ΧΗΜΕΙΑ · 2020. 9. 23. · Μερικές μονάδες μάζας είναι το kg,...

Πολίτης Κώστας

ΧΗΜΕΙΑα΄λυκείου

•

•

•

•

•

•

•

Αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

Ερωτήσεις σωστού λάθους

Ερωτήσεις αντιστοίχισης

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων

Λυμένες ασκήσεις

Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε όλους τους μαθητές της Α΄ λυκείου ,με στόχο να τους βοηθήσει να

ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τάξης τους.

Ταυτόχρονα αποτελεί ένα σημαντικό βοήθημα για όσους επιλέξουν και στις επόμενες τάξεις την

κατεύθυνση στην οποία Χημεία εξεταζόμενο μάθημα.

Η Χημεία σαν επιστήμη απαιτεί πολλή καλή γνώση της θεωρίας , κατανόηση των εννοιών που μελετά

και καλή εφαρμογή όλων αυτών ,ώστε να μπορέσει κάποιος να ασχοληθεί και να ανταποκριθεί

επιτυχώς.

Για τους παραπάνω λόγους,το βιβλίο περιλαμβάνει :

Αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

Ερωτήσεις σωστού λάθους

Ερωτήσεις αντιστοίχισης

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων

Λυμένες ασκήσεις

Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις

Σας καλωσορίζω στον μαγικό κόσμο της χημείας… ...και εύχομαι το ταξίδι αυτό … …να σας ανοίξει νέους ορίζοντες για το μέλλον !

ΚΩΣΤΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.3

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.9

Ερωτήσεις σωστού λάθους _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.9

Ερωτήσεις αντιστοίχισης _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.10

Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.11

Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.12

ΔΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.13

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.19

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.21

Ερωτήσεις σωστού λάθους _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.23

Ερωτήσεις αντιστοίχισης _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.25

Ερωτήσεις Συμπλήρωσης _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.26

Ερωτήσεις Διάταξης _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.26

Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.27

ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.29


Ερωτήσεις σωστού λάθους _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.35


Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.37

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.39


Ερωτήσεις θεωρίας _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.42

ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙ ΧΗΜΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.45


Ερωτήσεις σωστού λάθους _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.48


Ερωτήσεις θεωρίας _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.49

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.51

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.61


Ερωτήσεις θεωρίας _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.65

Ερωτήσεις αντιστοίχισης _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.66

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ σελ.67 , 72, 73 ,88

Λυμένες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.69,77,81,83,88

Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.71,79,85,94


ΗΛΕΚΤΡΟΝΙAΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.99

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.103



Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.106

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.107

Λυμένες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ σελ.114




Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.120

ΑΤΟΜΙΚΗ ΑΚΤΙΝΑ/ΗΛΕΚΤΡΟΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ/ΗΛΕΚΤΡΑΡΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.123




Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.131,132

Λυμένες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ σελ.133

Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.135

ΧΗΜΙΚΟΣ ΔΕΣΜΟΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.137




Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.163

ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΞΕΙΔΩΣΗΣ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.165




Λυμένες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.168

Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.171

ΓΡΑΦΗ ΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.173

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ σελ.177

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.179

Προβλήματα _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _σελ.183


ΘΕΩΡΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.189

ΜΕΛΕΤΗ ΟΞΕΩΝ – ΒΑΣΕΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.191




Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ σελ.202

ΜΕΛΕΤΗ ΟΞΕΙΔΙΩΝ – ΑΛΑΤΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.203




Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ σελ.215

ΜΕΛΕΤΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.219


Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ σελ.226

ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.227

Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _σελ.235

ΜΕΤΑΘΕΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.239

Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ σελ.246


Ar/Mr _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.257



Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _σελ.266

Mole/Vm _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.267

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.271

Κατηγορίες ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.273







ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΞΙΣΩΣΗ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.285

Κατηγορίες ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.291




Προτεινόμενες άλυτες ασκήσεις _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.297

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.299

Επισημάνσεις για τη λύση ασκήσεων _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ σελ.304


Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.310



ΣΤΟΙΧΕΙΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.315

Κατηγορίες ασκήσεων_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.317

Απλό στοιχειμετρικό _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ σελ.318



1ο κεφάλαιο : βασικές έννοιες

Επιμέλεια : Πολίτης Κώστας

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ

1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

BAΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ


2



3


ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ

ΤΗΣ ΥΛΗΣ


4


ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Τι είναι η Χημεία ;

Η Χημεία είναι μια φυσική επιστήμη. Με τι ασχολείται η Χημεία ;

Η χημεία μελετά τη δομή, τη χημική σύσταση καθώς και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα (φυσικές ιδιότητες) των καθαρών ουσιών και των μιγμάτων. Μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι χημικές ουσίες αντιδρούν μεταξύ τους, δηλαδή μετατρέπονται μέσω χημικών φαινομένων σε άλλες ουσίες με διαφορετική σύσταση και ιδιότητες. Που «βρίσκεται» η Χημεία ;

Παντού. Σε ότι μας περιβάλλει υπάρχει η Χημεία. Μπορεί να είναι καθαρά χημικό προϊόν όπως τα πλαστικά (μπουκάλια, λάστιχα αυτοκινήτων, κ.α.) ή φυσικά τρόφιμα επεξεργασμένα έτσι ώστε να διατηρούνται καλύτερα. Στη καθημερινή μας ζωή χρησιμοποιούμε τη χημεία σε κάθε ενέργεια μας. Τι είναι το Διεθνές Σύστημα Μονάδων ;

Είναι το μετρικό σύστημα μονάδων που είναι αποδεκτό από την συντριπτική πλειοψηφία των χωρών στον κόσμο. Τα θεμελιώδη μεγέθη και οι μονάδες μέτρησης φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Μέγεθος Σύμβολο

μεγέθους

Ονομασία

μονάδας

Σύμβολο

μονάδας

μήκος l μέτρο m

μάζα m χιλιόγραμμο kg

χρόνος t δευτερόλεπτο s

θερμοκρασία T κέλβιν K

ποσότητα ύλης n μολ mol

ένταση ηλεκτρικού ρεύματος

I αμπέρ A

φωτεινή ένταση Iu καντέλα cd Με βάση τις μονάδες των θεμελιωδών μεγεθών προκύπτουν οι μονάδες των παραγώγων μεγεθών.

Παραδείγματα :

Όγκος (V) : Μονάδα του όγκου είναι το κυβικό μέτρο m3.

Ταχύτητα (υ) : υ = S/t, άρα μονάδα ταχύτητας είναι το m / s. Υπάρχουν και πολλά μεγέθη στα οποία για τη μέτρηση τους εξακολουθούν ακόμη να χρησιμοποιού-νται και άλλες μονάδες μέτρησης.


5


Παραδείγματα:

H θερμοκρασία εκφράζεται σε βαθμούς κελσίου και όχι κέλβιν.

Η πίεση εκφράζεται σε atm και όχι σε N/m2. ( δείτε παρακάτω ) Οι μονάδες αυτές είναι αρκετές για τις μετρήσεις μας ;

Όχι, σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται πολλαπλάσια ή υποπολλαπλάσια των μεγεθών αυτών. Οι εκφράσεις που δίνουν τα πολλαπλάσια ή υποπολλαπλάσια φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Πρόθεμα Σύμβολο Σχέση με τη

βασική μονάδα Παράδειγμα

μεγα (mega) M 106 1Mm = 106 m

χιλιο (kilo) k 103 1 km = 103 m

δεκατο (deci) d 10-1 1dm = 10-1 m

εκατοστο (centi) c 10-2 1 cm = 10-2 m

χιλιοστο (milli) m 10-3 1 mm = 10-3 m

μικρο (micro) μ 10-6 1 μm = 10-6 m

νανο (nano) n 10-9 1 nm = 10-9 m

πικο (pico) p 10-12 1pm = 10-12m Τι ονομάζουμε μάζα και τι βάρος ενός σώματος ;

Στην καθημερινή μας ζωή τα χρησιμοποιούμε σαν να μην έχουν διαφορά. Στις φυσικές επιστήμες όμως είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Έτσι :

Βάρος είναι η δύναμη με την οποία η Γη έλκει ένα σώμα.

Μάζα είναι το μέτρο της αντίστασης που παρουσιάζει ένα σώμα ως προς τη μεταβολή της ταχύτητάς του και εκφράζει το ποσό της ύλης που περιέχεται σε μία ουσία.

Επίσης η μάζα είναι το μέτρο της αδράνειας του σώματος. Αδράνεια είναι η ιδιότητα της ύλης να αντιστέκεται σε κάθε αίτιο π ̟ου προσπαθεί να αλλάξει την κινητική της κατάσταση. Σύμβολο : m

Όργανο μέτρησης : ζυγός.

Μονάδα μέτρησης : Kg , g και mg.

1kgr = 1.000gr 1gr = 10 -3kgr 1gr = 1.000mgr 1mgr = 10 -3gr 1kgr =1.000.000 mgr 1mgr = 10 - 6 kgr


6


ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΜΕΓΕΘΩΝ

μgmggKg

1000

1000x

1000

1000x

1000

1000x

Τι ονομάζουμε όγκο ενός σώματος ;

Όγκος είναι ο χώρος που καταλαμβάνει ένα σώμα. Σύμβολο : V

Όργανο μέτρησης : ογκομετρικών οργάνων όπως είναι η προχοΐδα, το σιφώνιο (πιπέτα), ο ογκο-

μετρικός κύλινδρος, η ογκομετρική φιάλη κ.λ.π.. προχοΐδα σιφώνιο ογκομετρικός κύλινδρος ογκομετρική φιάλη Μονάδα μέτρησης : m3 , dm3 = L , και cm3 = mL.

1 m3 = 1.000 L 1L = 10- 3 m3 1L = 1.000 mL 1mL = 10- 3 L

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ

ΥΓΡΟ ΣΤΕΡΕΟ ογκομετρικό κύλινδρο από την διαφορά της στάθμης ενός υγρού που βρίσκεται σε ογκομετρικό κύλινδρο πριν και μετά την προσθήκη του στερεού.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΜΕΓΕΘΩΝ

3333 mmcmdmm

1000

1000x)mL(1000

1000x)L(1000

1000x

ΠΡΟΣΟΧΗ. Λίτρο ( L) είναι ο όγκος που καταλαμβάνει 1 Kg νερού στους 4 oC.


7


Τι ονομάζουμε πυκνότητα ( ρ ) ή ( d ) ενός σώματος ;

Η πυκνότητα ορίζεται ως το πηλίκο της μάζας προς τον αντίστοιχο όγκο σε σταθερές συνθήκες πίεσης (όταν πρόκειται για αέριο) και θερμοκρασίας.

Σύμβολο : p ή d

Όργανο μέτρησης : πυκνόμετρο.

Μονάδα μέτρησης : mL

gr,

L

gr,

3m

kgr .

Η πυκνότητα είναι χαρακτηριστική για κάθε καθαρή ουσία και χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της καθαρότητας ενός σώματος. Τι ονομάζουμε πίεση ;

Πίεση είναι το μέγεθος που μας δείχνει πόση δύναμη ασκείται σε ένα στοιχειώδες εμβαδό επιφά-νειας. Σύμβολο : Ρ

• Μονάδα μέτρησης :

1 Pa = 1 N/m2 ( S.I) ( Pa Pascal )

1 atm = 76 cmHg = 760 mmHg = 760 Torr

1atm = 101325 Pa

Τι ονομάζουμε θερμοκρασία ;

Θερμοκρασία είναι το μέτρο της τυχαίας μεταφορικής κίνησης των ατόμων και των μορίων ενός σώματος. Ακριβέστερα είναι το μέτρο της μέσης κινητικής ενέργειας τους.

Σύμβολο : θ ή Τ

• Μονάδες μέτρησης : oC , K (S.I) όπου Κ Κέλβιν ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΕΙ ΤΗΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΣΕ oC , K

Θερμοκρασία =T (K) = θ (oC) + 273

π.χ θ = 20 oC Τ = 20 + 273 Τ = 293 Κ

θ = -273 oC T = -273 + 273 T = O K (απόλυτο μηδέν)

Vm

p


8


Πως επιδρά η αλλαγή της θερμοκρασίας και της πίεσης στην μάζα, τον όγκο, και την πυκνότητα ενός σώματος.

Η μεταβολή της πίεσης και της θερμοκρασίας δεν επηρεάζει τη μάζα.

Αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί κατά κανόνα αύξηση του όγκου δηλαδή διαστολή των σωμάτων ( στερεών, υγρών και αερίων ) ενώ μείωση αυτής προκαλεί μείωση του όγκου δηλαδή συστολή των σωμάτων. Σε μερικά όμως σώματα υπάρχουν ανωμαλίες στα φαινόμενα διαστολή-συστολής. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι του νερού που όταν ψύχεται κάτω από τους 4 oC παρατηρείται αύξηση του όγκου του. Η μεταβολή της πίεσης δεν επηρεάζει τον όγκο των υγρών και στερεών σωμάτων ενώ για τα αέρια αύξηση της πίεσης ελαττώνει τον όγκο που καταλαμβάνουν.

Τέλος η πυκνότητα του σώματος αλλάζει με αλλαγές πίεσης και θερμοκρασίας αφού μεταβάλλεται ο όγκος του σώματος. Tι ονομάζουμε moL ;

Το moL oρίζεται η ποσότητα της ύλης.(θα το αναπτύξουμε στο 4ο κεφάλαιο)

Σύμβολο: n

Mrm

n , όπου m = μάζα και Mr = το μοριακό βάρος


9


Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής

1. Το 1g είναι:

α. μονάδα βάρους γ. μονάδα βάρους και μονάδα μάζας

β. μονάδα μάζας δ. μονάδα άλλου μεγέθους

2. Το 1L είναι ίσο με:

α. 1 κυβικό μέτρο γ. το 1/1000 του m3

β. 1000 κυβικά μέτρα δ. το 1/10 του m3.

3. Αν 1g ενός σώματος Σ καταλαμβάνει όγκο 0,5βcm3, τότε η πυκνότητα αυτού του σώματος είναι:

α. 0,5 g/cm3 β. 2 g/cm3 γ. 0,5 cm3/g δ. 0,2 cm3/g.

Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λάθος (Λ);

1. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα τnς ύλnς είναι n μάζα και n nuκνότnτα. 2. Μάζα ονομάζεται n ποσότητα ύλnς nou περιέχεται σε ένα σώμα. 3. Η μάζα μεταβάλλεται με το γεωγραφικό πλάτος και τnv απόσταση του σώματος από τnv επιφάνεια τnς θάλασσας, ενώ το βάρος δεν μεταβάλλεται. 4.Όγκος ονομάζεται ο χώρος nou καταλαμβάνει ένα σώμα. 5.Μερικές μονάδες μάζας είναι το kg, όγκου το cm3 και πυκνότητας το g/L. 6. Όταν δύο σώματα έχουν ίσες μάζες, θα έχουν και ίσα βάρn. 7.Η μάζα της σώματος μειώνεται όταν αυτό μεταφερθεί από ένα πόλο της γης στον ισημερινό, διότι τότε μειώνεται και το βαρος του. 8. Αν δύο σώματα με ίσες μάζες έχουν στις ίδιες συνθήκες άνισες πυκνότητες τότε οι όγκοι τους, στις συνθήκες αυτές, είναι ανομοίως άνισοι (δηλαδή το σώμαμε τη μικρότερn πυκνότητα έχει το μεγαλυτερο όγκο.)


10


1. Αντιστοιχίσετε το κάθε στοιχείο της στήλης (Ι) με ένα στοιχείο της στήλης (ΙΙ), έτσι ώστε οι ποσό-τητες που αντιστοιχίζονται να είναι ίσες. (Ι) (ΙΙ)

1 mg 10-3 g

1 Mg 103 g

1 ng 10-9 g

1 μg 106 g

1 kg 10-6 g

109 g

10-12 g

Ερωτήσεις Διάταξης

1. Τοποθετήστε τις μονάδες 1L, 1cm3 και 1m3 κατά σειρά αυξανόμενου μεγέθους.

2. Τέσσερα δοχεία Α, Β, Γ περιέχουν το καθένα αντίστοιχα 240 g αλάτι, 23.000 mg ζάχαρη, 0,20 kg ρύζι. Να διατάξετε τα δοχεία Α, Β, Γ κατά σειρά αυξανόμενης μάζας του περιεχομένου τους.

3. Πέντε ποτήρια Α, Β, Γ, Δ και Ε περιέχουν νερό όγκου 150 mL, 0,2 L, 10-3 m3, 0,0016 m3 και 160 cm3 αντίστοιχα το καθένα. Να διατάξετε τα δοχεία αυτά κατά σειρά αυξανόμενου όγκου νερού που περιέχεται σ’ αυτά.

4. Τα σώματα Σ1,Σ2,Σ3 και Σ4 έχουν ίσες μάζες, ενώ οι πυκνότητές τους είναι αντίστοιχα 0,2 g/cm3,

2 g/cm3, 1 g/cm3 και 1,2 g/cm3. Να διατάξετε τα τέσσερα αυτά σώματα κατά σειρά αυξανόμενου

όγκου.

Ερωτήσεις Αντιστοίχισης


11


2.Να αντιστοιχίσετε την κάθε μονάδα μέτρησης της στήλης (Ι) με το μέγεθος που αυτή μετράει και το οποίο βρίσκεται στη στήλη (ΙΙ) (Ι) (ΙΙ)

1 mg μάζα

1 mL

1 kg όγκος

1 kg/m3

1 dm3

1 L πυκνότητα

1 g/L

Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης

1. Ένα σώμα μεταφέρεται από την επιφάνεια της θάλασσας στην κορυφή του Έβερεστ. Εξηγήστε τι θα συμβεί με το βάρος και την πυκνότητα του υλικού του σώματος. 2. Είναι σωστή η έκφραση «Ο σίδηρος είναι πιο βαρύς από το ξύλο»; Τι εννοούμε όταν χρησιμο-ποιούμε την έκφραση αυτή;

3.Τρία βαρέλια Α, Β και Γ περιέχουν νερό που βράζει και βρίσκεται αντίστοιχα σε μια παραλιακή

πόλη, στην κορυφή του Έβερεστ και στην κορυφή του Ολύμπου. Για τις θερμοκρασίες θ1, θ2 και θ3

του νερού στο καθένα από τα τρία βαρέλια αντίστοιχα ισχύει:

α. θ1 < θ2 < θ3 β. θ1 = θ2 = θ3 γ. θ2 < θ3 < θ1 δ. θ2 > θ3 > θ1.


12


Προβλήματα

1. Η μάζα ενός σώματος είναι 600 g. Ποια είναι η μάζα του σε:

α. kg β. mg γ. μg

2. Ο όγκος ενός σώματος είναι 450 mL. Ποιος ο όγκος σε:

α. m3 β. L γ. dm3 δ. cm3

3. H πυκνότητα του πετρελαίου είναι 0,7 g/mL. Πόσα kg πετρελαίου χωράει το ρεζερβουάρ ενός αυτοκινήτου το οποίο έχει όγκο 45 L.

4.Στερεό σώμα Α έχει τριπλάσια πυκνότητα από στερεό Β. Αν ο όγκος του Β είναι ο μισός από τον όγκο του Α να υπολογίσετε τον λόγο των μαζών των σωμάτων Α και Β.

5.Ουσία Α έχει διπλάσια μάζα και τον μισό όγκο από ουσία Β. Να υπολογίσετε τον λόγο των πυκνοτήτων τους.

6.Ένας κύβος από αλουμίνιο έχει μάζα 72,9 g. Να υπολογίσετε την ακμή του κύβου. Δίνεται η πυκνότητα του αλουμινίου είναι 2,7 g/cm3.

7.Ένας μεταλλικός κύβος έχει μάζα 288 g και ακμή 4 cm.

Να υπολογίσετε την πυκνότητα του μετάλλου σε g/cm3 και kg/m3.

8. Έχουμε να συσκευάσουμε 48 kg οινοπνεύματος σε μπουκάλια όγκου 120 mL. Αν η πυκνότητα του οινοπνεύματος είναι 0,8 g/mL, πόσα μπουκάλια θα χρειαστούν;

9. Ένα κόσμημα έχει όγκο 4 cm3 και μάζα 68,2 g. Να εξετάσετε αν το κόσμημα είναι ολόχρυσο. Δίνεται η πυκνότητα του χρυσού ρAu = 19,3 g/mL.

10. Σε ογκομετρικό κύλινδρο υπάρχει νερό μέχρι την ένδειξη 35 mL. Προσθέτουμε συμπαγές στερεό σώμα πυκνότητας 5,6 g/mL και μάζας 44,8g. Να υπολογίσετε σε ποια ένδειξη θα φτάσει η στάθμη του νερού;


13


ΔΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ

ΤΗΣ ΥΛΗΣ


14


ΔΟΜΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Τι ονομάζουμε άτομο;

Άτομο είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός στοιχείου, που μπορεί να πάρει μέρος στο σχηματισμό χημικών ενώσεων. Τα άτομα λοπόν είναι αυτοτελή μικρά υλικά σωματίδια, δεν μπορούν να υπάχουν ελεύθερα στη φύση, μπορούν όμως να συμμετέχουν στο σχηματισμό πολυπλοκότερων χημικών ουσιών. Το μέγεθός τους είναι απειροελάχιστο και δεν μπορεί να διαιρεθεί με συνηθισμένες φυσικές και χημικές μεθόδους. Τα άτομα είναι πολύ δραστικά, και έχουν έντονη τάση να ενώνονται με άλλα άτομα σχηματίζοντας σωματίδια που μπορούν να υπάρξουν ελεύθερα, τα μόρια. Τα μόρια των χημικών στοιχείων δεν αποτελούνται πάντοτε από τον ίδιο αριθμό ατόμων. Έτσι υπάρχουν στοιχεία μονοατομικά, όπως είναι τα ευγενή αέρια, π.χ. ήλιο (He), στοιχεία διατομικά, όπως είναι το οξυγόνο (Ο2), το υδρογόνο (Η2), ή ακόμα και τριατομικά, όπως είναι το όζον (Ο3).

Ο αριθμός που δείχνει από πόσα άτομα συγκροτείται το μόριο ενός στοιχείου ονομάζεται ατομικότητα στοιχείου.

Η ατομικότητα του στοιχείου αναγράφεται ως δείκτης στο σύμβολο του στοιχείου.

Δεν ορίζεται ατομικότητα χημικής ένωσης. π.χ. το μόριο της αμμωνίας ΝΗ3 αποτελείται από 4 άτομα αλλά η αμμωνία δεν έχει ατομικότητα 4 Ποια είναι τα περισσότερο συνηθισμένα πολυατομικά στοιχεία;

Πως είναι κατασκευασμένα τα άτομα;

Το άτομο αποτελείται από πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια τα οποία λέγονται υποατομικά σωματίδια. Πρωτόνια και νετρόνια βρίσκονται στο κέντρο του ατόμου και σχηματίζουν τον πυρήνα, ενώ τα ηλεκτρόνια περιστρέφονται γύρω από αυτόν σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις. πυρήνας Το μέγεθος του πυρήνα είναι πολύ μικρό σε σχέση με το μέγεθος του ατόμου.

ΜΟΝΟΑΤΟΜΙΚΑ : Ευγενή αέρια: He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn, και τα μέταλλα σε κατάσταση ατμών. Επίσης,στις χημικές εξισώσεις γράφονται σαν μονοατομικά τα στοιχεία C, S και P.

ΔΙΑΤΟΜΙΚΑ : Η2, Ο2, Ν2, F2, Cl2, Br2, I2.

ΤΡΙΑΤΟΜΙΚΑ : Ο3.

ΤΕΤΡΑΤΟΜΙΚΑ : P4, As4, Sb4.

ΠΟΛΥΑΤΟΜΙΚΑ : Το θείο (S) έχει ατομικότητα 2 ή 4 ή 6 ή 8.

Ηλεκτρόνια σε στιβάδες


15


πρωτόνια (p) πυρήνας νετρόνια (Ν) άτομο ηλεκτρόνια

Τα ηλεκτρόνια καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ηλεκτρονίων διαφόρων ατόμων οδηγούν στις χημικές αντιδράσεις . Τα άτομα αποτελούνται από μικρότερα σωματίδια. Τα σωματίδια αυτά είναι τα πρωτόνια, τα νετρόνια και τα ηλεκτρόνια.

ΣΩΜΑΤΙΔΙΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΦΟΡΤΙΟ ΜΑΖΑ ΘΕΣΗ Πρωτόνιο p +1 1840 Πυρήνας Νετρόνιο N 0 1840 Πυρήνας

Ηλεκτρόνιο e -1 1 Στιβάδες Σχεδόν όλη η μάζα ενός ατόμου είναι συγκεντρωμένη στον πυρήνα του. Ο πυρήνας έχει θετικό φορτίο. Τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα γιατί ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων συνεπώς και το θετικό φορτίο ίσο με το αρνητικό. Κάθε άτομο χαρακτηρίζεται από τον ατομικό και το μαζικό αριθμό. Πως διακρίνονται τα άτομα μεταξύ τους;

Τα άτομα χαρακτηρίζονται από δύο αριθμούς:

τον ατομικό που συμβολίζεται με το Ζ και

τον μαζικό αριθμό που συμβολίζεται με το Α.

Ένα άτομο όταν εμφανίζει αυτούς τους αριθμούς γράφεται :

Τι ονομάζουμε ατομικό αριθμό ;

Ατομικός αριθμός (Ζ) είναι ο αριθμός που δίνει τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα ενός ατόμου. Ο αριθμός αυτός είναι μοναδικός και χαρακτηρίζει το κάθε στοιχείο. Αν έχουμε ελεύθερο στοιχείο τότε ο αριθμός των πρωτονίων είναι ίσος με τον αριθμός των ηλεκτρονίων.

Ο αριθμός αυτός καθορίζει το είδος του ατόμου, αποτελεί δηλαδή ένα είδος ταυτότητας για αυτό.

μαζικός άθροισμα p και Ν

XAZ

ατομικός αριθμός p


16


Η τιμή του Ζ δείχνει επίσης τον αριθμό των ηλεκτρονίων.

Στο άτομο ο αριθμός ηλεκτρονίων ισούται με τον αριθμό των πρωτονίων, ώστε το άτομο να είναι ηλεκτρικά ουδέτερο.

Σε ένα άτομο

mp ≈ mN ≈ 1846 . me

αριθμός των p σε ένα άτομο είναι ίσος με αυτόν των ηλεκτρονίων.(ηλεκτρική ουδετερότητα )

κάθε στοιχείο χαρακτηρίζεται από δύο αριθμούς οι οποίοι τοποθετούνται στο άτομο ως εξής :

Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ;

Μαζικός αριθμός (Α) είναι ο αριθμός που εκφράζει το άθροισμα των πρωτονίων και των νετρονίων. Είναι δηλαδή ο αριθμός των νουκλεονίων. (A = Z + Ν) Ο αριθμός αυτός δεν είναι μοναδικός για κάθε στοιχείο. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αριθμός των νετρονίων μεταβάλλεται με αποτέλεσμα σε ένα στοιχείο να έχουμε άτομα με διαφορετικό μαζικό αριθμό. Αυτά λέγονται ισότοπα.

Τα ισότοπα είναι άτομα με τον ίδιο ατομικό και διαφορετικό μαζικό αριθμό. Είναι άτομα του ίδιου χημικού στοιχείου με διαφορετικό αριθμό νετρονίων και αυτό έχει σαν συνέπεια να έχουν ίδιες χημικές ιδιότητες αλλά διαφορετική μάζα.

Τι συμβαίνει όταν αλλάζει ο αριθμός των νετρονίων;

Έχουμε δύο περιπτώσεις:

α) Αν ο ατομικός αριθμός (Ζ) διατηρείται σταθερός – δηλαδή έχουμε άτομα του ίδιου στοιχείου- τότε έχουμε διαφορετικούς μαζικούς αριθμούς. Τα άτομα αυτά ονομάζονται ισότοπα και ανήκουν στο ίδιο είδος στοιχείου αλλά έχουν διαφορετι-κούς μαζικούς αριθμούς. Με άλλα λόγια, έχουν διαφορετικό αριθμό νετρονίων στον πυρήνα. Παράδειγμα: Τα άτομα C12

6 και C146 είναι ισότοπα.

β) Αν αλλάζει και ο ατομικός αριθμός μαζί με τον αριθμό των νετρονίων υπάρχει η πιθανότητα για δυο άτομα ο μαζικός αριθμός να είναι ίδιος ενώ έχοντας ατομικό αριθμό διαφορετικό ανήκουν σε διαφορετικά στοιχεία. Τα άτομα αυτά λέγονται ισοβαρή. Παράδειγμα : Τα άτομα C14

6 και N147 είναι ισοβαρή.

Αν για κάποιο λόγο μεταβληθεί ο αριθμός των σωματιδίων (ηλεκτρονίων,πρωτονίων ή νετρονίων) από τα οποία αποτελείται το άτομο ενός στοιχείου,τι συνέπεια θα έχει αυτή η μεταβολή;

XAZ

π.χ. Η11 Η2

1 Η31


17


Αν μεταβληθεί ο αριθμός των ηλεκτρονίων του ατόμου με αποβολή ή πρόσληψη ενός ή περισσο-τέρων ηλεκτρονίων προκύπτει σωματίδιο που εξακολουθεί να ανήκει στο ίδιο στοιχείο, με τη διαφο-ρά ότι θα είναι ηλεκτρικά φορτισμένο.

Αν μεταβληθεί ο αριθμός των νετρονίων του ατόμου, προκύπτει σωματίδιο που έχει τον ίδιο ατομικό αριθμό, αλλά διαφορετικό μαζικό αριθμό. Και τα δύο δηλαδή σωματίδια θα ανήκουν στο ίδιο στοιχείο. Προκύπτουν επομένως ισότοπα.

Αν μεταβληθεί ο αριθμός των πρωτονίων του ατόμου, τότε το σωματίδιο που προκύπτει δεν ανήκει στο ίδιο στοιχείο, αλλά σε άλλο γιατί έχει διαφορετικό ατομικό αριθμό. Γίνεται, δηλαδή, μεταστοιχείωση. Τι ονομάζουμε μόριο ;

Μόριο είναι το μικρότερο κομμάτι μιας καθορισμένης ουσίας (ένωσης ή στοιχείου) που μπορεί να υπάρξει ελεύθερο, διατηρώντας τις ιδιότητες της ύλης από την οποία προέρχεται. Τα μόρια στην περίπτωση των χημικών στοιχείων συγκροτούνται από ένα είδος ατόμων, π.χ. O2, N2, O3, P4, ενώ στην περίπτωση των χημικών ενώσεων από δύο ή περισσότερα είδη ατόμων, π.χ. H2O, CH4, C12H22O11.

Τα μόρια δηλαδή είναι ομάδες ατόμων με καθορισμένη γεωμετρική διάταξη στο χώρο, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα:

υδρογόνο (Η2) οξυγόνο (Ο2) νερό (Η2Ο) φώσφορος (Ρ4) διοξειδίο του άνθρακα (CΟ2) οινόπνευμα

(C2Η5ΟΗ) Στα μονοατομικά στοιχεία η έννοια του ατόμου και του μορίου ταυτίζονται Τι είναι τα ιόντα και πως δημιουργούνται ;

Τα ιόντα είναι φορτισμένα σωματίδια που προκύπτουν με αποβολή ή πρόσληψη ηλεκτρονίων από ένα άτομο ή συγκρότημα ατόμων. Αν αποτελούνται από ένα άτομο ονομάζονται μονατομικά (π.χ. Na+, Ca2+, S2-, Cl-) ενώ αν αποτελού-νται από περισσότερα άτομα λέγονται πολυατομικά (π.χ. NH4

+, CO32-, H2PO4

-). Το φορτίο των μονοατομικών ιόντων προκύπτει με αποβολή ή πρόσληψη ηλεκτρονίων. Έτσι αν το άτομο πάρει ηλεκτρόνια φορτίζεται αρνητικά και ονομάζεται ανιόν (-), ενώ αν δώσει κάποια ηλε-κτρόνια φορτίζεται θετικά (+) και ονομάζεται κατιόν. Το φορτίο ενός ιόντος,δείχνει στην πραγματικότητα ,ποιο είδος φορτισμένου υποατομικού σωματιδίου (πρωτονίου ή ηλεκτρονίου) βρίσκεται σε πλεόνασμα.{(+),περισσότερα πρωτόνια ,ενώ (-) περισσότερα ηλεκτρόνια)}

Τα ιόντα αποτελούν τα δομικά σωματίδια των ιοντικών ή ετεροπολικών ενώσεων.

Όνομα ιόντος Ανιόν Κατιόν Τρόπος δημιουργίας πρόσληψη ηλεκτρονίων αποβολή ηλεκτρονίων

Χαρακτηριστικά αρνητικά

φορτισμένο σωματίδιο θετικά

φορτισμένο σωματίδιο


18


Ένα άτομο Νατρίου δίνει ένα ηλεκτρόνιο και μετατρέπεται σε κατιόν Να+

Ένα άτομο Χλωρίου παίρνει ένα ηλεκτρόνιο και μετατρέπεται σε ανιόν Cl-


19


ΕΥΡΕΣΗ πρωτονίων – νετρονίων – ηλεκτρονίων σε σωματίδιο ΑΤΟΜΟ ( XA

Z )

1. Ζ = p ( ορισμός ) p = e ( λόγω ηλεκτρικής ουδετερότητας ) 2. Α = p + N ( ορισμός )

KΑTION ( XAZ - β e → β XA

Z )

1. Ζ = p ( ορισμός ) 2. Α = p + N ( ορισμός ) 3. eκατ = eατομ - eαποβ όμως eατομ = Ζ και eαποβ = β

φορτίο (+β) σημαίνει ότι το άτομο «έδιωξε (+)» β ηλεκτρόνια !

ΑΝION ( XAZ + β e → -β XA

Z )

1. Ζ = p ( ορισμός ) 2. Α = p + N ( ορισμός ) 3. eκατ = eατομ + eπροσλ όμως eατομ = Ζ και eπροσλ = β

φορτίο (-β) σημαίνει ότι το άτομο «πήρε (-)» β ηλεκτρόνια !

Γενικά,το είδος του φορτίου που εμφανίζεται,δείχνει ποια είναι τα περισσότερα υποατομικά σωματίδια ( p ή e ).Έτσι,θα έχουμε σε ένα :

Άτομο : p = e

Κατιόν (+) : p > e

Ανιόν (-) : p < e

Ζ = p = e

eκατ = Ζ - β

eκατ = Ζ + β


20


Η : υδρογόνο

Ο : οξυγόνο

N : άζωτο

C : άνθρακας

S : θείο

F : φθόριο

Cl : χλώριο

Br : βρώμιιο

Ι : ιώδιο

Ρ : φωσφόρος

Si : πυρίτιο

Ηe : ήλιο

Νe : νέο

Ar : αργό

Kr : κρυπτό

Xe : ξένο

Rn : ραδόνιο

ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

AI : Αλουμίνιο, αργίλιο

Fe : Σίδηρος

Cu : Χαλκός

Zn : Ψευδάργυρος

K : Κάλιο

Na : Νάτριο

Mg : Μαγνήσιο

Ca : Ασβέστιο

Hg : Υδράργυρος

Pb : Μόλυβδος

Pt : Λευκόχρυσος

Au : Χρυσός

Ag : Άργυρος

Βa : βάριο

Cr : χρώμιο

Mn : μαγγάνιο

Sn : κασσίτερος


21



1. Τα ιόντα είναι:

α. ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια

β. ηλεκτρικά φορτισμένα άτομα

γ. ηλεκτρικά φορτισμένα συγκροτήματα ατόμων

δ. άτομα ή συγκροτήματα ατόμων

ε. άτομα ή συγκροτήματα ατόμων με ηλεκτρικό φορτίο.

2. Ο ατομικός αριθμός εκφράζει:

α. το ηλεκτρικό φορτίο του πυρήνα μετρημένο σε Cb

β. τον αριθμό των ηλεκτρονίων ενός μονοατομικού ιόντος

γ. τον αριθμό των νετρονίων στον πυρήνα ενός ατόμου

δ. τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα κάθε ατόμου ενός στοιχείου

ε. τον αριθμό των πρωτονίων και νετρονίων στον πυρήνα ενός ατόμου.

3. Το κατιόν Ca2+ περιέχει 20 νετρόνια και 18 ηλεκτρόνια. Ο μαζικός αριθμός του Ca είναι:

α. 40 β. 38 γ. 20 δ. 18 ε. 36.

4. Ο αριθμός των χημικών στοιχείων που βρίσκονται στη φύση είναι:

α. μεγαλύτερος από ογδόντα, αλλά μικρότερος από εκατό

β. μεγαλύτερος από εκατό

γ. μικρότερος από εξήντα

δ. εβδομήντα δύο

ε. άγνωστος.

5. Τα ισότοπα άτομα έχουν:

α. ίδιο αριθμό πρωτονίων και νετρονίων

β. ίδιο μαζικό και διαφορετικό ατομικό αριθμό

γ. ίδιο αριθμό πρωτονίων και διαφορετικό αριθμό νετρονίων

δ. ίδιο αριθμό πρωτονίων και διαφορετικό αριθμό ηλεκτρονίων.

6. Ένα μονοατομικό ιόν με φορτίο 2+ προκύπτει από ένα άτομο όταν:

α. προσλάβει δύο ηλεκτρόνια β. προσλάβει δύο πρωτόνια

γ. αποβάλλει δύο ηλεκτρόνια δ. αποβάλλει δύο νετρόνια

7. Ένα σωματίδιο έχει 13 πρωτόνια, 14 νετρόνια και 10 ηλεκτρόνια. Το σωματίδιο αυτό είναι:

α. άτομο β. κατιόν γ. ανιόν


22


8. Ένα στοιχείο με ατομικό αριθμό 11 έχει μαζικό αριθμό 23. Πόσα νετρόνια περιέχονται στον πυρήνα του :

α. 11 β. 12 γ. 23 δ. 34 9. Ένα σωματίδιο περιέχει 9 πρωτόνια, 9 νετρόνια και 10 ηλεκτρόνια. Το σωματίδιο αυτό θα είναι :

α. άτομο, β. θετικό ιόν, γ. αρνητικό ιόν, δ. μόριο.

10. Η ατομικότητα εκφράζει: α. Τον αριθμό των ατόμων στο μόριο της χημικής ένωσης β. Τον αριθμό των πρωτονίων στο άτομο γ. Τον αριθμό των ατόμων στο μόριο του στοιχείου

δ. Την ποιοτική σύσταση του μορίου.

11.Ποιο από τα επόμενα στοιχεία είναι μονοατομικό;

α. χλώριο (Cl) β.άζωτο (Ν) γ. οξυγόνο (Ο) δ. ήλιο (Ηe)

12.Ποιος από τους επόμενους μοριακούς τύπους παριστάνει το μόριο ενός χημικού στοιχείου;

α. H2O β.O3 γ. CN- δ. NH3

13. Ποιο από τα επόμενα ιόντα είναι πολυατομικό κατιόν;

α. Cl- β.ΝΟ3- γ. Ca2+ δ. ΝH4

+

14. Το μικρότερο σωματίδιο ύλης που μπορεί να υπάρχει σε ελεύθερη κατάσταση και να διατηρεί

τις ιδιότητες της ουσίας που ανήκει είναι το:

α. μόριο β. πρωτόνιο γ. ιόν δ. άτομο

15. Τα ισότοπα άτομα έχουν τον ίδιο:

α. αριθμό νετρονίων,

β. ατομικό και τον ίδιο μαζικό αριθμό,

γ. αριθμό πρωτονίων και διαφορετικό αριθμό ηλεκτρονίων,

δ. αριθμό ηλεκτρονίων και διαφορετικό αριθμό νετρονίων.

16. Ένα μονοατομικό ιόν που έχει φορτίο - 2, προκύπτει από ένα άτομο, όταν:

α.αποβάλει δύο ηλεκτρόνια, γ. προσλάβει δύο ηλεκτρόνια,

β.αποβάλει δύο νετρόνια, δ. προσλάβει δύο πρωτόνια.

17.Το ανιόν S2- περιέχει 18 ηλεκτρόνια και 16 νετρόνια. Ο μαζικός αριθμός του ατόμου του S είναι:

α. 34 β. 18 γ. 22 δ. 36


23


Ερωτήσεις Σωστού - Λάθους

Χαρακτηρίστε στην αντίστοιχη παρένθεση με (Σ) κάθε σωστή πρόταση και με (Λ) κάθε λανθασμένη.

1. Η ατομικότητα του H2O είναι 3.

2. Το πρωτόνιο και το νετρόνιο βρίσκονται στον πυρήνα.

3. Το νετρόνιο και το ηλεκτρόνιο έχουν περίπου ίδια μάζα.

4. Όλα τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο μαζικό αριθμό.

5. Τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο αριθμό νετρονίων.

6. Τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο αριθμό πρωτονίων.

7. Τα άτομα ενός στοιχείου έχουν τις ίδιες χημικές ιδιότητες.

8. Όλα τα άτομα του υδρογόνου έχουν την ίδια μάζα.

9. Το άτομο 39 K και το ιόν 32 S2− έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων. ( Ζ(κ)=19 , Ζ(s) = 16 )

10. Τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό.

11. Τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο μαζικό αριθμό.

12. Υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη ατόμων, όσα και τα χημικά στοιχεία.

13. Στη φύση υπάρχουν στοιχεία που τα δομικά τους σωματίδια είναι άτομα και όχι μόρια.

14. Ορισμένες ιοντικές ενώσεις αποτελούνται από κατιόντα και ορισμένες άλλες από ανιόντα.

15. Μια ιοντική χημική ένωση αποτελείται από ίσο αριθμό θετικών και αρνητικών ιόντων.

16. Τα ισότοπα είναι άτομα που ανήκουν στο ίδιο στοιχείο.

17. Τα ισότοπα άτομα περιέχουν στον πυρήνα τους απαραίτητα διαφορετικό αριθμό νετρονίων.

18. Δύο ή περισσότερα άτομα, αν και χαρακτηρίζονται από τον ίδιο μαζικό αριθμό μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικά στοιχεία.

19. Μαζικός αριθμός είναι ο αριθμός των νετρονίων ενός ατόμου.

20. Τα ισότοπα θα έχουν ίδιες χημικές ιδιότητες, γιατί έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό.

21. Τα δομικά στοιχεία όλων των χημικών ενώσεων είναι τα μόρια.

22. Στη φύση υπάρχουν χημικά στοιχεία που τα δομικά τους σωματίδια είναι άτομα.

23. Τα περισσότερα χημικά στοιχεία είναι διατομικά.

24. το Ο έχει ατομικότητα 8.

25. Το νερό (Η2Ο) είναι τριατομικό στοιχείο.

26. Όλα τα μόρια αποτελούνται από διαφορετικά είδη ατόμων.


24


27. Τα άτομα όλων των στοιχείων υπάρχουν σε ελεύθερη κατάσταση.

28. Το μόριο της ζάχαρης διατηρεί τις ιδιότητες της ζάχαρης.

29. Το μόριο δεν μπορεί να διασπαστεί σε μικρότερα σωματίδια.

30. Η ατομικότητα της αμμωνίας ΝΗ3 είναι 4.

31. Τα ιόντα είναι πάντοτε ηλεκτρικά φορτισμένα συγκροτήματα ατόμων.

32. Τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα ονομάζονται ανιόντα.

33. οι ιοντικές ενώσεις αποτελούνται από κατιόντα ή από ανιόντα.

34. Στις ιοντικές ενώσεις τα δομικά σωματίδια δεν είναι τα μόρια.

35. Τα ισότοπα είναι άτομα που ανήκουν στο ίδιο στοιχείο.

36. Τα ισότοπα έχουν τον ίδιο μαζικό και διαφορετικό ατομικό αριθμό.

37. Τα ισότοπα άτομα έχουν διαφορετική μάζα.

38. Τα ισότοπα άτομα περιέχουν στον πυρήνα τους διαφορετικό αριθμό νετρονίων.

39. Τα ισότοπα έχουν τις ίδιες χημικές ιδιότητες.

40. Είναι δυνατόν άτομα που έχουν τον ίδιο μαζικό αριθμό να ανήκουν σε διαφορετικά στοιχεία.

41. Όταν σε ένα άτομο μεταβληθεί ο αριθμόζ των πρωτονίων του, σχηματίζεται ισότοπο άτομο.


25



1.Να αντιστοιχήσετε αμφιμονοσήμαντα το κάθε άτομο ή ιόν της στήλης (Ι) με τον αριθμό σωματιδίων

της στήλης (ΙΙ).

2.Να αντιστοιχήσετε κάθε χημικό στοιχείο της πρώτης στήλης με την ατομικότητά του στη δεύτερη

στήλη:

Χημικό στοιχείο Ατομικότητα

υδρογόνο

νέο 1

φώσφορος 2

άζωτο 4

όζον

θείο 8

ιώδιο 3

3. Αντιστοιχήστε το κάθε όνομα του στοιχείου της στήλης (Ι) με το σύμβολό του στη στήλη (ΙΙ). (Ι) (ΙΙ)

He

Αργίλιο Si

Σίδηρος N

Ήλιο Th

Μόλυβδος S

Μαγνήσιο Al

Θείο Fe

Άζωτο Ag

Pb

Mg

(Ι) (ΙΙ)

A146 18n

B3216 11p

Γ2311 8n

–3517 Δ 16p

240

20Ε 18e


26


Ερωτήσεις Συμπλήρωσης

1.Ο παρακάτω πίνακας δίνει μερικές πληροφορίες για τα άτομα τεσσάρων στοιχείων Α, Β, Γ και Δ.

Συμπληρώστε τα κενά του πίνακα.

Στοιχείο Ατομικός

αριθμός

Μαζικός

αριθμός

Αριθμός

ηλεκτρονίων

Αριθμός

πρωτονίων

Αριθμός

νετρονίων

Α 12 24

Β 50 20

Γ 27 16

Δ 10 10

2.Ο παρακάτω πίνακας δίνει μερικές πληροφορίες για τα άτομα τεσσάρων ιόντα . Συμπληρώστε τα

κενά του πίνακα.

ΙΟΝ Ατομικός

αριθμός

Μαζικός

αριθμός

Αριθμός

ηλεκτρονίων

Αριθμός

πρωτονίων

Αριθμός

νετρονίων

Α+3 27 14

Β- 17 35

Γ+2 65 35

Δ-17 18 20

Ερωτήσεις Διάταξης

1.Να διατάξετε τα άτομα A4019 , Β35

17 , Γ4020 , Δ40

18 :

i) κατά σειρά αυξανόμενου αριθμού ηλεκτρονίων

ii) κατά σειρά αυξανόμενου αριθμού νετρονίων.

2.Τα ιόντα 27Α+3, 35Β–1, 32Γ –2 έχουν αντίστοιχα 10, 18 και 18 ηλεκτρόνια. Να κατατάξετε τα άτομα Α, Β, Γ κατά σειρά αυξανόμενου αριθμού νετρονίων.


27


Προβλήματα

1. Με δεδομένο ότι το χλώριο βρίσκεται στη φύση με τη μορφή μείγματος των δύο ισοτόπων Cl3517

και Cl3717 ενώ το υδρογόνο με τη μορφή μείγματος των τριών ισοτόπων H1

1 , H21 και H3

1 , να

εξετάσετε πόσα είδη μορίων H2, πόσα είδη μορίων Cl2 και πόσα είδη μορίων HCl μπορεί να

υπάρχουν.

2. Να γράψετε ένα κατιόν και ένα ανιόν που να είναι ισοηλεκτρονιακά (δηλ. να έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων) με το αργό (Α=9, Z = 18). 3. Σε ένα στοιχείο Β, ο μαζικός αριθμός είναι διπλάσιος από τον ατομικό. Το Β έχει τον ίδιο αριθμό νετρονίων με το στοιχείο. Να βρεθούν ο ατομικός κι ο μαζικός αριθμός του στοιχείου Β. 4. Στοιχείο Ψ έχει μαζικό αριθμό 75 και τα νετρόνια στον πυρήνα είναι 9 περισσότερα από τα πρωτόνια. Να βρεθεί ο ατομικός αριθμός του στοιχείου. 5. Ένα χημικό στοιχείο έχει μαζικό αριθμό 65 και στον πυρήνα του υπάρχουν 5 νετρόνια περισσότερα από πρωτόνια, να βρείτε τον ατομικό αριθμό του στοιχείου. 6. Ο σίδηρος έχει μαζικό αριθμό 56 και τα νετρόνια στον πυρήνα του είναι 4 περισσότερα από τα πρωτόνια. Ένα σωματίδιο σιδήρου έχει 24 ηλεκτρόνια. Να καθοριστεί αν το σωματίδιο είναι ουδέτερο ή ιόν. 7. Το κατιόν Α2+ περιέχει 20 νετρόνια και 18 ηλεκτρόνια. Να υπολογιστεί ο μαζικός αριθμός του κατιόντος Α. 8 .Ένα άτομο Χ έχει μαζικό αριθμό 40 και στον πυρήνα του υπάρχουν 4 νετρόνια περισσότερα από τα πρωτόνια.Nα υπολογιστεί ο αριθμός των πρωτονίων, των νετρονίων και των ηλεκτρονίων στο σωματίδιο Χ-2. 9. Σωματίδιο έχει μαζικό αριθμό Α = 137 και φορτίο +2. Στον πυρήνα του σωματιδίου υπάρχουν 27 νετρόνια περισσότερα από τα ηλεκτρόνια. Πώς θα συμβολίζατε το σωματίδιο;

10. Δίνονται τα άτομα X1A

1Z

και Β2A

2Z

.

α) Τι πρέπει να ισχύει για να είναι ισότοπα; β) Αν Α1 = Α2 ποιο είναι το συμπέρασμά σας; γ) Αν Ζ1 = Ζ2 και Α1 = Α2 τι ισχύει;

11. Το ιόν Α2+ έχει μαζικό αριθμό 40 και ο αριθμός των ηλεκτρονίων του είναι κατά 2 μεγαλύτερος από των νετρονίων. Πόσα πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια υπάρχουν στο ιόν; 12. Το κατιόν Co3+ έχει 33 νετρόνια στον πυρήνα και τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων με το 26Fe2+. Nα υπολογίσετε τον ατομικό και τον μαζικό αριθμό του Cο.


28


13. Το άτομο ενός στοιχείου Σ έχει μαζικό αριθμό 26 και στον πυρήνα περιέχει 2 νετρόνια περισσότερα από πρωτόνια. Να υπολογίσετε: i. Τον αριθμό των πρωτονίων και νετρονίων στο άτομο του Σ. ii. Τον αριθμό των ηλεκτρονίων στο Σ2+.

14. Τα άτομα 48

Y X και 114Ζ X είναι ισότοπα και το δεύτερο έχει 2 νετρόνια περισσότερα από το

πρώτο. Να υπολογίσετε τον αριθμό πρωτονίων νετρονίων και ηλεκτρονίων σε κάθε άτομο. 15. Να εξετάσετε αν τα παρακάτω σωματίδια είναι ή ιόντα και να υπολογίσετε τον ατομικό και τον μαζικό αριθμό τους. Δίνεται η σύσταση των σωματιδίων:

Α: 13 p 14 Ν 10 e. Γ: 16 p 16 N 18 e.

Β: 17 p 18 N 17 e. Δ: 24 p 28 N 21 e.

E: 53 p 74 N 54 e.

16. Το κατιόν ΑΙ 3+ περιέχει 14 νετρόνια και 10 ηλεκτρόνια. α) Ποιος είναι ο ατομικός αριθμός και ποιος ο μαζικός αριθμός του ατόμου ΑΙ; β) Ποια από τα επόμενα σωματίδια έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων με το ιόν ΑΙ 3+ ; i) 12Mg 2+ ii) 11Να iii) 8O 2 - 17. Tα άτομα X1A

50 και Ψ1222Z είναι ισότοπα. Αν το δεύτερο άτομο έχει τέσσερα νετρόνια περισσό-

τερα από το πρώτο, να υπολογιστεί ο αριθμός των πρωτονίων, των νετρονίων και των ηλεκτρονίων του κάθε ισοτόπου, 18. Το βρώμιο (Br) έχει ατομικό αριθμό 35. Στο ανιόν Br - ο αριθμός των νετρονίων είναι μεγαλύτε- ρος από τον αριθμό των ηλεκτρονίων κατά 10. Να βρεθεί ο μαζικός αριθμός του ατόμου του βρωμίου 19.Τα ιόντα 32Χ2- και 39Ψ+ έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων με το άτομο rΑ40

18 .

Να υπολογιστούν οι ατομικοί αριθμοί των στοιχείων Χ και Ψ,


29


ΦΥΣΙΚΕΣ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ


30


ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Ποιες είναι οι φυσικές καταστάσεις;

Η ύλη, ανάλογα με τις συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης, βρίσκεται σε τρεις φυσικές καταστάσεις: τη στερεά (s), της υγρή (l) και την αέρια (g).

Κάθε ποσότητα ύλης μπορεί να βρεθεί και στις τρεις φυσικές καταστάσεις

Η φυσική κατάσταση μιας ουσίας δηλώνεται με ένα δείκτη κάτω και δεξιά από το χημικό τύπο. Στερεό (s), Υγρό (l) και αέριο (g) π.χ.πάγος Η2Ο(s) - νερό Η2Ο(l) - υδρατμοί Η2Ο(g).

Η φυσική κατάσταση στην οποία θα βρεθεί ένα σώμα εξαρτάται από: α. Τις δυνάμεις συνοχής, δηλαδή τις ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των δομικών σωματιδίων της ουσίας. β. Από την κινητικότητα των δομικών σωματιδίων. γ. Από τις συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας. Τι γνωρίζεται για την κάθε φυσική κατάσταση ;

Στη στερεά κατάσταση τα δομικά σωματίδια (π.χ. μόρια) βρίσκονται σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους, είναι σχεδόν ακίνητα, οι δε ελκτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους είναι ισχυρές. Έτσι το σχήμα και ο όγκος τους πρακτικά δεν αλλάζει, εφ’ όσον οι συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας δε μεταβάλλονται.

Στην υγρή κατάσταση τα δομικά σωματίδια βρίσκονται, συγκριτικά με τη στερεά κατάσταση, σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Επίσης οι ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των σωματιδίων είναι ασθενέστερες, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη κινητικότητα. Έτσι τα υγρά έχουν καθορισμένο όγκο, δεν έχουν όμως καθορισμένο σχήμα και παίρνουν κάθε φορά το σχήμα του δοχείου στο οποίο τοποθετούνται.

Τέλος, στην αέρια κατάσταση, τα δομικά σωματίδια κινούνται άτακτα προς όλες τις διευθύνσεις, καθώς οι δυνάμεις συνοχής είναι αμελητέες. Έτσι στα αέρια δεν έχουμε ούτε καθορισμένο σχήμα, ούτε όγκο. Μάλιστα εδώ προκύπτουν σημαντικές μεταβολές των όγκων, όταν μεταβάλλεται η θερμοκρασία ή και η πίεση.

Πλάσμα θεωρείται μια ειδική κατάσταση της ύλης που συγκροτείται από φορτισμένα (ηλεκτρόνια, ιόντα) και ουδέτερα σωματίδια (άτομα, μόρια). Το πλάσμα είναι η πιο διαδεδομένη κατάσταση της ύλης που απαντά στο σύμπαν.

κατάσταση επίδραση συνθηκών

κινητικότηταδυνάμεις συνοχής

σχήμα όγκος

αέρια μεγάλη μεγάλη ασθενείς ακαθόριστο ακαθόριστος υγρή μέτρια μέτρια μέτριες ακαθόριστο καθορισμένος

στερεή μικρή μικρή ισχυρές καθορισμένο καθορισμένος


31


Πως αλλάζουν οι φυσικές καταστάσεις;

Για να αλλάξει η φυσική κατάσταση πρέπει να προσφέρουμε ενέργεια (θέρμανση). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται η κινητική ενέργεια των μορίων. Έτσι τα μόρια κινούνται όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να χαλαρώνουν οι δεσμοί. Έτσι σταδιακά τα στερεά σώματα μετατρέπονται σε υγρά και στη συνέχεια σε αέρια. Όταν ένα σώμα μετατραπεί σε αέριο τότε τα μόρια του πρακτικά απελευθερώνονται από τις δυνάμεις που ασκούν τα άλλα μόρια και κινούνται ελεύθερα.

Τα στερεά έχουν μεγάλη πυκνότητα μορίων στη μονάδα του όγκου ενώ τα υγρά μικρότερη και τα στερεά ακόμη μικρότερη.

οι διάφορες ουσίες μπορούν να μεταπηδούν από τη μία φυσική κατάσταση στην άλλη, με

μεταβολή των συνθηκών πίεσης και θερμοκρασίας. ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΥΛΗΣ

ΕΞΑΤΜΙΣΗ είναι η μετατροπή της υγρής στην αέρια φάση , μόνο από

την επιφάνεια του υγρού. ΒΡΑΣΜΟΣ είναι η μετατροπή της υγρής στην αέρια φάση, από όλη τη

μάζα του υγρού .


32


Τι ορίζουμε ως : Τήξη ονομάζεται το φαινόμενο μετατροπής ενός στερεού σε υγρό. Πήξη ονομάζεται το φαινόμενο της μετατροπής ενός υγρού σε στερεό.

Εξαέρωση ονομάζεται το φαινόμενο της μετάβασης μιας ουσίας από την υγρή στην αέρια κατά-σταση. Κατά τη διάρκεια της εξάτμισης η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, επειδή η παρεχό-μενη θερμότητα καταναλώνεται για την μετάβαση μορίων από την υγρήστην αέρια φάση. Δηλαδή η εξαέρωση είναι φαινόμενη που απορροφά ενέργεια. Η εξαέρωση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:

• εξάτμιση, όταν η εξαέρωση γίνεται μόνο στην επιφάνεια του υγρού.

• βρασμό, όταν η εξαέρωση γίνεται από όλη τη μάζα του υγρού με τη μορφή φυσαλίδων.

Όσο διαρκεί ο βρασμός, η θερμοκρασία του σώματος δεν μεταβάλλεται. Η θερμοκρασία μένει σταθερή μέχρι να περάσει στην αέρια φάση και η τελευταία σταγόνα του υγρού. Όλη η θερμότητα που προσφέρεται στο σώμα κατά τον βρασμό καταναλώνεται για το πέρασμά του από την υγρή στην αέρια φάση. Η θερμότητα αυτή είναι η λανθάνουσα θερμότητα εξάτμισης του υλικού. Υγροποίηση ονομάζεται το φαινόμενο της μετάβασης μιας ουσίας από την αέρια στην υγρή κατάσταση. Εξάχνωση ονομάζεται το φαινόμενο της μετάβασης μιας ουσία από τη στερεή απευθείας στην

αέρια κατάσταση. Συμπύκνωση ονομάζεται το φαινόμενο της μετάβασης μιας ουσίας από την αέρια απευθείας

στην στερεή κατάσταση. το σημείο πήξης και τήξης ενός σώματος ταυτίζονται . το σημείο ζέσεως , πήξης , βρασμού επηρεάζεται ανάλογα με την εξωτερική πίεση οι τιμές των σημείων τήξης , πήξης , βρασμού ( ή ζέσεως ) ονομάζονται φυσικές σταθερές και χρησιμοποιούνται για την διάκριση και την ταυτοποίηση των διάφορων ουσιών μεταξύ τους καθώς και για τον έλεγχο νοθείας κάποιων ουσιών .

Πώς μπορείτε, χρησιμοποιώντας το σημείο βρασμού ενός υγρού, να εξακριβώσετε την καθαρότητα ή όχι του υγρού;

Οι διάφορες προσμείξεις προκαλούν κατά κανόνα την αύξηση του σημείου βρασμού του υγρού. Υποθέσετε ότι έχουμε μια ποσότητα υγρού και θέλουμε να ελέγξουμε αν το υγρό αυτό είναι καθαρό ή όχι, γνωρίζοντας ότι το νερό βράζει στους 100 °C όταν η εξωτερική πίεση είναι 1 atm. Κάνουμε το εξής απλό πείραμα:

Θερμαίνουμε στο εργαστήριο το νερό και αρχίζουμε να παρατηρούμε τη θερμοκρασία στην οποία βράζει. Αν ο βρασμός αρχίσει στους 100 °C μπορούμε να πούμε ότι έχουμε καθαρό νερό, σε μεγαλύτερη θερμοκρασία έχει προσμίξεις.


33



1.Η εσωτερική ενέργεια ορισμένης ποσότητας νερού σε ορισμένη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη,

όταν αυτό είναι:

α. στερεό β. υγρό γ. αέριο δ. μείγμα υγρού και αερίου.

2. Όταν ελαττώνεται η ατμοσφαιρική πίεση, το σημείο βρασμού ενός υγρού:

α. αυξάνεται γ. ελαττώνεται

β. δε μεταβάλλεται δ. μεταβάλλεται, αλλά η μεταβολή αυτή εξαρτάται και από άλλους

παράγοντες.

3. Όταν θερμαίνουμε το νερό υπό σταθερή πίεση, τότε το σημείο βρασμού του:

α. ελαττώνεται συνεχώς γ. δε μεταβάλλεται

β. αυξάνεται συνεχώς δ. αυξάνεται μέχρι μιας σταθερής θερμοκρασίας.

4. Σε ποιο από τα παρακάτω φαινόμενα έχουμε έκλυση θερμότητας στο περιβάλλον:

α.εξάχνωση β. βρασμός γ. τήξη δ. πήξη

5. Το φαινόμενο που περιγράφει η χημική εξίσωση Η2Ο(s) → Η2Ο(l) ονομάζεται:

α.τήξη β. πήξη γ. εξαέρωση δ. υγροποίηση

6. Το σημείο τήξης του χαλκού είναι 1083 οC. Το σημείο πήξης είναι:

α. 1080 οC β. 1083 οC γ. 1085 οC

7. Σε ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις οι δυνάμεις συνοχής θα είναι ασθενέστερες:

α. Βρώμιο, β. Ήλιο, γ. Υδράργυρος, δ. Νάτριο.

8. Η κίνηση των μορίων του νερού είναι ταχύτερη :

α. Στη στερεή φάση (πάγος) γ. Στην υγρή φάση β. Στην αέρια φάση (υδρατμοί) δ. Είναι ίδια σε οποιαδήποτε φάση.

9. Τα μόρια του νερού κινούνται πιο γρήγορα όταν είναι :

α. στερεό β. υγρό γ. αέριο 10. Οι δυνάμεις συνοχής είναι ισχυρότερες στα :

α. στερεά β. υγρά γ. αέρια 11.Ορισμένη ποσότητα νερού που βρίσκεται σε ορισμένη θερμοκρασία έχει μεγαλύτερο ενεργειακό περιεχόμενο όταν είναι :

α. στερεό β. υγρό γ. αέριο δ. μίγμα υγρού και αερίου


34


12. Ποια έχουν καθορισμένο όγκο και μεταβλητό σχήμα :

α. τα στερεά β. τα υγρά γ . τα αέρια 13. Σε ποια από τις επόμενες μεταβολές ελευθερώνεται ενέργεια :

α.βρασμός β.πήξη γ. τήξη δ. εξάχνωση 14.Το φαινόμενο της μετάβασης ενός σώματος απευθείας από τη στέρεη στην αέρια κατάσταση ονομάζεται :

α. εξαέρωση β. εξάχνωση γ. τάξη 15. Κατά τη διάρκεια του βρασμού ενός υγρού υπό σταθερή πίεση το σημείο βρασμού :

α.αυξάνεται β. ελαττώνεται γ. παραμένει σταθερό 16. Όταν ελαττώνεται η ατμοσφαιρική πίεση το σημείο βρασμού ενός υγρού :

α. αυξάνεται β. ελαττώνεται γ. παραμένει σταθερό

15.Ποια από τις παρακάτω ιδιότητες μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο καθαρότητας μιας χημικής ουσίας : α. Η σκληρότητα, γ. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα, β. Το σημείο τήξεως, δ. Η μεταλλική λάμψη.


35


Ερωτήσεις Σωστού - Λάθους

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές (Σ) και ποιες λάθος (Λ);

1. Η φυσική κατάσταση μιας ουσίας δε μεταβάλεται.

2. Τα στερεά έχουν καθορισμένο σχήμα και όγκο.

3. Τα υγρά παίρνουν το σχήμα του δοχείου στο οποίο βρίσκονται, όχι όμως και τον όγκο του.

4. Τα αέρια έχουν ορισμένο όγκο.

5. Στα αέρια σώματα τα δομικά σωματίδια κινούνται άτακτα.

6. Η φυσική κατάσταση στην οποία βρίσκεται μια ουσία εξαρτάται και από τις συνθήκες

θερμοκρασίας και πίεσης.

7. Πήξη είναι η στερεοποίηση ενός υγρού.

8. Κατα την τήξη ενός σώματος ελαττώνονται οι δυνάμεις συνοχής.

9. Κανένα στερεό σώμα δε μπορεί να περάσει απ’ ευθείας στην αέρια κατάσταση.

10. Η εξάτμιση ενός σώματος γίνεται σε ορισμένη θερμοκρασία.

11. Το σημείο βρασμού εξαρτάται από την ποσότητα του υγρού.

12. Κατά τη διάρκεια της τήξης η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται.

13. Η τήξη και ο βρασμός είναι φαινόμενα που συνοδεύονται από απορρόφηση θερμότητας από το

σώμα.

14. Το καθαρό νερό βράζει πάντα στους 100 οC.

15. Η εξάτμιση ενός υγρού σε ορισμένη θερμοκρασία γίνεται πιο αργά αν ελατωθεί η εξωτερική

πίεση.

16. Στα στερεά οι δυνάμεις συνοχής είναι ισχυρές και έτσι έχουν το δικό του σχήμα.

17. Ο όγκος των αερίων είναι ανεξάρτητος της πίεσης και της θερμοκρασίας.

18. Στα υγρά το σχήμα μπορεί να αλλάξει, ανάλογα με το δοχείο στο οποίο τοποθετούνται.

19. Εξάχνωση είναι το φαινόμενο, κατά το οποίο έχουμε μετατροπή από υγρό σε αέριο.

20. Η πίεση που ασκείται σε ένα δοχείο που περιέχει ένα υγρό, είναι αποτέλεσμα των συγκρούσεων


36


των σωματιδίων του με τα τοιχώματα του δοχείου.

21. Το φαινόμενο κατά το οποίο οι δυνάμεις συνοχής ενός υγρού γίνονται ισχυρότερες, ονομάζεται

πήξη.

22. Ενα υγρό εξαερώνεται με θέρμανση.

23. Οταν ένα στερεό μετατρέπεται σε υγρό, το φαινόμενο λέγεται υγροποίηση.

24. Το σημείο βρασμού εξαρτάται από την εξωτερική πίεση.

25. Οταν μια ουσία δεν είναι καθαρή, το σημείο τήξεως θα ποικίλλει.


1. Nα αντιστοιχίσετε τα σώματα της στήλης Α με τη φυσική κατάσταση (στήλη Β).

Στήλη Α Στήλη Β

ΝΗ3(g) στερεό

Fe(s) υγρό

Br2(l) αέριο

2. Ουσία Χ έχει σημείο τήξης 70 οC και σημείο βρασμού 230 οC. Να γίνουν οι αντιστοιχίσεις.


Χ(s) 40 οC

X(l) 100 οC

X(g) 300 οC

3.Να αντιστοιχίσετε τα σώματα της στήλης Α με τις ιδιότητες (στήλη Β).


Αέριο σώμα Ορισμένο σχήμα και όγκος

Υγρό σώμα Καθορισμένος όγκος μεταβλητό σχήμα

Στερεό σώμα Δεν έχει καθορισμένο σχήμα και όγκο

ΧΗΜΕΙΑ · 2020. 9. 23. · Μερικές μονάδες μάζας είναι το kg,...

Documents

Transcript of ΧΗΜΕΙΑ · 2020. 9. 23. · Μερικές μονάδες μάζας είναι το kg,...