ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ

ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Αθήνα, 26 Αυγούστου 2008

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ Νο 18 Κοινοποιείται και στις ∆ιοικήσεις των Πιστωτικών Ιδρυµάτων (12)

Θέµα: Εφαρµογή των ∆ιαδικασιών Εποπτικής Αξιολόγησης (Πυλώνας 2)

Με την παρούσα Εγκύκλιο, κατά το άρθρο 144 της Οδηγίας 2006/48/EΚ του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου, το Ν.3601/2007 και σύµφωνα µε το Κεφ.

ΙΙΙ της Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007, παρέχεται διαφανής και περιεκτική περιγραφή των

κριτηρίων και της µεθοδολογίας που θα χρησιµοποιεί η Τράπεζα της Ελλάδος

(∆ιεύθυνση Εποπτείας Πιστωτικού Συστήµατος) για την εφαρµογή της διαδικασίας

εποπτικής αξιολόγησης στα πλαίσια της εφαρµογής του Πυλώνα 2.

H δοµή της Εγκυκλίου ακολουθεί τις αρχές που θεσµοθετήθηκαν από την Επιτροπή

Ευρωπαϊκών Αρχών Τραπεζικής Εποπτείας (CEBS), οι δε µέθοδοι που

περιγράφονται αφορούν στην εφαρµογή από την Τράπεζα της Ελλάδος ενός

ολοκληρωµένου πλαισίου εποπτείας κινδύνων για τα υποκείµενα στην αρµοδιότητά

της πιστωτικά ιδρύµατα.

Η εφαρµογή των µεθόδων αυτών στηρίζεται αφενός στην αξιολόγηση των εποπτικών

στοιχείων που διενεργείται από το αρµόδιο τοµέα της εποπτείας (off-site), αφετέρου

στις διαπιστώσεις των γενικών ή ειδικών επιτόπιων ελέγχων λαµβάνοντας υπόψη και

την αρχή της αναλογικότητας (κατά τα προβλεπόµενα στην παράγραφο 2.3 της

παρούσας Εγκυκλίου).

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Εισαγωγή

1.1. Περιεχόµενα και βασικές έννοιες που σχετίζονται µε τις ∆ιαδικασίες Εποπτικής Αξιολόγησης (Πυλώνας 2)

1.2. Συνοπτική περιγραφή του περιεχοµένου της Εγκυκλίου

1.3. Κανονιστικό πλαίσιο

1.4. Τροποποιήσεις Εγκυκλίου

2. Εφαρµογή της ∆ΕΑ

2.1. Πεδίο εφαρµογής της ∆ΕΑ

2.2. Συνεργασία µε εποπτικές αρχές του εξωτερικού

2.3. Εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας

3. Κριτήρια που λαµβάνονται υπόψη για τη ∆ιαδικασία Εποπτικής Αξιολόγησης

3.1. Το επίπεδο, η δοµή και η σταθερότητα των εποπτικών κεφαλαίων (κίνδυνος κεφαλαίων)

3.2. Η κερδοφορία και η διατηρησιµότητά της (κίνδυνος κερδοφορίας)

3.3. Πιστωτικός κίνδυνος

3.4. Κίνδυνος συγκέντρωσης

3.5. Κίνδυνος αγοράς στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών

3.6. Κίνδυνος επιτοκίου στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο

3.7. Κίνδυνος ρευστότητας

3.8. Λειτουργικός κίνδυνος

3.9. Κίνδυνος συµµόρφωσης

3.10. Οργάνωση του πιστωτικού ιδρύµατος, συµπεριλαµβανοµένης της εσωτερικής διακυβέρνησης και των ΣΕΕ

3.11. Επίπεδο και κατανοµή του εσωτερικού κεφαλαίου από τα πιστωτικά ιδρύµατα

3.12. Υπολογισµός του συνολικού κινδύνου

4. Μέθοδοι και εργαλεία που χρησιµοποιούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος στη ∆ΕΑ

4.1. Μεθοδολογία που χρησιµοποιείται στην εποπτεία µέσω αναφορών (off-site)

4.2. Μεθοδολογία και εργαλεία που χρησιµοποιούνται στον επιτόπιο έλεγχο

5. Εποπτικά µέτρα που λαµβάνονται στα πλαίσια του Πυλώνα 2

6. ∆ιάλογος µε τα πιστωτικά ιδρύµατα

2

1. Εισαγωγή

1.1. Περιεχόµενα και βασικές έννοιες που σχετίζονται µε τη ∆ιαδικασία Εποπτικής Αξιολόγησης (Πυλώνας 2)

1.1.1 Το νέο πλαίσιο για την Κεφαλαιακή Επάρκεια (Οδηγίες 2006/48/ΕΚ και

2006/49/ΕΚ, Ν.3601/2007, οι σχετικές Π∆/ΤΕ 2588/20.8.2007 έως και

2596/20.8.2007), καθώς και η Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, που ορίζει τις ελάχιστες

απαιτήσεις και τα κριτήρια αξιολόγησης των Συστηµάτων Εσωτερικού Ελέγχου (ΣΕΕ)

συµπεριλαµβανοµένων των Συστηµάτων ∆ιαχείρισης Κινδύνων, αποτελούν τη βάση

της προληπτικής εποπτείας.

Στο πλαίσιο του Πυλώνα 1, καθορίζεται νέος τρόπος µέτρησης των κινδύνων που

σκοπεύει στην ευθυγράµµιση των κεφαλαιακών απαιτήσεων µε το ύψος των

κινδύνων που αναλαµβάνονται από τα πιστωτικά ιδρύµατα. Παράλληλα προσφέρεται

η δυνατότητα στα πιστωτικά ιδρύµατα να επιλέξουν µεταξύ διαφόρων µεθόδων για τη

µέτρηση του πιστωτικού κινδύνου, του κινδύνου αγοράς και του λειτουργικού

κινδύνου.

Οι ανωτέρω κανόνες συµπληρώνονται από τον Πυλώνα 2, µε τον οποίο τίθενται οι

απαιτήσεις για την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και τον έλεγχο του συνόλου των

κινδύνων στους οποίους εκτίθενται τα πιστωτικά ιδρύµατα. Οι απαιτήσεις αυτές

συνδέονται µε τη ∆ιαδικασία Αξιολόγησης της Επάρκειας του Εσωτερικού Κεφαλαίου

(∆ΑΕΕΚ), κατά την έννοια της Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007, που διενεργείται από τα

πιστωτικά ιδρύµατα και την αξιολόγηση της επάρκειας των Εποπτικών Ιδίων

Κεφαλαίων(1) και Συστηµάτων ∆ιαχείρισης Κινδύνων που διενεργείται από την

Τράπεζα της Ελλάδος, µε στόχο να ανταποκρίνονται στο επίπεδο και τα

χαρακτηριστικά των κινδύνων που αναλαµβάνουν.

Τέλος, ο Πυλώνας 3 προωθεί και βελτιώνει τη διαφάνεια απαιτώντας από τα

πιστωτικά ιδρύµατα να δηµοσιοποιούν τις αναγκαίες πληροφορίες ώστε να

αξιολογείται το προφίλ κινδύνου και η κεφαλαιακή τους επάρκεια.

Ο Πυλώνας 2, σε σχέση µε την εποπτεία έχει τους ακόλουθους στόχους:

- να παροτρύνει τα πιστωτικά ιδρύµατα να αναπτύξουν τεχνικές για την

παρακολούθηση και διαχείριση των αναλαµβανοµένων κινδύνων και του

κεφαλαίου τους,

- να επιτρέψει στις εποπτικές αρχές, µέσω µιας τυποποιηµένης διαδικασίας

εποπτικής αξιολόγησης, να διασφαλίσουν ότι τα πιστωτικά ιδρύµατα διαθέτουν

(1) Εφεξής τα «Εποπτικά Ίδια Κεφάλαια» θα αναφέρονται ως «Ίδια Κεφάλαια».

3

ένα επίπεδο κεφαλαίου και ένα Σύστηµα ∆ιαχείρισης Κινδύνων συνεπή µε τους

αναλαµβανοµένους από αυτά κινδύνους. Στην περίπτωση που διαπιστώνονται

αδυναµίες, οι εποπτικές αρχές µπορούν να επιβάλλουν, µεταξύ άλλων, τη λήψη

διορθωτικών µέτρων, συµπεριλαµβανοµένης και της αύξησης των κεφαλαίων. Η

Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι τα Ίδια Κεφάλαια δεν αποτελούν το µοναδικό

µέσο για την κάλυψη των κινδύνων, καθώς σηµαντική επίσης θεωρείται η χρήση

ενεργητικών και αποτελεσµατικών πολιτικών και συστηµάτων ανάληψης,

µέτρησης και διαχείρισης των κινδύνων.

1.1.2 Η ∆ιαδικασία Εποπτικής Αξιολόγησης (∆ΕΑ) στηρίζεται στις πιο κάτω 4 βασικές

αρχές (άρθρα 123, 124 και 136, Παράρτηµα ΧΙ της Οδηγίας 2006/48/ΕΚ, τις

Κατευθυντήριες Γραµµές “The Application Of Supervisory Review Process Under

Pillar II” της CEBS και την Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007):

Βασική Αρχή 1: Τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να διαθέτουν διαδικασίες αξιολόγησης

της επάρκειας του εσωτερικού τους κεφαλαίου σε σχέση και µε το επίπεδο των

αναλαµβανοµένων κινδύνων, καθώς και στρατηγική για τη διατήρησή του.

Βασική Αρχή 2: Οι εποπτικές αρχές θα αξιολογούν τις εκτιµήσεις των πιστωτικών

ιδρυµάτων για την κεφαλαιακή τους επάρκεια, τις στρατηγικές τους, καθώς και την

ικανότητά τους να παρακολουθούν και να διασφαλίζουν τη συµµόρφωσή τους µε τα

εποπτικά ελάχιστα όρια κεφαλαιακής επάρκειας. Οι εποπτικές αρχές θα λαµβάνουν

συγκεκριµένα µέτρα εάν κρίνουν ότι οι ανωτέρω διαδικασίες είναι ανεπαρκείς.

Βασική Αρχή 3: Οι εποπτικές αρχές αναµένουν από τα πιστωτικά ιδρύµατα να

λειτουργούν µε επίπεδο κεφαλαίων υψηλότερο από τα ελάχιστα εποπτικά όρια

κεφαλαιακής επάρκειας και διατηρούν το δικαίωµα να τους επιβάλλουν κεφάλαια

πέραν των ελάχιστων απαιτουµένων.

Βασική Αρχή 4: Οι εποπτικές αρχές θα επεµβαίνουν έγκαιρα ώστε να αποτρέπεται η

µείωση των κεφαλαίων κάτω από το επίπεδο που απαιτείται για την κάλυψη του

συνόλου των κινδύνων που έχει αναλάβει το πιστωτικό ίδρυµα και θα απαιτούν τη

λήψη διορθωτικών µέτρων στις περιπτώσεις που οι κεφαλαιακές απαιτήσεις δεν

τηρούνται ή δεν επανέρχονται ή εκτιµάται ότι δεν θα επανέλθουν έγκαιρα στα

προβλεπόµενα όρια.

1.1.3 Σύµφωνα µε τη Βασική Αρχή 1, τα πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να

αναπτύξουν ∆ιαδικασία Αξιολόγησης της Επάρκειας του Εσωτερικού τους

Κεφαλαίου (∆ΑΕΕΚ - Internal Capital Adequacy Assessment Process - ICAAP).

Εποµένως θα πρέπει να θέτουν στόχους για επίπεδα κεφαλαίων εναρµονισµένα µε

τα επίπεδα και τα χαρακτηριστικά των αναλαµβανοµένων κινδύνων.

4

Σύµφωνα µε τη Βασική Αρχή 2, η εποπτική αρχή θα πρέπει να αναπτύξει

∆ιαδικασίες Εποπτικής Αξιολόγησης (∆ΕΑ – Supervisory Review and Evaluation

Process - SREP) της ∆ΑΕΕΚ που υποστηρίζονται από το Σύστηµα Εγκαίρου

Προειδοποίησης και Αξιολόγησης Κινδύνων (ΣΕΠΑΚ - Risk Assessment System -

RAS).

1.1.4 Στο πλαίσιο της ∆ΕΑ περιλαµβάνονται οι παρακάτω ουσιώδεις ενότητες (σύµφωνα µε τις Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, 2595/20.8.2007 και τις Κατευθυντήριες

Γραµµές “The Application Of Supervisory Review Process Under Pillar II” της CEBS):

1.1.4.1 ∆ΑΕΕΚ

Η ∆ΑΕΕΚ αποτελεί αρµοδιότητα του πιστωτικού ιδρύµατος, ως αναπόσπαστο τµήµα

του ΣΕΕ, ανταποκρινόµενη στις γενικές αρχές και στα προβλεπόµενα στις Π∆/ΤΕ

2577/9.3.2006 και Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007. Ειδικότερα έχει ως σκοπό:

- την ορθή αναγνώριση, µέτρηση, παρακολούθηση και συνολική εκτίµηση των

κινδύνων,

- την ανάπτυξη συστηµάτων για τη µέτρηση και διαχείριση των κινδύνων,

- την εκτίµηση του απαραίτητου για την κάλυψη των κινδύνων εσωτερικού

κεφαλαίου.

Το εσωτερικό κεφάλαιο σκοπό έχει να απορροφήσει τη µη αναµενόµενη ζηµιά από το

σύνολο των κινδύνων που έχει αναλάβει ή πρόκειται να αναλάβει το πιστωτικό

ίδρυµα, συµπεριλαµβανοµένων των κινδύνων που καλύπτονται ανεπαρκώς ή

καθόλου στον Πυλώνα 1. Η εκτίµησή τoυ βασίζεται στις εσωτερικές µεθοδολογίες του

πιστωτικού ιδρύµατος.

Τα πιστωτικά ιδρύµατα στα οποία έχει επιτραπεί να εφαρµόζουν εξελιγµένες

µεθοδολογίες για την εκτίµηση των κινδύνων του Πυλώνα 1, αναµένεται να αρχίσουν

την προετοιµασία ώστε σε εύθετο χρόνο να αναπτύξουν εξελιγµένες µεθοδολογίες

και στον Πυλώνα 2, δηλαδή µεθοδολογίες εκτίµησης οικονοµικού κεφαλαίου. Η

εκτίµηση του Οικονοµικού Κεφαλαίου διενεργείται για δεδοµένο επίπεδο

εµπιστοσύνης, το οποίο και αντιπροσωπεύει το επίπεδο των µη αναµενόµενων

απωλειών που θέλει το πιστωτικό ίδρυµα να καλύψει. Τα λοιπά πιστωτικά ιδρύµατα

αναµένεται να χρησιµοποιούν λιγότερο σύνθετες µεθόδους.

Η Τράπεζα της Ελλάδος επισηµαίνει ότι η έλλειψη στοιχείων για την εκτίµηση του

οικονοµικού κεφαλαίου σε µεσοπρόθεσµο χρονικό ορίζοντα δεν µπορεί να αποτελεί

επαρκή αιτιολόγηση, λαµβανοµένης υπόψη της αρχής της αναλογικότητας, για την

5

εφαρµογή της παρούσας διάταξης. Η χρήση του όρου «εσωτερικό κεφάλαιο»

καλύπτει και την έννοια του οικονοµικού κεφαλαίου κατά περίπτωση.

1.1.4.2 ΣΕΕ όπως ορίζονται στην Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006

Τα ΣΕΕ καλύπτουν:

- τις διαδικασίες και το σύστηµα εσωτερικής διακυβέρνησης,

- τις λογιστικές διαδικασίες και τα συστήµατα λογιστικής παρακολούθησης των

εργασιών καθώς και τα υποστηρικτικά πληροφορικά συστήµατα παραγωγής και

διαχείρισης πληροφόρησης,

- τα συστήµατα µέτρησης κινδύνων και αποτελέσµατος,

- τα συστήµατα ανάληψης, παρακολούθησης και ελέγχου κινδύνων,

- τα συστήµατα τεκµηρίωσης και πληροφόρησης,

- το σύστηµα παρακολούθησης της εισπραξιµότητας (ταµειακών ροών) και

αποτίµησης των εξασφαλίσεων.

Τα ΣΕΕ πρέπει να είναι κατάλληλα για το µέγεθος, τη φύση και την πολυπλοκότητα

των εργασιών του πιστωτικού ιδρύµατος και να καλύπτουν όλες τις δραστηριότητες

και όλους τους κινδύνους τους οποίους αναλαµβάνει ή προτίθεται να αναλάβει.

Στο πλαίσιο αυτό, το πιστωτικό ίδρυµα θα πρέπει να διενεργεί ασκήσεις

προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress tests) και να εφαρµόζει διαδικασίες

αξιολόγησης της επάρκειας τους όσον αφορά:

- τη συχνότητα µε την οποία διεξάγονται,

- τις υποθέσεις που λαµβάνονται υπόψη,

- το προφίλ κινδύνου (τρέχον και µελλοντικό) του πιστωτικού ιδρύµατος,

-τις αλλαγές του οικονοµικού περιβάλλοντος.

Η Τράπεζα της Ελλάδος αποδίδει ιδιαίτερη σηµασία στο βαθµό ενηµέρωσης και

εµπλοκής της ∆ιοίκησης όσον αφορά την αξιολόγηση και χρήση των αποτελεσµάτων

των ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων µε σκοπό την παρακολούθηση

των κινδύνων και τη λήψη των κατάλληλων µέτρων.

1.1.5 Η αξιολόγηση διενεργείται από την Τράπεζα της Ελλάδος µε βάση την αρχή της

αναλογικότητας και εφόσον κριθεί αναγκαίο µπορεί να οδηγήσει στη λήψη εποπτικών

µέτρων. Η αξιολόγηση αυτή περιλαµβάνει:

- την αξιολόγηση της επάρκειας και αποτελεσµατικότητας των ΣΕΕ,

6

- την αξιολόγηση του προφίλ κινδύνου του πιστωτικού ιδρύµατος, η οποία

στηρίζεται στην επισκόπηση όλων των βασικών κινδύνων και της ποιότητας των

συστηµάτων που αυτό διαθέτει για τη µέτρηση και την παρακολούθηση κάθε

τύπου κινδύνου,

- την αξιολόγηση της ∆ΑΕΕΚ και την επαλήθευση της επάρκειας των Ιδίων

Κεφαλαίων και του εσωτερικού κεφαλαίου σε σχέση µε το προφίλ κινδύνου.

1.1.6 Το Σύστηµα Εγκαίρου Προειδοποίησης και Αξιολόγησης Κινδύνων (ΣΕΠΑΚ) αποτελεί το εργαλείο που χρησιµοποιεί η Τράπεζα της Ελλάδος

προκειµένου να διενεργήσει την αξιολόγηση της επάρκειας και αποτελεσµατικότητας

των συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου, περιλαµβανοµένων και των Συστηµάτων

∆ιαχείρισης Κινδύνων, σε σχέση µε το προφίλ κινδύνου του πιστωτικού ιδρύµατος

ως µέρος της ∆ΕΑ. Το ΣΕΠΑΚ είναι µια τυποποιηµένη διαδικασία που περιλαµβάνει

την αξιολόγηση όλων των κινδύνων που έχει αναλάβει το πιστωτικό ίδρυµα µε

ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια.

1.1.7 Η επικοινωνία και ο διάλογος µεταξύ των πιστωτικών ιδρυµάτων και της

εποπτικής αρχής αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα της ∆ΕΑ και έχει ως στόχο την

πληρέστερη κατανόηση των συστηµάτων µέτρησης και διαχείρισης κινδύνων που

χρησιµοποιεί κάθε πιστωτικό ίδρυµα, ώστε να ενδυναµώνεται το ΣΕΕ και να

επιβεβαιώνεται ότι το επίπεδο των εποπτικών κεφαλαίων είναι επαρκές σε σχέση µε

το προφίλ κινδύνου του πιστωτικού ιδρύµατος.

1.2 Η παρούσα Εγκύκλιος περιγράφει:

- τον τρόπο που η Τράπεζα της Ελλάδος θα εφαρµόζει τη ∆ΕΑ και ειδικότερα το

πεδίο εφαρµογής και τις µεθόδους που χρησιµοποιεί (Τµήµα 2),

- τις αρχές που η Τράπεζα της Ελλάδος εφαρµόζει για την αξιολόγηση των

κινδύνων που αναλαµβάνουν ή πρόκειται να αναλάβουν τα πιστωτικά ιδρύµατα

καθώς και τα κριτήρια µε βάση τα οποία αξιολογείται κατά πόσον τα συστήµατα

και τα κεφάλαιά τους είναι επαρκή για τη διαχείριση και την κάλυψη των κινδύνων

που αναλαµβάνουν, λαµβάνοντας υπόψη και τις ελάχιστες απαιτήσεις που

τίθενται από την Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 (Τµήµα 3),

- τις µεθόδους και τα εργαλεία, συµπεριλαµβανοµένου του ΣΕΠΑΚ, που η Τράπεζα

της Ελλάδος χρησιµοποιεί κατά την εφαρµογή της ∆ΕΑ (off-site και on-site),

- τη διαδικασία µε την οποία η Τράπεζα της Ελλάδος θα καθορίζει τις απαραίτητες

διορθωτικές ενέργειες για τη διασφάλιση της επαρκούς και αποτελεσµατικής

διαχείρισης των κινδύνων και την κάλυψή τους από κεφάλαια (Τµήµα 5) και

7

- τη δοµή και το περιεχόµενο του διαλόγου που διενεργείται µεταξύ της Τράπεζας

της Ελλάδος και των πιστωτικών ιδρυµάτων (Τµήµα 6).

1.3 Η ∆ΕΑ αντανακλά τα ειδικά χαρακτηριστικά κάθε πιστωτικού ιδρύµατος

προκειµένου να εξασφαλίζεται µία δίκαιη µεταχείριση όλων των πιστωτικών

ιδρυµάτων. Η Τράπεζα της Ελλάδος ήδη εφαρµόζει διαδικασίες αξιολόγησης των

ΣΕΕ συµπεριλαµβανοµένων και των συστηµάτων ανάληψης, µέτρησης,

παρακολούθησης και ελέγχου των κινδύνων σε κάθε πιστωτικό ίδρυµα. Τα κριτήρια

και οι µεθοδολογίες που θα εφαρµόζει στον Πυλώνα 2 αποτελούν επέκταση των

υφισταµένων διαδικασιών στα πλαίσια των Κατευθυντήριων Γραµµών της CEBS µε

στόχο την προώθηση της σύγκλισης των εποπτικών πρακτικών των κρατών µελών

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διαδικασίες αυτές στηρίζονται στις απαιτήσεις που

έχουν τεθεί µε τις Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 για τα ΣΕΕ και Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007 για τα

κριτήρια που πρέπει να διέπουν τη ∆ΑΕΕΚ και τη ∆ΕΑ.

1.4 Βελτιώσεις και προσθήκες στο έγγραφο αυτό αναµένεται να προκύψουν ως

αποτέλεσµα της ανάπτυξης και σύγκλισης των εποπτικών πρακτικών σε Ευρωπαϊκό

επίπεδο, των εµπειριών από την εφαρµογή των κριτηρίων και των µεθοδολογιών,

του διαλόγου µε τα πιστωτικά ιδρύµατα και την εµφάνιση πιθανών σηµαντικών νέων

κινδύνων που έχουν προκύψει ή θα προκύψουν στο διάστηµα που µεσολαβεί από

την έκδοσή της και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα πιστωτικά ιδρύµατα και τις

εποπτικές αρχές.

2. Εφαρµογή της ∆ΕΑ

2.1. Πεδίο εφαρµογής της ∆ΕΑ

Η προβλεπόµενη στο άρθρο 25 του Ν.3601/2007 ∆ΕΑ εφαρµόζεται στα πιστωτικά

ιδρύµατα, όπως ορίζεται στην παράγραφο 1.1 και στην παράγραφο 2 του Κεφ.Ι.Α της

Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, δηλαδή:

- σε όλα τα πιστωτικά ιδρύµατα που έχουν έδρα στην Ελλάδα, περιλαµβανοµένων

των υποκαταστηµάτων τους στο εξωτερικό,

- σε επίπεδο οµίλου σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στο Κεφ. III της Π∆/ΤΕ

2577/9.3.2006 «Βασικές αρχές και κριτήρια σε επίπεδο Οµίλου».

2.2. Συνεργασία µε εποπτικές αρχές του εξωτερικού

2.2.1 Η συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εθνικών εποπτικών

αρχών των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι απαραίτητη προκειµένου

8

να εξασφαλίζεται η ισότιµη αντιµετώπιση των πιστωτικών ιδρυµάτων, η συνέπεια

στον τρόπο άσκησης της εποπτικής αξιολόγησης (Πυλώνας 2) εντός ενός οµίλου,

λαµβάνοντας υπόψη την οργανωτική δοµή και η διασύνδεση των µονάδων του

οµίλου, συµπεριλαµβανοµένου του βαθµού κεντροποίησης των συστηµάτων και των

δοµών για τον έλεγχο των δραστηριοτήτων και την παρακολούθηση των κινδύνων.

2.2.2 Όταν η Τράπεζα της Ελλάδος ασκεί την εποπτική αρµοδιότητα σε ενοποιηµένη

βάση, η ∆ΕΑ διενεργείται σε επίπεδο οµίλου (ενοποιηµένη βάση). Παράλληλα η

Τράπεζα της Ελλάδος προτίθεται να οργανώσει ένα «λειτουργικό δίκτυο» των

εµπλεκοµένων εποπτικών αρχών των χωρών υποδοχής υποκαταστηµάτων και των

χωρών εγκατάστασης θυγατρικών ελληνικών πιστωτικών ιδρυµάτων, προκειµένου

να εξασφαλιστεί η ροή των αναγκαίων πληροφοριών και η συνέπεια των ενεργειών

των εποπτικών αρχών. Όταν η Τράπεζα της Ελλάδος δεν ασκεί εποπτεία ως

αρµόδια αρχή της χώρας καταγωγής, συµβάλλει στη ροή των αναγκαίων

πληροφοριών κατά τη ∆ΕΑ που εφαρµόζει η χώρα καταγωγής, µε στόχο την

εξασφάλιση της συνέπειας των ενεργειών των εποπτικών αρχών.

2.2.3 Για να διευκολύνεται η εποπτεία σε ενοποιηµένη βάση, η Τράπεζα της

Ελλάδος, όταν ασκεί την εποπτική αρµοδιότητα σε ενοποιηµένη βάση, υπογράφει

συµφωνίες συνεργασίας µε τις αρµόδιες αρχές των χωρών υποδοχής σύµφωνα µε

τις αρχές της CEBS. Αυτές οι συµφωνίες είναι δυνατόν να περιλαµβάνουν και ειδικές

διατάξεις που να καθορίζεται η διαδικασία λήψης των αποφάσεων και οι κοινές

ενέργειες. Η ανταλλαγή πληροφοριών και η έκταση της συνεργασίας µεταξύ των

εποπτικών αρχών θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη τη σχετική βαρύτητα των διαφόρων

θυγατρικών εντός του οµίλου αλλά και εντός του τραπεζικού συστήµατος της χώρας

υποδοχής. Η Τράπεζα της Ελλάδος λαµβάνει υπόψη τις Κατευθυντήριες Γραµµές της

CEBS για τη συνεργασία των εποπτικών αρχών σε διασυνοριακό επίπεδο

(Guidelines for Co-operation between Consolidating Supervisor and Host Supervisor,

25.1.2006).

2.3. Εφαρµογή της αρχής της αναλογικότητας

2.3.1 Σύµφωνα µε το άρθρο 124 της Οδηγίας 2006/48/ΕΚ, το Ν.3601/2007 και τις

Κατευθυντήριες Γραµµές της CEBS, η συχνότητα και το εύρος της ∆ΕΑ εξαρτάται

από:

- τη φύση, την πολυπλοκότητα και το µέγεθος των δραστηριοτήτων ενός

πιστωτικού ιδρύµατος,

9

- τη φύση και το επίπεδο των κινδύνων που αναλαµβάνει σε σχέση µε το επίπεδο

των Ιδίων Κεφαλαίων, τη δυνατότητα διατήρησης και ανάπτυξης των κερδών και

την αξιοπιστία των συστηµάτων µέτρησης, παρακολούθησης και ελέγχου των

κινδύνων,

- το σχετικό κίνδυνο που προσδίδει η λειτουργία του σε επίπεδο λειτουργίας του

συνολικού τραπεζικού συστήµατος,

- την κατανοµή των κεφαλαίων εντός του οµίλου σε συνδυασµό µε τη συνεισφορά

των επιµέρους θυγατρικών στις δραστηριότητές του.

2.3.2 Η συχνότητα και το εύρος της ∆ΕΑ προσδιορίζεται από το προφίλ κινδύνου του

πιστωτικού ιδρύµατος το οποίο αξιολογείται ετησίως από την Τράπεζα της Ελλάδος ή

συχνότερα, εφόσον το µέγεθος των κινδύνων ή/και οι αδυναµίες που αφορούν τα

επιµέρους στοιχεία του ΣΕΕ εκτιµώνται ότι απαιτούν εντατικότερη παρακολούθηση.

2.3.3 Για τον προσδιορισµό του προφίλ κινδύνων που αναλαµβάνει κάθε πιστωτικό

ίδρυµα, προτείνονται ορισµένοι δείκτες κινδύνων που είναι δυνατόν να

χρησιµοποιούνται από τα πιστωτικά ιδρύµατα στο πλαίσιο της αυτοαξιολόγησης, η

οποία µπορεί να διενεργείται βασιζόµενη σε απλές σχετικά µεθόδους ή /και µε τη

χρήση των στοιχείων που περιλαµβάνονται στις εποπτικές αναφορές. Όσο

σηµαντικότερος εκτιµάται ένας κίνδυνος µε βάση αυτούς τους δείκτες, τόσο

πληρέστερα θα πρέπει να είναι τα συστήµατα και οι διαδικασίες για τη µέτρηση και τη

διαχείρισή του (µε βάση την αρχή της αναλογικότητας).

2.3.4 Η ∆ιοίκηση του πιστωτικού ιδρύµατος είναι υπεύθυνη να αξιολογήσει τους

δείκτες κινδύνων. Θα πρέπει όµως παράλληλα να είναι σε θέση να αιτιολογήσει την

αξιολόγησή της στη Τράπεζα της Ελλάδος. Για παράδειγµα, σε συνολικό επίπεδο, θα

µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για τον αρχικό προσδιορισµό του προφίλ κινδύνων

τα ακόλουθα µεγέθη/διαρθρωτικοί δείκτες:

- το µέγεθος του πιστωτικού ιδρύµατος,

- το εύρος των διενεργουµένων εργασιών,

- το ύψος και η πολυπλοκότητα των συναλλαγών,

- η σηµαντικότητα νέων αγορών (νέα προϊόντα, νέες αγορές, διεθνείς

δραστηριότητες),

- η εξάρτηση του πιστωτικού ιδρύµατος από εναλλακτικές µορφές

χρηµατοδότησης.

10

2.3.5 Η αξιολόγηση των δεικτών κινδύνου θα πρέπει να αντανακλάται και στην

πολιτική του πιστωτικού ιδρύµατος. Για παράδειγµα, για να θεωρηθεί ότι ένα

πιστωτικό ίδρυµα φέρει ασήµαντο κίνδυνο χώρας, δεν αρκεί να µην έχει παρουσία

στην αγορά άλλων χωρών αλλά αναµένεται επιπροσθέτως να διενεργεί

περιορισµένες συναλλαγές για ίδιο λογαριασµό σε µετοχές/ χρεόγραφα άλλης χώρας

ενώ οι διατραπεζικές συναλλαγές µε διεθνείς αντισυµβαλλόµενους ή τα δάνεια προς

εξωχώριους πελάτες να διατηρούνται σε χαµηλά επίπεδα.

3. Κριτήρια που λαµβάνονται υπόψη για τη ∆ιαδικασία Εποπτικής Αξιολόγησης

Οι αλλαγές στη φύση των κινδύνων δηµιούργησαν στα πιστωτικά ιδρύµατα αυξηµένη

ανάγκη για αποτελεσµατικότερη µέτρηση, παρακολούθηση και διαχείρισή τους. Για το

λόγο αυτό, η ανάλυση ποσοτικών πληροφοριών για τη µέτρηση του προφίλ κινδύνου

κάθε πιστωτικού ιδρύµατος, συµπληρώνεται συστηµατικά από την αξιολόγηση της

ποιότητας, αξιοπιστίας και αποτελεσµατικότητας των συστηµάτων ανάληψης,

µέτρησης, παρακολούθησης και ελέγχου των κινδύνων.

Οι εσωτερικές διαδικασίες που διασφαλίζουν την κατάλληλη παρακολούθηση και τον

έλεγχο των κινδύνων είναι πολύ σηµαντικές. Με την Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, η

Τράπεζα της Ελλάδος θέτει τις απαιτήσεις για τα ΣΕΕ των πιστωτικών ιδρυµάτων µε

στόχο, µεταξύ άλλων, την εφαρµογή αποτελεσµατικών διαδικασιών διαχείρισης των

κινδύνων. Η αξιολόγηση που διενεργείται από τη Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία

περιλαµβάνει ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια, έχει στόχο να προσδιορίσει το προφίλ

κινδύνου κάθε πιστωτικού ιδρύµατος και να εξακριβώσει ότι οι κίνδυνοι που

αναλαµβάνονται παρακολουθούνται αποτελεσµατικά. Συνεπώς, η αξιολόγηση του

προφίλ κινδύνου κάθε πιστωτικού ιδρύµατος συνδέεται µε τα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά των κινδύνων που αναλαµβάνει καθώς και µε την επάρκεια και

αποτελεσµατικότητα των ΣΕΕ, συµπεριλαµβανοµένων των Συστηµάτων ∆ιαχείρισης

Κινδύνων.

Οι βασικοί παράγοντες που λαµβάνονται υπόψη είναι:

• το επίπεδο, η δοµή και η σταθερότητα των εποπτικών κεφαλαίων,

• η κερδοφορία και η διατηρησιµότητά της,

• ο πιστωτικός κίνδυνος περιλαµβανοµένου και του κινδύνου συγκέντρωσης,

• ο κίνδυνος αγοράς,

• ο κίνδυνος επιτοκίου στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο,

11

• ο κίνδυνος ρευστότητας,

• ο λειτουργικός κίνδυνος,

• ο κίνδυνος συµµόρφωσης,

• η επάρκεια και αποτελεσµατικότητα των ΣΕΕ,

• το επίπεδο και η κατανοµή του εσωτερικού κεφαλαίου που διενεργείται από τα

πιστωτικά ιδρύµατα.

Οι ανωτέρω παράγοντες δεν είναι περιοριστικοί καθώς είναι δυνατόν, κατά

περίπτωση, να ληφθούν υπόψη ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνδέονται µε

κινδύνους εξειδικευµένων εταιρειών χρηµατοπιστωτικών δραστηριοτήτων ή/και

άλλους κινδύνους που δεν αναφέρονται στην παρούσα Εγκύκλιο.

3.1. Το επίπεδο, η δοµή και η σταθερότητα των εποπτικών κεφαλαίων (κίνδυνος κεφαλαίων) 3.1.1 Το επίπεδο, η δοµή και η σταθερότητα των Ιδίων Κεφαλαίων είναι από τα

βασικά στοιχεία που αναλύονται από τη Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς αφενός

επιτρέπουν την ανάληψη των κινδύνων από τα πιστωτικά ιδρύµατα, αφετέρου

αποτελούν τη βάση υπολογισµού διαφόρων εποπτικών δεικτών των οποίων η

παρακολούθηση µε βάση τα υποβαλλόµενα στοιχεία προβλέπεται από το εποπτικό

πλαίσιο.

3.1.2 Πέραν της διακρίβωσης του ύψους των Ιδίων Κεφαλαίων και τη σύγκριση σε

σχέση µε τα ελάχιστα απαιτούµενα, αναλύονται και τα συστατικά στοιχεία τους.

Ειδικότερα εξετάζονται:

- η σύνθεση των κεφαλαίων, η ποιότητα των βασικών ιδίων κεφαλαίων (ΤΙΕR 1)

συµπεριλαµβανοµένων του ποσοστού συµµετοχής των καινοτόµων τίτλων, των

δικαιωµάτων µειοψηφίας και των υβριδικών κεφαλαίων, µε σκοπό, τόσο τη

διασφάλιση της τήρηση των καθορισµένων από το εποπτικό πλαίσιο ορίων, όσο

και την αξιολόγηση της δυνατότητάς τους να απορροφήσουν ζηµιές και της

διατηρησιµότητάς τους,

- η επάρκεια και η σταθερότητα των λειτουργικών κερδών (σε ατοµική και

ενοποιηµένη βάση) προκειµένου να καλύπτουν µεταξύ άλλων και ενδεχόµενη

αυξηµένη ανάγκη για σχηµατισµό αποθεµατικών ή διενέργεια προβλέψεων λόγω

αποµείωσης στοιχείων του ενεργητικού,

12

- η πολιτική και ο ρυθµός της πιστωτικής επέκτασης καθώς είναι ενδεχόµενο σε

βραχυπρόθεσµο ορίζοντα να αποδυναµώσει την κεφαλαιακή επάρκεια είτε µέσω

της µείωσης στοιχείων των Ιδίων Κεφαλαίων, είτε µέσω της αύξησης των

σταθµισµένων στοιχείων του Ενεργητικού έναντι του πιστωτικού κινδύνου,

- το τρέχον επίπεδο του ∆είκτη Κεφαλαιακής Επάρκειας του πιστωτικού ιδρύµατος

σε σχέση µε τον αντίστοιχο δείκτη άλλων πιστωτικών ιδρυµάτων αντιστοίχου

µεγέθους και δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα όταν το επίπεδο του δείκτη µπορεί να

θεωρηθεί ανεπαρκές από την αγορά, µε αποτέλεσµα την περαιτέρω

αποδυνάµωσή του,

- η δυνατότητα άντλησης πρόσθετων κεφαλαίων (εφόσον χρειαστεί) µε εύλογους

όρους (δυνατότητα έγκαιρης άντλησης και κόστος), όπως προσδιορίζεται από την

ανάλυση της κεφαλαιακής δοµής, της δοµής του ενεργητικού (µε την έννοια των

ρευστοποιήσιµων στοιχείων του ενεργητικού) και την πρόσβαση του πιστωτικού

ιδρύµατος στις αγορές.

3.2. Η κερδοφορία και η διατηρησιµότητά της (κίνδυνος κερδοφορίας)

3.2.1 Αξιολογούνται το επίπεδο και η δοµή των λειτουργικών εσόδων και των κερδών

καθώς αποτελούν σηµαντικούς παράγοντες για τη διατήρηση της οικονοµικής

ευρωστίας του πιστωτικού ιδρύµατος. Η Τράπεζα της Ελλάδος αναλύει τουλάχιστον

κάθε τρίµηνο το επίπεδο και την εξέλιξη των ακόλουθων µεγεθών:

- καθαρά έσοδα από τόκους που αντιπροσωπεύουν το µικτό περιθώριο κέρδους,

- καθαρά λειτουργικά έσοδα από τραπεζικές και µη εργασίες,

- κέρδη προ φόρων και προβλέψεων αποµείωσης αξίας απαιτήσεων,

- κέρδη προ φόρων,

- καθαρά κέρδη µετά από φόρους.

Επίσης ιδιαίτερη σηµασία αποδίδεται στη δοµή των εσόδων (τακτικά και µη, από

τραπεζικές ή µη εργασίες), στην κάλυψη των προβλέψεων από τα λειτουργικά κέρδη

µετά την αφαίρεση των λειτουργικών δαπανών, στο επίπεδο και την εξέλιξη των

λειτουργικών δαπανών και των προβλέψεων.

3.2.2 Για την ανάλυση της αποδοτικότητας και αποτελεσµατικότητας του πιστωτικού

ιδρύµατος, η Τράπεζα της Ελλάδος παρακολουθεί, µεταξύ άλλων, στατικά καθώς και

την προοπτική των ακόλουθων δεικτών κατά δραστηριότητα (εγχώρια και εξωχώρια):

- Κέρδη (προ φόρων) / Σταθµισµένο ενεργητικό,

13

- Κέρδη (µετά από φόρους) / Λογιστικά Ίδια Κεφάλαια,

- Καθαρά έσοδα από τόκους / Σύνολο ενεργητικού,

- Καθαρά έσοδα / Σύνολο σταθµισµένου ενεργητικού,

- ∆ιοικητικά έξοδα / Αριθµός προσωπικού,

- Μικτά κέρδη / Αριθµός των υπηρεσιακών µονάδων,

- ∆ιοικητικά έξοδα / Λειτουργικά έσοδα.

Στην ανωτέρω ανάλυση περιλαµβάνεται και η αξιολόγηση της µερισµατικής πολιτικής

και διανοµής κερδών σε σχέση µε τη δηµιουργία αποθεµατικών για κάλυψη των

αναµενόµενων απωλειών.

3.3. Πιστωτικός κίνδυνος

3.3.1 Κατά την εποπτική αξιολόγηση, ιδιαίτερα εξετάζονται τα ΣΕΕ που αφορούν τον

πιστωτικό κίνδυνο συµπεριλαµβανοµένων και των συστηµάτων ανάληψης,

µέτρησης, διαχείρισης και ελέγχου του, στα πλαίσια των προβλεποµένων από την

Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 και των βέλτιστων πρακτικών όπως αποτυπώνονται στις

Κατευθυντήριες Γραµµές της CEBS. Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στη φύση και στην

ποιότητα των χαρτοφυλακίων του πιστωτικού ιδρύµατος ή/και του οµίλου.

3.3.2 Η ανάλυση καλύπτει:

- Την εξέλιξη της αποδοτικότητας κάθε χαρτοφυλακίου σε σχέση µε την εξέλιξη του

συνολικού κινδύνου ανά χαρτοφυλάκιο και ειδικότερα τη διαχρονική ανάλυση της

πιστωτικής επέκτασης ανά χαρτοφυλάκιο µε σκοπό τη διαπίστωση της

επιδείνωσης ή µη της ποιότητας των ανοιγµάτων και την παρουσίαση

καθυστερήσεων και αθετήσεων.

- Τη διαχρονική εξέλιξη της ποιότητας των ανοιγµάτων µε βάση την ανάλυση των

εσωτερικών και εξωτερικών πιστοληπτικών διαβαθµίσεων, της ληκτότητας και της

κάλυψής τους ανά τύπο και ύψος εξασφαλίσεων, των καθυστερήσεων ανά

διάστηµα καθυστέρησης (3 Μηνών, 1 µήνα, ή και µικρότερο ανάλογα µε την

πολιτική της τράπεζας) στο σύνολο του χαρτοφυλακίου, καθώς και την ανάλυση

της συµπεριφοράς των νέων δανείων (vintage analysis). Παράλληλα εξετάζεται η

σχέση των καθυστερήσεων µε το ύψος του δείκτη συνολικής δανειακής

επιβάρυνσης του πιστούχου λιανικής τραπεζικής (δόση δανείου προς µηνιαίο

εισόδηµα-PTI) καθώς και µε τον δείκτη υπόλοιπο δανείου προς την αξία του

ακινήτου (LTV), ιδιαίτερα όταν αυτός υπερβαίνει το 90%. Σηµειώνεται ότι ο

δείκτης PTI µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις υψηλής πιστοληπτικής ικανότητας

µπορεί να φτάνει το 40%.

14

- Την ανάλυση των απαιτήσεων προς νοµικά και φυσικά πρόσωπα που έχουν

ειδική σχέση µε το πιστωτικό ίδρυµα για τη διακρίβωση ότι οι εγκρίσεις έχουν

ληφθεί σε επίπεδο ∆Σ, ότι οι όροι τους είναι ανάλογοι µε την πολιτική που

ακολουθεί το πιστωτικό ίδρυµα προς αντίστοιχου κινδύνου πελάτες και ότι

τηρούνται τα όρια που ορίζονται στην Π∆/ΤΕ 2596/20.8.2007.

- Την εξέλιξη των ανοιγµάτων (ως απόλυτο µέγεθος και ως ποσοστό στο συνολικό

χαρτοφυλάκιο και στα Ίδια Κεφάλαια) που έχουν χαρακτηριστεί αµφιβόλου

είσπραξης (σε αθέτηση, σε οριστική καθυστέρηση, σε επισφάλεια), την πολιτική

που ακολουθείται από το πιστωτικό ίδρυµα για το χαρακτηρισµό τους και τη

µεταφορά τους στο αρµόδιο τµήµα διαχείρισης.

- Το επίπεδο, τις µεταβολές και τις διαδικασίες που χρησιµοποιούνται για τη

διενέργεια των λογιστικών προβλέψεων (impairment) και γενικά την πολιτική

προβλέψεων.

- Το επίπεδο κάλυψης των ανοιγµάτων σε καθυστέρηση µεγαλύτερη των 90 (ή 180

κατά περίπτωση στην Προσέγγιση Εσωτερικών ∆ιαβαθµίσεων) ηµερών από

προβλέψεις, το ύψος των σχετικών προβλέψεων, το ύψος των εξασφαλίσεων και

τη δυνατότητα ρευστοποίησής τους. Η Τράπεζα της Ελλάδος µπορεί να επιβάλλει

υψηλότερο ελάχιστο ∆είκτη Κεφαλαιακής Επάρκειας στην περίπτωση που οι

καθυστερήσεις πέραν των 90 (ή 180 κατά περίπτωση στην Προσέγγιση

Εσωτερικών ∆ιαβαθµίσεων) ηµερών µετά από λογιστικές προβλέψεις προς τα

Ίδια Κεφάλαια του πιστωτικού ιδρύµατος υπερβαίνουν το εκτιµώµενο αποδεκτό

όριο σηµαντικότητας (π.χ. 10%). Στην περίπτωση αυτή, εξετάζεται επίσης το

ύψος του δείκτη «καθυστερήσεις/σύνολο δανειακού χαρτοφυλακίου» σε σχέση µε

αντίστοιχο δείκτη σε διεθνές επίπεδο.

- Τη συχνότητα της επισκόπησης των προβλέψεων για τις ανωτέρω απαιτήσεις,

λαµβανοµένου υπόψη και της ύπαρξης πρόσφατης και συντηρητικής αποτίµησης

των εξασφαλίσεων.

- Την πολιτική των διαγραφών.

3.3.3 Ειδική αξιολόγηση διενεργείται στις διαδικασίες που χρησιµοποιεί το πιστωτικό

ίδρυµα ή ο όµιλος για την έγκριση των πιστωτικών ανοιγµάτων και τη µέτρηση του

πιστωτικού κινδύνου και ειδικότερα:

- Οι εγκριτικές διαδικασίες και ειδικότερα η εφαρµογή ορίων που συνδέονται µε την

οικονοµική κατάσταση και τα κέρδη του πιστωτικού ιδρύµατος και είναι συνεπή µε

την εγκεκριµένη στρατηγική του οµίλου και την ανοχή σε κίνδυνο που έχει

υιοθετήσει το ∆Σ.

15

- Η µεθοδολογία και τα κριτήρια µε βάση τα οποία καθορίζονται τα όρια

πιστοδότησης των πελατών.

- Οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνται για τη µέτρηση της προσδοκώµενης απόδοσης

των δανείων και η σύνδεσή τους µε την ανάλυση που διενεργείται κατά την

εξέταση των αιτηµάτων πιστοδότησης.

- Ο βαθµός ανεξαρτησίας αφενός µεταξύ των οργάνων ελέγχου από τις

ελεγχόµενες δραστηριότητες και τους λειτουργούς τους, αφετέρου της διαχείρισης

κινδύνων από δραστηριότητες ανάληψης κινδύνων και τους λειτουργούς τους

(Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, Κεφ.ΙΙ, παράγραφος 8).

- Το σύστηµα εξουσιοδοτήσεων (λήψης αποφάσεων), προκειµένου να αξιολογηθεί

η επάρκειά του σε σχέση µε την οργανωτική δοµή, το µέγεθος και την

πολυπλοκότητα των εργασιών που διενεργεί το πιστωτικό ίδρυµα.

- Τα συστήµατα µέτρησης και παρακολούθησης του πιστωτικού κινδύνου και

ειδικότερα:

• Τις διαδικασίες και την περιοδικότητα ενηµέρωσης των πιστωτικών φακέλων

και της εσωτερικής πιστωτικής διαβάθµισης του αντισυµβαλλοµένου.

• Τη δυνατότητα παρακολούθησης και µέτρησης των κινδύνων που αφορούν

έναν αντισυµβαλλόµενο ή συνδεδεµένους αντισυµβαλλόµενους. Κατά την

αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου, θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη και η

επίπτωση άλλων κινδύνων που αναλαµβάνει ο αντισυµβαλλόµενος στα

πλαίσια της παροχής της πίστωσης (2).

• Την πληρότητα του συστήµατος διαχείρισης των εξασφαλίσεων, στο πλαίσιο

της διαχείρισης του υπολειµµατικού κινδύνου µε έµφαση στην περιοδικότητα

αλλά και στις µεθόδους που χρησιµοποιούνται για την επισκόπηση και

αποτίµηση των εξασφαλίσεων. Σηµειώνεται ότι η ύπαρξη εξασφαλίσεων δεν

απαλλάσσει το πιστωτικό ίδρυµα από την υποχρέωση αξιολόγησης της

πιστοληπτικής ικανότητας του πελάτη για τη διασφάλιση της δυνατότητας

λειτουργικής αποπληρωµής των παρεχοµένων πιστοδοτήσεων.

- Οι µέθοδοι για την επισκόπηση της καταλληλότητας των στατιστικών συστηµάτων

και των εσωτερικών υποδειγµάτων (µοντέλων) που χρησιµοποιούνται κατά την

εγκριτική διαδικασία και για τη µέτρηση του πιστωτικού κινδύνου.

(2) Επί παραδείγµατι κίνδυνο επιτοκίου σε περίπτωση χορήγησης κυµαινόµενου επιτοκίου ή κίνδυνο συναλλάγµατος σε περίπτωση δανειοδότησης σε ξένο νόµισµα.

16

- Η διενέργεια ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων, σε συνδυασµό µε

την φύση των υποθέσεων που έχουν ληφθεί υπόψη. Οι ασκήσεις προσοµοίωσης

ακραίων καταστάσεων πρέπει να ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά

των δανειακών χαρτοφυλακίων του εκάστοτε πιστωτικού ιδρύµατος. Η Τράπεζα

της Ελλάδος αξιολογεί τη χρήση των αποτελεσµάτων τους, το βαθµό

ενηµέρωσης και εµπλοκής της ∆ιοίκησης για την παρακολούθηση του πιστωτικού

κινδύνου και τη λήψη των κατάλληλων µέτρων, ιδίως όταν η επίπτωση επί των

Ιδίων Κεφαλαίων υπερβαίνει το αποδεκτό όριο σηµαντικότητας κινδύνου (π.χ.

10%).

Η Τράπεζα της Ελλάδος λαµβάνει επιπρόσθετα υπόψη της τα αποτελέσµατα των

ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων που ενσωµατώνουν τον

υπολειµµατικό κίνδυνο (που προκύπτει λόγω συγκέντρωσης που συνδέεται µε τις

τεχνικές µείωσης πιστωτικού κινδύνου και λόγω τιτλοποίησης απαιτήσεων).

3.3.4 Η τυποποιηµένη προσέγγιση για τον υπολογισµό των κεφαλαιακών

απαιτήσεων έναντι πιστωτικού κινδύνου (Πυλώνας 1) αποτελεί µια λιγότερο

ευαίσθητη στον κίνδυνο µεθοδολογία, καθώς στηρίζεται σε εξωτερικές πιστοληπτικές

αξιολογήσεις, οι οποίες δεν καλύπτουν όλα τα χαρτοφυλάκια. Ένα επίσης

χαρακτηριστικό της τυποποιηµένης προσέγγισης είναι ότι δεν κάνει διάκριση µεταξύ

αναµενόµενης και µη αναµενόµενης ζηµιάς (η αναµενόµενη ζηµιά θα πρέπει να

λαµβάνεται υπόψη ως κόστος κατά τη διαδικασία χορήγησης).

Για να είναι δυνατή η σύγκριση του ύψους των κινδύνων (ανά κίνδυνο) και για να έχει

νόηµα η άθροισή τους, είναι σκόπιµο να χρησιµοποιείται ως ενιαίο µέτρο η µη

αναµενόµενη ζηµιά. Ακόµα και όταν δεν γίνεται διάκριση µεταξύ αναµενόµενης και µη

αναµενόµενης ζηµιάς, το σηµαντικότερο κριτήριο για την επιλογή της κατάλληλης

µεθόδου ποσοτικοποίησης των κινδύνων από τα πιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να είναι

η στρατηγική ανάληψης κινδύνων. Κατά συνέπεια, αποτελεί προϋπόθεση για τα

πιστωτικά ιδρύµατα που προτίθενται να αναλάβουν σύνθετους κινδύνους η χρήση

κατάλληλων συστηµάτων για την αναγνώριση, εκτίµηση και παρακολούθηση των

κινδύνων. Η έλλειψη κατάλληλων συστηµάτων οδηγεί σε αύξηση της αβεβαιότητας

και τελικά σε αύξηση των κεφαλαιακών απαιτήσεων.

3.3.5 Η Προσέγγιση Εσωτερικών ∆ιαβαθµίσεων (ΠΕ∆) προσφέρει µία αξιολόγηση

που καλύπτει σε µεγάλο βαθµό την πιο πάνω απαίτηση. Με την προσέγγιση αυτή η

αναµενόµενη ζηµιά υπολογίζεται µε βάση το σύστηµα πιστοληπτικής αξιολόγησης

του πιστωτικού ιδρύµατος. Απαραίτητη παράµετρος είναι ο υπολογισµός της

πιθανότητας αθέτησης (PD) καθώς µπορούν να χρησιµοποιηθούν οι εποπτικές

παράµετροι για τα λοιπά µεγέθη που είναι απαραίτητα για τη µέτρηση του κινδύνου

17

(αξία ανοίγµατος EAD, ποσοστιαία ζηµία σε περίπτωση αθέτησης LGD και ληκτότητα

Μ).

3.3.6 Πολλά πιστωτικά ιδρύµατα διαθέτουν ήδη κλίµακα πιστοληπτικής αξιολόγησης

του αντισυµβαλλόµενου η οποία όµως δεν είναι συνδεδεµένη µε την πιθανότητα

αθέτησης. Η διαδικασία αντιστοίχισης των πιστοληπτικών διαβαθµίσεων µε µία ειδική

πιθανότητα αθέτησης αποτελεί µία αναµενόµενη εξέλιξη.

3.3.7 Ακόµα και όταν εφαρµόζεται από τα πιστωτικά ιδρύµατα η τυποποιηµένη

προσέγγιση, εφόσον είναι δυνατός ο υπολογισµός του PD (ακόµα και σε επίπεδο

συνολικού χαρτοφυλακίου ή κατηγοριών χαρτοφυλακίων), µπορεί να χρησιµοποιηθεί

ο εποπτικός τύπος της ΠΕ∆ (Π∆/ΤΕ 2589/20.8.2007) για τον υπολογισµό της ζηµιάς.

Καθώς ο υπολογισµός αυτός είναι σχετικά απλός µπορεί να αποτελέσει τη βάση

υπολογισµού του πιστωτικού κινδύνου στα πλαίσια της ∆ΑΕΕΚ ακόµα και για

πιστωτικά ιδρύµατα που δεν χρησιµοποιούν την ΠΕ∆.

3.3.8 Οι παραλλαγές της ΠΕ∆ για τον υπολογισµό των υπολοίπων παραµέτρων

κινδύνου, ακόµα και όταν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την επίσηµη

εφαρµογή της, µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την εκτίµηση του αναγκαίου

εσωτερικού κεφαλαίου. Ιδιαίτερα χρήσιµη είναι η χρήση απλοποιηµένης

µεθοδολογίας για την εκτίµηση του LGD. Η απλή αυτή µέθοδος δανείζεται στοιχεία

από την επίσηµη διαδικασία προσδιορισµού του LGD, όπως προβλέπεται στην

εξελιγµένη προσέγγιση των εσωτερικών διαβαθµίσεων (Advanced IRB), ωστόσο δεν

χρησιµοποιεί ιστορικά στοιχεία πραγµατοποιηθεισών ζηµιών αλλά στηρίζεται στον

δείκτη Άνοιγµα/ διαθέσιµες εξασφαλίσεις (LTV) και στα ποσοστά εισπραξιµότητας

ανά τύπο εξασφάλισης. Οι εκτιµήσεις αυτές για να χρησιµοποιηθούν στη διαδικασία

της ∆ΑΕΕΚ θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές και όσο το δυνατόν ακριβείς (π.χ. τα

έσοδα από πραγµατοποιηθέντες πλειστηριασµούς αποτελούν ένα στοιχείο για την

εκτίµηση αυτή).

3.3.9 Παρά το γεγονός ότι η πιο πάνω προσέγγιση οδηγεί σε µία πληρέστερη

εκτίµηση του πιστωτικού κινδύνου, δεν λαµβάνει υπόψη την επίδραση του

οικονοµικού κύκλου. Η αδυναµία αυτή περιορίζεται µε τη διενέργεια ασκήσεων

προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων για την εκτίµηση της ζηµιάς, τα αποτελέσµατα

των οποίων αναµένεται να λαµβάνονται υπόψη στην πολιτική της κάθε τράπεζας.

3.3.10 Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι κατά τη διαδικασία της ∆ΑΕΕΚ και κατ’

ακολουθία της ∆ΕΑ, είναι δυνατόν να χρησιµοποιούνται µε απλοποιηµένο τρόπο οι

µέθοδοι που εφαρµόζονται στην επίσηµη ΠΕ∆ για τον υπολογισµό των ελαχίστων

Ιδίων Κεφαλαίων και να συµπληρώνονται µε ασκήσεις προσοµοίωσης ακραίων

καταστάσεων.

18

3.3.11 Η συνάρτηση της ΠΕ∆ για τον υπολογισµό της ζηµιάς έχει στηριχθεί στην

υπόθεση ότι τα χαρτοφυλάκια έχουν υψηλό βαθµό διαφοροποίησης. Καθώς όµως

στην πραγµατικότητα τα χαρτοφυλάκια συνήθως εµφανίζουν συγκεντρώσεις (ως

προς το ύψος του ανοίγµατος σε έναν πελάτη ή όµιλο συνδεδεµένων πελατών, ως

προς τον κλάδο δραστηριότητας, ως προς το είδος εξασφάλισης), τα πιστωτικά

ιδρύµατα, προκειµένου να µην υποεκτιµούν τον πιστωτικό κίνδυνο, θα πρέπει να

ελέγχουν και να περιορίζουν τον κίνδυνο συγκέντρωσης θέτοντας κατάλληλα όρια

εγκαίρου προειδοποίησης (early warning και back stop).

3.4. Κίνδυνος συγκέντρωσης

3.4.1 Αξιολογείται ο κίνδυνος συγκέντρωσης του πιστωτικού ιδρύµατος ο οποίος

µπορεί να δηµιουργηθεί από:

- Ανοίγµατα σε συγκεκριµένους πελάτες ή οµάδες συνδεδεµένων πελατών και/ή

- Σηµαντικά ανοίγµατα σε οµάδες αντισυµβαλλοµένων των οποίων η πιθανότητα

αθέτησης επηρεάζεται από κοινούς παράγοντες, όπως:

• µακροοικονοµικό περιβάλλον,

• γεωγραφική θέση,

• κλάδο δραστηριότητας,

• νόµισµα,

• χρησιµοποίηση τεχνικών µείωσης κινδύνου.

3.4.2 Σηµαντικός κίνδυνος συγκέντρωσης προέρχεται από τα Μεγάλα Χρηµατοδοτικά

Ανοίγµατα (ΜΧΑ) προς έναν αντισυµβαλλόµενο ή όµιλο συνδεδεµένων πελατών. Η

έννοια «συνδεδεµένοι πελάτες» νοµικά και οικονοµικά καλύπτεται από τα οριζόµενα

στην Π∆/ΤΕ 2596/20.8.2007. Στο πλαίσιο αυτό διενεργείται επισκόπηση της

συµµόρφωσης του πιστωτικού ιδρύµατος µε τα εποπτικά όρια που αφορούν τα ΜΧΑ

(20% και 25% των Ιδίων Κεφαλαίων κατά άνοιγµα και 800% των Ιδίων Κεφαλαίων

για το σύνολο καθαρών ανοιγµάτων σύµφωνα µε την Π∆/ΤΕ 2596/20.8.2007) καθώς

και η ποιότητα αυτών των ανοιγµάτων. Η Τράπεζα της Ελλάδος ενθαρρύνει τα

πιστωτικά ιδρύµατα στις εσωτερικές τους πολιτικές να περιλαµβάνουν τον ορισµό του

«µεγάλου πελάτη» ως ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων ή σε σχέση µε κάποιο άλλο

µέγεθος κινδύνου και να υιοθετούν ειδικές διαδικασίες για την έγκριση και

παρακολούθηση των ανοιγµάτων αυτών.

19

3.4.3 Ο κίνδυνος συγκέντρωσης ανά αντισυµβαλλόµενο εξετάζεται και για αριθµό

πελατών µε υπόλοιπα > 1 εκ. ευρώ για τους οποίους αξιολογείται, κατά το δυνατόν

µε βάση τα υποβαλλόµενα στοιχεία, η πιστωτική τους διαβάθµιση, η ενηµερότητά

τους και το συνολικό άνοιγµά τους στο πιστωτικό σύστηµα.

3.4.4 Η ανάλυση του κινδύνου συγκέντρωσης ανά αντισυµβαλλόµενο

συµπληρώνεται από την επισκόπηση της συγκέντρωσης των πιστοδοτήσεων ανά

κλάδο και χώρα (Π∆/ΤΕ 2520/10.2.2003). Παρά το ότι µε το ισχύον πλαίσιο δεν

καθορίζονται ανώτατα εποπτικά όρια για ανοίγµατα σε συγκεκριµένο κλάδο ή/και

χώρα, τα πιστωτικά ιδρύµατα για την πληρέστερη διαχείριση του κινδύνου

συγκέντρωσης, οφείλουν, να ενσωµατώνουν στις εσωτερικές τους πολιτικές ειδικές

διαδικασίες (εγκρίσεων, παρακολούθησης) και να καθορίζουν όρια απόλυτα (π.χ.

απόλυτο ύψος θέσης) ή/και, κατά προτίµηση, σχετικά (π.χ. σε σχέση µε το εσωτερικό

κεφάλαιο ή VAR) καθώς τα τελευταία αποτελούν βασικό εργαλείο διαχείρισης του

κινδύνου συγκέντρωσης.

3.4.5 Στην περίπτωση του κινδύνου χώρας, ο κίνδυνος δεν προέρχεται µόνον από

την πιθανότητα αθέτησης ενός αντισυµβαλλοµένου αλλά κυρίως από το ενδεχόµενο

ο αντισυµβαλλόµενος να µην µπορεί να εξυπηρετήσει το δάνειό του επειδή υπάρχει

έλλειψη του ξένου συναλλάγµατος για την αποπληρωµή κεφαλαίου και τόκων. Με την

έννοια αυτή, ο κίνδυνος µεταφοράς κεφαλαίων (transfer risk) συνδέεται µε την

αδυναµία ή την απροθυµία µιας χώρας να προµηθεύει την αγορά µε το απαραίτητο

συνάλλαγµα. Επιπρόσθετα ο κίνδυνος χώρας συνδέεται µε το πολιτικοοικονοµικό

περιβάλλον µιας χώρας, καθώς αυτό µπορεί να επηρεάσει την πιστοληπτική

ικανότητα του αντισυµβαλλόµενου αλλά και το σύνολο των χαρτοφυλακίων του

πιστωτικού ιδρύµατος στην αγορά κάθε χώρας, λόγω των παραµέτρων κινδύνου που

συνδέονται µε την πιστοληπτική διαβάθµιση της χώρας. Συνεπώς η αύξηση των

ανοιγµάτων σε µία χώρα µπορεί να δηµιουργήσει υψηλότερες ζηµιές εφόσον ο

κίνδυνος χώρας πραγµατοποιηθεί.

3.4.6 Ο κίνδυνος συγκέντρωσης που προέρχεται από τη συγκέντρωση σε έναν

κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας συνδέεται µε την εµφάνιση αυξηµένης

πιθανότητας αθέτησης αντισυµβαλλοµένων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον

κλάδο ή σε συµπληρωµατικό/ούς µε αυτόν κλάδο/ους εφόσον πραγµατοποιηθεί

κρίση στον κλάδο αυτό.

20

3.4.7 Αυξηµένος κίνδυνος συγκέντρωσης µπορεί να προκύπτει έµµεσα σε ένα

πιστωτικό ίδρυµα του οποίου τα ανοίγµατα καλύπτονται κυρίως από έναν τύπο

εξασφάλισης (π.χ. δάνεια εξασφαλισµένα µε ακίνητα για εµπορική χρήση, η

πλειοψηφία των δανείων εξασφαλίζεται µε την εγγύηση ενός εγγυητή, δάνεια που

καλύπτονται από ακίνητα που βρίσκονται σε µία συγκεκριµένη περιοχή).

3.4.8 Κατά την αξιολόγηση του κινδύνου συγκέντρωσης σε ένα πιστωτικό ίδρυµα

υπολογίζονται οι παρακάτω δείκτες:

- Herfindhal για την αξιολόγηση του κινδύνου συγκέντρωσης κατά κλάδο που

υπολογίζεται ως το άθροισµα των τετραγώνων του µεριδίου ενός κλάδου στο

δανειακό χαρτοφυλάκιο του πιστωτικού ιδρύµατος,

- συγκέντρωσης ανά κλάδο ο οποίος υπολογίζεται ως α) το ποσοστό του

µεγαλύτερου συνολικού ανοίγµατος σε έναν κλάδο στα TIER I Ίδια Κεφάλαια και

β) το ποσοστό των ανοιγµάτων κάθε κλάδου στο σύνολο των ανοιγµάτων,

- συγκέντρωσης σε µεγάλους πελάτες, ο οποίος υπολογίζεται ως το ποσοστό του

συνολικού ανοίγµατος των 20 µεγαλύτερων οµίλων/ πελατών του πιστωτικού

ιδρύµατος στα TIER I Ίδια Κεφάλαια.

3.4.9 Οι τιµές των ανωτέρω δεικτών προσδιορίζουν καταρχήν την αξιολόγηση του

κινδύνου συγκέντρωσης σε πέντε βαθµίδες κινδύνου (από χαµηλό έως υψηλό). Η

τελική όµως αξιολόγηση διαµορφώνεται λαµβανοµένων υπόψη ποιοτικών

παραγόντων που συνδέονται µε την επάρκεια και αποτελεσµατικότητα του

συστήµατος διαχείρισης του συγκεκριµένου κινδύνου κατά κλάδο ή χώρα. Ειδικότερα

λαµβάνονται υπόψη:

- η επάρκεια του πλαισίου και των µέτρων που χρησιµοποιεί το κάθε πιστωτικό

ίδρυµα για την παρακολούθηση του κινδύνου συγκέντρωσης,

- τα όρια που έχουν τεθεί και οι µέθοδοι παρακολούθησής τους,

- η διενέργεια ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων για τη µέτρηση

των επιπτώσεων στα Ίδια Κεφάλαια (βλ. παράγραφο 3.3.3 ανωτέρω) και η

χρήση των αποτελεσµάτων τους για τη διαµόρφωση συστήµατος ορίων.

3.4.10 Σε περίπτωση που το πιστωτικό ίδρυµα παρουσιάζει σηµαντικό κίνδυνο

συγκέντρωσης σε σχέση µε τα Ίδια Κεφάλαια και την κερδοφορία του ή µε την

επάρκεια του συστήµατος µέτρησης και παρακολούθησης του συγκεκριµένου

κινδύνου, η Τράπεζα της Ελλάδος ενθαρρύνει τη µείωση των ανοιγµάτων ώστε να

είναι συµβατά µε την οικονοµική ευρωστία και την επάρκεια και αποτελεσµατικότητα

των ΣΕΕ του πιστωτικού ιδρύµατος.

21

3.5. Κίνδυνος αγοράς στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών

3.5.1 Για τη µέτρηση του κινδύνου αγοράς στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών, τα

πιστωτικά ιδρύµατα µπορούν να χρησιµοποιούν τις εποπτικές µεθόδους για τον

υπολογισµό των κεφαλαιακών απαιτήσεων. Το µειονέκτηµα αυτής της µεθόδου είναι

ότι η µέτρηση δεν καλύπτει πλήρως τον ενεχόµενο κίνδυνο. Όσο µεγαλύτερες

(σηµαντικές σε σχέση µε τα Ίδια Κεφάλαια και την κερδοφορία) και πολύπλοκες είναι

οι θέσεις του πιστωτικού ιδρύµατος στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών τόσο λιγότερο η

µέτρηση µε τον ανωτέρω τρόπο αντανακλά το πραγµατικό επίπεδο του κινδύνου.

3.5.2 Για την αντιµετώπιση της αδυναµίας αυτής, η Τράπεζα της Ελλάδος αναµένει

ότι τα πιστωτικά ιδρύµατα µε σηµαντικού ύψους χαρτοφυλάκια συναλλαγών ή/και µε

θέσεις σε πολλά και διαφορετικά προϊόντα και σε παράγωγα, θα χρησιµοποιούν για

την εκτίµηση του κινδύνου αγοράς εξελιγµένες µεθόδους µέτρησης (π.χ. VAR

models), ανεξάρτητα από την αναγνώρισή τους από την Τράπεζα της Ελλάδος για

σκοπούς κεφαλαιακής επάρκειας.

3.5.3 Κατά την εποπτική αξιολόγηση η Τράπεζα της Ελλάδος αναλύει τη συνολική

έκθεση σε κίνδυνο του χαρτοφυλακίου συναλλαγών ανά κίνδυνο (επιτοκίων,

συναλλαγµατικό, τιµών µετοχών, αντισυµβαλλοµένου και διακανονισµού). Η ανάλυση

αυτή καλύπτει:

- την εφαρµογή της στρατηγικής και των πολιτικών ανά κίνδυνο που

περιλαµβάνονται στη συνολική στρατηγική του πιστωτικού ιδρύµατος καθώς και

την εµπλοκή της ∆ιοίκησης στη διαµόρφωσή τους και στην παρακολούθηση των

δραστηριοτήτων που συνδέονται µε τον κίνδυνο αγοράς,

- τη φύση και την πολυπλοκότητα των συναλλαγών, τη σχετική βαρύτητα των

συναλλαγών αυτών στο σύνολο των δραστηριοτήτων του πιστωτικού ιδρύµατος,

τη µεταβλητότητα του µεγέθους των συναλλαγών, την κερδοφορία τους σε

σχέση µε τη συνολική κερδοφορία του πιστωτικού ιδρύµατος και του τραπεζικού

συστήµατος στο σύνολό του,

- τα αποτελέσµατα των ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων που

διενεργούνται από το πιστωτικό ίδρυµα για την µέτρηση των επιπτώσεων από

ακραίες µεταβολές των παραµέτρων που επηρεάζουν τους κινδύνους του

χαρτοφυλακίου συναλλαγών,

- την πληρότητα και την καταλληλότητα των µέσων (συστήµατα και ανθρώπινο

δυναµικό) που χρησιµοποιεί το πιστωτικό ίδρυµα για την υποστήριξη των

συναλλαγών και τη συνεχή παρακολούθησή τους,

22

- την οργάνωση του συστήµατος παρακολούθησης των κινδύνων αγοράς και

συγκεκριµένα:

• το βαθµό ανεξαρτησίας µεταξύ των µονάδων που εµπλέκονται στη διενέργεια

και στην παρακολούθηση των συναλλαγών,

• την ύπαρξη ανεξάρτητης λειτουργίας για τον περιοδικό έλεγχο των

δραστηριοτήτων αυτών,

• το βαθµό ενηµέρωσης και εµπλοκής της ∆ιοίκησης.

- τον έλεγχο των δραστηριοτήτων µέσω:

• της τήρησης των εγκεκριµένων ορίων,

• της µέτρησης, της λογιστικοποίησης και της συµφωνίας των ανοιγµάτων και

των αποτελεσµάτων (όπως αποτυπώνονται στις λογιστικές καταστάσεις και

στις αναφορές προς τη ∆ιοίκηση),

• των ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων που βασίζονται σε

αξιόπιστες και συνεπείς υποθέσεις και των οποίων τα αποτελέσµατα

αξιοποιούνται για τη λήψη αποφάσεων.

3.5.4 Στην περίπτωση που το πιστωτικό ίδρυµα έχει λάβει έγκριση από τη Τράπεζα

της Ελλάδος για τη χρησιµοποίηση εσωτερικού υποδείγµατος για τον υπολογισµό

των κεφαλαιακών απαιτήσεων του κινδύνου αγοράς, η ποσοτική ανάλυση στηρίζεται

στα αποτελέσµατα του δοκιµαστικού εκ των υστέρων ελέγχου (back testing) και των

ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων (stress testing).

3.6. Κίνδυνος επιτοκίου στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο

3.6.1 Σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στο Ν.3601/2007, την Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007

και την Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 τα πιστωτικά ιδρύµατα οφείλουν να έχουν κατάλληλα

συστήµατα για τη διαχείριση όλων των κινδύνων που εµπεριέχονται στις θέσεις όλων

των συναλλαγών και την αξιολόγηση της επίδρασής των εν λόγω κινδύνων στα Ίδια

Κεφάλαια και την κερδοφορία τους. Ειδικότερα στο πλαίσιο της εποπτικής

αξιολόγησης διενεργείται επισκόπηση των χρησιµοποιουµένων από το πιστωτικό

ίδρυµα µεθόδων µέτρησης του κινδύνου επιτοκίου που σχετίζονται µε τον κίνδυνο

επανατιµολόγησης (repricing risk), τον κίνδυνο καµπυλών απόδοσης (yield curve

risk), τον κίνδυνο βάσης (basis risk) και τον κίνδυνο προαίρεσης (οptionality).

23

3.6.2 Η Τράπεζα της Ελλάδος αναµένει ότι τα πιστωτικά ιδρύµατα, για τη µέτρηση

της ευαισθησίας τους στον κίνδυνο επιτοκίου, διενεργούν ασκήσεις προσοµοίωσης

ακραίων καταστάσεων. Για την αξιολόγηση των εν λόγω ασκήσεων αναλύονται τα

ακόλουθα:

- Το εύρος των σεναρίων που χρησιµοποιούνται ώστε να εξασφαλίζεται ότι

καλύπτουν όλες τις δραστηριότητες/συναλλαγές και όλες τις σηµαντικές

υπηρεσιακές µονάδες του πιστωτικού ιδρύµατος.

- Οι υποθέσεις που λαµβάνονται υπόψη ώστε να διασφαλιστεί ότι

ανταποκρίνονται στο είδος και την πολυπλοκότητα των

δραστηριοτήτων/συναλλαγών του πιστωτικού ιδρύµατος. Οι υποθέσεις θα

πρέπει να περιλαµβάνουν τις απότοµες και σηµαντικές µετατοπίσεις της

καµπύλης των επιτοκίων ή/και την αλλαγή της δοµής των επιτοκίων ή/και την

αλλαγή συσχέτισης µεταξύ άλλων βασικών επιτοκίων ή/και την αλλαγή της

κλίσης της καµπύλης των επιτοκίων.

- Τα αποτελέσµατα των ασκήσεων αυτών ώστε να εκτιµάται η επίδραση ακραίων

καταστάσεων στα Ίδια Κεφάλαια και την κερδοφορία και η χρήση των εν λόγω

αποτελεσµάτων για τον καθορισµό της πολιτικής του πιστωτικού ιδρύµατος.

Η µέτρηση της επίπτωσης στα Ίδια Κεφάλαια του πιστωτικού ιδρύµατος της

µεταβολής των επιτοκίων κατά 200 µονάδες βάσης µπορεί να αποτελέσει µία

προσέγγιση για τα πιστωτικά ιδρύµατα που δεν διαθέτουν περισσότερο

εξειδικευµένες µεθόδους. Ωστόσο καθώς η µέτρηση αυτή αφορά µόνο την

παράλληλη µετατόπιση της καµπύλης επιτοκίων και όχι την αναστροφή της κλίσης

της, συνήθως υπερεκτιµά την επίπτωση σε ανοίγµατα που συνδέονται µε γραµµική

σχέση µε τα επιτόκια (π.χ. οµόλογα και έντοκα δηµοσίου). Η προσέγγιση αυτή

βελτιώνεται εφόσον υπάρχει η δυνατότητα να εκτιµηθεί µε πόση πιθανότητα το

σενάριο αυτό θα πραγµατοποιηθεί.

3.7. Κίνδυνος ρευστότητας

3.7.1 Η δυνατότητα ενός πιστωτικού ιδρύµατος να καλύψει τις άµεσες υποχρεώσεις

του συνδέεται µε τον κίνδυνο ρευστότητας. Ο κίνδυνος ρευστότητας διακρίνεται στον:

- κίνδυνο άµεσης ρευστότητας,

- δοµικό κίνδυνο ρευστότητας, που συνδέεται µε την µεταβολή του κόστους

χρηµατοδότησης λόγω υποβάθµισης του πιστωτικού ιδρύµατος και

- κίνδυνο ρευστότητας αγοράς.

24

3.7.2 Η Τράπεζα της Ελλάδος αναγνωρίζει ότι το ισχύον σύστηµα παρακολούθησης

της ρευστότητας µε ποσοτικά κριτήρια δεν αντιµετωπίζει επαρκώς τον κίνδυνο και

απαιτεί προσαρµογές στο πλαίσιο των διεθνών πρωτοβουλιών που έχουν

αναπτυχθεί για το λόγο αυτό. Η Τράπεζα της Ελλάδος αξιολογεί τα ποιοτικά κριτήρια

της διαχείρισης του κινδύνου ρευστότητας σύµφωνα µε τις αρχές που προβλέπονται

στις Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006, στο Παράρτηµα της Π∆/ΤΕ 2560/1.4.2005 και στο κείµενο

“Sound Practices for Managing Liquidity in Banking Organisations” της Επιτροπής

της Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία της Τράπεζας ∆ιεθνών ∆ιακανονισµών

(BIS).

Στο πλαίσιο αυτό αξιολογούνται σε επίπεδο τράπεζας και οµίλου:

1) Η καταγεγραµµένη στρατηγική, πολιτική και διαδικασίες διαχείρισης της

ρευστότητας.

2) Η οργανωτική δοµή και το πλαίσιο αναφορών για τη διαχείριση της ρευστότητας

(συµπεριλαµβανοµένου του βαθµού διαφοροποίησης στις πηγές

χρηµατοδότησης).

3) Οι µέθοδοι µέτρησης και παρακολούθησης του κινδύνου ρευστότητας και

ειδικότερα:

- η παρακολούθηση της µεταβλητότητας των καταθέσεων και ιδίως των

µεγάλων καταθετών (καταθέσεις που υπερβαίνουν το 10% των Ιδίων

Κεφαλαίων του πιστωτικού ιδρύµατος),

- η σχέση των καταθέσεων προς το σύνολο του ενεργητικού-παθητικού και

δανείων,

- η µέτρηση και παρακολούθηση του κόστους κάλυψης των ανοιχτών

θέσεων (repricing gap),

- η διασπορά των πηγών χρηµατοδότησης κατά αντισυµβαλλόµενο και

οικονοµικό κέντρο,

- η εξέλιξη των δεικτών άµεσης ρευστότητας και ασυµφωνίας ληκτότητας

των στοιχείων ενεργητικού – παθητικού και η συνεκτίµηση αυτών για τη

διαµόρφωση συνολικής εικόνας,

- το ποσοστό των τιτλοποιηθέντων δανείων ανά χαρτοφυλάκιο.

25

4) Η καταλληλότητα και η επάρκεια των µεθόδων µέτρησης και διαχείρισης του

κινδύνου ρευστότητας, των υποστηρικτικών συστηµάτων πληροφορικής καθώς

και η επάρκεια των συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου.

5) Η ορθότητα των διαδικασιών κατάταξης των στοιχείων σε χρονικές ζώνες καθώς

και οι υποθέσεις επί των οποίων βασίζεται η κατάταξη.

6) Τα εφαρµοζόµενα σενάρια ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων για

την ανάλυση της ρευστότητας σε επίπεδο πιστωτικών ιδρυµάτων µε βάση τα

ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και σε σχέση µε τις µεταβολές των

χαρακτηριστικών και συνθηκών των αγορών.

7) Οι εφαρµοζόµενες µεθοδολογίες για την ανάλυση της ρευστότητας µε βάση τα

προϋπολογιζόµενα µεγέθη ενεργητικού και παθητικού.

8) Η διατήρηση επαρκών στοιχείων, που είναι αποδεκτά για αναχρηµατοδότηση

από το Ευρωσύστηµα για κάλυψη τρεχουσών αναγκών ρευστότητας,

συνεκτιµώντας το ενδεχόµενο προσαρµογής της πολιτικής του πιστωτικού

ιδρύµατος, για λόγους ηθικού κινδύνου (moral hazard), υπερβολικής

συγκέντρωσης κλπ. Το πιστωτικό ίδρυµα δεν θα πρέπει να βασίζεται κυρίως σε

αυτήν την πηγή χρηµατοδότησης, καθώς, πέρα από την αλλαγή της διάθρωσης

του ισολογισµού, οι όροι και το επίπεδο παροχής ρευστότητας από το

Ευρωσύστηµα µπορεί να υπόκεινται σε προσαρµογές ανάλογα µε τις συνθήκες.

Εποµένως, το πιστωτικό ίδρυµα οφείλει να διαθέτει ρεαλιστική πολιτική για τη

χρήση της εν λόγω πηγής, παράλληλα δε, θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη

την πιθανή επίπτωση στην φήµη του, από έκτακτες και µη προγραµµατισµένες

κινήσεις για άντληση ρευστότητας.

9) Το σχέδιο αντιµετώπισης έκτακτων προβληµάτων ρευστότητας λαµβάνοντας

παράλληλα υπόψη την ύπαρξη εύλογου ύψους δεσµευτικών γραµµών

ρευστότητας από άλλα πιστωτικά ιδρύµατα.

3.7.3 Στην περίπτωση που ένα πιστωτικό ίδρυµα αντλεί ρευστότητα σε µεγάλο

βαθµό από τη χρηµαταγορά και την κεφαλαιαγορά, φέρει υψηλό δοµικό κίνδυνο

ρευστότητας ή συστηµικού χαρακτήρα κίνδυνο από συσχετίσεις διαφορετικών

µορφών κινδύνου. Αυτό συµβαίνει διότι διάφοροι παράγοντες, όπως τυχόν

υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης του πιστωτικού ιδρύµατος, η κατανοµή

των κεφαλαίων στις εταιρείες του οµίλου καθώς και η µείωση ρευστότητας σε

συγκεκριµένα τµήµατα ή στο σύνολο της αγοράς, έχουν επίπτωση στο κόστος

χρηµατοδότησής του και κατά συνέπεια στο εσωτερικό κεφάλαιο που θα πρέπει να

κατανείµει για τον κίνδυνο αυτό. Για την ποσοτικοποίηση της επίπτωσης, λαµβάνεται

26

υπόψη και η πιθανότητα για την υποβάθµισή του σε συνδυασµό µε τη διεύρυνση των

περιθωρίων επιτοκίου που ισχύουν ανά κατηγορία πιστοληπτικής διαβάθµισης για

όλες τις πηγές κεφαλαίων.

3.8. Λειτουργικός κίνδυνος

3.8.1 Ο λειτουργικός κίνδυνος και η επάρκεια διαχείρισής του αποτελεί επίσης µέρος

της εποπτικής αξιολόγησης.

Η ανάλυση καλύπτει:

- την αξιολόγηση των συστηµάτων που περιλαµβάνουν την αναγνώριση και την

αναλυτική περιγραφή των σηµαντικών γεγονότων λειτουργικού κινδύνου καθώς

και την καταγραφή των ζηµιών που έχουν πραγµατοποιηθεί (βάση δεδοµένων)

σε επίπεδο οµίλου, πιστωτικού ιδρύµατος και επιχειρηµατικής δραστηριότητας

(business lines),

- την οργάνωση του συστήµατος παρακολούθησης λειτουργικού κινδύνου, την

ύπαρξη εξειδικευµένων στελεχών για το σκοπό αυτό καθώς και την πληρότητα

των αναφορών των ζηµιών που σχετίζονται µε το λειτουργικό κίνδυνο,

- το εύρος εφαρµογής των συστηµάτων µέτρησης, παρακολούθησης και ελέγχου

(διαρκής ή περιοδικός) για τη διακρίβωση ότι καλύπτουν όλες τις δραστηριότητες

και τις µονάδες και λαµβάνονται τα αναγκαία διορθωτικά µέτρα.

3.8.2 Καθώς η δηµιουργία και η εφαρµογή ενός συστήµατος µέτρησης του

λειτουργικού κινδύνου είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και απαιτητική όσον αφορά την

επάρκεια των στοιχείων σε αυτό το στάδιο, η ∆ΕΑ δίνει έµφαση στην ενσωµάτωση

σηµείων ελέγχου στις εσωτερικές διαδικασίες που καλύπτουν την αντιµετώπιση του

λειτουργικού κινδύνου. Σηµαντικό τµήµα της ∆ΕΑ για το λειτουργικό κίνδυνο

αποτελεί η αξιολόγηση της ασφαλούς και αποτελεσµατικής λειτουργίας των

πληροφοριακών συστηµάτων σύµφωνα µε τις αρχές και τα κριτήρια που έχουν τεθεί

στην Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 (Παράρτηµα 2).

3.9. Κίνδυνος συµµόρφωσης

3.9.1 Ως κίνδυνος συµµόρφωσης νοείται ο κίνδυνος νοµικών ή εποπτικών

κυρώσεων, οικονοµικής ζηµιάς ή επιπτώσεων στην φήµη του πιστωτικού ιδρύµατος

ως αποτέλεσµα της έλλειψης συµµόρφωσής του µε τους νόµους, τους κανονισµούς

ή/και τους κώδικες δεοντολογίας. Οι ζηµίες από επιβολή ποινών από τις αρµόδιες

αρχές λόγω µη συµµόρφωσης στο νοµοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο

27

περιλαµβάνονται στο λειτουργικό κίνδυνο. Οι ζηµιές όµως από τυχόν µη ουσιαστική συµµόρφωση στο πλαίσιο επεκτείνονται, πέραν των χρηµατικών κυρώσεων, στις

επιπτώσεις στη φήµη του πιστωτικού ιδρύµατος µε σοβαρές συνέπειες στην

κερδοφορία του, την αξία της µετοχής κλπ.

3.9.2. Για την αξιολόγηση του κινδύνου συµµόρφωσης του πιστωτικού ιδρύµατος,

ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις διαδικασίες που εφαρµόζει η µονάδα κανονιστικής

συµµόρφωσης και ειδικότερα:

- στην επάρκεια και αποτελεσµατικότητα των µέτρων για την πρόληψη

νοµιµοποίησης εσόδων από εγκληµατικές δραστηριότητες, τη χρηµατοδότηση

της τροµοκρατίας καθώς και γενικότερα µέτρα για την αντιµετώπιση του

οικονοµικού εγκλήµατος,

- στην αποτελεσµατικότητα της διαχείρισης των σχέσεων µε τους πελάτες

(ενηµέρωση πελατών, καταγγελίες κ.λ.π.),

- στην ενηµέρωση των πελατών για την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών και την

επάρκεια της εκπαίδευσης των αρµόδιων στελεχών,

- στην εκτίµηση ενδεχόµενης ζηµιάς από την εφαρµογή ποινικών ρητρών και

δικαστικών αποφάσεων,

- στον αποτελεσµατικό έλεγχο των ανατεθέντων σε τρίτους υπηρεσιών

(outsourcing).

3.10. Οργάνωση του πιστωτικού ιδρύµατος, συµπεριλαµβανοµένης της εσωτερικής διακυβέρνησης και των ΣΕΕ

3.10.1 Ένα βασικό στοιχείο αξιολόγησης είναι η οργάνωση του πιστωτικού

ιδρύµατος συµπεριλαµβανόµενης της εσωτερικής διακυβέρνησης και των ΣΕΕ που

εφαρµόζονται. Η αξιολόγηση αυτή βασίζεται στις απαιτήσεις που έχουν τεθεί µε την

Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006.

3.10.2 Στο πλαίσιο της αξιολόγησης αυτής εξετάζονται ιδιαίτερα και λαµβάνονται

υπόψη:

- η ανεξαρτησία των Μονάδων Εσωτερικής Επιθεώρησης, ∆ιαχείρισης Κινδύνων

και Συµµόρφωσης,

- η συµµετοχή των Μονάδων αυτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ιδίως

της Μονάδας ∆ιαχείρισης Κινδύνων σε περιπτώσεις όπου οι αποφάσεις αυτές

28

ενδέχεται (αναµένεται) να επηρεάσουν το προφίλ κινδύνου του πιστωτικού

ιδρύµατος,

- η αποτελεσµατικότητα της οργάνωσης όσον αφορά το διαχωρισµό των

αρµοδιοτήτων ώστε να αποφεύγεται η σύγκρουση συµφερόντων/αρµοδιοτήτων,

- η πληρότητα και τεκµηρίωση των εσωτερικών πολιτικών και διαδικασιών,

- η επάρκεια, καταλληλότητα και αποτελεσµατικότητα του συστήµατος διοικητικής

πληροφόρησης ώστε τα στοιχεία που χρησιµοποιούνται για τη διαχείριση

κινδύνων και τη λήψη αποφάσεων να είναι κοινά ή, εφόσον υπάρχουν διαφορές,

να είναι επαρκώς τεκµηριωµένες,

- η ισορροπία στην πολιτική αµοιβών, αφενός ως κίνητρο για την προσέλκυση,

διατήρηση και αποδοτικότητα του προσωπικού, αφετέρου για τη διασφάλιση της

απαιτούµενης συντηρητικότητας στη διαχείριση κινδύνων, σύµφωνα µε τις

γενικές αρχές της Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006.

3.11. Επίπεδο και κατανοµή του εσωτερικού κεφαλαίου από τα πιστωτικά ιδρύµατα

3.11.1 Τα συστήµατα και οι διαδικασίες που χρησιµοποιεί το πιστωτικό ίδρυµα για

τον υπολογισµό του εσωτερικού κεφαλαίου αποτελούν ένα επιπλέον κριτήριο για τη

συνολική αξιολόγηση του πιστωτικού ιδρύµατος από τη Τράπεζα της Ελλάδος και

συνεπώς περιλαµβάνονται στα θέµατα διαλόγου µεταξύ της εποπτικής αρχής και του

πιστωτικού ιδρύµατος.

3.11.2 Κάθε πιστωτικό ίδρυµα πρέπει να έχει σε ισχύ διαδικασία αξιολόγησης της

επάρκειας του εσωτερικού κεφαλαίου του σύµφωνα µε το προφίλ κινδύνων που

αναλαµβάνει. Ο σχεδιασµός της πρέπει να είναι λεπτοµερής, η πολιτική κεφαλαιακής

διάρθρωσης να είναι τεκµηριωµένη εγγράφως και τα διοικητικά όργανα να έχουν την

πλήρη ευθύνη της. Η ∆ΑΕΕΚ πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα της

διοικητικής λειτουργίας και της πολιτικής λήψης αποφάσεων του πιστωτικού

ιδρύµατος, ενώ πρέπει να λαµβάνει υπόψη όλους τους αναλαµβανόµενους

κινδύνους αναλυτικά και δυναµικά (forward looking). Για την αξιοπιστία της θα πρέπει

να βασίζεται σε επαρκείς µετρήσεις και αξιολογήσεις και θα πρέπει να παράγει ένα

εύλογο αποτέλεσµα.

Η διαχείριση του στρατηγικού κινδύνου, που συνδέεται µε την επίπτωση λήψης ή

υλοποίησης τυχόν λανθασµένων επιχειρηµατικών αποφάσεων στα κεφάλαια ή στην

κερδοφορία του πιστωτικού ιδρύµατος, εντάσσεται στη ∆ΑΕΕΚ. Ο στρατηγικός

29

κίνδυνος απορρέει από τους επιχειρηµατικούς στόχους που έχει θέσει η ∆ιοίκηση,

την πολιτική που ακολουθείται για την επίτευξή τους καθώς και τα µέσα που

χρησιµοποιούνται για το σκοπό αυτό.

3.11.3 Η Τράπεζα της Ελλάδος πιστοποιεί ότι οι διαδικασίες του πιστωτικού

ιδρύµατος για τη ∆ΑΕΕΚ και ο τρόπος εφαρµογής της είναι συνεπείς µε τα

προβλεπόµενα στην Π∆/ΤΕ 2595/20.8.2007 λαµβανοµένων υπόψη και των

Κατευθυντήριων Γραµµών της CEBS.

Ειδικότερα, στη ∆ΑΕΕΚ θα πρέπει να περιλαµβάνονται οι ακόλουθοι κίνδυνοι:

- κίνδυνοι του Πυλώνα 1 (πιστωτικός, αγοράς και λειτουργικός),

- κίνδυνοι που δεν καλύπτονται ή καλύπτονται ανεπαρκώς στον Πυλώνα 1 (όπως

ο υπολειµµατικός κίνδυνος από τη χρήση τεχνικών µείωσης κινδύνων, ο κίνδυνος

συγκέντρωσης, ο κίνδυνος επιτοκίων στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο και ιδίως ο

κίνδυνος ρευστότητας),

- λοιποί κίνδυνοι (στρατηγικός, φήµης, κεφαλαίων και κερδοφορίας) καθώς και

εξωγενείς κίνδυνοι που συνδέονται µε το οικονοµικό περιβάλλον.

3.11.4 Ο υπολογισµός του εσωτερικού κεφαλαίου από τα πιστωτικά ιδρύµατα θα

πρέπει να στηρίζεται στις εκτιµήσεις της µη αναµενόµενης ζηµιάς ανά είδος κινδύνου.

Η µη αναµενόµενη ζηµιά ανά είδος κινδύνου υπολογίζεται ως η διαφορά µεταξύ της

εκτιµώµενης ζηµιάς και της αναµενόµενης ζηµιάς. Η ποσοτικοποίηση της µη

αναµενόµενης ζηµιάς προκύπτει από την τυπική απόκλιση (standard deviation) της

καµπύλης της εκτιµώµενης ζηµιάς. Σε επίπεδο χαρτοφυλακίων είναι αναµενόµενο

(λόγω ύπαρξης συσχετίσεων) το ύψος της µη αναµενόµενης ζηµιάς να είναι

µικρότερο από το άθροισµα των µη αναµενόµενων ζηµιών κάθε θέσης. Συνεπώς η

συνεισφορά κινδύνου της κάθε θέσης στο συνολικό κίνδυνο του χαρτοφυλακίου είναι

µικρότερη από τη µη αναµενόµενη ζηµιά της θέσης αυτής.

3.11.5 Η συνεισφορά κινδύνου κάθε θέσης έχει θετική σχέση µε τη µη αναµενόµενη

ζηµιά και µε το ύψος της θέσης. Επίσης, όσο µικρότερη είναι η συσχέτιση της θέσης

αυτής µε το χαρτοφυλάκιο, τόσο µικρότερη είναι και η συνεισφορά της σε κίνδυνο

(ενδεικτικά αναφέρεται ότι συνήθως ο συντελεστής συσχέτισης είναι θετικός και

κυµαίνεται σε ένα τυπικό χαρτοφυλάκιο από 0,005-0,03). Πέραν των συσχετίσεων

µεταξύ θέσεων που µπορούν να υπολογιστούν εντός του κάθε κινδύνου, συσχετίσεις

είναι δυνατόν να υπολογίζονται και µεταξύ των διαφόρων κινδύνων. Το αποτέλεσµα

ισχυρών διαφοροποιήσεων εντός κάθε κινδύνου αλλά και µεταξύ των κινδύνων

επιδρά στον υπολογισµό του συνολικού κινδύνου. Σε χαρτοφυλάκια µε υψηλή

διαφοροποίηση η µείωση του εσωτερικού κεφαλαίου (intra and inter risks

30

diversification effect) είναι σηµαντική. Ωστόσο η Τράπεζα της Ελλάδος, στην

παρούσα φάση και µέχρι τα πιστωτικά ιδρύµατα να αποκτήσουν µεγαλύτερη

εµπειρία στον υπολογισµό του εσωτερικού τους κεφαλαίου και να προχωρήσουν σε

αξιόπιστα υποδείγµατα υπολογισµού οικονοµικού κεφαλαίου, δεν αποδέχεται την

επίδραση της διαφοροποίησης στο συνολικό άθροισµα. Κατά συνέπεια δεν µπορεί το

εσωτερικό κεφάλαιο να είναι µικρότερο από τις κεφαλαιακές απαιτήσεις που

υπολογίζονται στα πλαίσια του Πυλώνα 1. Επισηµαίνεται ότι, σε κάθε περίπτωση, τα

πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να τηρούν το µέγιστο ποσό Ιδίων Κεφαλαίων µεταξύ

του Πυλώνα 1 και των εκτιµήσεων εσωτερικού κεφαλαίου.

3.11.6 Τα πιστωτικά ιδρύµατα προκειµένου, στα πλαίσια της στρατηγικής τους, να

µετρήσουν την αποδοτικότητά τους και να διαχειριστούν αποτελεσµατικότερα τους

κινδύνους που αναλαµβάνουν κατά δραστηριότητα/µονάδα, ενδείκνυται να

υπολογίζουν τους δείκτες απόδοσης µε βάση τον αναλαµβανόµενο κίνδυνο (Risk

Adjusted Performance Measures) αντί των δεικτών ROE και ROA. Οι δείκτες αυτοί

θα χρησιµοποιούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος για συγκριτικές αναλύσεις

µεταξύ πιστωτικών ιδρυµάτων παροµοίου µεγέθους και επιχειρησιακών

δραστηριοτήτων.

3.11.7 Για την εκτίµηση του εσωτερικού κεφαλαίου, τα πιστωτικά ιδρύµατα δύνανται

να χρησιµοποιούν και απλοποιηµένες µεθοδολογίες για όλους τους κινδύνους, όπως

αυτή που προαναφέρθηκε στην παράγραφο 3.2 για τον πιστωτικό κίνδυνο.

3.11.8 Η ∆ΑΕΕΚ διενεργείται σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στην Π∆/ΤΕ

2577/9.3.2006 (Παράρτηµα 5) και ποικίλλει σύµφωνα µε την αρχή της

αναλογικότητας. Κατά συνέπεια, ο υπολογισµός του εσωτερικού κεφαλαίου, µπορεί

να έχει ως αφετηρία τις εποπτικές κεφαλαιακές απαιτήσεις του Πυλώνα 1 και να

συµπληρώνεται από ανάλυση των κινδύνων που δεν περιλαµβάνονται στον Πυλώνα

1. Η Τράπεζα της Ελλάδος αναµένει ότι τα πιστωτικά ιδρύµατα ανάλογα µε τη φύση,

την πολυπλοκότητα και το µέγεθος των δραστηριοτήτων τους, καθώς και τη φύση και

το επίπεδο των κινδύνων που αναλαµβάνουν, θα αναπτύξουν πιο εξελιγµένες

µεθόδους για τον υπολογισµό του εσωτερικού τους κεφαλαίου.

3.11.9 Στα πλαίσια της ∆ΑΕΕΚ, τα πιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να είναι σε θέση

να αξιολογούν και να αποφασίζουν για όλους τους σηµαντικούς κινδύνους, για τη

µεθοδολογία της εκτίµησής τους και την έκταση της ανάλυσής τους. Για τα

παραπάνω, αναµένεται ότι θα έχουν καταγεγραµµένες διαδικασίες ενώ κάθε

απόφαση στο πλαίσιο αυτής της αξιολόγησης θα πρέπει να τεκµηριώνεται επαρκώς.

Ενδεικτικά, παρατίθεται πίνακας που µπορεί να χρησιµοποιηθεί από πιστωτικό

ίδρυµα για την καταγραφή του προφίλ κινδύνου του. Ο πίνακας περιλαµβάνει τη

31

σηµαντικότητα κάθε κινδύνου όπως εκτιµάται από το πιστωτικό ίδρυµα και ανάλογα

µε αυτήν την µεθοδολογία που χρησιµοποιεί για την εκτίµηση και διαχείρισή του.

Για το παράδειγµα χρησιµοποιήθηκε ένα πιστωτικό ίδρυµα (µεσαίου µεγέθους) το

οποίο δραστηριοποιείται στην επιχειρηµατική και λιανική τραπεζική σε όλη την

επικράτεια, χωρίς διεθνή παρουσία, δεν παρουσιάζει ΜΧΑ, έχει σηµαντικού ύψους

χαρτοφυλάκιο συναλλαγών, οι πηγές χρηµατοδότησής του είναι διαφοροποιηµένες

καθώς αντλεί ρευστότητα από καταθέσεις πελατών και τη διατραπεζική αγορά, δεν

έχει προβεί σε τιτλοποίηση απαιτήσεων, η κερδοφορία του είναι κοντά στο µέσο όρο

του τραπεζικού συστήµατος, ο ∆ΚΕ είναι σταθερά υψηλότερος από το ελάχιστο

εποπτικό όριο και εφαρµόζει σχετικά αποτελεσµατικό ΣΕΕ καθώς υπάρχει ανάγκη

για ορισµένες βελτιώσεις.

Όπως φαίνεται στον πίνακα, το πιστωτικό ίδρυµα δεν έχει προβεί σε τιτλοποίηση

απαιτήσεων και γι’ αυτό θεωρεί ότι ο συγκεκριµένος κίνδυνος είναι ασήµαντος.

Επίσης, από τη συνεχή και εντατική παρακολούθηση των ορίων που έχει θέσει για

τον κίνδυνο συγκέντρωσης και την ανάλυση των ανοιγµάτων του κατά κλάδο, έχει

προκύψει ότι το χαρτοφυλάκιό του είναι καλά διαφοροποιηµένο και γι αυτό εκτιµά ότι

φέρει χαµηλό κίνδυνο συγκέντρωσης. Λόγω του σηµαντικού ύψους χαρτοφυλακίου

συναλλαγών, έχει υψηλό κίνδυνο αγοράς και γι’ αυτό χρησιµοποιεί εξελιγµένη

µεθοδολογία εκτίµησής του. Καθώς δραστηριοποιείται στην παροχή επενδυτικών

συµβουλών και έχουν προκύψει στο παρελθόν θέµατα που σχετίζονται µε τη σωστή

και από εξειδικευµένα στελέχη ενηµέρωση των πελατών του, ο κίνδυνος φήµης

θεωρείται µεσαίος. Ο τρόπος αυτός ανάλυσης χρησιµοποιείται για όλες τις

κατηγορίες κινδύνων.

32

ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝ∆ΥΝΩΝ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ Ι∆ΡΥΜΑΤΟΣ

Κατηγορία Κινδύνου Υποκατηγορία κίνδυνου Σηµαντικότητα κινδύνου για το πιστωτικό ίδρυµα

Μεθοδολογία εκτίµησης/διαχείρισης του κινδύνου

Κίνδυνος αθέτησης της

υποχρέωσης

Υψηλός Προσέγγιση Εσωτερικών ∆ιαβαθµίσεων

Τιτλοποίηση Ασήµαντος καθώς

δεν εφαρµόζονται

προγράµµατα

τιτλοποίησης

∆εν υπάρχει

Κίνδυνος Συγκέντρωσης

(χώρας, κλάδων,

κατηγορία/ειδικά

χαρακτηριστικά

εξασφαλίσεων, ΜΧΑ, 20

µεγάλοι πελάτες)

Χαµηλός

Το χαρτοφυλάκιο είναι

καλά

διαφοροποιηµένο,

έχουν τεθεί αυστηρά

όρια

Συνεχής και εντατική παρακολούθηση των

ορίων που έχουν τεθεί

Πιστωτικός Κίνδυνος

Υπολειµµατικός κίνδυνος

µετά την εφαρµογή τεχνικών

µείωσης κινδύνου

Μεσαίος Ποιοτική αντιµετώπιση µέσω του συστήµατος

εσωτερικού ελέγχου που περιλαµβάνει την

πλήρη διαχείριση και παρακολούθησή του

(τακτική αποτίµηση των εξασφαλίσεων,

έλεγχος της πληρότητας νοµικής τεκµηρίωσης

κ.λ.π)

Κίνδυνος Αγοράς Ανά προϊόν (θέσεις σε

οµόλογα, µετοχές,

παράγωγα, κ.λ.π)

Υψηλός Μοντέλο VAR

Κίνδυνος επιτοκίου στο

τραπεζικό χαρτοφυλάκιο

Μεσαίος Εσωτερική µεθοδολογία και stress testing

Λειτουργικός κίνδυνος Μεσαίος Μέθοδος Βασικού ∆είκτη

Κίνδυνος ρευστότητας Μεσαίος Με βάση τους εποπτικούς κανόνες & ποιοτικά

κριτήρια

Στρατηγικός κίνδυνος Μεσαίος Εφαρµογή περιθωρίων κεφαλαίου

Κίνδυνος Φήµης Μεσαίος Εφαρµογή περιθωρίων κεφαλαίου

Κίνδυνος Κεφαλαίων Μεσαίος Εφαρµογή περιθωρίων κεφαλαίου

Άλλοι κίνδυνοι

Κίνδυνος κερδοφορίας Μεσαίος Εφαρµογή περιθωρίων κεφαλαίου

3.11.10 Η ∆ΑΕΕΚ συµπληρώνεται από τη διενέργεια ασκήσεων προσοµοίωσης

ακραίων καταστάσεων ώστε να εκτιµώνται οι επιδράσεις των αλλαγών του

µακροοικονοµικού περιβάλλοντος στους κινδύνους και στο εσωτερικό κεφάλαιο του

πιστωτικού ιδρύµατος, όπως προβλέπεται στις Κατευθυντήριες Γραµµές “Technical

33

aspects of stress testing under the supervisory review process” της CEBS.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων:

• Οι αναλύσεις ευαισθησίας, που στηρίζονται στην µεταβολή µίας παραµέτρου

κάθε φορά (single factor tests) και

• Οι ασκήσεις προσοµοίωσης, οι οποίες απαιτούν περισσότερο πολύπλοκες

διεργασίες και στηρίζονται στο συνδυασµό µεταβολών δύο ή περισσοτέρων

παραµέτρων (scenario tests).

3.11.11 Η συχνότητα, η ανάλυση και η διενέργεια των ασκήσεων προσοµοίωσης

ακραίων καταστάσεων θα πρέπει να ανταποκρίνονται στη φύση, την πολυπλοκότητα

και το µέγεθος των δραστηριοτήτων ενός πιστωτικού ιδρύµατος καθώς επίσης να

καλύπτουν όλους τους κινδύνους που µπορούν να αξιολογηθούν µέσω ποσοτικής

ανάλυσης και αναγνωρίζει το πιστωτικό ίδρυµα ως σηµαντικούς (όπως π.χ.

αναφέρονται στον παραπάνω ενδεικτικό πίνακα). Οι υποθέσεις που λαµβάνονται

υπόψη κατά τη διενέργεια των παραπάνω δοκιµών µπορούν να προέρχονται από

πραγµατικά γεγονότα του παρελθόντος ή από υποθετικά σενάρια ή και από

συνδυασµό των δύο.

Επιπλέον, το πιστωτικό ίδρυµα θα πρέπει να εφαρµόζει εσωτερικές διαδικασίες µε τις

οποίες θα αξιολογεί την επάρκεια των ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων

καταστάσεων όσον αφορά:

- τη συχνότητα µε την οποία διεξάγονται,

- τις υποθέσεις που λαµβάνονται υπόψη,

- το προφίλ κινδύνου,

-τις αλλαγές του οικονοµικού περιβάλλοντος.

Η Τράπεζα της Ελλάδος αποδίδει ιδιαίτερη σηµασία στη χρήση των αποτελεσµάτων των ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων, το βαθµό ενηµέρωσης και εµπλοκής της ∆ιοίκησης για την παρακολούθηση των κινδύνων και ιδίως για τη λήψη αποφάσεων.

3.11.12 Στα πλαίσια του Πυλώνα 2, το πιστωτικό ίδρυµα χρησιµοποιεί τις ασκήσεις

προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων µε στόχους την καλύτερη κατανόηση του

ισχύοντος αλλά και του µελλοντικού προφίλ κινδύνου και τον προγραµµατισµό του

εσωτερικού του κεφαλαίου (capital planning). Ειδικότερα σε σχέση µε τον

προγραµµατισµό του εσωτερικού κεφαλαίου, αναµένεται ότι το πιστωτικό ίδρυµα θα

διεξάγει ασκήσεις προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων για τους κινδύνους που

προτίθεται να αναλάβει και συγκρίνει την επίδραση των αποτελεσµάτων τους στην

34

κερδοφορία και κατ’ ακολουθία στα κεφάλαιά του µε το επιχειρηµατικό του σχέδιο,

ώστε να λαµβάνει τα κατάλληλα µέτρα εκ των προτέρων.

3.12. Υπολογισµός του συνολικού κινδύνου

3.12.1 Οι ανά κατηγορία κίνδυνοι που αντιµετωπίζει το πιστωτικό ίδρυµα έχουν ήδη

αναλυθεί παραπάνω. Ωστόσο, ο συνολικός κίνδυνος είναι ένας συνδυασµός των

παραπάνω κατηγοριών και εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκάστοτε

πιστωτικού ιδρύµατος.

3.12.2 Τα πιστωτικά ιδρύµατα που εφαρµόζουν εν γένει τις βασικές - απλοποιηµένες

µεθοδολογίες για τον υπολογισµό της κεφαλαιακής τους επάρκειας, µπορούν να

υπολογίζουν το συνολικό κίνδυνο αθροίζοντας τις εκτιµήσεις ανά κατηγορία κινδύνου

(δηλ. πιστωτικός κίνδυνος, κίνδυνος αγοράς, ρευστότητας, λειτουργικός κ.α.).

Κίνδυνοι, που θεωρούνται σηµαντικοί και για τους οποίους δεν υπάρχουν

συγκεκριµένες εποπτικές κατευθύνσεις για την εκτίµησή τους, µπορούν να

υπολογίζονται µέσω επαρκών περιθωρίων κεφαλαίου ή ποιοτικών µεθοδολογιών

που υιοθετούν.

3.12.3 Για τα πιστωτικά ιδρύµατα που εφαρµόζουν εξελιγµένες µεθοδολογίες για τον

υπολογισµό της κεφαλαιακής τους επάρκειας, βασική προϋπόθεση για την εκτίµηση

του συνολικού κινδύνου είναι ο καθορισµός κοινού επιπέδου εµπιστοσύνης και

χρονικού ορίζοντα για όλους τους περιλαµβανόµενους κινδύνους. Τα πιστωτικά

ιδρύµατα που δύνανται να υπολογίσουν τον πιστωτικό κίνδυνο και τον κίνδυνο

αγοράς µε βάση εσωτερικά υποδείγµατα που χρησιµοποιούνται για τη διαχείριση των

κινδύνων αυτών, ακόµα και αν δεν έχουν πιστοποιηθεί από την Τράπεζα της

Ελλάδος για τον υπολογισµό των κεφαλαιακών απαιτήσεων στα πλαίσια του Πυλώνα

1, µπορούν να τα χρησιµοποιήσουν για την αξιολόγηση του κινδύνου τους στα

πλαίσια του Πυλώνα 2. Ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χρήση κοινού

επιπέδου εµπιστοσύνης και χρονικού ορίζοντα. Η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ως

ικανοποιητικό το επίπεδο εµπιστοσύνης 99,8% καθώς συνδέεται µε πιστοληπτική

διαβάθµιση ΒΒΒ και δεν διαφέρει σε µεγάλο βαθµό µε το επίπεδο εµπιστοσύνης

(99,9%) που εφαρµόζεται στον Πυλώνα 1 (Προσέγγιση Εσωτερικών ∆ιαβαθµίσεων,

Εξελιγµένες Μεθόδους Μέτρησης Λειτουργικού Κινδύνου).

Για τους υπόλοιπους κινδύνους, ενδείκνυται να υπολογίζονται ξεχωριστά περιθώρια

κεφαλαίου τα οποία και θα προστίθενται.

35

4. Μέθοδοι και εργαλεία που χρησιµοποιούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος στη ∆ΕΑ

Οι µέθοδοι και τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται από τη Τράπεζα της Ελλάδος για

την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της καταλληλότητας των διαδικασιών, ώστε

να διασφαλίζεται η αποτελεσµατική διαχείριση των κινδύνων κάθε πιστωτικού

ιδρύµατος ανάλογα µε το ειδικότερο προφίλ του, στηρίζονται σε εποπτεία µέσω

αναφορών (off-site) και επιτόπιους ελέγχους και περιλαµβάνουν µεταξύ άλλων:

− ποιοτικές και ποσοτικές αξιολογήσεις,

− αξιολόγηση προφίλ κινδύνων σε σχέση µε την επάρκεια και αποτελεσµατικότητα

των ΣΕΕ,

− στατιστική ανάλυση και ανάλυση ευαισθησίας σε επίπεδο τραπεζικού

συστήµατος,

− συγκριτική ανάλυση δοκιµών προσοµοίωσης καταστάσεων κρίσης,

− συγκριτικές αναλύσεις µεταξύ πιστωτικών ιδρυµάτων παρόµοιου µεγέθους και

επιχειρησιακών δραστηριοτήτων.

Eιδικά τµήµατα ασχολούνται µε τον έλεγχο για τη νοµιµοποίηση εσόδων από

παράνοµες και εγκληµατικές δραστηριότητες και µε τον έλεγχο διαφάνειας

συναλλαγών.

Επιπλέον, εξειδικευµένα τµήµατα υποστηρίζουν όλες τις ανωτέρω λειτουργίες.

Η εποπτεία διενεργεί περιοδική επισκόπηση των στοιχείων που είναι διαθέσιµα για

ένα πιστωτικό ίδρυµα (κυρίως υποβαλλόµενα στοιχεία). Οι επιτόπιοι έλεγχοι

διενεργούνται σύµφωνα µε ετήσιο πρόγραµµα (ή και έκτακτα) και διακρίνονται σε

γενικούς ή ειδικούς, τακτικούς ή έκτακτους. Οι επιτόπιοι έλεγχοι συµπληρώνουν την

εποπτεία καθώς προσφέρουν µεγαλύτερο βάθος στην ανάλυση ορισµένων θεµάτων.

Οι µεθοδολογίες που έχουν αναπτυχθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος, τόσο για την

εποπτεία όσο και για τους επιτόπιους ελέγχους, συµβάλλουν στην πληρέστερη

αξιολόγηση ενός πιστωτικού ιδρύµατος. Τα αποτελέσµατα των αξιολογήσεων των

πιστωτικών ιδρυµάτων χρησιµοποιούνται από τις αρµόδιες υπηρεσίες της Τράπεζας

της Ελλάδος και αποτελούν τη βάση για τον προσδιορισµό του εύρους και του

βάθους της ∆ΕΑ, τη διαµόρφωση προγράµµατος επιτόπιων ελέγχων και τη λήψη

διορθωτικών ενεργειών ή άλλων εποπτικών µέτρων.

Για την αξιολόγηση του προφίλ κινδύνου του κάθε πιστωτικού ιδρύµατος,

προσδιορίζεται αφενός το επίπεδο των αναλαµβανοµένων κινδύνων, ανά κίνδυνο

36

(ποσοτική αξιολόγηση), αφετέρου αξιολογείται η επάρκεια, πληρότητα και

αποτελεσµατικότητα των ΣΕΕ (ποιοτική αξιολόγηση). Στα ΣΕΕ περιλαµβάνονται το

Σύστηµα ∆ιαχείρισης Κινδύνων, τα υποστηρικτικά συστήµατα (λογιστικά και

µηχανογραφικά συστήµατα, σύστηµα διοικητικής πληροφόρησης, ∆ιοίκηση και

σύστηµα λήψης αποφάσεων, οργανωτική δοµή και προσωπικό, οργάνωση

κανονιστικής συµµόρφωσης και σύστηµα ελέγχου παράνοµων και εγκληµατικών

δραστηριοτήτων, εκπαίδευση προσωπικού) και η ∆ΑΕΕΚ. Στην ανωτέρω αξιολόγηση

λαµβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πιστωτικού ιδρύµατος καθώς

και συγκριτικά στοιχεία που προκύπτουν από πιστωτικά ιδρύµατα παρόµοιου

µεγέθους και επιχειρησιακών δραστηριοτήτων (peer group analysis). Η αξιολόγηση

διενεργείται µε βάση το ΣΕΠΑΚ, όπως περιγράφεται στην παράγραφο 4.1.3 της

παρούσας Εγκυκλίου.

4.1. Μεθοδολογία που χρησιµοποιείται στην εποπτεία µέσω αναφορών (off-site)

4.1.1. Μέθοδοι και Εργαλεία ποσοτικής αξιολόγησης

Ένα από τα βασικά αντικείµενα της εποπτείας είναι η ανάλυση των δεικτών και των

µεγεθών που προκύπτουν από τα υποβαλλόµενα στοιχεία και ο έλεγχος

συµµόρφωσης των πιστωτικών ιδρυµάτων µε τα τεθέντα εποπτικά όρια (σε ατοµική

και ενοποιηµένη βάση).

4.1.1.1 Τα βασικά υποβαλλόµενα εποπτικά στοιχεία, που αναλύονται και

αξιολογούνται από τις αρµόδιες υπηρεσίες αφορούν τα ακόλουθα:

Α. Τον Πιστωτικό Κίνδυνο, περιλαµβανοµένου και του Κινδύνου Συγκέντρωσης,

που αναλαµβάνουν τα πιστωτικά ιδρύµατα. Για το σκοπό αυτό, το θεσµικό πλαίσιο

υποχρεώνει τα πιστωτικά ιδρύµατα να αποστέλλουν σε τακτή βάση τα ακόλουθα

στοιχεία:

− στοιχεία στάθµισης ανοιγµάτων στα πλαίσια υπολογισµού κεφαλαιακών

απαιτήσεων,

− Μεγάλα Χρηµατοδοτικά Ανοίγµατα (Π∆/ΤΕ 2596/20.8.2007, όπως ισχύει),

− ανοίγµατα άνω του €1 εκατοµµυρίου (Π∆/ΤΕ 2606/21.2.2008, όπως ισχύει),

− ανοίγµατα που ενέχουν Κίνδυνο Χώρας (2520/10.2.2003, όπως ισχύει),

− λοιπά ανοίγµατα (hedge funds σύνθετα/structured),

− ανοίγµατα προς άλλα πιστωτικά ιδρύµατα (Π∆/ΤΕ 2606/21.2.2008),

37

− ανοίγµατα σε συνδεδεµένα µέλη (Π∆/ΤΕ 2606/21.2.2008, όπως ισχύει),

− επίπεδο καθυστερήσεων, ποσοστό των καθαρών καθυστερήσεων στα Ίδια

Κεφάλαια, επάρκεια προβλέψεων (Π∆/ΤΕ 2442/29.1.1999, 2557/26.12.2005

όπως ισχύουν). Για τα πιστωτικά ιδρύµατα στα οποία έχει επιτραπεί να

εφαρµόζουν εξελιγµένες µεθοδολογίες για την µέτρηση των κινδύνων του

Πυλώνα 1, η Τράπεζα της Ελλάδος θεωρεί ότι οι εποπτικής φύσεως

προβλέψεις αποτελούν συµπληρωµατικό µέγεθος.

Το ισχύον θεσµικό πλαίσιο υποχρεώνει τα πιστωτικά ιδρύµατα να υπολογίζουν ένα

ελάχιστο ποσό προβλέψεων µε βάση συγκεκριµένους συντελεστές έναντι των

απαιτήσεών τους από πιστοδοτήσεις και να το γνωστοποιούν στην Τράπεζα της

Ελλάδος. Για το σκοπό αυτό, το ποσό αυτό συγκρίνεται µε το ποσό των λογιστικών

προβλέψεων που το πιστωτικό ίδρυµα έχει σχηµατίσει και η διαφορά αφαιρείται από

τα Ίδια Κεφάλαια του πιστωτικού ιδρύµατος. Ωστόσο, καθώς η µεθοδολογία αυτή

λαµβάνει υπόψη ως µοναδικό κριτήριο για τον πιστωτικό κίνδυνο την καθυστέρηση,

αποτελεί µία προσέγγιση που επιδέχεται βελτιώσεις. Εναλλακτικά, αντί της

εφαρµογής των ανωτέρω συντελεστών, τα πιστωτικά ιδρύµατα έχουν τη δυνατότητα να χρησιµοποιούν εσωτερικά υποδείγµατα (µοντέλα) για τον υπολογισµό των εποπτικών τους προβλέψεων, υπό την προϋπόθεση ότι η

µεθοδολογία και η αξιοπιστία των ποσοτικών εκτιµήσεων έχει αξιολογηθεί θετικά από

την Τράπεζα της Ελλάδος. Σε κάθε περίπτωση όµως τα πιστωτικά ιδρύµατα θα

πρέπει να υποβάλουν καταστάσεις για την πληρέστερη πληροφόρηση της Τράπεζας

της Ελλάδος.

Επίσης η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιµά ότι ο δείκτης «Καθυστερήσεις > των 90

ηµερών µείον προβλέψεις/ Ίδια κεφάλαια», λαµβανοµένων υπόψη του ύψους των

εξασφαλίσεων και της δυνατότητας ρευστοποίησής τους, δεν θα πρέπει να

υπερβαίνει το αποδεκτό όριο σηµαντικότητας κινδύνου. Εξετάζεται επίσης η

εφαρµογή της ανωτέρω σχέσης µε βάση τα TIER Ι Ίδια Κεφάλαια, καθώς αυτά

αντιπροσωπεύουν ορθότερο µέτρο για την κάλυψη της ζηµιάς.

Β. Την Κεφαλαιακή τους Επάρκεια. Προκειµένου να αξιολογηθεί η κεφαλαιακή

επάρκεια, το θεσµικό πλαίσιο υποχρεώνει τα πιστωτικά ιδρύµατα να αποστέλλουν σε

τακτή βάση τα ακόλουθα στοιχεία:

− Ίδια Κεφάλαια (Π∆/ΤΕ 2587/20.8.2007)

− Σταθµισµένο Ενεργητικό (Π∆/ΤΕ 2588/20.8.2007 και 2589/20.8.2007),

− Στοιχεία για τον Κίνδυνο Αγοράς (Π∆/ΤΕ 2591/20.8.2007)

38

− Στοιχεία για το λειτουργικό Κίνδυνο (Π∆/ΤΕ 2590/20.8.2007

Με την εισαγωγή του νέου πλαισίου για την κεφαλαιακή επάρκεια τα πιστωτικά

ιδρύµατα υποβάλλουν στοιχεία κεφαλαιακής επάρκειας σύµφωνα µε το ενιαίο

Ευρωπαϊκό πλαίσιο (COREP), που περιλαµβάνει τον πιστωτικό και λειτουργικό

κίνδυνο καθώς και τον κίνδυνο αγοράς.

Γ. Τον Κίνδυνο Αγοράς που αναλαµβάνουν τα πιστωτικά ιδρύµατα, η αξιολόγηση

του οποίου βασίζεται στην Π∆/ΤΕ 2591/20.8.2007, όπως ισχύει. Όµως για

σηµαντικούς ή ειδικούς κινδύνους ο υπολογισµός αυτός, καθώς αναφέρεται σε

στοιχεία τέλους κάθε τριµήνου, δεν αντανακλά τη διακύµανση των τιµών

(µεταβλητότητα) σε καθηµερινή βάση, µε συνέπεια να αποτελεί µη επαρκές µέτρο για

τον κίνδυνο αγοράς. Για το σκοπό αυτό, ειδικότερα για πιστωτικά ιδρύµατα που

φέρουν σηµαντικό κίνδυνο αγοράς, η Τράπεζα της Ελλάδος συνιστά τη χρήση

µοντέλων VAR των οποίων αξιολογεί τα αποτελέσµατα.

∆. Τον Κίνδυνο Ρευστότητας. Για το σκοπό αυτό, το θεσµικό πλαίσιο προβλέπει την

αποστολή σε τακτή βάση στοιχείων σχετικά µε την επάρκεια της ρευστότητας τους

(Π∆/ΤΕ 2560/1.4.2005, όπως εκάστοτε ισχύει). Το θεσµικό πλαίσιο ορίζει την

περιοδικότητα και τον τρόπο υποβολής των παραπάνω λογιστικών και εποπτικών

στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά ελέγχονται διεξοδικά ως προς την ορθότητα, τη συνέπεια

και τη διαχρονική εξέλιξη.

Ειδικότερα παρακολουθείται η εξέλιξη των δεικτών α) άµεσων ρευστοποιήσιµων

στοιχείων και β) ληκτότητας απαιτήσεων και υποχρεώσεων, αξιολογούνται οι λόγοι

στους οποίους οφείλεται η πιθανή µείωση των δεικτών κάτω από τα επιτρεπόµενα

όρια (20% και -20% αντίστοιχα) και οι ληφθείσες διορθωτικές ενέργειες. Ιδιαίτερη

έµφαση δίδεται στην αξιολόγηση των ποιοτικών κριτηρίων για τη διαχείριση της

ρευστότητας που προβλέπονται στο Παράρτηµα της Π∆/ΤΕ 2560/1.4.2005 όπως

εκάστοτε ισχύει, λαµβάνοντας επίσης υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές της BIS και της

CEBS (βλ. και παράγραφο 3.7.2 ανωτέρω). Για το σκοπό αυτό η Τράπεζα της

Ελλάδος παρακολουθεί τις εξελίξεις για την εφαρµογή κατάλληλων πολιτικών και την

ανάπτυξη εναλλακτικών µεθόδων, που θα συµπληρώνουν τους παραπάνω δείκτες,

για την πληρέστερη αξιολόγηση του κινδύνου ρευστότητας.

Ε. Την Εξέλιξη των Οικονοµικών Στοιχείων του πιστωτικού ιδρύµατος σε ατοµική

και ενοποιηµένη βάση. Για το σκοπό αυτό, τα πιστωτικά ιδρύµατα αποστέλλουν

(Π∆/ΤΕ 2606/21.2.2008):

− Ισολογισµό,

− Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσεως,

39

− Πίνακα Μεταβολών των Ιδίων Κεφαλαίων,

− Καταστάσεις Ταµειακών Ροών,

− Προσάρτηµα ή λογιστικές αρχές και επεξηγηµατικές σηµειώσεις επί των

ετήσιων οικονοµικών καταστάσεων,

− Έκθεση ελέγχου των οικονοµικών καταστάσεων εκ µέρους των εξωτερικών

ελεγκτών,

− Αναλυτικές ενδιάµεσες οικονοµικές καταστάσεις (τριµηνιαίες στην περίπτωση

των εισηγµένων πιστωτικών ιδρυµάτων στο Χρηµατιστήριο).

ΣΤ. Τα σχετικά αποτελέσµατα από τις ετήσιες ασκήσεις προσοµοίωσης καταστάσεων κρίσης, σύµφωνα µε το Κεφ. V, Ενότητα Β, παράγραφος 3.6, της

Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006), τα οποία αναλύονται και αξιολογούνται µε σκοπό να εκτιµηθεί

η προσαρµογή σεναρίων στο προφίλ κινδύνου του πιστωτικού ιδρύµατος, η

ανθεκτικότητα και η ευαισθησία των κερδών και των Ιδίων Κεφαλαίων του, σε

συνδυασµό µε την έγκαιρη λήψη κατάλληλων µέτρων και διορθωτικών ενεργειών.

Ζ. Για τον κίνδυνο χώρας (συµπεριλαµβανοµένων των δανείων σε συνάλλαγµα), η

Τράπεζα της Ελλάδος αξιολογεί τα στοιχεία της Π∆/ΤΕ 2520/10.2.2003, όπως

κωδικοποιήθηκαν µε την Π∆/ΤΕ 2606/21.2.2008, για την εκτίµηση τυχόν πρόσθετων

κεφαλαιακών απαιτήσεων λαµβάνει υπόψη της, µεταξύ άλλων, τις πρακτικές των

τοπικών εποπτικών αρχών σε σχέση µε συγκεκριµένες κατηγορίες ανοιγµάτων.

4.1.1.2 Τα ανωτέρω ποσοτικά στοιχεία αποτελούν τη βάση για την αξιολόγηση των κινδύνων που αναλαµβάνει το εποπτευόµενο πιστωτικό ίδρυµα καθώς και για την

εκτίµηση των κυριότερων παραγόντων που ενδέχεται να επηρεάσουν την ευρωστία

και τη σταθερότητά του.

4.1.1.3 Επιπρόσθετα, µε βάση τα ανωτέρω στοιχεία:

− πραγµατοποιούνται συγκριτικές αναλύσεις µεταξύ πιστωτικών ιδρυµάτων

παρόµοιου µεγέθους και επιχειρησιακών δραστηριοτήτων,

− παράγονται και αναλύονται δείκτες σε σχέση µε:

• την εξέλιξη και την ποιότητα των χαρτοφυλακίων και την επάρκεια των

λογιστικών προβλέψεων,

• την κεφαλαιακή επάρκεια,

• την ρευστότητα και

• την αποδοτικότητα.

40

4.1.2. Μεθοδολογία ποιοτικής αξιολόγησης

4.1.2.1 Η Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 ορίζει τις γενικές αρχές και τα κριτήρια αξιολόγησης

της επάρκειας και αποτελεσµατικότητας της Οργάνωσης και των Συστηµάτων

Εσωτερικών Ελέγχων (περιλαµβανοµένης της εταιρικής διακυβέρνησης και των

Συστηµάτων ∆ιαχείρισης Κινδύνων) των πιστωτικών ιδρυµάτων και τα υποχρεώνει

να γνωστοποιούν στη Τράπεζα της Ελλάδος τα παρακάτω ποιοτικά στοιχεία:

1. Την καταγεγραµµένη πολιτική και τις διαδικασίες ανάληψης, παρακολούθησης και

διαχείρισης των κινδύνων που αναλαµβάνουν.

2. Τη σύνθεση των επιτροπών που υποχρεούται να συστήνουν, τον κανονισµό

λειτουργίας τους και τα βιογραφικά των µελών τους.

3. Τα βιογραφικά των επικεφαλής των Μονάδων Κανονιστικής Συµµόρφωσης,

∆ιαχείρισης Κινδύνων και Εσωτερικής Επιθεώρησης.

4. Την ετήσια έκθεση της Μονάδας Εσωτερικής Επιθεώρησης για το ΣΕΕ

περιλαµβανοµένης της αξιολόγησης των Συστηµάτων Πληροφορικής και την

αξιολόγηση της από την Επιτροπή Ελέγχου.

5. Την ετήσια έκθεση της Μονάδας ∆ιαχείρισης Κινδύνων για τη διαχείριση

κινδύνων και την αξιολόγησή της από την Επιτροπή ∆ιαχείρισης Κινδύνων.

6. Την ετήσια έκθεση της Μονάδας Κανονιστικής Συµµόρφωσης ή των

εξουσιοδοτηµένων ατόµων για τα θέµατα αρµοδιότητας της/τους και την

αξιολόγησή της από το ∆ιοικητικό Συµβούλιο.

7. Tην αναλυτική έκθεση αξιολόγησης των ΣΕΕ σε ατοµική και ενοποιηµένη βάση

των ορκωτών ελεγκτών λογιστών που διενεργείται ανά τριετία και την αξιολόγησή

της από την Επιτροπή Ελέγχου.

4.1.2.2 Επιπρόσθετα η αξιολόγηση των οργάνων διοίκησης των πιστωτικών

ιδρυµάτων, στηρίζεται στην Π∆/ΤΕ 2577/9.3.2006 και στα στοιχεία που

υποβάλλονται από τα πιστωτικά ιδρύµατα (κατά την ίδρυσή τους και σε κάθε

µεταβολή) µε βάση την Π∆/ΤΕ 2526/15.12.2003 και το Ν.3601/2007 σχετικά µε:

- τα µέλη του ∆ιοικητικού Συµβουλίου,

- τους δύο υπευθύνους για τον καθορισµό του προσανατολισµού της

δραστηριότητας του πιστωτικού ιδρύµατος,

- τον επικεφαλής της Μονάδας Εσωτερικής Επιθεώρησης και της Μονάδας

∆ιαχείρισης Κινδύνων,

41

- τον υπεύθυνο για την τήρηση των διατάξεων της νοµοθεσίας, σχετικά µε την

πρόληψη και καταστολή της νοµιµοποίησης εσόδων από εγκληµατικές

δραστηριότητες (money laundering).

4.1.2.3 Στα ποιοτικά στοιχεία που λαµβάνονται υπόψη για την τεκµηρίωση από την

πλευρά των πιστωτικών ιδρυµάτων και τελικά την πληρέστερη κατανόηση του

προφίλ κινδύνων τους, περιλαµβάνονται και τα ακόλουθα:

- συζητήσεις µε στελέχη των πιστωτικών ιδρυµάτων,

- πορίσµατα και διαπιστώσεις των επιτόπιων ελέγχων,

- διµερείς και τριµερείς συναντήσεις µε τους ορκωτούς ελεγκτές.

4.1.3. Σύστηµα Εγκαίρου Προειδοποιήσεως και Αξιολόγησης Κινδύνων (ΣΕΠΑΚ)

4.1.3.1 Για τη συνολική αξιολόγηση κάθε πιστωτικού ιδρύµατος τόσο συνολικά όσο

και κατά περιοχή κινδύνου/ αντικείµενο δραστηριότητας, ένα πρόσθετο εργαλείο που

χρησιµοποιείται είναι το σύστηµα CAMELS. Πρόκειται για ένα σύστηµα αξιολόγησης

που έχει αναπτύξει η Τράπεζα της Ελλάδος, το οποίο βασίζεται στην επιµέρους

αξιολόγηση των παρακάτω τραπεζικών κινδύνων:

1. Κίνδυνος Κεφαλαίων (Capital Risk),

2. Πιστωτικός Κίνδυνος, Κίνδυνος Συγκέντρωσης (Asset Risk),

3. Κίνδυνος ∆ιοίκησης (ΣΕΕ, Λειτουργικός Κίνδυνος, Κίνδυνος Φήµης,

Κανονιστική Συµµόρφωση, Πρόληψη Νοµιµοποίησης Εσόδων από

Παράνοµες ∆ραστηριότητες),

4. Κίνδυνος Κερδοφορίας (Earnings Risk),

5. Κίνδυνος Ρευστότητας (Liquidity Risk),

6. Κίνδυνος Αγοράς και Επιτοκίου (Market and Interest Rate Risk).

4.1.3.2 Για κάθε µία από τις έξι περιοχές κινδύνου, έχουν καθοριστεί

χρηµατοοικονοµικοί δείκτες (financial ratios/quantitative variables) και ποιοτικά

κριτήρια (qualitative variables). H βαθµολογία (rating score) κάθε περιοχής κινδύνου

προκύπτει από το σταθµισµένο άθροισµα των επιµέρους ποσοτικών και ποιοτικών

κριτηρίων. Το βάρος (weight) που εφαρµόζεται σε κάθε κριτήριο έχει καθοριστεί

ανάλογα µε τη σηµαντικότητά του ως προς τον κίνδυνο κάθε περιοχής. Πέρα από την

αξιολόγηση κάθε περιοχής κινδύνου, η τελική βαθµολογία κάθε πιστωτικού

ιδρύµατος προκύπτει από το σταθµισµένο άθροισµα των επιµέρους βαθµολογιών για

42

κάθε µία από τις παραπάνω περιοχές κινδύνου. Η τελική αξιολόγηση του πιστωτικού

ιδρύµατος καταλήγει σε 5 διαβαθµίσεις (πολύ καλή, ικανοποιητική, αποδεκτή, κάτω

του αποδεκτού και µη ικανοποιητική-υψηλός κίνδυνος) και συνδέεται µε την επάρκεια

των κεφαλαίων του (λαµβανοµένων υπόψη και των κινδύνων του Πυλώνα 2).

4.1.3.3 Η Τράπεζα της Ελλάδος ως σηµαντική παράµετρο για την αξιολόγηση του

πιστωτικού ιδρύµατος θεωρεί την εφαρµογή από τα πιστωτικά ιδρύµατα

αποτελεσµατικών συστηµάτων διαχείρισης και ελέγχου κινδύνων και τη σύνδεσή

τους µε τις καθηµερινές δραστηριότητες του πιστωτικού ιδρύµατος. Για το λόγο αυτό,

το ΣΕΠΑΚ περιέχει µία σειρά ποιοτικών κριτηρίων για κάθε κατηγορία κινδύνου που

σχετίζονται µε τις διαδικασίες που εφαρµόζει το πιστωτικό ίδρυµα για τη διαχείριση

των κινδύνων και την αποτελεσµατικότητά τους. Στο πλαίσιο αυτό, µεταξύ άλλων

αξιολογούνται:

− η διατήρηση TIER I κεφαλαίου και η πρόθεση των µετόχων να στηρίζουν

ενδεχόµενες µελλοντικές αυξήσεις του,

− η αποτελεσµατικότητα της ∆ιοίκησης,

− οι διαδικασίες και µέτρα για την πρόληψη νοµιµοποίησης εσόδων από

εγκληµατικές δραστηριότητες και τη χρηµατοδότηση της τροµοκρατίας,

− οι διαδικασίες κανονιστικής συµµόρφωσης,

− η επάρκεια και αποτελεσµατικότητα του ΣΕΕ,

− η ποιότητα και διατηρησιµότητα κερδοφορίας,

− η πληρότητα διαδικασιών, µέτρησης και διαχείρισης όλων των κινδύνων (Πυλώνα

1 και 2).

4.1.3.4 Το ΣΕΠΑΚ συµπληρώνει την αξιολόγηση του πιστωτικού ιδρύµατος µε

ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια µε απώτερο σκοπό να επιτευχθούν τα ακόλουθα:

− Έγκαιρη ανίχνευση σηµαντικών αδυναµιών των πιστωτικών ιδρυµάτων.

− Ενοποιηµένη και οµοιογενής παρουσίαση των αποτελεσµάτων της εποπτικής

αξιολόγησης των πιστωτικών ιδρυµάτων.

− Εντοπισµός των πιστωτικών ιδρυµάτων µε τη µεγαλύτερη πιθανότητα

πραγµατοποίησης ζηµιών.

− Καθορισµός εποπτικών µέτρων ανάλογων των διαπιστωθέντων αδυναµιών και

διάθεση των πόρων της εποπτείας σε συνάρτηση µε το ύψος του κινδύνου.

− Εντοπισµός των απαραίτητων διορθωτικών ενεργειών.

43

4.2. Μεθοδολογία και εργαλεία που χρησιµοποιούνται στον επιτόπιο έλεγχο

Οι επιτόπιοι έλεγχοι έχουν ως σκοπό να αξιολογήσουν:

- τη φύση και την ποιότητα των κινδύνων που φέρει ένα πιστωτικό ίδρυµα µε βάση

την αναλυτική επισκόπηση των δραστηριοτήτων του,

- την επάρκεια και αποτελεσµατικότητα των ΣΕΕ σε σχέση µε τη φύση και την

πολυπλοκότητα των εργασιών καθώς και µε το είδος και µέγεθος των κινδύνων

που αναλαµβάνουν,

- τη διαδικασία παραγωγής των υποβαλλόµενων εποπτικών στοιχείων,

- την εκπαίδευση του προσωπικού.

Για την αποτελεσµατική διενέργεια των επιτόπιων ελέγχων, οι ελεγκτές έχουν

πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία του πιστωτικού ιδρύµατος.

4.2.1. Προγραµµατισµός ελέγχων

4.2.1.1 Οι έλεγχοι µπορεί να είναι γενικοί µε αντικείµενο την αξιολόγηση του ΣΕΕ και

διαχείρισης όλων των κινδύνων (πιστωτικό, αγοράς, επιτοκίων, συναλλαγµατικό,

ρευστότητας, λειτουργικό), ή ειδικοί ανά κίνδυνο ή µέρος κινδύνου. Η απόφαση για τη

διενέργεια γενικού ή ειδικού ελέγχου συνήθως συνδέεται και µε το µέγεθος του

πιστωτικού ιδρύµατος.

4.2.1.2 Ειδικοί έλεγχοι αποφασίζονται σε µία σειρά πιστωτικών ιδρυµάτων στην

περίπτωση που υπάρχει ανάγκη αξιολόγησης νέων κινδύνων που προκύπτουν από

νέα προϊόντα ή νέες αγορές.

Ειδικότερα για τα θυγατρικά πιστωτικά ιδρύµατα που δραστηριοποιούνται στο

εξωτερικό, για λόγους αποτελεσµατικότητας και διαχείρισης πόρων, αξιολογούνται οι

διαδικασίες και τα συστήµατα που διαθέτει το µητρικό πιστωτικό ίδρυµα για την

παρακολούθηση των ΣΕΕ συµπεριλαµβανοµένων των συστηµάτων διαχείρισης

κινδύνων σε επίπεδο οµίλου. Με βάση το αποτέλεσµα της αξιολόγησης αυτής, σε

συνδυασµό και µε την αξιολόγηση που διενεργείται και από τις εποπτικές αρχές της

χώρας υποδοχής, αποφασίζεται η διενέργεια ειδικού ελέγχου ή συνολικής

επισκόπησης του θυγατρικού πιστωτικού ιδρύµατος.

4.2.1.3 Ειδικοί έλεγχοι διενεργούνται επίσης για την αξιολόγηση της επάρκειας και

ασφάλειας των µηχανογραφικών συστηµάτων (IT Audit), για την επάρκεια των

διαδικασιών πρόληψης νοµιµοποίησης εσόδων από παράνοµες ή εγκληµατικές

δραστηριότητες καθώς και έλεγχοι διαφάνειας των συναλλαγών. Οι εν λόγω έλεγχοι

διενεργούνται σε κεντρικό επίπεδο ενώ ο έλεγχος εφαρµογής των διαδικασιών γίνεται

µέσω δείγµατος ελέγχου αποκεντροποιηµένα.

44

4.2.1.4 Έκτακτοι έλεγχοι διενεργούνται κατά κανόνα µετά από έκτακτα γεγονότα που

επηρεάζουν ή µπορεί να επηρεάσουν την οικονοµική κατάσταση ή τον κίνδυνο

φήµης του πιστωτικού ιδρύµατος.

4.2.1.5 Οι τακτικοί έλεγχοι προγραµµατίζονται σε ετήσια βάση. Στον προγραµµατισµό

αυτό λαµβάνονται υπόψη:

α) οι αξιολογήσεις των πιστωτικών ιδρυµάτων που διενεργούνται από τις µονάδες

αξιολόγησης εποπτικών στοιχείων (off-site) µε βάση σειρά δεικτών και µεγεθών, που

προκύπτουν από τα υποβαλλόµενα στοιχεία:

− ∆είκτης Κεφαλαιακής Επάρκειας

− Επάρκεια Προβλέψεων

− Εξέλιξη και µεταβλητότητα των δανείων σε καθυστέρηση (προ και µετά από

προβλέψεις) > των 90 ηµερών προς Ίδια Κεφάλαια

− Ποσοστό των σταθµισµένων στοιχείων του Ενεργητικού σε σχέση µε το Σύνολο

του Ενεργητικού

− Ρευστότητα

− Ευαισθησία στις µεταβολές των τιµών συναλλάγµατος

− Συµµετοχή και µεταβλητότητα των εσόδων από διάφορες δραστηριότητες,

β) εξελίξεις που επηρεάζουν σηµαντικά τους κινδύνους που αναλαµβάνει το

πιστωτικό ίδρυµα (εξαγορές-συγχωνεύσεις, νέες αγορές και νέα προϊόντα, ταχεία

πιστωτική επέκταση, υψηλή συγκέντρωση σε κλάδους ή /και χώρες, πληροφορίες

από την αγορά),

γ) η σηµαντικότητα των ευρηµάτων των προηγουµένων ελέγχων και η ανάγκη

παρακολούθησης της υλοποίησης των διορθωτικών µέτρων,

δ) ο χρόνος που έχει παρέλθει από τον προηγούµενο έλεγχο,

ε) θέµατα που ανακύπτουν σε σχέση µε την επάρκεια των διαδικασιών για την

πρόληψη νοµιµοποίησης εσόδων από παράνοµες ή εγκληµατικές δραστηριότητες

καθώς και τη διαφάνεια των συναλλαγών.

4.2.1.6 Κατά τη διάρκεια του έτους διενεργείται επισκόπηση του προγράµµατος

ελέγχων προκειµένου να λαµβάνονται υπόψη ενδεχόµενες αλλαγές που επηρεάζουν

την εκτίµηση της κατάστασης των πιστωτικών ιδρυµάτων.

4.2.2. ∆ιενέργεια επιτόπιων ελέγχων

Σκοπός του ελέγχου είναι η αξιολόγηση του ΣΕΕ και του συστήµατος αναγνώρισης,

διαχείρισης και µέτρησης του/των κινδύνου/νων καθώς και της κεφαλαιακής

45

επάρκειας του πιστωτικού ιδρύµατος. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού,

χρησιµοποιούνται ειδικά ερωτηµατολόγια (για τα ΣΕΕ, τη διαχείριση των κινδύνων, τη

µηχανογραφική υποστήριξη, την επάρκεια των διαδικασιών για την πρόληψη

νοµιµοποίησης εσόδων από παράνοµες ή εγκληµατικές δραστηριότητες καθώς και τη

διαφάνεια των συναλλαγών), διενεργούνται συνεντεύξεις µε αρµόδια στελέχη του

πιστωτικού ιδρύµατος και λαµβάνονται υπόψη τα πρακτικά και οι εκθέσεις διαφόρων

επιτροπών καθώς και οι εκθέσεις των εξωτερικών ελεγκτών. Επιπλέον, ως εργαλεία

για την αξιολόγηση του βαθµού εφαρµογής των ΣΕΕ και διαχείρισης κινδύνων,

εφαρµόζονται µεθοδολογίες δειγµατοληψίας.

Η ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση του επιτόπιου ελέγχου λαµβάνει υπόψη την

αρχή της αναλογικότητας και διενεργείται σε 5 βαθµίδες: Πολύ καλή (1),

Ικανοποιητική (2), Αποδεκτή (3), Κάτω του Αποδεκτού (4), Μη Ικανοποιητική (5). Η

παραπάνω αξιολόγηση ενσωµατώνεται στο σύστηµα εγκαίρου προειδοποιήσεως και

αξιολόγησης που χρησιµοποιείται από την Τράπεζα της Ελλάδος.

4.2.3. Ολοκλήρωση του ελέγχου

Πραγµατοποιείται συνάντηση για την οριστικοποίηση των συµπερασµάτων µε τη

∆ιοίκηση του πιστωτικού ιδρύµατος ή και µε τον υπεύθυνο της υπό έλεγχο

δραστηριότητας για τη συζήτηση των βασικών διαπιστώσεων του ελέγχου.

∆ιαµορφώνεται το πόρισµα µε βάση συγκεκριµένη δοµή και περιεχόµενο. Το

πόρισµα διαβιβάζεται στο πιστωτικό ίδρυµα και τίθεται συγκεκριµένη προθεσµία για

την απάντησή του. Η πληρότητα της απάντησης του πιστωτικού ιδρύµατος

αξιολογείται και αναλόγως διαµορφώνεται χρονοδιάγραµµα διορθωτικών ενεργειών

κυρίως για τις µεθοδολογίες και τις διαδικασίες στις οποίες η Τράπεζα της Ελλάδος

αποδίδει πρωτεύουσα σηµασία. Η παρακολούθηση της υλοποίησης του ανωτέρω

χρονοδιαγράµµατος ανατίθεται στο αρµόδιο τµήµα αξιολόγησης εποπτικών στοιχείων

(off-site).

5. Εποπτικά µέτρα που λαµβάνονται στα πλαίσια του Πυλώνα 2

5.1 Όταν ένα πιστωτικό ίδρυµα δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις που τίθενται από το

Ν.3601/2007, την Οδηγία 2006/48/ΕΚ και τις σχετικές Π∆/ΤΕ, η Τράπεζα της

Ελλάδος έχει στη διάθεσή της σειρά µέτρων ως ακολούθως:

− Στην περίπτωση που έχουν διαπιστωθεί παραβάσεις ή ελλείψεις στην τήρηση

του θεσµικού πλαισίου, επιβάλλονται µετά από εισήγηση της Τράπεζας της

46

Ελλάδος, ποινές από την αρµόδια Επιτροπή. Οι ποινές αυτές µπορεί να είναι

χρηµατικές (πρόστιµα) ή διοικητικού χαρακτήρα, ανάλογα µε τη σοβαρότητα της

παράβασης. Στις διοικητικές ποινές περιλαµβάνεται ακόµα και η ανάκληση

λειτουργίας του πιστωτικού ιδρύµατος.

− Στην περίπτωση που η Τράπεζα της Ελλάδος αξιολογεί ότι υπάρχει δυσαναλογία

µεταξύ των αναλαµβανοµένων επιχειρησιακών κινδύνων και των ΣΕΕ,

συµπεριλαµβανοµένων των συστηµάτων µέτρησης και διαχείρισης κινδύνων,

διαµορφώνει το εύρος των διορθωτικών ενεργειών ώστε να βελτιωθούν τα ΣΣΕ ή

να ενισχυθούν τα κεφάλαια, είτε ως µακροπρόθεσµη απαίτηση είτε ως άµεση

ενέργεια.

5.2 Σύµφωνα µε τα παραπάνω και συνεκτιµώντας τα αποτελέσµατα των ασκήσεων

προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων (σε συγκεκριµένα χαρτοφυλάκια και ιδίως όσο

αφορά την αλληλεξάρτηση των κινδύνων) η εποπτική αρχή µπορεί να απαιτήσει από

ένα πιστωτικό ίδρυµα:

ι) να προσαρµόσει την πολιτική προβλέψεων,

ιι) να σταµατήσει ή να περιορίσει ορισµένες δραστηριότητες ή/και καταστήµατα

προσωρινά,

ιιι) να ενδυναµώσει τα συστήµατα κυρίως για την αξιολόγηση και τον έλεγχο

ορισµένων κινδύνων εφαρµόζοντας αυστηρότερα εσωτερικά όρια ιδίως για τους

κινδύνους που δεν καλύπτονται από τον Πυλώνα 1,

ιv) να προτείνει την αντικατάσταση των υπευθύνων στελεχών κατά την Π∆/ΤΕ

2577/9.3.2006.

5.3 Τα ανωτέρω µέτρα µπορούν να χρησιµοποιηθούν µεµονωµένα ή σε συνδυασµό.

Ωστόσο όταν εκτιµάται ότι τα ανωτέρω µέτρα δεν θα φέρουν το επιδιωκόµενο

αποτέλεσµα σε ένα εύλογο χρονικό διάστηµα, είναι δυνατόν να επιβληθεί η απαίτηση

για πρόσθετα κεφάλαια και ιδίως στις ακόλουθες περιπτώσεις όπου:

- Έχει διαγνωσθεί σηµαντική και επαναλαµβανόµενη αδυναµία στα ΣΕΕ ή

αναµένεται ότι θα εκδηλωθεί ανεπάρκεια των ΣΕΕ λόγω αναδιαρθρώσεων των

λειτουργιών του πιστωτικού ιδρύµατος µε επέκταση σε νέες λειτουργίες/

προϊόντα/ δραστηριότητες για τις οποίες δεν υπάρχει επαρκής και αξιόλογη

εµπειρία.

- Εκτιµάται ότι το πιστωτικό ίδρυµα συστηµατικά υποεκτιµά τους κινδύνους

ειδικότερα σε περιπτώσεις ταχείας ανάπτυξης ή σηµαντικής συγκέντρωσης σε

47

ορισµένους αντισυµβαλλόµενους, σε οικονοµικούς κλάδους ή γεωγραφικές

περιοχές.

- Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για αναµενόµενες ζηµιές ή ανεπαρκή κερδοφορία

µε αποτέλεσµα τη µείωση του ∆ΚΕ. Η Τράπεζα της Ελλάδος αξιολογεί τη

συνολική επίπτωση τυχόν µείωσης του ∆ΚΕ µεσοπρόθεσµα στην οικονοµική

κατάσταση και το προφίλ κινδύνων του πιστωτικού ιδρύµατος

συµπεριλαµβανοµένης της επίπτωσης στην ρευστότητα και τη φήµη του.

- Υπάρχει διαπιστωµένη δυσκολία στην άντληση κεφαλαίων από τους µετόχους

(π.χ. περιπτώσεις λίγων µετόχων από µία οικογένεια, συνεταιριστικές τράπεζες).

- Παρατηρείται ταχεία και σηµαντική ανάπτυξη χωρίς τις απαραίτητες υποδοµές/

συστήµατα ή σε κινδύνους σηµαντικούς ως προς το ύψος των κεφαλαίων του

πιστωτικού ιδρύµατος, ως προς την επίπτωση στο τραπεζικό σύστηµα αλλά και

ως προς το µέγεθος και την επικινδυνότητα των αγορών.

- Έχουν διαπιστωθεί σηµαντικές ελλείψεις και παραλείψεις όσον αφορά την

εφαρµογή διαδικασιών για την πρόληψη νοµιµοποίησης εσόδων από παράνοµες

ή εγκληµατικές δραστηριότητες, τη διαφάνεια των συναλλαγών και την εφαρµογή

των διατάξεων του Ν. 3606/2007 και των 2597/31.10.2007 και Π∆/ΤΕ

2600/28.11.2007.

5.4 Το ύψος των πρόσθετων κεφαλαιακών απαιτήσεων εξειδικεύεται κατά πιστωτικό

ίδρυµα και µπορεί να αναθεωρείται ανάλογα µε τις αλλαγές των συνθηκών. Κατά

συνέπεια, στα πλαίσια της εφαρµογής του Πυλώνα 2, η Τράπεζα της Ελλάδος δεν

υποστηρίζει κάποιον αυτόµατο κανόνα που να συνδέει την αναγνώριση των

κινδύνων µε την επιβολή πρόσθετων κεφαλαιακών απαιτήσεων και µάλιστα

ανεξάρτητα από τις αναληφθείσες πρωτοβουλίες άµεσης αντιµετώπισης των

αδυναµιών. Κατά την κρίση της Τράπεζας της Ελλάδος, η ως άνω απαίτηση για

πρόσθετο κεφάλαιο είναι δυνατόν να επιβάλλεται στα βασικά Ίδια Κεφάλαια (TIER I)

ή λαµβάνοντας υπόψη µέρος ή και το σύνολο των κεφαλαίων του TIER II, TIER III

εφόσον αξιολογηθεί θετικά η σταθερότητά τους.

5.5 Για την αξιολόγηση της κατάστασης του πιστωτικού ιδρύµατος λαµβάνονται

υπόψη τα ακόλουθα:

− Το επίπεδο ή και η µεταβλητότητα του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Το

πιστωτικό ίδρυµα οφείλει να διασφαλίζει ότι η ανάπτυξή του συµβαδίζει µε την

αναγκαία κεφαλαιακή επάρκεια για την υποστήριξη του συνόλου των

αναλαµβανόµενων κινδύνων.

48

− Ο υπολογισµός του εσωτερικού κεφαλαίου που διενεργείται από τα πιστωτικά

ιδρύµατα.

− Η ορθότητα της κατανοµής κεφαλαίου στον όµιλο. Σε περίπτωση που υπάρχουν

θυγατρικές του πιστωτικού ιδρύµατος µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κινδύνων, η

Τράπεζα της Ελλάδος µπορεί να επιβάλει κατάλληλα όρια ώστε η κατανοµή των

κεφαλαίων για την θυγατρική να αντιστοιχεί στον τρέχοντα ή αναµενόµενο

κίνδυνο.

− Η φάση του οικονοµικού κύκλου και κατά πόσον τα συστήµατα αντιµετωπίζουν

την επίπτωση αυτή.

5.6 Για τον προσδιορισµό των απαιτούµενων πρόσθετων κεφαλαίων η Τράπεζα της

Ελλάδος λαµβάνει υπόψη της τα παρακάτω κριτήρια, τόσο σε απόλυτο µέγεθος, όσο

και σε σύγκριση µε άλλα πιστωτικά ιδρύµατα µε αντίστοιχες δραστηριότητες:

− Ποσοτικούς δείκτες όπως:

• η διάρθρωση και η µεταβλητότητα των στοιχείων των Ιδίων Κεφαλαίων και

ειδικότερα το ύψος των δικαιωµάτων µειοψηφίας,

• το µέγεθος των δραστηριοτήτων εντός του οµίλου µε συγκριτικά υψηλότερο

κίνδυνο,

• τα λειτουργικά κέρδη κάθε δραστηριότητας εντός του οµίλου, τη δυναµικότητα

και τη διατηρησιµότητά τους,

• το προφίλ κινδύνου π.χ. όσο αφορά

o Στον πιστωτικό κίνδυνο:

− την ποιότητα των χαρτοφυλακίων (εξέλιξη είτε χρονικά είτε σε

διάφορες χρονικές περιόδους και δείκτες δανείων σε προσωρινή/

οριστική καθυστέρηση σε σχέση µε το σύνολο της κάθε κατηγορίας

χαρτοφυλακίου και τις αντίστοιχες προβλέψεις, εξέλιξη και δείκτες των

εσωτερικών και εξωτερικών πιστωτικών διαβαθµίσεων και ιδίως τον

δείκτη «ακάλυπτες από προβλέψεις καθυστερήσεις >90 ηµερών /Ίδια

Κεφάλαια»),

− τη διαφοροποίηση µε βάση τη συγκέντρωση (σε µεγάλους πελάτες,

κατά κλάδο και γεωγραφική περιοχή και χώρα).

o Στον κίνδυνο ρευστότητας:

− τη σχέση των καθαρών δανείων από προβλέψεις ως προς τις

καταθέσεις,

49

− τον καθαρό διατραπεζικό δανεισµό προς το σύνολο του ενεργητικού.

− ποιοτικά κριτήρια όπως:

• τη στρατηγική του πιστωτικού ιδρύµατος και τη δυνατότητα υλοποίησής της

δεδοµένων των εσωτερικών και εξωτερικών συνθηκών,

• την ποιότητα των ΣΕΕ και την ικανότητα προσαρµογής στις εξελίξεις,

• το βαθµό συντηρητικότητας των ΣΕΕ όπως προκύπτει από τη συγκριτική

ανάλυση µεταξύ των πιστωτικών διαβαθµίσεων των πιστωτικών ιδρυµάτων

για τους ίδιους πελάτες,

• τα αποτελέσµατα ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων.

6. ∆ιάλογος µε τα πιστωτικά ιδρύµατα

6.1 Πέρα από τους επιτόπιους ελέγχους και τα εποπτικά µέτρα που καλούνται τα

πιστωτικά ιδρύµατα να ακολουθήσουν, υπάρχει ένας διαρκής διάλογος µεταξύ της

Τράπεζας της Ελλάδος και των πιστωτικών ιδρυµάτων ώστε να:

- ενδυναµώνεται το ΣΕΕ,

- επιβεβαιώνεται ότι το επίπεδο των εποπτικών κεφαλαίων είναι επαρκές σε σχέση

µε το προφίλ κινδύνου του πιστωτικού ιδρύµατος,

- αξιολογείται η εφαρµογή των εποπτικών µέτρων από τα πιστωτικά ιδρύµατα,

όποτε κριθεί αναγκαίο.

6.2 Στο πλαίσιο αυτό, ο τρόπος και η µέθοδος επικοινωνίας µε τα πιστωτικά

ιδρύµατα καθορίζεται από την Τράπεζα της Ελλάδος κατά περίπτωση και σύµφωνα

µε τα οριζόµενα από την παράγραφο 2.1 του παρόντος εγγράφου.

Μέσω του διαλόγου:

- παρέχονται επεξηγήσεις στους εποπτικούς ελέγχους και τις σχετικές

αξιολογήσεις, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αµοιβαία κατανόηση,

- δίνεται η ευκαιρία στα πιστωτικά ιδρύµατα να θέσουν στη διάθεση της Τράπεζας

της Ελλάδος επιπλέον πληροφορίες, προκειµένου να ολοκληρώσει την

αξιολόγησή της,

- ανταλλάσσονται πληροφορίες µε τα υπεύθυνα στελέχη του πιστωτικού ιδρύµατος

για τα σηµαντικότερα θέµατα της αξιολόγησης και τις όποιες αδυναµίες

εντοπιστούν,

- παρακολουθείται η εφαρµογή των εποπτικών µέτρων όπως αυτά έχουν οριστεί

από την Τράπεζα της Ελλάδος,

50

- διενεργούνται διµερείς και τριµερείς συναντήσεις µε τους ορκωτούς.

6.3 Ανάλογα µε το θέµα και τη δοµή του πιστωτικού ιδρύµατος στον όµιλο, η

επικοινωνία µεταξύ της Τράπεζας της Ελλάδος και του πιστωτικού ιδρύµατος

πραγµατοποιείται ανάµεσα στα αρµόδια στελέχη. Ο διάλογος µπορεί να γίνει µε µέλη

του ∆ιοικητικού Συµβουλίου ή της ∆ιοίκησης, στελέχη του πιστωτικού ιδρύµατος

υπεύθυνα για τις µονάδες Εσωτερικής Επιθεώρησης, ∆ιαχείρισης Κινδύνων και

Κανονιστικής Συµµόρφωσης αλλά και άλλα στελέχη που εµπλέκονται µε λειτουργικές

ή υποστηρικτικές εργασίες.

Ο Υποδιοικητής

Παναγιώτης Α. Θωµόπουλος

51