Nεωτερικότητα και Σύγχρονη Κοινωνική Σκέψη - Σωκράτης...

1.

Nεωτερικτητα και Σγ ρνη Kινωνικ Σκψη

ΣΩΚΡΑΤΗΣ M. KΝΙΡ∆Σ

∂ÈÛ·ÁˆÁ‹

Στ παρν κεµεν επι ειρ µια συνπτικ και ιδιατερα επιλεκτικ παρυ-σαση της ννιας της νεωτερικτητας ανα&ερµενς σε ρισµνυς τρπυςαν'λυσς της. Επσης, πρσπαθ να αναδε*ω τη σηµασα πυ ει η ννιατης νεωτερικτητας για τη σγ ρνη κινωνιλγικ και κινωνικ θεωρα.Για τ σκπ αυτν πρτα επι ειρεται η δι'κριση τυ νεωτερικ µε ρσητυ σ µατς της παραµυθας. Ακλυθε η ετυµλγηση τυ ρυ «νεωτε-ρικτα» και η ανα/τηση των νηµ'των πυ τυ ν ει. Πρκειµνυ να κα-ταδει τε η σ εσιακ δι'σταση τυ ρυ, πυ αντιδιαστλλεται και απκτ'νηµα σε σ ση µε κ'τι παρελθντικ, ε*ετ'/εται η θεωρµενη ως πρ-τη/αρ ικ νεωτερικτητα. Κατπιν, αναλεται η αντληψη για τη λεγµενηα*νικ επ ως νεωτερικτητα και ισ υρισµς για επανεµ&'νισ της,εν η αππειρα να σ εδιαστε η εικνα για τ τι εναι και απ τι απτελεταιη νεωτερικτητα συµπληρνεται µε τη συ/τηση για τη ρνλγηση και πε-ριδιλγησ της.

Ε*ετ'/ντας περισστερ συγκεκριµνα την ιδα της νεωτερικτητας ηεσταση µετατπ/εται στις δ θεωρητικν πρσεγγσεις, δ γραµµς,για την αν'γνωση και κατανησ της πυ πρ3'λλει Τσαρλς Ταηλρ. Ακ-λυθε η µελτη των διακρσεων πυ διατυπνει 4γκµυντ Μπ'υµανανα&ρικ' µε τη ρευστ νεωτερικτητα-µετανεωτερικτητα, πως και ηπτικ της δετερης επ ς της νεωτερικτητας των Μπεκ και Λ'υ. Τλς,γνεται ανα&ρ' στην πρ3ληµατικ των πλλαπλν νεωτερικττων καιθγεται τ /τηµα της «υπσ εσης» της νεωτερικτητας. 11

¶·Ú·Ì˘ı›· Î·È ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·

Συ ν'-πυκν' τα παραµθια πυ µας λεγαν ταν εµαστε παιδι', και πυδια3'/υµε στα παιδι' µας και τ’ ανψια µας *εκινν µε την απστρ&«µια &ρ' κι ναν καιρ»! Τα παραµθια διηγνται ιστριλες, µυθεµα-τα, τα πα ανα&ρνται σε ρν παρελθντικ και µαγικ πυ επιθυ-µες, σκψεις, αρατες δυν'µεις και πραγµατικτητα αλληλδιεισδυν καιαλληλδιαπλκνται. ∆ιηγνται κ'τι πυ εναι αναπ'ντε , πυ συν3ηαπρσδιριστα στ παρελθν και µακρι' µας, και πυ κατ' τρπ ε*ωπραγ-µατικ /και α&νης µπρε να διαταρ'*ει την καννικ, επαναλαµ3ανµε-νη, γαλνια ρ των πραγµ'των.Τα δρµενα εκτυλσσνται και συµ3ανυνσε να πλασι περιρισµνων µικρν κινωνικν µ'δων-κινττων,ντνης παρυσας της υπαθρυ, πυ τ διαπρσωπικ στι ε κυριαρ- ε, και πυ υπ'ρ υν σα&ες, απδεκτς και εµµσως θεσµθετηµνεςιεραρ ες (λ. ., 3ασιλι'δες, πριγκπισσες και πργκιπες, α*ιωµατ ι, µ'-γισσες, δρ'κι κ..κ.), ρησιµπινται απλστατες τε νλγες και τε- νυργµατα, εν ι καταµερισµ εργασας εναι περιρισµνι. Τ πλασιαυτ εναι σα&ς πρ-νεωτερικ! Συνθως, η παρατηρµενη αναστ'τωσηµπρε µσα απ την περιπτεια των ηρων, α& κ'νει ναν κκλ, να επα-νλθει στην πρτρα κατ'σταση της σταθερτητας, της καννικτητας καιτης αρµνας της ρυθµισµνης µαδικς /ως, στε «να /συν αυτ καλ'κι εµες καλτερα»!

Τα παραµθια εµ&αν/νται ως λγτε νικ εδς µε τν Σαρλ Περ απτ 1697, τ δι πρσωπ πυ πρωταγωνστησε στη διαµ' η «αν'µεσα στυςΑρ αυς και τυς Μντρνυς» ανα&ρικ' µε τ κατ' πσ η σγ ρνηκυλτρα εναι αντερη της κλασικς, κωδικπινται δε κυρως κατ' τηδι'ρκεια τυ 19υ αινα.1 =µως, εναι κατ' τη δι'ρκεια κυρως τυ 20 και21υ αινα, κατ' την τρ υσα περδ πυ παρατηρεται να συνε ς, ευ-ρ και µα/ικ ενδια&ρν για την κ'θε εδυς παραµυθα, ως εδς πρς τρ-ψη και καταν'λωση µε τη µρ& των κινηµατγρα&ικν ταινιν, των τηλε-πτικν σριαλ, 3ι3λων, διακσµητικν ειδν κ..κ. Ττια εναι, π. ., ι κι-νηµατγρα&ικς σειρς «Κατσαριδ'κι», «Πλεµς των @στρων», « @ρ -ντας των ∆α τυλιδιν» και τσες 'λλες, πυ δια νται πρ3αλλµεναστυς «καθεδρικς νας της σγ ρνης καταν'λωσης» κατ' τη διατπω-

12 ΣΩKPATHΣ M. KONIOP∆OΣ

1. Bτσι, ι αδελ& Γριµ (Βλελµ και Γι'κµπ) πρωτεκδδυν τις συλλγς τυς τ 1812στη Γερµανα, δε Eανς Κρστιαν @ντερσεν απ τ 1835 στη ∆ανα. =µως και στη δι'ρκειατυ 20 αινα υµε σηµαντικς θεωρητικς συµ3λς, πως εναι απ τ 1910 ι Φινλαν-δικς κωδικπισεις-αναλσεις (Α. Α. @αρν), η «Μρ&λγα τυ Παραµυθι» τυ ΡσυΒλαντιµρ Πρπ (1928), τ ργ των Βρετανν Πτερ και Ινα =πη (1959). Στα καθ’ υµ'ςδεσπ/ει τ ργ τυ Γεωργυ Μγα (Megas, 1970).

ση τυ Τ/. Ρτσερ (G. Ritzer) –τα σηµεριν' γιγ'ντια εµπρικ' κντρα πυδιαθτυν πλυ-κινηµατγρ'&υς–, πως κι απ τα µσα της µα/ικς επι-κινωνας. Φαντ'/ει δε παρ'δ* στν σηµεριν µας κσµ πυ εναι ε*ρ-θλγισµνς, απµαγευµνς, ε*ατµικευµνς και συνεπς νεωτερικς, νακαταναλνεται µα/ικ', ντνα και ως παρ*υσµς, τιδπτε περιλαµ3'νειτ &ανταστικ-µαγικ-µυθικ στι ε, τ π συ ν' διασυνδεται µε µιανσταλγα για την παρ*η και ντα*η σε κιντητα, σ κι αν εναι αυτ &α-ντασιακ (@ντερσν, 1997).2

Εναι αυτ ακρι3ς η δι'σταση, δηλαδ η επανανακ'λυψη τυ µαγικ,&αντασιακ-&ανταστικ πυ εν ει και να κιντικ και, σως, συµµετ- ικ στι ε, η πα *εκιν' µε την κατ'ρρευση τυ πρ-νεωτερικ κ-σµυ, πυ η αναγωγ της σε εδς πρς καταν'λωση π τ δεν θα µπρσενα πραγµατπιηθε κατ' τ πρ-νεωτερικ παρελθνL µν στν σγ ρ-ν, στερ νεωτερικ, για µερικς µετανεωτερικ, κσµ εναι δυνατ µιαττια ε*λι*η. Καθς τπτα δεν πρρ εται απ τ τπτα, αυτ πυ '-θηκε, και πυ ωραιπιηµνη κ&ρασ τυ 3ρσκεται στη νσταλγα των πα-ραµυθιν, στυς εθνικισµς, κατ’ αρ ν καθρ/ει αυτ πυ διαµρ&-θηκε και γινε νεωτερικς κσµς. Απ’ αυτ την 'πψη πως και να πρσ-διρσυµε τη νεωτερικτητα δεν θα πρπει να µας δια&γει τι εµ&ατικ'δεν υµε να &αινµεν παρθενγνεσης. Αυτ πυ υµε εναι ε*ελ*ειςπυ αρακτηρ/νται απ συν εια α&ενς, αλλ' και πυ εµ&αν/υν σε ναρισµν σηµε σηµαντικ στρ& καµπ και στη συν εια σηµαντικ µε-τα3λ. =ταν αυτς ι µετα3λς σταθερπιηθν, εµπεδωθν και επι-δρ'συν στη µετα3λ τυ συνλικ τρπυ αντιµετπισης τυ κσµυ,κ'τι πυ συν3η απ τα µσα-τλη τυ 18υ αινα, αρ ικ', σε ρισµνες πε-ρι ς της ∆υτικς Ευρπης, ττε µιλ'µε για νεωτερικτητα.

∂Ù˘ÌÔÏfiÁËÛË Î·È ÓÔ‹Ì·Ù·

H λ*η «νεωτερικτητα» ρ εται να υπκαταστσει τη λ*η µντρν (σγ- ρν) πυ εν ει ευρως ρησιµπιηθε στην ελληνικ εναι εµ&ανς *ε-νικς πρλευσης. Με τη λ*η νεωτερικτητα απδδεται στην ελληνικγλσσα η λ*η modernity (αγγλικ), modenité (γαλλικ), Moderne (γερµανι-κ), modernidad (ισπανικ) και εναι εντελς νας κπς. Τ νεπαγς της

NEΩTEPIKOTHTA KAI ΣYΓXPONH KOINΩNIKH ΣKEΨH 13

2. Τ &αινµεν αυτ ει πρκαλσει τ κινωνικ-επιστηµνικ ενδια&ρν και Τ/ωρτ/Ρτσερ τ ει αναλσει στ 3ι3λ τυ Μαγε ντας να Απ µαγευµν Κσµ . Ενδεικτικ', τ3ι3λ αυτ τυ Ρτσερ τιτλ&ρεται: Enchanting a Disenchanted World: Revolutionizing theMeans of Consumption, London, Pine Forge Press, 1999L ενδια&ρει σ ετικ' ιδιατερα τ πµπτκε&'λαι.

λ*ης &ανεται απ τ γεγνς τι τ γκυρ Λεικ της Κ ινς Νε ελληνι-κς, κδσης 1998, δεν την περιλαµ3'νει.3 Την περιλαµ3'νει µως τ Λεικτης Ελληνικς Γλσσας τυ Γ. Μπαµπινιτη πυ εκδθηκε τ δι τς. Σ’αυτ την πηγ δνεται να συγκεκριµν αλλ' περιρισµν νηµα στη νεω-τερικτητα, η πα αντιµετωπ/εται ως:

η κατ'σταση πυ επ&ερε Ευρωπαϊκς ∆ια&ωτισµς στν ρ της επι-στµης, της &ιλσ&ας, της αισθητικς θεωρας, κ.λπ. και πυ αρακτηρ/ε-ται απ την κριτικ λειτυργα τυ ρθ Λγυ σε λα τα εππεδα, πρσ-διρ/ντας τσι τη &υσιγνωµα των 3ιµη ανικν και µετα3ιµη ανικνκινωνινL συννυµ της εναι µ ντερνισµς (π. παρ.: 1190).

Αντθετα απ την µλις ανα&ερθεσα ερµηνεα της λ*ης νεωτερικτηταστην ελληνικ γλσσα, τ Oxford English Dictionary (OED) (1987), δνει δννιες της αντστι ης λ*ης modernity (πυ εναι υσιαστικ).4 Η πρτηννια εναι: «η πιτητα η κατ'σταση τυ να εναι [κ'τι] σγ ρνL τσγ ρν τυ αρακτρα τυ στυλ». Η ννια αυτ ε*ειδικεεται ως «µαδιανητικ τ'ση κινωνικ πτικ πυ αρακτηρ/εται απ την απστα-ση απ την απ'ρνηση των παραδσιακν ιδεν, δγµ'των, και πλιτισµι-κν α*ιν πρς &ελς των σγ ρνων ρι/σπαστικν α*ιν και δ*α-σιν (κυρως αυτν τυ επιστηµνικ ρθλγισµ και τυ &ιλελευθερι-σµ)» (µετ'&ραση δικ µυ, π. παρ.: 1828).

Η δετερη ννια της λ*ης κατ' τ OED εναι: «κ'τι πυ εναι σγ ρ-νL να σγ ρν παρ'δειγµα κ'πιυ» [πρ'γµατς, τ'σης, ιδιτητας].

πιητς Σαρλ Μπωντλαρ (Charles Baudelaire) δωσε τν πι γνωστσως ρισµ ταν στα µσα τυ 19υ αινα (τ 1864) και ανα&ερµενς στηναισθητικ επε: «µε νεωτερικτητα ενν τ ε&µερ, τ &ευγαλ, τ συ-γκυριακ» (Baudelaire, πως ανα&ρεται σε Delanty, 2007). Π'ντως, θα πρ-πει να υπγραµµιστε τι διεθνς η εµ&'νιση τυ ενδια&ρντς για τηνεωτερικτητα στις κινωνικς επιστµες, συγκεκριµνα στην κινωνιλ-γα, εναι σ ετικ' πρσ&ατ. =πως, σηµεινυν ι Venn and Featherstone(2006: 457-8), τ ενδια&ρν στις κινωνικς επιστµες ταν µ ρι και τ τ-λς της δεκαετας τυ 1970 στην αν'λυση τυ καπιταλισµ. Μν αργτε-


3. Εµ&αν/εται µως συγγενικς ρς νεωτερικς-η-: πυ αρακτηρ/ει η υιθτηση καιε&αρµγ νων αντιλψεων, συστηµ'των και µεθδων» (π. παρ.: 910).

4. Ας σηµειωθε ακµα πως η νεωτερικτητα ως modernity (ετυµλγµενη απ τ επθε-τ modern– (σγ ρν) και τ επθεµα –ity, εµ&αν/εται στην αγγλικ απ τ 1635. Τ modernπρρ εται απ τ modernus, modeniatat–, modernitas της στερης λατινικς πυ εµ&αν/-νται σε δι'&ρες πηγς απ τν 12 αινα και νθεν και πρρ νται απ τη λ*η modo τηςκλασικς λατινικς (σηµανει «τρα ακρι3ς» «κατ' να ρισµν τρπ», δες Briggle, 2007:230). Επσης η νεωτερικτητα εµ&αν/εται κατ' πρτν τ 1620 ως modernita στην ιταλικγλσσαL ως modernidade στην πρτγαλικ, κατ' τη δι'ρκεια τυ 17υ αινα.

ρα, κατ' τη δεκαετα τυ 1980 και κατπιν υπκαθσταται µερικς τ εν-δια&ρν για την αν'λυση τυ καπιταλισµ µε τη σπυδ της νεωτερικ-τητας. Φανεται δε πως σηµαντικ ρλ στην κινωνικ-επιστηµνικ «κι-νωνικπηση» και δι' υση αυτς της στρ&ς διαδραµ'τισε τ τετρ'τµεγ ειρδι κινωνιλγας τυ Σταρτ Eωλ και των συνεργατν τυ.5 Καιπως ει υπδε*ει Πιρ Μπυρντι (π. παρ.: 458) ι µετα3λς στηνεσταση και στην ρλγα µπρε να σηµανυν στρατηγικ τπυ επανα-τπθετσεις.

πωσδπτε, εναι γεγνς πως, πραν των λε*ικγρα&ικν ανα/ητ-σεων και των µετατπσεων στην επικντρωση σε συγκεκριµνες ννιες,υπ'ρ ει µα γενικς κιν και µε ευρτητα απδεκτ αντληψη ως πρς τσε τι ανα&ρεται /και τι εναι η νεωτερικτητα, στην πα ει δη γνειανα&ρ'. =µως, απ’ την 'λλη πλευρ', δεν υπ'ρ ει απλυτη συµ&ωνα ωςπρς τ ακρι3ς περιε µεν της. ∆εν µιλ'µε δε για απλ δι στασα αλλ'για πλλαπλς πρσεγγσεις σ ετικ' µε τη νεωτερικτητα. Τ γεγνς αυτδηγε στη διαπστωση πως υσιαστικ' µιλ'µε για δια&ρετικς νεωτερικ-τητες, κ'τι πυ δεν θα πρπει να συγ εται µε την πτικ των πλλαπλννεωτερικττωνL σ’ αυτ τ τελευτα /τηµα θα επανλθω αργτερα.

¶ÚÒÈÌË ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·, ·Ú¯ÈÎ¿

Mια πρτη νεωτερικτητα εντπ/υν ι ειδικ, παλαιανθρωπλγι, αρ- αιλγι, ψυ λγι, και 'λλων ειδικττων, στην στερη παλαιλιθικεπ , πριν απ περπυ 40.000 ρνια. Σηµεινυν την κυριαρ α –περισ-στερ σταδιακ παρ' απτµη– τυ απ ανθρωπλγικ 'πψη σγ ρ-νυ ανθρπυ, τυ Homo Sapiens Sapiens (ανθρπυ τυ ε &ρνα) (HSS),δηλαδ τυ εδυς µας. Β3αια, HSS υπ'ρ ει τυλ' ιστν εδ και 150.000 ρνια (πρωτεµ&ανστηκε στην Α&ρικ και µε επανειληµµνες και διαδ- ικς µεταναστεσεις απλθηκε στην υδργει). =µως εναι κατ' την πε-ρδ αυτ και κυρως απ τα 28.000 ρνια πριν τη σηµεριν επ και ν-


5. ττλς της σειρ'ς αυτς εναι «Understanding Modern Societies: An introduction», πε-ριλαµ3'νει δε τυς ε*ς τσσερις τµυς: (i) Stuart HALL and Bram GIEBEN (eds) (1992),Formations of Modernity,The Open University and Polity Press, (ii) John ALLEN, Peter BRAHAM

and Paul LEWIS (eds) (1992), Political and Economic Forms of Modernity, The Open Universityand Polity Press, (iii) Robert BOCOCK and Kenneth THOMPSON (eds) (1992), Social and CulturalForms of Modernity, The Open University and Polity Press, (iv) Stuart HALL, David held andAnthony MCGREW (eds) (1992), Modernity and its Futures, The Open University and PolityPress. Η ελληνικ κδση αυτς της σειρ'ς περιλαµ3'νει τυς τµυς (i) και (iv) (2003), σε µε-τ'&ραση Θαν'ση και Βκτωρα Τσακρη, Αθνα, εκδσεις Σα33'λα.

θεν (d’Enrico, 2007· Tillier, 2007: 119) πυ &ανεται πως κυριαρ ε σγ ρ-νς ανθρπινς τρπς συµπερι&ρ'ς.6 Με σγ ρν τρπ συµπερι&ρ'ςανα&ερµαστε στν διακριτ' ανθρπιν τρπ πυ περιλαµ3'νει την ανα-πτυγµνη γλωσσικ επικινωνα, την α&ηρηµνη και συµ3λικ σκψη, τηνεπλυση πρ3ληµ'των, τ συνασθηµα, την ενδσκπηση, την αναστ αστι-κτητα κ..κ. πιθανλγµενς κριτικς παρ'γντας πυ επτρεψε τηνανταγωνιστικ κυριαρ α τυ HSS και την αν'πτυ*η σγ ρνης ανθρπι-νης συµπερι&ρ'ς ταν η δυναττητα πλρυς αυτνµης µιλας πυ αν-πτυ*ε. Η δυναττητα αυτ πυ &ανεται πως πρϋπρ*ε της συµπερι&ρι-κς νεωτερικτητας τυ HSS, ε ε µρ&λγικς (3ιλγικς) θεµελισεις(Corballis, 2004).

Σε κ'θε περπτωση, η ειδλγικ κυριαρ α τυ HSS &ανεται να σ ετ-/εται 'µεσα µε την αυ*ηµνη επι3ιωτικ ικαντητα πυ η αυτνµη µιλαµε την αυ*ηµνη δυναττητα επικινωνας, συντνισµ και, τσι, κινωνι-κς ργ'νωσης τυ παρσ εL απκτησε σα&ς πλενκτηµα τ π και τνπρθησε. Η αυ*ηµνη επι3ιωτικ ικαντητα τυ HSS σ ετ/εται µε τη δη-µιυργα πλιτισµ. Αυτ απτυπνεται στην τε νλγα πυ ανπτυ*ε,στη στρατηγικ ωρικς αν'πτυ*ης και στη συµ3λικ κυλτρα και τ νη– σ’ λα αυτ' υπρ αν σα& πλιτισµικ' καιντµικ' αναπτγµατα ταπα ε αν θετικ' πλλαπλασιαστικ' απτελσµατα για τ συγκεκριµνεδς (Corballis, 2004· Kozlowski και Sacchi, 2007).

Πραν τυ ενδια&ρντς πυ η εµ&'νιση διακριτ' ανθρπινης συµπε-ρι&ρ'ς και πλιτισµ ει καθαυτ, ι ανα&ρς στν HSS διατυπννταιδιτι, α&ενς, ρησιµευν να διαπιστωθε πως η εννιλγηση τυ «νεωτε-ρικ» τυ «σγ ρνυ» πραγµατπιεται σε αντιδιαστλ µε κ'τι 'λλ,τ π αρακτηρ/εται ως παλαι, πεπαλαιωµν, πριµ κ..κ. Α&ετ-ρυ, γιατ τα δεδµνα και η επι ειρηµατλγα των ειδικν δε νυν πως σγ ρνς τρπς συµπερι&ρ'ς τυ HSS στν π ανα&ρνται δεν εµ-&αν/εται εντελς αυτνµα και εκ τυ µηδενς. Συµ3ανει σε συν'ρτηση µεπρϋπ'ρ υσες συµπερι&ρικς δραστηριτητες και πρακτικς (δες σ ετι-κ' d’Enrico, 2007· Kozlowski και Sacchi, 2007· Tillier, 2007), στις πες, λ-γω της εµ&'νισης ενς νυ δυναµικ παρ'γντα µε πλλαπλασιαστικςεπιπτσεις, δνεται µια να στρ& πυ απτελε την ασυν εια µσα στησυν εια.


6. Φανεται πως HSS, πς &υλγεννητικ' πρρ εται απ στερη µεταν'στευσηαπ την Α&ρικ πυ συν3η πρ 50.000 περπυ ετν, συνυπρ ε µε 'λλα µινιδ, πως εναι Homo sapiens neardentalis, στην Ευρασα και Α&ρικ. Επικρατε µως αυτν, ετε µε συγ- νευση-απρρ&ησ τυς ειδλγικ' ετε συµ3'λλντας στην ε*α&'νισ τυς, η πα λ-κληρνεται πριν απ περπυ 30.000 τη απ τη σηµεριν επ (Tillier, 2007· Corballis, 2004).

∞ÍÔÓÈÎ‹ ÂÔ¯‹

Mια 'λλη, δια&ρετικ, νεωτερικτητα εντπ/εται στη λεγµενη α νικεπ !.7 ρς πρσανατλ/ει στη διαπστωση τυ ψυ ι'τρυ και υπαρ*ι-στ &ιλσ&υ Καρλ Γι'σπερς (Karl Jaspers, 1883-1969) τι αν'µεσα στ800 π.E. και τ 200 π.E. εµ&ανστηκαν σε δια&ρετικς –µετα* τυς απ-µακρες– περι ς τυ αρ αυ κσµυ, πιθανς ανε*'ρτητα, πνευµατικςδιεργασες πυ συγκρτν ναν " να γρω απ τν π τθηκαν ταπνευµατικ' θεµλια της ανθρωπτητας πως αυτ' µας εναι κατανητ' ωςκαι σµερα. Κιν αν'µεσ' τυς υπ3αθρ –κινωνιλγικ συνισταµνη–&ανεται πως ταν η παρ*η σε κ'θε διακριτ περι πλλν µικρν κρα-τικν µρ&ωµ'των, τα πα αρακτηρ/νταν απ ντνες εσωτερικς δια-µ' ες και αντιπαραθσεις και απ µια, λγ-πλ, συνε πλεµικ εµπλ-κ. Αυτ', κατ' 3'ση πρκυψαν απ τη δι'λυση παλαιτερων αυτκρατ-ριν και ακλυθθηκαν απ τη δηµιυργα νων και µεγαλτερων (Bellah,2005: 74).

Αυτς '*νας εναι καθ’ λα πλιτισµικς και αρακτηρ/ει τη µετ'-3αση απ τ Μθ στ Λγ. Αυτ πυ κατ' τν Γι'σπερς συν3η εναι πωςµια σειρ' πλ σηµαντικν &ιλσ&ων και θρησκευτικν ηγετν, αλλ' καιι παραδσεις τυς, πως εναι ι αρ αι λληνες &ιλσ&ι καθς και =µηρς, Θυκυδδης και Αρ ιµδης, ι µεγ'λι πρ&τες τυ Ισραλ, 4ωρ'στρης στη Μεσπταµα, Γκυτ'µα Βδας και ι υπανισ'δεςστην Ινδα, Κµ&κις και Μνκις (Λ'-τσε) στην Κνα, εµ&αν/νταιεκ παραλλλυ κατ' τη συγκεκριµνη περδ. Εναι κατ' αυτ την περ-δ πυ 'νθρωπς µε δι'µεσ αυτς τις πρσωπικτητες και παραδσειςσυνειδητπιε κατ' πρτν την παρ*η και τα ρι' τυ, απκτ' αυτγνω-σα και θτει τα αντιληπτικ' και α*ιακ' θεµλια τυ κσµυ στν π /-µε µ ρι και σµερα (Abbagnano, 2008· Eisenstadt, 1986). Παραδεγµατς '-ριν, ρυσς καννας, τι η ηθικ ιδα της αµι3αιτητας, δηλαδ τ νααντιµετωπ/ει κανες τυς 'λλυς πως θα θελε να αντιµετωπ/υν τν διι 'λλι, ενυπ'ρ ει σ’ λες τις πρανα&ερθεσες &ιλσ&ικς και θρησκευ-τικς παραδσεις της α*νικς επ ς και απτελε πλν µια ηθικ-κι-νωνικ καθλικτητα πυ πρσανατλ/ει λες τις ανθρπινες κινωνες(Bellah 2005). Και εναι κατ' την α*νικ επ πυ αναπτσσεται σε ρι-σµνυς πλ'νητες διανµενυς η ικαντητα να διερωτνται για την κ'θεανθρπινη δραστηριτητα και νητικ σ µα και να της απδδυν ννηµα (η δευτρας-τ'*εως σκψη) (δες, π. παρ.: 74, 88).

Βε3αως, η κριτικ πυ ει ασκηθε στην ιδα της α*νικς επ ς εναι


7. Για µια αναλυτικ παρυσαση των 3ασικν της αρακτηριστικν, δες Eisenstadt, 1982,πως και Bellah, 2005.

πλπλευρη. Bτσι ει θεωρηθε, ως ρνλγικ' ανεπαρκςL λ. ., η διδα-σκαλα τυ 4ωρ'στρη εντπ/εται αρκετς εκατνταετηρδες νωρτερα απ’τι τις ηµερµηνες πυ δνει Γι'σπερς (ε ε συµ3υλευθε µη ακρι3ες πη-γς). Ε*'λλυ, η α*νικ επ ει ρνικ' επεκταθε στε να περιλ'3ει ε-τε και 'λλες πρσωπικτητες, λ. ., τυ Ιησ, ετε και 'λλες ρνικς περι-δυς, µε 3'ση π'ντα τη συν'&εια των αρακτηριστικν τυς. B ει δε θεω-ρηθε απ µερικς ιστρικισµς καθς Γι'σπερς ρητ' ανα&ρεται στηνα*νικ επ και στα αρακτηριστικ' της ως η κατα3λ και σκπς τηςιστρας, παρτι αλλ ει δηλσει πως «η α*νικ επ επσης κατλη*εσε απτυ α. Η ιστρα πρ ρησε» (Κ. Γι'σπερς, πως ανα&ρεται σεBellah, 2005: 89).

=µως, παρ' την κριτικ η λευση-δηµιυργα των µεγ'λων αυτκρατ-ριν και η εµ&'νιση των παγκσµιων θρησκειν και της διας της &ιλσ-&ας ως διακριτς πειθαρ ας µετ' την α*νικ επ καθαυτ ει πρκα-λσει τ µνιµ ενδια&ρν ανα&ρικ' µε αυτ την περδ θεωρµενη ωςπλιτισµικ τµ αλλ' και µρ& νεωτερικτητας. δις δε Γι'σπερςαναρωτθηκε, ωρς να δσει απ'ντηση, για τ κατ' πσ η τρ υσα νεω-τερικτητα, αυτ πυ σµερα 3ινυµε, απτελε την αρ µιας δετερηςα*νικς επ ς (π. παρ.: 73).

Απ την πλευρ' τυς, µακρ-ιστρικ κινωνιλγι, πως Σµυλ @ι-/ενσταντ, θεωρν πως η νεωτερικτητα, την πα αντιλαµ3'ννται ωςκ'τι πυ αναπτ θηκε σε ναν απ τυ πλιτισµς της α*νικς επ ς,τν Eριστιαν-ευρωπαϊκ, διατυπθηκε ως µετασ ηµατισµς των ετερ-δ*ων θρησκευτικν ραµ'των µα/ µε να ισ υρ συστατικ γνωστικι-σµ. Αυτ πυ τα πρσ3ευαν επεδω*αν να &ρυν τη 3ασιλεα τυ Θεεπ της γηςL συ ν' τ ε αν διακηρ*ει δι'&ρες ετερδ*ες σκτες θεσε-3µενων (πρτεσταντν) ριστιανν. =µως, αυτ' τα ρ'µατα µεταµρ-&θηκαν κατ' τη δι'ρκεια κυρως τυ ∆ια&ωτισµ, καθς και των µεγ'-λων επαναστ'σεων τυ δυτικ κσµυ (δηλαδ τυ αγγλικ εµ&λιυ π-λεµυ, της αµερικανικς και γαλλικς επαν'στασης). Αυτ πυ γινε ταν ηµετακνηση και αντιµετ'θεση των ραµ'των: απ τα περιθωριακ' κινωνι-κ' στι εα, στην κεντρικ πλιτικ σκην. Απ’ αυτ την 'πψη ι πρανα-&ερθεσες µεγ'λες επαναστ'σεις αντιµετωπ/νται ως συγκεκριµενπι-σεις των ετερδ*ων δυνατττων, ειδικ' εκενων για τις πες η πλιτικαρνα αντιµετωπι/ταν ως να τυλ' ιστν απ τα πεδα υλπησης τωνυπερ3ατικν τυς ραµ'των (Eisenstadt. 2001: 321). @ι/ενσταντ θα ση-µεισει πως:

αυτς ι επαναστ'σεις απτλεσαν την πι δραµατικ αλλ' και την πι επι-τυ ηµνη αππειρα στην ιστρα της ανθρωπτητας να ε&αρµστε σε µα-κρ-κινωνικ κλµακα τ υτπικ ραµα µα/ µε ισ υρ' γνωστικ' συστα-τικ' (π. παρ.).


συγγρα&ας αυτς θα συµπληρσει πως εναι στ πλασι αυτν των επα-ναστ'σεων πυ αρ ικ' κλειστς δραστηριτητες των πρτεσταντικν σε-κτν µεταπδησαν απ τ κινωνικ περιθρι και διαπλ τηκαν ι µνµε ανταρσες, λαϊκς ε*εγρσεις, και κινµατα διαµαρτυρας, αλλ' επσης µετυς πλιτικς αγνες στ επκεντρ της κινωνας. Και καθς αυτ ηαντιµετ'θεση λ'µ3ανε ρα, τα θµατα και σµ3λα της ε*γερσης κατστη-σαν τ 3ασικ συστατικ τυ κεντρικ κινωνικ και πλιτικ συµ3λι-σµ στν δυτικ κσµ. Αυτ η αντιµετ'θεση πρσδιρ/εται ως η δετερηα*νικ επ . Εναι η επ κατ' την πα να διακριτ πλιτισµικ, π-λιτικ και θεσµικ πργραµµα απκρυσταλλθηκε, πρτα στη ∆υτικ Ευ-ρπη και στη συν εια επεκτ'θηκε σε παγκσµια κλµακα, διαµρ&ννταςσυνε ς τα µετα3αλλµενα πλιτισµικ' και θεσµικ' πρτυπα. Πρτυπα πυαπτελν δια&ρετικς ανταπκρσεις στις πρκλσεις και τις δυναττητεςπυ εναι ενδγενες στα 3ασικ' αρακτηριστικ' των διακριτν πλιτισµι-κν πρϋπθσεων της νεωτερικτητας (π. παρ.: 321-2). Bτσι, η σηµερινεπ της επιστµης και της τε νλγας απτελε, σµ&ωνα µ’ αυτ τηνπτικ, την α&ετηρα µιας νας (δετερης) α*νικς επ ς, η πα θεω-ρεται ως η αυθεντικ µρα τυ ανθρπυ, αλλ' και µιας µρας µακρινςκαι ασλληπτης, *ω απ καλπια, µε ανι τς τυς ρ/ντες (δεςAbbagnano, 2008).

ÃÚÔÓÔÏfiÁËÛË Î·È ÂÚÈÔ‰ÈÔÏfiÁËÛË ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜

Oι ιστρικ ερ/υν για τ πια εναι η ακρι3ς ηµερµηνα πυ σηµατ-δτε τη στρ& πρς τη νεωτερικτητα.8 ρισµνι πυ θλυν να θσυνµια συγκεκριµνη ηµερµηνα στην λευση της νεωτερικτητας, την εντπ-/υν στην εµ&'νιση στη ∆ση τ 1439 της τυπγρα&ας µε πρωταγωνισττν Γυτεµ3ργι και τη ρση κινητν τυπγρα&ικν στι εων. Μερικτην τπθετν λγα ρνια πι µετ', στην κατ'κτηση της Κωνσταντιν-πλης τ 1453 απ τυς θωµανς Τρκυς πυ σηµατδτε ριστικ' ττλς τυ αρ αυ κσµυ, εν 'λλι στην ανακ'λυψη της Αµερικς απτν Eρ. Κλµ3 τ 1492. Για ικαν αριθµ ειδικν η λευση της νεωτερικ-τητας σηµεινεται µε την τι κλληση των 95 θσεων τυ Λθηρυ στηνε*θυρα τυ καθεδρικ να της Βιττεν3ργης τ 1517L σηµατδτε τηναρ της Μεταρρθµισης. @λλι τη συνδυν µε την εµ&'νιση ενς συστ-


8. Η πρτη καταγρα& τυ σγ ρνυ νεωτερικ ει εντπισθε στν πµπτ µ.E. αι-να, ταν ρς ρησιµπιθηκε για να διακριθε η, ττε, να επ πυ επισµως ε ε κατα-στε ριστιανικ απ τ παγανιστικ παρελθν (ανα&ρεται σε Habermas, 1981).

µατς κυριαρ ας εθνν-κρατν µε τη συνθκη της Βεστ&αλας τ 1648,ταν δηλαδ παει να υπ'ρ ει η &ευδαρ α στις διακρατικς σ σεις.

ι ιστρικς περδι και συµ3'ντα πυ εναι γνωστς ως Αναγννηση,Μεταρρθµιση, Ανακαλψεις, και ∆ια&ωτισµς και πυ µερικς αλληλτ-µννται, µας δνυν τ υπ3αθρ αλλ' και τ &ντ της νεωτερικτητας ενσηµαδευν την κνηση της σκψης. ι µετα3λς και ι πικιλµρ&ες καιπλπλευρες θρησκευτικς και πλιτικς ανατρπς και καιντµες τις ση-µαδευν. Την δια στιγµ ι συνε ες και επιτεινµενες τε νλγικς καιεπιστηµνικς ε*ελ*εις ταρ'/υν τα ρια τυ µ'λλν ττν σταθερ-πα-λι κσµυ. Αυτ η διασ'λευση (αντθετα απ’ αυτς των παραµυθιν)πραγµατπιεται και απκτ' µνιµ αρακτρα καθς εισ'γνται συνε- ς νες διαστ'σεις πυ παρωθν στην υιθτηση νων, σε σ ση µε ,τιπρϋπρ ε, στ'σεων και ντρπιν.

Νκλ Μακια3λι (1469-1527), γνσι τκν της Αναγννησης πυ δ-καια θεωρεται ιδρυτς µιας νας µρ&ς πλιτικς επιστµης, ανλα3ετην πρθηση των «νων τρπων και καταστ'σεων» (new modes andorders). Αυτ την πτικ τυ νυ, της τµς, πυ δεν εναι λιγτερ σηµα-ντικ απ’ αυτ' πυ πρηγθηκαν, τη µιρ'/εται µε 'λλυς στ αστς τυ16υ και 17υ αινα, πως εναι 4αν Καλ3ν (Καλ3νς) (1509-1564), Φρ'νσις Μπηκν (1561-1626), Γαλιλα Γαλιλι (1564-1642), Ρεν Ντε-κ'ρ (1596-1650). =λι αυτ και πλλ 'λλι, επι ειρν να αρθρσυνναν ν λγ και νες πρακτικς, αν και συνθως στ νµα της επιστρ-&ς σ’ αυτ πυ θεωρν ,τι 'θηκεL στ νµα της επιστρ&ς ετε στ αρ- α κλς ετε σε κ'τι τ παρελθντικ και αµετ'3λητ (δες, Briggle, 2007).

υσιαστικ' ι αµ&ισ3ητσεις και ι πρτ'σεις τυς (επανα)θτυν τνπρ3ληµατισµ σ ετικ' µε την ανθρπινη κατ'στασηL στην πρπτικ, γιατη &ση των κινωνικν ρυθµσεων και σ σεων. Bτσι µως, υπνµε-ντας και αµ&ισ3ητντας την υπ'ρ υσα κατ'σταση των πραγµ'των, δια-µρ&νυν τ πλασι τυ πρ3ληµατισµ πυ αργτερα θα δηγσειστην αν'πτυ*η των κινωνικν επιστηµν.

Αν θλυµε να αρακτηρσυµε να γεγνς ως τ σηµε-σταθµ για τηνεµ&'νιση αυτ πυ σµερα απκαλεται νεωτερικτητα, αυτ µπρε ναεναι η «διαµ' η» πυ λα3ε απ τ 1687 και για τα επµενα εκατ ρνια,αρ ικ' στη Γαλλα, «αν'µεσα στυς Αρ αυς και τυς Μντρνυς»(«Querelle des Anciens et des Modernes») (DeJean, 1997). Τ /ητµεν αυ-τς της µακρ'ς διαµ' ης ταν τ κατ' πσν τα να αναπτγµατα, ι νεςλγτε νικς και καλλιτε νικς δηµιυργες αλλ', κατ’ επκταση, και α*ες,τρπι, δ*ασες, ταν µπρσαν να εναι ε&'µιλλα και να *επερ'συντα επιτεγµατα της κλασικς περιδυ. ι «σγ ρνι» ισ υρ/νταν τι τ*επρασµα ταν δυνατν και τι πραγµατπιεται. Αντθετα, ι παδ των«αρ αων» απρριπταν κ'τι ττι θεωρντας τι τ 3λτιστ, αυτ στ


π κ'πις θα πρπει να απσκπε, εναι η πιστ απµµηση των παλιν(«αρ αων») αναλλωτων κλασικν µρ&ν και πρτπων (δες, The Di-ctionary of the History of Ideas, 2003).

Η διαµ' η, πυ αρ ικ' ταν &ιλλγικ/καλλιτε νικ, πρ ρησε στ/τηµα της απδ ς µη της υπ'ρ υσας Ε*υσας (Authority) της αµ-&ισ3τησς της στ νµα της Πρδυ. Συνεπς, επεκτ'θηκε στην πρεαστ ρ της πλιτικς και της θρησκεας. Καθς η διαµ' η κλεινε στηνκατ'δει*η της υπερ ς των «µντρνων», δθηκε στ δι τ σγ ρν νεωτερικ στι ε πρτεραιτητα ναντι των λιπν περιδων της ανθρ-πινης ιστρας (π. παρ.). Bτσι, τ «ν» και τ νεωτερικ, στις συνθειες,πρακτικς κσµαντιλψεις ι µν δεν ταν καττερ αυτν πυ ε ανπρηγηθε αλλ' ρητ' διεκδικσε την υπερ απναντ τυςL ταν σα&ςκ'τι τ αντερ. Απκτησε θετικ πρσηµ: τ να εναι κ'τι ν, εναι επ-σης και επκαιρ, ενηµερωµν, µδ'τ, πρδευτικ. Αν τ ν/νεωτερικεναι πρτιµητ, ττε η πρτρα κατ'σταση, τ πρνεωτερικ, τ πρ3ιµη- ανικ, τ πρ-αστικ εναι ε* ρισµ απαρ αιωµνα, 'ρα καθυστερηµνακαι παρω ηµναL τ πρσηµ εδ εναι αρνητικ.

Αυτ η σταδιακ ρ*η µε τ παλι, δνει θση στην εµ&'νιση των νεωτε-ρικν εθνν-κρατν. Την αρ κανε η ε*γερση των αστν των Κ'τω Eω-ρν στα µσα τυ 16υ ως και τν 17 αινα. Ακλθησε η αγγλικ«Bνδ*η Επαν'σταση» και απκε&αλισµς τυ 'γγλυ 3ασιλι' (Καρλυτυ πρτυ) τ 1649. =µως, την ιδετυπικ ανατρπ της κινωνικς ιε-ραρ ας και την παγωση της νας κατ'στασης κυριαρ ας των αστικν τ'-*εων και τυ κρ'τυς-θνυς τη 3ρσκυµε στη Γαλλικ επαν'σταση (1789και νθεν). Η νεωτερικτητα εναι τ θνς-κρ'τς καθς αυτ 3ασ/εταιστην εντελς νεπαγ πλιτικ α&σωση σ’ αυτ των πλιτν τυ. Τθνς-κρ'τς, ι πλιτικ εκ&ραστς τυ δηλαδ, εγκαθιδρει γρα&εικρα-τικς µρ&ς δικησης, πραγµατπιε κωδικπισεις της νµθεσας,αναπτσσει νµικς θεσµς και τη δηµσια συ/τηση για κινς σκ-πς και επιδι*εις. Για να εµπεδωθν και να ρι/συν δε αυτ' γνεται λει-τυργικ' αναγκα τ 'πλωµα της γνσης. Αυτ δεν αργε να πρωθηθε µετη θεσµπηση της εκπαδευσης και µε την αν'πτυ*η στρατηγικν πρ-σκτησης γνσης µσω της καλλιργειας των επιστηµν, διαδικασες στιςπες τ κρ'τς διαδραµατ/ει τν απ&ασιστικ και κεντρικ ρλ.

Εναι πλ σηµαντικ και α*/ει να υπγραµµιστε τι η νεωτερικτητανεται ως εκσυγ ρνισµς των 3ασικν και κριων κινωνικν θεσµν(Scott, 2006: 218). Και αυτ περν' απ τη διαδικασα της εκκσµκευσης, δη-λαδ της σταθερς απλειας της σηµασας πυ διαδραµ'τι/ε τ θρησκευτι-κ στι ε στ µκρ-, µσ- και µ'κρ-κινωνικ εππεδ. ∆ιαδικασα πυδραστικ' και απ&ασιστικ' περιρισε τη θρησκευτικ επιρρ και πυ, γε-νικς, θεωρεται ως µη-αναστρψιµη. Τ απτ απτλεσµα αυτν των συν-


λικ', ας υπγραµµιστε, µη-ταυτ!ρ να εκτυλισσµενων διεργασιν (Ka-viraj, 2005) εναι η εγκαθδρυση της νεωτερικς 3ιµη ανικς και καπιταλι-στικς κινωνας.

Αυτς ι ε*ελ*εις συνδετηκαν απ την κυριαρ α στν κσµ των ιδενµιας πστης και µιας αισιδ*ας: θεωρθηκε πως ρθς λγς, η αν'πτυ*ηκαι ε&αρµγ τυ πυ ε ε διαδραµατσει τσ σηµαντικ ρλ, υπερ- ει. Μα/ δε µ’ αυτ την πστη στην υπερ τυ αναµενταν και πως πρ-δευτικ' θα κυριαρ σει και τελικ' σε ναν µ'λλν απρσδιριστ µελλ-ντικ ρν θα επικρατσει πλρως – ρθς λγς αντιµετωπ/νταν ωςη λση-παν'κια πυ διασ&αλ/ει την ανθρπινη α*ιπρπεια και ευτυ α.

Η λευση της 3ιµη ανικς κινωνας απ τ 1760 και µετ' σµαινε 3α-θις και ρι/ικς ανακατατ'*εις στν υλικ πλιτισµ και τν τρπ ργ'-νωσης. Ανακατατ'*εις πυ εναι, τυλ' ιστν, συγκρσιµες µε τις µετα3λςπυ αρακτρισαν τη νελιθικ και αγρτικ επαν'σταση κ'πυ 5.000 µε9.000 ρνια πριν τη σηµεριν επ . Για να δε*ει τη ρι/ικτητα των αλλα-γν πυ επ&ερε η εκτλι*η της 3ιµη ανικς επαν'στασης Ντα3ηντ Λ'-ντες (David Landes) αρακτηριστικ' θα πει τι: «ι τε νλγικς µετα3λςπυ πρσδιρ/υµε ως 3ιµη ανικ επαν'σταση ενε αν µα πλ πι δρα-στικ τµ µε τ παρελθν απ’ τι τιδπτε ει συµ3ε απ την ανακ'λυ-ψη τυ τρ » (1969: 42). Πραγµατικ', µε µ λ τη συστηµατικ ρση µη/ωικν πηγν ενργειας και τη σγκλιση της επιστµης µε την παραγωγικπρσπ'θεια (Foreman, 2007), τ *εδπλωµα της 3ιµη ανικς επαν'στασηςδηµιργησε πρωτ&αντα και επαναστατικ' απτελσµατα πυ επτρεψαντην παραγωγ νων σνθετων εµπρευµ'των για κ'θε ρση και σε µεγ'ληκλµακα. Και 33αια η 3ιµη ανικ επαν'σταση συνδετηκε απ πρωτ-&ανες κινωνικς ανακατατ'*εις και ανατρπς. Α&ενς, µε τν καταπ-ντισµ λκληρων κινωνικν κατηγριν και, α&ετρυ, µε την εµ&'νισηνων κινωνικν τ'*εων: πρωτστως της καπιταλιστικς και αυτς των µι-σθωτν εργατν.

Εναι σ’ αυτ τ κλµα, σε µια επ πλπλευρης και πρωτ&ανς και-ντµας και ανατρπς τυ παλι πυ πρκαλεται η κινωνικ σκψη, τ-σ η κινωνιλγικ αρακτρα, σ και η ευρτερη. Της τθηκε εκ τωνπραγµ'των τ καθκν να ανταπκριθε, να ε*ηγσει τις εκτυλισσµενες µε-τα3λς και να &ωτσει τις επιλγς. Ανταπκρινµενη στην πρκληση, ηκινωνικ σκψη «αναλαµ3'νει» να ρσει τν σγ ρν κσµ, και κατ’αντιδιαστλ τν παλι, να τν κατανσει, να ε*ηγσει τις ε*ελ*εις καιπρς ττ ανα/τησε και συνε /ει να ανα/ητε εννιλγικ' εργαλεα πυνα εναι σε θση να δσυν απαντσεις, καθς τα παλιτερα εµ&ανς υστε-ρσαν.


¶ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ˜ ÛÙË ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·

Aπ την πλευρ' τυ Τσαρλς Ταηλρ θα σηµεισει την παρ*η δ «γραµ-µν», δ θεωρητικν πρσεγγσεων, ως πρς την κατανηση της ανδυτης νεωτερικτητας. κ'θε τρπς α&ρ' την πτικ γωνα σµ&ωνα µετην πα η µ&αση εναι στη δια&ρ' αν'µεσα στη σηµεριν κινωνα καιτη µεσαιωνικ Ευρπη, και την Κνα την Ινδα της αντστι ης περιδυ.Συνεπς αυτ η θεωρητικ πρσγγιση αντιλαµ3'νεται τη νεωτερικτηταως δια&ρ' αν'µεσα σε πλιτισµς, καθνας εκ των πων αρακτηρ-/εται απ τη δικ τυ κυλτρα. ι δε µετα3λς πυ σηµ'δευσαν τη σγ- ρνη ∆ση και ι ειδικς κατανσεις /ητηµ'των πυ ανκυψαν και επι-κρ'τησαν, πως εναι τ πρ3ληµα της ελευθερας τυ ατµυ, της &σηςτυ καλ και αγαθ κ..κ., υν σηµε ανα&ρ'ς την εµ&'νιση µιας ναςκυλτρας, η πα αντιδιαστλλεται µε τις λιπς. Αυτ την πρσγγιση Ταηλρ την νµ'/ει π λιτισµικ (Taylor, 2001).

Εναλλακτικ', η νεωτερικτητα –η νεωτερικ κινωνα– γνεται αντιλη-πτ µε ρυς «αν'πτυ*ης» συγκριτικ' µε πρωθστερες µρ&ςL ως η κατ'-πτωση της παραδσιακς κινωνας και η 'νδς της σγ ρνης/νεωτερι-κς. Εδ ι µετα3λς πυ υν συνδεθε µε τη νεωτερικτητα πως εναιη αστικπηση, η κινωνικ κινητικτητα, η 'νδς της εργαλειακς ρθ-λγικτητας, η µετα3λ της διανητικς στ'σης (λ. ., η δι'κριση αν'µεσαστην ανερεση των δεδµνων και την α*ιλγησ τυς), η εκκσµκευσηκαι η 'νδς της επιστµης, η εκ3ιµη 'νιση, λες πρκπτυν απ µια ρ-θλγικ και κινωνικ λειτυργα, η πα πλιτισµικ' εναι υδτερη.Bτσι η νεωτερικτητα δεν εναι απτκς ε*ελ*εων πυ σ ετ/νται απρρυν απ την επιλγ µιας µ'δας ανθρπινων α*ιν ( καταν-σεως) αντ µιας 'λλης. Κ'θε διακριτ κυλτρα θα µπρσε να διαπερ'-σει µετασ ηµατισµς τυ εδυς πυ αρακτηρ/υν τη νεωτερικτητα. Τ/τηµα εναι «να κατρθσει να δει» την αλθεια των πρανα&ερθντωνε*ελ*εων κι αυτ θα συµ3ε ταν υπ'ρ*υν ι κατ'λληλες συνθκες. Ωστ-σ ι διες ι µετα3λς ε*ηγνται, τυλ' ιστν εν µρει, στη 3'ση πλιτι-σµικ' υδτερων κινωνικν ε*ελ*εων (λ. ., η Ντυρκα αϊµιαν µετ'3ασηαπ την µιµρ&η µη ανικ στη δια&ρπιηµνη ργανικ µρ& αλλη-λεγγης και κινωνικς συν ς). Αυτν την πρσγγιση πυ Ταηλρ θεω-ρε τι εναι και η κυραρ η, την νµ'/ει «α-π λιτισµικ» (π. παρ.).

Ταηλρ ασκε κριτικ στην α-πλιτισµικ πρσγγιση, την πα αντι-λαµ3'νεται ι ως πλρως λαθεµνη αλλ' ως περιρισµνη. Στκεται δε σα-&ς µε την πλευρ' της πλιτισµικς πρσγγισης. Θεωρε πως η πρτη, η α-πλιτισµικ πρσγγιση, παραµρ&νει τα συµ3'ντα της νεωτερικτηταςκαθς δεν επιτρπει την αναγνριση σε ρισµνες µετα3λς των επιδρ'-σεων της πλιτισµικς ιδιµρ&ας της ∆σης. δις αντιλαµ3'νεται τη


νεωτερικτητα να 3ασ/εται, µερικς, σε ναν αρ ικ' ηθικ πρσανατλι-σµ (π. ., πως στην αν'λυση τυ Μ. Βµπερ για την πρτεσταντικ ηθικ),και τν/ει πως η α-πλιτισµικ θερηση δεν 3λπει τ σµπλεγµα των κα-τανσεων πυ σ ετ/νται µε την ανθρπινη δρ'ση, τις πες περιλαµ3'-νει υπ τν γενικ ρ της «σγ ρνης ταυττητας», πως εναι ι δι'&ρεςµρ&ς της σγ ρνης εσωστρ&ειας ι κατα&'σεις τις καθηµερινς /ως.Αυτς δεν υπρ αν απ π'νττε και η α-πλιτισµικ πτικ δεν ασ λεταιµε αυτ' (π. παρ.). Π'ντως, παρ' τ ενδια&ρν των απψεων πυ συγ-γρα&ας αυτς εκ&ρ'/ει και την πρειδπησ τυ απναντι στις τελελ-γικς απψεις περ πλιτισµικς σγκλισης θα πρπει να σηµειωθε κνδυ-νς τυ πλιτισµικ σ ετικισµ τν π δεν &ανεται να απ&εγει.

ƒÂ˘ÛÙ‹ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· – ÌÂÙ·ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·

O 4γκµυντ Μπ'υµαν (Zigmunt Bauman) θα διατυπσει τις δικς τυδιακρσεις ανα&ρικ' µε τη µετανεωτερικτητα. Θα ρωµατσει τη δι'στα-ση της πρ-νεωτερικς κατ'στασης µε αυτν της νεωτερικς ρησιµπι-ντας τν παραλληλισµ της πρτης µε τν «δασ&λακα» και της δετερηςµε τν «κηπυρ», πως και µε τυς κατ' περπτωση ρλυς τυς (2005: 305-6). δασ&λακας διατηρε και &υλ'σσει την περι πυ τυ εµπιστεθη-καν απ κ'θε απειλ ε*ωγεν και αυτ ρηµα αλλτρια διεσδυση. Κι αυ-τ γιατ θεωρε, στην πραγµατικτητα πιστεει, πως η ισ υσα κατ'στασητων πραγµ'των, αυτ πυ δια&υλ'σσει, δεν θα πρπει να διαταρα θε, πωςκ'θε τι θα πρπει να παραµενει «ε&’ ω ετ' θη» στε να διατηρηθε η θεατων πραγµ'των τ'*η.

Αντθετα, κηπυρς παρωθεται απ την πεπθηση πως τα πρ'γµατα–η κατ'σταση τυ κσµυ– δεν θα ταν η δια ωρς τη δικ τυ απ&ασι-στικ παρµ3αση. κηπυρς γνωρ/ει δις πια &υτ' θα &υτψει καιπια ι, πως θα τα καλλιεργσει κ..κ. B ει δη σ ηµατσει στ µυαλ τυµια ιδα για τ επιθυµητ απτλεσµα, τ π επι ειρε να κ'νει πρ'*η,πως και τι θα πρπει να απ&γει. πτε, παρεµ3ανει ενεργ' πρκειµνυνα πρωθσει και δια&υλ'*ει τη σ εδιασµνη πλν απ’ αυτν τ'*η πραγ-µ'των. Με δια&ρετικ διατπωση, στη νεωτερικ κατ'σταση ι δρντες,συλλγικ' ατµικ', επενεργν και τσι ρ/υν την ε*λι*η και κατ'-σταση των νεωτερικν πραγµ'των.

Για τν Μπ'υµαν, και στις δ αυτς καταστ'σεις υπ'ρ ει αρκετς ρνς, στε τα πρ'γµατα ετε να επαναλη&θν λγ-πλ (πρνεωτερι-κτητα), ετε να κατασταλ'*υν (νεωτερικτητα). Συνεπς, εν η νεωτερι-κτητα υσιωδς και σα&ς δια&ρπιεται απ την πρ-νεωτερικ κατ'-σταση και στις δ επ ς π'ντως υπ'ρ ει, ανε*'ρτητα, επαρκς 3'θς


ρνυ, αρκετ σταθερτητα, στε να παγιπιηθν τα διακριτ' τυς α-ρακτηριστικ'. Αυτ τυλ' ιστν α&ρ' την πρτη περδ της νεωτερικ-τητας, τη «συµπαγ» (solid) νεωτερικτητα, πως την πρσδιρ/ει.

=µως, εδ και τρεις-τσσερις δεκαετες, δεσπ/ει πλν στις νεωτερικςκινωνες αυτ πυ δις νµ'/ει «ρευστ» (liquid) νεωτερικτητα! Η ν-νια αυτ θα µπρσε να αντιµετωπιστε ως ταυτσηµη µε τη µετανεωτε-ρικτητα.Τ ν στι ε σε σ ση µε τη συµπαγ νεωτερικτητα, και 33αιατην πρ-νεωτερικ κατ'σταση, εναι πως ρυθµς της µετα3λς ει γνειραγδας, αδι'λειπτς και αδι'κπς. Bτσι, δεν παρ εται επαρκς ρνςγια την κατανηση, την εµπδωση, τη µετα33αση και εκπαδευση, τη στα-θερπηση –συµπερι&ρικ', συναισθηµατικ' και απ την 'πψη της κι-νωνικπησης– των πιων νων ρυθµσεων. Απ’ αυτ την 'πψη, διατε-νεται Μπ'υµαν, η πραγµατικτητα απκτ' µια ρευσττητα, η πα δια-3ρνει τα π'ντα, τα κατακερµατ/ει και λειτυργε διασπαστικ' /και απ-πρσανατλιστικ' εν δηµιυργεται µια µνιµη σγ υση για τ δν πωςκαι για κ'θε καννα. Στ πλασι αυτ η ευελι*α κ'θε εδυς καθσταται ηνρµα και τ 'παν (δες, Bauman, 2005: 316).

Την κατ'σταση αυτ την εκ&ρ'/ει, σµ&ωνα µε τν Μπ'υµαν, πα-ραλληλισµς µε τη &ιγρα τυ «κυνηγ». κυνηγς συνε ς ανα/ητε νθραµα ωρς να απσκπε σε µια κατ'λη*η να τλς. κυνηγς επι-3ινει µε τη συνε και ατλευτη µετα3λ. Αυτ η κατ'σταση της «ρευστςνεωτερικτητας» δηµιυργε σ3αρ' πρ3λµατα πρσανατλισµ. Ωςπρς αυτ Μπ'υµαν µπρε να επικαλεστε τη σµ&ωνη γνµη πλλν'λλων σγ ρνων στ αστν. Bνα ττι παρ'δειγµα απτελν ι απ-ψεις τυ Ρτσαρντ Σννετ (Richard Sennet) ανα&ρικ' µε τις αρνητικς επι-πτσεις της /ως στις σγ ρνες συνθκες της συνε ς και ραγδαας µε-τα3λς, λ. ., για τη δηµιυργα « αρακτρα» στα 'τµα (Sennet, 1998). δις Μπ'υµαν θα ρσει αυτ την κατ'σταση αλλ ρητ' ως µεταµ-ντρνα (Bauman, 2000).

Στη µετανεωτερικτητα, καθς ι µεγ'λες α&ηγσεις, πως &ιλελευθε-ρισµς και µαρ*ισµς, υν &τ'σει στα ρι' τυς, τυς ασκεται αµελι-κτη κριτικ και απδµνται.Τ δι συµ3ανει σε τιδπτε εκ&ρ'/ει στα-θερτητα, µνιµτητα, δι'ρκεια, περιεκτικτητα καθλικτητα, πως εναιι υ&ιστ'µενι θεσµ, λ. ., η αντιπρσωπευτικ δηµκρατα, η δηµσιαδικηση, ακρι3ς γιατ υπ'ρ ει η ντνη υπψα γι’ αυτ'. Κατ’ επκταση, µεταµντερνισµς συµπυκννεται ως η «δυσπιστα απναντι στις µεταα&η-γσεις» (Λυτ'ρ, 1993), εν η µετανεωτερικ κινωνικ /ω γνεται πλναντιληπτ να διαµρ&νεται απ κατακερµατισµνα σντµα επεισδια,εν καταργνται ι πικλι δια ωρισµ και ριθετσεις.

=µως, σε αντθεση µε τις απψεις για την λευση της «µετανεωτερικτη-τας», κινωνιλγι πως λρι Μπεκ και Κρστ&ερ Λ'υ, υν ση-


µεισει πως η δι'γνωση απ τυς υπστηρι τς της 'πψης για τη µετα-νεωτερικτητα τι τα ρια και ι διακρσεις γενικς υν τελεισει, εναιαπ κινωνιλγικ 'πψη, καθαρ ανησα. λγς εναι πως η µετανεω-τερικ 'πψη δεν µπρε να σκε&τε τις κινωνιλγικς επιπτσεις της δι-κς της δι'γνωσης ανα&ρικ' µε τυς κινωνικς θεσµς και τυς δρ-ντες, πως η δια η κνηση και πρεα της νεωτερικτητας επιδρ' στν εαυττης. Απκρπτεται τσι η συµπερι&ρικ αναστ !αστικτητα/ανακλαστικ-τητα (reflexivity), σ ση πυ θα πρεπε να 3ρσκεται στ επκεντρ καθςσ τα ρια περιρ/νται, σ ι διακρσεις «*εγννται», τσ ι δια ωρι-στικς γραµµς και ι ριθετσεις (αναστ αστικ') επισυµ3ανυν (Beckand Lau 2005: 553).

∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÂÔ¯‹ ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜

H παρακµ των καθεσττων τυ υπαρκτ σσιαλισµ στα τλη της δε-καετας τυ 1980, µα/ µε την πρηγηθεσα κατ' σαρ'ντα ρνια κατ'ρ-ρευση των απλυταρ ικν καθεσττων τυ µεσπλµυ, σηµατδτν ττλς µιας περιδυ να κλεσιµ της πλιτικ-ικνµικς νεωτερικτη-τας. Ταυτ ρνα δηλνυν την αρ µιας νας νεωτερικτητας, η πα εµ-&ανς, πιδπτε κριτρι κι αν ρησιµπιηθε, εναι πλ και ρι/ικ'περισστερ παγκσµιπιηµνη. Σε µια ττια 3'ση υν γνει ανα&ρςσε µα να δετερη νεωτερικτητα.

Ειδικτερα λρι Μπεκ θα σηµεισει πως ι ε*ελ*εις πυ κατα&α-νς σ ετ/νται µε αυτς τις µετα3'σεις διαθτυν να πρσθετ αρακτη-ριστικ: την κλειψη τυ θνυς-κρ'τυς. Τ πρ'γµα, &αντ'/ει παρ'δ*.Γνωρ/υµε πως την κατ'ρρευση των καθεσττων τυ λεγµενυ υπαρκτσσιαλισµ ακλθησε νας πλλαπλασιασµς των εθνν-κρατν και µιαεµ&ανς ενσ υση των εθνικισµν πυ συνθως –αλλ' ι π'νττε (3λπελ. ., τυς Κρδυς τυς υιγρυς)– σ ετ/νται µε την ενσ υση τυθνυς-κρ'τυς ως τη 3ασικ µν'δα αν'πτυ*ης των κινωνιν, των κι-νωνιν των πλιτν και συνλικ' της κινωνικς /ως. Παρ' τατα, η 'π-ψη τυ Μπεκ εναι τι ι εθνικς κυριαρ ες &θνυν. =τι αυτ η κατ'στα-ση σ ετ/εται µε την κατακρυ&η εντατικπηση της (αλληλ)συνδεσιµ-τητας των σγ ρνων εθνικν κρατν, των ικνµιν και κινωνιν τυς,αλλ' και µε µετα3λς στην εσωτερικ πιτητα και δι'ρθρωση τυ κινω-νικ, πλιτισµικ και πλιτικ στι ευ. Αυτ συµ3ανει επειδ αυτ τστι ε στην πρ'*η, ει εντα θε σε µια θεσµπιηµνη µαθησιακ διαδι-κασα πυ εν ει τ στι ε της αναστ αστικτητας και πυ σα&ς εναι, ι εθνικ αλλ' κσµπλτικη (δες, Beck, 2000).

Για τν Μπεκ κατ' την πρτη επ της νεωτερικτητας, τν 18 αινα,


εκτυλ θηκε µια πλ σηµαντικ συ/τηση ανα&ρικ' µε τις διασυνδσειςαν'µεσα στ κρ'τς, τ θνς και τν κσµπλιτισµ. Bτσι, η πργραµµα-τικ νεωτερικ ιδα τυ ∆ια&ωτισµ για τν «πλτη τυ κσµυ» αναπτ- θηκε σε στεν διασνδεση µε διεθνικς ργανισµς, εκενης της περι-δυ, πως ττε ταν ι ελευθερ-µασνι. Επιδιωκταν η υµανιστικ πα-γκσµια µνιµη ειρνη πυ εµπεριε ε και περιλ'µ3ανε λα τα θνη τυ κ-σµυ και, την δια στιγµ, εντ'σσνταν αυτ' στ δ ε-πλασι, στ πκ'θε &ρ' η κινωνα συγκρτνταν, τι στ κρ'τς πυ εναι θνς-κρ'τς (Beck, 2000: 99-100). Απ’ αυτ την 'πψη, η δετερη επ της νεω-τερικτητας σηµανει πως αυτ η συ/τηση θα πρπει να *αναν*ει. Τπλασι ει πωσδπτε λωσδιλυ µετα3ληθε και ως πρς αυτ η µελ-τη των εµπειρικν διαστ'σεων της σηµερινς κσµπλιτικς νεωτερικτη-τας εναι επι3ε3ληµνη και εκ των ων υκ 'νευ.9

Η δετερη επ της νεωτερικτητας, εκε δηγεται Μπεκ, σηµανει γιατν συγγρα&α αυτν τι δεν ει σ ση µε τις απψεις περ τυ τλυς τηςνεωτερικτητας περ µετανεωτερικτητας. Σηµανει µως πως υπ'ρ ει πλν3αθι' τµ, µια αλλαγ παραδεγµατς κατ' την εννιλγηση τυ ΤµαςΚυν και πως αναστ αστικς εκσυγ ρνισµς πυ εκτυλσσεται και πυ δις πρεσ3εει δεν α&ρ' απλς πστικ αρακτρα –σηµαντικς µη–συσσωρεσεις. Πως η νεωτερικτητα δεν εναι απτλεσµα µιας γραµµι-κς (παρσνικ τπυ) πρεας κινωνικς δια&ρπησης των ε*ελικτι-κν καθλικττων, αλλ' πως αρακτηρ/εται αρνητικ' απ αµ&ιθυµα καιαπυσα διακριττητας, απ αντι&ατικς συγκυρες, απ α3ε3αιτητες, απαπυσα πλν απστ'σεων (λγω της ωρ- ρνικς σγκλισης), εν ακ-µα αρακτηρ/εται απ σνθετες διακινδυνεσεις (ρσκα).Ταυτ ρνα, αλλ'και θετικ', πως ανγει µια να επ για τη να ανθρπινη κατ'σταση πυµετα3'λλει δη τα π'ντα, πως τν καπιταλισµ σε κ'τι τ ν και για τηνρα µερικς απρσδιριστ ως πρς την κατεθυνση πυ θα π'ρει. Επσης ι λιγτερ σηµαντικ εναι πως µετα3'λλει την ικνµα, την καθηµερινδια3ωση, την κινωνικ και πλιτικ ργ'νωση, την ιδιτητα τυ πλτη(πλιτειτητα), την παγκσµια τ'*η, τ δκαι και τις α*ες, την πρσωπι-κ /ω, και πυ µε σα&νεια εναι διακριτ απ ιστρικ' πρηγµενες.


9. Μπεκ θα ανα&ρει ενδεικτικ', ως πρς τις εµπειρικς διαστ'σεις της σηµερινς κ-σµπλιτικς νεωτερικτητας, τα πλιτισµικ' εµπρεµατα, τις διπλς υπηκτητες, τις πλι-τικς εντ'σεις, τις γλσσες, την κινωνικ κινητικτητα, τις ατραπς της επικινωνας, τα διε-θν τα*δια, τις διεθνες ργανσεις, την εγκληµατικ δραστηριτητα, τυς διεθνες τρπυς/ως, τη διεθν κ'λυψη των ειδσεων, τις εθνικς ταυττητες και την ικλγικ κρση, αλλ'και την πλεµικ δι'σταση µε τ µεταεθνικ (;) παρ'δειγµα τυ ΝΑΤ πυ 3µ3'ρδισε τη Σερ-3α για να επι3'λλει την ε&αρµγ (µας πλ συγκεκριµνης αντληψης περ) των ανθρωπ-νων δικαιωµ'των στ Κσ3 (δες, Beck, 2000: 80, 96-7).

Για την ερµηνεα και ε*γηση της δετερης νεωτερικτητας ρει'/εται,π'ντα σµ&ωνα µε τν συγγρα&α µας, η εγκατ'λειψη της εδα&ικτηταςπυ αρακτηρ/ει την κινωνικ θεωρα, σµ&ωνα µε την πα η κινωναδεν µπρε παρ' να αναπτυ θε στ πλασι ενς θνυς-κρ'τυς και µε'µεση ανα&ρ' σ’ αυτ. Αντθετα, πρτενεται η αν'πτυ*η µιας απεδα&-πιηµνης, αλλ' ι λιγτερ εµπειρικς, πως και σγ ρνα κσµπλιτι-κς θερησης και πτικς της συγκρτησης τυ κινωνικ (Beck, 2000).

Π'ντως, Beck και ι συνεργ'τες τυ θα αναθεωρσυν εν µρει τιςαπψεις τυς και θα τις διευκρινσυν. Θεωρν λιπν πως δεν ει ιδια-τερ νηµα η εµµν στην ικδµηση µιας λαθεµνης αντθεσης αν'µεσαστ εθνικ και στ διεθνικ. Μ'λλν τ διεθνικ στι ε δι'σταση θαπρπει να ε*ηγηθε σε 'µεση συν'ρτηση και ως αναπσπαστ στι ε τυεπανρισµ της εθνικς δι'στασης (Beck and Lau, 2005: 554).

ι συγγρα&ες αυτ θα σηµεισυν πως λες ι δυτικς κινωνες πα-ραµνυν νεωτερικς. 3ασικς λγς πυ επικαλεται πρκειµνυ να ε*η-γσει την απρριψη της ννιας της µετανεωτερικτητας ανα&ρικ' µε τιςσγ ρνες κινωνες εναι πως δεν ει υπ'ρ*ει κνηση πυ να υπερ3ανει τησ&αρα τυ νεωτερικ και να δηγε πρς τ αντθετ τυ. ∆ηλαδ, δεν υν υπ'ρ*ει καθαρς τµς σε σ ση µε τις 3ασικς αρ ς της νεωτερικ-τητας, λ. ., ανα&ρικ' µε τ θνς-κρ'τς την πυρηνικ ικγνεια (π.παρ.: 525-6). Κι αυτ παρλ πυ θεωρε πως ι σταθερτητες πυ ακλυ-θσαν τη ωρικτητα τυ θνυς-κρ'τυς της πρτης νεωτερικτητας υν υπνµευτε απ τις ταυτ ρνα εκτυλισσµενες διεργασες της πα-γκσµιπησης, της ε*ατµκευσης, της αν'δυσης τυ κινωνικ &λυ,της ανεργας και των παγκσµιων διακινδυνεσεων. Η πρκληση για τη δε-τερη νεωτερικτητα εναι πς να ανταπκριθε στις πρκλσεις αυτς πυπως δη σηµειθηκε εκτυλσσνται ταυτ ρνα.

¶ÔÏÏ·Ï¤˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙÂ˜

Oρισµνι συγγρα&ες, πως Σµυλ @ι/ενσταντ (Shmuel Eisenstadt) και Μπιρν Βτρκ (Björn Wittrock), υν θσει τ /τηµα των πλλαπλννεωτερικττων. Σµ&ωνα µε τν Βτρκ, θα µπρσε κανες να µιλσει γιανεωτερικτητα ετε ως µια διακριτ επ της παγκσµιας ιστρας, της διαςτ'*ης µε την «αρ αιτητα», ετε ως κ'τι πυ αρακτηρ/ει διακριτ' &αιν-µενα, σε µια δεδµνη κινωνα, σε µια ρνικ στιγµ.

πρτς τρπς θτει τ καθκν τυ πρσδιρισµ της αρ ς τηςνεωτερικτητας και ταν αυτ πρσδιριστε, ττε δεν ει ιδιατερη σηµα-σα αν νεωτερικς κσµς εναι ενιας πλλαπλς. Πρ&ανς θα υπ'ρ- ει πικιλµρ&α ανα&ρικ' µε τις δ*ασες, τα πλιτισµικ' πρτυπα, τις


θεσµικς ρυθµσεις. =µως, λα αυτ' θα εµππτυν στην περικλευσα νεω-τερικ επ . Ε&σν, δε κανες ανα&ερθε σε δια&ρετικς «πικιλες» τηςνεωτερικτητας, ττε δις ρς νεωτερικτητα θα ανα&ρεται σε εκενατα !αρακτηριστικ" πυ υπ'ρ υν απ κιν στις δι'&ρες εκδ ς της(2000: 31-2). Αυτ µως δηµιυργε τ ε*ς ερτηµα: πια αρακτηριστικ',πιι θεσµ, πιες πρακτικς εναι τα καθριστικ' στν ρισµ µιας επ ςως νεωτερικς και, αντιστρ&ως, πια δεν εναι;Τ ερτηµα αυτ µως δη-γε απευθεας στην ε*ταση τυ δετερυ τρπυ. Εδ η ιδα εναι πως µιακινωνα εναι σγ ρνη/νεωτερικ ε&σν διαθτει σε ικαν 3αθµ ρισµ-να 3ασικ' πρσδιριστικ' στι εα, για τα πα υπ'ρ ει µια αρκετ' σα&ςεικνα για τ κατ' πσ εναι ι, νεωτερικ'.

συσ ετισµς και αντιστι α συγκεκριµνων, θεωρµενων ως ρι/-ντων, θεσµικν δµν µε συµπερι&ρικ' πρτυπα, ταν εναι σα& καιισ υρ', ι µν σε µια κινωνα αλλ' σε περισστερες απτελν την α&ε-τηρα πρσεγγσεων στις πες δεσπ/ει η δι'σταση της σγκλισης δια&-ρετικν κινωνιν πρς τη νεωτερικ κατ'σταση. Απναντι σε ττιυ ε-δυς απψεις, η κριτικ πυ ασκε Βτρκ συµπυκννεται στη διαπστω-ση πως ι θεωρσεις της σγκλισης συγ ωνενται θεωρητικ' µε εµπειρικ'ερωτµατα. Αυτ µως η συγ νευση δηγε στ να τα συγ υν. Bτσι, ενασ λνται επ µακρν για τ κατ' πσ υπ'ρ ει σγκλιση αν'µεσα στις ρες της ∆σης και 'λλων περι ν τυ κσµυ ως πρς συγκεκριµνυςθεσµς και πρακτικς, λ. ., τα ικγενειακ' πρτυπα, τν εκσυγ ρνισµτων στ'σεων των ατµων την εµπειρα εργασας σε εργστ'σια κ..κ. (δες,Inkeles, 1969: 217, και κατπιν), συνθως δεν διατυπνυν µε σα&νεια πιαεναι τα 3ασικ' αυτ' αρακτηριστικ' πυ πρσιδι'/υν στη νεωτερικτη-τα. Ε*'λλυ, ταν επι ειρν να τα διατυπσυν ττε αυτ' τα αρακτηρι-στικ', συνηθστατα, απτελνται απ στι εα πυ 3ρσκει κανες σε µε-γ'λες συγκεντρσεις στη ρα πυ λειτυργε ως τ υπδειγµα της νεωτε-ρικτητας, δηλαδ στις Η.Π.Α., η πα λαµ3'νεται και ως µτρ (Wittrock,2000: 32-4).10

Βτρκ θα αντιτενει πως εναι περισστερ γνιµ να αντιµετωπισθεη νεωτερικτητα ως διαδικασα πυ στ εππεδ τς κ'θε ρας και κρ'-τυς διακρνεται απ απκλνυσες τρ ις. Αναγνωρ/ει την παρ*η 3α-θιν πιτικν µετα3λν κατ' τυς τελευταυς δ αινες ανα&ρικ' µετ θεσµικ και διανητικ πεδ τσ της Ευρπης σ και τυ κσµυ συ-νλικ'. Επσης, αναγνωρ/ει τη δυσ ρεια των κινωνικν επιστηµν να


10. Eαρακτηριστικ απ’ αυτ την 'πψη εναι η τυπλγα πυ ανπτυ*ε @λε* ^νκελες,η πα 3ασ/εται και αντλε απ στι εα, κινωνικς ρυθµσεις και στ'σεις ι πες, αρα-κτηριστικ', υπ'ρ υν µε διακριτ τρπ στις Η.Π.Α. (δες σ ετικ', Inkeles, 1969: 210).

παρ'σ υν µια λκληρωµνη περιγρα& αυτν των µετα3λν. Θεωρε δεπως τ σηµε-κλειδ 3ρσκεται στην επανεισαγωγ της πτικς της πλιτι-σµικς συγκρτησης της νεωτερικτητας. Κατ’ αυτν τν τρπ, µπρν ναε*εταστν ι κατα3λς και η δραση των 3αθτατων µετα3λν πυεπλθαν σε σ ση µε πρηγηθεσες 3αθις εννιλγικς µετα3λς, ι πεςα&ρν, λ. ., νες υπθσεις ανα&ρικ' µε την ανθρπινη &ση, τα δικαι-µατα την κινωνικ δρ'ση. Και αυτς λειτυργν ως µια να µ'δα/σ-νλ υπσ ετικν, ως γενικ' σηµεα ανα&ρ'ς και ταυτ ρνα α&ετηρες,ι πες στην αντθεσ τυς πρς τις ε*υσες τυ παρελθντς συγκρ-τν τις νες πρσδσεις και πρσ ωρσεις, ταυττητες και θεσµικς πραγ-µατικτητες (π. παρ.: 36-7).

Καθς στην ιστρικ τρ ι' αυτς ι υπσ ετικς εκδηλθηκαν και µρ-&πιθηκαν σε καθρισµνα θεσµικ' πλασια, πρσδιρ/νται απ αυτ'._στε δεν µπρε να υπστηρι θε µε πειστικτητα τι υπ'ρ ει µια ενιααπρεα, τε καν για τη δυτικ-ευρωπαϊκ αν'δυση της νεωτερικτητας κιαυτ παρ' την παρ*η ρισµνων 3ασικν κινν συνισταµνων στις -ρες της περι ς. Η δια&ρετικτητα των τρ ιν πυ ακλυθθηκαν εναιεµ&ανς και σ ετ/νται τσ µε τις δια&ρετικς ρ/ες και κατα3λς τηςκ'θε συγκεκριµνης κινωνας, σ και µε τις συγκεκριµνες σ’ αυτς αλλη-λυ ες αµι3αα ενισ υµενων και απκλειµενων πρϋπθσεων πυ τιςσυν-πρσδιρισαν. Σ ετ/εται επσης και µε τις δια&ρς σε κ'θε ε*ετα/µε-ν κινωνικ µρ&ωµα, στα αρακτηριστικ' των θεσµικν πρακτικν, π. .,στ ρλ της κινωνας των πλιτν αυτν της δηµσιας σ&αρας σε σ -ση µε την κρατικ ε*υσα, της πικιλµρ&ας στη διαµρ&ωση και εµπ-δωση τυ σ σµατς αν'µεσα σε µια κσµικ και υπερ3ατικ σ&αρα, πυεπηρασε τυς συγκεκριµνυς τρπυς µε τυς πυς εκτυλ θηκε η εκ-κσµκευση.

πτε, η θση τυ Βτρκ εναι νµ/ω πως δπλα στην αναγνριση τηςσηµασας της 3ιµη ανικς και της δηµκρατικς επαν'στασης εναι απα-ρατητ να συνειδητπιηθε η εν πλλς αυτνµη σηµασα των 3αθινεπιστηµικν µετα3λν πυ επτρεψαν νυς τρπυς αντληψης ανα&ρι-κ' µε την ιδισυστασα της κινωνικς /ως, π. ., ανα&ρικ' µε τη σ σηατµυ-κινωνας και της ανικττητ'ς της.

Η πλ λιγτερ συµπαγς απ’ τι συνθως νµ/εται δυτικ νεωτερικ-τητα εν δια εται, εισ'γεται και πρσαρµ/εται στν υπλιπ κσµ, δεναναιρε τις παρακαταθκες, τσ τις θεσµικς σ και τις πλιτισµικς, τωντπικν ενδγενν τρ ιν πυ υν µρ&πιηθε απκρυσταλλωθεεκε, σε πρτερες περιδυς. Συνθως, και παρ' την παρ*η ενς, λγ-π-λ, καθλικ πυρνα 3ασικν αναµνν, πρακτικν και στ'σεων, αρ ικ'ευρωπαϊκς πρλευσης, µας επιτρπεται να πµε πως η νεωτερικτητααπτελε πλν µια παγκσµια κατ'σταση. Μια παγκσµια κατ'σταση πυ


πρα απ τπικς ιδιµρ&ες µας επηρε'/ει.Ταυτ ρνα, η υ&ιστ'µενη π-λιτισµικ και θεσµικ πικιλµρ&α, εναι τσ µεγ'λη στε κανες να µπ-ρε να πει πως δεν υπ'ρ ει µια νεωτερικτητα αλλ' πλλαπλς και πως αυ-τ η κσµπλτικ αν'γνωσ της εναι η πι ρθ (π. παρ.).

Bτσι, η ιδα των πλλαπλν νεωτερικττων θεωρε πως καλτερςτρπς να κατανηθε νεωτερικς κσµς εναι να τν αντιµετωπσει ωςµια συνε ι/µενη διεργασα συγκρτησης και επανασυγκρτησης µιας πλ-λαπλτητας πλιτισµικν πργραµµ'των. Τα πργρ'µµατα αυτ' πραγµα-τπινται απ συγκεκριµνυς κινωνικ' δρντες πυ ενεργπινταισε πικλα-δια&ρετικ' κινωνικ' πλασια. ι δρντες αυτ πρωθνδια&ρετικ' πλιτισµικ' πργρ'µµατα ανα&ρικ' µε τη νεωτερικτητα κα-θς τσ ι απψεις πυ ενστερν/νται ανα&ρικ' µε τ τι συνιστ' µια κι-νωνα νεωτερικ, σ και ι κατα3λς τυς εναι πλ δια&ρετικς (δες,Eisenstadt, 2000: 2).

∏ «˘fiÛ¯ÂÛË» ÙË˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜

∆ια3'/ντας κανες κριτικς ανα&ρικ' µε τη νεωτερικτητα 3λπει συ ν'εκ&ρ'σεις τυ τπυ «η υπσ εση της νεωτερικτητας» (η πα συνθωςπαρυσι'/εται ως κ'τι πυ κατ'πεσε). =µως, υπ'ρ ει 'ραγε κ'τι ττι,κ'πια υπσ εση της νεωτερικτητας αυτ απτελε πρ3λ ευσε3νπθων;

Αυτ πυ συνθως εννεται εναι πως η εµ&'νιση τυ κρ'τυς-θνυςπυ σηµατδτε τη νεωτερικτητα καθιστ' πλν δυνατ την αν'δει*η τηςιδιτητας τυ πλτη/πλιτειτητας (citizenship), στε στην πρεα να ε*α-&ανιστν ι διακρσεις και ι παντειδες απκλεισµ – στη θση τυς τ-ρα στκυν πλτες κριι της τ ης τυς κι αυτ εναι η «υπσ εση». Κατ’επκταση και πιητικ αδεα ει αυτ αντιµετωπιστε και ως µια υπσ εσητι ε*ρθλγισµς πυ &ρνει η νεωτερικτητα θα δηµιυργσει συνθ-κες ενς εκκσµικευµνυ παραδεσυ, πυ τα αρ γνα δειν' των αν-θρπων θα *επεραστν, λ. ., θα π'ψει η πενα και λιµς, θα ελεγ θν ιασθνειες, θα ανθσει η µ'θηση και η γνση, θα αναγνωρισθν πλρη-σαδικαιµατα σε καθναν, θα γνει δυνατ η υσιαστικ κ&ραση και αυτ-πραγµ'τωση τυ κ'θε κινων-πλτη. Αυτ' δε θα συµ3ν ακρι3ς λ-γω της ευεργετικς επδρασης τυ ε*ρθλγισµ στις καρδις και τα µυα-λ' των µελν της κινωνας και στυς θεσµς πυ αυτ δηµιυργν.

=µως, τ σγ ρν νεωτερικ ε ε π'νττε µια αµ&ισηµα, µια διττδι'σταση, πως Ιανς,11 συνεπς ει ναν εγγενς πρ3ληµατικ αρα-


11. Για να συγκεκριµν παρ'δειγµα της νεωτερικτητας ως Ιαν, δες James (2008).

κτρα. Αυτ δεν εναι 'λλ απ’ αυτ πυ Θ. Αντρν (Theodore Adorno)νµα/ε «αρνητικ διαλεκτικ» τυ δια&ωτισµ. Απ’ αυτ την 'πψη τνα εναι κανες σγ ρνς, πως τν/ει Σταρτ Eωλ, π"ντα σµαινε:

Να /ει µια /ω παραδ*ων και αντι&'σεων … /ωντανς σε νες δυναττη-τες εµπειρας και περιπτειας, &3ισµνς απ τα µηδενιστικ' 3'θη σταπα τσες πλλς απ τις σγ ρνες περιπτειες δηγν (τι τη γραµµαπ τν Ντσε στν Β'γκνερ και στα στρατπεδα συγκντρωσης), νσταλ-γντας να δηµιυργσει και να κρατηθε σε κ'τι τ πραγµατικ την δια στιγ-µ πυ τα π'ντα λινυν-αλλ'/υν (Θ. Αντρν, πως ανα&ρεται σε Hall1996: 228).

Πραγµατικ', ι Κ. Μαρ* και Φρ. Bγκελς αναγνωρ/ντας τν διττ αρα-κτρα της νεωτερικτητας θα σηµεισυν στ Κ µµ υνιστικ Μανι#στ τυ 1848 πως:

τιδπτε πυ εναι σταθερ, λινει στν αρα. τιδπτε πυ εναι ιερ κα-θσταται 33ηλ, και 'νθρωπς επιτλυς αναγκ'/εται να αντιµετωπσει µενη&αλιτητα τις πραγµατικς συνθκες της /ως τυ και τις σ σεις τυ µε τεδς τυ (Marx and Engels 2005 [1888]).

Τν/υν τσι τη δι'σταση των αδι'λειπτων και τα ων µετα3'σεων πυσηµαδευν τη νεωτερικτητα και την επ της, εν θεωρν τι η σ/ευ-*η νεωτερικτητας και καπιταλισµ δηµιυργε αντι&'σεις, ι πες κα-τ' την κρση τυς µν µε την λευση τυ σσιαλισµ µπρν να επιλυ-θν.

Απ την πλευρ' τυ, Ε. Ντυρκ 'ιµ θα αναγνωρσει τν αντι&ατικ αρακτρα της νεωτερικτητας. Ε*ετ'/ει την αν'πτυ*η τυ καταµερισµτης εργασας και δε νει πως τ νεωτερικ πλασι αναδιατ'σσει τις κινω-νικς σ σεις και µεταλλ'σσει τις ηθικς τυς θεµελισεις. Μα* Βµπερ θαεντπσει µια αδριτη πρεα ε*ρθλγισµ πυ κυριαρ ε λνα και πε-ρισστερ και πυ, ειδικτερα η εργαλειακ ε&αρµγ τυ τν &3/ει. δεΓκ. 4µελ θα αναλσει τη σηµασα της νεωτερικς µητρπλης στη 'ρα*ητων ρων της σκψης και της κινωνικς /ως. Η αντι&ατικτητα λιπντης νεωτερικτητας εναι εγνωσµνη στυς κλασικς της κινωνιλγικςσκψης.

* * *

E'µπερµας θα σηµεισει –και ει δκι– τι εναι 33αι πως και τν 12αινα ι 'νθρωπι κ'λλιστα θα νιωθαν µντρνι-'νθρωπι της επ ςτυς, πως και τν 21 αιναL συνεπς, τ /τηµα δεν εναι τι κανες αι-σθ'νεται νµ/ει για τν εαυτ τυ αλλ' µ'λλν τι αντιλαµ3'ννται ιε*ωτερικ κριτς. Εναι µε τη σκψη ττιων ε*ωτερικν κριτν πυ ασ -


λεται παρν τµς. ι συµµετ ντες συγγρα&ες στα κεµεν' τυς ε*ε-τ'/υν, αναλυν και συ/ητν ετε τ ργ συγκεκριµνων επι&ανν στ- αστν-ε*ωτερικν κριτν της νεωτερικτητας, πως εναι Α.Τκ3λ, Κ.Μαρ*, Ε. Ντυρκ 'ιµ, Μ. Βµπερ, Γκ.4µελ, Σ. Φρυντ, Τ. Π'ρσνς, E. Μαρκ/ε, Γ. E'µπερµας, 4. Μπ'υµαν, Α. Γκντενς, Π.Μπυρντι, Κ. Πλ'νυι, Ντ. Ρσµαν, Φ. Τ/αηµσν, 4. Λιπ3ετσκ, ε-τε σ λν σκψης στ ασµ µε κιν' θεµατλγικ' ενδια&ρντα, πωςεναι η σ λ τυ Σικ'γυ, η σ λ της Φρανκ&ρτης. Aκµη, ασ λνταιτσ µε την ανα/τηση της ιστρικτητας και παρ'δσης στν στ ασµτυ Μ. E'ιντεγκερ και τυ E-Γκ. Γκ'νταµερ, τη διερενηση της νεωτερι-κς πλης, σ και µε τν πρσδιρισµ της θσης της κινωνας των πλι-τν και της ιδιτητας τυ πλτη στην πριµη και στερη νεωτερικτητα.Παρυσι'/ντας ι συµµετ ντες συγγρα&ες τ ργ συγκεκριµνων στ- αστν και σ λν, υν ως επιδω*η να καταδε*υν πως ι τελευταιπρσεγγ/υν, µελετν, ανταπκρννται και τελικ' στκνται απναντι σ’αυτ πυ ει απκληθε νεωτερικτητα. Mσα απ τις θεωρσεις τυς αυ-τς, επιδω* µας εναι να κατανσυµε σε τι συνσταται η νεωτερικτητακαι τσι να αντιλη&θµε πως δικς µας κσµς εναι δια&ρετικς σε σ -ση µε ,τι ει πρϋπ'ρ*ει αλλ' και πως αυτς µας πρσδιρ/ει και πιαµπρε να εναι τα ρια των δικν µας παρεµ3'σεων.

ι συγκεκριµνι στ αστς, των πων ι απψεις ε*ετ'/νται εδ,επελγησαν λγω της 3αρτητας πυ υν για την κινωνιλγικ και ευ-ρτερα την κινωνικ σκψη της επ ς µας. πωσδπτε απυσι'/υν κε-µενα ανα&ρικ' µε τη σκψη και 'λλων σηµαντικν σγ ρνων διανητν.Παρ’ τι µα νµατλγα υπ ρεωτικ' α&νει «εκτς» πλλς σηµαντι-κς στ αστς, θα πρπει να ανα&ερθε πως δεν περιλαµ3'ννται εδ κε-µενα ανα&ρικ' µε τις απψεις για τη νεωτερικτητα αρκετν εκ των µελντης Σ λς της Φρανγκ&ρτης, πως εναι Β'λτερ Μπνγιαµιν, αλλ' καιµεταδµιστν µεταµντρνων πως τυ Μισλ Φυκ, τυ 4αν-Φραν-συ' Λυτ'ρ, τυ 4αν Μπωτριγι'ρ, τυ Ρτσαρντ Ρρτυ. Αυτ η λλειψησ ετ/εται µε αντικειµενικς περιρισµς ρων και ι µνν. Η επγνω-σ τυς καθιστ' την πρσ&υγ στην κατανηση τυ αναγνστη ι µνναναπ&ευκτη αλλ' και υσιαστικ.

µÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·

ABBAGNANO, Nicola (2008), «Existentialism», Encyclopaedia Britannica Online,Academic edition, πρσ3αση 23/11/2008 απ: <http://search.eb.com/eb/article-9108678>

APPARDURAI, Arjun (2000), «Disjuncture and Difference in the Global Cultural Eco-


nomy», in Kate NASH (ed.), Readings in Political Contemporary Sociology,Oxford, Blackwell, pp. 100-114.

BAECHLER, Jean, HALL, John A. and MANN, Michael (eds) (1988), Europe and the Riseof Capitalism, Oxford: Basil Blackwell.

BECK, Ulrich (2000), «The Cosmopolitan Perspective: Sociology of the second age ofmodernity», British Journal of Sociology, vol. No 51(1), pp. 79-105.

BECK, Ulrich and LAU, Christoph (2005), «Second Modernity as a Research Agenda:Theoretical and empirical explorations in the ‘meta-change’ of modern society»,The British Journal of Sociology, vol. 56 (4), pp. 525-577.

BELLAH, Robert, N. (2005), «What is Axial about the Axial Age?», European Journalof Sociology, vol. 46, pp. 69-87.

BRIGGLE, Adam (2007), «Modernity», International Encyclopedia of the SocialSciences, second Edition, W. DARITY (ed.), New York, Macmillan Reference USA(Thomson Gale), pp. 230-32.

BAUMAN, Zygmunt (2005), «Education in Liquid Modernity», Review of Education,Pedagogy, and Cultural Studies, 27 (4), pp. 303-317.

BAUMAN, Zygmunt (2000), «A Sociological Theory of Postmodernity», in Kate NASH

(ed.), Readings in Political Contemporary Sociology, Oxford, Blackwell, pp. 187-204 [originally from same author’s (1992), Intimations of Postmodernity, London,Routledge, pp. 187-204].

CORBALLIS, Michael C. (2004), «The Origins of Modernity: Was Autonomous Speechthe Critical Factor?», Psychological Review, vol. 111 (2), pp. 543-552.

DEJEAN, Joan (1997), Ancients against Moderns: Culture Wars and the Making of a Finde Siecle, Chicago: University f Chicago Press.

DELANTY, Gerard (2007), «Modernity», in George RITZER (ed.), Blackwell Encyclo-pedia of Sociology, Oxford: Blackwell Publishing.

D’ERRICO, Francesco (2007), «The Origins of Humanity and Modern Culture:Archaeology’s views», Diogenes, vol. 54 (No 214), pp. 122-133.

DODD, Nigel (2005), Social Theory and Modernity, Cambridge, Polity Press.EISENSTADT, Shmuel, Noah. (2001), «The Civilizational Dimension of Modernity:

Modernity as a Distinct Civilization», International Sociology, vol. 16, pp. 320-340.

EISENSTADT, Shmuel, Noah. (2000), «Multiple Modernities», Daedalus, 129: 1 (winter),pp. 1-29.

EISENSTADT, Shmuel, Noah (2000), «The Reconstruction of Religious Arenas in theFramework of Multiple Modernities», Millennium - Journal of InternationalStudies, vol. 29 (3), pp. 591-611.

EISENSTADT, Shmuel, Noah (ed.) (1986), The Origins and Diversity of Axial AgeCivilization, SUNY Press.

EISENSTADT, Shmuel, Noah (1982), «The Axial Age: The emergence of transcendentalvision of clerics», European Journal of Sociology, vol. 23, pp. 294-314.

FORMAN, Paul (2007), «The Primacy of Science in Modernity, of Technology inPostmodernity, and of Ideology in the History of Technology», History andTechnology, vol. 23 (1), pp. 1-152.


GIDDENS, Anthony (2001), $ι Συνπειες της Νεωτερικτητας, Αθνα: εκδσεις Κρι-τικ.

HALL, Stuart (1996), «The Meaning of New Times», in Kuan-Hsing CHEN, DavidMORLEY (eds), Stuart Hall: Critical Dialogues in Cultural Studies, London:Routledge, pp. 222-236.

HARVEY, David (2009), H Κατ"σταση της Μετανεωτερικτητας: ∆ιερενηση τωναπαρ!ν της π λιτισµικς µετα' λς, Αθνα: εκδσεις Μετα µι.

INKELES, Alex (1969), «Making Men Modern: On the causes and consequences ofindividual change in six developing countries», The American Journal ofSociology, vol. 75 (2), pp. 208-225.

JAMES, Frank, A. J. L. (2008), «The Janus face of modernity: Michael Faraday in thetwentieth century», The British Journal for the History of Ideas, pp. 1-40.

JONES, Eric Lionel (1987), The European Miracle: Environments, economies andgeopolitics in the history of Europe and Asia, second edition, Cambridge,Cambridge University Press.

HABERMAS, Jürgen (1988), «Τ Μντρν: Bνα ηµιτελς ργ», Λε'ι"θαν, τε ς 1,σσ. 83-98.

HABERMAS, Jürgen (1981), «Modernity versus Postmodernity», New German Critique,No 22, winter, pp. 3-14.

KAVIRAJ, Sudipta (2005), «An Outline of a Revisionist Theory of Modernity»,European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie, vol. 46 (3),pp. 497-526.

KOLOWSKI, Janusz, K. and SACCHI, Dominique (2007), «Looking for the Origins ofModernity», Diogenes, vol. 54 (No 214), pp. 134-145.

KUMAR, Krishan (2007), «Global Civil Society», European Journal of Socio-logy/Archives Européennes de Sociologie, vol. 48 (3), pp. 413-434.

LANDES, David (1969), The Unbound Prometheus, Cambridge, Cambridge UniversityPress.

LATOUR, Bruno (1993), We Have Never Been Modern, Cambridge, Mass.: HarvardUniversity Press.

LEE, Raymond L. M. (2008), «Modernity, Mortality and Re-Enchantment: The DeathTaboo Revisited», Sociology, vol. 42 (4), pp. 745-759.

MARX, Karl and ENGELS, Friedrich (2005 [1888]), The Communist Manifesto,http://www.gutenberg.org/files/61/61.txt, Release Date: January 25, 2005 [EBook#61].

MEGAS, Georgis, A. (1970), Folktales of Greece, Chicago and London, University ofChicago Press,

OXFORD ENGLISH DICTIONARY (1987), The Compact Edition of the Oxford EnglishDictionary, vol. one, Oxford, Oxford University Press.

REITH, Gerda (2004), «Uncertain Times. The Notion of ‘Risk’ and the Development ofModernity», Time & Society, vol. 13 (2-3), pp. 383-402.

RITZER, George (1999), Enchanting a Disenchanted World: Revolutionizing the Meansof Consumption, London, Pine Forge Press.


SAVAGE, Mike και WARDE, Alain (2005), Αστικ Κ ινωνι λ γα, Καπιταλισµς καιΝεωτερικτητα, Αθνα: εκδσεις Παπα/ση.

SCHMIDT, Volker, H. (2006), «Multiple Modernities or Varieties of Modernity?»,Current Sociology, vol. 54 (1) January, pp. 77-97.

SCOTT, John (2006), Social Theory: Central issues in sociology, London: Sage.SENNETT, Richard (1998), The Corrosion of Character: The Personal Consequences Of

Work In the New Capitalism, New York: Norton.TAYLOR, Charles (2001), «Two Theories of Modernity», The International Scope

Review, vol. 3, issue 5, pp. 1-9 (reprint from The Responsive Community).The Dictionary of the History of Ideas (2003), Electronic Text Center, University of

Virginia Library, Charlottesville VA: Gale Group.TILLIER, Anne-Marie (2007), «The Earliest Homo Sapiens (Sapiens): Biological,

chronological and taxonomic perspectives», Diogenes, vol. 54 (No 214), pp. 110-121.

VENN, Couze and FEATHERSTONE, Mike (2006), «Modernity», Theory, Culture &Society, vol. 23 (2-3), pp. 457-465.

WAGNER, Peter (1999), «After Justification: Repertoires of evaluation and the sociologyof modernity», European Journal of Social Theory, vol. 2 (3), pp. 341-57.

WITTROCK, Björn (2005), «Modernity: One or Many? European origins and modernityas a global condition», Daedalus, vol. 129 (1), winter, pp. 31-60.

AΝΤΕΡΣΝ, Μπνεντικτ (1997), Φαντασιακς κ ιντητες. Στ !ασµ για τις απαρ!ςκαι τη δι"δ ση τ υ εθνικισµ , Αθνα: εκδσεις Νε&λη.

ΓΚΡΕΪ, Τ/ν (2003), Η Αλ Κ"ιντα και η Νεωτερικτητα, Αθνα: εκδσεις Μετα µι.Λεικ της Κ ινς Νε ελληνικς (1998), Θεσσαλνκη: Αρισττλει Πανεπιστµι

Θεσσαλνκης, Ινστιττ Νεελληνικν Σπυδν [^δρυµα Μανλη Τριαντα-&υλλδη].

ΛΥΤΑΡ, 4αν-Φρανσυ' (1993), Η Μεταµ ντρνα Κατ"σταση, Αθνα: εκδσειςΓνση.

ΜΡΕΝ, Εντγκ'ρ (2007), $ Νεωτερικς Κσµ ς και τ Ε'ραϊκ 1τηµα, Αθνα:Εκδσεις τυ Εικστ Πρτυ.

ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γεργις (1998), Λεικ της Ελληνικς Γλσσας, Αθνα: ΚντρΛε*ικλγας.

ΦΡΙΣΜΠΥ, Νταη3ιντ (2009), Στιγµιτυπα της Νεωτερικτητας, Θεσσαλνκη: εκδ-σεις Νησδες.


Nεωτερικότητα και Σύγχρονη Κοινωνική Σκέψη - Σωκράτης...

Documents

Transcript of Nεωτερικότητα και Σύγχρονη Κοινωνική Σκέψη - Σωκράτης...