Σημαντικά ιστορικά γεγονότα που είναι παραδείγματα

ή αποτελέσματα φανατισμού

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ Β2

Αριστοτέλης Λαχανόπουλος

Ασημίνα Μούρνου

Έλενα Κοτσίδου

Κορίνα Μητσάκη

Γεωργία Μπαμπαλώνα

ΓΕΝΙΚΑΦανατισμός γενικά ονομάζεται η αποκλειστική και με πάθος προσπάθεια επιβολής των ιδεών ενός ατόμου ή μιας ιδεολογίας. Ο φανατικός δεν ανέχεται αντίθετες απόψεις και είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει βία για να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους του. Σχεδόν συνώνυμη είναι και η μισαλλοδοξία (μίσος για τις απόψεις του άλλου). Ο φανατισμός μπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος στις πολιτικές, εθνικιστικές, θρησκευτικές ιδεολογίες, ή ακόμη και στην υποστήριξη αθλητικών ομάδων. Το σημαντικότερο, όμως, πεδίο όπου εκδηλώνεται είναι οι θρησκευτικές ιδέες, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Μ. Ανατολής, Ινδίας, Β. Ιρλανδίας κ.α.. Πρέπει να διακρίνουμε το θρησκευτικό φανατισμό από την αγωνιστικότητα για την αληθινή πίστη και να επισημάνουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι θρησκευτικές ιδέες για να φανατιστούν τα πλήθη, με σκοπούς καθαρά πολιτικούς

ΑΙΤΙΑ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑΠρόκειται για ποικιλία νευρώσεων (συμπλέγματα, άγχη, ατελής διαμόρφωση ταυτότητας), που οδηγούν το άτομο να αναζητά φανταστικούς εχθρούς στα διαφορετικά άτομα και να προβάλλει τα προβλήματά του επάνω τους. Σε συλλογικό επίπεδο η κάθε ομαδική πλέον νεύρωση τροφοδοτείται από την ψυχολογία της μάζας, την έκρηξη του συναισθήματος και άλλους μηχανισμούς που φαίνονται γενικά στις εξεγέρσεις.

ΚΟΙΝΩΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑΌταν υπάρχουν προβλήματα κοινωνικής σταθερότητας ή οικονομικά, αναζητούνται εχθροί που εντοπίζονται στους διαφορετικούς από εμάς. Οι πολιτικές ηγεσίες τροφοδοτούν το μίσος αυτό και για πολιτικούς λόγους.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑΟ φανατισμός ανάγεται σε αρετή και η βία είναι το μέσον για την εξάπλωση και επικράτηση των ιδεών ή μιας θρησκείας (επέκταση του Ισλαμισμού, άρνηση σε άλλες θρησκείες να αναπτυχθούν παράλληλα στον ίδιο χώρο).

ΜΟΡΦΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ Η Θρησκομανία

Ο Πουριτανισμός

Ο Συντηρητισμός

Ο Προσηλυτισμός

Η Μισαλλοδοξία

Η Θεοκρατία

Ο Θρησκευτικός Επεκτατισμός

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ

Ψευδαίσθηση πνευματικής αυτάρκειας Αλλοίωση της πίστης Απειλή της θρησκευτική ελευθερίας Καταστροφή ανθρωπίνων ζωών και πολιτισμών Δημιουργία κοινωνικών και πολιτικών αναστατώσεων Θρησκευτική αδιαφορία Διάσπαση της ενότητας του εκκλησιαστικού σχήματος Έδαφος για να ριζώσει ο φανατισμός είναι κυρίως το χαμηλό μορφωτικό

επίπεδο των ανθρώπων, η άγνοια, η έλλειψη δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και διαμόρφωσης δημοκρατικής συνείδησης (άρνηση της άλλης άποψης) και η μειωμένη κριτική ικανότητα.

Ο θρησκευτικός φανατισμός στο παρελθόν, έγινε αιτία για πολλές ανθρωποθυσίες, καταστροφές ιερών χώρων και ναών, αφορισμούς, καταδιώξεις αιρετικών αλλά και θρησκευτικούς πολέμους, με πλήθος νεκρών, ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας.

Θρησκευτικός φανατισμός στην ιστορία ( 1ος αι. μ.χ- Σημερα)

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ο θρησκευτικός φανατισμός εμφανίστηκε με ένταση σε μερικές

φάσεις της ιστορίας:

Διωγμοί κατά των χριστιανών στην αρχαία Ρώμη

Βίαιες συγκρούσεις στο εσωτερικό του Χριστιανισμού με τις αιρέσεις

Διωγμοί βυζαντινών αυτοκρατόρων κατά αιρετικών

Εικονομαχία

Διωγμοί του Ισλάμ κατά των χριστιανών της Μέσης Ανατολής και αργότερα των Βαλκανίων

Σταυροφορίες των Δυτικών χριστιανών κατά των ορθοδόξων χριστιανών και μουσουλμάνων

Δίκες της Ιεράς Εξέτασης

Αντισημιτισμός (μίσος κατά των Ιουδαίων)

το «κυνήγι μαγισσών»

Θρησκευτικοί πόλεμοι μεταξύ Προτεσταντών και Ρωμαιοκαθολικών στην Ευρώπη.

Βίαιες ενέργειες εναντίον χριστιανών από τα καθεστώτα του Ανατολικού μπλοκ

Συγκρούσεις που γίνονται μεταξύ μουσουλμάνων και Εβραίων στην Παλαιστίνη, στο χώρο του

Ιράκ, Ιράν, Ινδίας και άλλων χωρών της Ανατολής με τη δράση ακραίων ισλαμικών οργανώσεων.

(Τζιχαντιστές)

ΔΙΩΓΜΟΙ Οι διωγμοί διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

1. τους τοπικούς και περιορισμένους, που τους έκανε ο λαός και

2. τους Αυτοκρατορικούς, που ήταν γενικοί και τους διέταζε ο αυτοκράτορας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΩΓΜΩΝ 1. Διωγμός του Νέρωνα (64-68 μ.Χ.). Ο αυτοκράτορας αυτός έκαψε τη Ρώμη για δική

του ευχαρίστηση, και για να στρέψει την οργή τού όχλου εναντίον άλλων εκτός αυτού τού ιδίου, επίσημα διέταξε το διωγμό τών Χριστιανών. Τότε θανατώθηκαν οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος.

2. Διωγμός του Δομιτιανού (94-96 μ.Χ.). Αυτός βρήκε αφορμή το "φόρο τού διδράχμου", που δεν πλήρωναν οι Χριστιανοί, επειδή έπαυαν να είναι Ιουδαίοι και άρχισε σκληρό διωγμό κατά τών Χριστιανών. Τότε μαρτύρησαν ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ο Τιμόθεος στην Έφεσο, μαθητής τού Αποστόλου Παύλου.

3. Διωγμός του Τραϊανού (97-116 μ.Χ.). Τους χρόνους τής αυτοκρατορίας του ο Τραϊανός όρισε με οδηγίες ειδικές τον τρόπο δίωξης τών Χριστιανών. Όταν οι Χριστιανοί αρνούνταν να θυσιάσουν στους θεούς τών Ρωμαίων, τους καταδίκαζαν σε θάνατο. Ο ειδωλολατρικός λαός, πολύ φανατισμένος, δεν τηρούσε τη διαταγή που έλεγε ότι χρειάζεται έγγραφη καταγγελία για να γίνει η δίωξη. Οι διωγμοί συνεχίσθηκαν και από τους διαδόχους τού Τραϊανού, τον Αδριανό και τον Αντώνιο Πίο, αλλά όχι τόσο άγριοι.

4. Του Ανδριανού (118-129 μ.Χ.) 5. Διωγμός του Μάρκου Αυρηλίου (161-178 μ.Χ.). Αν και λέγεται ότι ήταν αγαθός

άνθρωπος, έδωσε διαταγή για το βασανισμό και τη θανάτωση με άγρια και απάνθρωπα βασανιστήρια. Τα χρόνια αυτά βασανίσθηκε και αποκεφαλίσθηκε η Αγία Παρασκευή.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΩΓΜΩΝ 6. Διωγμός του Σεπτιμίου Σεβήρου (193-212). Την εποχή τού Σεβήρου ανανεώθηκε ένας

νόμος το 202, που δεν επέτρεπε τον προσηλυτισμό. Άρχισε τότε διωγμός (200-211 μ.Χ.) εναντίον τών Χριστιανών στην Αίγυπτο κυρίως, στη Βόρ. Αφρική και στη Γαλλία (Γαλατία). Τότε μαρτύρησαν και πέθαναν ο πατέρας τού Ωριγένη, ο Λεωνίδας, ο Ειρηναίος, επίσκοπος τού Λουγδούνου (σημερινής Λυών τής Γαλλίας) και η Αγία Περπέτουα στην Καρχηδόνα

7. Μαξιμίνου του Θράκα (235-237 μ.Χ.). 8. Διωγμός τού Δεκίου (249-251 μ.Χ.). Από τους πιο σκληρούς και άγριους. Θεωρούσε

τους Χριστιανούς αιτία τού ξεπεσμού τής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τότε συλλάμβαναν και βασάνιζαν κυρίως τον κλήρο και τους Επισκόπους. Τους διωγμούς αυτούς συνέχισε ο διάδοχος τού Δεκίου, ο Βαλεριανός.

9. Του Βαλεριανού (257-259 μ.Χ.). 10. Ο διωγμός τού Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (285-305) ήταν ο φοβερότερος και πιο

απάνθρωπος. (Το 286 ο Διοκλητιανός έκανε κόμμα με τον Μαξιμιανό). Τα αίτια ήταν τα ίδια με τού Δεκίου και κράτησε συνολικά 9 χρόνια (296-305). Ο Γαλέριος με συστάσεις που του έκανε, τον έπεισε να διώξει τους Χριστιανούς. Στη Μ. Ασία λέγεται ότι θανατώθηκαν 15.000 Χριστιανοί, στην Αίγυπτο 140.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Τότε θανατώθηκαν και οι Άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος. Οι διωγμοί έπαυσαν λίγα χρόνια αργότερα, όταν έγινε αυτοκράτορας ο Μ. Κωνσταντίνος.

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΟΡΙΣΜΟΣ

Ιερά Εξέταση είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται στην εκδίκαση από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υποθέσεων που αφορούσαν ομάδες ή μεμονωμένα άτομα τα οποία βαρύνονταν με την κατηγορία της αίρεσης.Ο όρος μπορεί να αναφέρεται σε Ρωμαιοκαθολικό εκκλησιαστικό δικαστήριο ή άλλο θεσμό με σκοπό την καταπολέμηση και καταστολή των αιρέσεων, σε έναν αριθμό ιστορικών κινημάτων κάθαρσης κατά των αιρέσεων ή στη δίκη συγκεκριμένων ατόμων με την κατηγορία της αίρεσης.Ο θεσμός αυτός είναι πολύ γνωστός λόγω του τρόπου διενέργειας των ανακρίσεων βάσει των οποίων συγκεντρώνονταν στοιχεία για τις δίκες ή ομολογίες, με απάνθρωπα βασανιστήρια.

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΕΚΦΑΝΣΕΙΣ

Οι ιστορικοί αναγνωρίζουν τέσσερις διαφορετικές εκφάνσεις της Ιεράς Εξέτασης: τη μεσαιωνική, την ισπανική, την πορτογαλική και τη ρωμαϊκή. Λόγω του αντικειμενικού της στόχου, που ήταν η καταπολέμηση των αιρέσεων, η Ιερά Εξέταση είχε δικαιοδοσία τυπικά μόνο επί των βαπτισμένων μελών της Εκκλησίας (τα οποία συνήθως αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού). Οι μη χριστιανοί κατηγορούμενοι μπορούσαν εντούτοις να περάσουν από δίκη για βλασφημία σε λαϊκά δικαστήρια. Επίσης οι περισσότερες δίκες μαγισσών γίνονταν από λαϊκά δικαστήρια.

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΕΚΦΑΝΣΕΙΣ

ΜεσαιωνικήΜεσαιωνική Ιερά Εξέταση είναι όρος που χρησιμοποιείται

από τους ιστορικούς για να περιγράψει διάφορες δικαστικές «Εξετάσεις» ή ανακρίσεις που ξεκίνησαν γύρω στο 1184,

περιλαμβανομένης της Επισκοπικής Εξέτασης (1184-1230) και αργότερα της Παπικής Εξέτασης (1230). Ήταν η

απάντηση της Εκκλησίας σε διάφορα σημαντικά λαϊκά κινήματα στην Ευρώπη, τα οποία θεωρήθηκαν αποστατικά ή

αιρετικά για την Χριστιανοσύνη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι αιρέσεις των Καθαρών και των

Βαλδένσιων στη νότια Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία.

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΕΚΦΑΝΣΕΙΣ

ΡωμαϊκήΤο 1542 ο Πάπας Παύλος Γ’ ίδρυσε μια μόνιμη σύνοδο,

στελεχωμένη με καρδινάλιους και άλλους αξιωματούχους, καθήκον της οποίας ήταν η διατήρηση και υποστήριξη της

ακεραιότητας της πίστης, αλλά και η εξέταση ψευδών δογμάτων. Αυτό το σώμα, η Σύνοδος της Ιερής Έδρας ή Σύνοδος για το Δόγμα της Πίστης, μέρος της Ρωμαϊκής

Κούριας, έγινε το επιβλέπον σώμα για τις τοπικές Εξετάσεις. Πιθανότατα η πιο διάσημη υπόθεση που δικάστηκε από τη Ρωμαϊκή Ιερά Εξέταση ήταν αυτή του Γαλιλαίου Γαλιλέι, το

1633.

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗΓΕΝΝΗΣΗ

Αρχικά, η επίσημη θέση της Ρωμαϊκής Εκκλησίας ήταν κάθετα ενάντια στην θανατική ποινή ή και κακοποίηση αυτών που δικάζονταν ως αιρετικοί και περιόριζε τις ποινές στον αφορισμό. Οι διώξεις, καταδίκες, βασανισμοί και θανατώσεις που γίνονταν μέχρι τότε, ήταν ανεξάρτητες της Εκκλησίας και γίνονταν με διαταγή των εκάστοτε Ρωμαίους και Βυζαντινούς Αυτοκράτορες (βλ. π.χ. διώξεις των Παυλιανών από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα τον 10ο αιώνα και αντίστοιχα τον 12ο αιώνα διώξεις από τον Αυτοκράτορα Κομνηνό)

ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΑ ΙΕΡΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ

Οι ανακριτικές μέθοδοι για την απόσπαση ομολογίας τελειοποιούνται επί πάπα Γρηγορίου του Θ΄ (1233) και ανάγονται σε επιστήμη.Συντάσσονται εγχειρίδια με λεπτομερείς οδηγίες βασανιστηρίων!Τα μαρτύρια είναι σωματικά και ψυχικά. Οι οδηγίες αναφέρουν πώς θα προκληθεί στο θύμα ο χειρότερος πόνος. Συμπεριλαμβάνονται εργαλεία τα οποία δημιουργούν κλιμάκωση του πόνου και οι πρακτικές έχουν λεπτομερείς περιγραφές.

Οι ιεροεξεταστές, αυτό που είχαν κατά νου ήταν και το δημόσιο θέαμα, το οποίο και παρείχαν σε χορταστικές δόσεις.Οι εκτελέσεις και τα βασανιστήρια λίγο πριν την εκτέλεση ενός καταδίκου, γίνονταν πάντα υπό τα όμματα του πλήθους, το οποίο συνωστιζόταν ουρλιάζοντας κατά του κατηγορουμένου. Ο όχλος παρακολουθούσε γοητευμένος το θέαμα και πολλές φορές είχε παρατηρηθεί το φαινόμενο να διαπληκτίζονται και να γρονθοκοπούνται για να βρουν μία καλή θέση όσο το δυνατόν πιο κοντά στον μελλοθάνατο. Πολλοί ποδοπατούνταν από τον συνωστισμό και πέθαιναν εκείνη τη στιγμή.

Στην Ισπανία ο βασανισμός διεξαγόταν από τρία πρόσωπα: Τον ανακριτή, τον δήμιο ή βασανιστή (executor) και τον γραμματικό (escribano).Από τα πρακτικά που γράφτηκαν μέσα στις αίθουσες βασανιστηρίων (και γράφονταν με την παραμικρή λεπτομέρεια μεταφέροντας ως και τα βογκητά και τις κραυγές του θύματος) προκύπτει πως ο μεσαιωνικός κλήρος μάλλον διακατεχόταν από νοσηρή ψυχοπαθολογία, καθώς ο σαδισμός του δεν γνώριζε όρια.Ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν αιρετικοί, «οι άγιοι του Θεού» διακατεχόμενοι από χριστιανικό ζήλο, εφευρίσκουν αιτίες για να εξοντώσουν αθώα θύματα.

ΚΥΝΗΓΙ ΜΑΓΙΣΣΩΝΩς κυνήγι μαγισσών νοείται η καταδίωξη μαγισσών, η οποία διεξάγεται με ιδιαίτερα επίμονη έρευνα για εξακρίβωση ενοχοποιητικών στοιχείων που αποδεικνύουν πιθανή χρήση μαγείας. Η συγκεκριμένη έρευνα συνήθως σχετίζεται με τη δημιουργία κλίματος ηθικού κινδύνου,μαζικής υστερίας και λιντσαρισμάτων. Πολλοί πολιτισμοί παγκοσμίως, αρχαίοι και σύγχρονοι, αντιδρούσαν στη χρήση μαγείας, ως απόρροια προκαταλήψεων και δοξασιών, όχι απλώς ως μέσω εξαπάτησης, και θανάτωναν όποιον σχετίζονταν με αυτή. Η κλασική εποχή του κυνηγιού μαγισσών ήταν η περίοδος 1480-1700. Ιδιαίτερη ένταση παρατηρήθηκε κατά την Μεταρρύθμιση και τον Τριακονταετή πόλεμο, συνέπεια αυτών υπήρξαν χιλιάδες εκτελέσεις μαγισσών και υπόπτων.Ο όρος κυνήγι μαγισσών σήμερα συχνά αναφέρεται σε εξονυχιστικές έρευνες που προκαλούνται από πανικό για 'υποτιθέμενες' παρατυπίες που δεν έχουν σχέση πλέον με τη μαγεία. Παράδειγμα στη νεώτερη ιστορία αποτελούν οι έρευνες για τη δραστηριότητα των 'Μακαρθιστών' στις Η.Π.Α. για υποτιθέμενη ύπαρξη κομμουνιστικών καταλοίπων κατά τον Ψυχρό πόλεμο, η οποία συγκρίθηκε με την δίκη των μαγισσών του Σάλεμ

ΚΥΝΗΓΙ ΜΑΓΙΣΣΩΝΚΥΝΗΓΙ ΜΑΓΙΣΣΩΝ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΗ ΥΣΤΕΡΙΑ 16ος αι.

Η μαζική υστερία και το κυνήγι μαγισσών τον 16ου αι.

Παρόλο που η πίστη στη μαγεία κάθε άλλο παρά άγνωστη ήταν κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, στην Ευρώπη, ωστόσο δεν είχε προσλάβει ποτέ ξανά τις διαστάσεις επικίνδυνης υστερίας όπως εκείνης πριν το τέλος τηςΜεταρρύθμισης τον 16ο αιώνα. Γυναίκες βασανίζονταν και καίγονταν ζωντανές ως όργανα του Σατανά.

Η πίστη στην ύπαρξη των μαγισσών ήταν άμεση συνέπεια της πίστης στον Σατανά, η οποία είχει κατακλύσει τη σκέψη των Μεταρρυθμιστών. Συνηθιζόταν, δε, οι σχολές θεολόγων να αποδίδουν όλες τις νίκες των αντιπάλων της στις δυνάμεις του Πρίγκηπα του Σκότους.Από τα τέλη του Μεσαίωνα, , ο διάβολος είχε πάρει «τη μορφή του τρομερού άρχοντα (αυτή η λέξη έχει σημασία, αφού είναι μια έννοια της πολιτικής) του σκότους. Εικόνα κατασκευασμένη ιδεολογικά από μια Εκκλησία που θριάμβευε και χρειαζόταν ένα αντίπαλον δέος που θα βοηθούσε να ενοποιηθούν οι κανονιστικές συμπεριφορές, αυτές που απαιτούσε ένας θεός–τιμωρός».

Τον 16ο αιώνα, οι διώξεις πήραν τη χειρότερή τους μορφή σε εκείνες της χώρς όπου η θρησκευτική διαμάχη ήταν πιο έντονη, δηλαδή στη Γερμανία και στη Γαλλία, στο πλαίσιο πάντα της Θρησκευτικής ή Προτεστατνικής Μεταρρύθμισης. Με τις «διαβολικές» δοξασίες να κυριαρχούν στους θρησκευτικούς ηγέτες, δεν ήταν περίεργο που η μάζα των οπαδών τους καλλιεργούσε και η ίδια τέτοιες αποκρουστικές αντιλήψεις.

Η πεποίθηση ότι ο διάβολος ήταν ισχυρότερος από τον Θεό δυνάμωνε. Πιστευόταν μάλιστα ότι δεν έθετε απλώς τους θνητούς στον πειρασμό αλλά τους ανάγκαζε και να αμαρτήσουν, θέτοντας σε κίνδυνο τις πιθανότητες σωτηρίας τους.

Οι θεολόγοι της εποχής όριζαν τη μαγεία ως την πώληση της ψυχής στο διάβολο με αντάλλαγμα την απόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων. Μία γυναίκα που είχει συνάψει μία τέτοια σύμφωνία ήταν ικανή να κάνει κάθε είδους κακό εναντίον των γειτόνων της. Πάντως, οι πολυτιμότερες ικανότητες με τις οποίες θεωρείτο ότι τις προίκιζε ο Σατανάς ήταν να κάνουν τους άντρες να αντιλαμβάνονται πότε οι γυναίκες τους απατούν ή να κάνουν τις γυναίκες να γεννούν ηλίθια ή παραμορφωμένα παιδιά.

Παρά την σημερινή στερεοτυπική εικόνα της άσχημης και τρομακτικής γριάς μάγισσας, οι συγγραφείς της ηπειρωτικής Ευρώπης και της Αγλλίας, την περιέγραφαν ως μια ωραία και κακιά γυναίκα. Εξάλλου, ένα μεγάλο ποσοστό εκείνων που θανατώθηκαν στη Γερμανία και στη Γαλλία ήταν νεαρά κορίτσια και γυναίκες κάτων των 30 ετών.

Γυναίκες, νεαρά κορίτσια, ακόμη και μικρά παιδιά υποβάλλονταν σε βανασιστήρια. Έχωναν βελόνες κάτω από τα νύχια τους, έκαιγαν τα πόδια τους στη φωτιά, συνέθλιβαν τα πόδια τους κάτω από τεράστια βάρη προκειμένου να «ομολογήσουν» τρομερά όργια με δαίμονες.«ο γενικευμένος πόλεμος της Εκκλησίας εναντίον κάθε παραβατικότητας μετά τον 16ο αιώνα θα προσδιορίσει κι έναν πειρασμό πίσω απόκάθε αμαρτία, συγκεντρώνοντας στη φυσιογνωμία της μάγισσας, και άρα της γυναίκας, όλους τους ανδρικούς φόβους της εποχής.Τη συμφωνία με τον διάβολο –συνήθως με ερωτική συνεύρεση– που σφραγιζόταν μ’ ένα σημάδι».

ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΟ όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, αναφορικά με τη λατρεία των χριστιανικών εικόνων. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες) και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονόφιλους καιΕικονόδουλους).

Πρώτη περίοδος της Εικονομαχίας

Λέων Γ΄Πρώτες ενέργειες του Λέοντα Γ‘

Η πρώτη ξεκάθαρη πράξη του Λέοντα Γ΄ εναντίον της λατρείας των εικόνων εκδηλώθηκε το 726, έπειτα από παρότρυνση των εικονομάχων επισκόπων της Μικράς Ασίας, οι όποιοι είχαν μεταβεί πριν από λίγο καιρό στην Κωνσταντινούπολη. Αφορμή στάθηκε ένας ισχυρός καταστροφικός σεισμός που έγινε την ίδια χρονιά και είχε επίκεντρο τον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Θήρας και Θηρασίας. Ο σεισμός ερμηνεύτηκε ως εκδήλωση της θείας οργής εναντίον της λατρείας των εικόνων. Ο Λέων διέταξε έναν αξιωματικό του (σπαθαροκανδιδάτο) να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού, που ήταν αναρτημένη στη Χαλκή πύλη των ανακτόρων, και να αναρτήσει στη θέση της τον «τρισόλβιο τύπο του σταυρού» καθώς και εγχάρακτο εξάστιχο επίγραμμα. Με αυτόν τον τρόπο δοκίμαζε τις διαθέσεις του λαού της πρωτεύουσας προς την εικονομαχική του πολιτική. Προκλήθηκε έκρηξη της λαϊκής οργής και το εξαγριωμένο πλήθος σκότωσε τον αυτοκρατορικό απεσταλμένο επί τόπου

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΑντίδραση Ελλαδικού Θέματος

Σοβαρότερη ήταν η αντίδραση που προκλήθηκε στον ελλαδικό χώρο, εξαιτίας της εικονοκλαστικής συμπεριφοράς του αυτοκράτορα. Ο τουρμάρχης του θέματος των Ελλαδικών Αγαλλιανός με το στόλο του Ελλαδικού θέματος καθώς και των Κυκλάδων εξεστράτευσε εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Εκδηλώθηκε έτσι εξ αρχής η εικονόφιλη διάθεση των ευρωπαϊκών επαρχιών της αυτοκρατορίας, που διήρκεσε καθ’ όλη τη διάρκεια της Εικονομαχίας. Στις 18 Απριλίου 727 μ.Χ. τα ελλαδικά πλοία κατέπλευσαν μπροστά στη Βασιλεύουσα, όπου όμως η χρήση του υγρού πυρός έδωσε την άνετη νίκη στον αυτοκράτορα. Κάηκαν πολλά ελλαδικά και κυκλαδικά σκάφη και πολλοί άνδρες τους πνίγηκαν. Ο «Ἀγαλλιανός ἔνοπλος ἑαυτόν ἐπόντωσεν» (ο Αγαλλιανόςμαζί με τα όπλα του έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε). Ο αυτοκράτορας πέτυχε βέβαια να καταστείλει γρήγορα την επανάσταση, όμως η εξέγερση μιας ολόκληρης επαρχίας ήταν μια πρώτη σοβαρή προειδοποίηση.

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΣιλέντιον Ήταν φανερό ότι η αυτοκρατορική πρωτοβουλία προσέκρουε στο κοινό αίσθημα, ιδίως του λαού της

πρωτεύουσας και του πληθυσμού των ευρωπαϊκών επαρχιών. Για να ενισχύσει τη θέση του ο Λέων επιδίωξε να κερδίσει τη συμπαράσταση του πάπα της Ρώμης και του πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Ο γέρος όμως πατριάρχης Γερμανός Α΄ (715-730 μ.Χ.) τήρησε απ’ την αρχή άκαμπτη στάση, ενώ εικονόφιλες διαθέσεις είχε και το μεγαλύτερο μέρος του κλήρου καθώς και ο πάπας Γρηγόριος Β΄, με τον οποίο αλληλογράφησε ο αυτοκράτορας. Αν και ο πάπας απέρριψε τις εικονοκλαστικές αντιλήψεις του Λέοντος, απέφυγε καταρχάς να έρθει σε ρήξη με το Βυζάντιο, την προστασία του οποίου χρειαζόταν για να αποτρέπει τον κίνδυνο από τους Λογγοβάρδους .Οι αντιδράσεις αυτές έκαναν από δύσκολη έως αδύνατη τη σύγκληση οικουμενικής συνόδου για το θέμα. Τότε ο Λέων αποφάσισε να συγκαλέσει μια ευρεία σύσκεψη, ένα «σιλέντιον», στις 7 Ιανουαρίου 730, για να απαλύνει τη δυσάρεστη εντύπωση που θα προκαλούσε η επιμονή της κοσμικής εξουσίας να επιβάλει στην Εκκλησία προσωπικές απόψεις για το σπουδαίο θεολογικό θέμα. Έπειτα από βασιλική πρόσκληση έλαβαν μέρος σε αυτό κρατικοί λειτουργοί, αυλικοί και ο πατριάρχης με τους συνοδικούς. Ο πατριάρχης Γερμανός αντιτάχθηκε με σθένος και αξίωσε τη σύγκληση οικουμενικής συνόδου, η οποία θα ενέκρινε τη δογματική καινοτομία.[

Μετά απ’ αυτό ο πατριάρχης οδηγήθηκε σε παραίτηση. Νέος πατριάρχης χειροτονήθηκε ο σύγκελλος Αναστάσιος , στις 22 Ιανουαρίου 730 μ.Χ.: «διὰ φιλαρχίαν κοσμικὴν προχειρισθεὶς Κωνσταντινουπόλεως ψευδεπίσκοπος». Ενισχυμένος από το «σιλέντιον» ο Λέων καθιέρωσε τον διωγμό των εικόνων ως επίσημο δόγμα του Κράτους και της Εκκλησίας, και τότε (730) εξέδωσε το πρώτο διάταγμα, με το οποίο οριζόταν η καταστροφή των εικόνων και η δίωξη των εικονόφιλων.Τα κείμενα των χρονογράφων συνδέουν τους χρόνους των διωγμών των εικόνων με την πτώση του μορφωτικού επιπέδου . Η επικράτηση του διωγμού των εικόνων συμπίπτει με την οπισθοδρόμηση των κλασικών γραμμάτων· για αυτό οι εικονόφιλοι κατηγόρησαν την αντίπαλη παράταξη για απαιδευσία, ενώ την οριστική αποτυχία της εικονομαχικήςκινήσεως ακολουθεί η στροφή προς τον αρχαίο κόσμο και η προβολή ανθρωπιστικών ροπών στο ιστορικό προσκήνιο.Σημειωτέον όμως ότι ο Θεοφάνης αναφέρεται (σημ.12) μόνο στην «ευσεβή παίδευσιν» και ότι στα χρόνια του τελευταίου εικονομάχου Θεόφιλου παρατηρείται λαμπρή ανάπτυξη της επιστήμης και των τεχνών.

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΙωάννης ο ΔαμασκηνόςΤις εικονοφιλικές απόψεις υπερασπίστηκε θεωρητικά ένας απ’ τους

μεγαλύτερους θεολόγους της εποχής του, ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ένας Σύρος που κατείχε ανώτερο αξίωμα στην αυλή του χαλίφη της Δαμασκού και που αργότερα περιβλήθηκε το μοναχικό ράσο στη Μονή αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα. Οι τρεις « Περὶ εἰκόνων » λόγοι του αποτελούν αν όχι το γνωστότερο πάντως το πιο πρωτότυπο και λογοτεχνικά αρτιότερο έργο του Δαμασκηνού. Ο Ιωάννης απέκρουσε την κατηγορία ότι η λατρεία των εικόνων αποτελεί ανανέωση της εθνικής ειδωλολατρίας και ανέπτυξε μια ιδιότυπη εικονοσοφία, σύμφωνα με την οποία η εικόνα είναι σύμβολο και μέσο με τη νεοπλατωνική έννοια. Την εικόνιση του Χριστού συνδύασε ο Ιωάννης με το δόγμα της ενσαρκώσεως και με τον τρόπο αυτό συνέδεσε το ζήτημα των εικόνων με τη διδασκαλία περί σωτηρίας. Το θεολογικό σύστημα τού Δαμασκηνού καθόρισε αποφασιστικά όλη τη μετέπειτα εξέλιξη της διδασκαλίας των εικονόφιλων

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΚωνσταντίνος Ε'

Η ένταση της διαμάχης εικονομάχων και εικονολατρών κορυφώθηκε επί Κωνσταντίνου Ε’ , ο οποίος εξαπέλυσε εκστρατεία τρομοκράτησης των μοναχών και καταστροφής των μονών που ήταν προπύργια εικονολατρίας.

Η ανταρσία του ΑρτάβασδουΣτο προσκήνιο βρέθηκε ο Αρτάβασδος, που ως στρατηγός του θέματος των Ανατολικών είχε βοηθήσει

παλαιότερα τον Λέοντα να καταλάβει το θρόνο και είχε λάβει ως ένδειξη ευχαριστίας την κόρη του για σύζυγο, είχε τιμηθεί με τον τίτλο του κουροπαλάτη , και είχε διορισθεί κόμης του θέματος Οψικίου. Ο Αρτάβασδος εμφανίστηκε ως οπαδός των εικονόφιλων και λόγω της θέσης του ως διοικητή των στρατευμάτων του μεγαλύτερου και σπουδαιότερου θέματος αποτόλμησε το σφετερισμό του θρόνου.

Τον Ιούνιο του 742 ο Κωνσταντίνος εκστράτευσε εναντίον των Αράβων, και περνώντας με το στρατό του από το θέμα (επαρχία) του Οψικίου δέχτηκε επίθεση από τον Αρτάβασδο και ηττήθηκε. Ο τελευταίος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας μετά από διαπραγματεύσεις με τον Θεοφάνη Μονώτη που ο Κωνσταντίνος είχε διορίσει αντιβασιλέα στην Κωνσταντινούπολη.[Ο Αρτάβασδος εισήλθε με το στρατό του στην Κωνσταντινούπολη και δέχτηκε το στέμμα από τον Πατριάρχη Αναστάσιο υπό τις επευφημίες του λαού και πολλών ανώτερων αξιωματούχων, γεγονός που δείχνει ότι η εικονοκλαστική πολιτική δεν είχε υιοθετηθεί τελείως ούτε από τους πιο στενούς συνεργάτες του αυτοκράτορα.[ Οι ιερές εικόνες αποκαταστάθηκαν πάλι στην Κωνσταντινούπολη και η περίοδος της εικονομαχίας φάνηκε ότι έκλεισε.

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΕνέργειες Κωνσταντίνου Ε'

Το Μάιο όμως του 743 ο Κωνσταντίνος με τη βοήθεια εικονομαχικών στρατευμάτων νίκησε τους αντιπάλους του στις Σάρδεις και στις 2 Νοεμβρίου εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη για να πάρει αμέσως άγρια εκδίκηση από τους αντιπάλους του: Ο Αρτάβασδος και οι δυο γιοι του, που ήταν και ανιψιοί του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, τυφλώθηκαν στον Ιππόδρομο ύστερα από δημόσιο εξευτελισμό. Οι συνεργάτες τους είτε εκτελέσθηκαν είτε ακρωτηριάσθηκαν με τύφλωση η κόψιμο των χεριών και των ποδιών. Ο «άπιστος» πατριάρχης Αναστάσιος σύρθηκε στον Ιππόδρομο πάνω σε γαϊδούρι, όμως ύστερα από τον εξευτελισμό αυτό του επιτράπηκε να παραμείνει στο θρόνο του, γεγονός που αποσκοπούσε οπωσδήποτε στη δυσφήμηση του ανώτατου εκκλησιαστικού αξιώματος. Έτσι τελείωσε η βασιλεία του Αρτάβασδου, που είχε κρατήσει το στέμμα δεκαέξι ολόκληρους μήνες και που μάλιστα είχε αναγνωρισθεί ως αυτοκράτορας κι από τη Ρώμη.

Μετά την οριστική του επικράτηση, ο Κωνσταντίνος απέβλεπε στη σύγκληση εκκλησιαστικής συνόδου που θα επικύρωνε τις εικονομαχικέςαντιλήψεις του. Τοποθέτησε λοιπόν στην ανώτερη εκκλησιαστική ιεραρχία πρόσωπα με εικονομαχικές απόψεις και ταυτόχρονα ο ίδιος επιδόθηκε σε συγγραφική δραστηριότητα σε θεολογικά ζητήματα, συγγράφοντας περίπου δεκατρείς πραγματείες. Οι δύο, ίσως οι σπουδαιότερες, διασώθηκαν σε αποσπάσματα. Οι εικονόφιλοι, όπως ο Ιωάννης Δαμασκηνός ή ο πατριάρχης Γερμανός, στήριζαν την απεικόνιση της μορφής του Χριστού στο γεγονός της ενσάρκωσης, ενώ ο Κωνσταντίνος, επηρεασμένος από μαγικές ανατολικές αντιλήψεις, υποστήριζε την πλήρη ταυτότητα ακόμη και την ομοουσιότητα της εικόνας με το πρωτότυπο και απέρριπτε τη δυνατότητα της πραγματικής απεικονίσεως του Χριστού , επιμένοντας στη θεία του φύση. Πρόκειται στην ουσία για αναβίωση παλαιών χριστολογικών ερίδων με νέα μορφή και ανάδυση του μονοφυσιτισμού.

Εικονομαχική σύνοδος (754 μ.Χ.)Από τις 10 Φεβρουαρίου 754 ως τις 8 Αυγούστου του ίδιου χρόνου στο ανάκτορο της Ιέρειας στη μικρασιατική ακτή του Βοσπόρου συγκλήθηκε

σύνοδος με συμμετοχή 338 επισκόπων, που χωρίς εξαίρεση, υποστήριξαν την εικονοκλαστική διδασκαλία, αλλά χωρίς την παρουσία εκπροσώπων των θρόνων Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Οι εικονόφιλοι ονόμασαν τη σύνοδο ειρωνικά «ακέφαλη σύνοδο», αλλά αυτό δεν εμπόδισε τα μέλη της να διεκδικήσουν το κύρος οικουμενικής συνόδου.

Υποστηρίχτηκε εξ αρχής το αδύνατο της απεικονίσεως του Χριστού και με τη χρήση χωρίων από την Αγία Γραφή και την πατερική γραμματεία κατέληξαν στην καταδίκη των ιερών εικόνων και της λατρείας τους με το ακόλουθο σκεπτικό: είναι ανάξιο για τα ιερά πρόσωπα να απεικονίζεται η μορφή τους σε ευτελή ύλη· η μορφή του Χριστού δεν είναι δυνατό να απεικονισθεί, εφόσον οι δύο φύσεις του είναι αμέριστες και ασύγχυτες· επειδή υπάρχει κίνδυνος να θεωρηθεί η προσκύνηση των εικόνων αναβίωση της ειδωλολατρίας, γι’ αυτό πρέπει να αποκλεισθεί.[ Επιβλήθηκε λοιπόν η ολοσχερής καταστροφή των εικόνων, αναθεματίστηκαν οι οπαδοί της εικονόφιλης παράταξης, όπως ήταν ο πατριάρχης Γερμανός, ο Ιωάννης Δαμασκηνός και άλλοι, ενώ εξυμνούνταν ο αυτοκράτορας ως Ισαπόστολος.

Στην τελευταία συνεδρίαση ο Κωνσταντίνος, κατά παράβαση της εκκλησιαστικής τάξης, πλήρωσε το θρόνο του Οικουμενικού Πατριάρχη με θεαματικό τρόπο: «ἀνῆλθε Κωνσταντῖνος ἐν τῷ ἄμβωνι κρατῶν Κωνσταντῖνον μοναχόν, ἐπίσκοπον γενόμενον τοῦ Συλλαίου, καὶ ἐπευξάμενος ἔφημεγάλῃ τῇ φωνῇ· "Κωνσταντίνου οἰκουμενικοῦ πατριάρχου πολλὰ τὰ ἔτη"»

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΑντιδράσεις-ΔιωγμοίΣτις 29 Αυγούστου δημοσιεύθηκαν στην αγορά της Κωνσταντινουπόλεως οι αποφάσεις της συνόδου και άρχισαν να καταστρέφουν τις ιερές

εικόνες, αντικαθιστώντας τες με διακοσμητικές παραστάσεις με ζώα και φυτά ή εικόνες του αυτοκράτορα και σκηνές από ιπποδρομίες, πολέμους και κυνήγια.

Από την άλλη οι εικονόφιλοι συσπειρώθηκαν γύρω από μοναχούς, όπως τον Στέφανο το Νέο, ηγούμενο της μονής στο όρος Αυξέντιο κι άρχισε ένας άγριος αγώνας μεταξύ των δύο πλευρών, που έφτασε στο απόγειό του στη δεκαετία του 760. Το Νοέμβριο του 767 ο Στέφανος κατακρεουργήθηκε στους δρόμους της Κωνσταντινουπόλεως από τον εξαγριωμένο όχλο, κάτι που αναβίωσε την παράδοση των μαρτύρων της εποχής των διωγμών. Η αντίσταση όμως κατά των ενεργειών του Κωνσταντίνου εξακολουθούσε αμείωτη, κι αυτό φαίνεται από την απόφασητου αυτοκράτορα να τιμωρήσει δεκαεννέα ανώτερους αξιωματούχους, πολιτικούς και στρατιωτικούς με την κατηγορία της συνωμοσίας. Μετά από διαπόμπευση στον Ιππόδρομο, εκτέλεσε δύο απ’ αυτούς και τους υπόλοιπους, αφού τύφλωσε ορισμένους, τους εξόρισε.

Στο επίκεντρο των διωγμών βρέθηκαν τα μοναστήρια και οι μοναχοί. Ονομαστές μονές, όπως του Δαλμάτου, μετατράπηκαν σε στρατώνες ή δημόσιους καταυλισμούς, άλλες ερειπώθηκαν και οι περιουσία τους περιήλθε στο κράτος. Οι μοναχοί υπέστησαν εξευτελισμούς, κακώσεις, εξορίες. Σε πολλές περιπτώσεις διαπομπεύτηκαν, όπως όταν υποχρεώθηκαν να παρελάσουν στον κατάμεστο Ιππόδρομο στην Κωνσταντινούπολη κρατώντας από το χέρι ο καθένας μια μοναχή, καθώς υβρίζονταν από τους θεατές στις κερκίδες.

Ως ο πλέον ανηλεής διώκτης των μοναχών αναδείχτηκε ο στρατηγός του θέματος των Θρακησίων Μιχαήλ Λαχανοδράκων. Όπως αναφέρει ο Θεοφάνης ο Ομολογητής, ο Μιχαήλ πουλούσε τις περιουσίες των μοναστηριών, έριχνε τα ιερά τους βιβλία στην πυρά και τιμωρούσε ανελέητα τους μοναχούς που είχαν και προσκυνούσαν άγια λείψανα τυφλώνοντάς τους και σκοτώνοντάς τους… Για τις υπηρεσίες του αυτές ο Κωνσταντίνος τον ευχαρίστησε με προσωπική ευχαριστήρια επιστολή.[

Έτσι λοιπόν οι μοναχοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία και να καταφύγουν στην εικονόφιλη Νότια Ιταλία και Σικελία, μεταλαμπαδεύοντας τα ελληνικά γράμματα, ενισχύοντας τον ελληνόφωνο πληθυσμό και δημιουργώντας νέες πνευματικές και καλλιτεχνικέςεστίες.

Ο διωγμός που εξαπέλυσε ο Κωνσταντίνος ξεπέρασε ακόμη και τις αποφάσεις της εικονομαχικής συνόδου του 754. Κι όχι μόνο στράφηκε εναντίον της προσκύνησης των εικόνων και των λειψάνων των αγίων, αλλά απαγόρευσε και τη λατρεία των αγίων και της Θεοτόκου»

Πρώτη περίοδος της ΕικονομαχίαςΘάνατος Κωνσταντίνου Ε’Φραγμό στις εικονομαχικές αυτές διώξεις έβαλε ο θάνατος

του Κωνσταντίνου του Ε’ στις 14 Σεπτεμβρίου του 775.[ Η πολιτική του εναντίον των εικονολατρών είχε ξεπεράσει κατά πολύ τις αποφάσεις της συνόδου της Ιέρειας. Ως εκ τούτου τα προσωνύμια «Κοπρώνυμος» και «Καβαλλίνος» που του προσήψαν οι αντίπαλοί του ήταν μόνο η αρχή της αντίδρασης, που έφτασε μέχρι του σημείου να απομακρυνθεί το νεκρό σώμα του αυτοκράτορα από την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, όπου βρίσκονταν οι τάφοι των Βυζαντινών ηγεμόνων. Ωστόσο δε λησμονήθηκαν οι πολεμικές επιτυχίες και τα ηρωικά του κατορθώματα. Όταν στις αρχές του 9ου αιώνα το Βυζάντιο δοκιμαζόταν από την πίεση των Βουλγάρων, ο λαός συγκεντρώθηκε στον τάφο του Κωνσταντίνου Ε' και ικέτευε το νεκρό αυτοκράτορα να αναστηθεί, για να σώσει την αυτοκρατορία από την ταπείνωση»

Β΄ Περίοδος της Εικονομαχίας (814-842)

Λέων Ε΄ ο ΑρμένιοςΟ Λέων κατανίκησε τους Βουλγάρους στην Μεσημβρία και αναδιοργάνωσε το κράτος.[45] Προερχόμενος

από τον στρατό, ο οποίος διατηρούσε ακμαίο το εικονομαχικό φρόνημα, είχε πειστεί ότι οι περιπέτειες της αυτοκρατορίας από την βασιλεία της Ειρήνης μέχρι τις μέρες του οφείλονταν στην κυριαρχία της ακραίας εικονόφιλης μερίδας, επί κεφαλής της οποίας ήταν οι μοναχοί και πρωτεύουσα εκδήλωσή της η προσκύνηση των εικόνων.

Στα τέλη του 814 ο Λέων ζήτησε από τον πατριάρχη Νικηφόρο να γίνει κάτι στο θέμα των εικόνων. Ο Νικηφόρος ήταν άνθρωπος μετριοπαθής και θα μπορούσε να εξευρεθεί μια μέση οδός, αλλά πιεζόταν ασφυκτικά από τους μοναχούς και ιδιαίτερα από τον Θεόδωρο Στουδίτη. Συγκάλεσε αυθημερόν μια σύνοδο εκ των ενόντων, μοναχών κυρίως, αλλά αμέσως ο Λέων την απαγόρευσε και έθεσε τον πατριάρχη σε προσωρινή αργία. Ούτε ο αυτοκράτορας ήθελε να παροξύνει τα πράγματα αλλά πιεζόταν κι αυτός ασφυκτικά από τον στρατό ο οποίος είχε αρχίσει να ενεργεί χωρίς να περιμένει εντολές. Διέταξε λοιπόν την καθαίρεση των εικόνων για να προλάβει χειρότερα και συγκάλεσε σύνοδο αρχιερέων η οποία αναθεμάτισε τον Νικηφόρο και τους άλλοτε πατριάρχες Γερμανό και Ταράσιο , όλους μετριοπαθείς εικονόφιλους. Ο Νικηφόρος παραιτήθηκε και αποσύρθηκε εξόριστος σε μοναστήρι (μέσα Μαρτίου 815).

Νέα σύνοδος συγκροτήθηκε το Πάσχα, στην οποία προσκλήθηκαν αλλά δεν προσήλθαν ο Θεόδωρος Στουδίτης και άλλοι εικονόφιλοι. Η σύνοδος αυτή κατήργησε τις αποφάσεις της Ζ΄ΟικουμενικήςΣυνόδου της Νικαίας και ανακήρυξε ως Ζ΄Οικουμενική την σύνοδο της Ιερείας του 754. Ο Θεόδωρος Στουδίτης εξορίστηκε αλλά συνέχισε την αντίστασή του γράφοντας προς κάθε κατεύθυνση και επιζητώντας την παρέμβαση και πάλι του Πάπα υπέρ των εικονοφίλων.

Β΄ Περίοδος της Εικονομαχίας (814-842)Μιχαήλ Β΄

Τα Χριστούγεννα του 820 ο Λέων δολοφονήθηκε από τον παλιό του συναγωνιστή στρατηγό Μιχαήλ τον Τραυλό. Ο νέος βασιλιάς, ο οποίος θεωρείται ότι ήταν τελείως αδιάφορος για τα θεολογικά ζητήματα, ανακάλεσε από την εξορία τον Νικηφόρο και τον Στουδίτη αλλά διατήρησε τις διατάξεις της συνόδου του 815 και δεν αποκατέστησε τον Νικηφόρο στον πατριαρχικό θρόνο όταν αυτός χήρεψε. Επέτρεψε όμως την κατ’ ιδίαν προσκύνηση των εικόνων σε σπίτια ή μοναστήρια. Ευνόητο είναι ότι οι αποφάσεις του δυσαρέστησαν εξαιρετικά την εικονόφιλη παράταξη αλλά και ότι δεν ικανοποίησαν την εικονομαχική, η οποία υποστήριζε την ολοσχερή εξαφάνιση των εικόνων. Η αντίσταση του Θεόδωρου Στουδίτη εξακολούθησε μέχρι τον θάνατό του το 826. Το 828 πέθανε ο πατριάρχης Νικηφόρος και το 829 ο Μιχαήλ.

Β΄ Περίοδος της Εικονομαχίας (814-842)ΘεόφιλοςΟ γιος και διάδοχος του Μιχαήλ Θεόφιλος δεν αδιαφορούσε για τα θρησκευτικά ζητήματα

όπως ο πατέρας του και δεν ακολούθησε την επαμφοτερίζουσα και ασαφή πολιτική του. Το 832 απαγόρευσε την λατρεία των εικόνων, δηλαδή την προσκύνησή τους, τους ασπασμούς και την προσαγωγή φώτων. Το 833 αναγόρευσε πατριάρχη τον δάσκαλό του Ιωάννη Γραμματικό, λόγιο και υπέρμαχο της θρησκευτικής μεταρρύθμισης, ο οποίος έπεισε τον αυτοκράτορα ότι έπρεπε να δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα.

Σύνοδος που συγκροτήθηκε στην εκκλησία των Βλαχερνών αναθεμάτισε τους εικονόφιλους ενώ με βασιλικό διάταγμα απαγορεύθηκαν οι εικόνες και διατάχθηκε η αφαίρεσή τους από όλες τις εκκλησίες. Οι μοναχοί όσων μοναστηριών βρίσκονταν μέσα σε πόλεις ή σε χωριά διατάχθηκαν να τα εγκαταλείψουν, ενώ στους μοναχούς των μοναστηριών της υπαίθρου απαγορεύτηκε η είσοδος σε κατοικημένα μέρη.

Αλλά ενώ ο Θεόφιλος συμπεριφερόταν με αυτήν την τραχύτητα στους μοναχούς, πολλοί από τους οποίους ταλαιπωρήθηκαν επί της βασιλείας του, δεν μπορούσε να επιβάλει τις εικονομαχικές του απόψεις στην ίδια την οικογένειά του. Η γυναίκα του Θεοδώρα, η πεθερά του και οι κόρες του διατηρούσαν και προσκυνούσαν εικόνες μέσα στο παλάτι.[51]

Σταυροφορίες Οι Σταυροφορίες ξεκίνησαν ως η ιδέα μίας ιερής εκστρατείας από μέρους των

Δυτικών(Καθολικών) Χριστιανών, με σκοπό την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Τα στρατεύματα των σταυροφόρων αποκαλούνταν με τίτλους όπως ο στρατός «του σταυρού», «του Χριστού», «του Κυρίου» και «της πίστης». Το σύμβολο του σταυρού ήταν το αναγνωριστικό σημείο των Σταυροφόρων, από το οποίο λάμβαναν και το προσφιλές τους όνομα. Οι Σταυροφόροι ονομάζονταν «οι στρατιώτες του Χριστού», προσκυνητές, και «οι έχοντες το σημείο του σταυρού», Η συμμετοχή σε σταυροφορία σήμαινε ότι σταυροφόρος «έπαιρνε τον σταυρό» ή «έπαιρνε το σημείο του σταυρού». Από τους συγχρόνους τους δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι οι Σταυροφορίες ήταν θεϊκή αποστολή. Οι σταυροφορίες ξεκινούσαν με απόφαση του εκάστοτε πάπα της Ρώμης και τουλάχιστον στην αρχή ήταν πολύ σημαντικά γεγονότα. Συνήθως η κήρυξη μιας Σταυροφορίας συνοδευόταν και από εγκλήματα και διώξεις από απλούς πολίτες κατά των Εβραίων, αρκετές κοινότητες των οποίων βρίσκονταν στη Δυτική Ευρώπη. Ήταν η εύκολη λύση για όσους ήθελαν να εκτονώσουν το θρησκευτικό τους μένος, και για πολλούς άλλους που έβρισκαν την ευκαιρία για κλοπές και καταστροφές.

Ο θρησκευτικός φανατισμός στο ΙσλάμΌπου κυριαρχεί το ακραίο Ισλάμ, κυριαρχεί κλίμα τρομοκρατίας και

φόβου. Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται συστηματικά, ενδεδυμένα νομικές αποφάσεις, και τα θύματα αδικούνται κατάφορα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός κοριτσιού από τη Σομαλία που καταδικάστηκε σε θάνατο δια λιθοβολισμού μετά το βιασμό που υπέστη από τρεις άνδρες, κατηγορούμενη από τις τοπικές αρχές για μοιχεία. Ένα άλλο περιστατικό είναι η καταστροφή χριστιανικών ναών στα Πριγκιποννήσια και στην Κωνσταντινούπολη. Συγκεκριμένα την ίδια στιγμή που το ελληνικό κοινοβούλιο αποφασίζει την δημιουργία τζαμιών για τις τουρκικές μειονότητες, οι μουσουλμάνοι της Κωνσταντινούπολης καταστρέφουν τις χριστιανικές εκκλησίες και απειλούν τους έλληνες λέγοντας «εδώ είναι Τουρκία, να φύγετε να πάτε στην Ελλάδα». Επίσης στην είσοδο της εκκλησίας των Ταξιαρχών έχουν γραφτεί στους τοίχους συνθήματα όπως «Θάνατος στους Χριστιανούς, ανάθεμα στους Ρωμιούς»

Γυναίκα και ΙσλάμΣτο όνοµα της θρησκείας στις μουσουλμανικές κοινωνίες οι

γυναίκες υφίστανται:

1. Κλειτοριδεκτομή (η γυναικεία περιτομή κάτω από άθλιες συνθήκες)

2. Κάλυψη όλου του προσώπου ακόμα και εκτός σπιτιού

3. Βία από τους συζύγους τους για συνετισμό

4. Αποκεφαλισμός (μόνο για τις εξωσυζυγικές σχέσεις των γυναικών)

5. Λιθοβολισμός (καθορίζεται ακόμα και το μέγεθος της πέτρας)

6. Τιμωρία 100 χτυπημάτων με μαστίγιο

Αντισημιτισμός Ως αντισημιτισμός χαρακτηρίζεται η συστηματική αντίθεση προς

την Εβραϊκή φυλή, καθώς και η προσπάθεια περιορισμού της έκφρασής της, φθάνοντας πολύ συχνά στην εχθρότητα, αλλά και σε προσπάθειες ακόμη μέχρι και την εξόντωσή της.

Η εχθρότητα αυτή προς την εβραϊκή φυλή παρουσιάζει ιστορικά ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό συνέχειας σε αντίθεση με άλλες που περιορίσθηκαν ή περιορίζονται τόσο τοπικά όσο και χρονικά. Ο αντισημιτισμός απαντάται από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα, εκδηλούμενος πότε τοπικά σε μια χώρα, και πότε σε πολλές μαζί, έτσι ώστε να προσλαμβάνει ο όρος μια παγκόσμια έκφανση.

Οι αιτιες του φαινομένου και οι ερμηνείες του αναζητούνται από τους ιστορικούς. Μεταξύ των πολλών τέτοιων προσπαθειών, υπάρχουν ορισμένες που αποβλέπουν να δικαιολογήσουν την εκδηλούμενηεχθρότητα, ενώ άλλες να αποδείξουν τον άδικο χαρακτήρα της.

ΑντισημιτισμόςΟ αντισημιτισμός κατά την αρχαιότητα σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας φαίνεται

πως είχε πολιτισμική και θρησκευτική βάση. Σύμφωνα με τον Πήτερ Σάφερ (Peter Schafer), καθηγητή των Εβραϊκών σπουδών, οι Έλληνες , επαναδιατυπώνοντας τις αιγυπτιακές προκαταλήψεις και διεκδικώντας έναν παγκόσμιας εμβέλειας πολιτισμό κατά την ελληνιστική περίοδο, μετέτρεψαν τον αντι-ιουδαϊσμό των Αιγυπτίων σε αντισημιτισμό. Ωστόσο, θεωρεί ότι η ελληνική επαναδιατύπωση ήταν απόλυτα εξαρτώμενη από το βαθύ αιγυπτιακό μίσος, έτσι όπως εκφράστηκε από τον Μανέθωνα , (Schafer, 208). Αναζητώντας τα κίνητρα θεωρεί ότι ο ιουδαϊκός λαός διακατέχεται από μια "διάθεση απομόνωσης και αποξένωσης", αλλά θεωρεί ότι οι Ελληνοαιγύπτιοι και Αιγύπτιοι συγγραφείς μετέτρεψαν την ιουδαϊκή ιδιαιτερότητα σε "τερατώδη συνωμοσία ενάντια στο ανθρώπινο γένος και τις αξίες του", (Schafer, 208).

Αντισημιτικές θεωρίες προσπάθησαν ήδη από το 19ο αι. να δικαιολογήσουν τον αντισημιτισμό αναζητώντας τις αιτίες του στο θρησκευτικό ζηλωτισμό των Εβραίων και στο γεγονός ότι η εβραϊκή θρησκεία, ως μονοθεϊστική, καταδίκαζε ως ανήθικη την πίστη σε άλλους θεούς και την άσκηση διαφορετικών λατρευτικών πρακτικών. Για παράδειγμα, ο Γάλλος ιστορικός και φιλόλογος Ernest Renan (1823-92) ισχυριζόταν στις Μελέτες για την ιστορία της θρησκείας (Études d'Histoire Religieuse) το 1862 ότι στους "Σημίτες", που ήταν στρατιωτικά, πολιτικά, επιστημονικά και πνευματικά υπανάπτυκτοι, η έλλειψη ανοχής υπήρξε φυσική συνέπεια του μονοθεϊσμού της θρησκεία τους. Υπεύθυνοι για το μίσος εναντίον τους από την αρχαιότητα, όπως υποστήριζε ο Renan, είναι οι ίδιοι οι "Σημίτες" και η υπεροπτική αυτοπροβολή τους ως του εκλεκτού λαού του θεού.

ΑντισημιτισμόςΑρχαιότητα

Πράξεις βίας και καταπίεσης εναντίον των Εβραίων αναφέρονται ήδη στην Παλαιά Διαθήκη. Βίαιες συγκρούσεις σημειώθηκαν το 2ο αιώνα π.Χ. (βλ. Μακκαβαίοι), όταν ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Δ' ο Επιφανής επιχείρησε να απαγορεύσει στους Εβραίους την άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων.

Ο εβραίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπο ς (Josephus) έζησε το 38 - 107 μ.Χ. κι έγραψε δύο σημαντικά έργα: Περί του Ιουδαϊκού πολέμου και Ιουδαϊκή Αρχαιότητα. Το πρώτο μισό του βιβλίου επαναλαμβάνει τη βιβλική ιστορία, με κάποια συμπύκνωση και καλλωπισμό, αλλά όταν γράφει για την ελληνιστική περίοδο στηρίζεται σε επίσημες αρχεία και διάφορους συγγραφείς της ελληνιστικής περιόδου όπως είναι ο Βηρωσσός και ο Μανέθων. Για την επανάσταση των Μακκαβαίων στηρίζεται στο Μακκαβαίων Α'.

Τα βιβλία Μακκαβαίων Α΄ και Β΄ είναι οι κύριες πηγές μας για την περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια της Ασμόνειας εξέγερσης. Η Ασμόνεια εξέγερση ήταν μια ιδεολογική και πολιτική σύγκρουση, που οδήγησε τους Εβραίους της Παλαιστίνης σε μια σύντομη, αλλά σημαντική περίοδο ανεξαρτησίας πριν την τελική ρωμαϊκή κυριαρχία. Την εξέγερση, που ήταν ουσιαστικά ένα λαϊκό κίνημα για θρησκευτική ανεξαρτησία και πολιτική αυτονομία, καθοδήγησε η οικογένεια του ιερατικού τάγματος των Ασμοναίων κατά τον δεύτερο αιώνα π.Χ. Ήταν μια σύγκρουση μεταξύ των Εβραίων της Παλαιστίνης και των Σελευκιδών, οι οποίοι απείλησαν τους Εβραίους και τη θρησκεία τους.

Οι βίαιες συγκρούσεις συνεχίστηκαν και στη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Παλαιστίνη . Το 65 μ.Χ. οι Εβραίοι, επειδή είχαν αγανακτήσει από τους υπέρογκους φόρους, επιχείρησαν μια εξέγερση που κατέληξε το 70 μ.Χ. με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τον στρατηγό Τίτο . Μια δεύτερη εξέγερση το 132-135 μ.Χ. είχε ως επακόλουθο τη διασπορά των Εβραίων σε όλο τον κόσμο.

ΑντισημιτισμόςΜεσαίωνας

Ο αντισημιτισμός κατά τον Μεσαίωνα φαίνεται πως έχει κυρίως θρησκευτική και οικονομική βάση. Όταν ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη θρησκεία του κράτους, η εχθρότητα των Εβραίων κατά του Χριστιανισμού αποτέλεσε πρόσχημα αποκλεισμού τους. Ο χριστιανισμός είδε τον Ιουδαϊσμό ως ξεπερασμένη θρησκεία, που είχε ήδη αντικατασταθεί από την Εκκλησία . Η πολιτική των εκκλησιών του Μεσαίωνα χώρισε τους Εβραίους από την κοινότητα απαγορεύοντας την επιγαμία και επέβαλε οικονομικούς περιορισμούς. Αρκετοί μελετητές πιστεύουν πως οι νόμοι που επιβλήθηκαν από την εκκλησία προκάλεσαν ένα εκτεταμένο ρεύμα αντισημιτισμού. Καθώς μάλιστα στους Χριστιανούς απαγορευόταν να δανείζουν χρήματα με τόκο, οι Εβραίοι, που δεν είχαν τέτοια απαγόρευση, ενσάρκωναν την εικόνα των κακών τοκογλύφων. Οι κατηγορίες πως οι Εβραίοι σκότωναν τα παιδιά και χρησιμοποιούσαν το αίμα τους για την παρασκευή του άζυμου άρτου αναπτύχθηκαν κυρίως στα χριστιανικά μεσαιωνικά κείμενα. Παρόλο που θεωρείται ότι το Βατικανό άσκησε ήπια πολιτική απέναντι στους Εβραίους της διασποράς, αφού δεν απαγόρευσε την είσοδό τους στην Αγία Πόλη, υπήρξαν παραδείγματα βίαιας συμπεριφοράς. Η σταυροφορία, που υποκινήθηκε από μια ομιλία του Πάπα Ουρβανού ΙΙ το 1095, οδήγησε στη σφαγή χιλιάδων Εβραίων "απίστων".

Με τη σειρά του ο πάπας Γρηγόριος ΙΧ τυπικά καθιέρωσε την Ιερή Εξέταση το 1233 προκειμένου να καταπολεμήσει τις αιρέσεις. Η Ιερή Εξέταση τυπικά δεν στόχευσε στους Εβραίους, αλλά κατά τα μέσα του 13ου αιώνα το Ταλμούδ θεωρήθηκε βλάσφημο και τα δικαστήρια της Ιερής Εξέτασης λογόκριναν και κατέστρεψαν εβραϊκά κείμενα. Ακόμα και αυτές οι ενέργειες ήταν σχετικά ήπιες σε σύγκριση με εκείνες της ισπανικής Ιερής Εξέτασης. Οι Ισπανοί ιεροεξεταστές βασάνισαν, εκτέλεσαν και απέβαλαν τελικά τους Εβραίους και τους Εβραίους-Marranos που είχαν βίαια προσηλυτιστεί αλλά πιστευόταν ότι ασκούσαν κρυφά τον Ιουδαϊσμό. Οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από διάφορα κράτη σε όλη τη δυτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του πρώιμου κυρίως Μεσαίωνα, τη χειρότερη ίσως περίοδο για τους Ευρωπαίους Εβραίους μετά τις διώξεις της δεκαετίας 1930-40.

ΑντισημιτισμόςΑναγέννηση και Διαφωτισμός

Μετά τη χειραφέτηση των Εβραίων στα πλαίσια του Διαφωτισμού του 18ου αι. και της Γαλλικής Επανάστασης, οι θρησκευτικές και οικονομικές δυσαρέσκειες έδωσαν βαθμιαία τη θέση τους σε συναισθήματα προκατάληψης που είχαν ως βάση τους το ιδεολόγημα ότι οι Εβραίοι είναι ξεχωριστή φυλή. Αυτή η νέα τάση δεν οφειλόταν μόνο στον αυξανόμενο εθνικισμό του 19ου αιώνα, αλλά και στη συνειδητή καλλιέργεια, ιδιαίτερα μεταξύ των ορθόδοξων Εβραίων, πολιτιστικών και θρησκευτικών φραγμών που απομόνωναν τις εβραϊκές μειονότητες από άλλους πολίτες. Αναφέρεται επίσης ότι στα χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ της πτώσης του Ναπολέοντα και της ανόδου του Χίτλερ η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, η οποία άλλοτε προσυπέγραφε την ιδέα της εβραϊκής φυλετικής ταυτότητας και άλλοτε την αρνιόταν , όχι μόνο απέφυγε να καταδικάσει τον ευρωπαϊκό αντισημιτισμό, αλλά στην πραγματικότητα συνεισέφερε στην αύξησή του. Η εβραϊκή αντίδραση στο φαινόμενο του αντισημιτισμού με τις πολλές μορφές του βρήκε την πολιτική έκφραση στον Σιωνισμό .

Ο Λούθηρος, ο εμπνευστής της προτεσταντικής μεταρρύθμισης, διατύπωσε τις αντισημιτικές του απόψεις στο βιβλίο Οι Εβραίοι και τα ψέματά τους. Εκεί εκφράζεται για τους Εβραίους με πολύ σκληρά λόγια και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για πογκρόμ εναντίον τους και για διαρκή καταπίεση και αποκλεισμό τους. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Πωλ Τζόνσον (Paul Johnson), "μπορεί να χαρακτηριστεί το πρώτο βιβλίο του σύγχρονου αντισημιτισμού και ένα γιγάντιο βήμα στο δρόμο προς το Ολοκαύτωμα." Ώστόσο, λίγο πριν το θάνατό του, ο Λούθηρος κήρυττε ότι "θέλουμε να τους αντιμετωπίσουμε με χριστιανική αγάπη και να προσευχηθούμε γι' αυτούς, ώστε να αλλάξουν πίστη και να δεχθούν τον Κύριο." Τα σκληρά σχόλια του Λουθήρου για τους Εβραίους θεωρούνται από πολλούς συνέχεια του μεσαιωνικού χριστιανικού αντισημιτισμού.

Η αντιπάθεια κατά των Εβραίων χρησιμοποιήθηκε από δημαγωγούς, όπως ο Εντουάρ Ντρυμόν στη Γαλλία, για να στρέψει τις μάζες ενάντια σε μια υπάρχουσα κυβέρνηση, και από αντιδραστικές κυβερνήσεις, όπως στη Ρωσία, για να εκτονωθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια, καλλιεργώντας το πρότυπο του αποδιοπομπαίου τράγου. Εκατομμύρια Ρωσοεβραίωνκαι Πολωνοεβραίων μετά από τη δολοφονία (1881) του Αλέξανδρου Β΄, υπέστησαν πογκρόμ και βρήκαν καταφύγιο σε άλλες χώρες, εντείνοντας την άποψη ότι οι Εβραίοι ήταν "ξένοι" και "εισβολείς". Με αντισημιτικά επιχειρήματα προωθήθηκαν εθνικιστικά, ρατσιστικά, αντισοσιαλιστικά και αντικαπιταλιστικά πολιτικά προγράμματα.

ΑντισημιτισμόςΝεότεροι χρόνοι

Η βάση του αντισημιτισμού στους νεότερους χρόνους πέραν του θρησκευτικού και πολιτισμικού χαρακτήρα αποκτά και έναν ιδιότυπο βιολογικό χαρακτήρα. Στο τέλος του 19ου αιώνα , μία από τις μεγαλύτερες πλαστογραφίες της ιστορίας, τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών αποτέλεσαν ισχυρά όπλα στα χέρια των αντισημιτών όλου του κόσμου. Τα παρουσίασαν ως πρακτικά συνεδριάσεων, που έκαναν δήθεν οι αρχηγοί του ιουδαϊσμού το 1897, με σκοπό να υποτάξουν τον κόσμο στην «ιουδαιομασονική» κυριαρχία. Στην πραγματικότητα τα "Πρωτόκολλα" είχαν γραφτεί κατ' εντολήν του Τσάρου της Ρωσίας με σκοπό να νομιμοποιήσουν κάποιες ενέργειές του εναντίον των Εβραίων.

Στη Γερμανία , η συνθηκολόγηση κατά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Νοέμβριος 1918 ) προκάλεσε την αναβίωση του αντισημιτισμού, που από την περίοδο του Μπίσμαρκ δεν έπαψε να εκδηλώνεται στον τύπο και τη λογοτεχνία . Ως εξήγηση της ήττας αναπτύχθηκε ο μύθος του «πισώπλατου μαχαιρώματος», που απέδιδε τη συνθηκολόγηση στις παρασκηνιακές ενέργειες των πολιτικών την ώρα που ο στρατός μαχόταν νικηφόρα στο μέτωπο. Οι πολιτικοί αυτοί, όπως υποστήριζε ο μύθος, είχαν διαβρωθεί από κομμουνιστέςκαι Εβραίους. Ο μύθος του «πισώπλατου μαχαιρώματος» αποτέλεσε κεντρικό ιδεολόγημα της προπαγάνδας του Χίτλερ και συνέβαλε σημαντικά στην άνοδο και την επικράτησή του. Ταπεινωμένη από την ήττα, η δημοκρατία είδε να ανδρώνεται το εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα, του οποίου ένας από τους κύριους στόχους ήταν η πολιτική και ηθική εξόντωση και στη συνέχεια η φυσική εξαφάνιση όλων των Εβραίων, όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε όλη την Ευρώπη.

Οι αντισημιτικές ταραχές άρχισαν να αναπτύσσονται στη Γερμανία από το 1921 . Ο Χίτλερ και οι συνεργάτες του εκμεταλλεύθηκαν επιδέξια την οικονομική κρίση και στο όνομα της καθαρότητας της άριας φυλής, η νομοθεσία του Γ' Ράιχ στέρησε ουσιαστικά τους Εβραίους από όλα τα δικαιώματα του πολίτη, πριν στερηθούν και την ιθαγένειά τους. Μέχρι την απελευθέρωση, τακτικές αποστολές διοχέτευαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους, προοριζόμενους για την «τελική λύση» που είχε σχεδιάσει ο Χίτλερ.

Το τέλος του πολέμου και της ναζιστικής δίωξης δε σήμανε το τέλος του αντισημιτισμού, όπως φαίνεται από τις σποραδικές επιθέσεις στις συναγωγές σε πολλές χώρες μετά το τέλος του B΄ παγκοσμίου πολέμου. Στις ΕΣΣΔ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο αντισημιτισμός αποκηρύχθηκε επίσημα, συνέχισε να εμφανίζεται με νέες μορφές. Από την πρόσφατη δεκαετία του 1940, μέχρι το θάνατοτου Ιωσήφ Στάλιν το 1953, οι αντισημιτικές διώξεις έλαβαν τη μορφή εκτοπίσεων, φυλακίσεων και πολιτισμικής καταστολής.

Αν και ο αντισημιτισμός υποχώρησε σταδιακά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 , επανεμφανίστηκε στη δεκαετία του 1960 και τη δεκαετία του 1970 , με περιοδικό κλείσιμο των συναγωγών, ιδιαίτερα με την άνοδο του αντισημιτισμού που ακολούθησε τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967. Με την γκλάσνοστ του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης, ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων μετανάστευσε. Φαίνεται, όμως, πως ο διεθνής αντισημιτισμός έγινε τόσο αποδεκτός από την παγκόσμια κοινότητα, ώστε τα Ηνωμένα Έθνη δεν τον καταδίκασαν ως ρατσισμό μέχρι το 1999.

Η Νύχτα του Αγίου ΒαρθολομαίουΗ νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου αναφέρεται στη σφαγή των Γάλλων προτεσταντών από τους Καθολικούς στο

Παρίσι στις 24 Αυγούστου 1572 , ανήμερα του Αγίου Βαρθολομαίου . Η σφαγή αυτή επεκτάθηκε χρονικά στην πρωτεύουσα και τις επόμενες εβδομάδες σε πληθώρα πόλεων της γαλλικής επαρχίας.Η τραγική αυτή κατάληξη των Θρησκευτικών Πολέμων της Γαλλίας ήταν αποτέλεσμα τόσο θρησκευτικών, όσο και πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων. Ήταν η συνέπεια του στρατιωτικού και πολιτικού διαχωρισμού της γαλλικής αριστοκρατίας σε καθολικούς και προτεστάντες, κυρίως η βεντέτα μεταξύ της οικογένειας των Γκιζ και των Σατιγιόν-Μονμορανσί, ήταν το αποτέλεσμα μιας άγριας λαϊκής αντίδρασης, φανατικά καθολικής και εχθρικής στη βασιλική πολιτική κατευνασμού των πνευμάτων και προσεταιρισμού των Προτεσταντών, αλλά αντικατόπτριζε επίσης τις εντάσεις στην εξωτερική πολιτική των βασιλείων της Γαλλίας και της Ισπανίας , οι οποίες τροφοδοτούνταν από τις εξεγέρσεις στις Κάτω Χώρες.Η ιστοριογραφική παράδοση θέλει ως κύριους υπαίτιους της σφαγής το βασιλιά Κάρολο Θ' και τη μητέρα

του, Αικατερίνη των Μεδίκων . Ελλείψει πηγών, οι ιστορικοί ακόμα και σήμερα διαφωνούν για τον ακριβή ρόλο του στέμματος στο γεγονός αυτό. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι η βασιλική διαταγή για την έναρξη του μακελειού αφορούσε σίγουρα τους ηγέτες των Προτεσταντών. Το πρωινό της 24ης Αυγούστου, ο Κάρολος Θ' είχε διατάξει τη διακοπή των δολοφονιών, αλλά δεν μπόρεσε να ανακόψει την οργή και το ζήλο του λαού.Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τους Γαλλικούς Θρησκευτικούς Πολέμους . Το κίνημα των Ουγενότων παρέλυσε από το χαμό πολλών επιφανών αριστοκρατών ηγετών του, αλλά και από τις εσωτερικές ανακατατάξεις και τη ριζοσπαστική αλλαγή των πεποιθήσεων τους: οι Γάλλοι προτεστάντες πλέον βρίσκονταν σε ανοιχτό πόλεμο με το στέμμα. Σε αντίθεση με τους τρεις προηγούμενους εμφύλιους πολέμους, δεν επρόκειτο για έναν πόλεμο ενάντια στην πολιτική του στέμματος, αλλά ενάντια στην ίδια την ύπαρξη της Γαλλικής μοναρχίας. Ήταν μια "από τις χειρότερες θρησκευτικές σφαγές του 16ου αιώνα. Σε όλη την Ευρώπη , ως γεγονός χάραξε στο μυαλό των Προτεσταντών ότι "ο Ρωμαιοκαθολικισμός ήταν μια αιματοβαμμένη και δόλια θρησκεία

Ο θρησκευτικός φανατισμός σήμεραΣε πολλά μέρη του κόσμου ο θρησκευτικός φανατισμός

καταστρέφει τις προσπάθειες των ανθρώπων να ζήσουν ειρηνικά μεταξύ τους. Ο 21ος αιώνας μυρίζει μπαρούτι και λιβάνι. Πρόκειται, άραγε, για μια θεαματική επιστροφή στον 16ο αιώνα, την εποχή των θρησκευτικών πολέμων στην Ευρώπη; Ορισμένοι το επιβεβαιώνουν δίνοντας απτά παραδείγματα χωρών όπου θρησκευτικές κοινότητες σφάζονται μεταξύ τους και ομάδες πολιτών καταδικάζονται με βάση κάποιους θρησκευτικούς νόμους.

Ο θρησκευτικός φανατισμός σήμερα Στη Νιγηρία οι συγκρούσεις ανάμεσα σε μουσουλμάνους και χριστιανούς είναι συχνές. Τα

μικρά προνόμια που είχαν δοθεί από τους αποικιοκράτες στους εκχριστιανισθέντεςμικροαγρότες της εθνότητας Berom, αποτελούν το λόγο των επιθέσεων από τους μουσουλμάνους γείτονές τους.

Στον Λίβανο, υπάρχουν 18 δόγματα. Η Δημοκρατία του Λιβάνου οφείλει να ισορροπεί ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους κυρίως, προσφέροντας την προεδρία της Δημοκρατίας σε έναν χριστιανό, την προεδρία του Κοινοβουλίου σε έναν σιίτη και τη θέση του πρωθυπουργού σε έναν σουνίτη.

Στην Ινδονησία, από το 2000 και μετά, ακραίοι ινδουιστές εξαπολύουν πραγματικά πογκρόμ στους χριστιανούς της χώρας. Αποτέλεσμα: χιλιάδες νεκροί και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι εξαναγκάστηκαν να μετακινηθούν σε άλλα σημεία της χώρας.

Στο Ισραήλ, οι ακραίοι ορθόδοξοι χριστιανοί επιβάλλουν στο κράτος τις απόψεις τους και βυθίζουν τη χώρα στο χάος όταν δεν εισακούονται. Πρόσφατα, ο υπουργός Δικαιοσύνης, με την παραίνεση των ακραίων ορθόδοξων εβραίων, πρότεινε την αντικατάσταση των νόμων του κράτους με τον ιερό εβραϊκό νόμο της halakha.

Στην Ινδία, την Τσετσενία και σε πολλές άλλες χώρες άνθρωποι αλληλοσκοτώνονται για μια θέση στον Παράδεισο.

Ο θρησκευτικός φανατισμός σήμεραΔεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και τις διάφορες θρησκευτικές ομάδες (14.000, τον

αριθμό, με 40 εκατομμύρια πιστούς) στις ΗΠΑ που, ιδιαίτερα τα είκοσι τελευταία χρόνια, προσπαθούν να μετατρέψουν τη χώρα του Αβραάμ Λίνκολν σε θεοκρατικό καθεστώς. Όμως και σε ευρωπαϊκές χώρες, όπου η λογική επικρατεί της πίστης και όπου υπάρχουν νόμοι που εξασφαλίζουν την ανεξιθρησκία, τα προβλήματα που δημιουργούνται στις πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές κοινότητες, γίνονται όλο και πιο έντονα προκαλώντας ακόμη και συρράξεις μεταξύ αυτών των κοινοτήτων, κυρίως όμως μεταξύ της χριστιανικής και της μουσουλμανικής.

Άραγε ο ιστορικός του μέλλοντος θα μπορέσει να απαντήσει πότε άρχισε αυτός ο νέος πόλεμος των θρησκειών και για ποια αιτία; Και ποιος υπήρξε ο ρόλος των κληρικών που φαίνεται να έχουν χάσει πλέον το μέτρο; Τα ερωτήματα τίθενται από το γαλλικό περιοδικό «Μαριάν» που σε ένα μεγάλο αφιέρωμά του, λίγες ημέρες πριν από το Πάσχα, αναλύει ένα φαινόμενο των τελευταίων χρόνων που φαίνεται α παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Μνεία γίνεται και στην ορθόδοξη Εκκλησία η οποία παρουσιάζεται ως κράτος εν κράτει έχοντας αποκτήσει τεράστια περιουσία, η οποία μάλιστα, προς το παρόν, δεν φορολογείται.

Η ανεξιθρησκία στην Ευρώπη προήλθε από την ανάγκη να σταματήσουν οι θρησκευτικοί πόλεμοι. Στον πίνακα βλέπουμε τον ηγεμόνα της Πρωσσίας Φρειδερίκο Γουλιέλμο Α' να δίνει καταφύγιο στους κυνηγημένους Γάλλους Προτεστάντες (Ουγενότους) στις αρχές του 18ου αιώνα