No Slide Title...Source: Hebert, L.E., et al. Alzheimer’s Disease in the U.S. Population:...

ΑΝΟΙΕΣ

ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΡΜΕΑΣ

ΕΚΠΑ – Αιγινήτειο

Ανοια (κριτήρια DSM-IV)

• Απώλεια νοητικών ικανοτήτων συμπεριλαμβανομένης

• Μνήμη

– Συν τουλάχιστον μία εκ των κάτωθι:

• Λόγος

• Αφηρημένη σκέψη

• Αντίληψη

• Κρίση

• Αλλαγής προσωπικότητας

• Διαταραχή κοινωνικής ή επαγγελματικής

λειτουργικότητας. (από πρότερο επίπεδο)

Αγγειακή

5%

Αλζχ /

Αγγειακή

10%ΝοσΣωμΛούι

/ Παρκινσ

7%

Αλζχ /

ΝοσΣωμΛούι

5%

Αλλες Ανοιες

8%

Αλζχ

65%

Small GW, et al JAMA 1997 Morris JC. Clin Geriatri Med 1994

Copyright restrictions may apply.

Hebert, L. E. et al. Arch Neurol 2003;60:1119-1122.

Ανοια παγκοσμίως

Source: Hebert, L.E., et al. Alzheimer’s Disease in the U.S. Population: Prevalence Estimates Using the 2000 Census. Arch. Neurol., Vol. 60, Aug. 2003, 1119-1122.

42

19

2

0

10

20

30

40

50

60

65-74 75-84 85+

Ηλικιακές Ομάδες

Πο

σο

στό

(%

) μ

ε π

ιθα

νή Ν

Α

Κόστος Medicare (δισεκατομύρια $)

$62$91

$160 $189$229

$294

$394

$529

$696

$879

$1,049

$0

$200

$400

$600

$800

$1,000

$1,200

2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

Source: “Saving Lives, Saving Money: Dividends for Americans Investing in

Alzheimer’s Research”, The Lewin Group & the Alzheimer’s Association, June 2004.

Νόσος Αλζχάιμερ

•1864 (Βαυαρία) -1915

•Εργάστηκε ως Ψυχίατρος στη

Φρανκφούρτη

•Απο 1901 και για τα επόμενα 5

χρόνια εκτενής μελέτη ασθενούς Mrs.

Auguste Deter (51 ετών).

•Με το θάνατο της το 1906,

•πιστοποίηση γεροντικών πλακών

και νευροινιδιακών πλεγμάτων με

χρώση αργύρου,

•δημοσίευση στο Tubigen σε

συνάντηση Γερμανών Ψυχιάτρων

(προγεροντική άνοια).

•Kraepelin (μέντορας του Alzheimer)

ονομάτισε τη νόσο το 1910 στο

διάσημο βιβλίο του

Mrs. Auguste Deter

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Auguste_D_aus_Marktbreit.jpg

NINCDS/ADRDA Κριτήρια για ΝΑ

• Βεβαιωμένη – Οριστική ΝΑ

• Πιθανή ΝΑ

• Ενδεχόμενη ΝΑ

Πλάκες β – αμυλοειδούς

Γεροντικές πλάκες

Νευροινιδιακά συμπλέγματα

(προτείνη τ)

Βεβαιωμένη – Οριστική ΝΑ

– Μνήμη

– Οπτικοχωρικές ικανότητες

– Λόγος

– Μαθηματικές ικανότητες

– Διαταραχές συμπεριφοράς • Υπνος – Ορεξη

• Κατάθλιψη

• Επιθετικότητα

• Παραληρήματα

• Ψευδαισθήσεις

Νόσος Αλζχάιμερ – Κλινική Εικόνα

Νόσος Αλζχάιμερ - Διάγνωση

• Ιστορικό

• Νευροψυχολογικά τέστ

• Εξετάσεις αίματος

– Θυροειδής, Β12, Φυλικό οξύ, λοιμώξεις

• Αξονική – Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου

• PET/SPECT

• Ελεκτροεγκεφαλογράφημα

• Οσφυονωτιαία παρακέντηση

Φυσιολογικός Νόσος Αλζχάιμερ

Μαγνητική Τομογραφία

FDG-PET

PET: AMYLOID IMAGING

“Pittsburgh Compound B” (PIB) N-methyl-[11C]2-(4’-methylaminophenyl)-6-hydroxybenzothiazole

W.E. Klunk et al. Clin Neurol News 4/2006

• Ηλικία

• Φύλο

• Γενετικοί παράγοντες

– Οικογενής μορφή (PS1, PS2, APP)

– Σποραδική μορφή (APOE)

• Τραύμα

• Ορμόνες - Οιστρογόνα

• Αγγειακοί παράγοντες

• Κάπνισμα

Νόσος Αλζχάιμερ – Προδιαθεσικοί παράγοντες

• Φάρμακα • Βιταμίνες,

• Στατίνες

• Αντιφλεγμονώδη

• Νοητικό Απόθεμα

• Εκπαίδευση

• Επάγγελμα

• Πνευματικές δραστηριότητες

• Κοινωνικές δραστηριότητες

• Σωματικές δραστηριότητες

• Δίαιτα

–Προσδοκόμενη επιβίωση • 8 έτη

–Στάδια Νόσου • Αρχικό

• Μέσο

• Προχωρημένο

–Αιτίες θανάτου • Λοιμώξεις

• Καρδιαγγειακές νόσοι

Νόσος Αλζχάιμερ – Πρόγνωση

Νόσος Αλζχάιμερ – Προγνωστικοί Παράγοντες

• Συνοσηρότητα

• Βάρος (απώλεια – καχεξία)

• Ηλικία (μεγαλύτερη)

• Φύλο (άρρεν)

• Φυλή (Λευκή)

• ΑΠΟΕ

• Κινητικότητα (εξωπυραμιδικά σημεία)

• Συμπεριφορά (παραληρήματα)

• Συμπεριφορά (επιθετικότητα)

• Νοητικό απόθεμα (εκπαίδευση, επάγγελμα)

• Δραστηριότητες (πνευματικές, κοινωνικές)

• Ασκηση

• Δίαιτα

– Αναστολείς χολινεστεράσης • Δονεπεζίλη (Aricept) - 1996

• Ριβαστιγμίνη (Exelon) - 2000

• Γαλανταμίνη (Reminyl) – 2001

– Αναστολείς του υποδοχέα NMDA (μείωση του

γλουταμικού οξέως) • Μεμαντίνη (Ebixa) - 2003

Νόσος Αλζχάιμερ – Θεραπεία

Νόσος Αλζχάιμερ – Θεραπεία διαταραχών συμπεριφοράς

• Κατάθλιψη

– Αντικαταθλιπτικά

• SSRIs

• Ευερεθιστότητα - Επιθετικότητα

– Ατυπα Νευροληπτικά

• Quetiapine (Seroquel), Olanzapine (Zyprexa), Risperidone (Risperdal), Aripiprazole (Abilify), Ziprasidone (Geodon)

• Παραληρήματα - Ψεδαισθήσεις


• Διαταραχές Υπνου


– Ορισμένα Αντικαταθλιπτικά

• SSRIs (paroxetine) or other antidepressents (mirtazapine, trazodone)

– Αλλα

• Zolpidem (Ambien), Ramelteon (Rozerem), Eszopiclone (Lunesta)

Αγγειακή Ανοια

NINDS-AIREN 1993 επιμέρους τύποι

1. Πολυεμφρακτική άνοια - νόσος μεγάλων αγγείων

2. Ανοια μικρών αγγείων – πολλαπλά κενοτοπιώδη έμφρακτα

(βασικά γάγγλια, μετωπιαία ή περικοιλιακή λευκή ουσία νόσος

Binswanger’s)

3. Ανοια ενός «στρατηγικού» αγγειακού κλάδου (PCA, ACA, B thalamic)

4. Υποαιμάτωση (καρδιακή ανακοπή – υπόταση – περιοχές «οριακής

άρδευσης»)

5. Αιμορραγική (χρόνια υποσκληρίδια, ενδοπαρεγχυματικές, +/-

αγγειοπάθεια από αμυλοειδέςCAA)

6. Αλλοι μηχανισμοί (συνδυασμοί ανωτέρω, CADASIL κλπ)



• Κριτήρια: – Ανοια

– Ενδείξεις εγκεφαλικών αγγειακών βλαβών από το ιστορικό, την εξέταση ή την απεικόνιση

– Αιτιώδης σχέση ανάμεσα στην αγγειακή βλάβη και την άνοια

• Χρονική συσχέτιση (3 μήνες)

• Σταδιακή – βήμα/βήμα χειροτέρευση νοητικών λειτουργιών σχετιζόμενη με αγγειακά συμβάντα

• Απεικόνιση βλαβών σε περιοχές σημαντικές για ανώτερες νοητικές λειτουργίες

Αγγειακή Ανοια • Παράγοντες κινδύνου για τις σποραδικές μορφές:

• Ηλικία

• Υπέρταση

• Διαβήτης

• Κάπνισμα

• Δυσλιπιδαιμία

• Περιφερική αγγειοπάθεια

• Στεφανιαία νόσος

• Κολπική μαρμαρυγή

• ΑΠΟΕ ;

• Σπάνια γενετική μορφή

– CADASIL: Cerebral Autosomal Dominant Arteriopathy with Subcortical Infarcts and Leukoencephalopathy

• Μεταλλάξεις στο Notch 3 / chromosome 19; Αυτοσωμική Επικρατής

• Ημικρανίες

Guermazi A. et al. 2007; Neuroradiology

Amyloid angiopathy in a 66-year-old man with dementia.

a Axial spin-echo T2: bilateral large frontal hemorrhages surrounded by a rim

of hypointensity due to hemosiderin deposition.

b and c GRE sequences with additional hypointensities.

Binswanger disease in a 67-year-old man with dementia:

Extensive symmetrical hypodensity involving periventricular and lobar WM



Binswanger disease in an 85-year-old man with dementia. FLAIR MRI

extensive symmetrical hyperintensity involving periventricular and lobar WM.

VaD (Binswanger’s) FLAIR

Lawrence S. Honig


CADASIL in a 57-year-old man with cognitive impairment.

Extensive WM abnormalities with symmetrical involvement of the anterior part of the

temporal lobes, external and extreme capsules without involvement of the internal

capsules.

Extensive WM changes in the centrum ovale, extending towards the cortex in some

places.

Αγγειακή Ανοια • Θεραπεία:

– Πρόληψη νέου αγγειακού εγκεφαλικού

• Θεραπεία αγγειακών παραγόντων κινδύνου

• Δευτερογενής πρόληψη αγγειακού εγκεφαλικού

– Aspirin

– Aspirin+dipyridamole

– Clopidrogel

– Warfarin

– Dabigatran

– Συχνά συνυπάρχουσες παθολογοανατομικές

αλλοιώσεις τύπου ΝΑ – Χολινεργικά ελλείμματα

• Αναστολείς ακετυλχολινεστεράσης

Ανοια με σωμάτια Lewy

Dementia with Lewy Bodies (DLB)


2η ή 3η σε συχνότητα άνοια – 12-30% των ανοιών

• Βασικά κριτήρια (ανοια + ...):

– Εξωπυραμιδικά – Παρκινσονισμός (συμμετρική δυσκαμψία, βραδυκινησία, ασυνήθης

ο τρόμος ηρεμίας)

– Επαναλαμβανόμες, λεπτομερείς, ζωντανές οπικές ψευδαισθήσεις (άνθρωποι, ζώα,

κλπ)

– Διακυμάνσεις νοητικές με σκαμπανευάσματα προσοχής και εγρήγορσης

Πιθανή DLB: Ανοια + τουλάχιστον 2 βασικά κριτήρια

Πιθανή DLB: Ανοια + τουλάχιστον 1 βασικό κριτήριο

• Επιπλέον συνηγορούντα κριτήρια:

– Διαταραχές του αυτόνομου (αρτηριακής πίεσης, καρδιακού ρυθμού, λιποθυμίες)

– Ευαισθησία στα νευροληπτικά

– REM sleep behavior disorder (RBD)

LEWY BODY DEMENTIA

SPECTRUM

Alzheimer’s

Disease plaques, tangles

Parkinson’s

Disease nigral LB

nigral cell loss

Lewy Body

Variant

neocortical & nigral LB

nigral cell loss

plaques, tangles

Diffuse Lewy

Body Disease neocortical & nigral LB

nigral cell loss

Σωμάτια Lewy μελαινα ουσία

Σωμάτια Lewy φλοιός

Lobotesis, K. et al. Neurology 2001;56:643-649

SPECT - CBF

AD

DLB


O'Brien, J. T. et al. Arch Neurol 2004;61:919-925.

SPECT CIT

Older control AD

DLB PD PD dementia

fluoropropyl-CIT SPECT

IPA Expert Mtg. (I. McKeith et al. 2004 Lancet Neurology 3: 19-28)

CONTROL DLB AD


Θεραπεία • Παρκινσονισμός:

– Levodopa (Sinemet - Madopar)

• ***Υπερευαίσθητοι

• Ψευδαισθήσεις: ατυπα νευροληπτικά

– Quetiapine

– Olanzapine

– Risperidone

– ******Υπερευαίσθητοι (ειδικά στα κλασσικά νευροληπτικά)

• Ανοια

• Αναστολείς ακετυλχολινεστεράσης

– Rivastigmine (Exelon)

Μετωποκροταφική Ανοια

Frontotemporal Dementia (FTD)

• Ανοϊκά περιστατικά με διαταραχές λόγου και προσωπικότητας και σοβαρή περικεχαρακωμένη ατροφία (με απότομη μετάβαση παθολογοανατομικά ανάμεσα στις υγιείς και ατροφικές περιοχές) μετωπιαίου και κροταφικού λοβού περιγράφηκαν από τον Arnold Pick 1892-1904

• Αρκετά έτη αργότερα (1911), ο Alzheimer περιέγραψε τις παθολογοανατομικές αλλοιώσεις των «ballooned neurons» και ενδονευρωνικών εγκλείστων (που αργότερα ονομάστηκαν σωμάτια Pick )

• Για πολλες δεκαετίες εντος των ανοιών, χωρίς ιδιαίτερη προσοχή ή περαιτερω μελέτη. 1980 -90, ανάδυση στην επιφάνεια του επιστημονικού ενδιαφέροντος.

• (Brun 1987; Gustafson 1987; Neary, Snowden et al. 1988)


• 5-10% ανοιών

• Πρώιμη ηλικία έναρξης (50 - 60)

– Περίπου μια δεκαετία νωρίτερα από τη ΝΑ

• Πολύ συχνά οικογενής (40-60%)

– Σε περίπου 50% των οικογενών, μεταλλάξεις

• Γονίδιο τ

• Γονίδιο pregranulin

• Εξανουκλεοτίδιο C90RF72

• Αλλα γονίδια – Multivesicular body protein – CHromatin Modifying Protein 2B -

CHMP2B

– Valosin-containing protein (VCP)



• Συμπεριφορική FTD

• FTD με διαταραχή λόγου – Πρωτοπαθής

Προϊούσα Αφασία (Primary Progressive

Aphasia)

– Προϊούσα μη ρέουσα αφασία (Progressive

non-fluent aphasia)

– Σημασιολογική άνοια (Semantic Dementia)


• Συμπεριφορική FTD

– Απάθια, αβουλία, ελλειψη ενδιαφέροντος, κοινωνική απόσυρση,

– Αρση αναστολών, μη σεβασμός κοινωνικών κανόνων, παρορμητικότητα, υπερσεξουαλικότητα κλπ.

– Στερεότυπη, ακαμπτη, ψυχαναγκαστική συμπεριφορά

– Ταση εξερευνησης με το στόμα (Hyperorality), Utilization behavior.

– Αλλαγή προηγουμένων συνηθειών – προτιμήσεων (μουσική, πολιτικά, αθλητισμός)

– Παραμέληση προσωπικής υγιεινής

– Νοητικά ελλείμματα

• Μνήμης

• Εκτελεστικών λειτουργιων (οργανωσης, σχεδιασμου)

• Σχετική διατήρηση οπτικοχωρικών


• FTD με διαταραχές λόγου (Πρωτοπαθής Προιούσα Αφασία)

– Προϊούσα μη ρέουσα αφασία

• Δυσκολία έκφρασης λόγου – φυσιολογική κατανόηση

• Μη ρέων λόγος

• Λογοπενία

– Σημασιολογική άνοια

• Ρέων λόγος – δυσκολία κατανόησης

• Απώλεια νοήματος λέξεων

• Παρ’ ότι 3 κλινικοί τύποι, πολλαπλές παθολογοανατομικές αιτίες

• T πρωτεινοπάθειες – Tau gene mutation

– Pick’s disease (Pick bodies)

– Cortical basal ganglionic degeneration pathology (astrocytic plaques)

– Progressive supranuclear palsy pathology (tufted astrocytes)

– Argyrophilic tangle disease

– Tangle only dementia

• Μη T πρωτεινοπάθειες – Dementia lacking distinctive histopathology (DLDH) with ubiquinated neuronal

inclusions (protein TDP-43)

– Fused in Liposarcoma inclusions (FUS)


Μετωποκροταφική Ανοια - Σωμάτια Pick

Μετωποκροταφική Ανοια - Σωμάτια Pick

Pick bodies (arrowheads) and a neurofibrillary tangle (arrow) in the

subiculum (a) are immunolabeled by anti-phosphorylated tau antibodies

(PHF1 immunohistochemistry). Pick bodies are not immunolabeled with anti-

4R tau antibodies (arrowheads), while neurofibrillary tangles are

immunolabeled (arrows) (b). Anti-3R tau antibodies clearly label Pick bodies

(arrowheads) (c). b 4R tau (ET3) and c 3R tau (RD3) immunohistochemistry.

Μετωποκροταφική Ανοια / TDP - 43

Μετωποκροταφική Ανοια / TDP - 43

Spectrum of TDP-43 pathology. Adjacent

sections of superficial frontal neocortex

showing neuronal cytoplasmic inclusions

(NCIs), dystrophic neurites (DNs), and

isolated neuronal intranuclear inclusions

(NIIs) stain for both ubiquitin (a) and TDP-43

(b). NCI in the dentate granule cells stain for

ubiquitin (c) and TDP-43 (d). Neuronal and

glial inclusions include NCI (e), round and

lentiform NIIs (f, g); skein-like (h), and

compact round (i) NCI in the lower motor

neurons; and glial cytoplasmic inclusion

(GCI) (j). (a and c) ubiquitin

immunohistochemisty (b, d, e–j TDP-43

immunohistochemistry).


Neumann, M. et al. Brain 2009 0:awp214v1-214; doi:10.1093/brain/awp214

FUS staining performed on sections of post-mortem brain tissue

from normal control (A) and aFTLD-U subjects (B–I).

Μετωποκροταφική Ανοια - απεικόνιση

•MRI:

• Μετωπο – Κροταφική ατροφία

• Βρεγματικός λοβός κφ – εν είδη μαχαιριού

•SPECT ή PET

• Μετωπο – Κροταφική υποαιμάτωση /

υπομεταβολισμός

• Βρεγματικός λοβός κφ

Μετωποκροταφική Ανοια T1

Lawrence S. Honig


Esteban et al. Arch Neurol 58:1669; 2001

SPECT: Μετωποκροταφική Ανοια

Lawrence S. Honig

PET Μετωποκροταφική Ανοια vs. NA

• Ρυθμοί εξέλιξης παρόμοιοι με ΝΑ

– 8-10 ετη

– Ενα μικρό % FTD συνυπάρχει με νόσο κινητικού νευρώνα (ALS) και έχει πολύ ταχύτερη εξέλιξη (3 έτη)

• Δεν υπάρχει θεραπεία

– Θεραπεία μόνο των διαταραχών της συμπεριφοράς (ατυπα νευροληπτικά, SSRIs, υπναγωγά)


Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης

Normal Pressure Hydrocephalus (NPH)


• Ανοια : «υποφλοιώδης»

– Διαταραχή συγκέντρωσης - προσοχής.

– Ψυχοκινητική επιβράδυνση.

– Εκτελεστική δυσλειτουργία (οργανωση, σχεδιασμός, έναρξη, ευελιξία,

αφηρημένη σκέψη κλπ)

– Προβληματική ελεύθερη ανάκληση, αλλά καλύτερη αναγνώριση

• Βάδιση – μικρα, αργά, συρτά βήματα, παγώματα, «απρακτικό» «μαγνητικό»

• Ουροποιητικό – Συχνουρία, ακράτεια

Υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης - απεικονιστικά

•Διάταση κοιλιών πέραν της υφιστάμενης

ατροφίας

•Διάταση των κροταφικών κεράτων των κοιλιών

πέραν της ατροφίας του ιπποκάμπου

•Περικοιλιακή αύξηση σήματος –

διαεπενδυματική ροή ΕΝΥ (transependymal CSF

flow)

•Εκλέπτυνση ή διάταση του μεσολοβίου

MRI: NPH

Gallia GL et al. (2006) The diagnosis and treatment of idiopathic normal pressure hydrocephalus Nat Clin Pract Neurol 2: 375–381 10.1038/ncpneuro0237

Neuroimaging of two patients with idiopathic normal pressure hydrocephalus

MRI: MILD HYDROCEPHALUS

Lawrence S. Honig

MRI: HYDROCEPHALUS

Lawrence S. Honig


Θεραπεία

• Παράκαμψη (shunt)

– Συνήθως Κοιλιο-Περιτοναϊκό

(Ventriculoperitoneal)

– Πιο αποτελεσματικό για το βάδισαμα

– Λιγότερο αποτελεσματικό για νόηση ή για

ακράτεια

Νοσος JAKOB-CREUTZFELDT


• Ανοια

• Μυοκλονίες

• Επιληπτικές κρίσεις

• Αταξία

• Νόσος κινητικού νευρώνα


– Συνήθως

• Σποραδική (γεροντότεροι σε ηλικία)

– Σπάνια

• Μεταδιδόμενη (αυξητική ορμόνη από πτωματικά μοσχεύματα, εμφυτευόμενα ηλεκτρόδια για ΗΕΓ καταγραφή, μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, Kuru, κλπ)

• Οικογενής (μεταλλάξεις στο γονίδιο της πρωτεϊνης prion)

• Παραλλαγή νόσου Jakob – Creutzfeld (variant Creutzfeld-Jakob disease)

– ‘Bovine spongiform encephalopathy - Mad cow disease’

– Σπανιότατη, γεωγραφικά περιορισμένη

– Νεώτεροι σε ηλικία


• Περιοδικές εκφορτίσεις στο ΗΕΓ

• Φυσιολογικό ΕΝΥ

• Αυξημένη πρωτεϊνη 14-3-3 στο ΕΝΥ

• Νευροαπεικόνιση

• Βιοψία

Νοσος JAKOB-CREUTZFELDT -

απεικόνιση

•Διαχυτες ανωμαλίες στο φλοιό, βασικά γάγγλια, θάλαμο

(όχι μονο στην παραλλαγή CJD όπως αρχικά

πιστευόταν)

•Κυρίως σε DWI, FLAIR και PD ακολουθίες

CJD: συμμετοχή φλοιού

Lawrence S. Honig

CJD: εν τω βάθει πυρήνες

Lawrence S. Honig

Kallenberg K. et al. 2006 Am J Neuroradiology


Progression of decreased diffusivity in the basal ganglia (especially the

putamen), thalamus, and cortex (time course, 3 months).

56-year-old male CJD patient

Lou X. 2006; Chin Med J

4/26/2003 Columbia CME 85



• Πορεία:

– Ταχέως εξελισσόμενη

• Θάνατος σε 6 μήνες – 1 έτος

• Δεν υπάρχει θεραπεία

No Slide Title...Source: Hebert, L.E., et al. Alzheimer’s Disease in the U.S. Population:...

Documents

Transcript of No Slide Title...Source: Hebert, L.E., et al. Alzheimer’s Disease in the U.S. Population:...