ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ Νο 45

ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ, Η., ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ, Ε., ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ, Ι., ΛΟΓΟΣ, Ε., ΘΕΟΧΑΡΗΣ, Δ., (1997). - Ποσοτική διερεύνηση του υδρογεωλογικού συστήματος της λεκάνης Κάτω Μεσσηνίας. Πρακτικά 4ου Υδρογεωλογικού Συνεδρίου Ελλ. Επιτρ. Υδρογεωλογίας της Ελλ. Γεωλ. Ετ.,, Νοέμβριος 1997, 259-269, Θεσ/νικη.

Πρακτικά 4ου Υδρογεωλογικού Συνεδρίου Ελλ. Επιτρ. Υδρογεωλογίας της ΕΓΕ, Νοέµβριος 1997, σελ. 259-269, Θες/νικη

ΠΟΣΟΤΙΚΗ ∆ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ Υ∆ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΚΑΤΩ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

1Μαριολάκος, Η., 2Σπυρίδωνος Ε., 1Φουντούλης, Ι., 1Λόγος Ε., 1Θεοχάρης, ∆.

Σύνοψη Για τη µελέτη του ελεύθερου υδροφορέα της Κάτω Μεσσηνίας έγινε λεπτοµερής χαρτογράφηση των γεωλογικών σχηµατισµών, των τεκτονικών στοιχείων και των σηµείων υδροληψίας. Ο υδροφόρος ορίζοντας αναπτύσσεται κυρίως σε θαλάσσιες αποθέσεις πλειστοκαινικής ηλικίας καθώς και σε χερσαίες ολοκαινικές αποθέσεις. Το αλπικό υπόβαθρο (ενότητες Πίνδου και Τρίπολης) εµφανίζεται στα περιθώρια της λεκάνης. Από διαθέσιµα µετεωρολογικά στοιχεία και µετρήσεις παροχών πηγών και ποταµών υπολογίστηκε το υδρολογικό ισοζύγιο, ενώ από τις συνεχείς µετρήσεις στάθµης επί δύο έτη (1993-1994) κατασκευάστηκαν ισοπιεζοµετρικοί χάρτες. Οι µεταβολές των ισοπιεζοµετρικών καµπυλών σχετίζονται τόσο µε τη διακύµανση των βροχοπτώσεων µε µια υστέρηση δύο µηνών, όσο και µε τη νεοτεκτονική δοµή της περιοχής.

Abstract In order to study the unconfined aquifer of Kato Messinia, detailed geologic and tectonic mapping conducted. The aquifer develops mainly in marine deposits of Pleistocene age and Holocene terrestrial formations. Outcrops of the Alpine basement (Pindos and Tripolis units) are found on the flanks of the basin. Using the available meteorological data and measurements of spring and river discharge, we calculated the hydrological budget, and isopiezometric maps were constructed from two-year water-level measurements. Changes in isopiezometric contours are related to precipitation fluctuation with a two months delay and to the neotectonic structure. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή µελέτης βρίσκεται στο Ν∆ τµήµα της Πελοποννήσου αποτελεί δε την προς βορρά προέκταση του Μεσσηνιακού κόλπου στην ξηρά (Εικ. 1). Πιο συγκεκριµένα βρίσκεται µεταξύ των ορέων της Κυπαρισσίας και της Ιθώµης στα δυτικά και των Βρωµοβρυσαίικων βουνών και των δυτικών απολήξεων του Ταΰγετου στα ανατολικά. Αποτελεί το κατώτερο τµήµα µιας ευρύτερης υδρολογικής λεκάνης η οποία περικλείεται από τον υδροκρίτη του Ταΰγετου στα ανατολικά, και τον υδροκρίτη των ορέων της Κυπαρισσίας δυτικά. Στα πλαίσια της µελέτης αυτής χαρτογραφήθηκαν λεπτοµερώς σε κλίµακα 1/5.000: (ι) οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που απαντούν στη λεκάνη και στα περιθώριά της, (ιι) τα τεκτονικά

1 Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Γεωλογίας, Τοµέας ∆υναµικής Τεκτονικής Εφαρµοσµένης Γεωλογίας, Πανεπιστηµιούπολη Ζωγράφου, 157 84, Αθήνα 2 F.U. Berlin, Institut f. Geologie, Geophysik und Geoinformatik, FR Geoinformatik - Mathematische Geologie, Malteserstr. 74 -100, Haus D, D-122 49 Berlin

∏ N

Sampling points

Drainage Network

Phreatic aquifer boundary

0 2 km

Messiniakos Gulf

Εικ. 1 Η γεωγραφική θέση της περιοχής µελέτης µε τα σηµεία µετρήσεων στην πεδινή περιοχή της

λεκάνης της Κάτω Μεσσηνίας. Οι αριθµοί αναφέρονται στα τοπογραφικά διαγράµµατα (κλίµακας 1/5.000) της Γ.Υ.Σ.

Fig. 1 Location map and the sampling points at the plain part of the Kato Messinia basin. The numbers refer to the topographic diagrams (scale 1/5.000) of A.G.S.

στοιχεία και (ιιι) περισσότερα από 1000 σηµεία υδροληψίας (πηγάδια - γεωτρήσεις) της λεκάνης. Προκειµένου να διερευνηθεί ποσοτικά το υδρογεωλογικό σύστηµα της λεκάνης έγιναν συνεχείς µετρήσεις ανά µήνα κατά τα έτη 1993-1994, του ελεύθερου υδροφόρου ορίζοντα σε 97 επιλεγµένα σηµεία υδροληψίας. ΓΕΩΛΟΓΙΑ – ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Η νεοτεκτονική δοµή της Μεσσηνίας, η οποία και έχει καθορίσει την υδρογεωλογική συµπεριφορά της ευρύτερης περιοχής, χαρακτηρίζεται από την παρουσία µεγάλων βυθισµάτων και κεράτων, τα οποία οριοθετούνται µεταξύ τους µε µεγάλες ρηξιγενείς ζώνες. Τέτοιες µεγάλες δοµές είναι το τεκτονικό κέρας του Ταΰγετου, το τεκτονικό βύθισµα Κυπαρισσίας – Καλαµάτας και η σύνθετη µορφοτεκτονική δοµή των ορέων της Κυπαρισσίας (Εικ. 2) (Mariolakos et al., 1994). Στα περιθώρια ή και στο εσωτερικό αυτών των 1ης τάξης µακροδοµών, απαντούν άλλες µικρότερες νεοτεκτονικές δοµές 2ης, 3ης τάξης (µικρότερα βυθίσµατα και κέρατα) τα οποία διατάσσονται παράλληλα ή εγκάρσια στις 1ης τάξης µακροδοµές. Έτσι µέσα στο τεκτονικό βύθισµα Κυπαρισσίας – Καλαµάτας διακρίνονται οι ακόλουθες νεοτεκτονικές µακροδοµές 2ης τάξης (Εικ. 2):

• Το τεκτονικό βύθισµα Κάτω Μεσσηνίας • Το τεκτονικό κέρας Μελιγαλά • Το τεκτονικό βύθισµα Άνω Μεσσηνίας • Η λεκάνη του ∆ώριου και • Το τεκτονικό βύθισµα Κυπαρισσίας – Καλού Νερού.

Το τεκτονικό βύθισµα της Κάτω Μεσσηνίας µαζί µε το τεκτονικό βύθισµα της Άνω Μεσσηνίας στο βόρειο τµήµα, τη λεκάνη του ∆ώριου και το τεκτονικό βύθισµα Κυπαρισσίας – Καλού Νερού στα δυτικά σχηµατίζουν µία στενή λωρίδα ξηράς µικρού σχετικά υψοµέτρου, που αλλού είναι επίπεδη και αλλού λοφώδης, η οποία ενώνει τον Κυπαρισσιακό µε τον Μεσσηνιακό κόλπο. . Σε παλαιότερες γεωλογικές εποχές, κυρίως κατά το τέλος του Πλειόκαινου και το Κατώτερο Πλειστόκαινο και εν µέρει κατά το Μέσο Πλειστόκαινο, η περιοχή της Άνω Μεσσηνίας, της λεκάνης του ∆ωρίου και ένα τµήµα του χώρου του Κοπανακίου αποτελούσε ένα παλαιοϊσθµό που συνέδεε τον παλαιοκόλπο της Μεσσηνίας µε τον παλαιοκόλπο Καλού Νερού – Κυπαρισσίας, όπως µαρτυρούν οι αποθέσεις που απαντούν στην περιοχή (Μαριολάκος, 1988, Φουντούλης, 1994, Mariolakos et al., 1994). Τα γεωλογικά, τεκτονικά, γεωφυσικά, όσο και δεδοµένα που προέρχονται από τη µελέτη των πυρήνων πολλών σχετικά γεωτρήσεων, που έχουν γίνει στο πεδινό τµήµα όλων των λεκανών δείχνουν ότι η µορφοτεκτονική εξέλιξη του τεκτονικού βυθίσµατος Κυπαρισσίας – Καλαµάτας γενικότερα, αλλά και της λεκάνης Κάτω Μεσσηνίας ειδικότερα, είναι περισσότερο πολύπλοκη από την παραδοχή της ύπαρξης ενός απλού τεκτονικού βυθίσµατος (Μαριολάκος, 1988, Mariolakos et al., 1997). Τα γενικά γεωλογικά και γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά της λεκάνης είναι: i. Στην περιοχή, και πιο ειδικά στα περιθώρια, του τεκτονικού βυθίσµατος απαντούν δύο

αλπικές γεωτεκτονικές ενότητες, της Πίνδου και της Τρίπολης. Η ενότητα Πίνδου εµφανίζεται στο δυτικό περιθώριο του τεκτονικού βυθίσµατος, ενώ η ενότητα Τρίπολης στο ανατολικό και το βόρειο περιθώριο.

Η ενότητα Τρίπολης αποτελείται από νηριτικούς ανθρακικούς σχηµατισµούς και φλύσχη. Τα ανθρακικά πετρώµατα απαντούν κύρια στο ανατολικό περιθώριο, ενώ ο φλύσχης κύρια στο βόρειο και τοπικά στο ανατολικό. Στο βόρειο περιθώριο δηµιουργεί ένα τεκτονικό κέρας (Μελιγαλά), το οποίο παρεµβάλλεται µεταξύ των τεκτονικών βυθισµάτων Άνω και Κάτω Μεσσηνίας (Εικ. 2). Η επαφή του φλύσχη µε τα υποκείµενα ανθρακικά είναι συνήθως τεκτονοϊζηµατογενής. Πρόκειται δηλαδή για επιφάνειες ρηγµάτων, που έγιναν είτε πριν είτε κατά τα αρχικά στάδια της ιζηµατογένεσης και τα οποία καλύφθηκαν κατόπιν µε τα ιζήµατα του φλύσχη. Η ενότητα Πίνδου αποτελείται κυρίως από πελαγικούς λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους, ραδιολαρίτες και κλαστικές αποθέσεις που αποτελούνται από εναλλαγές µαργών ψαµµιτών πηλιτών (‘πρώτος φλύσχης’ και φλύσχης). Από τεκτονική άποψη, είναι επωθηµένη πάνω στην ενότητα της Τρίπολης, είναι πολυπτυχωµένη και παρουσιάζει πολλές λεπιώσεις µε διεύθυνση άξονα πτυχών ΒΒ∆-ΝΝΑ. Οι αξονικές επιφάνειες αλλά και οι επιφάνειες εφιππεύσεων κλίνουν γενικά προς τα ανατολικά, χωρίς να αποκλείονται και τοπικές παρεκκλίσεις.

ii. Οι µεταλπικοί σχηµατισµοί καλύπτουν ασύµφωνα το παλαιοανάγλυφο των αλπικών

ενοτήτων, αποτελούνται δε από θαλάσσιες και χερσαίες αποθέσεις. Οι θαλάσσιες µεταλπικές αποθέσεις αποτελούνται από µάργες, ψαµµίτες, άµµους και κροκαλοπαγή, το πάχος των οποίων διαφέρει από θέση σε θέση. Το πάχος των αποθέσεων αυτών έχει εκτιµηθεί ότι είναι περισσότερο από 500 µέτρα κοντά στην πόλη της Καλαµάτας (Μαριολάκος, 1994).

iii. Οι υπερκείµενες χερσαίες αποθέσεις αποτελούνται κυρίως από κοκκινόχρωµες πυριτικές

άµµους, ψαµµίτες και κροκαλοπαγή, τα οποία πρέπει να είναι Μέσο- Άνω-πλειστοκαινικής ηλικίας. Το Ολόκαινο αντιπροσωπεύεται από χαλαρές κυρίως αποθέσεις, µε µορφή κώνων κορηµάτων, πλευρικών κορηµάτων και παράκτιων αποθέσεων.

iv. Παρατηρείται ανοµοιοµορφία της φάσης των κλαστικών ιζηµάτων (θαλάσσια – χερσαία). v. Τα αποδεδειγµένα θαλάσσια Κατωπλειστοκαινικής ηλικίας ιζήµατα (Μαρκοπούλου-

∆ιακαντώνη et al., 1988) στο ανατολικό περιθώριο της λεκάνης βρίσκονται σήµερα σε απόλυτο υψόµετρο µεγαλύτερο των 450 µέτρων (περιοχή Άνω Άµφειας), ενώ στο δυτικό περιθώριο σε απόλυτο υψόµετρο 380 µέτρων (περιοχή Αριστοµένη) (Mariolakos et al., 1994). Αντίθετα η λεκάνη της Άνω Μεσσηνίας η οποία βρίσκεται σήµερα σε απόλυτο υψόµετρο όχι µεγαλύτερο των 200 µέτρων στην περιοχή δε Ανθούσας – Μελιγαλά είναι σε υψόµετρο µικρότερο των 100 µέτρων έχει πληρωθεί µε αποκλειστικά χερσαίες αποθέσεις το δε χαµηλότερο σηµείο του αλπικού υποβάθρου της λεκάνης, παρά τη γενική ανύψωση της ευρύτερης περιοχής µετά το Κατώτερο Πλειστόκαινο, σήµερα βρίσκεται πολύ χαµηλότερα από τη σηµερινή στάθµη της θάλασσας. Πιο συγκεκριµένα βρίσκεται περίπου 200 µέτρα χαµηλότερα (Μαριολάκος, 1988).

3. Υ∆ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ α. Στοιχεία. Στην περιοχή µετρήθηκαν οι στάθµες σε 97 επιλεγµένα φρέατα συνολικά από τα οποία 88 βρίσκονται στο φρεάτιο υδροφορέα, (Εικ. 1) από τον Ιανουάριο 1993 έως το ∆εκέµβριο 1994 ανά µηνιαίο διάστηµα. Τα κλιµατολογικά στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν προέρχονται από τους µετεωρολογικούς σταθµούς Καλαµάτας, Ανάληψης, Ζευγολατιού και Πηδήµατος.

Εικ. 2. Οι 1ης και 2ης τάξης νεοτεκτονικές µακροδοµές. Οι 2ης τάξης νεοτεκτονικές µακροδοµές του βυθίσµατος Καλαµάτας - Κυπαρισσίας είναι: 1: βύθισµα Κάτω Μεσσηνίας, 2: κέρας Μελιγαλά, 3: βύθισµα Άνω Μεσσηνίας, 4: λεκάνη ∆ωρίου, 5: βύθισµα Κυπαρισσίας - Καλού Νερού. (από Mariolakos et al., 1994)

Fig. 2. 1st and 2nd order neotectonic macrostructures. The 2nd order neotectonic macrostructure of Kalamata - Kyparissia graben are: 1: Kato Messinia graben, 2: Meligala horst, 3: Ano Messinia graben, 4: Dorion basin, 5: Kyparissia - Kalo Nero graben. (after Mariolakos et al., 1994)

Η επεξεργασία των στοιχείων καθώς και η παρουσίαση των αποτελεσµάτων σε µορφή χαρτών έγιναν µε το σύστηµα τρισδιάστατης µοντελοποίησης ENTEC/SURPAC 2000 της αυστραλιανής εταιρείας SSI. Τα τοπογραφικά στοιχεία ψηφιοποιήθηκαν από τοπογραφικά διαγράµµατα της Γ.Υ.Σ. σε κλίµακα 1/5.000, ενώ τα γεωλογικά στοιχεία προέρχονται από (ι) τους γεωλογικούς χάρτες του ΙΓΜΕ σε κλίµακα 1/50.000, φύλλα Καλαµάτα και Μελιγαλάς και (ιι) τη χαρτογράφηση που πραγµατοποιήθηκε σε συγκεκριµένες περιοχές σε κλίµακα 1/10.000. β. Υδρολογικό ισοζύγιο. Το υδρολογικό ισοζύγιο υπολογίστηκε για το διάστηµα 1984 - 1987, για το οποίο υπάρχουν κοινές µετρήσεις στους µετεωρολογικούς σταθµούς, στις παροχές των πηγών και των ποταµών που επηρεάζουν την περιοχή µελέτης. Η µέση ετήσια βροχόπτωση στην περιοχή είναι P= 881,79 mm για τα έτη 1984-1987, ενώ για το χρονικό διάστηµα 1956-1989 που λειτουργούν οι σταθµοί µέτρησης είναι 924.14 mm. Η εξατµισοδιαπνοή υπολογίστηκε από τον τύπο του TURC (1951), µε χρήση της διορθωµένης θερµοκρασίας Τ∆ = 14.29 0C και είναι Ι = 607,69 mm ή 68.9%. Η συνολική επιφάνεια της υδρολογικής λεκάνης της Κάτω Μεσσηνίας είναι περίπου 300 km2, ενώ η επιφάνεια των ιζηµάτων όπου αναπτύσσεται ο φρεάτιος υδροφόρος ορίζοντας είναι 132 km2. Από τις παραπάνω τιµές ο όγκος των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων υπολογίζεται σε P = 2.12 Χ 108 m3. Ο όγκος της εξατµισοδιαπνοής αντίστοιχα είναι E = 1.46 Χ 108 m3. Η απορροή υπολογίστηκε µε βάση τις µετρήσεις της ΥΕΒ στους ποταµούς Άρι και Πάµισο, στο χρονικό διάστηµα 1978 - 1994 (όχι συνεχείς µετρήσεις). Από τις τιµές αυτές αφαιρέθηκαν οι εισροές από την επιφανειακή απορροή της Άνω Μεσσηνίας (Μαριολάκος, 1988, Σπυρίδωνος, 1994), όπως µετρήθηκαν στον ποταµό Μαυροζούµενα το χρονικό διάστηµα 1976-1979 (ΥΠ. ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ΓΕΝΙΚΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ, 1979). Αυτός ο υπολογισµός µας δίνει όγκο νερού που απορρέει της τάξης των: R = 1.19 Χ 108 m3. Τέλος, από τον γενικό τύπο του υδρολογικού ισοζυγίου P = E + R + I η κατείσδυση υπολογίστηκε σε I = 6.72 X 106 m3. Εάν χρησιµοποιηθούν όλα τα διαθέσιµα στοιχεία, (χωρίς όµως καµία χρονική επικάλυψη µεταξύ τους) τότε η κατείσδυση παίρνει τιµή I = 1.68 X 107 m3. Λόγω της διαφορετικής χρονικής κάλυψης των διαφόρων µετρήσεων οι τιµές αυτές πρέπει να θεωρηθούν ενδεικτικές. γ. Πιεζοµετρία Προκειµένου να κατασκευαστεί χάρτης της στάθµης του ελεύθερου υδροφόρου ορίζοντα, έγιναν συνεχείς µετρήσεις της στάθµης ανά µήνα επί 2 έτη (1993 - 1994) σε 88 επιλεγµένα σηµεία υδροληψίας. Από τις µετρήσεις στα επιλεγµένα φρέατα κατασκευάστηκαν ισοπιεζοµετρικοί χάρτες και µάλιστα ένας για την υψηλότερη (Απρίλιος) και χαµηλότερη (Αύγουστος) στάθµη του έτους

1993 (Εικ. 3) και ένας για την υψηλότερη (Απρίλιος) και χαµηλότερη (Αύγουστος) στάθµη του έτους 1994 (Εικ. 4). Οι πιεζοµετρικές επιφάνειες κατασκευάστηκαν µε τη µέθοδο του τριγωνισµού (Davis, 1986). Με τη µέθοδο αυτή ενώνονται τα σηµεία των µετρήσεων µεταξύ τους ώστε να σχηµατίσουν αλλεπάλληλα τρίγωνα. Το αποτέλεσµα είναι ένα µη κανονικό τριγωνικό δίκτυο (TIN). Πρακτικά πρόκειται για επάλληλη εφαρµογή της µεθόδου του υδρογεωλογικού τριγώνου. Πλεονεκτήµατα της µεθόδου είναι : • δεν απαιτείται προηγούµενη επεξεργασία και µετατροπή των στοιχείων, όπως στις µεθόδους

κανάβου (gridding methods) • η υπολογιζόµενη επιφάνεια έχει στα σηµεία µέτρησης πάντα τη µετρηµένη τιµή • επιτρέπει την εισαγωγή στον υπολογισµό επιπλέον κριτηρίων που αφορούν την

υπολογιζόµενη επιφάνεια, όπως θέση και είδος (περατό/αδιαπέρατο) των ορίων ενός υδροφορέα.

Στην περίπτωση που τα σηµεία παρατήρησης είναι αραιά διατεταγµένα, οι υπολογιζόµενες ισοκαµπύλες είναι γωνιώδεις. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ α. Πιεζοµετρία Από τους χάρτες των Εικόνων 3 και 4 µπορούν να γίνουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: • παρατηρείται µία υστέρηση δύο µηνών µεταξύ των µεγίστων και ελαχίστων τιµών της

στάθµης και των αντίστοιχων των βροχοπτώσεων (Εικ. 5). • Η πιεζοµετρική επιφάνεια παρουσιάζει στο πεδινό τµήµα πολύ µικρή υδραυλική κλίση

0.1 %. Βορειότερα της κοινότητας Άµµος η κλίση αυτή αυξάνεται προς το βόρειο όριο του υδροφορέα σταδιακά µέχρι το 1 %. Μόνο στις παρυφές της λεκάνης, ακολουθώντας και τη µορφολογία του εδάφους φτάνει σε τιµές ως και 6 %

• στο παραλιακό τµήµα παρατηρούνται εποχιακά και αρνητικές τιµές της πιεζοµετρικής

στάθµης, κάτι που ευνοεί τη διείσδυση του θαλασσινού νερού. • ο υδροφορέας τροφοδοτείται επιφανειακά από τους παρακείµενους ορεινούς όγκους. Το

υπόβαθρό του είναι κυρίως αδιαπέρατοι σχηµατισµοί. Μόνο σε ορισµένες περιοχές στα ανατολικά έρχονται τα ιζήµατα σε απ’ ευθείας επαφή µε τους ασβεστόλιθους της Τρίπολης (Λαίικα ΒΑ της Καλαµάτας, Πήδηµα, Αγ. Φλώρος). Στις περιοχές αυτές εκφορτίζονται σηµαντικές καρστικές πηγές.

• Στο ανατολικό περιθώριο της λεκάνης η πλευρική τροφοδοσία εκφράζεται σαφώς στη

µορφή των ισοπιεζοµετρικών καµπυλών στην περιοχή µεταξύ των πηγών Αγ. Φλώρου και Πηδήµατος. Στο τµήµα µεταξύ των χωριών Πήδηµα και Θουρία η µορφή των ισοπιεζοµετρικών καµπυλών ελέγχεται από την παρουσία µαργαϊκών οριζόντων σηµαντικού πάχους των θαλάσσιων πλειστοκαινικών αποθέσεων.

Εικ. 3 Πιεζοµετρικός χάρτης του φρεάτιου υδροφορέα της λεκάνης της Κάτω Μεσσηνίας: a) Απρίλιος 1993, b) Απρίλιος 1994. Fig. 3 Piezometric map of the phreatic aquifer of Kato Messinia basin: a) April 1993, b) April 1994.

∏N

Phreatic aquifer boundary

Drainage Network

Sampling points

∏N

Phreatic aquifer boundary

Drainage Network

Sampling points

2 km 0 2 km 0

Messiniakos Gulf

Messiniakos Gulf

a b

Εικ. 4 Πιεζοµετρικός χάρτης του φρεάτιου υδροφορέα της λεκάνης της Κάτω Μεσσηνίας: a) Αύγουστος 1993, b) Αύγουστος 1994. Fig. 4 Piezometric map of the phreatic aquifer of Kato Messinia basin: a) August 1993, b) August 1994.

a

Messiniakos Gulf

2 km 0

∏N

Phreatic aquifer boundary

Drainage Network

Sampling points

b

Messiniakos Gulf

2 km 0

∏N

Phreatic aquifer boundary

Drainage Network

Sampling points

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΟΛΙΚΟΥ ΥΨΟΥΣ ΥΕΤΟΥ ΑΝΑ ΜΗΝΑΣΤΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟΥ

0

50

100

150

200

250

300

ΙΑΝ

.

ΦΕΒ

.

ΜΑΡ

.

ΑΠΡ

.

ΜΑΪΟΣ

ΙΟΥΝ

.

ΙΟΥΛ

.

ΑΥΓ.

ΣΕΠ

.

ΟΚΤ.

ΝΟΕ

.

∆ΕΚ

.

ΜΗΝΕΣ

ΥΨΟΣ ΒΡΟ

ΧΗΣ

(σε

mm

)

1993

1994

1993

1994

1995

ΚΑΛΑΜΑΤΑ

ΖΕΥΓΟΛΑΤΙΟ

Εικ. 5 : ∆ιάγραµµα ολικού ύψους υετού ανά µήνα στους σταθµούς Καλαµάτας και Ζευγολατιού. • Στο δυτικό περιθώριο η µορφή των ισοπιεζοµετρικών καµπυλών δεν δικαιολογείται από

την τοπογραφία και τη λιθολογία, αλλά ελέγχεται από την παρουσία ρηξιγενών ζωνών (Εικ. 2.) οι οποίες δεν εµφανίζονται στην επιφάνεια.

• στο βόρειο τµήµα η λεκάνη τροφοδοτείται από την επιφανειακή απορροή της Άνω

Μεσσηνίας. • στο ανατολικό τµήµα οι γραµµές ροής συγκλίνουν προς τον άξονα του ποταµού Άρι. Θερµές ευχαριστίες προς τη Γ.Γ.Ε.Τ. και τη Νοµαρχία Μεσσηνίας για τη χρηµατοδότηση του ερευνητικού προγράµµατος Τα προγράµµατα Η/Υ αναφέρονται για λόγους αναγνώρισης και η αναφορά τους δεν υπονοεί προώθησή τους από τα Πανεπιστήµια Αθηνών και Βερολίνου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Davis, J. C., 1986. Statistics and Data Analysis in Geology, 646 p., Second Edition, John Wiley &

sons, New York Μαρκοπούλου-∆ιακαντώνη, Α., Μίρκου, Μ.Ρ., Μαριολάκος, Ι., Λόγος, Ε., Λόζιος, Σ.,

Φουντούλης, Ι., 1988. Στρωµατογραφικές παρατηρήσεις στα µεταλπικά ιζήµατα της περιοχής Θουρίας – Άνω Άµφειας (Ν. Μεσσηνίας) και η νεοτεκτονική ερµηνεία τους. ∆ελτ. Ελλ. Γεωλ. Ετ., ΧΧΙΙΙ/3, 275-295.

Μαριολάκος, Η., 1988. Η εφαρµογή του νόµου του Darcy σε κλειστά γεωµορφολογικά συστήµατα παράδειγµα: Η λεκάνη της Άνω Μεσσηνίας (Ν∆ Πελοπόννησος). ∆ελτ. Ελλ. Γεωλ. Ετ., ΧΧ/3, 77-96, Αθήνα.

Mariolakos, I., Fountoulis, I., Marcopoulou-Diacantoni, A., Mirkou, M.R., 1994. Some remarks on the kinematic evolution of Messinia province (SW Peloponnesus, Greece) during the Pleistocene based on neotectonic, stratigraphic and paleoecological observations. Mόnster. Forsch. Geol. Palaont., 76, 371-380, Mόnster.

Mariolakos, I., Fountoulis, I., Kranis, H., 1997. Paleoseismic events recorded in the Pleistocene sediments at the area of Kalamata (Peloponnessos, Greece). Journal of Geodynamics, 24, Issues 1-4, 75-84.

Perrier, R. & Κατσικάτσος, Γ. σε συνεργασία µε Bizon, G., Fleury, J.J., Σκούρτση-Κορωναίου, Β., 1989. Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδας, 1:50000, φύλλο Μελιγαλάς, Εκδόσεις ΙΓΜΕ, Αθήνα.

Σούλιος, Γ.Χ., 1986. Γενική Υδρογεωλογία, 1ος Τόµος, σ. 295, UNIVERSITY STUDIO PRESS, Θεσσαλονίκη

Σπυρίδωνος, Ε., 1994. Μελέτη του ελεύθερου υδροφορέα της λεκάνης Άνω Μεσσηνίας µε τη χρήση µαθηµατικού οµοιώµατος. Πρακτ. 7ου Συν. της Ελλ. Γεωλ. Ετ., υπό εκτύπωση

Turc, L. 1951. Nouvelle formule pour le calcul du bilan de l’ eau en function des valeurs moyennes annuelles de prώcipications et de la tώmperature. C.R. Ac. Sc. vol. 233.

Φουντούλης, Ι., 1994. Νεοτεκτονική εξέλιξη της Κεντροδυτικής Πελοποννήσου. ∆ιδακτορική διατριβή, Τοµέας ∆υναµικής Τεκτονικής Εφαρµοσµένης Γεωλογίας, Τµήµα Γεωλογίας, Πανεπιστήµιο Αθηνών, 226 σελ..

Υπουργείο Γεωργίας, Γενική ∆ιεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων, 1979. Υδρογεωλογική µελέτη πεδιάδος Άνω Μεσσηνίας, Γεωρευνητική Ε.Π.Ε., Αθήνα.

Ψώνης, Κ. σε συνεργασία µε Τσαπραλή, Β., Σκούρτση-Κορωναίου, Β., Βαρτή-Ματαράγκα, Μ., Πετρίδου, Β. 1986. Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδας, 1:50000, φύλλο Καλαµάτα, Εκδόσεις ΙΓΜΕ, Αθήνα.