Σχέδιο δράσης αντιμετώπισης κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον«Ο καθρέφτης μου είσαι εσύ»

Παππά Άνναδασκάλα – συγγραφέας

διαχειρίστρια του ιστοχώρου Anna’s Pappa

blog

Ο κεντρικός μοχλός ενός σχολικού οργανισμού είναι ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας.

Ο Διευθυντής είναι εκείνος που δέχεται τις πιέσεις από διεργασίες είτε ενδοσχολικές, είτε εξωτερικές. Είναι αυτός που ενώνει τη σχολική κοινότητα με την εξωσχολική. Το υλικό κατασκευής του Διευθυντή πρέπει να είναι ανθεκτικό, μαλακό, απορροφητικό και ευλύγιστο και σε καμία περίπτωση άκαμπτο και σκληρό.

Ο σχολικός Διευθυντής είναι ο εμψυχωτής των δασκάλων, ο συντονιστής, ο μαέστρος. Προΐσταται μεταξύ ίσων. Δεν έχει ευνοούμενους, διότι επιδιώκει να είναι η κεντρομόλος δύναμη του σχολείου και όχι η φυγόκεντρος. Είναι και αυτός δάσκαλος.

Το σημερινό παιδί, κυριολεκτικά, ζει μέσα στην απόλυτη μοναξιά, χωρίς επικοινωνία, χωρίς επαφή, ακόμη και με τα πρόσωπα που συζεί.

Οι γονείς αξιώνουν, απαιτούν και περικυκλώνουν τα παιδιά τους με πιεστικά δεσμά προσδοκιών. Και βέβαια τα παιδιά αυτά δεν έχουν καμία προοπτική σωτηρίας. Φεύγουν από το σχολείο, από ένα σύστημα που είναι κυρίαρχο και επιστρέφουν στο σπίτι, σε ένα σύστημα εξ ίσου, αν όχι περισσότερο, κυρίαρχο. Προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους φορώντας τη σκοτεινή κουκούλα που το δίπολο σχολείο – οικογένεια τους φόρεσε.

Επί αυτού του οικογενειακού, κοινωνικού, και παιδοψυχικού υποστρώματος το σχολείο καλείται να καλλιεργήσει την ευγενή άμιλλα, τη φιλαναγνωσία, την κριτική σκέψη, τον ατομικό και κοινωνικό προσανατολισμό, να χτίσει το μέλλον του παιδιού.Καλείται ο δάσκαλος να συμπληρώσει τα συναισθήματα που λείπουν από την παιδική ψυχή. Καλείται να συμπληρώσει τα συναισθηματικά κενά, που πλέον είναι τεράστια. Καλείται να διδάξει στο σχολείο τα συναισθήματα, μάλιστα «μέσω Ειδικών Προγραμμάτων».

Ο διάλογος, το παιχνίδι, η αληθινή επικοινωνία με τα παιδιά έχει εξοριστεί. Δεν θεωρείται απαραίτητος στη μέση οικογένεια. Αποσπά το παιδί από το διάβασμα.Απουσιάζει πλήρως από τη μέση Ελληνική οικογένεια, που επί πλέον έχει να κινηθεί μέσα στην παγερή ομίχλη της ανεργίας, της φτώχειας, της στέρησης.Μέσα στην ατμόσφαιρα που συμβάλλει στην επιδείνωση των, ήδη ατροφικών, παιδικών συναισθημάτων.

αποικοδόμηση αυταρχικών δομών μάθησης αποικοδόμηση αυταρχικών δομών μάθησης και οικοδομεί ένα πλήθος δυνατοτήτων για αυτόνομη δράση,και οικοδομεί ένα πλήθος δυνατοτήτων για αυτόνομη δράση,βίωση και αυτοέκφρασηβίωση και αυτοέκφραση

κυρίως όμως καλλιεργεί την ικανότητα κυρίως όμως καλλιεργεί την ικανότητα να φαντάζεσαι ή να ανακαλύπτεις κάτι καινούριο να φαντάζεσαι ή να ανακαλύπτεις κάτι καινούριο

Γιατί όμως δεν έχουμε πάντοτε τα Γιατί όμως δεν έχουμε πάντοτε τα επιθυμητά αποτελέσματα επιθυμητά αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα στο όταν εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα στο σχολείο;σχολείο;

πρέπει να υπάρχει μια συνολική προσέγγισηπρέπει να υπάρχει μια συνολική προσέγγιση που προϋποθέτει που προϋποθέτει την ενημέρωση και τη συνεργασία όλων των την ενημέρωση και τη συνεργασία όλων των συμμετεχόντωνσυμμετεχόντων – –δασκάλων, διευθυντών, γονέων, μαθητών, δασκάλων, διευθυντών, γονέων, μαθητών, κοινότητας-κοινότητας- καθώς και το κατάλληλο εκπαιδευτικό καθώς και το κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον περιβάλλον με πρακτικές διδασκαλίαςμε πρακτικές διδασκαλίαςπου βασίζονται στη βιωματική προσέγγιση του που βασίζονται στη βιωματική προσέγγιση του αντικειμένου αντικειμένου και όχι σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίαςκαι όχι σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας

Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετοΣυμβαίνει ακριβώς το αντίθετο τις περισσότερες φορές...τις περισσότερες φορές...

Εκπονούνται προγράμματα μεμονωμένα κατά τάξηΕκπονούνται προγράμματα μεμονωμένα κατά τάξηκαι απουσιάζει ο κεντρικός σχεδιασμός και συντονισμός έργου. και απουσιάζει ο κεντρικός σχεδιασμός και συντονισμός έργου. Δεν γίνεται η ανάπτυξη των προγραμμάτων σε επίπεδο σχολικής Δεν γίνεται η ανάπτυξη των προγραμμάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας, μονάδας, ώστε να υπάρχει ένας κοινός και κυρίαρχος στόχος. ώστε να υπάρχει ένας κοινός και κυρίαρχος στόχος. Ο κάθε εκπαιδευτικός εργάζεται μόνος του, Ο κάθε εκπαιδευτικός εργάζεται μόνος του, επιτυγχάνει κάποιους στόχους μαζί με τους μαθητές του, επιτυγχάνει κάποιους στόχους μαζί με τους μαθητές του, τα αποτελέσματα των οποίων μένουν «κλειστά» τα αποτελέσματα των οποίων μένουν «κλειστά» στους τέσσερις τοίχους της αίθουσας στους τέσσερις τοίχους της αίθουσας χωρίς να υπάρχει δηλαδή η διάχυση. χωρίς να υπάρχει δηλαδή η διάχυση.

συνεργασίασυνεργασία

«Η εκπαίδευση στηρίζεται στη σχέση, αλλά και η σχέση θέλει εκπαίδευση»

Συνεργατικό κλίμα στην τάξη, σημαίνει συνεργατική κουλτούρα πρώτα στο Σύλλογό μας. Στηρίζεται μέσω του «άδηλου» Α.Π. ο συνάδελφος που είναι στην «πρώτη γραμμή»

Πόσο υποστηρίζεται ψυχοκοινωνικά ο εκπαιδευτικός σήμερα στο έργο του;

Συνεργατικό κλίμα στην τάξη, σημαίνει συνεργατική κουλτούρα πρώτα στο Σύλλογό μας. Στηρίζεται μέσω του «άδηλου» Α.Π. ο συνάδελφος που είναι στην «πρώτη γραμμή»

Είναι σημαντικό να μπορούμε «να ακούμε» τις προτάσεις των εκπαιδευτικών που

προσπαθούν και καινοτομούν, μέσα σε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Να παραμερίζουμε τα γραφειοκρατικά εμπόδια, όσο αυτό είναι δυνατό.

Πόσο εφικτό είναι αυτό, όταν το πρόταγμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας αναλώνεται συχνά στο «να βγει η ύλη» και όταν ο δ/ντής είναι «διαχειριστής» εγγράφων;

μην ξεχνάςμην ξεχνάς

με τη χρήση αυτής της τεχνικήςμε τη χρήση αυτής της τεχνικήςμαθαίνουμε να ξεπερνάμε το προφανές,μαθαίνουμε να ξεπερνάμε το προφανές,να εντοπίζουμε ευκαιρίες,να εντοπίζουμε ευκαιρίες,να απομακρύνουμε τον εγωισμό μαςνα απομακρύνουμε τον εγωισμό μαςκαι να οδηγούμαστε σε δυναμικά αποτελέσματακαι να οδηγούμαστε σε δυναμικά αποτελέσματα

μπορεί να εφαρμοστεί από μία ομάδα ατόμωνμπορεί να εφαρμοστεί από μία ομάδα ατόμωνπου αναζητά καινοτόμες ιδέες ή λύσειςπου αναζητά καινοτόμες ιδέες ή λύσειςσε κάποιο πρόβλημα...σε κάποιο πρόβλημα...

Τα καπέλα δεν βάζουν «ετικέτες» στα σκεπτόμενα Τα καπέλα δεν βάζουν «ετικέτες» στα σκεπτόμενα άτομα.άτομα.Τα καπέλα δεν περιγράφουν αλλά δηλώνουν τον Τα καπέλα δεν περιγράφουν αλλά δηλώνουν τον ζητούμενο τύπο σκέψης.ζητούμενο τύπο σκέψης.Κάθε σκεπτόμενο άτομο θα πρέπει να μπορεί να Κάθε σκεπτόμενο άτομο θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί όλα τα καπέλαχρησιμοποιεί όλα τα καπέλα.

Απευθυνθήκαμε σε φορείς και πρόσωπα  που ασχολούνται με τον τομέα αυτό. Ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας ο σχολικός Σύμβουλος της Περιφέρειας μας και ο Υπεύθυνος του Γραφείου Αγωγής Υγείας Π.Ε. ανατ. Θεσσαλονίκης.Παίρνοντας το υλικό στα χέρια μας, στην ουσία δεχθήκαμε πληθώρα ερεθισμάτων και έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση υλικού και ιδεών από άλλες πηγές όπως, διαδίκτυο, προσωπικές βιβλιοθήκες, αρχείο υλικού σχολείου. Από τις πρώτες ημέρες διαφάνηκε ότι το κάθε τμήμα είχε τις δικές του ανάγκες και θα επιχειρούνταν  εξειδικευμένη σύνδεση στόχων και αξιών, με επίκεντρο το βασικό στόχο-ιδέα. Ο κάθε συνάδελφος δημιούργησε το δικό του φάκελο εργασίας, μια διαδικασία που διήρκησε μια εβδομάδα και πολλές εργατοώρες. Τα επιμέρους projects, είχαν ξεκάθαρους στόχους, φύλλα εργασίας στοχευμένα και εξυπηρετούσαν εκτός από στόχους καλλιέργειας και ανάπτυξης συναισθηματικής νοημοσύνης παράλληλα στόχους διδακτικών ενοτήτων του Α.Π. 

•Είναι το σχολείο μας  ίσο για παιδιά άνισα, μέσα σε έναν κόσμο κοινωνικά άδικο, μέσα σε μια σκληρή πολιτισμική ανισότητα και πραγματικότητα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό;

•Τα παιδιά μας κατά πόσο είναι διορατικά, κατά πόσο ελέγχουν τα συναισθήματά τους, κατά πόσο καταβάλλουν προσπάθεια να κατανοήσουν τα συναισθήματα των γύρων τους, κατά πόσο ελέγχουν τις δικές τους προκαταλήψεις και είναι ειλικρινή, υποστηρικτικά και εκφραστικά;

•Αναρωτηθήκαμε αν υπάρχει σχέση μεταξύ των συναισθημάτων και της διαδικασίας μάθησης.

ΠΩΣ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΜΕ;

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ

Με παιγνιώδη και βιωματικό τρόπο, μέσα από τα μαθήματα:

1. Γλώσσας2. Αγγλικών3. Μουσικής4. Τέχνης5. Θρησκευτικών6. Μελέτης7. Πληροφορικής8. Γαλλικών-Γερμανικών9. Μαθηματικών10. Θεατρικής αγωγής

1. Γλώσσα: ρήματα που καθορίζουν τους κανόνες της ομάδας «Συμβόλαιο»,η αλυσίδα της τάξης μας, ‘Ο μικρός κάστορας», αναγνώριση συναισθημάτων, «Ο Κίτο και η παρέα του» φιλία, η φιλία σε 8 γλώσσες,

2. Μουσική: μουσική ακρόαση με συναισθηματικές διασυνδέσεις3. Αγγλικά: εκμάθηση, στα αγγλικά, των 7 βασικών συναισθημάτων

(αγάπη, χαρά, λύπη, θυμός, έκπληξη, φόβος, νύστα), μέσω εκφράσεων προσώπου, χρήση χεριών/εικόνων, δραματοποίηση, αντιστοίχιση συναισθήματος με εικόνα, σχετικά τραγούδια

4. Τέχνη: κατασκευές/σχέδια: συναισθήματα που προκαλούνται από διάφορα φυσικά φαινόμενα, ζώα-αντικείμενα που με φοβίζουν

5. Μαθηματικά: έπαιξαν φιδάκι και σκάλα με ζάρι από 4 έως 9 (υπέρβαση δεκάδας)

• Το σημερινό παιδί, κυριολεκτικά, ζει μέσα στην απόλυτη μοναξιά, χωρίς επικοινωνία, χωρίς επαφή, ακόμη και με τα πρόσωπα που συζεί.

• Η προσπάθεια ενεργοποίησης των μαθητών έχει πλέον διπλή αποστολή. Από τη μια μεριά εντάσσεται στη διδακτική επιταγή, ότι μόνο με την ενεργό δράση επιτυγχάνεται καλύτερα η απόκτηση της γνώσης και από την άλλη η ενεργός δράση παίζει ρόλο αντισταθμιστικό στο κοινωνικό φαινόμενο της αδρανοποίησης, που επέβαλαν οι τεχνολογικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής μας.

Τμήματα του φακέλου εργασίαςΟ εαυτός μου και οι άλλοιΤα συναισθήματά μουΜαθαίνοντας τη γλώσσαΟι αριθμοί και εγώΜελετώντας τον κόσμοΟι ζωγραφιές μουΟ υπολογιστής στη ζωή μουΟ καλύτερος μου φίλος το βιβλίοΗ ομάδα μουΟ θυμωμένος εαυτός μουΤα γράμματά μου και οι φωτογραφίες μουυτός μου και οι Ο ζωή μου

ημέρα γονέων

ημέρα ενημέρωσης

Πολλές φορές χάνουμε το πραγματικό νόημα της εκπαίδευσης, όταν την εξισώνουμε με την αφομοίωση και μετάδοση πληροφοριών και τις επιδόσεις στις εκάστοτε εξετάσεις και διαγωνισμούς. Αντιθέτως πρέπει τα παιδιά μας να μάθουν πώς να μαθαίνουν και πως να αναπτύξουν την ικανότητα του τρόπου σκέψης και  τους τρόπους συμπεριφοράς και μεθόδων αντιμετώπισης διάφορων καταστάσεων. Η συναισθηματική εκπαίδευση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι τελικά το «χαμένο κομμάτι» του εκπαιδευτικού συστήματος

Στην πορεία του προγράμματος κρατήθηκε από όλους ημερολόγιο δραστηριοτήτων και καταγραφή παρατηρήσεων. Υπήρξε αξιολόγηση και ανατροφοδότηση σε ημερήσια βάση καθώς και τελική αξιολόγηση. Επίσης στην πορεία του προγράμματος υπήρξε έντονος ο προβληματισμός κατά πόσο είναι έτοιμος ο εκπαιδευτικός να αντιμετωπίσει τις εκρήξεις  των συναισθημάτων. Η εκπαιδευτική εμπειρία μας και η προσπάθεια αυτοεπιμόρφωσης ήταν τα αποκλειστικά μας εφόδια στις δύσκολες στιγμές ανάπτυξης των θεμάτων. Μπορέσαμε:•να εξασφαλίσουμε την ισότιμη συμμετοχή•να σεβαστούμε τις απόψεις των άλλων•να κρατήσουμε τη συζήτηση «εντός θέματος»•να αποφύγουμε τυχόν σύγχυση με κατάλληλες ερωτήσεις, να επιτύχουμε τη σαφήνεια•να ερμηνεύσουμε και όχι να κρίνουμε•να δημιουργήσουμε κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αποδοχής.

Οι γονείς είχαν θετική στάση. Τους δόθηκε η ευκαιρία μέσα από εργασίες που είχαν ανατεθεί στα παιδιά τους να συζητήσουν με αυτά, να αναγνωρίσουν τους παράγοντες που διευκολύνουν  την επικοινωνία τους και να βρουν εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας με διαφορετικούς κώδικες. Πολύ σημαντική και χρήσιμη ήταν η καθημερινή επιστολή προς τους γονείς, στην οποία περιγράφονταν οι στοχευμένες δραστηριότητες και δίνονταν οδηγίες για την εργασία, καθώς και ανάλυση των φύλλων εργασίας. Καθοδηγούσε ακόμη, την τυχόν αναγκαιότητα συμμετοχή τους στα παραπάνω.

Υπήρξε επίσης κύκλος απογευματινών συναντήσεων με στόχο να συνειδητοποιήσουν τις διαστάσεις του προβλήματος της επαφής με το νέο άνθρωπο της εποχής μας. Στα πλαίσια ημερίδας δόθηκε η ευκαιρία στους γονείς να ακούσουν  τις παιδαγωγικές απόψεις  εκπαιδευτικών πάνω στα θέματα της παιδικής επιθετικότητας και παραβατικότητας, της σχολικής βίας, της απομόνωσης και μοναξιάς του νέου ανθρώπου.

Στην τελική αξιολόγηση διαφάνηκε η θετική στάση απέναντι στο πρόγραμμα των εμπλεκομένων συναδέλφων, εισηγήθηκαν μάλιστα τη διεύρυνση του προγράμματος. Σημειώθηκε η ανάγκη υλικοτεχνικής υποδομής. Θεωρήθηκε σημαντικό στον «αιώνα μελαγχολίας» η ένταξη προγραμμάτων συναισθηματικής νοημοσύνης και ο εκπαιδευτικός προσανατολισμός προς το άτομο και όχι προς τη στεγνή ακαδημαϊκή γνώση.

….Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτιαπάνω από το στήθος μου με τις πληγές,μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου.Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες,τις καθημερινές μικροαστικές θλίψεις μου.Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρίακι απάλυνέ το, ακόμα πιο πολύ στο χάδι.Να μαλώνω με πόνο,να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας!Κάνε να γεμίσει με πνεύματο χτισμένο με τούβλα σχολειό μου.Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μουη φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα.Η καρδιά μου να είναι η κολώνα τουκαι η αγνή μου θέληση πιο δυνατήαπό τις κολώνες και το χρυσάφιτων πλούσιων σχολείων…. “Προσευχή της δασκάλας” Gabriela Mistral