O Topos mou h Xios

13
4 o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΙΟΥ Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ, Η ΧΙΟΣ

Transcript of O Topos mou h Xios

Page 1: O Topos mou h Xios

4o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΙΟΥ

Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ, Η ΧΙΟΣ

Page 2: O Topos mou h Xios

1

Η εργασία αυτή έγινε από µαθητές της Α΄ και της Β΄ τάξης του

4ου Γυµνασίου Χίου στα πλαίσια του µαθήµατος της

Γεωγραφίας.

Το κριτήριο για την επιλογή του θέµατος ήταν να γνωρίσουµε

τις ιδιαιτερότητες του τόπου µας, τη µαστίχα, τα ξυστά και τις

χιώτικες τουλίπες ( λαλάδες ).

Τα παιδιά συνέλεξαν πληροφορίες από βιβλία, από το

διαδίκτυο και συνεργάστηκαν µεταξύ τους για την ολοκλήρωση

της εργασίας.

Μέσα από τη διαθεµατική αυτή διαδικασία, γνώρισαν καλύτερα

το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής µας,

την εξέλιξή του στο χρόνο και την ανθρώπινη παρέµβαση σ’

αυτό.

Μαθητές

Ζέβρης Νίκος , Μπουµπάρης Λεωνίδας, Νάνου Τριανταφυλλιά

Κουµέντη Βικτωρία, Κουνάκη Ελένη, Λιβανού ∆έσποινα,

Πιπερίγκος Νίκος, Σερέτη Μαρία, Σπήλιου Ευστρατία, Στρίγγος

Γεώργιος, Στρίγγος Σπυρίδων, Συρρή Ευαγγελία, Φύκαρης

Ισίδωρος, Φραγκοµίχαλος Θεοδόσιος, Φυτούσης Παναγιώτης,

Χάµπας Στέφανος

Υπεύθυνη καθηγήτρια Κουµπιά Ασηµίνα ( ΠΕ04 Φυσικός )

Χίος - Ιανουάριος 2009

Page 3: O Topos mou h Xios

2

Η Χίος είναι ένα νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου. Απέχει ελάχιστα

χιλιόµετρα από τα µικρασιατικά παράλια. Είναι το πέµπτο σε έκταση

νησί της Ελλάδας και µαζί µε τα Ψαρά και τις Οινούσσες αποτελούν το

νοµό Χίου µε πληθυσµό 54000 κατοίκους περίπου.

Ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού της ασχολείται µε τη ναυτιλία και

λιγότερο µε τον τουρισµό, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, και τις

υπηρεσίες .

Καταπράσινοι κάµποι µε πορτοκαλιές, µανταρινιές, λεµονιές µεθούν µε

το άρωµά τους. Γραφικά χωριά, παραδοσιακοί οικισµοί, αποτελούν

σπουδαία δείγµατα µεσαιωνικής αρχιτεκτονικής και απαράµιλλης

οµορφιάς. Πανέµορφες και ήσυχες παραλίες µαγεύουν τον επισκέπτη της

Χίου.

Περπατώντας στα δροµάκια των χωριών χάνεσαι µέσα στην ιστορική

µνήµη που χαρακτηρίζει και διατρέχει όλο το νησί.

Page 4: O Topos mou h Xios

3

ΤΑ ΞΥΣΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ

Όταν επισκεφθεί κάποιος για πρώτη φορά το Πυργί της Χίου

εντυπωσιάζεται από το περίεργο « στόλισµα » των σπιτιών. Η τεχνική µε

την οποία κατασκευάζεται λέγεται « ξυστό » και δεν συναντιέται

πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Λευκό και µαύρο εναλλάσσονται σε

συνεχόµενα µοτίβα και δηµιουργούν µια µοναδική εικόνα στα δροµάκια

του χωριού.

Το ξυστό είναι µια τεχνική που ήρθε στη Χίο µάλλον από τη Γένουα της

Ιταλίας την περίοδο που οι Γενουάτες κατείχαν το νησί. Οι Πυργούσοι

αγάπησαν αυτή την τεχνική και µε τα µοτίβα που οι ίδιοι επινόησαν

διακοσµούν µέχρι και σήµερα τα σπίτια τους.

Σχεδόν όλοι οι οικοδόµοι στο Πυργί γνωρίζουν την τεχνική των ξυστών.

Για την κατασκευή τους χρειάζονται τρία άτοµα. Πρώτα ο τεχνίτης

απλώνει το επίχρισµα και χαράζει τα σχήµατα. Μετά ο βοηθός του

περνάει από πίσω και ξύνει τα χαραγµένα σχήµατα- µοτίβα. Ο εργάτης

ετοιµάζει τα απαραίτητα υλικά και τα δίνει στους άλλους. Τα υλικά που

χρησιµοποιούνται είναι τσιµέντο, ασβέστης και άµµος θαλάσσης ή

ποταµίσια.

Ο εργάτης αναµειγνύει τα υλικά και δίνει το µείγµα στον τεχνίτη. Αυτός

το απλώνει µε το µυστρί πάνω στην επιφάνεια. Μετά µε ρευστό ασβέστη

ασπρίζει όλη την προηγούµενη επιφάνεια , περνώντας την δυο- τρία

Page 5: O Topos mou h Xios

4

χέρια. Όταν στεγνώσει το υλικό , τότε χρησιµοποιώντας πήχη, διαβήτη,

αλφάδι, µέτρο και µεταλλική γραφίδα χαράζει τα µοτίβα. Η χάραξη

γίνεται από πάνω προς τα κάτω µέσα σε οριζόντιες ζώνες πλάτους

περίπου 20 εκατοστών. Μετά ο βοηθός µε ένα πιρούνι ξύνει ελαφρά τον

ασβέστη έτσι ώστε να φύγει η λευκή κρούστα και να αποκαλύψει το

υπόστρωµα.

Τα µοτίβα είναι συνήθως γεωµετρικά σχήµατα και σε µερικές

περιπτώσεις ελεύθερα σχήµατα. Είναι σίγουρο πάντως ότι ο τεχνίτης

εκτός από το µεράκι του να δηµιουργήσει λαϊκή τέχνη, ξέρει να

χρησιµοποιεί πολύ καλά τη λογική αλλά και τη µαθηµατική γνώση

(γεωµετρία ). Τα ξυστά είναι µια µοναδικότητα όχι µόνο της Χίου αλλά

και όλης της Ελλάδας.Ο επισκέπτης της Χίου δεν θα φύγει από το νησί

χωρίς να τα θαυµάσει από κοντά.

Page 6: O Topos mou h Xios

5

ΟΙ ΤΟΥΛΙΠΕΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ - ΛΑΛΑ∆ΕΣ

Το µυροβόλο νησί έχει µια µοναδικότητα την οποία λίγοι γνωρίζουν. Στη

Χίο φύονται τέσσερα είδη άγριας τουλίπας, οι "λαλάδες", που την άνοιξη

κατακλύζουν τις καλλιεργούµενες εκτάσεις του κεντρικού τµήµατος του

νησιού. Το κόκκινο χρώµα τους πληµµυρίζει την ύπαιθρο και την κάνει

να φαίνεται σαν ένας ζωντανός πίνακας ζωγραφικής.

Στην Ελλάδα συναντάµε τα δέκα από τα περίπου εκατό είδη τουλίπας

που υπάρχουν στον κόσµο. Μερικά από αυτά φύονται µόνο στη χώρα

µας. Στη Χίο συναντάµε τέσσερα από αυτά και τα ονοµάζουµε λαλάδες.

Την Tulipa praecox, την Tulipa agenensis, τηνTulipa clusiana και την

Tulipa undulatifolia.

Τόπος καταγωγής της τουλίπας φαίνεται να είναι η κεντρική Ασία. Στην

Ολλανδία πήγε την τουλίπα ο βοτανολόγος, Κάρολος Κλούσιος και

άρχισε την καλλιέργειά της για φαρµακευτικούς σκοπούς.

Page 7: O Topos mou h Xios

6

Σε πολλούς µύθους αναφέρεται η τουλίπα. Ένας από αυτούς λέει:

Κάποτε ήταν ένας Πέρσης πρίγκιπας που ονοµαζόταν Φαράχ. Ο Φαράχ

ήταν ερωτευµένος µε την Σχιρίν. Όταν η αγαπηµένη του σκοτώθηκε, ο

Φαράχ έπεσε µε το άλογό του σε ένα γκρεµό και αυτοκτόνησε. Το αίµα

του πότισε το έδαφος και κάθε σταλαγµατιά του έγινε τουλίπα. Από τότε

οι τουλίπες θεωρούνται σύµβολο της απόλυτης αγάπης.

Οι Έλληνες και οι Οθωµανοί αγάπησαν πολύ τις τουλίπες. Στην περίοδο

του Βυζαντίου γνωρίζουµε ότι τουλίπες καλλιεργούνταν στην Μικρά

Ασία. Η τουλίπα σαν µοτίβο χρησιµοποιήθηκε και στην διακόσµηση των

αρχιγραµµάτων της Βίβλου του 12ου

αιώνα.

Στη Χίο συναντάµε τους λαλάδες κυρίως στο κεντρικό και

νοτιοανατολικό τµήµα του νησιού. Από τον Μάρτιο αρχίζουν και

κατακλύζουν τις καλλιεργούµενες εκτάσεις, τους ελαιώνες, τους

αµυγδαλεώνες, αλλά και τους αγρούς του νησιού.

Το πότε αρχίζει η άνθιση τους εξαρτάται από το πόσο είναι καλός ο

καιρός. Το κάθε φυτό δεν διατηρεί τα λουλούδια πάνω από 7 έως 10

µέρες. Παρ’όλο το ότι σαν φυτό "κλέβει" νερό και θρεπτικά συστατικά

από τα καλλιεργούµενα είδη, οι αγρότες θαυµάζοντας την οµορφιά τους

δεν αγωνίζονται σκληρά για να απαλλάξουν τα χωράφια τους από αυτό.

Page 8: O Topos mou h Xios

7

Ας γνωρίσουµε όµως µια- µια τις τουλίπες –λαλάδες της Χίου.

Η Tulipa praecox Τen ή Τουρκολαλάς. Τα άνθη του έχουν ζωηρό

κόκκινο χρώµα.

Έχει βολβό µε χιτώνες, εσωτερικά µαλλιαρούς (σε µερικά είδη η

εσωτερική πλευρά του καλύπτεται από ένα παχύ τριχωτό στρώµα το

οποίο του εξασφαλίζει επιπλέον προστασία από το κρύο. Γι’ αυτό

ονοµάζονται ‘’Μαλλιαρές Τουλίπες’’). Συναντιόνται και γύρω από

καλλιεργούµενες εκτάσεις, συνήθως αγρούς και ελαιώνες.

Η Tulipa agenensis DC in Redoute ή φραγκολαλάς. Τα άνθη της είναι

κόκκινα και στο εσωτερικό τους έχουν µαύρα στίγµατα και κίτρινες

ραβδώσεις. Συναντάται µέσα και γύρω από καλλιεργούµενες εκτάσεις,

αγρούς και ελαιώνες.

Η Toulipa clusiana DC in Redoute ή λαλαδάκι πολίτικο ή βαβιλούσικο.

Είναι µία ποικιλία µικρόσωµης λαλάδας, µε λευκά άνθη µε έντονες

Page 9: O Topos mou h Xios

8

εξωτερικές ραβδώσεις κόκκινου χρώµατος. Έρχεται από την Περσία, και

είναι σπάνιο. Σπάνια συναντώνται πάνω από τρεις λαλάδες µαζί. Το φυτό

κινδυνεύει από εξαφάνιση, λόγω της υπερβολικής εξόρυξης των βολβών.

Συναντιόνται µέσα και γύρω από καλλιεργούµενες εκτάσεις, αγρούς,

ελαιώνες, λιβάδια αλλά και σε ξερότοπους. Η τιµή του στην αγορά της

πόλης της εποχής της ανθοφορίας του, είναι ιδιαίτερα υψηλή.

Η Tulipa undulatifolia ή τουλίπα η κυµµατόφυλλη. Έχει πορτο-

καλοκόκκινα άνθη. Τα φύλλα της έχουν κυµατιστά άκρα. Είναι σπάνιο

είδος, και τείνει να εξαφανιστεί. Φύεται σε καλλιεργούµενες περιοχές,

αγρούς και κυρίως σε αγρούς µε καλλιέργειες σχοίνου.

Page 10: O Topos mou h Xios

9

ΜΑΣΤΙΧΑ

Η µαστίχα είναι µια φυσική ρητίνη (ρετσίνι) που βγαίνει από τον κορµό

του µαστιχόδεντρου (σχοίνος) όταν γίνει το χάραγµα του δηλαδή το

«κέντηµα» µε αιχµηρό εργαλείο. Από τις τοµές που γίνονται στον κορµό

του δέντρου, η µαστίχα σαν δάκρυ πέφτει κατά σταγόνες στη γη.

Έχει κρυσταλλική µορφή, υπόλευκο- υποκίτρινο χρώµα µε πικρή αρχική

γεύση που αργότερα αφήνει ένα ιδιαίτερο άρωµα.

Το µαστιχόδεντρο είναι ένας αειθαλής θάµνος που παίρνει την πλήρη του

ανάπτυξη στα 40-50 χρόνια και ζει περίπου 100 χρόνια. Από τον 5ο έως

τον 6ο χρόνο δίνει το ρετσίνι του και µετά από 15 χρόνια παράγει από 60

έως 250 γραµµ. και πολύ σπάνια µέχρι 400γραµµ.

Page 11: O Topos mou h Xios

10

Το µαστιχόδεντρο ευδοκιµεί µόνο στη νότια Χίο. Αυτό ίσως οφείλεται

στο εύκρατο κλίµα της περιοχής, στο ασβεστολιθικό έδαφος αλλά και

στα υποθαλάσσια ηφαίστεια. Έγιναν πολλές προσπάθειες για µεταφερθεί

η καλλιέργεια του µαστιχοφόρου σχοίνου σε άλλες περιοχές της Ελλάδας

και του εξωτερικού αλλά ήταν ανεπιτυχείς.

Η µαστίχα της Χίου ήταν από την αρχαιότητα ένα µοναδικό προϊόν µε

τεράστια εµπορική αξία και αποκλειστικότητα παραγωγής. Έτσι η

ιστορία του νησιού ήταν πάντα συνδεδεµένη µε την µαστίχα.

Η προστασία της µαστίχας και των παραγωγών της , ήταν ένας βασικός

λόγος που τα µεσαιωνικά χωριά της Χίου κτίστηκαν σαν οχυρά. Έτσι

µπορούσαν να αντιµετωπίσουν τις συχνές επιδροµές των πειρατών που

έρχονταν να κλέψουν από το νησί µαστίχα. Την περίοδο της γενουατικής

και της τουρκικής κυριαρχίας, στα χωριά που καλλιεργούνταν η µαστίχα

δόθηκαν ιδιαίτερα προνόµια και αρκετή ελευθερία.

Η προετοιµασία του σχοίνου και η συλλογή της µαστίχας είναι πολύ

επίπονες εργασίες. Ξεκινούν τον Ιούνιο µε το καθάρισµα του εδάφους

κάτω από το σχοίνο και το στρώσιµο ενός άσπρου χώµατος. Μετά

γίνεται το « κέντηµα » του κορµού και η µαστίχα αρχίζει να ρέει από τις

τοµές σαν δάκρυ στο έδαφος όπου και σιγά -σιγά στερεοποιείται. Η

συλλογή των κοµµατιών γίνεται τον Αύγουστο και τον Σεπτέµβριο τις

Page 12: O Topos mou h Xios

11

πρωινές ώρες. Το καθάρισµα της µαστίχας γίνεται τον Οκτώβριο-

Νοέµβριο και είναι µια πολύ δύσκολη ,χρονοβόρα και εξειδικευµένη

διαδικασία που γίνεται κοµµάτι - κοµµάτι ,µε το χέρι. Έτσι η µαστίχα

παίρνει την τελική της µορφή για να βγει στο εµπόριο

Page 13: O Topos mou h Xios

12

Οι χρήσεις της µαστίχας είναι πολλές, από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα.

Ιατροφαρµακευτική (καταπολεµά το έλκος), χειρουργική, οδοντιατρική,

αισθητική, αρωµατοποιία, µαγειρική, ποτοποιία, στα βερνίκια

ζωγραφικής, βιοµηχανία.