάνο μου». Σε λίγες ώρες ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο φασίστας, ο νέος Καίσαρας, ο άνθρωπος που ο-ραματιζόταν τη Μεσόγειο σαν «Mare Nostrum», πετούσε με προορισμό τις ιταλικές θέσεις στα σύ-νορα της Αλβανίας με την Ελλάδα.

Ο ταγματάρχης Δημήτρης Κασλάς, με περγα-μηνές από τον μικρασιατικό πόλεμο, καθόταν σε αναμμένα κάρβουνα. Κάτι δεν του άρεσε. Η ξαφ-νική σιγή των Ιταλών τον είχε βάλει σε σκέψεις. Χωρίς να φορέσει το πανωφόρι του, βγήκε έξω από το αμπρί του και άρχισε να επιθεωρεί τις θέ-σεις άμυνας στο ύψωμα.

Το βουνό βρισκόταν 20 χιλιόμετρα βόρεια της Κλεισούρας και είχε καταληφθεί από τον Ελλη-νικό Στρατό τον χειμώνα του 1941. Το συγκεκρι-μένο ύψωμα ήταν ένα καρφί στο «μάτι» της ι-ταλικής πολεμικής μηχανής. Όσο παρέμενε σε ελληνικά χέρια κάθε προσπάθεια των Ιταλών ήταν καταδικασμένη. Εάν έπεφτε, τότε άνοιγε ο δρόμος για την υπόλοιπη Ελλάδα. Είχε υψόμετρο 731 μέτρα και όπως είθισται η γεωγραφική υπη-ρεσία το είχε ονομάσει «Ύψωμα 731».

Ο ταγματάρχης φώναξε δυο λοχαγούς του και άρχισε να δείχνει με το δάχτυλό του διάφορα ση-μεία και να δίνει οδηγίες. Εκείνοι, που δεν είχαν καταλάβει για τι πράγμα μιλούσε, απλά σημείω-ναν και κουνούσαν καταφατικά το κεφάλι τους. «Θέλω να ενισχυθεί η άμυνα σε αυτό το αντέρει-σμα. Σε αυτή τη ραχούλα να στηθεί ένα πολυβόλο που θα διασταυρώνει πυρά με εκείνο το πολυβό-λο μας. Εδώ και εδώ να βάλλουν οι όλμοι μας. Και όλοι, μα όλοι να σκάψουν ορύγματα βάθους 80 ε-κατοστών και να μπουν μέσα για να είναι προφυ-λαγμένοι…».

Ο ταγματάρχης Κασλάς είχε δημιουργήσει στο μυαλό του ένα περίφημο σχέδιο άμυνας και τώρα το έστηνε όχι επί χάρτου, αλλά στην πραγματικό-τητα. Γνώριζε ότι οι φαντάροι και οι αξιωματικοί του ήταν διαλυμένοι και καταβεβλημένοι, όπως και εκείνος, αλλά πολύ περισσότερο γνώριζε ότι το ύψωμα δεν έπρεπε να πέσει ακόμη και εάν όλοι οι υπερασπιστές του σκοτώνονταν.

Ο ταγματάρχης Κασλάς εκείνο το βράδυ δεν κοιμήθηκε. Έφαγε μαζί με τους υπόλοιπους στρατιώτες σαν απλός φαντάρος και στη συνέ-χεια κλείστηκε στο αμπρί του και μελέτησε τους χάρτες. Σχεδίασε κάθε πιθανό σενάριο, καλό ή κακό, προκειμένου να μην πέσει το ύψωμα. Έ-φτιαξε στο μυαλό του κάθε εναλλακτική λύση για να αποτρέψει την ιταλική επίθεση. Πριν ακόμη χαράξει, βγήκε έξω σαν να ήθελε να αποτυπώσει στο μυαλό του όλη εκείνη την απίστευτη ομορ-φιά της πλάσης.

Λίγα λεπτά αργότερα, ξεκινούσε η περίφημη ι-ταλική «Εαρινή Επίθεση» με τον ίδιο τον Μουσο-λίνι να επιβλέπει. Τα ιταλικά κανόνια άρχισαν να ξερνούν φωτιά. Οι ελληνικές θέσεις δέχονταν ένα πρωτόγνωρο σφυροκόπημα. Θύμιζε τα «μπα-ράζ» του πυροβολικού στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κάθε ένα δευτερόλεπτο που περνούσε επάνω στο βουνό έσκαγαν 11 βλή-ματα. Καπνός, σκόνη, ουρλιαχτά, διαμελισμένα

κορμιά, μυρωδιά από καμένη σάρκα, μπαρούτι, συνέθεταν ένα σκηνικό κολάσεως.

Ο Κασλάς δίπλα στον ασυρματιστή του ούρλια-ζε για να ακουστεί: «Στείλε: Δεχόμαστε σφοδράν επίθεσιν. Αντέχουμε». Ο ταγματάρχης ήταν απο-φασισμένος να μην αφήσει τους Ιταλούς να πα-τήσουν στο «731». Κατάμαυρος από την κάπνα και τις λάσπες φώναξε τους αξιωματικούς του και στα γρήγορα, μέσα στο αμπρί του, έδωσε τη διαταγή του προς τους διοικητές των λόχων του 5ου τάγματος Πεζικού Τρικάλων: «Επί των κατε-χομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρις εσχάτων. Ουδείς θα κινηθή προς τα οπίσω. Εμψυχώσατε άνδρας σας και τονώσατε το ηθικόν των. Προ-μηνύεται λυσσώδης επίθεσις του εχθρού, η οποί-α οπωσδήποτε θα αποκρουσθή και θα συντριβή. Τηρήσατέ με ενήμερον τακτικής καταστάσεως. Επαναλαμβάνω, τότε μόνον θα διέλθη ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνωμεν άπα-ντες επί των θέσεών μας».

Οι στιγμές, τα λεπτά, οι ώρες του σφοδρού βομβαρδισμού περνούσαν βασανιστικά αργά. Μέσα στα ορύγματα οι φαντάροι σιωπηλοί, δεν μπορούσαν να αντιδράσουν στις βόμβες που έ-σκαγαν δίπλα τους. Τα βλήματα σκορπούσαν τον θάνατο και τη θλίψη. Οι στρατιώτες έβλεπαν τους συναδέλφους και φίλους τους να κομματιάζο-νται, ένιωθαν το αίμα τους καυτό να τους πιτσιλά-ει. Και όσο συνέβαινε αυτό, τόσο η οργή τους ξε-χείλιζε και έσφιγγαν περισσότερο το όπλο τους.

Ο Ιταλός διοικητής Πυροβολικού, Καβαλέρο, από την Τρεμπεσίνα, όπου ήταν τα κανόνια, σί-γουρος πλέον ότι δεν είχε μείνει άνθρωπος ζω-ντανός έπειτα από τέτοιο βομβαρδισμό, έγνεψε στον Ντούτσε, που παρακολουθούσε από κοντά, ότι πλέον το Πεζικό μπορεί να καταλάβει το ύψω-μα. Οι Ιταλοί στρατιώτες καθώς πλησίαζαν αντί-κρισαν ένα θέαμα που τους έκανε να μείνουν με το στόμα ανοιχτό. Το γεμάτο δέντρα βουνό είχε μείνει φαλακρό. Τα συρματοπλέγματα είχαν κα-ταστραφεί, τα χαρακώματα δεν υπήρχαν. Ήταν πλέον και εκείνοι σίγουροι ότι θα καταλάμβαναν εύκολα το ύψωμα.

Την ίδια στιγμή μέσα στο αμπρί του ταγματάρ-χη, ο ασυρματιστής, του έδωσε να διαβάσει το τηλεγράφημα από τον συνταγματάρχη Κετσέα: «Επί των θέσεών σας θ’ αμυνθήτε μέχρις εσχά-των. Η Πατρίς, η Ανωτάτη Διοίκησις απαιτεί να κρατήσητε ψηλά την τιμήν των όπλων».

Ο Δημήτρης Κασλάς, που δεν σταμάτησε να δίνει διαταγές, έγνεψε στον ασυρματιστή του: «Στείλε: οτιδήποτε και αν συμβή δεν θα εγκατα-λείψωμεν το 731 και έχω πεποίθησιν ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί».

Η πεποίθησή του έγινε πραγματικότητα. Αν και είχαν καταστραφεί τα ελληνικά κανόνια ε-πάνω στο ύψωμα, αν και είχαν καταστραφεί τα πυροβόλα, οι όλμοι και τα βαριά όπλα, ο Κασλάς έδωσε διαταγή προς τους φαντάρους να μην κουνηθούν από τις θέσεις τους και να μην πυρο-βολήσουν τους σχεδόν ακάλυπτους Ιταλούς μέχρι το σύνθημά του. Και όταν οι Ιταλοί έφτασαν κο-ντά, ο ταγματάρχης φώναξε «πυρ» και μια δεύτε-ρη πύλη της κολάσεως άνοιξε, αυτή τη φορά για εκείνους.

Με χειροβομβίδες, πολυβόλα, αυτόματα, οι Έλ-ληνες φαντάροι θέριζαν τους Ιταλούς που ακάλυ-πτοι δεν είχαν πού να κρυφτούν. Ήταν μια πραγ-

Ύψωμα 731, εκεί που τσακίστηκεη ιταλική επίθεση στην Πίνδο

Ο ήρωας ταγματάρχης Δημήτρης Κασλάς, που οι ''εθνικόφρονες'' έστειλαν εξορία, μετά τον πόλεμο

------------->

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

ματική σφαγή για τους άνδρες του Μουσολίνι. Τα νεύρα είχαν τεντωθεί τόσο, που κάποιες ομάδες Ιταλών που σήκωναν τα χέρια για να παραδοθούν εκτελέστηκαν την ίδια στιγμή.

Ο ταγματάρχης Κασλάς υπερασπίστηκε με τους στρατιώτες του το «Ύψωμα 731» με αυταπάρ-νηση. Η «Εαρινή Επίθεση» του Μουσολίνι έσπα-σε στους βράχους ενός βουνού που είχε ύψος 731 μέτρα. Τα βράδια ιταλικά αεροπλάνα πετούσαν ε-πάνω από το καραφλό βουνό και έριχναν προκη-ρύξεις.

Ο Κασλάς έγραψε στο ημερολόγιό του: «Προς το εσπέρας νομίζουν ότι θα κλονίσουν το ηθικόν των στρατιωτών μας, ρίπτουν δι’ αεροπλάνων χι-λιάδας προκηρύξεις, καλούν τους στρατιώτας μας να ρίψουν τα όπλα και να σπεύσουν να πα-ραδοθούν. Αι προκηρύξεις αυταί μόνον γέλωτα προσέφερον εις τους ηρωικούς οπλίτας». Ο Μου-σολίνι έφευγε ταπεινωμένος. Σε λίγες εβδομά-δες θα χρειαζόταν ο σύμμαχός του, ο Χίτλερ, να επέμβει για να τον σώσει από την καταστροφή.

Στον ταγματάρχη Κασλά, που κράτησε το «Ύ-ψωμα 731» και απέκρουσε μέσα σε τρεις μέρες 18 μεγάλες επιθέσεις από Πυροβολικό, Αεροπο-ρία, άρματα μάχης και επίλεκτες ιταλικές μονά-δες πεζικού, απονεμήθηκαν τα εξής: Χρυσούν Α-ριστείο Ανδρείας, Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως, Αργυρούς Σταυρός του Β’ Τάγματος, Μετάλλειον στρατιωτικής αξίας Δ’ Τάξεως. Οι Ιταλοί άφησαν στους πρόποδες του υψώματος 12.000 νεκρούς.

Μετά την ΠίνδοΟ ήρωας ταγματάρχης του «731» είχε επιστρέ-

ψει στην ησυχία τού χωριού του. Καθημερινά α-σχολούνταν με τις αγροτικές δουλειές, αλλά κάτι μέσα του δεν τον άφηνε να κοιμηθεί και να ησυ-χάσει. «Πρέπει να βγω στο βουνό. Πρέπει να πο-λεμήσω τους κατακτητές», σκεφτόταν και μια μέρα παρουσιάστηκε στον ΕΛΑΣ. Εντάχθηκε στη XVI Μεραρχία. Οι οργανωτικές του ικανότητες, η οξύνοιά του, το θάρρος του και η τακτική του στις μάχες δεν άργησαν να τον φέρουν ως στρατιωτι-κό διοικητή του 52ου Συντάγματος.

Οι μάχες που έδωσε φορώντας το… δίκοχο του ΕΛΑΣ ήταν πολλές. Έδρασε κυρίως στην πε-ριοχή της κοιλάδας του Σπερχειού και σε κάθε σύγκρουση που είχε με τα γερμανικά στρατεύμα-τα άφηνε πίσω του μόνο νεκρούς στρατιώτες που φορούσαν τις στολές με τη νεκροκεφαλή και τους δυο κεραυνούς στο πέτο.

Μερικές από αυτές εναντίον του κατακτη-τή αλλά και των ντόπιων συνεργατών του: στο Βλάσδο (Μοσχάτο) Καρδίτσης στις 7 Μαρτίου 1944, στον Μεσενικόλα Καρδίτσης στις 18 Μαρ-τίου 1944, στο Παλιούρι Φθιώτιδος στις 12 Απριλί-ου 1944, στην περιοχή Μακρακώμης - Σπερχειά-δος από τις 11-14 Ιουνίου και στις 18 Ιουνίου 1944.

Απέκρουσε με πείσμα και έκανε να πληρώσουν ακριβά οι Γερμανοί τις εκκαθαριστικές επιχειρή-σεις τους εναντίον των ανταρτών, στην κοιλάδα του Σπερχειού στις 7-20 Αυγούστου 1944. Έλαβε μέρος στη μάχη στο Λιανοκλάδι την 1η Σεπτεμ-βρίου 1944 και στις μάχες στην περιοχή Δομοκού

στις 18-20 Οκτωβρίου 1944. Επίσης οργάνωσε διάφορα σαμποτάζ κατά μή-

κος της σιδηροδρομικής γραμμής που συνέδεε την Αθήνα με τη Βόρεια Ελλάδα, σε συνεργασία με Άγγλους κομάντος υπό τον Άγγλο ταγματάρ-χη Τζον Μόλγκαν από τον Μάιο έως τον Οκτώ-βριο του 1944.

Το κρύο περνούσε τα πανωφόρια και τα αμπέ-χονα, και έφτανε μέχρι το κόκαλο. Οι άνδρες του 52ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ βρίσκονταν κρυμμέ-νοι με πλήρη εξάρτυση και πολεμοφόδια στο δά-σος της Πάρνηθας. Ήταν όλοι τους μπαρουτοκα-πνισμένοι και ετοιμοπόλεμοι. Περίμεναν απλά τη διαταγή από το αρχηγείο και θα κατέβαιναν από το Περιστέρι και τις άλλες δυτικές συνοικίες.

Η κατάληψη της Αθήνας και η εξολόθρευση όλων των συνεργατών των Γερμανών που απο-λάμβαναν την κάλυψη της κυβέρνησης και κοι-μόντουσαν σε ξενοδοχεία, δίχως να τους ενοχλεί κανείς, θα ήταν ζήτημα ωρών.

Ο στρατιωτικός διοικητής του 52ου Δημήτρης Κασλάς κοίταζε από ψηλά τα φώτα της πόλης που άναβαν και τους καπνούς από τις διάφορες συ-νοικίες όπου μαίνονταν οι μάχες. «Μα είναι δυ-νατόν. Μας έχουν εδώ από τις 30 Νοεμβρίου και αντί να μας αμολήσουν, αφήνουν τον εφεδρι-

κό ΕΛΑΣ και την ΕΠΟΝ της Αθήνας να βγάλουν το φίδι από την τρύπα. Μα τι κάνουν; Κοιμού-νται τέλος πάντων; Δεν βλέπουν ότι μας πετσο-κόβουν εκεί κάτω; Τι κάνουμε εδώ;». Ο λοχαγός του ΕΛΑΣ που κάπνιζε το τσιγάρο του δίπλα από τον Κασλά δεν περίμενε απάντηση. Την ήξερε. Έ-σβησε την καύτρα με το σαλιωμένο δάχτυλό του και γύρισε πίσω.

Μια απλή διαταγή και η ροή της ιστορίας θα είχε αλλάξει. Μια διαταγή που δεν δόθηκε στην ώρα της. Όταν έφτασε στον Κασλά και σε άλλους μπαρουτοκαπνισμένους διοικητές του ΕΛΑΣ, οι Άγγλοι είχαν γίνει ήδη κύριοι των κομβικών ση-μείων της πόλης, αποβίβαζαν συνέχεια στρατό από τον Πειραιά και την Ελευσίνα, και η ρομαντι-κή περιπέτεια του βασανισμένου λαού για δημο-κρατία είχε λάβει τέλος. Εκείνος ο πόλεμος ήταν προδιαγεγραμμένο από την αρχή να χαθεί.

ΕπίλογοςΟ ήρωας ταγματάρχης του «731», ο άνθρω-

πος που απέκρουσε τα στρατεύματα της Ιταλίας στο ύψωμα που δεν έπρεπε να πέσει, δεν ήταν ή-ρωας. Η «εθνικόφρων κυβέρνηση» τον θεώρη-σε προδότη, Βούλγαρο, συμμορίτη, κατσαπλιά. Οι συνεργάτες των Γερμανών, αλλά και οι άκα-

πνοι στρατιωτικοί που περνούσαν τον χρόνο τους στα μπορντέλα και τα καφενεία της Μέσης Ανα-τολής, όταν ο Κασλάς πολεμούσε τους κατακτη-τές, επέστρεψαν με τη βοήθεια των συμμάχων στα πράγματα και τον έκριναν ως «ανεπαρκή». Το υπουργείο Στρατιωτικών ζήτησε από τον Κα-σλά να απολογηθεί και να αποκηρύξει τη δράση του στον ΕΛΑΣ. Δεν το έκανε. Δεν πρόδωσε τους νεκρούς στρατιώτες του.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας ο ταγματάρ-χης Δημήτρης Κασλάς υπάχθηκε στον β’ πίνακα των αξιωματικών, χαρακτηρισμένος ως «επικίν-δυνος με υποψία ότι θα στελέχωνε τον ΔΣΕ». Ο δρόμος που έπρεπε να πάρει ήταν ένας: Εξορία.

Τον αποστράτευσαν «αυτεπαγγέλτως». Του ξή-λωσαν τα γαλόνια. Ο Κασλάς ουδέποτε υπέγραψε δήλωση μετάνοιας. Έμεινε στην εξορία επί τρία χρόνια. Το 1948 αφέθηκε υπό περιοριστικούς ό-ρους ελεύθερος.

Στην πλατεία Ρήγα Φεραίου της πόλης κυκλο-φορούσε άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Δυο καλο-ντυμένοι θαμώνες του ιστορικού καφενείου «Πα-νελλήνιον», που απολάμβαναν τον καφέ τους, τον είδαν να περνά και δεν του έδωσαν σημασία. Μια παρέα νεαρών, όμως, σηκώθηκε από το τρα-πέζι της και λίγο έλειψε να πετάξει κάτω τους κα-φέδες και τα νερά. Έτρεξε προς τον άγνωστο άν-δρα και του έκλεισε τον δρόμο.

«Κύριε ταγματάρχα, εσείς;» του είπε ο ψηλό-τερος της παρέας. «Κύριε ταγματάρχα μας, κύρι-ε Κασλά, πολεμήσαμε μαζί στο ‘‘731’’» του είπαν οι τρεις φίλοι με μια φωνή και στάθηκαν προσο-χή μπροστά του. «Μας σώσατε τη ζωή. Σας ευ-γνωμονούμε για όσα κάνατε για εμάς. Πάντα θα σας ευγνωμονούμε. Και εμείς και τα παιδιά μας».

Ένας αραμπάς πέρασε από δίπλα τους και έκα-ναν στην άκρη. Ο άγνωστος άνδρας, τους κοίτα-ξε βαθιά και τους τρεις. Ήθελε να τους χαιρετί-σει, να τους αγκαλιάσει. Δεν το έκανε. Σήκωσε τον γιακά από το παλτό του και τους είπε ευγενι-κά: «Συγγνώμη, κύριοι, δεν καταλαβαίνω τι λέτε. Μάλλον με μπερδεύετε με κάποιον άλλον. Κάνετε κάποιο λάθος. Καλή σας ημέρα» κι έφυγε.

Ο άγνωστος με τον υψωμένο γιακά και το κα-πέλο, όταν έστριψε στην πρώτη γωνία που βρή-κε μπροστά του, κοντοστάθηκε να πάρει ανάσα. Έκλαψε βουβά, με αναφιλητά. Ύστερα σκούπισε τα δάκρυά του και συνέχισε τον δρόμο του. Ο ά-γνωστος άνδρας πέθανε το 1966. Τον πρόδωσε η καρδιά του στα 65 του χρόνια, όπως τον πρόδω-σε η πατρίδα του…

Το 1985 ο Δημήτριος Κασλάς, μετά θάνατον, προήχθη σε ταξίαρχο.

( ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΛΕΒΕΝΤΟΓΙAΝΝΗΣ. Δημοσιεύτηκε

στο ΠΟΝΤΙΚΙ. Το φωτογραφικό υλικό είναι από το ψηφιακό αρχείο για τον Δημήτρη Κασλά, www.Kaslas.blogspot.gr )

OΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΟΧΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1940 ΚΑΛΑΜΙ • 24-7RADIO

''Είμαι ανίκανος να δώσω το κατάλληλο εύρος της ευγνωμοσύνης που αισθάνομαι για την ηρωϊκή αντίσταση του λαού και των ηγετών της Ελλάδος''

(Charles de Gaul... Aπό ομιλία του στο γαλλικό Κοινοβούλιο μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου)

Οικογένεια ΒΑΣΙΛΗ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ