Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ...

123

Transcript of Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ...

Page 1: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...
Page 2: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

1

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

ΑΝΤΩΝΗΣ Γ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Page 3: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

2

Page 4: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

3

Page 5: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

4

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ Συμβουλευτική για όλους

Αντώνης Γ. Αντωνίου

2006

Page 6: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

5

Εισαγωγή Οι λόγοι που με ώθησαν στη συγγραφή του βιβλίου «ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΡΙΞΗ – Συμβουλευτική για όλους» είναι πολλοί, μα πάνω από όλα η αγάπη μου γι’ αυτό που κάνω και η εσωτερική ανάγκη να το κάνω καλά. Ήθελα επίσης να απλουστεύσω και κατά συνέπεια να κάνω πιο κατανοητά τα περισσότερα από τα σχετικά με τις μαθητικές ηλικίες σύνδρομα. Είναι γι’ αυτό το λόγο που σε αρκετές αναφορές μιλώ για το μαθητή αντί τον πελάτη ή το άτομο ή τον έφηβο και με τον όρο μαθητής εννοώ και τη μαθήτρια. Το βιβλίο αυτό δεν αντικαθιστά ή υποκαθιστά με κανένα τρόπο το Διαγνωστικό Εγχειρίδιο το οποίο θα ήταν καλό όλοι να ακολουθούν. Είναι μια δική μου εισήγηση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της δικής μας δουλειάς στο σχολείο και είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι κατανοητό στον κάθε αναγνώστη. Απευθύνεται στους ειδικούς – συμβούλους, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, ψυχιάτρους αλλά και σε όλους τους εκπαιδευτικούς – Δημοτικής, Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης και βεβαίως στους γονείς. Οι διαταραχές του DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical Manual) που αναλύω στο βιβλίο αυτό δεν αφορούν τους ενήλικες και τις εξαιρώ, όπως εξαιρώ επίσης και ένα μεγάλο μέρος των συνδρόμων που καταπιάνονται με τις ουσίες εξάρτησης. Η δουλειά η δική μας, των συμβούλων-καθηγητών, των γονιών και των εκπαιδευτικών, επικεντρώνεται στους εφήβους, στους μαθητές, στα παιδιά μας και πέρα από τη βασική στήριξη οφείλουμε να παραπέμπουμε σε άλλους ειδικούς, και παραπέμπουμε. Για θέματα ουσιών εξάρτησης παραπέμπουμε στο ΚΕΝΘΕΑ, στο ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΕΡΣΕΑΣ Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας και άλλους ειδικούς που χειρίζονται περιστατικά χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης ουσιών, έτσι δεν γίνονται αναφορές σε αυτά. Με αυτό το σκεπτικό αφαίρεσα για παράδειγμα την Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας γιατί αφορά ηλικίες 18 και άνω, αλλά συμπεριέλαβα τη Διαταραχή της Διαγωγής και την Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή που έχουν άμεση σχέση με τη μαθητική ηλικία. Διάγνωση είναι η ανάλυση της αιτίας ή της φύσης ενός ή πολλών προβλημάτων ή καταστάσεων και η συναγωγή συμπερασμάτων για την αντιμετώπισή τους. Πολλές φορές δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε αν όντως μια μαθησιακή δυσκολία αγγίζει τα όρια των μαθησιακών διαταραχών. Ποια τα συμπτώματα της διαταραχής; Ποιος αξιολογεί και με ποιο τρόπο; Ποια είναι η δική μας δουλειά; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα ερωτήματα με τα οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά. Τις διαταραχές που συμπεριέλαβα στα κεφάλαια που ακολουθούν τις απλούστευσα, για να είναι πιο κατανοητές, τις προσάρμοσα στην Ελληνική-Κυπριακή πραγματικότητα για να έχουν αντίκρισμα και τις εμπλούτισα με βιβλιογραφία από την Κύπρο, την Ελλάδα και το εξωτερικό για να γίνει κατανοητό το κάθε σύνδρομο, όχι μόνο στους συμβούλους, ψυχολόγους και άλλους ειδικούς, αλλά και στους γονείς, εκπαιδευτικούς και συνεργάτες του σχολείου. Το βιβλίο αυτό δεν λέει σε κανένα τι να κάνει ούτε και πώς να κάνει καλύτερα τη δουλειά του. Αντίθετα, ενημερώνει και ενισχύει, βοηθά τον ειδικό και όχι μόνο, να κατανοήσει καλύτερα την κάθε διαταραχή και με τα έντυπα που επισυνάπτονται οδηγείται αυτός που αξιολογεί πιο εύκολα στον πυρήνα των δυσκολιών αυτού που ζητά βοήθεια. Αρχίζω με τη συνέντευξη, τη συνέντευξη του εφήβου, του μαθητή και αναλύω τα συμπτώματα συμπεριλαμβάνοντας στατιστικές, αξιολογήσεις και εισηγήσεις για την καλύτερη βοήθεια των μαθητών.

Page 7: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

6

Η Συμβουλευτική έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με μια ενσυναίσθητη κατανόηση δηλαδή την ικανότητα του συμβούλου να καταλαβαίνει το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο μαθητής μέσα από τη δική του οπτική γωνία. Το βιβλίο αυτό θέτει τα δικά του όρια και αφήνει το σύμβουλο, τον εκπαιδευτικό ή ακόμη και το γονιό να κινείται ελεύθερα μέσα από τις υποομάδες των διαταραχών που αναφέρονται εξαιρώντας παράλληλα τις ομάδες που δεν έχουν καμία σχέση με το μαθητή. Η συμβουλευτική σχέση όπως όλες οι σχέσεις έχει να κάνει με το σεβασμό, δηλαδή με την αναγνώριση της μοναδικότητας του μαθητή ως ατόμου και την πλήρη αποδοχή του αλλά «επιβάλλει» επίσης και μια ζεστασιά και άνευ όρων θετική αναγνώριση – στάση αποδοχής. Για να τονίσει τη φυσιολογικότητα της κατάστασης που βιώνει ο μαθητής, ο σύμβουλος πρέπει να είναι σε θέση να κατανοεί αυτά που περνά ο συμβουλευόμενός του, ο μαθητής του, να νιώθει τις ανησυχίες του, τις δυσκολίες του, τις αρνητικές εκείνες σκέψεις και τα παράλογα πιστεύω που κουβαλάει μαζί του. Η ευκρίνεια - η ικανότητα του συμβούλου να προσδιορίζει με ακρίβεια και να κατονομάζει τα συναισθήματα του μαθητή του - είναι ένα χάρισμα, μια αρετή, μια δεξιότητα που δύσκολα αποκτάται, η κατανόηση όμως των παραμέτρων μιας διαταραχής, τα συμπτώματα και η ουσία ενός συνδρόμου είναι εύκολο να καταγραφούν με μια σωστή αξιολόγηση, μια αναφορά που θα είναι φάρος για να δείχνει την κατεύθυνση της παρέμβασής του. Με ένα (√) μετά από κάθε σύνδρομο αναφέρω αρκετές πληροφορίες τις οποίες θεωρώ χρήσιμες για τη διαταραχή, για να γίνει αντιληπτή η συχνότητα της εμφάνισής της. Αναφορές γίνονται και στις προτεινόμενες παρεμβάσεις, όπως επίσης και διευκρινήσεις που σίγουρα βοηθούν την αξιολόγησή μας. Τα έντυπα είναι γραμμένα σε απλή γλώσσα, είναι εύκολα στη χρήση και είναι προσαρμοσμένα στην κυπριακή πραγματικότητα. Οι όροι και πάλι απλοί για να είναι κατανοητοί, καθοδηγητικοί και κατά συνέπεια ενισχυτικοί στις διακριτικές παρεμβάσεις όλων όσων θέλουν να βοηθήσουν. Στόχος μου ήταν και είναι η ενίσχυση όλων όσων θέλουν - άρα μπορούν - να γίνουν σύμβουλοι των παιδιών τους, των μαθητών τους. Η αποτελεσματικότητα, όλων όσων εμπλέκονται σε αυτή τη μακροχρόνια διαδικασία της εκπαίδευσης των παιδιών μας, είναι υψίστης σημασίας και εθνικής σπουδαιότητας. Η «παιδεία» αφορά άμεσα κάθε οικογένεια, όλο το σχολείο και την κοινωνία γιατί συμβάλει στην ολοκληρωμένη και ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών μας. Ευχή μου, το μικρό λιθαράκι που ίσως να αφαιρώ με αυτό το βιβλίο, από το τείχος της προκατάληψης να βοηθήσει στην κατάρριψη του, στην απομυθοποίηση δηλαδή των επαγγελμάτων που ασχολούνται με τη ψυχική υγεία. Μιας προκατάληψης για τους ειδικούς είτε αυτοί ονομάζονται σύμβουλοι είτε αυτοί ονομάζονται ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνιολόγοι ή άλλοι, που κρατά μακριά από αυτούς αρκετό κόσμο που χρειάζεται βοήθεια. Η ευεξία είναι δικαίωμα και δώρο για όλους μας, βοηθήστε και βοηθηθείτε. Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τους επαγγελματικούς συνδέσμους στην Κύπρο και το εξωτερικό που με προμήθευσαν με το ανεκτίμητο υλικό και τη γνώση τους. Ευχαριστώ επίσης την καθηγήτρια φιλολογικών μαθημάτων κ. Στεφανίδου Νίκη για τις γλωσσικές εισηγήσεις της, τους Δρ Θεοκλέους Κ. Φρωσούλα που ανταποκρίθηκε άμεσα προσφέροντας απλόχερα τη βοήθεια της κάνοντας εισηγήσεις για όλα τα ιατρικά

Page 8: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

7

θέματα που καταπιάνεται το βιβλίο, ευχαριστώ επίσης την εκπαιδευτική ψυχολόγο Δρ. Χαλαμανδάρη Ρόη, για τα καλά της λόγια και βεβαίως την οικογένειά μου για την υπομονή τους, την αγάπη τους και την πολύπλευρη στήριξη που μου προσφέρουν καθημερινά.

Page 9: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

8

«Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτό που γίνεται μόνος του».

ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ

Page 10: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

1. Εισαγωγή στη συνέντευξη ......... 12

2. Συνέντευξη - ο μαθητής, οι γονείς και η έκθεση ...................................... 16

3 Εισαγωγή στη διάγνωση ............................................................................. 20

4. Νοητική Καθυστέρηση άξονας ΙΙ .............................................................. 29

317 Ήπια Νοητική Καθυστέρηση 318.0 Μέτρια Νοητική Καθυστέρηση 318.1 Βαριά Νοητική Καθυστέρηση 318.2 Βαθιά Νοητική Καθυστέρηση 319 Νοητική Καθυστέρηση, Απροσδιόριστη Βαρύτητα

5 Μαθησιακές Διαταραχές άξονας I ............................................................. 32

315.00 Διαταραχή της Ανάγνωσης 315.1 Διαταραχή των Μαθηματικών 315.2 Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης 315.9 Μαθησιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς

6. Διαταραχές της Επικοινωνίας άξονας Ι..................................................... 41

315.31 Διαταραχή της Γλωσσικής Έκφρασης 315.32 Μικτή Διαταραχή της Γλωσσικής Αντίληψης και Έκφρασης 315.39 Φωνολογική Διαταραχή 307.0 Τραυλισμός 307.9 Διαταραχή της Επικοινωνίας ΜΠΑ

7. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές άξονας Ι .......................................... 44

299.00 Αυτιστική Διαταραχή

8. Διαταραχές Ελλειμματικής Προσοχής και Διασπαστικής Συμπεριφοράς άξονας Ι 46

314.00 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Συνδυασμένος Τύπος Με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Με Προεξάρχοντα τον Υπερδραστήριο-Παρορμητικό Τύπο

314.9 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας ΜΠΑ 312.81 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Παιδικής Έναρξης 312.82 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Εφηβικής Έναρξης 312.89 Διαταραχή της Διαγωγής Απροσδιόριστη Έναρξη 313.81 Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή 312.9 Διαταραχή Διασπαστικής Συμπεριφοράς ΜΠΑ

9. Άλλες Διαταραχές της Βρεφικής, Παιδικής και Εφηβικής Ηλικίας άξονας Ι ............................................................................................................ 54

309.21 Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού 313.23 Επιλεκτική Βωβότητα

Page 11: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

10

313.9 Διαταραχή της Βρεφικής, Παιδικής ή Εφηβικής Ηλικίας ΜΠΑ

10. Διαταραχές της Διάθεσης: άξονας Ι ........................................................... 57

Καταθλιπτικές διαταραχές 296.2Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Μοναδικό Επεισόδιο 296.3Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Υποτροπιάζουσα 300.4 Δυσθυμική Διαταραχή 311 Καταθλιπτική Διαταραχή ΜΠΑ

Διπολικές διαταραχές 296.0Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μοναδικό Μανιακό Επεισόδιο 296.40 Διπολική Ι Διαταραχή Υπομανιακό Επεισόδιο 296.4Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μανιακό Τελευταίο Επεισόδιο 296.6Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μικτό Τελευταίο Επεισόδιο 296.5Χ Διπολική Ι Διαταραχή Καταθλιπτικό Τελευταίο Επεισόδιο 296.7 Διπολική Ι Διαταραχή Απροσδιόριστο Τελευταίο Επεισόδιο 296.89 Διπολική ΙΙ Διαταραχή 301.13 Κυκλοθυμική Διαταραχή 296.80 Διπολική Διαταραχή ΜΠΑ 293.83 Διαταραχή της Διάθεσης Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση 296.90 Διαταραχή της Διάθεσης ΜΠΑ

11. Αγχώδεις Διαταραχές άξονας Ι ................................................................... 67

300.01 Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία 300.21 Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία 300.22 Αγοραφοβία χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού 300.29 Ειδική Φοβία 300.23 Κοινωνική Φοβία 300.3 Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή 309.81 Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες 308.3 Διαταραχή Οξέος Στρες 300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή 293.84 Αγχώδης Διαταραχή Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση 300.00 Αγχώδης Διαταραχή ΜΠΑ

12. Διαταραχές στην Πρόσληψη Τροφής άξονας Ι .......................................... 77

307.01 Ψυχογενής Ανορεξία 307.51 Ψυχογενής Βουλιμία 307.50 Διαταραχή στην Πρόσληψη Τροφής ΜΠΑ

13. Διαταραχές της Προσαρμογής άξονας Ι .................................................... 82

309.0 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Καταθλιπτική Διάθεση 309.24 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Άγχος 309.28 Διαταραχή της Προσαρμογής Μικτή, Με Άγχος και Καταθλιπτική

Διάθεση 309.3 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Διαταραχή της Διαγωγής 309.4 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Μικτή Διαταραχή των Συγκινήσεων και

της Διαγωγής 309.9 Διαταραχή της Προσαρμογής Απροσδιόριστη

14. Προβλήματα Σχέσεων .................................................................................. 85

V61.20 Προβλήματα Σχέσης Γονέα-Παιδιού V61.8 Προβλήματα Σχέσης με Αδελφό

Page 12: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

11

15. Προβλήματα Σχετιζόμενα με Κακοποίηση ή Παραμέληση ...................... 86

995.54 Σωματική Κακοποίηση Παιδιού 995.53 Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιού 995.52 Παραμέληση Παιδιού

16. Πρόσθετες Καταστάσεις που Μπορεί να Αποτελέσουν Εστία Κλινικής Προσοχής και Πρόσθετοι Κωδικοί ....................................................... 89

V15.81 Μη Συμμόρφωση με τη Θεραπεία V71.02 Παιδική ή Εφηβική Αντικοινωνική Συμπεριφορά V62.89 Οριακή Νοητική Λειτουργικότητα (Ταξινόμηση στον άξονα ΙΙ) V62.82 Πένθος V62.3 Σχολικό Πρόβλημα V71.09 Καμία Διάγνωση ή Κατάσταση στον Άξονα Ι 799.9 Η Διάγνωση ή η Κατάσταση Αναβάλλεται στον Άξονα Ι V71.09 Καμία Διάγνωση στον Άξονα ΙΙ 799.9 Η Διάγνωση Αναβάλλεται στον Άξονα ΙΙ

Έντυπα προς τους γονείς, εκπαιδευτικούς, ειδικούς ......................................... 93

Βιβλιογραφία ..................................................................................................... 115

Page 13: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

12

Κεφάλαιο 1ο Εισαγωγή στη Συνέντευξη «Οι περισσότεροι από εμάς αισθανόμαστε πότε πότε υποχρεωμένοι ακόμη και αν η ώθηση είναι σύντομη, να συμμετέχουμε στην επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας και οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε βαθιά στην καρδιά μας ότι είναι δική μας δουλειά να αφήσουμε ένα κόσμο καλύτερο από όσο τον βρήκαμε».

ΣΙΡΙΛ ΤΖΟΑΝΤ Οι μαθητές μας αντιλαμβάνονται τη σημασία της παρουσίας του συμβούλου-καθηγητή εντός του σχολικού χώρου και την αξιοποιούν σε μεγάλο βαθμό. Βασικό εργαλείο του κάθε συμβούλου στο σχολείο είναι η προσωπική συνέντευξη. Μέσα από τη συνέντευξη οι μαθητές μας βοηθούνται άμεσα, εντός του σχολικού χώρου και αναπτύσσουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να αυτοβοηθούνται, να χειρίζονται δηλαδή από μόνοι τους τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η ανάγκη όμως για εξειδικευμένη στήριξη στα σχολεία της Κύπρου υπάρχει όπως υπάρχει και σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες. Σε χώρες όπως η Αμερική τα ποσοστά των εφήβων που διαγνωσμένα έχουν ένα από τα αναφερόμενα στο DSM-IV-TR σύνδρομα πλησιάζουν το 20%. Από αυτούς αρκετοί χρειάζονται εξειδικευμένη βοήθεια για να μπορέσουν να συνεχίσουν το σχολείο και να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν σημαντικές για αυτούς φιλίες. Οι σύμβουλοι στην παρέμβαση μας αλλά και όταν σχεδιάζουμε τη συνέντευξη, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι:

Αρκετές φορές οι γονείς που ζητούν βοήθεια για τα παιδιά τους αντιμετωπίζουν οι ίδιοι αρκετές δυσκολίες – προβλήματα στο γάμο τους, προσωπικές δυσκολίες, κ.ά.

Αρκετοί μαθητές μας έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή και προβλήματα επικοινωνίας.

Υπάρχει ο κίνδυνος να μην αντιλαμβάνεται ο μαθητής τη σημασία της σωστής πληροφόρησης ή να αδυνατεί να ενημερώσει με σαφήνεια το σύμβουλο για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

Η γυμνασιακή ηλικία ίσως να χαρακτηρίζεται από τις πιο ραγδαίες ψυχοκοινωνικές αλλαγές. Τα εξελικτικά στάδια ανάπτυξης των μαθητών πρέπει πάντοτε να λαμβάνονται υπόψη στη συνέντευξη για να γίνεται σωστή διάγνωση.

Η συνέντευξη με τους μαθητές πρέπει να είναι ευέλικτη και να καλύπτει αρκετές πτυχές του μαθητή και του υποστηρικτικού του συστήματος – σχολείο, σχολιατρική υπηρεσία, οικογένεια, φίλοι και άλλοι φορείς.

Η πορεία της συνέντευξης. Βήμα 1: Οι γονείς και οι δάσκαλοι-καθηγητές συχνά μιλούν για τα παιδιά και άλλες τόσες φορές μιλούν στα παιδιά μοιράζοντας συμβουλές. Για να μπορέσει ο ειδικός να ενημερωθεί πλήρως και να αξιολογήσει σωστά το μαθητή που έρχεται στο γραφείο του θα πρέπει να ενημερωθεί μιλώντας με το μαθητή για αρκετά από τα πιο κάτω:

Να ενημερωθεί, για το ιστορικό ψυχικών διαταραχών, αν υπάρχει. Να ενημερωθεί για τα προσωπικά, τα οικογενειακά και τα κοινωνικά

δεδομένα.

Page 14: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

13

Να ενημερωθεί για τις ευαίσθητες πτυχές του μαθητή – εξαρτήσεις, αυτοκτονικό ιδεασμό, βία, κ.ά.).

Να ενημερωθεί για το ιατρικό ιστορικό – παρακολούθησης από ιατρό ή ενημέρωση από την επισκέπτρια υγείας.

Να ενημερωθεί για το ιστορικό ψυχικών διαταραχών στην οικογένεια. Να γίνει παραπομπή για την αξιολόγηση της ψυχικής του κατάστασης. Να γίνει παραπομπή για την αξιολόγηση των μαθησιακών του δυνατοτήτων.

Δεν είναι απαραίτητο να γίνουν όλα τα πιο πάνω αλλά σε συνεργασία με όλους τους φορείς εντός και εκτός σχολείου μπορούμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς βιώνει ο μαθητής σχεδιάζοντας την παρέμβασή μας σωστά. Εφαρμόζοντας τα πιο πάνω καταλήγουμε πιο εύκολα στις πιο πιθανές δυσκολίες ή διαταραχές και αυξάνουμε τις πιθανότητες για μεγαλύτερες επιτυχίες. Βήμα 2: Όταν γίνουν αρκετά από τα πιο πάνω και εξασφαλίσουμε ικανοποιητικές πληροφορίες για το μαθητή μας, συμβουλευόμαστε το δεύτερο μέρος του βιβλίου, καταγράφοντας τα συμπτώματα ή και τις διαταραχές που σύμφωνα με τις αναφορές σκιαγραφούν τις δυσκολίες του μαθητή. Βήμα 3: Στη συνέχεια φαίνεται ξεκάθαρα τι πληροφορίες μας λείπουν και κινούμαστε προς εκείνη την κατεύθυνση – με παρατήρηση, με συναντήσεις με εκπαιδευτικούς, ειδικούς, γονείς κ.ά. – για να εξασφαλίσουμε περισσότερες πληροφορίες. Βήμα 4: Όταν το πράξουμε και αυτό, τότε είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε σωστά καταγράφοντας στην πολυαξονική αξιολόγηση τις διαταραχές εκείνες που βιώνει ο μαθητής μας και έτσι έχουμε ένα κοινό σημείο αναφοράς και κινούμαστε όλοι προς την ίδια κατεύθυνση. Βήμα 5: Αν δεν καταλήξουμε κάπου τότε οφείλουμε να δηλώσουμε ότι δεν υπάρχει διάγνωση στον Άξονα Ι ή στον Άξονα ΙΙ (V71.09) ή ότι η διάγνωση αναβάλλεται γιατί χρειαζόμαστε περισσότερες πληροφορίες (799.9) Προσεγγίσεις στη συνέντευξη Για να εξασφαλίσουμε τις πληροφορίες αυτές μέσα από τη συνέντευξη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις:

Κατευθυνόμενες ερωτήσεις Μη-Κατευθυνόμενες ερωτήσεις

Κατά κανόνα τα παιδιά συνήθως απαντούν πιο απλές κατευθυνόμενες ερωτήσεις. Στην πρώιμη εφηβεία ισχύει το ίδιο και συνήθως δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις μη-κατευθυνόμενες ερωτήσεις. Αυτό το διαπιστώνουμε μέσα από τις πρώτες συναντήσεις με τους μαθητές της Α΄ Τάξης Γυμνασίου. Μη-Κατευθυνόμενη Συνέντευξη Η μη-κατευθυνόμενη συνέντευξη επιτρέπει αρκετή ελευθερία στη συζήτηση. Η μη-κατευθυνόμενη προσέγγιση δεν ζητά ένα ναι ή ένα όχι, δεν δίνει πολλαπλές επιλογές αλλά βασίζεται πάνω σε ανοικτού τύπου ερωτήσεις που επιτρέπουν στο μαθητή να μιλήσει περισσότερο και αρκετές φορές να μπει σε διάφορες περιοχές που ίσως να μην συνδέονται άμεσα με το θέμα για το οποίο ζητά βοήθεια. Είναι δουλειά του συμβούλου να επαναφέρει τη συζήτηση εκεί που χρειάζεται. Η προσέγγιση αυτή όμως, της μη κατευθυνόμενης συνέντευξης, ενθαρρύνει τους μαθητές να μιλούν ελεύθερα, σε βάθος και να μοιράζονται συναισθήματα και προσωπικές απόψεις για τους ίδιους και την οικογένειά τους. Με τη μη-κατευθυνόμενη συνέντευξη επιτυγχάνονται τα πιο κάτω:

Page 15: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

14

Επειδή δεν περιορίζεται ο μαθητής αυξάνονται οι πιθανότητες να ακουστούν πράγματα που ίσως μας εκπλήξουν.

Αυξάνεται η ακρίβεια στις απαντήσεις γιατί εκφράζονται εκτενέστερα καλύπτοντας αρκετές πτυχές της ερώτησης.

Επιτυγχάνεται πιο εύκολα η ενσυναίσθητη κατανόηση. Είναι πιο χαλαροί – σύμβουλος και συμβουλευόμενος – και είναι διάχυτο το αίσθημα μιας ενεργητικότερης ακρόασης.

Κατευθυνόμενη Συνέντευξη Η κατευθυνόμενη συνέντευξη επιζητά συγκεκριμένες απαντήσεις και επικεντρώνει την προσοχή του μαθητή στα σημεία που ο σύμβουλος θεωρεί ότι είναι σημαντικότερα και καλύπτει σε συντομότερο χρόνο μεγαλύτερη έκταση πτυχών του προβλήματος που αφορούν το μαθητή. Ανοικτού και Κλειστού Τύπου Ερωτήσεις Οι περισσότερες ερωτήσεις για εξασφάλιση πληροφοριών από τους μαθητές είναι ανοικτού τύπου και έτσι επιτρέπουν στο μαθητή να κινηθεί ελεύθερα και να οδηγήσει τη συζήτηση εκεί που θέλει. «Πες μου περισσότερα γι’ αυτό.», «Πες μου περισσότερα για τα προβλήματα υγείας του πατέρα σου.», «Τι έγινε μετά;» Οι κλειστού τύπου ερωτήσεις οι οποίες μπορούν να απαντηθούν με ένα ναι και ένα όχι έχουν επίσης θέση στη συνέντευξη. Βοηθούν το σύμβουλο να ερευνήσει περιοχές που δεν ερευνήθηκαν και να βοηθήσει μαθητές που δεν εκφράζονται εύκολα ή είναι πολύ αργοί στην εξωτερίκευση κάποιων δυσκολιών τους. Συνδυάζοντας την Κατευθυνόμενη και τη Μη-Κατευθυνόμενη Συνέντευξη Είναι και οι δύο προσεγγίσεις σημαντικές. Οι μη-κατευθυνόμενες, ανοικτού τύπου ερωτήσεις είναι σημαντικές στην αρχή της συνέντευξης, όπου θέλουμε ο μαθητής να νιώσει άνετα και να οδηγήσει τη συζήτηση στις περιοχές που τον επηρεάζουν περισσότερο. Στην πορεία όταν φανεί τι ενοχλεί περισσότερο το μαθητή, βοηθούν οι ερωτήσεις που απαιτούν σύντομες απαντήσεις, εξοικονομούν χρόνο και επικεντρώνουν την προσοχή στις περιοχές που υποψιαζόμαστε ότι υπάρχουν οι περισσότερες δυσκολίες. Για την εξακρίβωση του κύριου λόγου της επίσκεψης η πρώτη ερώτηση είναι καλά να είναι κατευθυνόμενη αλλά ανοικτού τύπου. Συζητώντας με μια μητέρα που θέλει να καλέσετε το παιδί της στο γραφείο μπορείτε να ρωτήσετε: «Πέστε μου σας παρακαλώ γιατί θέλετε να δω το Νικόλα;». Με όλα τα παιδιά αλλά περισσότερο με τα παιδιά της Α΄ Τάξης είναι καλά να δίνονται παραδείγματα, να ενισχύονται και να επιβραβεύονται οι απαντήσεις όταν απαιτείται και βεβαίως να είναι απλές. «Ξέρω ότι είναι δύσκολο για σένα να μιλήσεις γι’ αυτό, αλλά τα πας πολύ καλά συνέχισε.» Για να εξακριβώσουμε τις διαστάσεις του προβλήματος υποβάλλουμε ερωτήσεις που καλύπτουν:

Διάρκεια – «Για πόσο καιρό συμβαίνει αυτό»; Συχνότητα – «Πόσο συχνά συμβαίνει αυτό»; Συμβάν διέγερσης – «Σκέψου την τελευταία φορά που έγινε αυτό και πες

μου..», «Τι οδήγησε στο συμβάν»; Παράλογα πιστεύω (πΒ) – «Τι σκεφτόσουν και τι ένοιωσες»; Συνέχεια, ενίσχυση – «Ποιος άλλος ήταν εκεί και πώς αντέδρασαν, τι

σκέφτηκαν, τι ένοιωσαν»; «Τι έγινε μετά»;

Page 16: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

15

Κατανόηση – «Πόσο τυπικό είναι αυτό το συμβάν»; «Ήταν διαφορετική η πρώτη φορά που έγινε»;

Προσδοκίες, διάθεση για αλλαγή – «Τι θα έκανε τη διαφορά σε αυτό το επεισόδιο»;

Στις απαντήσει κοιτάζουμε για:

Δυσκολίες στον τρόπο σκέψης (γνωστικά) Τυχόν εξαρτήσεις Τη ψυχοπαθολογία Τη διάθεση του μαθητή (κατάθλιψη, μανία) Άγχος, αποφυγή κ.ά. Προβλήματα υγείας Αναπτυξιακές καθυστερήσεις Κοινωνικοποίηση στο σπίτι και το σχολείο.

Οτιδήποτε πούμε στη συνάντηση μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του μαθητή. Γι’ αυτό το λόγο όσο παίρνουμε πληροφορίες είναι καλά απλά να ακούμε. Όταν χρειαστεί να ενισχύσουμε τη συζήτηση είναι καλά αν μπορούμε να το πράξουμε έμμεσα με ένα κούνημα του κεφαλιού, με μια αλλαγή στην έκφραση του προσώπου. Οι αλλαγές πλεύσης πρέπει επίσης να έχουν μια συνέχεια, οι γέφυρες μεταξύ δύο διαφορετικών θεμάτων είναι σημαντικές. Οι μαθητές νιώθουν πιο άνετα με θέματα που γνωρίζουν καλά, όπως το οικογενειακό ιστορικό – δουλειά πατέρα, μητέρας, διεύθυνση, αδέλφια – και τα μαθήματα – βαθμοί στα τρίμηνα, δυσκολίες κλπ. Η μετάβαση από αυτά στον κύριο λόγο επίσκεψης πρέπει να είναι ομαλή και να γίνεται με τρόπο που να κάνει πραγματική τη συζήτηση. Μέσα από τη συνέντευξη οι πληροφορίες αυξάνονται. Όσο προχωρά η συζήτηση ο σύμβουλος είναι καλά να αποκτά περισσότερο τον έλεγχο υποβάλλοντας κλειστού τύπου ερωτήσεις. Όταν οι απαντήσεις είναι σύντομες, χαμογέλασε ως ένδειξη ευχαρίστησης γιατί είναι σύντομες. Αν αυτό που ζητάς είναι σύντομες απαντήσεις είναι καλά να το δηλώσεις εκ των προτέρων… «Τώρα θα σε ρωτήσω κάποια πράγματα αλλά θέλω σύντομες απαντήσεις». Όταν όμως θέλουμε να διαγνώσουμε συναισθήματα για τους ίδιους, τους γονείς τους ή άλλα μέλη της οικογένειας ή μια κατάσταση, οι ανοικτού τύπου ερωτήσεις προσφέρονται περισσότερο. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πιο πάνω μπορούμε να γίνουμε πιο αποδοτικοί και να βοηθήσουμε καλύτερα τους μαθητές μας. Πώς όμως σχεδιάζουμε τη συνέντευξη, πότε μιλούμε με τους μαθητές και πότε με τους γονείς τους; Υπάρχει χρόνος για όλα αυτά; Πότε γράφουμε μια έκθεση, πότε παραπέμπουμε; Αυτά και άλλα ερωτήματα απαντώνται στη συνέχεια.

Page 17: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

16

Κεφάλαιο 2ο Συνέντευξη Ο μαθητής, οι γονείς και η έκθεση «Τίποτα δεν είναι δυνατό να γίνει αντιληπτό στον κόσμο, ούτε και έξω από αυτόν, που να μπορεί να χαρακτηριστεί καλό χωρίς επιφύλαξη, εκτός από την καλή θέληση…»

ΙΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ Ένας ενήλικας όταν επισκέπτεται ένα ειδικό λίγο πολύ ξέρει τι να περιμένει. Ο μαθητής όμως που παραπέμπεται στο σύμβουλο ή ο μαθητής που καλείται στο γραφείο από το σύμβουλο αντιμετωπίζει διαφορετικά τη συνάντηση. Συνήθως οι παραπομπές των μαθητών γίνονται γιατί θεωρούνται, από τους καθηγητές ή τους γονείς, ότι οι συμπεριφορές αυτών των μαθητών δεν είναι «οι σωστές». Έτσι και οι μαθητές αρκετές φορές έρχονται στο γραφείο συμβουλευτικής πιστεύοντας ότι η συνάντηση είναι και μια μορφή «τιμωρίας». Παρ’ όλη την ενημέρωση πολλές φορές έρχονται οι μαθητές στο γραφείο χωρίς να έχουν την παραμικρή πληροφόρηση για το λόγο που βρίσκονται εκεί. Αυτό δυσκολεύει αρκετά τους συμβούλους στην πρώτη συνάντηση. Η πρώτη συνάντηση Ο έφηβος-μαθητής είναι συνήθως διστακτικός στην αρχή και με δυσκολία μιλά για τα συμπτώματα ή τα προβλήματά του. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είναι εξοικειωμένος με το χώρο του γραφείου και την ατομική επαφή με το σύμβουλο. Αγχώνει αυτό τους μαθητές και δυσκολεύει ακόμη και τους ίδιους να συγκεντρωθούν και να εκφραστούν ελεύθερα. Σε ερώτηση μου «Τι σε έφερε στο γραφείο μου σήμερα»; Έλαβα την απάντηση «Με έστειλε η μητέρα μου» ή στην ερώτησή μου «Πώς αισθάνεσαι σήμερα»; απαντούν μονολεκτικά, «Καλά». Όταν ακόμη και ένας έμπειρος σύμβουλος θέσει ανοιχτές ερωτήσεις που συνήθως δεν απαντώνται μονολεκτικά με «ναι» ή «όχι» όπως «πως ξέρεις ότι αυτή η προσέγγιση θα σε βοηθήσει;» η απάντηση, αν έρθει, είναι πολλές φορές άσχετη με το ερώτημα. Για να βελτιωθεί το κλίμα στο γραφείο και να προχωρήσει ομαλά η συνέντευξη χρειάζεται να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής και να δημιουργηθεί μια θετική προδιάθεση. Πρέπει δηλαδή:

Να αρχίσουμε με ερωτήσεις απλές που είναι σίγουρο ότι θα απαντηθούν Να μιλήσουμε για αυτά που και οι δύο γνωρίζουμε (λόγοι παραπομπής, τμήμα,

ηλικία κλπ) Το ιδανικό βέβαια είναι η πρώτη συνάντηση να γίνει παρουσία των γονέων (και των δύο) και στη συνέχεια οι γονείς να αποχωρήσουν αφήνοντας σύμβουλο και μαθητή να συνεχίσουν τη συνέντευξη. Αυτό βοηθά σε μεγάλο βαθμό τη δημιουργία μιας καλής σχέσης, βοηθά στη συλλογή πληροφοριών και επιτυγχάνεται μεγαλύτερη ίσως και ταχύτερη πρόοδος στην παρέμβαση. Επιβάλλεται επίσης να γίνει αναφορά στην εχεμύθεια. Η αναφορά αυτή βοηθά και ενισχύει τη συμβουλευτική σχέση. Η ασφάλεια των πληροφοριών είναι υψίστης σημασίας για το σύμβουλο, το μαθητή και τη συμβουλευτική σχέση γι αυτό και επιβάλλεται να εφαρμόζεται με θρησκευτική ευλάβεια. Συνέντευξη με το μαθητή Α Απόψεις μαθητή για το πρόβλημα

Προσδοκίες για το αποτέλεσμα

Page 18: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

17

Αλλαγές που θα ήθελε να κάνει στον εαυτό του και άλλους Προβλήματα που δεν συζητήθηκαν

Β Παρατήρηση συμπτωμάτων Άγχος Ψυχώσεις Αυτοκτονικό ιδεασμό ή άλλες καταστροφικές σκέψεις Βία, επιθετικότητα Ουσίες εξάρτησης Θυματοποίηση

Γ Αξιολόγηση δυνατοτήτων 1. Συμπλήρωση εντύπων και συναντήσεις με εκπαιδευτικούς

Έλεγχος τετραδίων κλπ 2. Παραπομπή σε ειδικούς εκτός σχολείου για διάγνωση

Κινητικά Μαθησιακά Γνωστικά Κοινωνικά Διαπροσωπικά, ψυχολογικά Ιατρικά – ψυχιατρικά

Η συνάντηση με τους γονείς και το μαθητή Είναι σημαντικό στη συνάντηση αυτή να συστηθεί ο σύμβουλος με το όνομα και την ιδιότητά του… «Είμαι ο … και είμαι ο σύμβουλος του σχολείου…». Εξίσου σημαντικό είναι να τονίσει ότι βρίσκονται εκεί όχι για να βρουν ποιος και τι φταίει αλλά για να συνεργαστούν και με τη βοήθεια όλων να δουλέψει καλύτερα η οικογενειακή και σχολική σχέση. Συνήθως αρχίζω αυτές τις συναντήσεις ρωτώντας: «Ποιος θα ήθελε να αρχίσει πρώτος;» ή «Ποιος θέλει να μας πει γιατί βρισκόμαστε σήμερα εδώ;». Τις περισσότερες φορές, ίσως όλες, η απάντηση έρχεται από τους γονείς και όχι από το μαθητή. Είναι σημαντικό εδώ να παρατηρούμε πέραν των λεκτικών και τα μη-λεκτικά μηνύματα του μαθητή. Στη συζήτηση ασφαλώς, πρέπει να ρωτιέται ο μαθητής αν συμφωνεί ή αν διαφωνεί με τις αναφορές των γονιών ως προς τη συμπεριφορά του, τα αισθήματά του, ή τα γεγονότα. Στην πορεία της συζήτησης εμπλέκεται περισσότερο ο μαθητής. Οι ισορροπίες είναι σημαντικές και αναφορές πρέπει να γίνονται από όλους. Συνήθως με την αποπεράτωση μιας τέτοιας συνάντησης συμφωνείται με όλα τα εμπλεκόμενα μέλη τι άλλες ενέργειες χρειάζονται να γίνουν από μέρους των ειδικών – παραπομπή για αξιολόγηση μαθησιακών δυνατοτήτων, συλλογή περισσοτέρων στοιχείων από τους καθηγητές, εμπλοκή και άλλων στη διαδικασία. Στη συνάντηση αυτή ο σύμβουλος παίρνει πληροφορίες από πολλές πηγές και παρατηρεί τις σχέσεις γονέων-μαθητή, τη μεταξύ τους σχέση και τον τρόπο που αυτή εκφράζεται. Όταν μια τέτοια συνάντηση γίνει με επιτυχία βγαίνουν στην επιφάνεια όλες οι δυναμικές της οικογένειας:

Οι χρησιμοθηρικές σχέσεις Η έλλειψη ορίων ή τα πολύ χαλαρά όρια Η εξάρτηση ή απεξάρτηση των μερών του συνόλου της οικογένειας Η καλή ή ελλιπής επικοινωνία Η ευκολία ή δυσκολία στη διάθεση προσωπικών στοιχείων Συμμαχίες μεταξύ των μελών – κυρίως του μαθητή με τον πιο αδύνατο από τους

γονείς Υπερπροστασία ή αδιαφορία των γονέων.

Page 19: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

18

Μέσα από μια επιτυχημένη συνάντηση με τους γονείς και το μαθητή διαπιστώνουμε άμεσα τον τρόπο λειτουργίας της οικογένειας – πως επικοινωνούν, σεβασμό της διαφορετικής άποψης, ποιος ηγείται της οικογένειας, την ειλικρίνεια και το ενδιαφέρον καθώς και τη θέληση για αλλαγή. Αυτά μπορεί κάποιος να τα συμπεράνει από:

Το σεβασμό του ομιλούντα – μιλούν με τη σειρά ή όλοι μαζί Ποιος μιλά περισσότερο και τι λέει Όταν μιλά ένας, ακούνε οι υπόλοιποι.

Η οικογένεια μπορεί να είναι αυταρχική, δημοκρατική ή επιτρεπτική. Γνωστικά υπάρχουν αλλοιώσεις; (ανακριβείς αντιλήψεις, λανθασμένες υποθέσεις για τη συμπεριφορά του μαθητή, για το χαρακτήρα του μαθητή, για τις δυνατότητες του μαθητή.) Ιστορικό από γονείς και μαθητή Α Καλωσόρισμα (Γνωριμία και δημιουργία ενός άνετου, ζεστού περιβάλλοντος)

Γνωριμία μαθητή και ενήλικα που το συνοδεύει με το σύμβουλο Διάγνωση για τους λόγους που ο μαθητής πιστεύει ότι τον οδήγησαν στο

γραφείο συμβουλευτικής Συζήτηση για τη φύση και τη διαδικασία της συνέντευξης Εξήγηση, διαβεβαίωση για το εχέμυθο των πληροφοριών και τις εξαιρέσεις

Β Ιστορικό 1. Οικογένειας:

Συμπεριφορά μαθητή προς τους γονείς Σχέση μαθητή με τα αδέλφια και άλλους στην οικογένεια Ιστορικό ψυχοπαθολογίας στην οικογένεια Ιστορικό γονέων (σχέση με τους δικούς τους γονείς, τρόποι επιβολής της

τιμωρίας, επίπεδο μόρφωσης) Συνθήκες γέννησης (υιοθεσία κ.ά.)

2. Αναπτυξιακά στάδια: Φυσική ανάπτυξη

Εγκυμοσύνη, τοκετός, παιδικές ασθένειες Σημαντικοί τραυματισμοί Νευρο-μυϊκή ανάπτυξη (ομιλία, κίνηση, πότε περπάτησε, πότε κάθισε, πότε

στήθηκε όρθιος για πρώτη φορά) 3. Συμπεριφορά

Εκπαίδευση στην τουαλέτα, αντιδράσεις κλπ Αντιδράσεις στο νηπιαγωγείο, προδημοτική και Δημοτικό Συνήθειες ύπνου Φοβίες Συνήθειες (βρέχει το κρεβάτι, δάκτυλο στο στόμα κλπ)

4. Σημαντικά γεγονότα Μετακομίσεις Ασθένειες Θάνατος στην οικογένεια Διαζύγιο, δεύτερος γάμος ενός από τους γονείς

5. Επίπεδο λειτουργικότητας Σχολική επίδοση (μείωση των βαθμών)

Page 20: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

19

Ενδιαφέροντα και εξωσχολικές δραστηριότητες Σχέση με συνομηλίκους Σχέση με ενήλικες (εκτός γονέων) Ασυνήθιστες συμπεριφορές (αλλαγή στη συμπεριφορά) Στόχοι, φιλοδοξίες Υγεία και φαρμακευτική αγωγή

Η έκθεση Η έκθεση είναι το μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ειδικών με άλλους ειδικούς ή των ειδικών με τους εκπαιδευτικούς, ή των ειδικών με την οικογένεια και σε αρκετές περιπτώσεις το μαθητή. Είναι επίσης ένας τρόπος για τον ειδικό να οργανώσει καλύτερα τις σχετικές με το μαθητή πληροφορίες. Στην έκθεση αυτή είναι καλά να περιλαμβάνονται αρκετά από τα πιο κάτω στοιχεία:

Όνομα, επίθετο, φύλο, ηλικία και άλλα δημογραφικά Ο λόγος επίσκεψης Το ιστορικό: Ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων, εξέλιξη τους κλπ. Υγεία μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τοκετός κ.ά. Προβλήματα συμπεριφοράς Μαθησιακή εξέλιξη Προβλήματα υγείας Αν έγινε αξιολόγηση (μαθησιακής ή ψυχικής κατάστασης) Προηγούμενες

παρεμβάσεις από ειδικούς και μη-ειδικούς Διαφορική διάγνωση Πολυαξονική διάγνωση Επιπρόσθετες πληροφορίες Σχέδιο δράσης – εισηγήσεις, θεραπευτική προσέγγιση.

Είναι όμως πολύ δύσκολο εντός του σχολικού χώρου και με το μεγάλο αριθμό μαθητών που περνούν από το γραφείο συμβουλευτικής να γίνεται λεπτομερής αξιολόγηση των δυνατοτήτων ή των δυσκολιών του μαθητή. Γι’ αυτό το λόγο: 1. Όταν έχουμε κάποιες πληροφορίες για τη φύση των δυσκολιών σχεδιάζεις εκ των

προτέρων τη συνέντευξη στα μέτρα του μαθητή. 2. Ο σύμβουλος συστήνεται και παράλληλα κοιτάζεις για τυχόν προβλήματα

επικοινωνίας-ακοής, όρασης, τραυλισμό, κλπ. 3. Ερευνάται η κατανόηση του μαθητή ως προς τους λόγους που γίνεται η συνέντευξη. “Τι σου είπαν γι’ αυτή τη συνέντευξη”; “Τι περιμένεις να γίνει εδώ”; “Τι σκέφτηκες ή ένοιωσες πριν έρθεις εδώ”; “Θα ήθελα να μιλήσω για λίγο μαζί σου για να κατανοήσω …” 4. Συζητούνται και αναλύονται θέματα εχεμύθειας και ενημέρωσης. 5. Ο σύμβουλος διαπιστώνει τυχόν χρήση φαρμάκων, την κατανόηση της γλώσσας, την

αντίληψη, την οικογενειακή κατάσταση, την οικονομική κατάσταση, την ηλικία κ.λ.π.

6. Ο σύμβουλος ετοιμάζει μια λίστα με τα πράγματα που νομίζει ότι πρέπει να κάνει, να πει, αυτούς που πρέπει να ειδοποιήσει, αυτά που πρέπει να εξηγήσει ή και να υπενθυμίσει τον μαθητή.

7. Διαπιστώνει, αν ο μαθητής κατανοεί, τον κύριο λόγο που βρίσκεται στο γραφείο. “Θα μπορούσες να μου πεις γιατί βρίσκεσαι εδώ /γιατί γίνεται αυτή η συνάντηση /γιατί γίνεται αυτή η αξιολόγηση”;

“Τι σε φέρνει στο γραφείο μου”;

Page 21: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

20

“Πώς μπορώ να σε βοηθήσω”; “Τι σε ανησυχεί περισσότερο”;

“Τι συμβαίνει”; “Γιατί ήρθες να με δεις”; “Τι σου συνέβη”; “Τι ευελπιστείς να γίνει στη συνάντηση μας”; 8. Εξακριβώνεις τις διαστάσεις του προβλήματος Διάρκεια, συχνότητα, συμβάν διέγερσης (Α), παράλογα πιστεύω (πΒ), συνέχεια, ενίσχυση, κατανόηση, προσδοκίες, διάθεση για αλλαγή.

Page 22: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

21

Κεφάλαιο 3ο Εισαγωγή στη διάγνωση «Αν ποτέ σου τύχει να στραφείς προς τα εξωτερικά πράγματα με την επιθυμία να γίνεις αρεστός σε κάποιον, να ξέρεις πως έχασες το σχέδιο της ζωής σου».

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ Για να αντιληφθεί ο σύμβουλος καλύτερα την ψυχολογική κατάσταση του μαθητή παίρνει πληροφορίες από τον ίδιο το μαθητή, από τους γονείς και άλλους συγγενείς και από τα ερωτηματολόγια συμβουλευτικής, εκθέσεις άλλων ειδικών ή και τα τετράδια του μαθητή. Οι αναφορές των συμμαθητών και των φίλων καθώς και των διδασκόντων καθηγητών έρχονται πολλές φορές να συμπληρώσουν το παζλ της εικόνας του μαθητή. Μόλις ο σύμβουλος το πράξει αυτό αυτομάτως είναι σε θέση να εστιάσει την προσοχή του σε μια κατηγορία συνδρόμων. Αρκετοί μαθητές μπορεί να έχουν προβλήματα σε περισσότερες της μιας περιοχές έτσι αναγκαστικά θα ανατρέξει και σε άλλα κεφάλαια του βιβλίου για να συμπληρώσει τη διάγνωσή του. Η επιλογή των διαγνωστικών κριτηρίων που αναφέρω στα κεφάλαια που ακολουθούν είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο έτσι πρέπει ο σύμβουλος να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στην πολυαξονική διάγνωσή του. Κάποια κριτήρια είναι αναγκαστικά και κάποια προαιρετικά. Δια της άτοπου απαγωγής ο σύμβουλος καταλήγει στην ομάδα εκείνη των κριτηρίων που χαρακτηρίζουν τη διάγνωσή του. Η διάγνωση πρέπει να γίνεται αλλά όχι για χάρη της διάγνωσης. Γίνεται κυρίως για να έχουμε κοινό σημείο αναφοράς, σε περίπτωση που θα γίνει παραπομπή σε άλλους ειδικούς. Αν και αρκετοί ειδικοί αποφεύγουν την πολυαξωνική κωδικοποίηση, ταξινόμηση τη θεωρώ απαραίτητη για καλύτερη συνεννόηση και αποτελεσματικότερο χειρισμό των περιπτώσεων. Τα διαγνωστικά κριτήρια εξηγούν καλύτερα από κάθε άλλο εργαλείο το σύνδρομο και σε βάθος χρόνου ενισχύουν τον επαγγελματία κάνοντας τον αρτιότερο, αποδοτικότερο, και πιο ολοκληρωμένο στη δουλειά του. Σύμφωνα με το DSM IV-TR υπάρχουν πέντε άξονες καταγραφής των βιοψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών του μαθητή. Οι πρώτοι τρεις άξονες καταγράφουν τη νοητική κατάσταση του μαθητή και άλλες καταστάσεις που μπορεί να αποτελέσουν εστία κλινικής προσοχής. Καταγράφονται οι διαταραχές της προσωπικότητας και η νοητική καθυστέρηση καθώς επίσης και οι γενικές σωματικές καταστάσεις. Οι άλλοι δύο άξονες παρέχουν πληροφόρηση για τα ψυχοκοινωνικά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα και μια σφαιρική εκτίμηση της λειτουργικότητας του μαθητή. Στο βιβλίο αυτό θα επικεντρώσω την προσοχή μου στα σύνδρομα εκείνα με τα οποία μπορεί ο σύμβουλος να έρθει αντιμέτωπος, όχι απαραίτητα για να διαγνώσει, αλλά για να γνωρίζει και να είναι σε θέση να κατανοεί μέσα από τις διάφορες εκθέσεις. Να γνωρίζει δηλαδή ποια είναι τα συμπτώματα, ποια είναι τα κριτήρια μιας διαταραχής και να μπορεί να εισηγείται ή να υλοποιεί εισηγήσεις. Οφείλει να γνωρίζει τι είναι η πολυαξονική αξιολόγηση, τους πέντε άξονες και που γίνεται η καταγραφή του κάθε συνδρόμου. Πιο κάτω αναφέρω τους πέντε άξονες:

Page 23: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

22

Στον Άξονας Ι καταγράφονται οι κλινικές διαταραχές και άλλες καταστάσεις που μπορεί να αποτελέσουν εστία κλινικής προσοχής. Στον Άξονας ΙΙ καταγράφονται οι διαταραχές της προσωπικότητας και η νοητική καθυστέρηση. Στον Άξονας ΙΙΙ καταγράφονται οι γενικές σωματικές καταστάσεις. Στον Άξονας ΙV καταγράφονται τα ψυχοκοινωνικά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Στον Άξονας V γίνεται μια σφαιρική εκτίμηση της λειτουργικότητας του μαθητή.

Μια διάγνωση συνήθως αναφέρεται στην παρούσα κατάσταση του μαθητή και δεν χρησιμοποιείται για να δηλώσει προηγούμενες διαγνώσεις διαταραχών από τις οποίες ο μαθητής έχει θεραπευθεί. Μπορεί επίσης να γίνει αναφορά, για λόγους βαρύτητας και κατατοπισμού της πορείας του εφήβου, του μαθητή, δίπλα από τη διάγνωση αν είναι ήπιας μορφής, μέτριας, βαριάς, σε μερική ύφεση, σε πλήρη ύφεση και προηγούμενο ιστορικό.

Ήπια αν είναι λίγα τα συμπτώματα πέρα από τα ελάχιστα που απαιτούνται. Μέτρια όταν είναι μεταξύ ήπιας και βαριάς λειτουργικότητας. Βαριά όταν έχουμε πολλά συμπτώματα επιπλέον αυτών που απαιτούνται ή

αρκετά συμπτώματα που είναι ιδιαίτερα βαριά ή συμπτώματα που έχουν ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο συμβιβασμό στην κοινωνική και τη σχολική λειτουργικότητα.

Σε μερική ύφεση αν πληρούσε στο παρελθόν τα κριτήρια για τη διαταραχή, αλλά επί του παρόντος παραμένουν μόνο μερικά από τα συμπτώματα.

Σε πλήρη ύφεση αν δεν υπάρχουν τα συμπτώματα για μια σημαντική περίοδο αλλά είναι ακόμη κλινικά σημαντική η επισήμανση της διαταραχής.

Προηγούμενο ιστορικό όταν για ορισμένους λόγους μπορεί να είναι χρήσιμο να καταγράφεται ένα ιστορικό των κριτηρίων, τα οποία δικαιολόγησαν στο παρελθόν τη διάγνωση μιας διαταραχής, ακόμη και αν φαίνεται ότι έχει θεραπευτεί από τη διαταραχή.

Έχουν προβλεφθεί ειδικά κριτήρια για τους προσδιοριστές ήπια, μέτρια και βαριά για τη νοητική καθυστέρηση, διαταραχή της διαγωγής, μανιακό επεισόδιο και μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Ειδικά κριτήρια για τους προσδιοριστές σε μερική ύφεση, και σε πλήρη ύφεση για το μανιακό επεισόδιο και το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Κύρια διάγνωση είναι η διαταραχή που μετά από μελέτη θεωρήθηκε ότι κυρίως ευθύνεται για την εισαγωγή του ασθενούς στην κλινική και κυρίως γίνεται από ειδικούς εκτός σχολείου. Λόγος επίσκεψης είναι η διαταραχή που κυρίως ευθύνεται για τις παρασχεθείσες υπηρεσίες στη διάρκεια της επίσκεψης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η κύρια διάγνωση ή ο λόγος επίσκεψης αποτελούν επίσης την κύρια εστία προσοχής ή θεραπείας. Όταν τεθεί διάγνωση και στους δύο άξονες (Ι & ΙΙ), η διάγνωση του άξονα Ι θεωρείται ως κύρια διάγνωση ή λόγος επίσκεψης, εκτός αν η διάγνωση του άξονα ΙΙ ακολουθείται από την προσδιοριστική φράση κύρια διάγνωση ή λόγος επίσκεψης. Όταν τα κριτήρια πληρούνται επί του παρόντος, μπορεί να σημειωθεί ένας από τους ακόλουθους προσδιοριστές βαρύτητας μετά τη διάγνωση: Ήπια, Μέτρια, Βαριά

Page 24: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

23

Όταν τα κριτήρια δεν πληρούνται πλέον, μπορεί να σημειωθεί ένας από τους ακόλουθους προσδιοριστές: Σε Μερική Ύφεση, Σε Πλήρη Ύφεση, Προηγούμενο Ιστορικό.

Άξονας Ι Στον άξονα Ι, καταγράφονται όλες οι διαταραχές εκτός των διαταραχών της προσωπικότητας και της νοητικής καθυστέρησης. Σχεδόν όλοι όσοι αξιολογούνται από ειδικούς έχουν τουλάχιστο μια διάγνωση στον άξονα αυτό. Όταν δεν υπάρχει διαταραχή στον άξονα Ι θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο κωδικός V71.09. Όταν η διάγνωση στον άξονα Ι αναβάλλεται λόγω της αναμονής συλλογής πρόσθετων πληροφοριών, πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο κωδικός 799.9.

Άξονας ΙΙ Στο άξονα ΙΙ αναφέρονται οι διαταραχές της προσωπικότητας και η νοητική καθυστέρηση. Για αρκετούς που επισκέπτονται ένα ειδικό η διάγνωση στον άξονα ΙΙ είναι ο σημαντικότερος λόγος που ζήτησαν αξιολόγηση. Έχουμε για παράδειγμα την Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας όπου ένας μαθητής περιφρονεί και παραβιάζει τα δικαιώματα των άλλων. Σε αυτή την περίπτωση σημειώνεται ότι αυτό που καταγράφεται στον Άξονα Ι δεν είναι ο λόγος επίσκεψης απλά γράφοντας στον Άξονα ΙΙ κύρια διάγνωση μετά τη διάγνωση του Άξονα ΙΙ. Υπόψη ότι για να πληρεί ένας μαθητής τα κριτήρια για την Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας πρέπει να είναι 18+. Όταν δεν υπάρχει διαταραχή στον άξονα ΙΙ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο κωδικός V71.09. Όταν η διάγνωση στον άξονα ΙΙ αναβάλλεται λόγω της αναμονής συλλογής πρόσθετων πληροφοριών, πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο κωδικός 799.9.

Άξονας ΙΙΙ Στον άξονα ΙΙΙ αναφέρονται γενικές σωματικές καταστάσεις, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη στην κατανόηση και στην αντιμετώπιση της ψυχικής διαταραχής του μαθητή. Μερικές φορές η γενική σωματική κατάσταση είναι άμεσα υπεύθυνη για την ανάπτυξη ή την επιδείνωση ψυχικών συμπτωμάτων. Ο μηχανισμός αυτής της δράσης είναι φυσιολογικός. Δηλαδή μια ψυχική διαταραχή μπορεί να είναι αποτέλεσμα ή άμεση φυσιολογική συνέπεια της γενικής σωματικής κατάστασης. Για παράδειγμα όταν η πάθηση π.χ Κατά Πλάκα Σκλήρυνση είναι η άμεση αιτία καταθλιπτικών συμπτωμάτων, η περιγραφή στον άξονα Ι είναι 293.83 Διαταραχή της Διάθεσης με καταθλιπτικά στοιχεία, και αναφέρεται η Κατά Πλάκα Σκλήρυνση (multiple sclerosis) εκ νέου στον άξονας ΙΙΙ ως 340.

Άξονας IV Στον άξονα IV αναφέρονται τα ψυχοκοινωνικά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία είναι δυνατό να επηρεάζουν τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόγνωση ψυχικών διαταραχών (Άξονες Ι και ΙΙ). Ψυχοκοινωνικό ή περιβαλλοντικό πρόβλημα μπορεί να αποτελεί ένα αρνητικό γεγονός στη ζωή, περιβαλλοντική δυσκολία ή έλλειψη, οικογενειακές ή άλλες διαπροσωπικές εντάσεις, ανεπάρκεια κοινωνικής υποστήριξης ή προσωπικών πηγών, ή άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με το πλαίσιο μέσα στο οποίο έχουν αναπτυχθεί οι δυσκολίες ενός μαθητή. Οι επονομαζόμενοι θετικοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως η απαγγελία ενός ποιήματος στη σχολική

Page 25: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

24

γιορτή, θα πρέπει να αναφέρονται μόνον όταν συντελούν ή οδηγούν σε πρόβλημα, όπως όταν ένας μαθητής έχει δυσκολία προσαρμογής στη νέα κατάσταση, νέο σχολείο, πιο καλό τμήμα κλπ. Εκτός από το ρόλο που παίζουν στην εμφάνιση ή επιδείνωση μιας ψυχικής διαταραχής, τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα μπορεί, επίσης, να εμφανιστούν ως συνέπεια της ψυχοπαθολογίας ενός μαθητή ή μπορεί να συνιστούν προβλήματα τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο γενικό θεραπευτικό σχεδιασμό. Όταν ένας μαθητής έχει πολλαπλά ψυχοκοινωνικά ή περιβαλλοντικά προβλήματα, ο σύμβουλος μπορεί να σημειώσει όσα θεωρεί ότι είναι σχετικά. Γενικά, ο σύμβουλος θα πρέπει να σημειώνει μόνο εκείνα τα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία ήταν παρόντα στη διάρκεια του έτους που προηγείται της τρέχουσας αξιολόγησης. Ωστόσο, ο σύμβουλος μπορεί να επιλέξει να σημειώσει ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία ήταν παρόντα πριν από το τελευταίο έτος, όταν αυτά συντελούν σαφώς στην εμφάνιση της ψυχικής διαταραχής ή υπήρξαν αντικείμενο θεραπείας, όπως για παράδειγμα, μια τραυματική εμπειρία στο σπίτι (βία του πατέρα πάνω στη μητέρα με θεατή το μαθητή) που οδήγησαν σε ανάλογη Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες. Στην πράξη, τα περισσότερα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα σημειώνονται στον Άξονα IV. Εντούτοις, όταν ένα ψυχοκοινωνικό ή περιβαλλοντικό πρόβλημα αποτελεί την κύρια εστία κλινικής προσοχής, θα πρέπει επίσης να καταγραφεί στον Άξονα Ι, με ένα διαφορετικό κωδικό. Δείγματα ομαδοποιημένων προβλημάτων στον πίνακα που ακολουθεί Οικονομικά Προβλήματα

Έσχατη φτώχια, ανεπαρκή οικονομικά μέσα, υποστήριξη από το γραφείο ευημερίας. Να μην έχουν λεφτά για το σχολείο. Ενταγμένοι στον κατάλογο της επιτροπής μαθητικής πρόνοιας του σχολείου κλπ.

Στεγαστικά Προβλήματα

Έλλειψη στέγης ή ακατάλληλη στέγαση, έλλειψη ασφάλειας στη γειτονιά, συγκρούσεις με γείτονες, συγγενείς που μένουν στο σπίτι κλπ.

Προβλήματα με την ομάδα πρωτογενούς υποστήριξης

Θάνατος μέλους της οικογένειας, ασθένεια, διαζύγιο, δεύτερος γάμος πατέρα ή μητέρας, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, διαφωνίες με συγγενείς, παραμέληση μαθητή, ανεπαρκής πειθαρχία, σύγκρουση με τα αδέλφια, γέννηση αδελφού κλπ

Εργασιακά Προβλήματα

Οι ενήλικες που εργάζονται μπορεί να αντιμετωπίζουν αυτού του είδους προβλήματα, π.χ. στρες στη δουλειά, αλλαγή δουλειάς, μη ικανοποιητική δουλειά, πιθανή απόλυση, ανεργία.

Εκπαιδευτικά Προβλήματα

Αναλφαβητισμός, σχολικά προβλήματα, συγκρούσεις με καθηγητές ή συμμαθητές αλλαγή στην επίδοση και τη συμπεριφορά του μαθητή. Τις περισσότερες φορές οι βαθμολογίες είναι κάτω από τη βάση, είναι ενταγμένος ο μαθητής σε ένα από τα προγράμματα στήριξης, στα τρίμηνα έχει μειωμένη διαγωγή κλπ.

Προβλήματα με το κοινωνικό περιβάλλον

Χαμός ή θάνατος φίλου, προβλήματα προσαρμογής, διακρίσεις, ανεπαρκής κοινωνική στήριξη, μοναχική ζωή, απομόνωση στο σχολείο ή στη γειτονιά.

Προβλήματα που συνδέονται με συναλλαγή με το δικαστικό

Σύλληψη για παρανομίες ή θύμα εγκληματικής πράξης.

Page 26: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

25

σύστημα/ ποινικό αδίκημα Άλλα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα.

Έκθεση σε καταστροφές, διαφωνίες με το σύμβουλο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, γιατρό, φυσικές καταστροφές, απουσία κοινωνικής πρόνοιας.

Πρόβλημα στην πρόσβαση υγειονομικών υπηρεσιών

Ανεπαρκείς υγειονομικές υπηρεσίες, περίθαλψη κλπ. Πρόβλημα με την πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες.

Σχεδόν πάντοτε καταγράφεται ένα πρόβλημα στον άξονα IV.

Άξονας V Στον άξονα V αναφέρεται η κρίση του συμβούλου για το γενικό επίπεδο λειτουργικότητας του μαθητή. Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες για το σχεδιασμό της στήριξης, την εκτίμηση της επίδρασής της και την πρόβλεψη της έκβασης. Το εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι η Κλίμακα Σφαιρικής Εκτίμησης της Λειτουργικότητας (ΣΕΛ) γνωστό ως GAF Scale, Global Assessment of Functioning. Η κλίμακα αυτή διαιρείται σε 10 σημεία. Βαθμολογείται με ένα αριθμό π.χ. 80 ή 73 και αποτελείται από δύο συστατικά μέρη. Το πρώτο καλύπτει τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και το δεύτερο τη λειτουργικότητα. Η τελική βαθμολογία αντιπροσωπεύει το χειρότερο από τα δύο. Αν για παράδειγμα έχουμε κάποιες δυσκολίες στο σχολείο, αδικαιολόγητες απουσίες κλπ που αξιολογούνται κοντά στο 60 με 70 και παράλληλα δεν μπορεί να κρατήσει την ελάχιστη προσωπική υγιεινή, βαθμολογία 10 με 20 τότε σημειώνεται το χαμηλότερο. Η αξιολόγηση αφορά πάντα το παρόν και αρχίζουμε από τη ψηλότερη βαθμολογία και προχωρούμε προς τα κάτω. Καταλήγουμε στο χαμηλότερο επίπεδο λειτουργικότητας αυτού που αξιολογούμε. Στην δεκάδα που βρισκόμαστε κρίνουμε βάση της συχνότητας ή σοβαρότητας των συμπτωμάτων των αριθμό που θα βάλουμε π.χ.51 ή 60. Ακολουθεί η κλίμακα ΣΕΛ (Σφαιρικής Εκτίμησης της Λειτουργικότητας). 100 91

Ανώτατη λειτουργικότητα σε ευρεία κλίμακα δραστηριοτήτων, τα προβλήματα της ζωής δείχνουν να μην είναι ποτέ εκτός ελέγχου, περιζήτητος/η στους άλλους λόγω των πολλών θετικών του/της ιδιοτήτων. Χωρίς συμπτώματα.

90 81

Απουσία συμπτωμάτων ή ελάχιστα συμπτώματα (π.χ. ήπιο άγχος πριν από εξέταση), καλή λειτουργικότητα σε όλα τα πεδία, ενδιαφέρεται και εμπλέκεται σε ευρεία κλίμακα δραστηριοτήτων, κοινωνικά δραστήριος/α, γενικά ικανοποιημένος/η με τη ζωή, τίποτε περισσότερο από προβλήματα και ανησυχίες της καθημερινότητας (π.χ. περιστασιακή λογομαχία με μέλη της οικογένειας).

80 71

Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά είναι παροδικά και αποτελούν αναμενόμενες αντιδράσεις σε ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες (π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης μετά από οικογενειακή λογομαχία) τίποτε περισσότερο από ελαφριά έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας (π.χ. προσωρινά μένει πίσω στις σχολικές εργασίες).

70

Μερικά ήπια συμπτώματα (π.χ. καταθλιπτική διάθεση και ήπια αϋπνία) ή κάποια δυσκολία στην κοινωνική ή και τη σχολική λειτουργικότητα (π.χ. περιστασιακές αδικαιολόγητες απουσίες, ή κλοπή μέσα στο σπίτι), αλλά γενικά αρκετά καλή λειτουργικότητα, έχει κάποιες σημαντικές διαπροσωπικές

Page 27: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

26

61 σχέσεις. 60 51

Μέτρια συμπτώματα (π.χ. επίπεδο συναίσθημα και περιφερικός λόγος, περιστασιακές προσβολές πανικού) ή μέτρια δυσκολία στην κοινωνική ή και τη σχολική λειτουργικότητα (π.χ. λίγοι φίλοι, συγκρούσεις με συνομηλίκους και συμμαθητές).

50 41

Σοβαρά συμπτώματα (π.χ. αυτοκτονικός ιδεασμός, βαριές ιδεοληπτικές τελετουργίες, συχνές μικροκλοπές σε καταστήματα) ή οποιαδήποτε σοβαρή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας (π.χ. καθόλου φίλοι, ανίκανος/η αν είναι μαθητής της Τεχνικής να κρατήσει δουλειά).

40 31

Κάποια έκπτωση του ελέγχου της πραγματικότητας ή της επικοινωνίας (π.χ. ο λόγος είναι κατά διαστήματα παράλογος, παράδοξος ή ασύνδετος) ή μείζων έκπτωση σε διάφορες περιοχές, όπως το σχολείο, τις οικογενειακές σχέσεις, την κρίση, τη σκέψη ή τη διάθεση (π.χ. καταθλιπτικός μαθητής που αποφεύγει τους φίλους, παραμελεί τον εαυτό του και είναι ανίκανος να κάνει τις σχολικές εργασίες του, συχνά δέρνει μικρότερα παιδιά, είναι προκλητικός στο σπίτι και αποτυγχάνει να ενταχθεί στο σχολείο).

30 21

Η συμπεριφορά επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις ή σοβαρή έκπτωση της επικοινωνίας ή της κρίσης (π.χ. μερικές φορές ασυνάρτητος/η, ενεργεί κυρίως απρόσφορα, αυτοκτονική ενασχόληση) ή ανικανότητα να λειτουργήσει σε όλες σχεδόν τις περιοχές (π.χ. μένει στο κρεβάτι σχεδόν όλη την ημέρα, δεν έρχεται σχολείο, δεν έχει φίλους).

20 11

Κάποιος κίνδυνος να αυτοτραυματισθεί ή να τραυματίσει άλλους (π.χ. απόπειρες αυτοκτονίας χωρίς σαφή προσδοκία θανάτου, συχνή βία, μανιακή έξαρση) ή περιστασιακά αποτυγχάνει να κρατήσει την ελάχιστη προσωπική υγιεινή (π.χ. αλείφεται με κόπρανα) ή πλήρης έκπτωση της επικοινωνίας (π.χ. σε μεγάλο βαθμό ασυνάρτητος/η ή άλαλος/η).

10 1

Σταθερός κίνδυνος βαρέως τραυματισμού του εαυτού ή των άλλων. (π.χ. επαναλαμβανόμενη βία) ή σταθερή ανικανότητα να κρατήσει την ελάχιστη προσωπική υγιεινή ή σοβαρή αυτοκτονική πράξη με σαφή προσδοκία θανάτου.

0 Ανεπαρκής πληροφόρηση. Μπορείς αν θέλεις να μην βαθμολογήσεις καθόλου.

Τι είναι οι ψυχικές διαταραχές; Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τις ψυχικές διαταραχές, όλοι όμως περιγράφουν μερικώς το νόημα του όρου αυτού και αγγίζουν αμυδρά την ουσία του. Γίνεται αναφορά σε άβολα συναισθήματα, σε απουσία ελέγχου, σε μειονεκτική θέση, σε αναπηρία, σε ακαμψία, σε ανελαστικότητα, σε παραλογισμό και σε στατιστικές αποκλείσεις. Το κάθε ένα από αυτά είναι χρήσιμο για να κατανοήσουμε τις ψυχικές διαταραχές. Μπορούμε όμως να μιλούμε για ασθένειες της ψυχής ή είναι ένας αδόκιμος όρος; Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει αρκετά για τη ψυχή του ανθρώπου. Η ψυχή του ανθρώπου διαιρείται σε τρία μέρη ή ιδιότητες ή ενέργειες ή δυνάμεις, το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό. Κάνει αναφορά στις ψυχικές αισθήσεις: νους, διάνοια, γνώση, φαντασία, αίσθηση και διακρίνει μεταξύ των λέξεων λήθη, κατάκριση, ραθυμία και λύπη χωρίς λόγο. Κάνει αναφορά στην άγνοια και το φόβο, μιλά για τη δειλία, την ασέβεια τη φιλονικία και τη ζήλια. Ο θυμός, η οργή, η πικρία η ψευτιά και η υποκρισία μπορεί να οδηγήσουν κάποιο σε αρκετές ψυχικές ασθένειες. Έτσι το ερώτημα τι είναι ψυχική διαταραχή μπορεί να απαντηθεί κυρίως μέσα από περιγραφές συμπτωμάτων και αιτιών που οδηγούν σε αυτό. Είναι σε μεγάλο βαθμό ένα συνοθήλευμα συμπεριφορών, ψυχολογικών αιτιών και βιολογικών χαρακτηριστικών του κάθε ατόμου. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι η πολυαξονική διάγνωση δεν περιγράφει το άτομο

Page 28: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

27

αλλά τα σύνδρομα που το άτομο έχει. Γι’ αυτό το λόγο δεν γίνεται αναφορά σε «υπερκινητικούς» αλλά σε άτομα με υπερκινητικότητα. Είναι καλό να υπάρχει ένα κοινό σημείο αναφοράς, να υπάρχει μια κοινή γραμμή στην καταγραφή των συμπτωμάτων. Ένας τρόπος επίτευξης αυτού του στόχου είναι και η χρήση κοινού εντύπου αξιολόγησης. Ακολουθεί έντυπο πολυαξονικής αξιολόγησης - έκθεσης Πολυαξονική αξιολόγηση - έκθεση

ΑΞΟΝΑΣ Ι: Κλινικές διαταραχές

Όροι εστίασης της κλινικής προσοχής

Διαγνωστικός κώδικας DSM-IV-TR όνομα

ΑΞΟΝΑΣ ΙΙ: Διαταραχές προσωπικότητας

Νοητική καθυστέρηση

Διαγνωστικός κώδικας DSM-IV-TR όνομα

ΑΞΟΝΑΣ ΙΙΙ: Γενικής φύσεως ιατρικές καταστάσεις

ICD-9-CM κώδικας ICD-9-CM. όνομα

ΑΞΟΝΑΣ IV: Ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα

Σημειώστε √:

____ Προβλήματα με την αρχική ομάδα στήριξης διευκρινίζεται:

____ Προβλήματα σχετικά με το κοινωνικό περιβάλλον διευκρινίζεται:

____ Εκπαιδευτικά προβλήματα διευκρινίζεται:

____ Επαγγελματικά προβλήματα διευκρινίζεται:

____ Στεγαστικά προβλήματα διευκρινίζεται:

____ Οικονομικά προβλήματα διευκρινίζεται:

____ Προβλήματα με την πρόσβαση στις υγειονομικές υπηρεσίες περίθαλψης κλπ

διευκρινίζεται:

____ Προβλήματα, αλληλεπίδραση με το νομικό σύστημα / έγκλημα κλπ

διευκρινίζεται:

Page 29: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

28

____ Άλλα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα διευκρινίζεται:

ΑΞΟΝΑΣ V: Σφαιρική αξιολόγηση λειτουργίας του ατόμου # κλίμακας: __ __ __

Χρονικό πλαίσιο: _______

Σύνδρομα που εξετάζονται και αναπτύσσονται: 317 Ήπια Νοητική Καθυστέρηση 318.0 Μέτρια Νοητική Καθυστέρηση 318.1 Βαριά Νοητική Καθυστέρηση 318.2 Βαθιά Νοητική Καθυστέρηση 319 Νοητική Καθυστέρηση, Απροσδιόριστη Βαρύτητα 315.00 Διαταραχή της Ανάγνωσης 315.1 Διαταραχή των Μαθηματικών 315.2 Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης 315.9 Μαθησιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς 315.31 Διαταραχή της Γλωσσικής Έκφρασης 315.32 Μικτή Διαταραχή της Γλωσσικής Αντίληψης και Έκφρασης 315.39 Φωνολογική Διαταραχή 307.0 Τραυλισμός 307.9 Διαταραχή της Επικοινωνίας ΜΠΑ 299.00 Αυτιστική Διαταραχή 314.00 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Συνδυασμένος Τύπος Με

Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο 314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Με Προεξάρχοντα1 τον

Υπερδραστήριο-Παρορμητικό Τύπο 314.9 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας ΜΠΑ 312.81 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Παιδικής Έναρξης 312.82 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Εφηβικής Έναρξης 312.89 Διαταραχή της Διαγωγής Απροσδιόριστη Έναρξη 313.81 Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή 312.9 Διαταραχή Διασπαστικής Συμπεριφοράς ΜΠΑ 309.21 Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού 313.23 Επιλεκτική Βωβότητα 313.9 Διαταραχή της Βρεφικής, Παιδικής ή Εφηβικής Ηλικίας ΜΠΑ 296.2Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Μοναδικό Επεισόδιο 296.3Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Υποτροπιάζουσα 300.4 Δυσθυμική Διαταραχή 311 Καταθλιπτική Διαταραχή ΜΠΑ 296.0Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μοναδικό Μανιακό Επεισόδιο 296.40 Διπολική Ι Διαταραχή Υπομανιακό Επεισόδιο 296.4Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μανιακό Τελευταίο Επεισόδιο 296.6Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μικτό Τελευταίο Επεισόδιο 296.5Χ Διπολική Ι Διαταραχή Καταθλιπτικό Τελευταίο Επεισόδιο 296.7 Διπολική Ι Διαταραχή Απροσδιόριστο Τελευταίο Επεισόδιο 296.89 Διπολική ΙΙ Διαταραχή 301.13 Κυκλοθυμική Διαταραχή 296.80 Διπολική Διαταραχή ΜΠΑ 293.83 Διαταραχή της Διάθεσης Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική

1 Προεξάρχω: Κατέχω τον πρώτο ρόλο. Βρίσκομαι επί κεφαλής.

Page 30: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

29

Κατάσταση 296.90 Διαταραχή της Διάθεσης ΜΠΑ 300.01 Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία 300.21 Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία 300.22 Αγοραφοβία χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού 300.29 Ειδική Φοβία 300.23 Κοινωνική Φοβία 300.3 Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή 309.81 Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες 308.3 Διαταραχή Οξέος Στρες 300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή 293.84 Αγχώδης Διαταραχή Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση 300.00 Αγχώδης Διαταραχή ΜΠΑ 307.51 Ψυχογενής Βουλιμία 307.01 Ψυχογενής Ανορεξία 307.50 Διαταραχή στην Πρόσληψη Τροφής ΜΠΑ 309.0 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Καταθλιπτική Διάθεση 309.24 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Άγχος 309.28 Διαταραχή της Προσαρμογής Μικτή, Με Άγχος και Καταθλιπτική

Διάθεση 309.3 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Διαταραχή της Διαγωγής 309.4 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Μικτή Διαταραχή των

Συγκινήσεων και της Διαγωγής 309.9 Διαταραχή της Προσαρμογής Απροσδιόριστη V61.20 Προβλήματα Σχέσης Γονέα-Παιδιού V61.8 Προβλήματα Σχέσης με Αδελφό 995.54 Σωματική Κακοποίηση Παιδιού 995.53 Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιού 995.52 Παραμέληση Παιδιού V15.81 Μη Συμμόρφωση με τη Θεραπεία V71.02 Παιδική ή Εφηβική Αντικοινωνική Συμπεριφορά V62.89 Οριακή Νοητική Λειτουργικότητα (Ταξινόμηση στον άξονα ΙΙ) V62.82 Πένθος V62.3 Σχολικό Πρόβλημα V71.09 Καμία Διάγνωση ή Κατάσταση στον Άξονα Ι 799.9 Η Διάγνωση ή η Κατάσταση Αναβάλλεται στο Άξονα Ι V71.09 Καμία Διάγνωση στον Άξονα ΙΙ 799.9 Η Διάγνωση Αναβάλλεται στον Άξονα ΙΙ 300.9 Απροσδιόριστο ψυχικό σύνδρομο

Page 31: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

30

Κεφάλαιο 4ο Νοητική Καθυστέρηση - άξονας ΙΙ (Mental Retardation)

317 Ήπια Νοητική Καθυστέρηση 318.0 Μέτρια Νοητική Καθυστέρηση 318.1 Βαριά Νοητική Καθυστέρηση 318.2 Βαθιά Νοητική Καθυστέρηση 319 Νοητική Καθυστέρηση, Απροσδιόριστη

Βαρύτητα

Η Νοητική Καθυστέρηση είναι ένα συμπεριφορικό σύνδρομο που αρχίζει πριν από την ηλικία των 18. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η χαμηλή νοημοσύνη, 70 και κάτω και η δυσκολία στην ένταξη των παιδιών με αυτό το σύνδρομο στο κοινωνικό σύνολο. Χρειάζονται ειδική βοήθεια για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Η νοητική καθυστέρηση κωδικοποιείται στον ΑΞΟΝΑ ΙΙ των Διαγνωστικών Κριτηρίων (DSM-IV-TR) και της ορίζεται ένας κωδικός αριθμός σύμφωνα με τη δριμύτητά της: Ήπια, μέτρια, βαριά, βαθιά, ή απροσδιόριστη. Σε μελέτες που έγιναν παγκοσμίως αναφέρεται ότι ποσοστό περίπου του 1% έχει νοητική καθυστέρηση. Τα δύο τρίτα είναι άντρες και το 85% έχει ήπια νοητική καθυστέρηση. Στα σχολεία μας συνήθως έρχονται κοντά μας διαγνωσμένοι από το Δημοτικό και εντάσσονται σε ένα από τα προγράμματα στήριξης. Σύμφωνα με την έκθεση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού από τις 153,547 μαθητές που φοιτούν στην Κύπρο (Προδημοτική, Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση) παρακολουθήθηκαν από Εκπαιδευτικό Ψυχολόγο το 2003-04 οι 3381 και το 2004-05 οι 3175. Από αυτούς οι 610 τη μια χρονιά και οι 623 την επόμενη διεγνώσθησαν με Νοητική Καθυστέρηση. Το ποσοστό επί του συνόλου των μαθητών αγγίζει το 0.4%. Μόνο για ένα ποσοστό του 25% των περιπτώσεων γνωρίζουμε από πού

προέρχεται η διαταραχή. Μερικά χαρακτηριστικά των παιδιών με Νοητική Καθυστέρηση είναι η

αδυναμία να φτάσουν τα ανάλογα με την ηλικία τους νοητικά επίπεδα, η έλλειψη περιέργειας, η μειωμένη δυνατότητα για μάθηση και στο σχολείο η αδυναμία να φτάσει το επίπεδο που απαιτείται για κάθε τάξη. Οι αποκλίσεις είναι ανάλογα με τη σοβαρότητα της Νοητική Καθυστέρησης.

Για να εξετάσουμε το ενδεχόμενο παραπομπής ενός μαθητή για αξιολόγηση πρώτα ελέγχουμε κατά πόσο ο ίδιος έχει σοβαρές δυσκολίες στην προσαρμογή του στο σχολείο. Ελέγχουμε δηλαδή πόσο αποτελεσματικός είναι και αν μπορεί να ανταποκριθεί όχι μόνο μαθησιακά αλλά και κοινωνικά, στην επικοινωνία του με τους συμμαθητές του και αν έχει τις απαιτούμενες δεξιότητες που έχουν μαθητές της ηλικίας του. Εξασφαλίζουμε πληροφορίες για τη διαβίωση στο σπίτι, την αυτοσυντήρησή του, την αυτονομία του σε θέματα υγείας και ασφάλειας. Όταν γίνει η αξιολόγηση, κυρίως από τους Εκπαιδευτικούς Ψυχολόγους, διαπιστώνεται ποια είναι η πνευματική λειτουργία του μαθητή. Ο διαχωρισμός γίνεται ανάλογα με τη σοβαρότητα της Νοητικής Καθυστέρησης. 317 Ήπια Νοητική Καθυστέρηση Mild Mental Retardation

Page 32: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

31

Όταν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό νοημοσύνης το επίπεδο κυμαίνεται από 50 έως 70. 0.2% των μαθητών στην Κύπρο είναι διαγνωσμένοι με Ήπια Νοητική

Καθυστέρηση. 318.0 Μέτρια Νοητική Καθυστέρηση Moderate Mental Retardation Όταν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό νοημοσύνης το επίπεδο κυμαίνεται από 35 έως 50. 0.07% των μαθητών στην Κύπρο είναι διαγνωσμένοι με Μέτρια Νοητική

Καθυστέρηση. 318.1 Βαριά Νοητική Καθυστέρηση Severe Mental Retardation Όταν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό νοημοσύνης το επίπεδο κυμαίνεται από 20 έως 35. 318.2 Βαθιά Νοητική Καθυστέρηση Profound Mental Retardation Όταν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό νοημοσύνης το επίπεδο είναι κάτω από 20. 0.02% των μαθητών στην Κύπρο είναι διαγνωσμένοι με Βαριά ή Βαθιά

Νοητική Καθυστέρηση. Συνυπολογίζω τη βαριά και τη βαθιά νοητική καθυστέρηση γιατί στα στατιστικά της Κύπρου δίνονται μαζί.

319 Νοητική Καθυστέρηση, Απροσδιόριστη Βαρύτητα Mental Retardation, Severity Unspecified Όταν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό νοημοσύνης το επίπεδο δεν μπορεί να μετρηθεί. Για ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό μαθητών στην Κύπρο, μετά από χορήγηση

ενός σταθμισμένου διαγνωστικού νοημοσύνης, η νοημοσύνη δεν είναι καθορισμένη. Το ποσοστό της Νοητικής Καθυστέρησης, Απροσδιόριστης Βαρύτητας αγγίζει το 0.1%.

Θεραπευτικές εισηγήσεις: Ο βασικός στόχος της θεραπευτικής μας προσέγγισης είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του μαθητή μας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Η ειδική εκπαίδευση πρέπει να αρχίσει πολύ νωρίς – από τη βρεφική ηλικία. Όλο το βάρος της προσέγγισής μας δίνεται στην εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων, με στόχο να μάθει να λειτουργεί μέσα στην κοινωνία όσο πιο φυσιολογικά2 μπορεί. Είναι σημαντικό να διαγνωστούν οι διαταραχές που πιθανό να συνυπάρχουν και να δοθεί βοήθεια και προς εκείνη την κατεύθυνση. Αρκετοί μαθητές μας, διαγνωσμένοι με Ήπια Νοητική Καθυστέρηση, περνούν αρκετά καλά στο σχολείο. Ο χρόνος τους εδώ είναι εποικοδομητικός και μαθαίνουν να κινούνται άνετα στο χώρο, ανεξάρτητοι και δημιουργώντας κάποιες φιλίες με τη στήριξη του σχολείου. Τα αποτελέσματα πολλές φορές είναι ανάλογα της συλλογικής μας προσπάθειας. Όσο πιο διεκδικητικοί είμαστε στην προσέγγισή μας τόσο πιο καλά αποτελέσματα έχουμε. Με μια συλλογική προσπάθεια μπορούμε να δώσουμε περισσότερα

2 προσεγγίζοντας το μέσο όρο

Page 33: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

32

κίνητρα στον κοινωνικό περίγυρο του μαθητή (συμμαθητές και γνωστούς από τη γειτονιά του μαθητή που φοιτούν στο σχολείο). Όλοι μαζί μπορούμε να δώσουμε περισσότερα προσωπικά κίνητρα στον ίδιο το μαθητή. Μπορούμε να δώσουμε περισσότερες ευκαιρίες στον ίδιο να εκφραστεί και να ενταχθεί στο σύνολο του σχολείου. Οι σοβαρότερες μορφές Νοητικής Καθυστέρησης χρειάζονται ένα πιο εξειδικευμένο, καλοσχεδιασμένο πρόγραμμα για να έχουμε κάποιες επιτυχίες. Αυτό που σίγουρα προσπαθούμε να κάνουμε στο σχολείο είναι να αποφύγουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό του μαθητή, να βελτιώσουμε την προσωπική φροντίδα του εαυτού του και να πετύχουμε την καλύτερη υπό τις περιστάσεις συνεργασία με τους γύρο του. Σύμφωνα με τον «Περί Αγωγής και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες Νόμο» 113(1)99, τα παιδιά με Νοητική Καθυστέρηση έχουν το δικαίωμα εκπαίδευσης που έχει κάθε παιδί καθώς επίσης και όλες τις ευκαιρίες για ισότιμη εκπαίδευση, καθοδήγηση και αποκατάσταση, προκειμένου να αναπτύξουν τις ικανότητες τους στον ανώτατο δυνατό βαθμό. Οι πρώτες προσπάθειες έγιναν το 1979 με τον περί Ειδικής Εκπαίδευσης Νόμο 47. Στη συνέχεια ακολούθησε ο 117 του 1989 που αποσκοπούσε στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ατόμων με νοητική καθυστέρηση και το 1996 τέθηκε σε εφαρμογή ο θεσμός της Επαγγελματικής αποκατάστασης με στήριξη των ατόμων με νοητική καθυστέρηση. Ο νόμος του 1999 και οι μηχανισμοί εντοπισμού, ένταξης και στήριξης είναι το νομικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για τη βοήθεια των παιδιών αυτών. Πέραν τούτου είναι αποδεκτό ότι χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες ευαισθητοποίησης, διαφώτισης και προσωπικής επαφής όλων όσων συνυπάρχουν και συμπορεύονται στην εκπαιδευτική διαδικασία, είτε είναι μαθητές, είτε είναι γονείς, καθηγητές, συνοδοί κ.ά.

Page 34: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

33

Κεφάλαιο 5ο Μαθησιακές Διαταραχές - άξονας Ι Learning Disorders (formerly Academic Skills Disorders)

315.00 Διαταραχή της Ανάγνωσης 315.1 Διαταραχή των Μαθηματικών 315.2 Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης 315.9 Μαθησιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη

Αλλιώς «Από τη φύση όλοι οι άνθρωποι έχουν την επιθυμία της μάθησης».

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Όταν μιλούμε για Μαθησιακές Διαταραχές αναφερόμαστε κυρίως σε μαθητές που έχουν πολύ περισσότερες δυσκολίες από τους υπόλοιπους και δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στην εκμάθηση των συγκεκριμένων ακαδημαϊκών δεξιοτήτων που ζητά το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Στο σχολείο αν και αρκετές φορές η μαθησιακή δυσκολία φαίνεται από τους βαθμούς των τριμήνων, συχνά γίνεται διάγνωση από ειδικούς για τη διαπίστωση των ελλείψεων αυτών. Δίνονται διάφορα ερωτηματολόγια από το σχολείο, γίνονται αναφορές από τους Δασκάλους για τη φοίτηση στη Δημοτική Εκπαίδευση και συχνά γράφονται εκθέσεις. Κάθε μια από αυτές τις διαγνώσεις λαμβάνεται υπόψη. Αρκετές από τις περιπτώσεις αξιολογούνται με σταθμισμένα δοκίμια και ετοιμάζονται εκθέσεις από ειδικούς. Η ΥΕΨ χορηγεί το Raven ή το Wisc, βλέπει τους μαθητές και τους γονείς και εισηγείται αναλόγως σχέδιο δράσης – παραπομπή σε άλλους ειδικούς, εισηγήσεις στο σχολείο κλπ. Στο DSM-III-R οι μαθησιακές διαταραχές κωδικοποιούνταν στον άξονα ΙΙ σε αντίθεση με το DSM-IV και DSM-IV-TR όπου κωδικοποιούνται στον άξονα Ι. Οι Μαθησιακές Διαταραχές είναι οι ακόλουθες:

Διαταραχή της ανάγνωσης. Η δεξιότητα της ανάγνωσης, του μαθητή, αναπτύσσεται πολύ πιο αργά από εκείνη των συνομηλίκων.

Διαταραχή των μαθηματικών. Η δεξιότητα επίλυσης μαθηματικών ασκήσεων είναι εμφανώς λιγότερο αναπτυγμένη σε σχέση με το αναμενόμενο για την ηλικία του μαθητή.

Διαταραχή της γραπτής έκφρασης. Η δεξιότητα της γραφής ή σύνταξης ενός εγγράφου, μιας έκθεσης αναπτύσσεται πιο αργά για την ηλικία του μαθητή.

Μαθησιακή διαταραχή ΜΠΑ. Χρησιμοποιείται αυτή η κατηγορία για τις μαθησιακές διαταραχές, όπως η ανορθογραφία κ.ά., οι οποίες δεν ικανοποιούν τα κριτήρια για οποιεσδήποτε από τις πιο πάνω διαταραχές.

315.00 Διαταραχή της Ανάγνωσης (Reading Disorder)

Μετά από σταθμισμένες δοκιμασίες ακρίβειας και κατανόησης της ανάγνωσης, διαπιστώνεται ότι η επίδοση είναι σημαντικά κατώτερη από το αναμενόμενο σε σχέση με την ηλικία, τη νοημοσύνη και την τάξη του μαθητή.

Τα πιο πάνω παρεμποδίζουν σημαντικά τη σχολική επίδοση ή και τις δραστηριότητες του μαθητή που απαιτούν αναγνωστικές δεξιότητες.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα, οι αναγνωστικές δυσκολίες είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως το συνοδεύουν.

Page 35: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

34

Αν υπάρχει γενική σωματική – νευρολογική κατάσταση ή αισθητηριακό ελάττωμα κωδικοποιείται αυτό στον άξονα ΙΙΙ.

Η διαταραχή της ανάγνωσης από αρκετούς ονομάζεται «δυσλεξία» και η ανάγνωση χαρακτηρίζεται από αλλοιώσεις και αντικαταστάσεις. Ακόμη και όταν ο μαθητής διαβάζει από μέσα του, είναι αργός και κάνει λάθη. Έχει επίσης αρκετές δυσκολίες στην κατανόηση του κειμένου.

60% με 80% των διαγνωσμένων είναι μαθητές. Ενδείξεις που είναι καλά να έχουν υπόψη οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι:

Ο μαθητής διαβάζει αργά, χωρίς άνεση και με αρκετές ανακρίβειες. Διαβάζει λανθασμένα και με δυσκολία τροποποιεί το ρυθμό διαβάσματος. Υπάρχει ανεπαρκής αποθήκευση πληροφοριών εξαιτίας της έλλειψης εμπειριών στην ανάγνωση. Τις πιο πάνω δυσκολίες συνοδεύουν σοβαρά προβλήματα ορθογραφίας, αργό και δυσανάγνωστο γράψιμο και δυσκολία στην οργάνωση, σειροθέτηση και σχεδιασμό ενός γραπτού κειμένου. Προφέρει λανθασμένα ή χρησιμοποιεί λανθασμένα κάποιες λέξεις. Δυσκολία υπάρχει και στην ανάκληση λέξεων.

Είναι συχνό φαινόμενο μαθητές ακόμη και της Γ΄ Τάξης Γυμνασίου να δυσκολεύονται στην ανάγνωση. Δυσκολεύονται να ενώσουν τις λέξεις, να προφέρουν μεγάλες λέξεις και συχνά παραλείπουν ή αντικαθιστούν κάποια γράμματα με άλλα. Αυτοί οι μαθητές δυσκολεύονται να μάθουν μια δεύτερη γλώσσα και έχουν πολλές δυσκολίες στα Αρχαία – γλωσσικό μέρος, όπου και απαλλάσσονται όταν το αιτηθούν, μετά από κάποιες διαδικασίες. Λίγα μπορούν να γίνουν στη γυμνασιακή ηλικία γι’ αυτούς τους μαθητές. Οι περιπτώσεις αυτές, όπως και όλες οι άλλες, είναι καλά να τύχουν έγκαιρης διάγνωσης – από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού – και ειδικής βοήθειας από λογοπαθολόγο και ειδικό δάσκαλο που να γνωρίζει ποιες είναι οι δυσκολίες και να κτίζει πάνω σε αυτές μέρα με τη μέρα, διορθώνοντας, ενισχύοντας, ενθαρρύνοντας το μαθητή να συνεχίσει. 315.1 Διαταραχή των Μαθηματικών (Mathematics Disorder)

Μετά από σταθμισμένες δοκιμασίες μαθηματικής ικανότητας, διαπιστώνεται ότι η επίδοση είναι σημαντικά κατώτερη από το αναμενόμενο σε σχέση με την ηλικία, τη νοημοσύνη και την τάξη του μαθητή.

Τα πιο πάνω παρεμποδίζουν σημαντικά τη σχολική επίδοση ή και τις δραστηριότητες του μαθητή που απαιτούν μαθηματικές ικανότητες.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα, οι δυσκολίες στη μαθηματική ικανότητα είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως το συνοδεύουν.

Αν υπάρχει γενική σωματική – νευρολογική κατάσταση ή αισθητηριακό

ελάττωμα κωδικοποιείται αυτό στον άξονα ΙΙΙ. Εκτιμάται ότι το 1% των μαθητών έχουν διαταραχή των μαθηματικών. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν από την Α΄ Τάξη του

Δημοτικού συνήθως η διάγνωση είναι πιο εύκολη στην Β΄ και Γ΄ Τάξη του Δημοτικού.

Οι δυσκολίες συνήθως φαίνονται από την αρχή της χρονιάς. Στα διαγνωστικά που δίνονται τις πρώτες μέρες βλέπουμε να υπάρχει μεγάλη απόκλιση μεταξύ ελληνικών και μαθηματικών. Οι μαθητές αυτοί κάνουν λάθη σε απλές προσθέσεις και αφαιρέσεις. Όταν είναι τριψήφιος ο αριθμός δεν μπορούν να κάνουν πολλά και σίγουρα τα προβλήματα – ακόμη και τα πιο απλά – μένουν αναπάντητα.

Page 36: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

35

Στις πλείστες περιπτώσεις οι μαθητές αυτοί προσπαθούν να αποστηθίσουν την πράξη αντί να μάθουν τον τύπο και πώς να τον εφαρμόζουν. Σε συναντήσεις που είχα ακόμη και όταν μαζί με το μαθητή προσπαθούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα ή μια απλή αφαίρεση, αυτοί απαντούν διστακτικά. Ένας σημαντικός λόγος είναι η δυσκολία που έχουν να κατανοήσουν και να εφαρμόσουν τον τύπο έστω και αν γνωρίζουν τον πίνακα πολλαπλασιασμού. Όταν οι ασκήσεις δυσκολέψουν αυτοί οι μαθητές συνήθως παραδίδονται και αποφεύγουν το μάθημα. Είναι όμως μάθημα εξεταζόμενο και η μη συμμετοχή σε συνδυασμό με τις χαμηλές επιδόσεις φέρνει αλυσιδωτές επιπτώσεις. Χρειάζονται άμεση στήριξη οι μαθητές αυτοί και εξατομικευμένη προσέγγιση για εκμάθηση των μαθηματικών πράξεων, από την αρχή, με το σωστό τρόπο. 315.2 Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης (Disorder of Written Expression)

Μετά από σταθμισμένες γραπτές δοκιμασίες, διαπιστώνεται ότι η επίδοση είναι σημαντικά κατώτερη από το αναμενόμενο σε σχέση με την ηλικία, τη νοημοσύνη και την τάξη του μαθητή.

Τα πιο πάνω παρεμποδίζουν σημαντικά τη σχολική επίδοση ή και τις δραστηριότητες του μαθητή που απαιτούν τη σύνταξη γραπτών κειμένων – κεφαλαία, μικρά, κόμματα, τελείες, ορθογραφία, γραμματικά σωστές προτάσεις, παραγράφους κλπ.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα, οι δυσκολίες στη γραφή είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως το συνοδεύουν.

Αν υπάρχει γενική σωματική – νευρολογική κατάσταση ή αισθητηριακό

ελάττωμα κωδικοποιείται αυτό στον άξονα ΙΙΙ. Συγκρίνοντας τη διαταραχή της γραπτής έκφρασης με τις προηγούμενες

διαταραχές γνωρίζουμε πολύ λιγότερα. Όταν δεν συνοδεύεται από διαταραχή της ανάγνωσης είναι ακόμη δυσκολότερο να διαγνωστεί.

Για τη διαταραχή αυτή ικανότεροι να δώσουν πληροφορίες είναι οι δάσκαλοι της Α΄ Τάξης Δημοτικού.

315.9 Μαθησιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς (Learning Disorder NOS) Όταν δεν πληρούνται τα κριτήρια για τις πιο πάνω διαταραχές ή όταν πληρούνται κριτήρια από όλες τις πιο πάνω διαταραχές. Στην τελευταία έκθεση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού γίνεται αναφορά: Για ένα ποσοστό του 0.25% του συνόλου των μαθητών με Ειδικές Μαθησιακές

Δυσκολίες. Το ποσοστό της σχολικής αποτυχίας των μαθητών αγγίζει το 1.08%. Τα ποσοστά των μαθητών που έχουν πολύ χαμηλές επιδόσεις είναι πολύ μεγαλύτερο. Οι μαθητές μας δεν αποδίδουν στο σχολείο για διάφορους λόγους. Μερικοί έχουν συναισθηματικά ή οικογενειακά προβλήματα και για άλλους, η πηγή του προβλήματος είναι η κοινότητα, το σχολείο, ή και μερικοί είναι απλά κάτω του μετρίου διανοητικώς. Αλλά 10 έως 20 τοις εκατό έχουν μια νευρολογικά-βασισμένη διαταραχή που οι ειδικοί αποκαλούν Μαθησιακή Δυσκολία.

Σύμφωνα με τον ορισμό που χρησιμοποιείται από τους ειδικούς, αυτά τα παιδιά είναι τουλάχιστο μέσης νοημοσύνης (πολλά είναι πολύ πιο πάνω από το μέσο όρο), και τα ακαδημαϊκά τους προβλήματά δεν προκαλούνται από μια συναισθηματική διαταραχή, από τους κοινωνικούς ή πολιτισμικούς όρους, ή από μια αισθητηριακή δυσκολία (μειωμένη οπτικό-ακουστική δυνατότητα). Αν

Page 37: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

36

κάναμε μια προσπάθεια να παρατηρήσουμε τους λόγους που οδηγούν σε αυτές τις μαθησιακές δυσκολίες θα λέγαμε ότι οι εγκέφαλοί τους «συνδέονται με καλώδιο» με έναν τρόπο ελαφρώς διαφορετικό από του μέσου μαθητή.

Μελετώντας τις εκθέσεις που γίνονται κάθε χρόνο από τους ειδικούς που ασχολούνται με τις μαθησιακές δυσκολίες διαπιστώνουμε ότι περίπου 20% των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες έχουν επίσης μια σχετική δυσκολία όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής. Μέσα από τις εκθέσεις που γίνονται στην Κύπρο είναι δύσκολο να δούμε με ακρίβεια το ποσοστό των διαγνωσμένων μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες και άλλες διαταραχές.

Τύποι μαθησιακών δυσκολιών Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητός ο όρος Μαθησιακή Δυσκολία θα χωρίσουμε αυτές τις δυσκολίες σε τέσσερα στάδια. Αυτό το πρότυπο με τα τέσσερα στάδια της επεξεργασίας των πληροφοριών που θα χρησιμοποιήσουμε κάνει τον εξής διαχωρισμό στην εκμάθηση:

εισαγωγή αφομοίωση μνήμη παραγωγή

Ποιο αναλυτικά: Η εισαγωγή είναι η διαδικασία καταγραφής πληροφοριών στον εγκέφαλο και

λαμβάνονται από τις αισθήσεις μας. Η αφομοίωση είναι η διαδικασία αποκωδικοποίησης αυτών των πληροφοριών. Η μνήμη είναι η αποθήκευση των πληροφοριών αυτών για μελλοντική χρήση. Η παραγωγή των πληροφοριών επιτυγχάνεται με την ομιλία ή τη μυϊκή

δραστηριότητα. Εκπαιδευτική ανάλυση Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να ταξινομηθούν, αφού διαγνωσθούν με ένα σταθμισμένο διαγνωστικό, με βάση τα αποτελέσματά τους σε ένα ή περισσότερα από αυτά τα στάδια. Κάθε παιδί έχει τις δικές του δυνάμεις και αδυναμίες σε κάθε στάδιο. Εισαγωγή Ο μαθητής έχει μια οπτική ανικανότητα αντίληψης των πληροφοριών. Μερικοί έχουν δυσκολία στην αναγνώριση της θέσης και της μορφής αυτού που βλέπουν. Τα γράμματα αντιστρέφονται ή περιστρέφονται ρ με δ ή β με θ κ.ά. Ο μαθητής έχει επίσης δυσκολία να διακρίνει μια σημαντική μορφή σε ένα σχέδιο από το υπόβαθρό του. Οι μαθητές με αυτές τις ειδικές δυσκολίες έχουν συχνά προβλήματα ανάγνωσης. Μπορεί να πηδήσουν πέρα από τις λέξεις, διαβάζουν την ίδια γραμμή δύο φορές, ή τις γραμμές ανάποδα. Άλλοι μαθητές έχουν φτωχή αντίληψη του χώρου και φτωχή αντίληψη της απόστασης. Είναι μαθητές που συχνά κτυπούν στα θρανία και ρίχνουν κάτω τις πέννες και τα τετράδιά τους – όχι από αντίδραση. Η άλλη σημαντική ανικανότητα εισαγωγής είναι στην ακουστική αντίληψη. Οι μαθητές μπορεί να έχουν δυσκολίες επειδή δεν διακρίνουν τις λεπτές διαφορές στους ήχους. Μπερδεύουν τις λέξεις και τις φράσεις που ηχούν το ίδιο - παραδείγματος χάριν, «δένω» με «μένω». Μερικά παιδιά μπορεί να μην ανταποκριθούν στο άκουσμα μιας φωνής του γονέα ή του καθηγητή τους γιατί δεν ακούνε ή δεν δίνουν την προσοχή που πρέπει. Άλλοι επεξεργάζονται τον ήχο αργά και επομένως δεν μπορούν να συμβαδίσουν με τη ροή της συνομιλίας, μέσα ή έξω από την τάξη. Αν ένας γονιός πει στο παιδί του «Πήγαινε επάνω να πλύνεις τα χέρια και το πρόσωπό σου, και βάλε τις

Page 38: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

37

πιτζάμες σου. Μετά έλα κάτω για να φάμε.» Ένα παιδί με αυτές τις ειδικές δυσκολίες θα ακούσει μόνο το πρώτο μέρος και θα μείνει επάνω. Αφομοίωση Η ανικανότητα του μαθητή να αφομοιώσει λαμβάνει πολλές μορφές, που αντιστοιχούν σε τρία στάδια, αυτό της αλληλουχίας, της αφαίρεσης, και της οργάνωσης. Ένας μαθητής με ειδικές ανάγκες αλληλουχίας μπορεί να εξιστορεί μια ιστορία και από την αρχή να πηγαίνει στη μέση, μετά πάλι στην αρχή, και έπειτα στο τέλος. Ο μαθητής επίσης μπορεί να αντιστρέψει τις λέξεις που βλέπει "τώρα" και διαβάζει "ρώτα." Τέτοια παιδιά είναι συχνά ανίκανα να χρησιμοποιήσουν τις ενιαίες μονάδες μιας απομνημονευμένης ακολουθίας σωστά. Εάν ερωτηθούν τι έρχεται μετά από την Τετάρτη, πρέπει να αρχίσουν από τη Δευτέρα για να δώσουν την απάντηση. Χρησιμοποιώντας το λεξικό, αρχίζουν από "το Α" κάθε φορά. Ο δεύτερος τύπος ανικανότητας αφομοίωσης περιλαμβάνει την αφαίρεση. Οι μαθητές με αυτό το πρόβλημα έχουν μια δυσκολία να συμπεράνουν την ουσία ενός κειμένου. Μπορούν να διαβάσουν μια ιστορία αλλά μπορεί να μην είναι σε θέση να εξάγουν συμπεράσματα ή να γενικεύσουν ή να κάνουν περίληψη μέσα από αυτή. Μπορεί να συγχύσουν τις διαφορετικές έννοιες της ίδιας λέξης που χρησιμοποιείται με διαφορετικούς τρόπους. Είναι πιο δύσκολο για αυτούς τους μαθητές να καταλάβουν τα αστεία, τα λογοπαίγνια, ή τους ιδιωματισμούς. Οι μαθητές με ειδικές ανάγκες οργάνωσης θεωρούν πολύ δύσκολο να συνδέσουν τα κομμάτια των πληροφοριών και να δώσουν μια συνέχεια στις έννοιες. Μπορούν να μάθουν μια σειρά γεγονότων αλλά δυσκολεύονται να απαντήσουν στις γενικές ερωτήσεις που απαιτούν τη χρήση αυτών των γεγονότων. Γενικά οι μαθητές αυτοί χαρακτηρίζονται τις περισσότερες φορές από μια αποδιοργάνωση. Μνήμη Οι ανικανότητες που αναπτύσσονται στο τρίτο στάδιο, αυτό της επεξεργασίας πληροφοριών, έχουν σχέση με τη μνήμη. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη διατηρεί τις πληροφορίες μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Οι μαθητές αυτοί ανταποκρίνονται σε αυτές τις πληροφορίες. Π.χ. οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να συγκρατήσουμε τα 8 ψηφία ενός αριθμού τηλεφώνου που καλούμε αρκετό καιρό, αλλά το ξεχνάμε εάν σταματήσουμε να το χρησιμοποιούμε. Όταν οι πληροφορίες επαναλαμβάνονται αρκετά συχνά, εισάγονται στην μακροπρόθεσμη μνήμη, όπου αποθηκεύονται και μπορούν να ανακτηθούν αργότερα. Οι περισσότερες ανικανότητες σε σχέση με τη μνήμη έχουν επιπτώσεις στη βραχυπρόθεσμη μνήμη και μόνο οι μαθητές με αυτές τις ειδικές ανάγκες χρειάζονται περισσότερες επαναλήψεις από τις συνηθισμένες για να διατηρήσουν αυτές τις πληροφορίες. Παραγωγή Στο τέταρτο στάδιο, της παραγωγής, υπάρχουν γλωσσικές και μηχανικές δυσκολίες. Οι γλωσσικές μαθησιακές δυσκολίες σχεδόν πάντα περιλαμβάνουν αυτό που αποκαλείται "απαιτητική γλώσσα" παρά την αυθόρμητη γλώσσα. Η αυθόρμητη γλώσσα είναι όταν αρχίζουμε την ομιλία πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα, οργανώνουμε τις σκέψεις μας, και βρίσκουμε τις σωστές λέξεις πριν ανοίξουμε το στόμα μας. Η απαιτητική γλώσσα είναι όταν δημιουργεί κάποιος άλλος τις προϋποθέσεις, περιστάσεις στις οποίες απαιτείται η επικοινωνία. Μια ερώτηση υποβάλλεται, και πρέπει ταυτόχρονα να οργανώσουμε τις σκέψεις μας, να βρούμε τις σωστές λέξεις και την απάντηση. Ένας μαθητής με γλωσσικές ειδικές ανάγκες μπορεί να μιλήσει κανονικά κατά την έναρξη

Page 39: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

38

της συνομιλίας αλλά απαντά διστακτικά στη ζήτηση, σχεδόν πάντα με μια μικρή διακοπή, ζητά να επαναληφθεί η ερώτηση για να δώσει μια συγχυσμένη απάντηση, ή μπορεί να δυσκολευτεί να βρει τις σωστές λέξεις. Οι μηχανικές ανικανότητες είναι δύο τύπων: φτωχός συντονισμός των μεγάλων μυϊκών ομάδων και φτωχός συντονισμός των μικρών μυϊκών ομάδων. Οι μηχανικές ανικανότητες καθιστούν τα παιδιά αδέξια. Σκοντάφτουν, πέφτουν και κτυπούν πάνω στα θρανία ή μπορεί να έχουν δυσκολία στο τρέξιμο, την αναρρίχηση, ή την οδήγηση ενός ποδηλάτου, το κούμπωμα των πουκάμισων, ή το δέσιμο των κορδονιών τους. Ο πιο κοινός τύπος μηχανικής ανικανότητας είναι η δυσκολία στο συντονισμό των μυών που απαιτούνται για το γράψιμο. Τα παιδιά με αυτό το πρόβλημα γράφουν αργά, και η γραφή τους είναι συχνά δυσανάγνωστη. Μπορεί επίσης αυτοί οι μαθητές να κάνουν αρκετά λάθη στην ορθογραφία, στη γραμματική, και στα σημεία στίξης. Η εισήγηση μου είναι: Βοηθώντας το παιδί σας να μάθει Εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει αυτά τα προβλήματα, δηλαδή να διαβάζει, ή έχει γενικά πρόβλημα να μάθει, να ξέρετε ότι υπάρχει βοήθεια διαθέσιμη. Για τους γονείς των παιδιών σχολικής ηλικίας, η πρώτη πηγή βοήθειας πρέπει να είναι το σχολείο που εξυπηρετεί την περιοχή σας. Ελάτε σε επαφή με το Διευθυντή του σχολείου ή το δάσκαλο του παιδιού σας, εκφράστε τις ανησυχίες σας, και ζητήστε να αξιολογηθεί το παιδί σας για να δείτε εάν έχει μια από τις πιο πάνω δυσκολίες ή ανικανότητες. Στο Γυμνάσιο και το Λύκειο αποταθείτε στο Σύμβουλο-Καθηγητή. Εάν το σχολείο υποψιάζεται ότι ο μαθητής μπορεί να έχει μια ανικανότητα και μπορεί να χρειαστεί ειδική εκπαίδευση τότε οι σχετικές υπηρεσίες πρέπει να αξιολογήσουν το παιδί σας πριν του παρασχεθούν αυτές οι υπηρεσίες. Η παραπομπή γίνεται συνήθως μέσω του σχολείου και μπορεί να είναι μεταξύ άλλων και στην Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης που είναι συνήθως και ο τελικός αποδέκτης των παραπομπών. Αυτή η αξιολόγηση δεν έχει κανένα κόστος στους γονείς. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα δείξουν εάν ο μαθητής έχει ή όχι ένα πρόβλημα με την ανάγνωση ή την εκμάθηση και σε αυτή την περίπτωση, τη φύση του προβλήματος. Έχετε υποχρέωση να διαγνώσετε αν ο μαθητής έχει δυσλεξία ή ένα άλλο τύπο μαθησιακής δυσκολίας. Εάν η αξιολόγηση δείξει ότι ο μαθητής έχει μια μαθησιακή δυσκολία και, λόγω εκείνης της ανικανότητας, χρειάζεται ειδική εκπαίδευση, το σχολείο πρέπει μέσα από τις διαδικασίες να παρέχει την ειδική εκπαίδευση στο μαθητή και πάλι χωρίς κανένα κόστος για σας ή την οικογένειά σας. Αν έχει ή αν δεν έχει ένα από τα προαναφερόμενα σύνδρομα είναι πολύ σημαντικό να το γνωρίζουμε για την εκπόνηση του κατάλληλου σχεδίου που θα βοηθήσει το μαθητή να μάθει καλύτερα. Ορισμένα από τα μέτρα που μπορεί να ληφθούν είναι:

Εκμάθηση με ταινίες και κασέτες. Παράταση του χρόνου που δίνεται στις εξετάσεις. Παράδοση ιδιαίτερων μαθημάτων εντός του σχολείου – προγράμματα στήριξης. Χρήση ενός ηλεκτρονικού σημειωματάριου για τους μαθητές που έχουν

πρόβλημα ακοής. Χρήση ενός γραφέα κατά τη διάρκεια του διαγωνίσματος. Χρήση ενός αναγνώστη κατά τη διάρκεια του διαγωνίσματος, για τους μαθητές

που έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση.

Page 40: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

39

Ατομική εξέταση, σε μια ήσυχη αίθουσα, για τους μαθητές που αποσπώνται εύκολα.

Διδασκαλία μέσω Ηλεκτρονικού Υπολογιστή – ειδικά προγράμματα. κ.ά.

Οι προτάσεις που παρουσιάζονται στο υπόλοιπο αυτού του κεφαλαίου είναι για τους γονείς και εστιάζονται σε αυτά που αυτοί μπορούν να κάνουν για να βοηθήσουν ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες, να μάθει και να λειτουργήσει μέσα στο σπίτι. Μάθετε περισσότερα για τις μαθησιακές δυσκολίες. Οι πληροφορίες για τις μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να σας βοηθήσουν να καταλάβετε ότι το παιδί σας δεν μαθαίνει με τον ίδιο τρόπο όπως άλλα παιδιά. Ανακαλύψτε πόσο πολύ μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας που έχει δυσκολίες με την μάθηση, τι το δυσκολεύει περισσότερο και ποιες είναι οι διαθέσιμες πηγές βοήθειας. Γίνετε ένας ήσυχος ιδιωτικός αστυνομικός. Ψάξτε τις ενδείξεις που μπορούν να σας πουν πώς το παιδί σας μαθαίνει καλύτερα. Μαθαίνει καλύτερα μέσω του υπολογιστή, είναι οπτικός τύπος, ακουστικός; Ποια η καλύτερη προσέγγιση; Επίσης δώστε προσοχή στα ενδιαφέροντα, τα ταλέντα, και τις δεξιότητες του παιδιού σας. Όλες αυτές οι πληροφορίες μπορούν να είναι μεγάλη βοήθεια στη δραστηριοποίηση και την ενθάρρυνση της εκμάθησης του παιδιού σας. Διδάξτε μέσω των δυνατών σημείων του παιδιού σας. Π.χ. μπορεί να έχει δυσκολίες στην ανάγνωση αλλά εύκολα να καταλαβαίνει ακούγοντας ένα κείμενο. Εκμεταλλευθείτε εκείνο το δυνατό σημείο. Παρά να αναγκαστεί να διαβάσει και να απογοητευτεί στην πορεία, ευκολύνετε το παιδί σας για να νιώσει καλύτερα με το αποτέλεσμα. Σεβαστείτε και προκαλέστε το παιδί σας. Μπορεί να έχει πρόβλημα ανάγνωσης και γραφής αλλά δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μάθει. Τα περισσότερα παιδιά έχουν πάνω από το μέσο όρο νοημοσύνη και η μάθηση μπορεί να επιτευχθεί μέσα από όλες τις αισθήσεις – γεύση, αφή, όραση, ακοή, συλλογή πληροφοριών, παιχνίδι κ.ά. Δώστε εναλλακτικές διεξόδους και προκαλέστε τα παιδιά σας να προσπαθήσουν – να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους. Το λάθος δεν ισοδυναμεί με αποτυχία. Το παιδί σας μπορεί να έχει την τάση να βλέπει τα λάθη του ως αποτυχίες. Λειτούργησε ως πρότυπο, αυτοσαρκάσου, γέλα με τα δικά σου λάθη, παραδέξου ότι κάνεις και εσύ λάθη. Δεν είναι το τέλος του κόσμου αν γίνει ένα λάθος. Αποδέξου ότι κάποια πράγματα δεν θα μπορεί να τα κάνει το παιδί σου. Βοήθα το παιδί σου να καταλάβει ότι δεν είναι το ίδιο μια αποτυχία αν αποτύχει σε κάτι. Επένδυσε πάνω σε αυτά που μπορεί να κάνει, πάνω στις επιτυχίες του. Επαινέστε για την πρόοδο και κάθε επιτυχία του. Για την καλύτερη επιλογή ειδικών είναι καλά οι γονείς να ελέγξετε: Τα προσόντα του ειδικού και αν έγιναν αρκετές αξιολογήσεις για Μαθησιακές Δυσκολίες από αυτόν; Ποιο είναι το κόστος της διάγνωσης και τι καλύπτει; Υπάρχουν άλλες επιλογές για να γίνει η διάγνωση; Πόση ώρα παίρνει η εξέταση και πόσες συναντήσεις πρέπει να γίνουν; Θα δοθεί γραπτή έκθεση και θα ακολουθήσει ενημέρωση μετά την εξέταση; Ο μαθητής θα πάρει κάποιες απαντήσεις μέσα από το διάλογο γιατί έχει δυσκολίες με το σχολείο ή την πρόοδό του; Ο μαθητής θα πάρει κάποιες εισηγήσεις για τη βελτίωσή του; Ο μαθητής θα έχει εισηγήσεις για άλλες πηγές βοήθειας εντός και εκτός του σχολείου;

Page 41: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

40

Οι γονείς και ο μαθητής αν χρειαστούν επιπρόσθετη βοήθεια ποιες ενέργειες πρέπει να κάνουν και ποιο θα είναι το κόστος;

Page 42: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

41

Κεφάλαιο 6ο Διαταραχές της Επικοινωνίας - άξονας Ι (Communication Disorders)

315.31 Διαταραχή της Γλωσσικής Έκφρασης 315.32 Μικτή Διαταραχή της Γλωσσικής Αντίληψης

και Έκφρασης 315.39 Φωνολογική Διαταραχή 307.0 Τραυλισμός 307.9 Διαταραχή της Επικοινωνίας ΜΠΑ

«Εικόνα του πνεύματος είναι η ομιλία»

ΣΕΝΕΚΑΣ Οι Διαταραχές της Επικοινωνίας όπως και οι μαθησιακές διαταραχές έχουν μετακινηθεί από τον άξονα ΙΙ όπου εντάσσονταν στο DSM-III-R και κατατάσσονται στον άξονα Ι στο DSM-IV και DSM-IV-TR. Οι διαταραχές της επικοινωνίας είναι:

Διαταραχή της γλωσσικής έκφρασης. Οι μαθητές που έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο και δυσκολεύονται να εκφράσουν γραμματικά σωστές προτάσεις.

Μικτή διαταραχή της γλωσσικής αντίληψης και έκφρασης. Οι μαθητές παρουσιάζουν τα πιο πάνω προβλήματα και επιπρόσθετα δυσκολεύονται να καταλάβουν λέξεις ή προτάσεις.

Φωνολογική διαταραχή. Η ομιλία αναπτύσσεται πολύ αργά για τη χρονολογική ηλικία των μαθητών.

Τραυλισμός. Υπάρχει συχνή διάσπαση στην κανονική ροή της ομιλίας των μαθητών.

Διαταραχή της επικοινωνίας ΜΠΑ. Οι μαθητές έχουν δυσκολίες όπως οι πιο πάνω αλλά δεν εμπίπτουν σε κανένα σύνδρομο και δεν συγκλίνουν σε καμιά από τις αναφερθέντες ομάδες.

315.31 Διαταραχή της Γλωσσικής Έκφρασης (Expressive Language Disorder) Υπάρχει περιορισμένο λεξιλόγιο, λανθασμένη χρήση των χρόνων, δυσκολία

στην ανάκληση λέξεων ή στην διατύπωση μεγάλων προτάσεων πάντοτε σε σχέση με το αναπτυξιακό επίπεδο του μαθητή. Σταθμισμένες μετρήσεις της ανάπτυξης της γλωσσικής έκφρασης δείχνουν ότι ο μαθητής βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο.

Οι δυσκολίες στη γλωσσική έκφραση παρεμποδίζουν τη σχολική επίδοση ή την επικοινωνία με τους φίλους, συμμαθητές κ.ά.

Δεν πληρούνται τα κριτήρια της Μικτής Διαταραχής της Γλώσσας ή άλλες Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.

Αν υπάρχει Νοητική Καθυστέρηση ή αισθητηριακό ελάττωμα, ή περιβαλλοντική αποστέρηση, οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως συνοδεύουν αυτά τα προβλήματα.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα αυτό αναφέρεται στον Άξονα ΙΙΙ. Μπορεί να διαγνωστεί από την ηλικία των τριών ετών αν και ελαφρότερες

μορφές της διαταραχής φαίνονται στην εφηβεία.

Page 43: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

42

315.32 Μικτή Διαταραχή της Γλωσσικής Αντίληψης και Έκφρασης (Mixed Receptive-Expressive Language Disorder) Η ανάπτυξη της γλωσσικής έκφρασης και αντίληψης είναι σημαντικά

χαμηλότερη από τις βαθμολογίες που προκύπτουν από σταθμισμένες μετρήσεις της εξωλεκτικής νοημοσύνης (nonverbal). Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν εκείνα της Διαταραχής της Γλωσσικής Έκφρασης με δυσκολία στην κατανόηση λέξεων, προτάσεων ή όρων που αφορούν το χώρο.

Οι δυσκολίες στη γλωσσική έκφραση παρεμποδίζουν τη σχολική επίδοση ή την επικοινωνία με τους φίλους, συμμαθητές κ.ά.

Δεν πληρούνται τα κριτήρια της Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής (Αυτισμός κλπ).

Αν υπάρχει Νοητική Καθυστέρηση ή αισθητηριακό ελάττωμα ή περιβαλλοντική αποστέρηση οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως συνοδεύουν αυτά τα προβλήματα.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα αυτό αναφέρεται στον Άξονα ΙΙΙ. Η διαταραχή μπορεί να είναι αποτέλεσμα αργής αναπτυξιακής εκμάθησης –

αργής ανάπτυξης της ομιλίας, αργής προόδου κλπ ή να έχει προκληθεί μετά από τραύμα – κτύπημα στο κεφάλι κλπ.

Αν είναι αναπτυξιακό ελάττωμα οι ειδικοί είναι σε θέση να διαγνώσουν τη διαταραχή πριν τα τέσσερα έτη.

315.39 Φωνολογική Διαταραχή (Phonological Disorder - formerly Developmental Articulation Disorder) Αποτυχία στην παραγωγή ήχων ανάλογα με την ηλικία – εκφραστικά λάθη,

υποκαταστάσεις ενός ήχου με άλλο /φ/ αντί /θ/ ή παραλείψεις ήχων, όπως των τελικών συμφώνων.

Οι δυσκολίες στην παραγωγή ήχου παρεμποδίζουν τη σχολική επίδοση ή την επικοινωνία με τους φίλους, συμμαθητές κ.ά.

Αν υπάρχει Νοητική Καθυστέρηση ή αισθητηριακό ελάττωμα, ή περιβαλλοντική αποστέρηση, οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως συνοδεύουν αυτά τα προβλήματα.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα αυτό αναφέρεται στον Άξονα ΙΙΙ. Πολλές φορές αναφέρεται και ως «αναπτυξιακή δυσπραξία του λόγου». 3% των παιδιών προσχολικής ηλικίας έχουν τα συμπτώματα της Φωνολογικής

Διαταραχής. 2% των παιδιών από 6 έως 7 ετών έχουν επίσης τα συμπτώματα. 0.5% των μαθητών της ηλικίας των 17 έχουν αυτά τα συμπτώματα. 307.0 Τραυλισμός (Stuttering) Διαταραχή της φυσιολογικής ροής της ομιλίας. Συχνά παρουσιάζονται ένα ή

περισσότερα από τα ακόλουθα: (Επαναλήψεις ήχων και συλλαβών, επιμηκύνσεις ήχων, επιφωνήματα, διακοπτόμενες λέξεις – παύσεις μέσα σε μία λέξη, ηχηρές ή σιωπηλές αναστολές – γεμάτες ή κενές παύσεις της ομιλίας, περιφράσεις – υποκαταστάσεις λέξεων για την αποφυγή προβληματικών λέξεων, παραγωγή λέξεων με υπέρμετρη φυσική ένταση, επαναλήψεις ολόκληρων μονοσύλλαβων λέξεων π.χ. «θα-θα-θα πάω…»)

Page 44: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

43

Η διαταραχή της ροής παρεμποδίζει τη σχολική επίδοση ή την επικοινωνία με τους φίλους, συμμαθητές κ.ά.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα, οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως συνοδεύουν αυτά τα προβλήματα.

Αν υπάρχει αισθητηριακό ελάττωμα αυτό αναφέρεται στον Άξονα ΙΙΙ Το 0.8% των εφήβων έχουν τα πιο πάνω συμπτώματα.

Διαταραχή της Επικοινωνίας ΜΠΑ (Communication Disorder NOS) Οι μαθητές έχουν δυσκολίες στην επικοινωνία αλλά τα συμπτώματα τους δεν

εμπίπτουν σε κανένα σύνδρομο, δεν συγκλίνουν σε καμιά από τις αναφερθέντες διαταραχές.

Κατά την εφηβεία τα παιδιά μας περνούν αρκετό χρόνο εκτός σπιτιού, έχουν ένα σωρό ιδιαίτερα μαθήματα το απόγευμα και όταν είναι στο σπίτι είναι συνήθως με το τηλέφωνο στο αυτί. Να Βρείτε χρόνο να μιλήσετε μαζί τους, μοιραστείτε ιδέες, ανταλλάξετε απόψεις. Οι μαθητές μας σε αυτή την ηλικία, στην εφηβεία, επικοινωνούν όπως και οι ενήλικες, κατανοούν αφηρημένες έννοιες (έννοιες όχι άμεσα αντιληπτές από τις αισθήσεις όπως π.χ. καλοσύνη, σοφία), αντιλαμβάνονται ιδιωματισμούς, μεταφορές. Η επικοινωνία γίνεται σταδιακά λιγότερο λεκτική με την έννοια ότι μέσα από την επικοινωνία αναζητούν οι μαθητές μας παραστάσεις, ζητούν μια σύνδεση αυτών που τους λέμε και αυτών που βλέπουν γύρω τους. Αν και δεν είναι εύκολο να γίνει αυτό σε κάθε μάθημα σε κάθε συζήτηση όταν επιτυγχάνεται η προσοχή τους είναι αδιάσπαστη. Σε αυτή την ηλικία η επικοινωνία πρέπει να ελέγχεται…πως επικοινωνούν τα παιδιά με τους φίλους τους, πως με τους γονείς τους και πως με τους καθηγητές τους εντός και εκτός του τμήματος. Δεν είναι λίγες οι φορές που αυτά τα τρία δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Η καλή επικοινωνία θα οδηγήσει στη σωστή αυτοαξιολόγηση που δεν είναι τίποτα άλλο από τη γνώση των δυνατών σημείων του παιδιού σας και τη γνώση των ορίων του. Είναι μέσα από το διάλογο που θα γνωρίσετε τα εσωτερικά αποθέματα του παιδιού σας αλλά και τις αδυναμίες του. Πρώτοι εσείς οφείλετε να διαγνώσετε τις δυσκολίες που πιθανό να έχει το παιδί σας στην επικοινωνία του με τους γύρω, δυσκολία που πιθανό να το οδηγήσει στην απομόνωση. Εδώ είναι που οι γονείς και οι καθηγητές μπορούν να βάλουν το δικό τους λιθαράκι βοηθώντας το παιδί να χειριστεί καλύτερα αυτές τις αδυναμίες, να αποφύγει τη γενίκευση και κάνοντας μια ακριβή αυτοαξιολόγηση να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του. Η σιγουριά του για όλα τα δυνατά του σημεία, για όλες τις ικανότητες που έχει θα το βοηθήσουν να βελτιώσει και τις δυσκολίες που έχει στην επικοινωνία. Όπου χρειάζεται εξειδικευμένη βοήθεια δεν πρέπει να διστάσουμε να την προσφέρουμε.

Page 45: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

44

Κεφάλαιο 7ο Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές - άξονας Ι (Pervasive Developmental Disorders)

299.00 Αυτιστική Διαταραχή Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές χαρακτηρίζονται από σοβαρής μορφής αναπηρίες σε αρκετές αναπτυξιακές περιοχές όπως είναι η κοινωνική αλληλεπίδραση, η επικοινωνία, η στερεότυπη συμπεριφορά, τα ενδιαφέροντα κ.ά. Από τον πρώτο χρόνο ζωής φαίνονται αυτά τα σημάδια και σε κάποιο βαθμό συνδέονται με Νοητική Καθυστέρηση. Αν συμβαίνει αυτό η Νοητική Καθυστέρηση αναφέρεται στον άξονα ΙΙ.

299.00 Αυτιστική Διαταραχή (Autistic Disorder)

Σύνολο έξι ή περισσότερων σημείων από τις ομάδες 1, 2 και 3, από τα οποία τουλάχιστον δύο να είναι από την 1η, ένα από τη 2η και ένα από την 3η ομάδα.

1 Ποιοτική έκπτωση στις κοινωνικές επαφές τουλάχιστον για δύο από τα ακόλουθα: Εξωλεκτική συμπεριφορά: επαφή με τα μάτια, έκφραση προσώπου,

στάση σώματος και χειρονομίες. Αποτυχία δημιουργίας ανάλογων με το αναπτυξιακό επίπεδο σχέσεων με

συνομηλίκους. Έλλειψη αυθόρμητης συμμετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα,

επιτεύγματα με άλλα άτομα. Αδυναμία να δείχνει, να φέρνει, να παρουσιάζει πράγματα που τον ενδιαφέρουν.

Κοινωνική και συναισθηματική έλλειψη. 2 Ποιοτικές εκπτώσεις στην επικοινωνία, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον

ένα από τα ακόλουθα: Καθυστέρηση, ή ολική έλλειψη, της ανάπτυξης της ομιλούμενης

γλώσσας η οποία δεν συνοδεύεται από προσπάθεια αντιστάθμισης μέσα από εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως οι χειρονομίες ή η μίμηση.

Σε άτομα με επαρκή ομιλία, έκδηλη έκπτωση της ικανότητας να αρχίσουν ή να διατηρήσουν κάποια συζήτηση με άλλους.

Στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας, ή χρήση ιδιοσυγκρασιακής γλώσσας. (ιδιοσυγκρασιακή: ο ιδιαίτερος τρόπος κατά τον οποίο αντιδρά ο μαθητής σε ορισμένα ερεθίσματα.)

Έλλειψη αυθόρμητου παιχνιδιού με παίξιμο ρόλων ή κοινωνική μίμηση, ανάλογη με το αναπτυξιακό επίπεδο.

3 Περιορισμένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα: Ενασχόληση περιβαλλόμενη με ένα ή περισσότερα στερεότυπα και

περιορισμένα πρότυπα ενδιαφέροντος, η οποία είναι μη φυσιολογική είτε σε ένταση είτε σε εστίαση.

Εμφανώς άκαμπτη εμμονή σε ειδικές, μη λειτουργικές συνήθειες ή τελετουργίες.

Στερεότυπες και επαναληπτικές κινητικές συμπεριφορές όπως χτυπήματα ή συστροφές των χεριών ή των δακτύλων, ή περίπλοκες κινήσεις ολόκληρου του σώματος.

Page 46: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

45

Επίμονη ενασχόληση με τμήματα αντικειμένων. 4 Καθυστέρηση ή ανώμαλη λειτουργικότητα σε τουλάχιστο μία από τις

ακόλουθες περιοχές, με έναρξη πριν από την ηλικία των 3 ετών: Κοινωνική συναλλαγή Γλώσσα όπως χρησιμοποιείται στην κοινωνική επικοινωνία Συμβολικό ή φαντασιωτικό παιχνίδι.

Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα με άλλες Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές όπως η Διαταραχή Rett ή η Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή.

Ένα ποσοστό του 5% έχουν στην οικογένεια άτομο με την ίδια διαταραχή. Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή που προσβάλλει περίπου δέκα στα δέκα

χιλιάδες παιδιά. Τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά έχουν και άλλες πρόσθετες δυσκολίες και

πολλά έχουν σοβαρή νοητική καθυστέρηση. Αν ρωτήσετε ένα πανέξυπνο δωδεκάχρονο αυτιστικό παιδί τι θα πει

«περήφανος» και αν ένιωσε ποτέ του περήφανο. Ακολουθεί μια μακριά σιωπή. Τελικά, συνοφρυωμένο, μουρμουρίζει στον εαυτό του: «Το ξέρω αυτό». Ύστερα δισταχτικά, λέει: «Περήφανος είναι όπως όταν βάζεις γκολ στο ποδόσφαιρο; Αυτό είναι περήφανος;». Βρίσκει τη σωστή απάντηση, αλλά φαίνεται πως τη βρίσκει με τρόπο πολύ διαφορετικό από τα περισσότερα δωδεκάχρονα παιδιά. Gopnik, 1999.

Στατιστικές του 2002 αναφέρουν αυξητικές τάσεις περιστατικών και στην Μεγάλη Βρετανία συγκεκριμένα υπολογίζεται ότι 1 παιδί στα 200 επηρεάζεται. Σε άλλες χώρες στοιχεία δείχνουν ότι 1 στα 500 επηρεάζεται και αν συγκρίνουμε τους αριθμούς με αυτούς που ίσχυαν το 1970 τότε έχουμε δεκαπλασιασμό στους αριθμούς.

Η συχνότητα στα αγόρια είναι 3 έως 4 φορές μεγαλύτερη παρά στα κορίτσια. Εάν μια οικογένεια έχει αυτιστικό παιδί έχει πιθανότητες 5% με 10% να φέρει

στον κόσμο ακόμη ένα με τις ίδιες δυσκολίες. Για αυτή την αύξηση των ποσοστών δεν έγινε αποδεκτό το γεγονός της

καλύτερης διάγνωσης και απέδωσαν την αύξηση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μόνο στην Καλιφόρνια από το 1987 μέχρι το 1998 διαπιστώθηκε αύξηση της τάξης του 273%.

Page 47: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

46

Κεφάλαιο 8ο Διαταραχές Ελλειμματικής Προσοχής και Διασπαστικής Συμπεριφοράς - άξονας Ι (Attention-Deficit and Disruptive Behavior Disorders)

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, Συνδυασμένος Τύπος

314.00 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Συνδυασμένος Τύπος με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, με Προεξάρχοντα τον Υπερδραστήριο-Παρορμητικό Τύπο

314.9 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας ΜΠΑ

312.81 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Παιδικής Έναρξης 312.82 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Εφηβικής Έναρξης 312.89 Διαταραχή της Διαγωγής Απροσδιόριστη Έναρξη 313.81 Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή 312.9 Διαταραχή Διασπαστικής Συμπεριφοράς ΜΠΑ

Οι Διαταραχές Ελλειμματικής Προσοχής και Διασπαστικής Συμπεριφοράς (ADHD) χαρακτηρίζονται από απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα. Αν και αρκετοί μαθητές χαρακτηρίζονται από απροσεξία αλλά και από υπερκινητικότητα κάποιοι εμφανίζουν μόνο συμπτώματα της μιας ομάδας. Η διάρκεια των συμπτωμάτων πρέπει να ξεπερνά τους έξι μήνες διαφορετικά, κυρίως στην εφηβεία, θα πρέπει να αναγραφεί δίπλα από την διαταραχή «σε μερική ύφεση». Η διάγνωση γίνεται κυρίως από Ψυχίατρο, που έχει και το νομικό δικαίωμα να συνταγογράψει φάρμακα. Σε κάποιες πολιτείες της Αμερικής μετά από επιπρόσθετη εκπαίδευση επιτρέπεται και σε άλλους ειδικούς να συνταγογραφούν αυτά τα φάρμακα. Οι διαταραχές αναλυτικά είναι: 314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, Συνδυασμένος Τύπος:

όταν πληρούνται τα κριτήρια και των δύο ομάδων για περισσότερο από έξι μήνες.

314.00 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο: όταν πληρούνται τα κριτήρια της πρώτης ομάδας για περισσότερο από έξι μήνες.

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα, με Προεξάρχοντα τον Υπερδραστήριο-Παρορμητικό Τύπο: όταν πληρούνται τα κριτήρια της δεύτερης ομάδας για περισσότερο από έξι μήνες.

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά άμεσα συνδεδεμένα με αυτές τις

διαταραχές αν και γιατροί που εξέτασαν κατά καιρούς μαθητές μας διαπίστωσαν ελλείψεις ή περισσεύματα σε ένζυμα και ορμόνες, hypertelorism, highly arched palate, low-set ears, σε μεγαλύτερη συχνότητα από το μέσο όρο των μαθητών.

Σίγουρα υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό μικροτραυματισμών στο σπίτι και στο σχολείο.

Είναι δύσκολο να γίνει διάγνωση για άτομα κάτω των 4 και 5 ετών. Η αναλογία κατά φύλο κυμαίνεται από 2:1 (κυρίως ο απρόσεκτος τύπος) μέχρι

9:1. Επιδημιολογικές έρευνες έδειξαν ότι 9% των αγοριών και 3,5% των κοριτσιών

στον Καναδά έχουν υπερκινητικά χαρακτηριστικά.

Page 48: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

47

Έρευνες που έγιναν σε ινστιτούτα και κλινικές είχαν κατά μέσο όρο περίπου 4,8% με διακυμάνσεις από 0% μέχρι 20% και 11,3% με διακυμάνσεις από 0,5% μέχρι 20% για εξωτερικούς ασθενείς. Καταγράφηκαν στην Γερμανία ποσοστά του 8% το 1993 και 17% το 1996. Στην Αμερική τα ποσοστά κυμαίνονται σε πολύ ψηλά επίπεδα. Από το 1987, που η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση ψήφισε ως διανοητική ασθένεια την υπερκινητική διαταραχή έλλειψη προσοχής, μισό εκατομμύριο παιδιά διαγνώσθηκαν την ίδια χρονιά. Το 1996 5,2 εκατομμύρια παιδιά, το δέκα τις εκατό του συνόλου των παιδιών σχολικής ηλικίας στην Αμερική, διαγνώσθηκαν με ΔΕΠ/Υ.

Το χάπι Ριταλίνη δεν είναι τυχαία που το αποκαλούν «ο μικρός βοηθός της μαμάς», “Mother’s little Helper”, και θα πρόσθετα και των εκπαιδευτικών. Οι στατιστικές αναφέρουν μέχρι και 1.3 εκατομμύρια παιδιά που παίρνουν Ριταλίνη καθημερινά. Η αύξηση στη χρήση του από το 1955 που δημιουργήθηκε για να ελέγχει τις εξαρτήσεις, “control substance” είναι τεράστια.

Οι Ψυχίατροι στην Κύπρο χορηγούν κυρίως Ritalin, Methylphenidate, Dextroamphetamine, Pemoline για την Διαταραχή αυτή. Στα σχολεία όταν με άδεια της οικογένειας και επιστολή από Ψυχίατρο χορηγήσουμε τη φαρμακευτική αγωγή το κάνουμε συνήθως το πρώτο διάλειμμα. Η δράση κυρίως της Ριταλίνης κρατά μέχρι τις πρώτες δύο με τρεις σχολικές περιόδους έτσι αναγκαστικά χρειάζεται το συμπλήρωμα. Η φαρμακευτική αγωγή συνοδεύεται πάντα από την ανάλογη στήριξη εντός ή και εκτός τους σχολείου. Παρενέργειες υπάρχουν και η οικογένεια με το ψυχίατρο πρέπει να ζυγίσει τα οφέλη από την χορήγηση και τη μη χορήγηση του φαρμάκου.

Υπάρχει Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με Ελλειμματική Προσοχή που ιδρύθηκε το 2001

Σημαντική στο χειρισμό της διαταραχής αυτής είναι και η στήριξη των γονέων καθώς επίσης και των εκπαιδευτικών.

Διαγνωστικά κριτήρια για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας (ADHD) Για να πληρούνται τα κριτήρια ο μαθητής πρέπει να έχει είτε την ΔΕΠ/Υ με απροσεξία (ομάδα Α) είτε την ΔΕΠ/Υ με υπερκινητικότητα - παρορμητικότητα, υπερδραστηριότητα (ομάδα Β) ή και των δύο, για τουλάχιστον έξι μήνες σε ένα βαθμό που να είναι δυσλειτουργικός ο ίδιος και να χαρακτηρίζεται από ανωριμότητα και ασυνέπεια, αναπτυξιακά, σε σχέση με την ηλικία του. Χαρακτηριστικά ΔΕΠ/Υ: Α Είτε η ομάδα Α είτε η ομάδα Β ΟΜΑΔΑ Α Απροσεξία, τουλάχιστον έξι από τα εξής ισχύουν συχνά:

i. Αποτυγχάνει να δώσει μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια ή κάνει απρόσεκτα λάθη στο σχολείο ή την κατ’ οίκον εργασία, ή άλλες δραστηριότητες.

ii. Έχει δυσκολία στο να κρατά την προσοχή του στους στόχους που θέτει ή το παιχνίδι.

iii. Δεν φαίνεται να ακούει όταν του λένε κάτι.

Page 49: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

48

iv. Ούτε ακολουθεί τις οδηγίες, ούτε τελειώνει τις μικροδουλειές ή τις σχολικές εργασίες που του αναθέτουν (δεν τις διεκπεραιώνει όχι λόγω της αντιπολιτευτικής συμπεριφοράς ή της δυσκολίας στην κατανόηση).

v. Έχει δυσκολία στο να οργανώσει δραστηριότητες. vi. Αντιπαθεί, αποστρέφεται ή αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν τη συνεχή

διανοητική, πνευματική προσπάθεια (όπως κατ’ οίκον εργασία, σχολική εργασία).

vii. Χάνει υλικά που απαιτούνται για τις διάφορες δραστηριότητες (μελέτες, βιβλία, μολύβια, εργαλεία, παιχνίδια).

viii. Αποσπάται εύκολα η προσοχή του από τα εξωτερικά ερεθίσματα. ix. Είναι ξεχασιάρης.

ΟΜΑΔΑ Β Υπερκινητικότητα – Παρορμητικότητα, τουλάχιστον έξι από τα εξής ισχύουν συχνά: Υπερκινητικότητα

i. Ανήσυχος στο κάθισμα του. ii. Σηκώνεται χωρίς άδεια από το κάθισμά του.

iii. Τρέχει άσκοπα ή αναρριχείται (στους εφήβους ή τους ενηλίκους, αυτό μπορεί να είναι μόνο ένα υποκειμενικό συναίσθημα της ανησυχίας)

iv. Έχει δυσκολίες στο να παίζει ήσυχα ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες τον ελεύθερο του χρόνο.

v. Εμφανίζεται οδηγημένος, σαν να πηγαίνει πάντα κάπου. vi. Μιλά υπερβολικά.

Παρορμητικότητα

i. Απαντά ερωτήσεις προτού να ολοκληρωθούν. ii. Έχει δυσκολία να περιμένει στη σειρά του.

iii. Διακόπτει άλλους όταν μιλούν ή παρεισφρέει, παρεμβαίνει σε άλλες συζητήσεις.

Β Μερικά από τα συμπτώματα άρχισαν πριν από την ηλικία των επτά. Γ Τα συμπτώματα είναι παρόντα στο σπίτι όπως και στο σχολείο. Δ Η διαταραχή εξασθενίζει τη σχολική ή την κοινωνική λειτουργία (κλινικά αποδεδειγμένα).

Ε Τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται απλώς κατά τη διάρκεια μιας Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής ή οποιασδήποτε Ψυχωσικής Διαταραχής, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένιας.

Στ Τα συμπτώματα αυτά δεν εμπίπτουν σε άλλες διαταραχές προσωπικότητας. Σημειώσεις κωδικοποίησης με βάση τον τύπο

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, Συνδυασμένος Τύπος ADHD: Combined Type: όταν πληρούνται τα κριτήρια και των δύο ομάδων για περισσότερο από έξι μήνες. 314.00 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο ADHD: Predominantly Inattentive Type: όταν πληρούνται τα κριτήρια της Α ομάδας για περισσότερο από έξι μήνες.

Page 50: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

49

314.01 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας, με Προεξάρχοντα τον Υπερδραστήριο-Παρορμητικό Τύπο ADHD: Predominantly Hyperactive-Impulsive Type: όταν πληρούνται τα κριτήρια της Β ομάδας για περισσότερο από έξι μήνες. 314.9 Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας ΜΠΑ ADHD NOS

Σε αυτή τη διαταραχή συγκαταλέγονται τα προεξάρχοντα συμπτώματα απροσεξίας ή υπερκινητικότητας – παρορμητικότητας, τα οποία δεν πληρούν τα κριτήρια της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται: 1. Άτομα των οποίων τα συμπτώματα και η έκπτωση πληρούν τα κριτήρια της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας, με προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο, αλλά η ηλικία έναρξης είναι τα επτά (7) ή αργότερα. 2. Άτομα με κλινικά σημαντική έκπτωση, τα οποία εμφανίζουν απροσεξία και των οποίων τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια για τη διαταραχή, αλλά παρουσιάζουν συμπεριφοριολογικό πρότυπο που χαρακτηρίζεται από νωθρότητα, ονειροπολήσεις και υποδραστηριότητα.

Η επίδραση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής είναι εμφανέστατη στο σχολείο. Το κοινωνικό περιβάλλον, οι συμμαθητές και οι καθηγητές ενοχλούνται από τη ζωηράδα του μαθητή με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής. Αποτέλεσμα είναι να δέχεται παρατηρήσεις. Επιπρόσθετα αργεί να μιλήσει σε αρκετές περιπτώσεις και έχει μια αδεξιότητα στις κινήσεις του με αποτέλεσμα οι γονείς να απογοητεύονται από αυτές τις δυσκολίες στους αναπτυξιακούς τομείς και βεβαίως το παιδί το αντιλαμβάνεται. Το μήνυμα που παίρνει από τους γύρω του ότι δεν τα καταφέρνει καλά και ότι οι γονείς του και οι καθηγητές του δεν είναι ευχαριστημένοι μαζί του, συχνά τον απογοητεύουν. Όταν δυσκολεύεται να αναστείλει τις παρορμητικές του αντιδράσεις οι γονείς και οι καθηγητές του αρχίζουν να πιστεύουν ότι σκόπιμα παραβαίνει τους κανόνες για να τους εκνευρίσει. Έχει και πάλι ως αποτέλεσμα αυτό να δέχεται συχνά τιμωρίες για τη συμπεριφορά του κάτι που δεν βρίσκεται απόλυτα υπό τον έλεγχό του. Είναι φορές που οι δυσκολίες ερμηνεύονται ως τεμπελιά και είναι εδώ που και ο ίδιος ο μαθητής αμφιβάλλει για τις ικανότητές του. Σε συνδυασμό με τις ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες οι γύρω του αρχίζουν να τον απορρίπτουν και αρχίζει να προκαλεί με τη συμπεριφορά του για να τραβήξει την προσοχή πάνω του. Ο μαθητής εξελικτικά αρχίζει να υιοθετεί προκλητικές μορφές συμπεριφοράς προκειμένου να προσελκύσει την προσοχή. Γίνεται επιθετικός και αντιδραστικός και οι αντιδράσεις του πυροδοτούν νέες παρατηρήσεις και τιμωρίες. Αυτός ο κύκλος αρνητικής αλληλεπίδρασης ενισχύεται πολλές φορές από τη διασπαστική συμπεριφορά. Στην εφηβεία είναι επίσης ιδιαίτερα επιρρεπής στην κατάχρηση ουσιών και σε παραπτώματα, είναι όμως πιθανή και η εμφάνιση διαταραχών της διαγωγής. Διαταραχή της Διαγωγής Conduct Disorder

1 Επαναλαμβανόμενο και επίμονο πρότυπο συμπεριφοράς, σύμφωνα με το οποίο παραβιάζονται τα βασικά δικαιώματα των άλλων ή οι βασικοί, ανάλογοι με την ηλικία, κοινωνικοί τύποι και κανόνες, όπως εκδηλώνεται με την παρουσία τριών ή περισσοτέρων από τα ακόλουθα κριτήρια τους τελευταίους 12 μήνες, με τουλάχιστον ένα κριτήριο παρόν τους τελευταίους έξι μήνες:

Page 51: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

50

Επιθετικότητα σε ανθρώπους και ζώα Συχνά εκφοβίζει, απειλεί ή τρομοκρατεί άλλους Συχνά αρχίζει σωματικούς διαπληκτισμούς Έχει χρησιμοποιήσει αντικείμενο που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή φυσική

βλάβη σε άλλους (π.χ. ρόπαλο, τούβλο, σπασμένο μπουκάλι, μαχαίρι, όπλο) Έχει επιδείξει σωματική βία σε ανθρώπους Έχει επιδείξει σωματική βία σε ζώα Έχει κλέψει με επίθεση στο θύμα (π.χ. επίθεση και ληστεία, αρπαγή

πορτοφολιού, απόσπαση αντικειμένων με τη βία, ένοπλη ληστεία) Καταστροφή ιδιοκτησίας Μετά από προμελέτη έχει προβεί σε εμπρησμό με πρόθεση να προκαλέσει

σοβαρή ζημιά Μετά από προμελέτη έχει καταστρέψει ξένη ιδιοκτησία (με άλλο τρόπο εκτός

από την πρόκληση εμπρησμού) Απάτη ή κλοπή Έχει διαρρήξει ξένο σπίτι ή αυτοκίνητο Συχνά ψεύδεται για να εξασφαλίσει αγαθά ή εύνοια, ή για να αποφύγει

υποχρεώσεις Έχει κλέψει αντικείμενα αξίας χωρίς επίθεση σε θύμα (π.χ. κλοπή από

κατάστημα, αλλά χωρίς διάρρηξη ή πλαστογραφία) Σοβαρές παραβάσεις κανόνων Συχνά μένει έξω τη νύχτα παρά τις γονεϊκές απαγορεύσεις, με έναρξη πριν από

την ηλικία των 13 ετών Έχει φύγει από το σπίτι όλη τη νύκτα τουλάχιστο δύο φορές, ενώ διέμενε με

τους γονείς ή τους κηδεμόνες ή έφυγε μια φορά χωρίς να επιστρέψει για μεγάλο χρονικό διάστημα

Συχνά πραγματοποιεί αδικαιολόγητες απουσίες στο σχολείο, με έναρξη πριν από την ηλικία των 13 ετών

2 Η διαταραχή της συμπεριφοράς προκαλεί κλινικά σημαντική έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

3 Αν η ηλικία του ατόμου είναι 18 ετών ή μεγαλύτερη, δεν πληρούνται τα κριτήρια της Αντικοινωνικής Διαταραχής της Προσωπικότητας.

Κωδικοποίηση με βάση την ηλικία έναρξης: 312.81 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Παιδικής Έναρξης

Έναρξη τουλάχιστον ενός κριτηρίου, χαρακτηριστικού για Διαταραχή της Διαγωγής, πριν από την ηλικία των 10 ετών.

312.82 Διαταραχή της Διαγωγής Τύπος Εφηβικής Έναρξης Απουσία οποιουδήποτε κριτηρίου, χαρακτηριστικού για Διαταραχή της Διαγωγής, πριν από την ηλικία των 10 ετών.

312.89 Διαταραχή της Διαγωγής Απροσδιόριστη Έναρξη Δεν είναι γνωστή η ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων. Πρέπει να προσδιοριστεί η βαρύτητα: Ήπια: λίγα, αν υπάρχουν προβλήματα διαγωγής επιπλέον αυτών που απαιτούνται για να τεθεί η διάγνωση και τα προβλήματα διαγωγής προκαλούν μικρή μόνο βλάβη σε

Page 52: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

51

άλλους (π.χ. ψεύδη, αδικαιολόγητες απουσίες, παραμονή εκτός σπιτιού αφού σκοτεινιάσει χωρίς άδεια) Μέτρια: ο αριθμός των προβλημάτων διαγωγής και η επίπτωσή τους στους άλλους τοποθετείται ενδιάμεσα μεταξύ «ήπιας» και «βαριάς» (π.χ. κλοπή χωρίς επίθεση στο θύμα, βανδαλισμός) Βαριά: πολλά προβλήματα επιπλέον αυτών που απαιτούνται για να τεθεί η διάγνωση ή τα προβλήματα διαγωγής προκαλούν αξιοσημείωτη βλάβη σε άλλους (π.χ. εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή, σωματική βία, χρήση όπλου, κλοπή με επίθεση στο θύμα, διάρρηξη)

313.81 Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή (Oppositional Defiant Disorder)

1 Πρότυπο συμπεριφοράς το οποίο χαρακτηρίζεται από αρνητισμό, εχθρότητα και εναντίωση και διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες, στη διάρκεια των οποίων είναι παρόντα τέσσερα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: Συχνά χάνει την ψυχραιμία του Συχνές έριδες με ενηλίκους Συχνά εναντιώνεται και αρνείται να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις ή τους

κανόνες των ενηλίκων Συχνά με προμελέτη ενοχλεί άλλους (μαθητές, καθηγητές κ.ά.) Συχνά κατηγορεί τους άλλους για τα δικά του λάθη ή για τη δική του κακή

συμπεριφορά Είναι συχνά εύθικτος ή ενοχλείται εύκολα από τους άλλους Είναι συχνά θυμωμένος και χολωμένος Είναι συχνά κακεντρεχής ή εκδικητικός

Ένα κριτήριο ισχύει μόνον όταν η συμπεριφορά εκδηλώνεται συχνότερα από ό,τι κατά κανόνα παρατηρείται σε άτομα ανάλογης ηλικίας και αναπτυξιακού επιπέδου 2 Η διαταραχή της συμπεριφοράς προκαλεί κλινικά σημαντική έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

3 Οι συμπεριφορές δεν εκδηλώνονται αποκλειστικά στη διάρκεια της πορείας Ψυχωσικής Διαταραχής ή Διαταραχής της Διάθεσης.

4 Δεν πληρούνται τα κριτήρια της Διαταραχής της Διαγωγής και, αν ο μαθητής είναι ηλικίας 18 ετών ή περισσότερο, δεν πληρούνται τα κριτήρια της Αντικοινωνικής Διαταραχής της Προσωπικότητας.

Τα συμπτώματα της διαταραχής τείνουν να αυξάνονται με την ηλικία. Μαθητές και μαθήτριες στην εφηβεία παρουσιάζουν τα συμπτώματα της

διαταραχής αυτής στον ίδιο βαθμό και αριθμό αλλά οι μαθητές εναντιώνονται περισσότερο και τα συμπτώματα τους έχουν μεγαλύτερη διάρκεια.

Η διαταραχή αυτή εμφανίζεται περίπου στο 2% με 6%. Συχνά γίνεται η διάγνωση πριν το 8 έτος και πριν την πρώιμη εφηβεία. Πολλές φορές η διαταραχή εκδηλώνεται πρώτα στο σπίτι και προηγείται της

Διαταραχής της Διαγωγής. Συνήθως ένας από τους δύο γονείς έχει κάποιο ιστορικό κατάθλιψης, ΔΕΠ/Υ,

Διαταραχή Διαγωγής, Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς ή εξάρτησης. Η σοβαρότητα της αντιδραστικής συμπεριφοράς είναι λιγότερη σε έκταση και

ένταση από αυτή της Διαταραχής της Διαγωγής.

Page 53: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

52

Όταν πληρούνται και τα κριτήρια για ΔΕΠ/Υ και οι δύο διαγνώσεις πρέπει να αναγραφούν.

312.9 Διαταραχή Διασπαστικής Συμπεριφοράς ΜΠΑ (Disruptive Behavior Disorder NOS)

Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται διαταραχές που χαρακτηρίζονται από διαγωγή ή εναντιωτικές προκλητικές συμπεριφορές, οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια της Διαταραχής της Διαγωγής ή της Εναντιωτικής Προκλητικής Διαταραχής. Για παράδειγμα, περιλαμβάνονται κλινικές εικόνες οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια είτε της Εναντιωτικής Προκλητικής Διαταραχής είτε της Διαταραχής της Διαγωγής, αλλά στις οποίες υπάρχει κλινικά σημαντική έκπτωση.

Είναι σημαντικό για τη διάγνωση αυτών των διαταραχών μέσα από τη συνέντευξη να παρθούν τα συμπτώματα αλλά να γίνει συνέντευξη και με τους καθηγητές αλλά και με το σπίτι. Κάποια ερωτηματολόγια είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικά. Σημαντική είναι και η παρατήρηση της γενικής εικόνας του μαθητή, την ώρα της συνάντησης (γενική συμπεριφορά, κινήσεις, αντιδράσεις κλπ). Οι πληροφορίες του άξονα IV για τα κοινωνικοοικονομικά, την οικογενειακή κατάσταση (ένα καλό ιστορικό από την οικογένεια) βοηθούν στον αποκλεισμό άλλων διαταραχών.

Επιδημιολογικές έρευνες που έγιναν στον Καναδά καταδεικνύουν ποσοστά του 9% στα αγόρια και 3,5% στα κορίτσια με αυτές τις δυσκολίες.

Κλινικές στη Γερμανία (εξωτερικές μονάδες) έδειξαν μέχρι και 8% το 1993 και 17% το 1996.

Υπάρχει σύνδεσμος στην Κύπρο για παιδιά με αυτές τις διαταραχές. Οι περισσότερες έρευνες που έγιναν δίνουν έμφαση στο ρόλο της

οικογένειας, τον τρόπο που επικοινωνούν, τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, την κοινωνικοποίησή τους. Αρκετές έρευνες επικεντρώνουν την προσοχή τους και στο εκπαιδευτικό σύστημα και την επίδραση των φίλων.

Προτεινόμενες παρεμβάσεις:

Εκπαίδευση γονέων: Διδακτικές μέθοδοι, πρακτική εξάσκηση για κάποιες συμπεριφορές, ενίσχυση και αρκετή κατ’ οίκον εργασία.

Κοινοτικά προγράμματα: Συμπεριλαμβάνουν μαθητές αλλά και γονείς. Ομαδική συμβουλευτική, οικογενειακές συναντήσεις, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, ενίσχυση μαθημάτων, ενίσχυση θετικής συμπεριφοράς.

Σχολικά προγράμματα: Δεν υπάρχουν στην Κύπρο αλλά έγιναν εισηγήσεις για εφαρμογή τους εντός της σχολικής μονάδας. Στην Αμερική είναι δύσκολο και πάλι να εφαρμοστούν κάποια προγράμματα εντός του τμήματος γιατί είναι σε ισχύ ο νόμος 94-142 που εξαιρεί τους μαθητές που είναι κοινωνικά απροσάρμοστοι αλλά όχι συναισθηματικά ασταθείς.

Προγράμματα ανάπτυξης δεξιοτήτων: Εκπαιδεύουν τα παιδιά και εξασφαλίζουν ατομική εξάσκηση εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων και τρόπους επίλυσης διαφορών.

Φαρμακευτική αγωγή: Για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής εξακολουθεί μετά από τόσα χρόνια να είναι η Ρηταλίνη πρώτη επιλογή για τους Ψυχιάτρους. Για τη Διαταραχή της Διαγωγής σπάνια χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή.

Page 54: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

53

Είναι καλό επίσης να λάβουμε υπόψη ότι: Η Διαταραχή της Διαγωγής είναι συχνότερη στα αγόρια 6%-16% από ότι

στα κορίτσια 2%-9% σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία της Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής. (1997)

Πολλά παιδιά με Εναντιωτική Προκλητική Διαταραχή ανταποκρίνονται αρκετά καλά στη θετική ενίσχυση των γονιών τους.

Πρόσφατες έρευνες του NIMH έδειξαν ότι στην Αμερική 70% με 80% των παιδιών που αντιμετωπίζουν αυτού του είδους τις δυσκολίες λαμβάνουν βοήθεια εντός της σχολικής μονάδας. Είναι υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας να δημιουργήσει και να ενισχύσει προγράμματα που στηρίζουν αυτά τα παιδιά. Η βοήθεια αυτή στην Αμερική προσφέρεται από τους Σχολικούς Ψυχολόγους και τους Συμβούλους.

Είναι άμεση ανάγκη να γίνεται σύγκλισης πολυθεματικής ομάδας για το χειρισμό τέτοιων περιπτώσεων.

Page 55: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

54

Κεφάλαιο 9ο Άλλες διαταραχές της βρεφικής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας (Other Disorders of Infancy, Childhood, or Adolescence)

309.21 Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού 313.23 Επιλεκτική Βωβότητα 313.9 Διαταραχή της Βρεφικής, Παιδικής ή Εφηβικής Ηλικίας ΜΠΑ

309.21 Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (Separation Anxiety Disorder)

1 Αναπτυξιακά δυσανάλογο (σε σχέση με την ηλικία) και υπερβολικό άγχος που αφορά τον αποχωρισμό του μαθητή από το σπίτι ή από εκείνους με τους οποίους είναι προσκολλημένος, όπως φαίνεται από τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

Επαναλαμβανόμενη υπερβολική ανησυχία όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από το σπίτι ή από κύρια πρόσωπα προσκόλλησης

Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει κύρια πρόσωπα προσκόλλησης, ή ότι μπορεί να συμβεί κάτι κακό σε αυτά τα πρόσωπα (π.χ. μαθητής κρατούσε με προσοχή το βάζο στη γωνιά του σπιτιού γιατί πίστευε ότι αν έσπαζε θα πάθαινε κάτι ο πατέρας)

Επίμονη και υπερβολική ανησυχία ότι ένα δυσάρεστο γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό από ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης (π.χ. Θα χαθεί ή θα απαχθεί η μητέρα, ο πατέρας ή ο ίδιος)

Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού εξαιτίας του φόβου αποχωρισμού (π.χ. το πρωί στο σχολείο να υπάρχει αυτή η ανησυχία γιατί δεν είναι η μητέρα κοντά)

Επίμονα και υπερβολικά φοβισμένος ή απρόθυμος να μείνει μόνος του ο μαθητής ή χωρίς κύρια πρόσωπα προσκόλλησης στο σπίτι ή χωρίς σημαντικούς ενηλίκους σε άλλα πλαίσια (π.χ. βρίσκει δικαιολογίες για να μην είναι μόνος στο σπίτι)

Επίμονη απροθυμία ή άρνηση να πάει να κοιμηθεί χωρίς να υπάρχει κοντά του ένα κύριο πρόσωπο προσκόλλησης ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι

Επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες που αφορούν το θέμα του αποχωρισμού Επαναλαμβανόμενες αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων, στομαχικοί πόνοι

σε σημείο να κάνει εμετό, κ.ά. όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός από κύρια πρόσωπα προσκόλλησης.

2 Διάρκεια διαταραχής τουλάχιστον 4 εβδομάδες 3 Έναρξη πριν από την ηλικία των 18 ετών 4 Η διαταραχή δεν συμβαίνει αποκλειστικά στη διάρκεια της πορείας Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής, Σχιζοφρένειας ή άλλης Ψυχωσικής Διαταραχής και στους εφήβους δεν εξηγείται καλύτερα με Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία. Αν η έναρξη των συμπτωμάτων είναι πριν από την ηλικία των 6 ετών

αναγράφεται «Πρώιμη Έναρξη» Ο μέσος όρος της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού για τα παιδιά και τους

εφήβους ανέρχεται στο 4% 313.23 Επιλεκτική Βωβότητα (Selective Mutism -formerly Elective Mutism)

Page 56: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

55

1 Μόνιμη αποτυχία του ατόμου να μιλήσει σε ειδικές κοινωνικές περιστάσεις στις οποίες υπάρχει η προσδοκία της ομιλίας (π.χ. καθόλου προφορική συμμετοχή στο μάθημα), ενώ μιλά σε άλλες περιστάσεις.

2 Η διαταραχή παρεμποδίζει τα επιτεύγματα στην εκπαίδευση και την απασχόληση ή την κοινωνική επικοινωνία (χαμηλός προφορικός βαθμός λόγω έλλειψης συμμετοχής, απομόνωση το διάλειμμα γιατί δεν μιλά ο μαθητής με φίλους και συμμαθητές).

3 Η διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον ένα μήνα και δεν περιορίζεται στον πρώτο μήνα που έρχονται π.χ. στην πρώτη τάξη.

4 Η αποτυχία να μιλήσει δεν οφείλεται σε έλλειψη γνώσης ή άνεσης με την ομιλημένη γλώσσα (π.χ. Ξένοι μαθητές που έρχονται και εντάσσονται απευθείας στο σχολείο χωρίς γλωσσική προπαίδεια) που απαιτείται στις κοινωνικές περιστάσεις.

5 Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα με Διαταραχή της Επικοινωνίας (π.χ. Τραυλισμό) και δεν εμφανίζεται αποκλειστικά στη διάρκεια της πορείας Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής, Σχιζοφρένειας ή άλλης Ψυχωσικής Διαταραχής. Είναι σπάνια διαταραχή με ποσοστό χαμηλότερο του 1%. Αρχίζει συνήθως πριν τα 5 αλλά οι δυσκολίες των συμπτωμάτων φαίνονται

στη σχολική ηλικία. Είναι βασικό να μιλούμε κατευθείαν στο μαθητή για τις ανησυχίες του,

εξηγώντας και καθησυχάζοντάς τον. Αυτό θα βοηθήσει στη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος στο σχολείο αλλά και στο σπίτι.

Δώστε κίνητρα στο παιδί αλλά μην το πιέσετε. Αν είστε εκπαιδευτικός χρησιμοποιήστε το γονιό ως συνδετικό κρίκο για να

αρχίσει ο διάλογος. Στο σχολείο χρησιμοποιήστε χαρισματικούς μαθητές που είναι πρόθυμοι να

βοηθήσουν. Οι ειδικοί δώστε το μήνυμα στο μαθητή ότι δεν είναι μόνος, ότι υπάρχει

λόγος που νοιώθει όπως νοιώθει και επιβεβαιώστε την προθυμία σας να το βοηθήσετε να απαλλαγεί από αυτό το συναίσθημα.

Στη θεραπευτική πορεία δηλώστε από την αρχή ότι θα γίνονται αργά αλλά σταθερά μικρά βήματα και επιβεβαιώστε τη στήριξη σας στη δύσκολη πορεία που ακολουθεί.

Να θυμάστε: Ενημέρωση για τις δυσκολίες, κατανόηση των ανησυχιών, αναγνώριση των δυσκολιών, απαλλαγή από την πίεση, ελεύθερη βούληση – επιλογή μαθητών και καθηγητών που νιώθει άνετα μαζί τους.

Οι παρεμβάσεις εκτός από διακριτικές πρέπει να είναι καλά οργανωμένες και έντεχνα να γίνεται σύνδεση και σύνθεση προσώπων. (π.χ. παρέμβαση σε διάλογο του παιδιού και αποχώρηση) Με αυτό τον τρόπο επειδή ήδη μιλά το παιδί η ανησυχία περιορίζεται και η εμπλοκή του τρίτου περνά «απαρατήρητη».

Οι παρεμβάσεις διαρκούν από 6 μήνες μέχρι και όλες τις σχολικές χρονιές. Μην ξεχνάτε ότι οι μαθητές παλινδρομούν πολύ εύκολα έτσι παράλληλα

βοηθήστε τα να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, εντάξετε τα στο θέατρο ή την χορωδία του σχολείου όπου είναι μεγάλος ο αριθμός συμμετοχής και μέσα από τη μίμηση βελτιώνονται «ανώδυνα».

Απαραίτητη η συνεργασία με λογοπαθολόγο. 313.9 Διαταραχή της Βρεφικής, Παιδικής ή Εφηβικής Ηλικίας ΜΠΑ

(Disorder of Infancy, Childhood, or Adolescence NOS)

Page 57: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

56

Αυτή η κατηγορία αποτελεί υπολειμματική κατηγορία για διαταραχές με έναρξη κατά τη βρεφική, παιδική ή εφηβική ηλικία, οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια για οποιαδήποτε ειδική διαταραχή της ταξινόμησης.

Page 58: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

57

Κεφάλαιο 10ο Διαταραχές της διάθεσης (Mood Disorders) Καταθλιπτικές διαταραχές

296.2Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Μοναδικό Επεισόδιο

296.3Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Υποτροπιάζουσα 300.4 Δυσθυμική Διαταραχή 311 Καταθλιπτική Διαταραχή ΜΠΑ

«Η πρόθεση της φύσης ήταν να μην χρειαζόμαστε ιδιαίτερο εξοπλισμό για να ζούμε ευτυχισμένα. Ο καθένας μας είναι ικανός να φτιάξει τη δικιά του ευτυχία. Τα εξωτερικά αντικείμενα έχουν μικρή σημασία…Ό,τι είναι το καλύτερο για ένα άνθρωπο βρίσκεται πέρα από την επιρροή άλλων ανθρώπων».

ΣΕΝΕΚΑΣ Διπολικές διαταραχές

296.0Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μοναδικό Μανιακό Επεισόδιο Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι μικτό

296.40 Διπολική Ι Διαταραχή Υπομανιακό Επεισόδιο 296.4Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μανιακό Τελευταίο Επεισόδιο 296.6Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μικτό Τελευταίο Επεισόδιο 296.5Χ Διπολική Ι Διαταραχή Καταθλιπτικό Τελευταίο Επεισόδιο 296.7 Διπολική Ι Διαταραχή Απροσδιόριστο Τελευταίο Επεισόδιο 296.89 Διπολική ΙΙ Διαταραχή 301.13 Κυκλοθυμική Διαταραχή 296.80 Διπολική Διαταραχή ΜΠΑ 293.83 Διαταραχή της Διάθεσης Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική

Κατάσταση με προσδιορισμό ως προς τον τύπο: Με καταθλιπτικά στοιχεία, με Επεισόδιο Μείζονος Καταθλιπτικής Μορφής, Με Μανιακά Στοιχεία, Με Μικτά Στοιχεία

296.90 Διαταραχή της Διάθεσης ΜΠΑ «Αναμφισβήτητα η ίδια η ανία και η πλήξη που υποτίθεται ότι έχουν εξαντλήσει την ποικιλία και τις χαρές της ζωής είναι τόσο παλιές όσο και ο Αδάμ. Μα οι δυνατότητες του ανθρώπου δεν έχουν ποτέ μετρηθεί, ούτε μπορούμε να κρίνουμε τι μπορεί να κάνει σε οποιαδήποτε περίπτωση, τόσα λίγα έχει δοκιμάσει».

ΧΕΝΡΙ ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΘΟΡΟ Ένας βασικός κανόνας στην αξιολόγηση των μαθητών είναι ο αποκλεισμός οποιονδήποτε Γενικών Σωματικών Καταστάσεων. Στις συναντήσεις με την οικογένεια και το μαθητή για τον καθορισμό του προβλήματος είναι καλά να ζητούνται από αυτούς όλα τα ιατρικά πιστοποιητικά (αν υπάρχουν). Στη συνέχεια θα πρέπει να αποκλειστεί η παρουσία οποιονδήποτε προβλημάτων που σχετίζονται με χρήση, κατάχρηση ή εξάρτηση ουσιών. Αν διαπιστωθεί ότι υφίστανται οι πιο πάνω καταστάσεις είναι καλά να γίνει επαφή με τους ειδικούς ή παραπομπή σε αυτούς. Στη συνέχεια παραθέτω την κωδικοποίηση για τις Διαταραχές της Διάθεσης.

Page 59: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

58

Κωδικοποίηση για τη Μείζον Καταθλιπτική Διαταραχή Οι πρώτοι τρεις αριθμοί είναι 296. Ο τέταρτος αριθμός είναι είτε το 2 αν είναι μόνο ένα Μείζον Καταθλιπτικό

Επεισόδιο είτε το 3 αν είναι αρκετά τα Μείζον Καταθλιπτικά Επεισόδια. Ο πέμπτος αριθμός δείχνει τη σοβαρότητα: 1 αν είναι ήπια, 2 μέτρια, 3

βαριά χωρίς ψυχωσικά χαρακτηριστικά, 4 βαριά με ψυχωσικά χαρακτηριστικά, 5 σε μερική ύφεση, 6 σε πλήρη ύφεση και 0 αν δεν μπορεί να κωδικοποιηθεί με ένα από τα πιο πάνω.

Πίνακας 1:

Κωδικοποίηση για τη Μείζον Καταθλιπτική Διαταραχή 1ο 2ο 3ο 4ο 5ο ψηφίο 2 9 6 2 μόνο ένα Μείζον Καταθλιπτικό

Επεισόδιο 3 αρκετά τα Μείζον Καταθλιπτικά Επεισόδια

1 ήπια 2 μέτρια 3 βαριά χωρίς ψυχωσικά χαρακτηριστικά

4 βαριά με ψυχωσικά χαρακτηριστικά

5 σε μερική ύφεση 6 σε πλήρη ύφεση 0 αν δεν μπορεί να κωδικοποιηθεί με ένα από τα πιο πάνω

Κωδικοποίηση για τις Διπολικές Διαταραχές

Οι πρώτοι τρεις αριθμοί είναι επίσης το 296. Ο τέταρτος αριθμός είναι το 0 αν έχουμε μόνο ένα Μανιακό Επεισόδιο.

Για επαναλαμβανόμενα επεισόδια, ο τέταρτος αριθμός δηλώνει τη φύση του παρόντος επεισοδίου ή αν η Διπολική Διαταραχή είναι επί του παρόντος, σε μερική ύφεση, σε πλήρη ύφεση, ή τη φύση του τελευταίου επεισοδίου. Μπαίνει ο αριθμός 4 αν το παρόν ή αν το τελευταίο επεισόδιο είναι Υπομανιακό ή Μανιακό, 5 αν είναι Μείζον Καταθληπτικό, 6 αν είναι Μεικτό και 7 αν το παρόν ή το τελευταίο επεισόδιο είναι Απροσδιόριστο.

Ο πέμπτος αριθμός, εκτός αν είναι Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Υπομανιακό και Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Απροσδιόριστο, δηλώνει τη βαρύτητα του παρόντος επεισοδίου αν πληρούνται τα κριτήρια Μανιακού, Μικτού ή Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου ως εξής: 1 για ήπια, 2 για μέτρια, 3 για βαριά χωρίς ψυχωσικά, 4 για βαριά με ψυχωσικά χαρακτηριστικά. Αν δεν πληρούνται τα κριτήρια Μανιακού, Μικτού ή Μείζονος Καταθλιπτικού επεισοδίου, το πέμπτο ψηφίο δηλώνει την παρούσα κλινική κατάσταση της Διπολικής Ι Διαταραχής ως εξής: 5 σε μερική ύφεση, 6 σε πλήρη ύφεση. Αν η παρούσα βαρύτητα ή η κλινική κατάσταση είναι απροσδιόριστη, το πέμπτο ψηφίο είναι 0. Δεν μπορούν να κωδικοποιηθούν άλλοι προσδιοριστές για τη Διπολική Ι Διαταραχή. Στη Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Υπομανιακό, ο πέμπτος αριθμός είναι πάντα 0. Στη Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Απροσδιόριστο, δεν υπάρχει πέμπτος αριθμός.

Πίνακας 2:

Κωδικοποίηση για τις Διπολικές Διαταραχές

Page 60: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

59

1ο 2ο 3ο 4ο 5ο ψηφίο 2 9 6 0 αν έχουμε μόνο ένα Μανιακό

Επεισόδιο Για επαναλαμβανόμενα επεισόδια, ο τέταρτος αριθμός δηλώνει τη φύση του παρόντος επεισοδίου ή αν η Διπολική Διαταραχή είναι επί του παρόντος, σε μερική ύφεση, σε πλήρη ύφεση, ή τη φύση του τελευταίου επεισοδίου

4 αν το παρόν ή αν το τελευταίο επεισόδιο είναι Υπομανιακό ή Μανιακό

5 αν είναι Μείζον Καταθληπτικό 6 αν είναι Μεικτό 7 αν το παρόν ή το τελευταίο επεισόδιο είναι Απροσδιόριστο

Ο πέμπτος αριθμός, εκτός αν είναι Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Υπομανιακό και Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Απροσδιόριστο, δηλώνει τη βαρύτητα του παρόντος επεισοδίου αν πληρούνται τα κριτήρια Μανιακού, Μικτού ή Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου ως εξής:

1 ήπια 2 μέτρια 3 βαριά χωρίς ψυχωσικά 4 βαριά με ψυχωσικά χαρακτηριστικά. Αν δεν πληρούνται τα κριτήρια Μανιακού, Μικτού ή Μείζονος Καταθλιπτικού επεισοδίου, το πέμπτο ψηφίο δηλώνει την παρούσα κλινική κατάσταση της Διπολικής Ι Διαταραχής ως εξής:

5 σε μερική ύφεση 6 σε πλήρη ύφεση 0 αν η παρούσα βαρύτητα ή η κλινική κατάσταση είναι απροσδιόριστη

0 όταν δεν μπορούν να κωδικοποιηθούν άλλοι προσδιοριστές για τη Διπολική Ι Διαταραχή

0 για τη Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Υπομανιακό Στη Διπολική Ι Διαταραχή, Τελευταίο Επεισόδιο Απροσδιόριστο, δεν υπάρχει πέμπτος αριθμός.

Στην κωδικοποίηση γράφουμε πρώτα το όνομα, μετά τον κωδικό με τα

τέσσερα ψηφία και διευκρίνιση με το πέμπτο αν είναι ήπια κλπ. Αναγράφονται όλα όσα μπορούν να διευκρινίσουν, να εξηγήσουν τη

Διαταραχή. Για να γίνουν κατανοητές οι Διαταραχές της Διάθεσης θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε τα Επεισόδια της Διάθεσης. Επεισόδια της Διάθεσης:

Page 61: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

60

Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο 1. Πέντε ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα ήταν ή είναι παρόντα για περίοδο δύο εβδομάδων και το ένα είναι είτε καταθλιπτική διάθεση είτε απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Εξαιρούνται τα συμπτώματα που οφείλονται σε γενική σωματική διαταραχή. (Αυτά τα συμπτώματα βγαίνουν μέσα από παρατηρήσεις του συμβούλου, των καθηγητών, των γονιών ή και άλλων).

Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας - σχεδόν καθημερινά - αναφορές του μαθητή για θλίψη, νιώθει ένα κενό, και ο μαθητής είναι λυπημένος και συχνά έρχεται στο γραφείο με δάκρυα στα μάτια ή είναι ευσυγκίνητος και με το παραμικρό κλαίει.

Έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες, ή σχεδόν σε όλες, τις δραστηριότητες του μαθητή στο σπίτι και το σχολείο, σχεδόν καθημερινά.

Σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους – μεταβολή πάνω από 5% του σωματικού βάρους σε ένα μήνα, ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν καθημερινά.

Αναφορές για αϋπνία ή για πολλές ώρες ύπνου – πέραν του συνηθισμένου για το μαθητή - καθημερινά.

Καθημερινή ψυχοκινητική επιβράδυνση ή και διέγερση που να έχει παρατηρηθεί από τους άλλους.

Αναφορές για κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά. Αναφορές για αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής

σχεδόν καθημερινά. Έλλειψη συγκέντρωσης ή είναι αναποφάσιστος, σχεδόν καθημερινά. Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου – όχι μόνο φόβο θανάτου – επανερχόμενος

αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, ή μια απόπειρα αυτοκτονίας, ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο να αυτοκτονήσει.

2 Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια ενός Μικτού Επεισοδίου. 3 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

4 Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε καταχρήσεις ή είναι αποτέλεσμα γενικής σωματική κατάστασης π.χ. υποθυρεοειδισμός.

5 Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα με Πένθος, δηλαδή μετά την απώλεια αγαπημένου προσώπου τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερο από 2 μήνες ή χαρακτηρίζονται από έντονη λειτουργική έκπτωση, νοσηρή ενασχόληση με αισθήματα αναξιότητας, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχωσικά συμπτώματα, ή ψυχοκινητική επιβράδυνση.

Μανιακό Επεισόδιο 1 Για μια εβδομάδα ο μαθητής έχει παθολογικά και επίμονα ανεβασμένη διάθεση, είναι επίμονα διαχυτικός και ευερέθιστος.

2 Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης, τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό. Αυξημένη, πέραν του συνηθισμένου για το μαθητή, αυτοεκτίμηση ή

αίσθημα μεγαλείου. Μειωμένη ανάγκη για ύπνο π.χ. νιώθει ότι ξεκουράστηκε με 3 ώρες ύπνο. Μεγαλύτερη ομιλητικότητα από ό,τι συνήθως. Οι σκέψεις τρέχουν συνεχώς, οι ιδέες πετούν και διαδέχονται η μια την

άλλη. Εύκολη διάσπαση της προσοχής από εξωτερικά – ασήμαντα – ερεθίσματα.

Page 62: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

61

Αυξημένη στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα – κάνω κάτι στο σχολείο και κάνω μόνο αυτό.

Υπέρμετρη εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες που πολύ πιθανό να έχουν οδυνηρές συνέπειες π.χ. αποχή από το μάθημα ή σκόπιμα να δίνω άδειο το διαγώνισμα.

3 Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια ενός Μικτού Επεισοδίου. 4 Η Διαταραχή της Διάθεσης είναι αρκετά βαριά ώστε να προκαλεί έντονη έκπτωση στη σχολική λειτουργικότητα και στις σχέσεις με τους άλλους ή να κάνει απαραίτητη τη νοσηλεία για την πρόληψη βλάβης στον εαυτό ή στους άλλους.

5 Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ψυχοδραστικής ουσίας.

Μικτό Επεισόδιο 1 Πληρούνται τα κριτήρια του Μανιακού Επεισοδίου και του Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου σχεδόν καθημερινά για περίοδο τουλάχιστο μιας εβδομάδας.

2 Η διαταραχή της διάθεσης είναι αρκετά βαριά και προκαλεί δυσκολίες στις σχέσεις με τους άλλους στο σχολείο και το σπίτι ή είναι σε τέτοιο βαθμό που είναι απαραίτητη η νοσηλεία του μαθητή για αποφυγή βλάβης στον εαυτό του και τους γύρω του, ή υπάρχουν ψυχωσικά χαρακτηριστικά.

3 Τα συμπτώματα αυτά δεν οφείλονται στη χρήση, κατάχρηση ή εξάρτηση ουσιών και δεν οφείλονται σε μια Γενική Σωματική Κατάσταση π.χ. υπερθυρεοειδισμός.

Το Μικτό Επεισόδιο έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής. Υπομανιακό Επεισόδιο 1 Για διάστημα τουλάχιστον τεσσάρων ημερών ο μαθητής έχει επίμονα ανεβασμένη διάθεση, είναι επίμονα διαχυτικός και ευερέθιστος.

2 Κατά τη διάρκεια της διαταραχής της διάθεσης, τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό: Αυξημένη αυτοεκτίμηση ή αίσθημα μεγαλείου Μειωμένη ανάγκη για ύπνο Μεγαλύτερη από ότι συνήθως ομιλητικότητα Αίσθηση συνεχούς εναλλαγής ή και φυγής ιδεών Διάσπαση της προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα Αυξημένη στοχοκατευθυνόμενη δραστηριότητα – κάνω κάτι στο σχολείο

και κάνω μόνο αυτό. Υπέρμετρη εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες που πολύ πιθανό να

έχουν οδυνηρές συνέπειες π.χ. αποχή από το μάθημα ή σκόπιμα να δίνει άδειο το διαγώνισμα.

3 Το επεισόδιο συνδέεται με σαφή αλλαγή της λειτουργικότητας του μαθητή. 4 Η διαταραχή της διάθεσης ή και της αλλαγής της λειτουργικότητας έχει παρατηρηθεί από τους άλλους.

5 Η διαταραχή της διάθεσης δεν είναι αρκετά βαριά ώστε να προκαλεί έντονη έκπτωση στην κοινωνική και σχολική λειτουργικότητα, ή να κάνει απαραίτητη τη νοσηλεία για την πρόληψη βλάβης στον εαυτό ή στους άλλους και δεν υπάρχουν ψυχωσικά στοιχεία.

6 Τα συμπτώματα αυτά δεν οφείλονται στη χρήση, κατάχρηση ή εξάρτηση ουσιών και δεν οφείλονται σε μια Γενική Σωματική Κατάσταση π.χ. υπερθυρεοειδισμός.

Page 63: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

62

Καταθλιπτικές Διαταραχές (Depressive Disorders) 296.2Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Μοναδικό Επεισόδιο (Major Depressive Disorder, Single Episode) 1 Παρουσία μοναδικού Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου. 2 Το Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο δεν εξηγείται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή, Σχιζοφρένεια ή Ψυχωσική Διαταραχή.

3 Δεν έχει υπάρξει ποτέ ένα Μανιακό ή Μικτό ή Υπομανιακό Επεισόδιο. Δες τον πίνακα 1 για το 5ο ψηφίο. Η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή αρχίζει κοντά στα 20. Σύμφωνα με τις

τελευταίες επιδημιολογικές έρευνες υπάρχει μια σταθερή μείωση στην ηλικία. Για αυτό το λόγο συμπεριλαμβάνεται και στο βιβλίο.

5% με 10% των ατόμων που παρουσιάζουν Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή στη συνέχεια παρουσιάζουν Διπολικές Διαταραχές.

Μελέτες έδειξαν ότι άτομα που παρουσιάζουν Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή κατά ένα ποσοστό της τάξης του 40% έχουν συμπτώματα μετά από ένα χρόνο.

Η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή συχνά παρουσιάζεται μετά από ένα θάνατο στην οικογένεια ή ένα διαζύγιο των γονιών.

296.3Χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή Υποτροπιάζουσα (Major Depressive Disorder, Recurrent) 1 Παρουσία δύο ή περισσοτέρων Μειζόνων Καταθλιπτικών Επεισοδίων. Για να θεωρηθούν χωριστά επεισόδια θα πρέπει να υπάρχει ένα διάλειμμα τουλάχιστον 2 μηνών.

2 Τα Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή, Σχιζοφρένεια ή Ψυχωσική Διαταραχή.

3 Δεν έχει υπάρξει ποτέ ένα Μανιακό ή Μικτό ή Υπομανιακό Επεισόδιο. Δες τον πίνακα 1 για το 5ο ψηφίο.

300.4 Δυσθυμική Διαταραχή (Dysthymic Disorder) 1 Καταθλιπτική διάθεση για τουλάχιστον 2 χρόνια. 2 Παρουσία δύο ή περισσοτέρων από τα ακόλουθα:

Μειωμένη όρεξη ή υπερφαγία Αϋπνία ή υπερυπνία Χαμηλή ενεργητικότητα ή κόπωση Χαμηλή αυτοεκτίμηση Φτωχή συγκέντρωση ή και δυσκολία στη λήψη αποφάσεων Αισθήματα απελπισίας

3 Κατά τη διάρκεια ενός έτους ο μαθητής είχε συνεχώς τα συμπτώματα. 4 Δεν υπήρξε παρουσία Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου. 5 Δεν υπήρξε ποτέ Μανιακό, Μικτό ή Υπομανιακό Επεισόδιο και δεν πληρούνται τα κριτήρια Κυκλοθυμικής Διαταραχής.

Page 64: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

63

6 Η Διαταραχή δεν εμφανίζεται κατά τη διάρκεια κάποιας Σχιζοσυναισθηματικής Διαταραχής, Σχιζοφρένειας ή Ψυχωσικής Διαταραχής.

7 Τα συμπτώματα αυτά δεν οφείλονται στη χρήση, κατάχρηση ή εξάρτηση ουσιών και δεν οφείλονται σε μια Γενική Σωματική Κατάσταση π.χ. υπερθυρεοειδισμός.

8 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι πρώιμη ή όψιμη έναρξη αν είναι με άτυπα

στοιχεία. Στο βιβλίο αυτό μας ενδιαφέρει η πρώιμη έναρξη (πριν τα 21). 311 Καταθλιπτική Διαταραχή ΜΠΑ (Depressive Disorder NOS)

Η Διαταραχή αυτή περιλαμβάνει καταθλιπτικά στοιχεία τα οποία όμως δεν πληρούν τα κριτήρια των πιο πάνω διαταραχών.

Διπολικές Διαταραχές (Bipolar Disorders) 10% με 15% των εφήβων με Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια

παρουσιάζουν αργότερα Διπολικές Διαταραχές. 296.0Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μοναδικό Μανιακό Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Single Manic Episode) 1 Παρουσία ενός μόνο Μανιακού Επεισοδίου χωρίς Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια στο παρελθόν.

2 Το Μανιακό Επεισόδιο δεν εξηγείται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι μικτό Δες τον πίνακα 2 για το 5ο ψηφίο.

296.40 Διπολική Ι Διαταραχή Τελευταίο Υπομανιακό Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Most Recent Episode Hypomanic) 1 Παρουσία Υπομανιακού Επεισοδίου. 2 Προηγουμένως υπήρξε ένα τουλάχιστον Μανιακό Επεισόδιο. 3 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή της σχολικής ή άλλης λειτουργικότητας.

4 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

Δες τον πίνακα 2 για το 5ο ψηφίο.

296.4Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μανιακό Τελευταίο Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Most Recent Episode Manic) 1 Παρουσία Μανιακού Επεισοδίου.

Page 65: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

64

2 Προηγουμένως υπήρξε ένα τουλάχιστον Μείζον Καταθλιπτικό, Μανιακό ή Μικτό Επεισόδιο.

3 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

Δες τον πίνακα 2 για το 5ο ψηφίο.

296.6Χ Διπολική Ι Διαταραχή Μικτό Τελευταίο Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Most Recent Episode Mixed) 1 Παρουσία Μικτού Επεισοδίου. 2 Προηγουμένως υπήρξε ένα τουλάχιστον Μείζον Καταθλιπτικό, Μανιακό ή Μικτό Επεισόδιο.

3 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

Δες τον πίνακα 2 για το 5ο ψηφίο.

296.5Χ Διπολική Ι Διαταραχή Καταθλιπτικό Τελευταίο Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Most Recent Episode Depressed) 1 Παρουσία Μείζον Καταθλιπτικού Επεισοδίου. 2 Προηγουμένως υπήρξε ένα τουλάχιστον Μανιακό ή Μικτό Επεισόδιο. 3 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

Δες τον πίνακα 2 για το 5ο ψηφίο.

296.7 Διπολική Ι Διαταραχή Απροσδιόριστο Τελευταίο Επεισόδιο (Bipolar I Disorder, Most Recent Episode Unspecified) 1 Παρουσία Μανιακού, Υπομανιακού, Μικτού ή Μείζον Καταθλιπτικού Επεισοδίου

2 Προηγουμένως υπήρξε ένα τουλάχιστον Μανιακό ή Μικτό Επεισόδιο. 3 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

4 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

5 Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στη χρήση, κατάχρηση ουσιών εξάρτησης. 296.89 Διπολική ΙΙ Διαταραχή (Bipolar II Disorder Recurrent Major Depressive Episode With Hypomanic Episodes) Επαναλαμβανόμενα Μείζονα Καταθλιπτικά Επεισόδια με Υπομανιακά

Επεισόδια. Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι τρέχον ή τελευταίο επεισόδιο, υπομανιακό

ή καταθλιπτικό. 1 Παρουσία ενός ή περισσοτέρων Μειζόνων Καταθλιπτικών Επεισοδίων.

Page 66: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

65

2 Παρουσία τουλάχιστον ενός Υπομανιακού Επεισοδίου. 3 Δεν υπήρξε ποτέ ένα Μανιακό Επεισόδιο. 4 Τα επεισόδια της διάθεσης δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

5 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

301.13 Κυκλοθυμική Διαταραχή (Cyclothymic Disorder) 1 Για τουλάχιστον ένα χρόνο παρουσιάζονται αρκετά υπομανιακά συμπτώματα και αρκετά καταθλιπτικά συμπτώματα που δεν πληρούν τα κριτήρια ενός Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου.

2 Στο χρόνο αυτό ο μαθητής δεν ήταν ποτέ χωρίς συμπτώματα για περισσότερο από δύο μήνες.

3 Δεν προϋπήρξε Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο, Μανιακό Επεισόδιο ή Μικτό Επεισόδιο στον πρώτο χρόνο.

4 Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα με Σχιζοσυναισθηματική Διαταραχή ή Σχιζοφρένεια ή άλλες Ψυχωσικές Διαταραχές.

5 Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στη χρήση, κατάχρηση ουσιών. 6 Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας.

296.80 Διπολική Διαταραχή ΜΠΑ (Bipolar Disorder NOS)

Η διαταραχή αυτή περιλαμβάνει στοιχεία που δεν πληρούν τα κριτήρια για οποιαδήποτε ειδική Διπολική Διαταραχή.

293.83 Διαταραχή της Διάθεσης Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση (Mood Disorder Due to a General Medical Condition)

Απαραίτητη η διάγνωση Ιατρού – Ψυχιάτρου. Αναφορά στη Γενική Σωματική Κατάσταση. Προσδιορισμός ως προς τον τύπο: Με καταθλιπτικά στοιχεία, με επεισόδιο

Μείζονος Καταθλιπτικής Μορφής, Με Μανιακά Στοιχεία, Με Μικτά Στοιχεία.

Προσδιορισμός σχετικά με τις ουσίες εξάρτησης κ.ά.

296.90 Διαταραχή της Διάθεσης ΜΠΑ (Mood Disorder NOS)

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει διαταραχές της διάθεσης που δεν πληρούν τα κριτήρια των πιο πάνω διαταραχών.

Στην Ευρώπη ένας στους τέσσερις βασανίζεται από ψυχικές διαταραχές με

πρωταγωνιστή τις Διαταραχές της Διάθεσης. Στην Ελλάδα καταναλώνονται εκατομμύρια αγχολυτικά κάθε χρόνο.

Page 67: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

66

Στην Αυστραλία έρευνα που έγινε έδειξε ότι στα παιδιά ηλικίας 6 έως 12 ετών, 3,7% των αγοριών και 2,1% των κοριτσιών είχαν τουλάχιστον ένα επεισόδιο κατάθλιψης στους 12 μήνες που προηγήθηκαν.

Η πιθανότητα υποτροπής ενός επεισοδίου στα 5 χρόνια που ακολουθούν είναι 70%.

Ο μέσος όρος διάρκειας ενός καταθλιπτικού επεισοδίου είναι 9 μήνες. Πολλά παιδιά, σχολικής ηλικίας, υποφέρουν σιωπηλά. Στην Κύπρο τα στοιχεία για τους αριθμούς των παιδιών με κατάθλιψη είναι

περιορισμένα όπως επίσης και για την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (αμιτριπτυλίνη, νορτριπτυλίνη, ιμιπραμίνη, κ.ά.) έχουν δοκιμαστεί σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, σε πολύ μικρό αριθμό παιδιών.

Οι κλινικές δοκιμές δεν έδειξαν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα των τρικυκλικών από ότι τα εικονικά φάρμακα.

Η θεραπεία της κατάθλιψης θα πρέπει να γίνεται από γιατρούς που έχουν εμπειρία στον τομέα αυτό. Η δουλειά η δική μας στο σχολείο και στο σπίτι είναι καθαρά υποστηρικτική και πάντοτε κάτω από την καθοδήγηση των ειδικών σε θέματα κατάθλιψης.

Η κατάθλιψη συνοδεύεται από μεγάλο ψυχικό πόνο και επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία του μαθητή στο σχολείο. Προκαλεί πόνο στον ίδιο αλλά και στα άτομα του περιβάλλοντός του που ενδιαφέρονται και φροντίζουν γι’ αυτόν. Θεραπευτικά προσεγγίζεται, αφού διαγνωσθεί η κατάθλιψη, φαρμακευτικά από τους ψυχιάτρους και ψυχοθεραπευτικά από τους ειδικούς εντός και εκτός σχολείου. Οι προσεγγίσεις μπορεί να είναι Γνωστικο-συμπεριφορικές όπου βοηθούνται τα παιδιά να αλλάξουν τον αρνητικό τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς ή Συστημικές για βελτίωση των σχέσεων του μαθητή με τους γύρω του. Οι Σύμβουλοι στα σχολεία θα σας βοηθήσουν να πάρετε αποφάσεις.

Page 68: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

67

Κεφάλαιο 11ο Αγχώδεις διαταραχές Anxiety Disorders

300.01 Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία 300.21 Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία 300.22 Αγοραφοβία χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού 300.29 Ειδική Φοβία Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος της φοβίας 300.23 Κοινωνική Φοβία Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι

γενικευμένη 300.3 Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή 309.81 Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες 308.3 Διαταραχή Οξέος Στρες 300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή 293.84 Αγχώδης Διαταραχή Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική

Κατάσταση 300.00 Αγχώδης Διαταραχή ΜΠΑ

«Αυτοί που είναι γεμάτοι φόβο όταν δεν υπάρχει αιτία για φόβο και δεν φοβούνται όταν θα έπρεπε, τέτοιοι άνθρωποι, που υιοθετούν λανθασμένες απόψεις, μπαίνουν στο μονοπάτι της δυστυχίας».

ΒΟΥΔΑΣ Ένας βασικός κανόνας στην αξιολόγηση των μαθητών είναι ο αποκλεισμός οποιονδήποτε Γενικών Σωματικών Καταστάσεων. Στις συναντήσεις με την οικογένεια και το μαθητή για τον καθορισμό του προβλήματος είναι καλά να ζητούνται από αυτούς όλα τα ιατρικά πιστοποιητικά (αν υπάρχουν). Στη συνέχεια θα πρέπει να αποκλειστεί η παρουσία οποιονδήποτε προβλημάτων που σχετίζονται με χρήση, κατάχρηση ή εξάρτηση ουσιών. Αν διαπιστωθεί ότι υφίστανται οι πιο πάνω καταστάσεις είναι καλά να γίνει επαφή με τους ειδικούς ή παραπομπή σε αυτούς. Στη συνέχεια αναφέρω τα χαρακτηριστικά της Προσβολής Πανικού και της Αγοραφοβίας. Η Προσβολή Πανικού χαρακτηρίζεται από μια περίοδο (10 λεπτών) έντονου φόβου ή δυσφορίας κατά την οποία εμφανίστηκαν και έφθασαν στο αποκορύφωμα τέσσερα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

Αίσθημα αύξησης των παλμών, του καρδιακού ρυθμού και αίσθημα ότι η καρδιά χτυπά δυνατά.

Εφίδρωση. Έντονος τρόμος. Λαχάνιασμα, αίσθημα ασφυξίας. Αίσθημα του μαθητή ότι πνίγεται. Πόνος ή και δυσφορία στο στήθος – θώρακα. Ναυτία και πόνος στην κοιλιά. Αίσθημα ζάλης, ότι χάνει την ισορροπία του και τάση για λιποθυμία. Εξωπραγματικά αισθήματα, αίσθημα ότι βγαίνει από το σώμα του. Φόβος απώλειας του ελέγχου, φόβος ότι θα τρελαθεί. Φόβος ότι θα πεθάνει. Μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα στο σώμα.

Page 69: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

68

Ρίγος ή εξάψεις. Η Αγοραφοβία χαρακτηρίζεται από: 1 Άγχος του μαθητή όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη. Οι φόβοι του αγοραφοβικού, κατά κανόνα, αφορούν ομάδες καταστάσεων, στις οποίες μπορεί να φοβάται ο μαθητής (να είναι έξω από το σπίτι, να είναι μέσα στο πλήθος, ή να στέκεται σε ουρά για να αγοράσει κάτι από την καντίνα, να βρίσκεται πάνω σε γέφυρα και να ταξιδεύει με λεωφορείο ή αυτοκίνητο).

2 Οι πιο πάνω καταστάσεις αποφεύγονται δηλαδή περιορίζει τα ταξίδια και αν πάει αγχώνεται ότι θα εμφανιστούν συμπτώματα προσβολής πανικού.

3 Το άγχος ή η φοβική αποφυγή δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή.

300.01 Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία (Panic Disorder without Agoraphobia) 1 Ισχύουν και τα δύο: 1 Επανειλημμένες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού.

2 Τουλάχιστον μια από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί επί ένα μήνα από ένα από τα ακόλουθα:

α Επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές β Ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειές της. π.χ.

ότι θα υποστεί έμφραγμα, ότι θα «τρελαθεί». γ Σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις προσβολές. 2 Απουσία αγοραφοβίας. 3 Οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στη χρήση ουσιών εξάρτησης ή σε

Γενική Σωματική Κατάσταση π.χ. υπερθυρεοειδισμός. 4 Οι προσβολές πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλες διαταραχές. 300.21 Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία (Panic Disorder with Agoraphobia) 1 Ισχύουν και τα δύο: 1 Επανειλημμένες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού.

2 Τουλάχιστον μια από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί επί ένα μήνα από ένα από τα ακόλουθα:

α Επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές β Ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειές της. π.χ.

ότι θα υποστεί έμφραγμα, ότι θα «τρελαθεί». γ Σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις προσβολές. 2 Παρουσία αγοραφοβίας. 3 Οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στη χρήση ουσιών εξάρτησης ή σε Γενική Σωματική Κατάσταση π.χ. υπερθυρεοειδισμός.

4 Οι προσβολές πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλες διαταραχές. 300.22 Αγοραφοβία χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού (Agoraphobia without History of Panic Disorder)

Page 70: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

69

1 Η παρουσία αγοραφοβίας συνδέεται με φόβο ανάπτυξης πανικόμορφων συμπτωμάτων όπως ζάλη ή διάρροια.

2 Ποτέ δεν πληρούνταν τα κριτήρια της Διαταραχής Πανικού. 3 Η διαταραχή δεν οφείλεται στη χρήση ουσιών εξάρτησης ή σε Γενική Σωματική

Κατάσταση. 4 Αν συνυπάρχει Γενική Σωματική Κατάσταση, ο φόβος που περιγράφεται στο Α

κριτήριο είναι σαφώς μεγαλύτερος από αυτό που συνήθως συνοδεύει την κατάσταση.

300.29 Ειδική Φοβία - Πρώην Απλή Φοβία (Specific Phobia - Formerly Simple Phobia) 1 Έκδηλος, επίμονος, υπερβολικός και παράλογος φόβος που προκαλείται από

την παρουσία ή την πρόβλεψη της παρουσίας ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης όπως ταξίδια με αεροπλάνο, ύψη, ζώα, ένεση, θέα αίματος κλπ.

2 Η παρουσία του ειδικού αντικειμένου ή της ειδικής κατάστασης προκαλεί σχεδόν πάντα άγχος που μπορεί να ακινητοποιήσει το μαθητή (προσκόλληση σε κάτι ή σε κάποιον, νευρικότητα, κλάματα) και μπορεί να φθάσει στα όρια της Προσβολής Πανικού.

3 Ο μαθητής τις περισσότερες φορές αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπερβολικός ή και παράλογος.

4 Η κατάσταση αυτή αποφεύγεται από το μαθητή και όταν το υπομένει του δημιουργείται έντονο άγχος ή και δυσφορία.

5 Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία που συνδέονται με τη φοβική κατάσταση ή καταστάσεις παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του μαθητή (σχολικές, κοινωνικές δραστηριότητες), ή υπάρχει έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.

6 Ο μαθητής βιώνει τα πιο πάνω κριτήρια για τουλάχιστον 6 μήνες. 7 Το άγχος, οι προσβολές πανικού ή η φοβική αποφυγή που συνδέονται με το

ειδικό αντικείμενο ή την ειδική κατάσταση δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή.

Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπο της φοβίας. Στους τύπους της φοβίας περιλαμβάνονται η ζωοφοβία, ο φόβος για φυσικές

καταστροφές, καταιγίδες, σεισμούς κλπ, ο φόβος σχετικά με αίμα, ενέσεις, τραύματα κλπ, ο φόβος από ειδικές καταστάσεις όπως ανελκυστήρες, αεροπορικά ταξίδια, κλειστά μέρη κλπ.

Η αναλογία είναι δύο γυναίκες προς ένα άντρα. Για τη ζωοφοβία το ποσοστό των γυναικών είναι κοντά στο 75% - 90%. Για τα ύψη είναι 55% - 70%. Σε έρευνες που έγιναν στην Αμερική φάνηκε ότι τα ποσοστά πρόληψης της

φοβίας κυμαίνονται μεταξύ 4% - 8.8% και της αποτελεσματικής δια βίου αντιμετώπισής της στο 7.2% - 11.3%.

Η εκδήλωση των συμπτωμάτων συνήθως αρχίζει στην παιδική και εφηβική ηλικία.

300.23 Κοινωνική Φοβία - Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή (Social Phobia - Social Anxiety Disorder)

Page 71: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

70

1 Έκδηλος, επίμονος, υπερβολικός και παράλογος φόβος που προκαλείται από την παρουσία του μαθητή σε κοινωνικές καταστάσεις όπως έκθεση σε αγνώστους ανθρώπους (και της ίδιας ηλικίας), όταν υπόκειται σε έλεγχο από άλλα άτομα κλπ.

2 Η έκθεση στη φοβική, κοινωνική κατάσταση προκαλεί σχεδόν πάντα άγχος, το οποίο μπορεί να ακινητοποιήσει το μαθητή (προσκόλληση σε κάτι ή σε κάποιον, νευρικότητα, κλάματα) και μπορεί να φθάσει στα όρια της Προσβολής Πανικού.

3 Ο μαθητής τις περισσότερες φορές αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπερβολικός ή και παράλογος.

4 Η φοβική κατάσταση αποφεύγεται από το μαθητή και όταν το υπομένει του δημιουργείται έντονο άγχος ή και δυσφορία.

5 Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία που συνδέονται με τη φοβική κατάσταση ή καταστάσεις παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του μαθητή (σχολικές, κοινωνικές δραστηριότητες), ή υπάρχει έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.

6 Ο μαθητής βιώνει τα πιο πάνω κριτήρια για τουλάχιστον 6 μήνες. 7 Ο φόβος ή η αποφυγή δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας

ουσίας, δεν οφείλονται σε Γενική Σωματική Κατάσταση και δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη διαταραχή.

Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι γενικευμένη κοινωνική φοβία

300.3 Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (Obsessive-Compulsive Disorder) 1 Είτε ιδεοληψίες είτε ψυχαναγκασμοί: Ιδεοληψίες:

1 Επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις και εικόνες, οι οποίες βιώνονται κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της διαταραχής σαν παρείσακτες και απρόσφορες και προκαλούν έντονο άγχος ή ενόχληση.

2 Οι σκέψεις, οι παρορμήσεις ή οι εικόνες δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για προβλήματα της πραγματικής ζωής.

3 Ο μαθητής προσπαθεί να αγνοεί ή να καταστέλλει τέτοιες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες, ή να τις εξουδετερώνει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη.

4 Ο μαθητής αναγνωρίζει ότι οι ιδεοληπτικές σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες αποτελούν προϊόν του δικού του νου και δεν επιβάλλονται από έξω.

Ψυχαναγκασμοί: 1 Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές όπως το πλύσιμο των χεριών, η

τακτοποίηση αντικειμένων, ο έλεγχος ή επαναλαμβανόμενες νοερές πράξεις όπως προσευχές, μετρήσεις, σιωπηρές επαναλήψεις λέξεων, τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελεί σε απάντηση μιας ιδεοληψίας, ή σύμφωνα με κανόνες οι οποίοι πρέπει να εφαρμοσθούν αυστηρά.

2 Οι συμπεριφορές ή οι νοερές πράξεις αποβλέπουν στην αποτροπή ή τη μείωση της ενόχλησης ή στην αποτροπή κάποιου απευκταίου γεγονότος ή κατάστασης. Οι συμπεριφορές αυτές ή οι νοερές πράξεις δεν συνδέονται με ρεαλιστικό τρόπο με αυτό για το οποίο έχουν σχεδιαστεί να εξουδετερώνουν ή να αποτρέπουν ή είναι σαφώς υπερβολικές.

2 Κατά τη διάρκεια της διαταραχής, το άτομο έχει αναγνωρίσει ότι οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγμασμοί είναι υπερβολικοί ή παράλογοι.

Page 72: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

71

3 Οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγκασμοί προκαλούν έκδηλη ενόχληση, είναι χρονοβόροι (περισσότερο από μια ώρα την ημέρα), ή παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του μαθητή στο σχολείο ή τις συνήθεις κοινωνικές δραστηριότητες ή σχέσεις.

4 Αν είναι παρούσα κάποια άλλη διαταραχή του άξονα Ι, το περιεχόμενο των ιδεοληψιών ή των ψυχαναγκασμών δεν περιορίζεται σε αυτή, όπως για παράδειγμα η έντονη ενασχόληση με τροφή στην παρουσία Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής ή ενοχές στην παρουσία Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής.

5 Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε Γενική Σωματική Κατάσταση.

Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι με φτωχή αίσθηση της κατάστασής του,

δηλαδή αν τις περισσότερες φορές ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται ότι είναι υπερβολικοί ή παράλογοι οι ιδεοψυχαναγκασμοί του.

Οι Ψυχαναγκασμοί στο σχολείο συνήθως χαρακτηρίζονται από έντονο άγχος το οποίο εκδηλώνεται με την επανάληψη τελετουργικών πράξεων τις οποίες ο μαθητής νοιώθει ότι δεν μπορεί να αποφύγει, όπως το πλύσιμο των χεριών πολλές φορές την ημέρα. Έντονες και επίμονες σκέψεις που ο μαθητής δεν μπορεί να αποβάλλει ή και σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται χρήση «τυχερών» και «άτυχων» αριθμών ή ημερών.

309.81 Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (Posttraumatic Stress Disorder)

Το μοιραίο αεροπορικό δυστύχημα του 2005 πήρε μαζί του 121 ψυχές και άφησε πίσω του θλίψη, πόνο και θρήνο. Οι μαθητές-συγγενείς των θυμάτων, πιθανότατα να βιώνουν αυτό που επιστημονικά ονομάζεται διαταραχή μετά από τραυματικό στρες και να χρειάζονται τη στήριξη και τη βοήθεια από ειδικούς. Για τη διάγνωση της διαταραχής μετά από τραυματικό στρες πρέπει να ισχύουν τα εξής:

1 Ο μαθητής έχει εκτεθεί σε τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα τα ακόλουθα: Ο μαθητής βίωσε, ήταν μάρτυρας ή βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα γεγονός ή

γεγονότα στο οποίο ή στα οποία υπήρξε πραγματικός ή επαπειλούμενος θάνατος ή σοβαρός τραυματισμός, ή απειλή της σωματικής ακεραιότητας του εαυτού του ή άλλων.

Η απάντηση του μαθητή σε αυτό περιλάμβανε έντονο φόβο, αίσθημα ότι είναι αβοήθητος, ή τρόμο σε σημείο αρκετές φορές να εκφράζεται με αποδιοργανωμένη συμπεριφορά.

2 Το τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται (Επαναβίωση: Flashback) επίμονα με ένα ή περισσότερους από τους ακόλουθους τρόπους: Επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του

γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις. Επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος. Ο μαθητής ενεργεί ή αισθάνεται σαν να επαναβιώνεται το τραυματικό

γεγονός. Υπάρχει η αίσθηση επαναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια επαναβιώσεων συμπεριλαμβανομένων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση τοξίκωσης. Έντονη ψυχολογική ενόχληση κατά την έκθεση σε

Page 73: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

72

εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.

Σωματική αντίδραση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.

3 Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας, η οποία δεν υπήρχε πριν από το τραύμα, όπως φαίνεται από τρία από τα ακόλουθα: Προσπάθεια αποφυγής σκέψεων, αισθημάτων ή συζητήσεων που

συνδέονται με το τραύμα. Προσπάθεια αποφυγής δραστηριοτήτων, τόπου, ή ατόμων που προκαλούν

ανακλήσεις του τραύματος. Ανικανότητα να ανακαλέσει μια σημαντική πλευρά του τραύματος. Σαφής μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές

δραστηριότητες. Αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους μαθητές ή και

φίλους. Περιορισμένο εύρος συναισθήματος, αδυναμία βασικών συναισθημάτων

όπως η αγάπη κ.ά. Αίσθημα σμίκρυνσης του μέλλοντος, χωρίς προσδοκίες, χωρίς στόχους, δεν

μπορεί να φανταστεί ότι θα έχει μια φυσιολογική ζωή με οικογένεια κλπ. 4 Υπερδιέγερση σε δύο από τα ακόλουθα:

Δυσκολία στον ύπνο. Ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού. Δυσκολία συγκέντρωσης. Υπερεπαγρύπνηση. Υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα.

5 Η διάρκεια της διαταραχής (συμπτώματα Β,Γ,Δ), είναι μεγαλύτερη από ένα μήνα. 6 Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών,

σχολικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας. Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι οξεία (διάρκεια συμπτωμάτων μικρότερη

από τρεις μήνες) ή χρόνια μορφή (διάρκεια συμπτωμάτων πάνω από τρεις μήνες) και αν είναι με καθυστερημένη έναρξη (αν τα συμπτώματα εμφανίστηκαν έξι μήνες μετά το στρεσογόνο περιστατικό).

Εισηγήσεις: Ο γιατρός ή ένας ειδικός που προσφέρει ιατρικές ή ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες μπορεί να προτείνει ένα από τα πιο κάτω: Οι ειδικοί θα επικεντρώσουν την προσοχή τους στη στήριξη αυτού που ζητά βοήθεια εφαρμόζοντας ο κάθε ένας από αυτούς τη θεραπευτική προσέγγιση όπου έχει εκπαιδευτεί. Πιο αποτελεσματικές για τη Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες θεωρούνται οι γνωστικο-συμπεριφορικές προσεγγίσεις. Ο ιατρός μπορεί να προτείνει ένα συνδυασμό φαρμάκων και θεραπείας της συμπεριφοράς για να χειριστεί τη μετα-τραυματική διαταραχή. Οι στόχοι της θεραπείας είναι και πάλι να μειωθεί ο συναισθηματικός κίνδυνος και οι σχετικές διαταραχές στον ύπνο όπως και η καθημερινή λειτουργικότητα, και να ενισχυθεί μέσα από συνεχή στήριξη αυτός που ζητά βοήθεια για να αντιμετωπίσει καλύτερα το γεγονός που

Page 74: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

73

προκάλεσε τη διαταραχή. Τα Φάρμακα που χορηγούνται συνήθως είναι τα SSRIs. Αυτά τα αντικαταθλιπτικά χάπια ενεργούν στο χημικό serotonin, το νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλό μας που βοηθά τα κύτταρα του εγκεφάλου (νευρώνες) να στέλνουν και να λαμβάνουν τα μηνύματα. Στην κατηγορία των SSRIs περιλαμβάνονται το fluoxetine (Prozac), το sertraline (Zoloft), το paroxetine (Paxil), citalopram (Celexa), το fluvoxamine (Luvox) και το venlafaxine (Effexor XR). Αυτά τα χάπια μπορούν να βοηθήσουν για να ελεγχθεί η ανησυχία καθώς επίσης και η κατάθλιψη. Προσοχή όμως γιατί έρευνες έδειξαν ότι στην εφηβική ηλικία υπήρξε αυξητική τάση των περιστατικών όπου οι μαθητές αυτοκτόνησαν. Χρειάζεται στενή ψυχιατρική παρακολούθηση. Ηρεμιστικά: Τα φάρμακα όπως το clonazepam (Klonopin) και lorazepam (Ativan) μπορούν να μειώσουν τα συναισθήματα της ανησυχίας. Γνωστικό-συμπεριφορική Θεραπεία: Αυτή η θεραπεία διδάσκει τους αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης των σκέψεων ή των καταστάσεων που υπενθυμίζουν το τραύμα που βίωσε αυτός που ζητά βοήθεια. Αυτός που ζητά βοήθεια και ο ψυχοθεραπευτής του μπορούν να δημιουργήσουν ένα κατάλογο καταστάσεων ή μνημών που προκαλούν την ανησυχία. Εκτίθεται βαθμιαία σε περισσότερη ανησυχία-που προκαλεί τις σκέψεις και τις καταστάσεις ενώ το σώμα μαθαίνει σταδιακά να ηρεμεί μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται εξοικείωση. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση στις πηγές ανησυχίας μικραίνει το φόβο έτσι ώστε δεν χρειάζεται πλέον να αποφεύγει ορισμένες καταστάσεις και σκέψεις. Ο στόχος αυτής της θεραπείας είναι να οδηγηθεί αυτός που ζητά βοήθεια σε μια αίσθηση ελέγχου της ανησυχίας του. Εκπαίδευση ελέγχου του Στρες: Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει επίσης την εκμάθηση ρύθμισης της ανησυχίας μέσω της χαλάρωσης. Εργάζεται αυτός που ζητά βοήθεια με ένα θεραπευτή για να αναπτύξει τις δεξιότητες που απαιτούνται για να μειώσει την ανησυχία και την προδιάθεση για τις αρνητικές σκέψεις που οδηγούν στο τραυματικό γεγονός. Γνωστική θεραπεία: Προσδιορίζεται, με τη βοήθεια του θεραπευτή η διαστρεβλωμένη σκέψη ή οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις που ξυπνούν τη ψυχολογική πίεση. Μαθαίνει αυτός που ζητά βοήθεια τους τρόπους που μπορεί να δει και να αντιμετωπίσει ένα τραυματικό γεγονός διαφορετικά και μαθαίνει τις εναλλακτικές πεποιθήσεις για το γεγονός και τον αντίκτυπο που έχει στη ζωή του. Υπάρχει ιδιαίτερη έμφαση στην εκμάθηση για να αναπτυχθεί μια αίσθηση κυριότητας και ελέγχου των σκέψεων και των συναισθημάτων του βοηθούμενου. Η θεραπεία της Διαταραχής μετά από Τραυματικό Στρες με Συμπεριφορική θεραπεία συμπεριφοράς μπορεί να είναι αποτελεσματική και η πρόγνωση για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία είναι καλή.

308.3 Διαταραχή Οξέος Στρες (Acute Stress Disorder)

1 Ο μαθητής έχει εκτεθεί σε τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα τα ακόλουθα:

Ο μαθητής βίωσε, ήταν μάρτυρας ή βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα γεγονός ή γεγονότα στο οποίο ή στα οποία υπήρξε πραγματικός ή επαπειλούμενος θάνατος ή σοβαρός τραυματισμός, ή απειλή της σωματικής ακεραιότητας του εαυτού του ή άλλων.

Page 75: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

74

Η απάντηση του μαθητή περιλάμβανε έντονο φόβο, αίσθημα ότι είναι αβοήθητος, ή τρόμο σε σημείο αρκετές φορές να εκφράζεται με αποδιοργανωμένη συμπεριφορά.

2 Είτε κατά τη διάρκεια του βιώματος είτε μετά το βίωμα, ο μαθητής έχει τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα αποσυνδετικά συμπτώματα:

Υποκειμενική αίσθηση μουδιάσματος, απόσπασης, ή απουσίας της συγκινησιακής απαντητικότητας

Μείωση της ενημερότητας του ατόμου για ό,τι το περιβάλλει π.χ. είναι «σαστισμένο»

Αποπραγματοποίηση Αποπροσωποποίηση Αποσυνδετική αμνησία π.χ. ανικανότητα να ανακαλέσει κάποια σημαντική

πλευρά του τραύματος. 3 Το τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται επίμονα με ένα ή περισσότερους από

τους ακόλουθους τρόπους: Επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του

γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις. Επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος. Ο μαθητής ενεργεί ή αισθάνεται σαν να επαναβιώνεται το τραυματικό

γεγονός. Υπάρχει η αίσθηση επαναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια επαναβιώσεων συμπεριλαμβανομένων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση τοξίκωσης.

Έντονη ψυχολογική ενόχληση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.

Σωματική αντίδραση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.

4 Έντονη αποφυγή ερεθισμάτων που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος π.χ. σκέψεις, αισθήματα, συζητήσεις, δραστηριότητες, τόπους, ανθρώπους.

5 Έντονα συμπτώματα άγχους ή αυξημένης διεγερσιμότητας π.χ. δυσκολία του ύπνου, ευερεθιστότητα, φτωχή συγκέντρωση, υπερεπαγρύπνηση, υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα, κινητική ανησυχία.

6 Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, σχολικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

7 Η διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον δύο ημέρες και όχι περισσότερο από τέσσερις εβδομάδες, ενώ εμφανίζεται μέσα σε τέσσερις εβδομάδες μετά το τραυματικό γεγονός.

8 Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μια ουσίας ή σε Γενική Σωματική Κατάσταση, ενώ δεν εξηγείται καλύτερα με άλλες διαταραχές.

300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή - Περιλαμβάνει την Υπεραγχώδη Διαταραχή της Παιδικής Ηλικίας (Generalized Anxiety Disorder - Includes Overanxious Disorder of Childhood)

1 Υπερβολικό άγχος και ανησυχία ή και φοβισμένη προσδοκία που εμφανίζονται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον έξι μηνών, για σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων όπως η επίδοση σε ένα άθλημα ή και η σχολική επίδοση.

2 Ο μαθητής αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία του.

Page 76: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

75

3 Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα έξι συμπτώματα με τουλάχιστον μερικά από αυτά να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών:

Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή με τεντωμένα νεύρα. Εύκολη κόπωση. Δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει. Ευερεθιστότητα. Μυϊκή ένταση. Διαταραχή του ύπνου, ανήσυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος.

4 Η εστίαση τους άγχους και της ανησυχίας δεν περιορίζεται σε στοιχεία μιας διαταραχής του άξονα Ι, π.χ. το άγχος ή η ανησυχία δεν οφείλονται στο ότι θα έχει προσβολή Πανικού όπως στη Διαταραχή Πανικού, ότι θα νιώσει αμηχανία δημόσια όπως στην Κοινωνική Φοβία, ότι θα μολυνθεί όπως στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, ότι θα απομακρυνθεί από το σπίτι ή από στενούς συγγενείς όπως στη Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού, ότι θα βάλει βάρος όπως στη Ψυχογενή Ανορεξία, ότι θα έχει πολλαπλά σωματικά ενοχλήματα όπως στη Σωματοποιητική Διαταραχή, ή ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια όπως στην Υποχονδρίαση, ενώ το άγχος και η ανησυχία δεν εμφανίζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια Διαταραχής Μετά από Τραυματικό Στρες.

5 Το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

6 Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε Γενική Σωματική Κατάσταση, ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας Διαταραχής της Διάθεσης, μιας Ψυχωτικής Διαταραχής, ή μιας Διάχυτης Αναπτυξιακής Διαταραχής.

293.84 Αγχώδης Διαταραχή Οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση (Anxiety Disorder Due to a General Medical Condition)

1 Στην κλινική εικόνα προεξάρχουν έντονο άγχος, προσβολές πανικού, ή ιδεοληψίες ή ψυχαναγκασμοί.

2 Από τη φυσική εξέταση Ιατρού, υπάρχει απόδειξη ότι η διαταραχή οφείλεται στη Γενική Σωματική Κατάσταση του μαθητή.

3 Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή. 4 Η διαταραχή δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας του

παραληρήματος (delirium). 5 Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της

κοινωνικής, σχολικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας. Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι με γενικευμένο άγχος, με προσβολές

πανικού, με ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, προκαλούμενη από ουσίες εξάρτησης κλπ)

300.00 Αγχώδης Διαταραχή ΜΠΑ (Anxiety Disorder NOS)

Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει διαταραχές με έντονο άγχος και φοβική

αποφυγή, οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια οποιασδήποτε από τις πιο πάνω διαταραχές.

Page 77: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

76

Στο σχολείο εάν είναι δυνατό, δώστε χρόνο στο μαθητή για να γίνει

αποδεχτό το γεγονός, προτού προσπαθήσετε να τον καθησυχάσετε. Δώστε χρόνο στους μαθητές να μιλήσουν μεταξύ τους για το τραυματικό γεγονός και στο επίπεδο της τάξης αφήστε τους να εκφραστούν ως ομάδα και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Πάντοτε να σέβεστε την επιλογή αυτών των παιδιών που δε θέλουν να συμμετάσχουν στις συζητήσεις. Μην επιβάλετε τη συζήτηση και μη μιλάτε εσείς όλη την ώρα. Μη μιλάτε με συμπόνια για το καταστροφικό γεγονός γιατί θα υπεραμυνθούν οι επηρεαζόμενοι. Προστατέψετε τα παιδιά από επιπρόσθετη έκθεση στα τραυματικά ερεθίσματα. Ζητάτε πάντοτε βοήθεια από αυτούς που είναι ειδικότεροι από εσάς. Δώστε τέλος το μήνυμα ότι όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι για να βοηθήσουμε.

Πέραν της φαρμακευτικής αγωγής που πιθανό να δοθεί από γιατρό, ψυχοθεραπευτικά αυτές οι διαταραχές προσεγγίζονται Γνωστικο-Συμπεριφορικά και Συμπεριφορικά. Οι Σύμβουλοι είναι καλά να λάβετε υπόψη τα πιο κάτω:

Αφαιρέστε την παθολογία από τη Διαταραχή και τοποθετείστε τα συμπτώματα στις σωστές τους διαστάσεις.

Διατηρήστε μια ήρεμη παρουσία, χωρίς άγχος. Αναμένεται ένας αρχικός αρνητισμός από το μαθητή. Να είστε υπομονετικοί και πρόθυμοι να επιτρέψετε στη Διαταραχή χρόνο να

επιλυθεί. Το σχολείο μπορεί να γίνει ο καλύτερος χώρος επίλυσης τέτοιων δυσκολιών. Ικανοποιείστε αιτήματα των παιδιών (κοντά στην πόρτα αν έχει

κλειστοφοβία) που υποβοηθούν την πρόοδό τους. Αφαιρέστε λίγο βάρος από τα μαθήματά τους. Οι μαθητές με αυτές τις δυσκολίες θέλουν να είναι στο σχολείο. Κάντε τους γονείς ενεργά μέλη της προσπάθειας. Πριν καταρτιστεί σχέδιο βοήθειας κάντε συναντήσεις με όλους τους

εμπλεκόμενους φορείς. Σιγουρευτείτε ότι έχουν επαφή με φίλους και συμμαθητές. Καταγράφετε την πρόοδο αυτών των μαθητών γιατί είναι εύκολο να

παλινδρομήσουν.

Page 78: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

77

Κεφάλαιο 12ο Διαταραχές στην πρόσληψη τροφής (Eating Disorders)

307.01 Ψυχογενής Ανορεξία Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος (Περιορισμένος Τύπος, Επεισόδια Υπερφαγίας, Καθαρτικός Τύπος)

307.51 Ψυχογενής Βουλιμία Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος: καθαρτικός ή μη καθαρτικός τύπος)

307.50 Διαταραχή στην Πρόσληψη Τροφής ΜΠΑ Διαταραχή Υπερβολικής Διατροφής Εκτός Γευμάτων (Υπό

εξέταση – ελλιπής έρευνα για να ενταχθεί στις Διαταραχές) Οι διαταραχές στην πρόσληψη τροφής χαρακτηρίζονται από την άρνηση

διατήρησης του κανονικού βάρους (Ανορεξία) και από υπερφαγία και αυτοπροκαλούμενους εμετούς (Βουλιμία). Οι διαταραχές αυτές περιστρέφονται γύρο από τη συμπεριφορά και τον προσωπικό διάλογο του μαθητή και συνδέονται άμεσα με το πώς αισθάνεται για τον εαυτό του.

Υπολογίζεται στην Αμερική ότι 0.5% - 3.7% των γυναικών υποφέρουν από ανορεξία και 1.1% - 4.2% των γυναικών από Βουλιμία. 2% - 5% υπολογίζεται ότι βιώνουν Διαταραχή Υπερβολικής Διατροφής Εκτός Γευμάτων.

Μελέτες στην Αγγλία έδειξαν ότι τα παιδιά ανησυχούν για τη διατροφή τους από την ηλικία των πέντε. Το 1/3 των παιδιών αρχίζουν να προσαρμόζουν τη διατροφή τους από τα εννέα τους χρόνια και είναι τότε που αρχίζουν να πιστεύουν ότι έχουν περισσότερα κιλά και να κάνουν τις πιο παράξενες δίαιτες. Κοινό χαρακτηριστικό των διαγνωσμένων διαταραχών στην πρόσληψη τροφής είναι η σημασία που δίνουν στον έλεγχο του βάρους, και η λανθασμένη αλλαγή της εικόνας του πάχους σε συναίσθημα.

Οι έρευνες που έγιναν στην Αγγλία για άτομα 18-25 ετών έδειξαν ότι 1-2% είναι διαγνωσμένοι με Ανορεξία, 5% με Βουλιμία και πολύ περισσότεροι με άλλες διατροφικές διαταραχές χωρίς να υπάρχουν ασφαλή στοιχεία. Για τις μαθητικές ηλικίες δεν υπάρχουν στοιχεία αλλά υπολογίζεται σύμφωνα με την Δρ. Deann Jane, του Εθνικού Κέντρου για Διατροφικές Διαταραχές, ότι για τις ηλικίες 11-15 έχουμε 1 για κάθε 100,000 μαθήτριες και 1 για κάθε 500,000 μαθητές.

Τα αποτελέσματα έρευνας για τις Διαταραχές Διατροφικής Συμπεριφοράς με επικέντρωση στην Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιμία σε παιδιά και εφήβους 10-18 ετών που έγινε στην Κύπρο το 2002 σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, έδειξαν ότι το 42% των κοριτσιών δεν είναι ικανοποιημένα με το σωματικό τους βάρος και θέλουν να χάσουν κιλά. Στα αγόρια το ποσοστό είναι 18%. Όσον αφορά το ερωτηματολόγιο Eating Attitude test -26 (EAT) ποσοστό 26,6% των κοριτσιών και 13% των αγοριών έχει βαθμολογία ίση ή μεγαλύτερη του 20 που είναι ενδεικτικό Διαταραχής Διατροφικής Συμπεριφοράς. Σύμφωνα με το Δρ Χατζηγεωργίου, που είναι και ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας αυτά τα παιδιά ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου για να αναπτύξουν σοβαρότερη ψυχοπαθολογία. Η έρευνα έδειξε επίσης πως τα πιθανά ποσοστά περιστατικών Ψυχογενούς Ανορεξίας είναι 0.78% στα κορίτσια και 0.14% στα αγόρια. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι

Page 79: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

78

πιο συχνές στις αγροτικές περιοχές και στις χαμηλότερου κοινοοικονομικού επιπέδου οικογένειες.

Στην ετήσια έκθεση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού αναφέρεται ότι παραπέμφθηκαν 10 περιπτώσεις στην ΥΕΨ για Ψυχογενείς Διατροφικές Διαταραχές ποσοστό 0.006% του μαθητικού πληθυσμού.

Το ποσοστό θνησιμότητας που παρατηρείται στη Ψυχογενή ή Νευρογενή Ανορεξία ανέρχεται στο 20%.

Σε αρκετές περιπτώσεις ο ασθενής ή η ασθενής ήταν ένα παιδί που αρχικά ήταν υπέρβαρο.

Στο 1/3 των περιπτώσεων μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές ψυχιατρικού τύπου με κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και έμμονες βασανιστικές καταναγκαστικές διαταραχές.

Τα χαρακτηριστικά των διατροφικών διαταραχών είναι: 307.01 Ψυχογενής Ανορεξία Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος (Περιορισμένος Τύπος, Επεισόδια Υπερφαγίας, Καθαρτικός Τύπος) Anorexia Nervosa 1. Άρνηση του μαθητή να διατηρήσει το ελάχιστο φυσιολογικό βάρος ανάλογα με

την ηλικία του (απώλεια κάτω από 85%) 2. Έντονος φόβος του μαθητή ότι θα βάλει βάρος ακόμη και αν το βάρος του είναι

κάτω από το κανονικό. 3. Διαταραχή του τρόπου αυτοαξιολόγησης του μαθητή λόγω του βάρους που έχει

και άρνηση της σοβαρότητας του υφιστάμενου χαμηλού βάρους. 4. Εμμηνορρυσιακές διαταραχές του κύκλου στις μαθήτριες. Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος: Περιορισμένος Τύπος όταν δεν έχει

αρκετά επεισόδια αυτοπροκαλούμενων εμετών ή κακής χρήσης καθαρτικών, διουρητικών ή υποκλυσμών. Επεισόδια Υπερφαγίας/Καθαρτικός Τύπος όταν ο μαθητής έχει αρκετά επεισόδια αυτοπροκαλούμενων εμετών ή κακής χρήσης καθαρτικών, διουρητικών ή υποκλυσμών.

Η διαταραχή συνήθως ξεκινά στα 13 με 18 και 9 στις 10 περιπτώσεις αφορούν μαθήτριες στην Αμερική σύμφωνα με το DSM-IV-TR.

Υπάρχει αυξημένο ρίσκο μεταξύ των μαθητών που έχουν πρώτου βαθμού συγγένεια με άτομα με ανορεξία.

Υπάρχει αυξημένο ρίσκο μεταξύ των μαθητών που έχουν πρώτου βαθμού συγγένεια με άτομα που έχουν Κατάθλιψη ή άλλες Διαταραχές της Διάθεσης.

307.51 Ψυχογενής Βουλιμία Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος: καθαρτικός ή μη καθαρτικός τύπος (Bulimia Nervosa) 1. Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας:

Η κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας φαγητού, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, σε σχέση με την ποσότητα φαγητού που θα μπορούσαν να καταναλώσουν οι περισσότεροι μαθητές.

Αίσθημα του μαθητή ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει.

2. Επανειλημμένες ενέργειες του μαθητή για να μην βάλει βάρος όπως αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών, υποκλυσμών ή άλλων φαρμάκων, υπερβολική γυμναστική.

3. Το 1 και 2 συμβαίνουν (2) δύο φορές την εβδομάδα για διάστημα (3) τριών μηνών.

Page 80: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

79

4. Η αυτοαξιολόγηση επηρεάζεται υπέρμετρα από τα χαρακτηριστικά και το βάρος του σώματος.

5. Η διαταραχή δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων Ψυχογενούς Ανορεξίας.

Πρέπει να προσδιοριστεί ο τύπος: Καθαρτικός Τύπος όταν ο μαθητή

καταφεύγει συχνά σε αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή σε κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή υποκλυσμών. Μη Καθαρτικός Τύπος όταν ο μαθητής έχει καταφύγει σε αντισταθμιστικά μέτρα όπως η γυμναστική, η νηστεία αλλά δεν έχουμε επεισόδια αυτοπροκαλούμενων εμετών ή κακής χρήσης καθαρτικών, διουρητικών ή υποκλυσμών.

9 στους 10 που έχουν Βουλιμία είναι μαθήτριες

307.50 Διαταραχή στην Πρόσληψη Τροφής ΜΠΑ (Eating Disorder NOS)

Η διαταραχή αυτή περιλαμβάνει διαταραχές της πρόσληψης τροφής οι οποίες

δεν πληρούν τα κριτήρια των πιο πάνω διαταραχών.

Διαταραχή Υπερβολικής Διατροφής Εκτός Γευμάτων (Binge-Eating Disorder) Η διαταραχή αυτή είναι υπό εξέταση και δεν περιλαμβάνεται στις Διατροφικές Διαταραχές αλλά αναφέρεται στις προτεινόμενες διαταραχές. Ο λόγος είναι η ελλιπής έρευνα για να πειστεί η επιτροπή εξέτασης των διαταραχών για τη διάγνωσή της. Αν και δεν έχει ενταχθεί στις Διαταραχές την αναφέρω γιατί είναι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό που έχει τα κριτήρια της Διαταραχής Υπερβολικής Διατροφής Εκτός Γευμάτων. Τα ποσοστά αυτών που πληρούν τα κριτήρια για τη διαταραχή, σύμφωνα με τη Δρ. Deanne Jane του Εθνικού Κέντρου για τις Διατροφικές Διαταραχές, είναι υπερδιπλάσια.

1 Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας εκτός γευμάτων. Το επεισόδιο χαρακτηρίζεται και από τα δύο κριτήρια που αναφέρω πιο κάτω:

Πρόσληψη τροφής σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο (π.χ. δύο ώρες) που είναι κατά πολύ περισσότερη από ότι ο μέσος μαθητής θα έτρωγε στο ίδιο χρονικό πλαίσιο και κάτω από τις ίδιες συνθήκες.

Αίσθηση ότι δεν υπάρχει έλεγχος της πρόσληψης τροφής τη χρονική περίοδο που γίνεται.

2 Τα επεισόδια συνδέονται με τρία από τα ακόλουθα: Τρώγω πιο γρήγορα από το κανονικό Τρώγω σε σημείο που νιώθω τόσο γεμάτος που έχω δυσφορία Τρώγω μεγάλες ποσότητες χωρίς να νιώθω ότι πεινώ Τρώγω μόνος μου γιατί ντρέπομαι για τις ποσότητες που καταναλώνω Νιώθω απέχθεια για τον εαυτό μου, κατάθλιψη ή πολλές ενοχές για την

υπερφαγία μου 3 Δυσφορία για την υπερβολική διατροφή εκτός γευμάτων 4 Η υπερβολική διατροφή εκτός γευμάτων συμβαίνει τουλάχιστο δύο ημέρες την εβδομάδα για έξι μήνες. 5 Η υπερβολική διατροφή εκτός γευμάτων δεν συνδέεται άμεσα με νηστείες κ.ά. και δεν συμβαίνει κατά τη διάρκεια άλλων διατροφικών διαταραχών (Ανορεξία ή Βουλιμία).

Page 81: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

80

Ο τρόπος διάγνωσης δεν είναι ξεκάθαρος και υπάρχει διαφωνία στον τρόπο καταμέτρησης των επεισοδίων (επεισόδια ανά μέρα ή επεισόδια ανά εβδομάδα;)

Σημεία που θα πρέπει να διερευνηθούν περιλαμβάνουν τον έλεγχο του εαυτού, το συνεχές ψάξιμο για φαγητό, την ανάγκη για περισσότερο φαγητό κ.ά. Οι διατροφικές συνήθειες περιλαμβάνουν κατανάλωση φαγητού στο κρεβάτι, και απόκρυψη του γεγονότος, δικαιολογίες για να μείνει στο σπίτι ο μαθητής για να καταναλώσει περισσότερο φαγητό. Ακολουθεί το αίσθημα ντροπής και μίσους για τις πράξεις και τον εαυτό του μαθητή.

Εξετάζοντας την πορεία των πιο πάνω Διατροφικών Διαταραχών διαπιστώνουμε ότι:

Πολλές φορές αρχίζουν τα συμπτώματα από την εφηβεία και συνήθως με μια δίαιτα που βγαίνει εκτός ελέγχου.

Οι Βουλιμικοί είναι πιο πρόθυμοι να μπουν σε θεραπεία γιατί έχουν ως αντικίνητρο το σώμα τους (δεν τους αρέσει) ενώ οι Ανορεξικοί νιώθουν ότι είναι ξεχωριστοί και έτσι πιο δύσκολα εμπλέκονται σε μια εξειδικευμένη θεραπεία.

Ένας στους τρεις θα ξεφύγει των συμπτωμάτων της Ανορεξίας. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος όμως για να εκδηλώσει άλλες Διατροφικές

Διαταραχές. Ο Βουλιμικός πολύ δύσκολα μπορεί να γίνει Ανορεξικός γιατί δεν έχει τον

έλεγχο. Ο Ανορεξικός αντιστέκεται περισσότερο στη θεραπεία. Συνήθως στην οικογένεια του Ανορεξικού η οικογένεια δυσλειτουργεί με

κύριο χαρακτηριστικό την αποφυγή διαπληκτισμών και ελλιπή επικοινωνία. Συνήθως στην οικογένεια του Βουλιμικού είναι δραματική η κατάσταση με

αρκετούς καυγάδες, ίσως και αλκοολισμό στην οικογένεια. Παρόλο ότι έγιναν έρευνες πάνω σε υφιστάμενες έρευνες τίποτα δεν

εγγυάται την επιτυχία των παρεμβάσεων για τους Ανορεξικούς. Η θεραπευτική προσέγγιση που προτείνεται είναι: Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι Γνωστικο-Συμπεριφορικές προσεγγίσεις έχουν καλύτερα αποτελέσματα και αναφέρεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας για τις Διατροφικές Διαταραχές φτάνουν το 50% μετά από 20 εβδομάδες. Για την Νευρογενή Ανορεξία προτείνεται οικογενειακή θεραπεία. Πιο συγκεκριμένα οι ειδικοί εισηγούνται:

Ενημέρωση για τις Διατροφικές Διαταραχές Ενημέρωση για τη διατροφή (θερμίδες κ.ά.) Βοήθεια για πιο αποτελεσματικό χειρισμό της τελειομανίας και των

παράλογων πιστεύω για τον εαυτό και τους άλλους. Παροχή βοήθειας για τη βελτίωση της εαυτοεικόνας.

Όταν διαπιστωθεί μέσα από το ιστορικό, τις συναντήσεις και τις αναφορές από την οικογένεια ότι ένας μαθητής έχει κάποια από τα συμπτώματα για μια από τις Διατροφικές Διαταραχές τότε γίνεται παραπομπή σε Ιατρό για εξέταση και συνεργασία για περαιτέρω ενέργειες. Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση τόσο πιο καλά αποτελέσματα έχουμε. Λόγω των δυσκολιών στο χειρισμό των Διατροφικών Διαταραχών χρειάζεται εξειδικευμένη βοήθεια και η εισήγησή μου είναι να γίνεται παραπομπή και από κοινού στήριξη μετά από καθοδήγηση και εκπαίδευση για τις διαταραχές αυτές. Η θεραπεία της Νευρογενούς Ανορεξίας απαιτεί ένα συγκεκριμένο θεραπευτικό πρόγραμμα τριών φάσεων:

Page 82: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

81

1. Αποκατάσταση του κανονικού βάρους 2. Αλλαγή των παράλογων πιστεύω του μαθητή σε λογικά σε σχέση με το σώμα

του και πιο γενικά την εαυτοεικόνα του. 3. Μακροπρόθεσμη εποπτεία της όλης διαδικασίας μέχρι και την ολοκληρωτική

ανάρρωση. Η χρήση φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να γίνεται μόνο όταν αποκατασταθεί το βάρος του μαθητή. Οι ψυχίατροι συνήθως εισηγούνται διάφορα Selective Serotonin Reuptake Inhibitors (SSRIs) τα οποία βοηθούν στην αντιμετώπιση του άγχους ή Διαταραχών της Διάθεσης όταν αυτές συνδέονται με την Νευρογενή Ανορεξία. Ο βασικός στόχος για τη Βουλιμία είναι να σταματήσει ο μαθητής να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού, δυσανάλογες του χρόνου και της ποσότητας που θα μπορούσε να καταναλώσει ο μέσος μαθητής στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ακολουθούνται ανάλογες προσεγγίσεις με αυτές για την Νευρογενή Ανορεξία αλλά οι στρατηγικές αυτές επεκτείνονται και σε ομαδικές και οικογενειακές θεραπείες. Εφαρμόζεται η ίδια προσέγγιση και για τη Διαταραχή Υπερβολικής Διατροφής Εκτός Γευμάτων.

Page 83: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

82

Κεφάλαιο 13ο Διαταραχές της προσαρμογής (Adjustment Disorders)

309.0 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Καταθλιπτική Διάθεση 309.24 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Άγχος 309.28 Διαταραχή της Προσαρμογής Μικτή, Με Άγχος και Καταθλιπτική

Διάθεση 309.3 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Διαταραχή της Διαγωγής 309.4 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Μικτή Διαταραχή των Συγκινήσεων

και της Διαγωγής 309.9 Διαταραχή της Προσαρμογής Απροσδιόριστη Πρέπει να προσδιοριστεί

αν είναι Οξεία ή Χρόνια

«Ό,τι δεν με σκοτώνει αμέσως με κάνει πιο δυνατό». ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ

Οι Διαταραχές της Προσαρμογής χαρακτηρίζονται από: 1. Ανάπτυξη συγκινησιακών ή συμπεριφοριολογικών συμπτωμάτων μετά από ένα

(ή πολλά) αναγνωρίσιμο στρεσογόνο παράγοντα. Η ανάπτυξη των συμπτωμάτων εμφανίζεται μέσα σε 3 μήνες μετά την παρουσία του στρεσογόνου παράγοντα.

2. Τα συμπτώματα ή συμπεριφορές είναι κλινικά σημαντικά με: Έκδηλη ενόχληση, η οποία είναι μεγαλύτερη από αυτή που θα αναμενόταν

από την έκθεση στο στρεσογόνο παράγοντα. Σημαντική έκπτωση της κοινωνικής και της σχολικής λειτουργικότητας.

3. Η συνδεόμενη με το στρες διαταραχή δεν πληρεί τα κριτήρια άλλης ειδικής διαταραχής του Άξονα Ι και δεν αποτελεί απλώς παρόξυνση μιας προϋπάρχουσας διαταραχής του Άξονα Ι ή του Άξονα ΙΙ.

4. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια για Πένθος V62.82. 5. Από τη στιγμή που εξαλείφεται ο στρεσογόνος παράγοντας τα συμπτώματα δεν

επιμένουν πέρα από 6 μήνες. Οξεία: αν η διαταραχή διαρκεί λιγότερο από 6 μήνες. Χρόνια: αν η διαταραχή διαρκεί 6 μήνες ή περισσότερο ασχέτως ότι βάσει

των χαρακτηριστικών της διαταραχής δεν μπορούν να είναι πάνω από 6 μήνες. Χρησιμοποιείται όταν υφίσταται στρεσογόνος παράγοντας με μόνιμες συνέπειες.

Οι διαταραχές της Προσαρμογής κωδικοποιούνται σύμφωνα με τα προεξάρχοντα συμπτώματά τους. Οι επιμέρους στρεσογόνοι παράγοντες είναι καλά να καταγραφούν στον Άξονα IV. 309.0 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Καταθλιπτική Διάθεση (Adjustment Disorder With Depressed Mood) Όταν οι προεξάρχουσες εκδηλώσεις είναι συμπτώματα, όπως καταθλιπτική

διάθεση, ευσυγκινησία, ή αισθήματα του μαθητή ότι είναι αβοήθητος. 309.24 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Άγχος (Adjustment Disorder With Anxiety)

Page 84: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

83

Όταν οι προεξάρχουσες εκδηλώσεις είναι συμπτώματα, όπως νευρικότητα, ανησυχία ή ταραχή, ή φόβοι αποχωρισμού από τους γονείς ή άλλους σημαντικούς γι’ αυτούς ανθρώπους.

309.28 Διαταραχή της Προσαρμογής Μικτή, Με Άγχος και Καταθλιπτική Διάθεση (Adjustment Disorder With Mixed Anxiety and Depressed Mood) Όταν η προεξάρχουσα εκδήλωση είναι συνδυασμός κατάθλιψης και άγχους. 309.3 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Διαταραχή της Διαγωγής (Adjustment Disorder With Disturbance of Conduct) Όταν η προεξάρχουσα εκδήλωση είναι διαταραχή της διαγωγής, στην οποία

υπάρχει παραβίαση των δικαιωμάτων των άλλων, ή βασικών, ανάλογα με την ηλικία προτύπων ή κανόνων. (Π.χ. αδικαιολόγητες απουσίες, βανδαλισμός, διαπληκτισμοί, παραβάσεις).

309.4 Διαταραχή της Προσαρμογής Με Μικτή Διαταραχή των Συγκινήσεων και της Διαγωγής (Adjustment Disorder With Mixed Disturbance of Emotions and Conduct) Όταν οι προεξάρχουσες εκδηλώσεις είναι τόσο συγκινησιακά συμπτώματα όπως

κατάθλιψη και άγχος όσο και συμπτώματα διαταραχής της προσαρμογής. 309.9 Διαταραχή της Προσαρμογής Απροσδιόριστη Πρέπει να προσδιοριστεί αν είναι Οξεία ή Χρόνια (Adjustment Disorder Unspecified) Όταν υπάρχουν δυσπροσαρμοστικές αντιδράσεις με σωματικά ενοχλήματα,

κοινωνική απόσυρση ή δυσκολίες στο σχολείο σε ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες οι οποίοι δεν πληρούν τα κριτήρια για τις πιο πάνω διαταραχές.

Στην πολυαξονική διάγνωση είναι καλά στον Άξονα IV να καταγράφεται η

φύση του στρεσογόνου παράγοντα. Δεν είναι ξεκαθαρισμένο ποια είναι ακριβώς τα συμπτώματα, που ξεκινούν και που σταματούν, ούτε και ο βαθμός έντασης. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διάγνωση γιατί ο ένας μαθητής μπορεί να έχει πολύ διαφορετικά συμπτώματα από τον άλλο. Είναι και γι’ αυτό το λόγo που προτείνεται συνήθως ψυχοθεραπεία – συμβουλευτική για βοήθεια αυτών των ατόμων. Η συναισθηματική στήριξη είναι απαραίτητη και σε αρκετές περιπτώσεις εμπλέκονται γονείς και οικογένεια σε ατομικές και ομαδικές συναντήσεις. Όταν γίνει παραπομπή σε γιατρό χορηγούνται SSRI (Prozac, Sarafem) και συνοδεύονται από την κατάλληλη στήριξη. Στο σχολείο ενθαρρύνετε το μαθητή σας να μιλήσει και να εκφράσει, όταν νιώσει έτοιμος, τα συναισθήματά του. Είναι σημαντικό να νοιώσει ότι οι αντιδράσεις του είναι φυσιολογικές αντιδράσεις υπό τις περιστάσεις που βιώνει (π.χ. μετά από ένα στρεσογόνο περιστατικό να βιώνει τα πιο πάνω συμπτώματα). Είναι σημαντικό να δίνουμε ευκαιρίες στους μαθητές μας να κάνουν επιλογές, πρώτα κάτι μικρό και αργότερα να ενθαρρύνονται για λήψη αποφάσεων καθοριστικών για τους ιδίους. Οι ομάδες υποστήριξης είναι επίσης μια θετική νότα στην όλη προσπάθεια.

Page 85: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

84

Να θυμάστε οι Διαταραχές της Προσαρμογής είναι ουσιαστικά μια υπερβολική αντίδραση σε ένα στρεσογόνο συμβάν στη ζωή μας όπως η είσοδός μας στο σχολείο, ο χωρισμός από μια σχέση ή ένα πένθος.

Page 86: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

85

Κεφάλαιο 14ο Προβλήματα σχέσεων (άξονας Ι)

V61.20 Προβλήματα Σχέσης Γονέα-Παιδιού

V61.8 Προβλήματα Σχέσης με Αδελφό «Εάν συνεισφέρετε στην ευτυχία άλλων, θα βρείτε το πραγματικό καλό, το αληθινό νόημα της ζωής».

ΔΑΛΑΪ ΛΑΜΑ Τα προβλήματα σχέσεων αναφέρονται στις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Όταν πληρούνται τα κριτήρια για τα πιο πάνω, όταν είναι δηλαδή η κύρια εστία του προβλήματος τότε ταξινομούνται στον Άξονα Ι. Αν είναι παρόντα αλλά δεν αποτελούν την κύρια εστία κλινικής προσοχής, ταξινομούνται στον Άξονα IV. V61.20 Προβλήματα Σχέσης Γονέα-Παιδιού Αυτή η κατηγορία χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η συναλλαγή μεταξύ γονέα και παιδιού. Όταν δηλαδή υπάρχει:

Διαταραγμένη επικοινωνία Υπερπροστασία Ανεπαρκής πειθαρχία

και τα πιο πάνω έχουν αντίκτυπο πάνω στην οικογένεια με ανάπτυξη κλινικά σημαντικών συμπτωμάτων στο γονέα ή το παιδί. Καταγράφεται στον Άξονα Ι. V61.8 Προβλήματα Σχέσης με Αδελφό Αυτή η κατηγορία χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η σχέση μεταξύ των αδελφών. Όταν δηλαδή η σχέση μεταξύ των αδελφών συνδέεται με κλινικά σημαντική έκπτωση της ατομικής ή οικογενειακής λειτουργικότητας με συνεπακόλουθο την ανάπτυξη συμπτωμάτων σε ένα ή περισσότερα αδέλφια.

Page 87: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

86

Κεφάλαιο 15ο Προβλήματα που σχετίζονται με κακοποίηση ή παραμέληση (αναφέρω τους κωδικούς που αφορούν το θύμα – η κλινική προσοχή εστιάζεται στο θύμα)

995.54 Σωματική Κακοποίηση Παιδιού 995.53 Σεξουαλική Κακοποίηση

Παιδιού 995.52 Παραμέληση Παιδιού

«Τα παιδιά σας δεν είναι παιδιά σας. Είναι οι γιοι και οι κόρες της επιθυμίας της ζωής για τον εαυτό της. Έρχονται με μέσο εσάς αλλά όχι από εσάς και παρόλο που είναι μαζί σας δεν σας ανήκουν. Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας, μα όχι και τις σκέψεις σας, γιατί έχουν τις δικές τους. Μπορείτε να στεγάσετε τα σώματά τους, μα όχι και τις ψυχές τους, γιατί οι ψυχές τους κατοικούν στο σπίτι του αύριο, το οποίο δεν μπορείτε να επισκεφθείτε, ούτε καν στα όνειρά σας. Μπορείτε να παλέψετε να γίνετε σαν και αυτά, μα μην προσπαθείτε να τα κάνετε σαν και εσάς».

ΧΑΛΙΛ ΓΚΙΜΠΡΑΝ Αυτό το κεφάλαιο περιλαμβάνει κατηγορίες που αναφέρονται στην κακομεταχείριση ενός παιδιού. Αυτά τα προβλήματα περιλαμβάνονται εδώ επειδή αποτελούν συχνά εστία κλινικής προσοχής . Ο κωδικός V χρησιμοποιείται όταν η εστία της προσοχής είναι στο δράστη. Στο σχολείο η προσοχή μας στρέφεται στο μαθητή έτσι χρησιμοποιούμε τους πιο πάνω κωδικούς. 995.54 Σωματική Κακοποίηση Παιδιού Αυτή η διάγνωση γίνεται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η σωματική

κακοποίηση του παιδιού. 995.53 Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιού Αυτή η διάγνωση γίνεται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η

σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού. Μαθητές και των δύο φύλων είναι δυνατό να υποστούν σεξουαλική

κακοποίηση. Είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που τραυματίζει τα θύματα για όλη τους τη ζωή.

Ψυχικές παθήσεις, εθισμός στα ναρκωτικά, στο αλκοόλ και συζυγικές διαμάχες περιλαμβάνονται μεταξύ πολλών άλλων προβλημάτων που μπορεί να δημιουργηθούν στην πορεία.

Έρευνα που έγινε στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των Ηνωμένων Πολιτειών, με δείγμα 17000 ενήλικες στην Καλιφόρνια, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού έδειξε ότι, 25% των γυναικών και 16% των ανδρών δήλωσαν ότι είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική τους ηλικία. Το βάρος των αρνητικών συνεπειών της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ήταν το ίδιο στην ενήλικη ζωή, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Ο κίνδυνος για απόπειρα αυτοκτονίας ήταν διπλάσιος στους άνδρες και τις γυναίκες που είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση σε σύγκριση με αυτούς που δεν έπαθαν κάτι ανάλογο.

Page 88: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

87

Οι ενήλικες που ήσαν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης στην παιδική ηλικία, είχαν 40% περισσότερες πιθανότητες να παντρευτούν άτομο με πρόβλημα αλκοολισμού.

Οι δράστες ήσαν 90% άνδρες στις περιπτώσεις των γυναικών και 60% στις περιπτώσεις των ανδρών. Το 40% των δραστών στην περίπτωση των ανδρών ήσαν γυναίκες.

Τα παιδιά που υπέστησαν συνουσία ή που έγινε απόπειρα σε αυτά για κάτι τέτοιο, είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο για προβλήματα υγείας σε σύγκριση με αυτά τα παιδιά που είχαν υποστεί σεξουαλική εκμετάλλευση με τη μορφή ανεπίτρεπτων αγγιγμάτων ή και χαδιών.

995.52 Παραμέληση Παιδιού

Αυτή η διάγνωση γίνεται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η παραμέληση του παιδιού.

4 στα 10 παιδιά πέφτουν θύματα σεξουαλική εκμετάλλευσης ή

κακοποίησης. Τα προβλήματα συνοδεύουν το θύμα για όλη του τη ζωή. Οι ενήλικες που βίωσαν στην παιδική τους ηλικία εμπειρίες σεξουαλικής

κακοποίησης χρειάζονται βοήθεια. Το πρόβλημα επηρεάζει όλα τα κοινωνικά στρώματα σε όλες τις χώρες και

οι συνέπειες είναι βαρύτατες και απρόβλεπτες γι’ αυτό το λόγο πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα παιδιά μας.

«Η δυσκολία είναι να ανατρέφουμε και όχι να κάνουμε παιδιά, σήμερα»

ΜΑΛΤΟΥΣ

Είναι γεγονός ότι προβλήματα αυτής της φύσης υπάρχουν και πληθαίνουν χρόνο με το χρόνο. Η βίαιη αυτή συμπεριφορά απασχολεί για δεκαετίες κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Από το 1960 που στη Γαλλία έγινε αναφορά για 500,000 παραβιάσεις, παραπτώματα με αρκετά από αυτά να έχουν άμεση σχέση με την κακοποίηση και επιλύθηκαν το 80% αυτών, φθάσαμε σήμερα στον εκπληκτικό αριθμό των 3,700,000 και για το 80% δεν γίνεται τίποτα. Με αφορμή αυτούς τους αριθμούς το 1981 η Αμερική κάλεσε σε συναντήσεις ειδικούς από όλο τον κόσμο για να ανταλλάξουν απόψεις γι’ αυτό το τόσο σοβαρό θέμα αλλά χωρίς ικανοποιητική ανταπόκριση. Τα τελευταία χρόνια πρωτοβουλίες που ανέλαβαν η Γαλλία, η Ισπανία και η Αγγλία οδήγησαν σε κάποια συμπεράσματα. Αυτά συζητήθηκαν με 31 χώρες μέλη κυρίως της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεσμεύτηκαν να προωθήσουν νόμους που να διασφαλίζουν την υγεία και την ευημερία των παιδιών. Αρκετή δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση έγινε και από τη UNISEF. Τα κρούσματα βίας που καταγράφηκαν στην Κύπρο το 1997 ήταν 152 σε σχέση με 26 το 1990. Από έρευνα που έγινε πρόσφατα στην Κύπρο προκύπτει ότι ποσοστό 20% των παιδιών του δείγματος, που ζουν στην πόλη, στην πλειοψηφία τους αγόρια, δηλώνει πως έχει υποστεί κάποιας μορφής σωματική κακοποίηση και το 10% (ίδιο ποσοστό αγοριών και κοριτσιών) δηλώνει πως έχει υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής κακοποίησης. Το 72% απόφυγε να απαντήσει ποιος ήταν ο θύτης ενώ ένα ποσοστό 12,7% ενοχοποιεί τον πατέρα. Το δείγμα της έρευνας ήταν 913 παιδιά ηλικίας 12-18 ετών. Τα ευρήματα δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος θεωρεί τα ακόλουθα: κόψιμο με μαχαίρι, 83.1%, γροθιά/κλοτσιά, 79.3%, κάψιμο με ζεστό νερό, 78.7% και κάψιμο με τσιγάρο, 78.3% ως τις σοβαρότερες μορφές σωματικής βίας.

Page 89: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

88

Η κάθε μορφής βία καταδικάζεται και η γνώση περιστατικών κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών στο σπίτι ή στο σχολείο πρέπει να καταγγέλλεται. Είναι ηθική και νομική υποχρέωση των δασκάλων, καθηγητών να ενημερώσουν τους αρμόδιους για αυτά τα πολύ σοβαρά ζητήματα. Κάποια από τα συμπεράσματα που αφορούν άμεσα το σχολείο και τη βία που αναπτύσσεται σε αυτό αναφέρω πιο κάτω: Η πληθυσμιακή έκρηξη συμβάλει στην επιθετικότητα Η πολιτική του διαχωρισμού στο σχολείο εκτρέφει το μίσος Η αριθμητική συμμετοχή αγοριών και κοριτσιών στο τμήμα και η απόκλιση

αυτών των αριθμών είναι λόγος διαφωνίας και αναπτύσσει σε προέκταση επιθετικές συμπεριφορές

Νέοι καθηγητές διδάσκουν σε πρώτες τάξεις που οι παλαιότεροι δε θέλουν Δεν υπάρχει ικανοποιητική διαμεσολάβηση Δεν γίνεται ικανοποιητική ομαδική δουλειά Δεν υπάρχουν ικανοποιητικά προγράμματα προσαρμοσμένα στα μέτρα του

σημερινού σχολείου Το μέγεθος των σχολείων και των τάξεων είναι μεγάλο Η κοινότητα είναι συνήθως απούσα από το σχολείο Η συνεχής επιμόρφωση όλων είναι και πάλι απούσα από το εκπαιδευτικό μας

σύστημα Με την αύξηση των κρουσμάτων βίας στην οικογένεια έχει συσταθεί στη Νομική Υπηρεσία ομάδα λειτουργών που επιλαμβάνεται των υποθέσεων αυτών σε συνεργασία με τα αρμόδια τμήματα και οργανώσεις και τη Συμβουλευτική Επιτροπή που διορίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο κατ’ εφαρμογή του περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμου 47(1) του 1994. Ο περί σχέσεων γονέων και τέκνων νόμος του 1990 είναι επίσης σημαντικός όπως επίσης και οι διευκρινήσεις του για τις σχέσεις γονέων και τέκνων. Ακολούθησαν η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, οι συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τη σωματική τιμωρία και η Διεθνής Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Σημαντική είναι και η βοήθεια του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, που ιδρύθηκε το 1990, όπου έχει ανοιχτή εικοσιτετράωρη τηλεφωνική γραμμή και χώρο φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους. Ο Σύμβουλος στο σχολείο πληροφορείται και ενημερώνεται για την «πορεία» ενός περιστατικού, καθόλη τη διάρκεια της διερεύνησής του και για οποιαδήποτε απόφαση που αφορά το χειρισμό του θέματος και του παιδιού. Στα σχολεία σύμφωνα με εγκύκλιο του 2003 δημιουργούνται επίσης ομάδες πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας στην οικογένεια και το σχολείο με μέλη το Διευθυντή ή ένα Βοηθό Διευθυντή, τον Σύμβουλο που είναι και ο υπεύθυνος της ομάδας, τον Εκπαιδευτικό Ψυχολόγο και τους Λειτουργούς της Σχολιατρικής Υπηρεσίας (Ιατρό και Επισκέπτρια Υγείας). Για να ανταποκριθούμε στις αυξημένες ανάγκες των σημερινών μαθητών θα πρέπει να ανταποκριθούμε στις γνωστικές αλλά και τις κοινωνικές τους ανάγκες. Έχουν ανάγκη από αξίες, έχουν ανάγκη από αποδοχή και είναι καθήκον μας να ανταποκριθούμε στο κάλεσμά τους και να επενδύσουμε συναισθηματικά σε αυτούς.

Page 90: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

89

Κεφάλαιο 16ο Πρόσθετες καταστάσεις που μπορεί να αποτελέσουν εστία κλινικής προσοχής και πρόσθετοι κωδικοί

V15.81 Μη Συμμόρφωση με τη Θεραπεία V71.02 Παιδική ή Εφηβική Αντικοινωνική Συμπεριφορά V62.89 Οριακή Νοητική Λειτουργικότητα (Ταξινόμηση στον

άξονα ΙΙ) V62.82 Πένθος V62.3 Σχολικό Πρόβλημα V71.09 Καμία Διάγνωση ή Κατάσταση στον Άξονα Ι 799.9 Η Διάγνωση ή η Κατάσταση Αναβάλλεται στο Άξονα Ι V71.09 Καμία Διάγνωση στον Άξονα ΙΙ 799.9 Η Διάγνωση Αναβάλλεται στον Άξονα ΙΙ

«Πάντων χρημάτων μέτρον είναι άνθρωπον».

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ V15.81 Μη Συμμόρφωση με τη Θεραπεία Αυτή η κατηγορία μπορεί να χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η μη συμμόρφωση με σημαντικό μέρος της θεραπευτικής αγωγής. Μπορεί:

Να υπάρχει δυσφορία από τη θεραπεία ή παρενέργειες κάποιων φαρμάκων που χορηγούνται από το Ψυχίατρο. (π.χ. η χορήγηση ριταλίνης πολλές φορές προκαλεί μια ψυχοκινητική επιβράδυνση στο μαθητή και συχνά αρνούνται τη χορήγησή της στο σπίτι ή το συμπλήρωμα στο σχολείο.)

Να συγκρούεται η όλη αγωγή με τις κρίσεις του μαθητή σε σχέση με τις προσωπικές του αξίες, τις θρησκευτικές ή πολιτισμικές του πεποιθήσεις.

Να υπάρχει δυσφορία σε σχέση με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της προτεινόμενης θεραπείας.

Να υπάρχουν δυσπροσαρμοστικά στοιχεία στην προσωπικότητα του μαθητή ή δυσπροσαρμοστικοί τρόποι διαχείρισης των προβλημάτων με άρνηση της ύπαρξης μιας ασθένειας (διαγνωσμένης από ειδικό ιατρό), ή η παρουσία ψυχικής διαταραχής.

Αυτή η διάγνωση γίνεται όταν το πρόβλημα είναι αρκετά σοβαρό ώστε να δικαιολογεί ιδιαίτερη κλινική προσοχή. Είναι κοινή διαπίστωση αρκετών ειδικών ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει

ικανοποιητική συμμόρφωση με τις θεραπευτικές προσεγγίσεις. V71.02 Παιδική ή Εφηβική Αντικοινωνική Συμπεριφορά Αυτή η διάγνωση χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η αντικοινωνική συμπεριφορά σε ένα μαθητή η οποία δεν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή όπως η Διαταραχή της Διαγωγής. Εδώ περιλαμβάνονται μεμονωμένες αντικοινωνικές πράξεις των μαθητών και όχι ένα πρότυπο αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Page 91: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

90

Πρέπει να είμαστε και πάλι πολύ προσεκτικοί, κυρίως στο σχολικό χώρο, ούτως ώστε να μην χρησιμοποιούμε απερίσκεπτα τον όρο αντικοινωνική συμπεριφορά.

Να λαμβάνουμε υπόψη τη συχνότητα και τη σοβαρότητα του περιστατικού και πάντα αφού αποκλείσουμε τις Διαταραχές της Διαγωγής και την Εναντιωτική Προκλητική Συμπεριφορά.

V62.89 Οριακή Νοητική Λειτουργικότητα (Ταξινόμηση στον άξονα ΙΙ) Αυτή η διάγνωση χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής συνδέεται με οριακή νοητική λειτουργικότητα, δηλαδή IQ 71 – 84. Η διαφορική διάγνωση μεταξύ Οριακής Νοητικής Λειτουργικότητας και Νοητικής Καθυστέρησης (IQ μικρότερο του 70) είναι ιδιαίτερα δύσκολη όταν συνυπάρχουν άλλες ψυχικές διαταραχές.

Απαραίτητη έκθεση ειδικού με αξιολογήσεις και ακριβή αριθμητική καταγραφή του Λεκτικού και του Πρακτικού Δείκτη Νοημοσύνης. Είναι σημαντικό να μην περιοριζόμαστε μόνο στον Γενικό Δείκτη Νοημοσύνης.

V62.82 Πένθος Ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ έγραψε: «Δώστε στη θλίψη λόγια, η θλίψη δε μιλά, αλλά δουλεύει μέσα στην καρδιά και τη θρυμματίζει». Αυτή η διάγνωση χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η αντίδραση στο θάνατο αγαπημένου προσώπου. Ως μέρος της αντίδρασης του μαθητή στην απώλεια αυτή είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων χαρακτηριστικών ενός Μείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου. Ο μαθητής έχει αισθήματα θλίψης και συνδεόμενα συμπτώματα, όπως αϋπνία, ανορεξία και απώλεια βάρους. Ο μαθητής που πενθεί κατά κανόνα θεωρεί την καταθλιπτική διάθεση «φυσιολογική», έστω και αν ζητά βοήθεια για την ανακούφιση από τα συμπτώματα που τη συνοδεύουν, όπως η αϋπνία και η ανορεξία. Η διάρκεια και η έκφραση του «φυσιολογικού» πένθους ποικίλουν σημαντικά. Διάγνωση για Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή γίνεται όταν τα συμπτώματα είναι παρόντα πάνω από δύο μήνες. Ωστόσο, η παρουσία ορισμένων συμπτωμάτων που δεν είναι χαρακτηριστικά μιας «φυσιολογικής» αντίδρασης πένθους, μπορεί να είναι χρήσιμη στη διαφορική διάγνωση του πένθους από ένα Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο. Στα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνονται:

Ενοχή για ενέργειες που έγιναν ή δεν έγιναν τη χρονική στιγμή του θανάτου Σκέψεις θανάτου πέρα από το ότι ο επιζών αισθάνεται ότι θα ήταν καλύτερα

να πεθάνει ή θα έπρεπε να είχε πεθάνει μαζί με τον αποθανόντα Νοσηρή ενασχόληση με αισθήματα αναξιότητας Έκδηλη ψυχοκινητική επιβράδυνση Παρατεταμένη και έκδηλη λειτουργική έκπτωση Ψευδαισθητικές εμπειρίες πέρα από το ότι σκέφτεται πως ακούει τη φωνή ή

στιγμιαία βλέπει την εικόνα του αποθανόντος. Όπως και με τους ενήλικες έτσι και με τους μαθητές μας η αντίδραση του καθενός στο Πένθος είναι διαφορετική. Κοινό σημείο είναι το συναισθηματικό σοκ και η αρχική άρνηση (Δεν μπορούν να πιστέψουν ότι έγινε…), τα ξεσπάσματα θυμού, το κλάμα (ευερεθιστότητα), η ενοχή, οι ανασφάλειες και σε αρκετές περιπτώσεις η ζήλια, η θλίψη και η αβάσταχτη μοναξιά. Το άγχος που συχνά ακολουθεί είναι έντονο, λόγω του νεαρού του χαρακτήρα και της επιπρόσθετης ανάγκης για φροντίδα (φαγητό, πλύσιμο κ.ά.)

Page 92: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

91

Στις συναντήσεις κοιτάζουμε για φοβίες, απόσυρση και άλλες αντιδράσεις σχετικές με την αποχώρηση, καθώς επίσης και για προκλητικές, αντιδραστικές και επιθετικές συμπεριφορές. Ελέγχουμε τυχόν διαταραχές στον ύπνο, δυσκολίες στη συγκέντρωση και την προσοχή, στα ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές, αναπνευστικά προβλήματα κλπ. Για τη διάγνωση του πένθους εξετάζουμε αρκετές από τις πιο πάνω διαταραχές και τα κριτήρια τους. Να θυμάστε ότι το πένθος είναι οι συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις και επιπτώσεις που αισθάνονται οι άνθρωποι λόγω του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου και περιλαμβάνει ένα μεγάλο φάσμα συναισθημάτων όπως λύπη, θυμό, απελπισία, ενοχές, φόβο κ.ά. Επιπρόσθετα ο θάνατος ενός παιδιού δημιουργεί και ένα ανυπόφορο αίσθημα αδικίας. Το αρχικό σοκ διαδέχεται ο πόνος που κάνει την κατάσταση δυσκολότερη από ότι αρχικά το άτομο περίμενε. Τα μνημόσυνα, η θλιβερή επέτειος, τα γενέθλια κ.ά. μας ξαναθυμίζουν τα αγαπημένα μας πρόσωπα αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι μαθητές προσπαθούν να ανταπεξέλθουν και να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Αργά αλλά σταθερά δημιουργείται μια απόσταση από τις παλιές συνήθειες, τους προηγούμενους ρόλους που είχαν τα σημαντικά γι’ αυτούς άτομα. Οδηγούνται αυτοί που πενθούν σταδιακά σε μια νέα σχέση με τα αγαπημένα τους πρόσωπα – περισσότερο σχέση μνήμης. Σταδιακά ο πόνος χάνεται αλλά όχι και το αίσθημα της λύπης. Εισηγήσεις:

Ενθαρρύνετε το μαθητή να σας μιλά και να υποβάλει ερωτήσεις. Εξερευνήστε τα συναισθήματά του. Πέστε την αλήθεια χωρίς αχρείαστες λεπτομέρειες. Να είστε απλοί και άμεσοι στην παρέμβασή σας. Βεβαιώστε τους μαθητές σας ότι δεν φταίνε σε τίποτα. Μην κρύβετε τα συναισθήματά σας. Βρείτε τρόπους για να εμπλακεί το παιδί σε δραστηριότητες με την

οικογένεια. Ανταποκριθείτε στους δικούς του ρυθμούς και απαλύνετε τον πόνο

με την παρουσία σας. Εισηγηθείτε βιβλία, άρθρα που μπορεί να βοηθήσουν το μαθητή σας. Αποδεχτείτε τη συμπεριφορά τους. Κάντε περισσότερες από μια συναντήσεις. Παρέχετε υποστήριξη και καθοδήγηση. Δουλέψετε με όλους τους διδάσκοντες καθηγητές για θέματα

επίδοσης και συμπεριφοράς. V62.3 Σχολικό Πρόβλημα Αυτή η διάγνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι κάποιο σχολικό πρόβλημα που δεν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή ή, αν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή, είναι αρκετά σοβαρό ώστε να δικαιολογεί ιδιαίτερη κλινική προσοχή. Όταν για παράδειγμα ένας μαθητής:

Απορρίπτει τη βαθμολογία δηλαδή υπάρχει σημαντικά χαμηλή επίδοση ενώ αποδεδειγμένα υπάρχει επαρκής νοητική ικανότητα.

Έχει χαμηλή επίδοση χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια για Διαταραχή της Επικοινωνίας ή Μαθησιακής Διαταραχής ή οποιασδήποτε άλλης ψυχικής διαταραχής που θα μπορούσε να δικαιολογήσει το πρόβλημα.

Page 93: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

92

Δεν διασαφηνίζεται η συμπτωματολογία του Σχολικού Προβλήματος, ούτε και οι τομείς που επικεντρώνονται οι δυσκολίες (καθαρά μαθησιακό ή γενική σχολική παρουσία) Τα ποσοστά παραβατικής συμπεριφοράς αλλά και σημαντικά χαμηλών επιδόσεων είναι πολύ ψηλά. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην χρήση αυτής της διάγνωσης. V71.09 Καμία Διάγνωση ή Κατάσταση στον Άξονα Ι Όταν δεν υπάρχει διάγνωση ή κατάσταση στον Άξονα Ι, αυτό θα πρέπει να σημειωθεί. Είναι δυνατό να υπάρχει ή να μην υπάρχει διάγνωση στον Άξονα ΙΙ 799.9 Η Διάγνωση ή η Κατάσταση Αναβάλλεται στον Άξονα Ι Όταν υπάρχουν ανεπαρκείς πληροφορίες για να διενεργηθεί οποιαδήποτε διαγνωστική κρίση σχετικά με μια διάγνωση ή κατάσταση του Άξονα Ι, αυτή θα πρέπει να σημειώνεται ως Διάγνωση ή Κατάσταση που Αναβάλλεται στον Άξονα Ι. V71.09 Καμία Διάγνωση στον Άξονα ΙΙ Όταν δεν υπάρχει διάγνωση στον Άξονα ΙΙ αυτό θα πρέπει να σημειωθεί. Στον Άξονα ΙΙ καταγράφεται κυρίως η Νοητική στέρηση και η Διαταραχή της Προσωπικότητας που δεν μας αφορά. Είναι δυνατό να υπάρχει ή να μην υπάρχει διάγνωση ή κατάσταση στον Άξονα Ι. 799.9 Η Διάγνωση Αναβάλλεται στον Άξονα ΙΙ Όταν υπάρχουν ανεπαρκείς πληροφορίες για να διενεργηθεί οποιαδήποτε διαγνωστική κρίση σχετικά με μια διάγνωση του Άξονα ΙΙ, αυτή θα πρέπει να σημειώνεται ως Διάγνωση που Αναβάλλεται στον Άξονα ΙΙ.

Page 94: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

93

Έντυπα Είναι αναμφίβολα πολύ υποβοηθητικό στη συνέντευξη να χρησιμοποιούνται καλά και σωστά συμπληρωμένα έντυπα. Λαμβάνοντας υπόψη την κυπριακή οικογένεια, τις ηλικίες των μαθητών μας, τον τρόπο που αντιδρούν στη συνέντευξη και τα ερωτήματα που απαντούν πιο εύκολα και με ακρίβεια, προχώρησα στη δημιουργία των πιο κάτω εντύπων:

Ε1 Ερωτηματολόγιο μαθητή (Ιστορικό από μαθητή)

Ε2 Ιστορικό μαθητή (Ιστορικό από γονείς και μαθητή) Ε3 Κλίμακα ΣΕΛ Ε4

Έντυπο Αξιολόγησης (Η πολυαξονική έκθεση του Συμβούλου – συνοδευτικό της έκθεσης)

Ε5 Ερωτηματολόγιο Εκπαιδευτικού (Έντυπο για τους εκπαιδευτικούς – μαθησιακές πληροφορίες)

Ε6 Ερωτηματολόγιο διάγνωσης Άξονα Ι και ΙΙ Ερωτηματολόγιο για το σύμβουλο

Ε7 Εφόδια μαθητή (Ερωτηματολόγιο για το τμήμα) Ε8 Έντυπο REBT (Θεραπευτική προσέγγιση) Ε9 Έντυπο για τις λανθασμένες σκέψεις και τις

γνωστικές αλλοιώσεις

Page 95: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

94

Είναι σημαντικό στην αρχή της χρονιάς, σε επίπεδο τμήματος ή και σε ατομική συνάντηση στο γραφείο, να συμπληρωθεί από το μαθητή έντυπο το οποίο να απαντά σημαντικά ερωτήματα που έχουν σχέση με τον άξονα IV. Οι πληροφορίες, που τηρούνται με εχεμύθεια, για τις συνθήκες διαβίωσης, τα οικονομικά της οικογένειας και μια εκπαιδευτική αυτοαξιολόγηση συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας πρώτης εικόνας για το μαθητή. Το πιο κάτω έντυπο συμπληρώνεται από το μαθητή Ερωτηματολόγιο μαθητή (Ε1) Όνομα: Αριθμός Μητρώου: Τμήμα: Διάβασε προσεκτικά και βάλε σε κύκλο όσα ισχύουν για σένα. Οι πληροφορίες που δίνεις θα τηρηθούν με εχεμύθεια και με μοναδικό σκοπό τη δική σου βοήθεια. Οικονομικά 1. Έχουμε αρκετά λεφτά και δεν αντιμετωπίζουμε κανένα

οικονομικό πρόβλημα. 2. Έχουμε κάποιες οικονομικές δυσκολίες λόγω δανείων και

άλλων χρεών ή λόγω του χαμηλού εισοδήματος της οικογένειας.

3. Παρακαλώ εντάξετέ με στον κατάλογο της επιτροπής μαθητικής πρόνοιας του σχολείου για οικονομική βοήθεια.

4. Έχουμε αρκετές οικονομικές δυσκολίες και στερούμαστε βασικών αγαθών.

5. Έσχατη φτώχια, ανεπαρκή οικονομικά μέσα, υποστήριξη από το γραφείο ευημερίας. Δεν έχω λεφτά για το σχολείο……………………

Στεγαστικά 1. Έχουμε ένα πολύ μεγάλο σπίτι με όλες τις πολυτέλειες. 2. Έχουμε ένα κανονικό σπίτι. 3. Έχουμε ένα μικρό σπίτι ή διαμέρισμα. 4. Ενοικιάζουμε σπίτι ή διαμέρισμα. 5. Έλλειψη στέγης ή ακατάλληλη στέγαση. 6. Ζούμε σε μια πολύ ασφαλισμένη γειτονιά. 7. Ζούμε σε μια όχι τόσο ασφαλή γειτονιά αλλά δεν έχουμε

οποιαδήποτε προβλήματα. 8. Ζούμε σε μια ασφαλισμένη γειτονιά αλλά έχουμε συγκρούσεις

με γείτονες, συγγενείς κλπ. 9. Έχουμε έλλειψη ασφάλειας στη γειτονιά, συγκρούσεις με

γείτονες, συγγενείς που μένουν στο σπίτι κλπ. Ομάδα πρωτογενούς υποστήριξης

1. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα στην οικογένεια. 2. Δεύτερος γάμος πατέρα ή μητέρας. 3. Σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση (βία στην οικογένεια) 4. Ασθένεια μέλους της οικογένειας (πατέρα, μητέρας, αδελφός/η)

……………………………………Πριν …………………. χρόνια.

5. Θάνατος μέλους της οικογένειας (πατέρα, μητέρας, αδελφός/η) ………………………………… Πριν ………………….. Χρόνια.

6. Διαζύγιο στην οικογένεια Πριν ………………….. χρόνια. Μένω με τ…. …………………………. (πατέρα, μητέρα, αδελφό, άλλο)

7. Διαφωνίες με συγγενείς (συχνοί τσακωμοί με συγγενείς) 8. Παραμέλησή μου από τους γονείς. 9. Ανεπαρκής πειθαρχία μου, αντιδρώ συχνά στο σπίτι έχω

συγκρούσεις με τα αδέλφια μου (Ναι/Όχι) και τους γονείς

Page 96: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

95

(Ναι/Όχι). 10. Πρόσφατη γέννηση αδελφού/ης. 11. Έχω άλλο πρόβλημα στην

οικογένεια:…………………………………….. Εργασιακά 1. Οι γονείς μου εργάζονται καθημερινά και δεν αντιμετωπίζουν

κανένα πρόβλημα στη δουλειά. 2. Οι γονείς μου εργάζονται αλλά αντιμετωπίζουν αρκετά

προβλήματα στη δουλειά τους. 3. Οι γονείς μου άλλαξαν πρόσφατα δουλειά. 4. Οι γονείς μου δεν είναι ικανοποιημένοι - ευχαριστημένοι από τη

δουλειά τους. 5. Οι γονείς μου φοβούνται πιθανή απόλυσή τους από τη δουλειά. 6. Ο πατέρας δεν εργάζεται. 7. Η μητέρα δεν εργάζεται.

Εκπαιδευτικά 1. Είμαι πολύ καλός/η μαθητής/τρια. ΑΒ 2. Είμαι μέτριος/α μαθητής/τρια. ΒΓ 3. Δεν είμαι καλός/η μαθητής/τρια. ΔΕ 4. Παρακολουθούσα ατομικά μαθήματα στο Δημοτικό. 5. Θέλω να ενταχθώ σε ένα από τα προγράμματα στήριξης για να

βοηθηθώ στα μαθήματά μου. 6. Δεν είχα ποτέ προβλήματα με τους καθηγητές/δασκάλους μου. 7. Είχα συχνά σχολικά προβλήματα, συγκρούσεις με

καθηγητές/δασκάλους.

8. Δεν είχα ποτέ προβλήματα με τους συμμαθητές μου. 9. Είχα συχνά προβλήματα με τους συμμαθητές μου.

10. Τις περισσότερες φορές οι βαθμολογίες μου είναι πολύ καλές. 11. Τις περισσότερες φορές οι βαθμολογίες μου είναι μέτριες. 12. Τις περισσότερες φορές οι βαθμολογίες μου είναι κάτω από τη

βάση.

13. Ποτέ δεν μου έκαναν παρατήρηση για τη συμπεριφορά μου. 14. Είχα κάποιες παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά μου. 15. Δεχόμουνα συχνά παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά μου.

Κοινωνικό περιβάλλον

1. Έχασα πρόσφατα ένα πολύ καλό μου φίλο. 2. Δυσκολεύομαι να προσαρμοστώ στο σχολείο. 3. Νιώθω ότι γίνονται διακρίσεις εις βάρος μου στο σχολείο ή στο

σπίτι ή από τους φίλους μου. 4. Νιώθω ότι δεν με στηρίζει κανένας. 5. Νιώθω ότι με απομονώνουν στο σπίτι. 6. Νιώθω ότι με απομονώνουν στο σχολείο. 7. Νιώθω ότι με απομονώνουν οι φίλοι μου.

Συναλλαγή με το δικαστικό σύστημα/ ποινικό αδίκημα

1. Δεν είχα ποτέ κανένα πρόβλημα. 2. Έχω συλληφθεί για παρανομίες. 3. Υπήρξα θύμα εγκληματικής πράξης.

Διευκρίνισε ……………………………………………………………

Άλλα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά

1. Υπήρξα θύμα καταστροφών (σεισμό κλπ) 2. Είχα στο παρελθόν ή έχω διαφωνίες με το σύμβουλο. 3. Είχα στο παρελθόν ή έχω διαφωνίες με το ψυχολόγο. 4. Είχα στο παρελθόν ή έχω διαφωνίες με τον κοινωνικό

λειτουργό. 5. Είχα στο παρελθόν ή έχω διαφωνίες με το γιατρό μου.

Page 97: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

96

Πρόσβαση υγειονομικών υπηρεσιών

1. Δεν έχω προβλήματα υγείας. 2. Έχω πρόβλημα υγείας:

………………………………………………………….. 3. Έχω προβλήματα υγείας αλλά είναι ανεπαρκείς οι υγειονομικές

υπηρεσίες, περίθαλψη που μου προσφέρονται.

Page 98: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

97

Το έντυπο Ε2 συμπληρώνεται από το Σύμβουλο και είναι σε αυτό που καταγράφονται όλες οι πληροφορίες για το μαθητή. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε σε σχέση με τα εκπαιδευτικά προβλήματα, τις μαθησιακές δυσκολίες, τι καταλαβαίνουμε όταν σε εκθέσεις ειδικών βλέπουμε να γίνεται αναφορά σε δείκτες νοημοσύνης. Το Πηλίκο Λεκτικής Νοημοσύνης είναι ένας δείκτης που μετρά τη λεκτική αντίληψη δηλαδή την εφαρμογή των λεκτικών ικανοτήτων και πληροφοριών ως προς την εφαρμογή τους για λύση προβλημάτων, ικανότητας επεξεργασίας λεκτικών πληροφοριών και ικανότητας σκέψης με λέξεις. Οι λεκτικές κλίμακες στο Wisc για παράδειγμα δίνουν πληροφορίες γύρω από την επεξεργασία της γλώσσας, λογικής, προσοχής, μνήμης και της λεκτικής μάθησης. Το Πηλίκο Λεκτικής Νοημοσύνης μπορεί να επηρεαστεί από το ενδιαφέρον και το κίνητρο του παιδιού, από τις περιβαλλοντικές και τις πολιτισμικές ευκαιρίες, από την κληρονομικότητά του, τη νευρολογική ακεραιότητά του, το χρόνο προσοχής και συγκέντρωσής του και την ικανότητά του να επεξεργάζεται λεκτικές πληροφορίες. Το Πηλίκο Πρακτικής Νοημοσύνης είναι ένας δείκτης που μετρά την αντιληπτική οργάνωση. Εμπερικλείει την ικανότητα αντίληψης με οπτικές εικόνες και την επεξεργασία αυτών των εικόνων με ταχύτητα και ευκολία. Μαθητές με ψηλή Πρακτική Νοημοσύνη εξάγουν λογικά συμπεράσματα χωρίς τη χρήση λέξεων και επεξεργάζονται γρήγορα οπτικό υλικό. Οι πρακτικές κλίμακες δίνουν κατεξοχήν πληροφορίες γύρω από την οπτική διαδικασία, σχεδιασμό και οργανωτική ικανότητα, προσοχή και μη-λεκτική μάθηση και μνήμη. Το Πηλίκο Πρακτικής Νοημοσύνης μπορεί να επηρεαστεί από το ενδιαφέρον και το κίνητρο του παιδιού, από τις περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ευκαιρίες, από την κληρονομικότητά του, και την ικανότητά του να επεξεργάζεται οπτικές πληροφορίες. Το Πηλίκο Γενικής Νοημοσύνης είναι ένας ενιαίος δείκτης που εκφράζει τη νοητική ικανότητα του παιδιού με περιεκτικό και σφαιρικό τρόπο. Είναι ο δείκτης που θεωρείται ότι μετρά ικανότητες όπως γενικής νοημοσύνης, βαθμό ετοιμότητας του παιδιού να χειρίζεται το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και εκφράζει σε μεγάλο βαθμό τη στάση του μαθητή έναντι του σχολικού συστήματος. Το Πηλίκο Γενικής Νοημοσύνης όπως και τα δύο πιο πάνω επιμέρους Πηλίκα μπορεί να επηρεαστεί από το ενδιαφέρον και το κίνητρο του παιδιού, από τις περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ευκαιρίες, από την κληρονομικότητά του, τη νευρολογική ακεραιότητά του, το χρόνο προσοχής και συγκέντρωσής του, την ικανότητά του να επεξεργάζεται λεκτικές πληροφορίες και την ικανότητά του να επεξεργάζεται οπτικές πληροφορίες. Το επίπεδο του μαθητή σε σχέση με όλα τα επιμέρους στοιχεία του ιστορικού θα καταδείξει αν υπάρχει απλά μια δυσκολία στη μάθηση και να γίνει έτσι μια αναφορά στον άξονα IV ή αν υπάρχει μια Μαθησιακή Διαταραχή και να γίνει αναφορά στον άξονα I ή και Νοητική Καθυστέρηση και να γίνει αναφορά στον άξονα II. Η βαθμολογία σημαίνει: 130 και πάνω Πολύ ψηλή νοημοσύνη 120-129 Ψηλή 110-119 Πάνω από το μέσο όρο 90-109 Μέσος όρος 80-89 Κάτω από το μέσο όρο 70-79 Χαμηλή 69 και κάτω Πολύ χαμηλή νοημοσύνη

Page 99: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

98

Το πιο κάτω ιστορικό το παίρνουμε από τους γονείς (παρουσία ή όχι του μαθητή). Ιστορικό μαθητή (Ε2) Έγκριση για ενημέρωση και διοχέτευση των πληροφοριών σε άτομα που κατά την κρίση του συμβούλου μπορούν να βοηθήσουν. Υπογραφή: ………………………………………. Ημερ.: / / Όνομα μαθητή: Αριθμός μητρώου: Η συνάντηση γίνεται με τους

1. Π/Μ/Α 2. Π/Μ/Α 3. Π/Μ/Α

Ημερ.: Ημερ.: Ημερ.:

Όνομα Πατέρα Όνομα Μητέρας

Επάγγελμα Πατέρα Επάγγελμα Μητέρας

Μόρφωση Πατέρα Μόρφωση Μητέρας

Τηλ.: Σπίτι: …………………. Κινητό:……………………….

Ηλικία: Χρόνια:…..Μήνες….

…../…../….....

Τμήμα:

Εκθέσεις: ……….……………………….

Εκθέσεις: ………………………………………

Πρ.Ν. Λ.Ν. ΓΔΝ:

Χρόνια στο σχολείο ………η

Συναντήσεις με άλλους ειδικούς: 1 Ημερ.: 2 Ημερ.: 3 Ημερ.:

Παιδιά στην οικογένεια: αγόρια …… κορίτσια …..

Είναι ο/η …….. στη σειρά.

Προβλήματα στην εγκυμοσύνη (οξυγόνο…):

Προβλήματα στον τοκετό:

Παιδικές ασθένειες:

Άλλες πληροφορίες:

Βασικά στάδια ανάπτυξης

Πότε μίλησε: φυσιολογικά/κανονικά Πότε άρχισε να κάνει προτάσεις: φυσιολογικά/κανονικάΠότε περπάτησε: φυσιολογικά/κανονικά Πότε σταμάτησε να φορά πανιά: φυσιολογικά/κανονικά Πότε άρχισε να ντύνεται μόνος του: φυσιολογικά/κανονικάΠότε άρχισε να τρώει μόνος του: φυσιολογικά/κανονικά Πότε άρχισε να κάνει μπάνιο μόνος του: φυσιολογικά/κανονικά

Θεραπευτικές παρεμβάσεις (εγχειρήσεις, σπάσιμο χεριού κλπ):

Ιατρική παρακολούθηση (όραση, ακοή κ.ά.):

Φαρμακευτική αγωγή: χρόνια:

Ιατρός:

Οι πιο κάτω ερωτήσεις είναι για τη συμπλήρωση του Άξονα IV.

Συνθήκες διαβίωσης (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Έχουν ένα πολύ μεγάλο σπίτι με όλες τις πολυτέλειες – κανένα οικονομικό πρόβλημα. Έχουν ένα κανονικό σπίτι ή διαμέρισμα. Ενοικιάζουν σπίτι ή διαμέρισμα. Έλλειψη στέγης ή ακατάλληλη στέγαση.

Ζουν σε μια πολύ ασφαλισμένη γειτονιά. Ζουν σε μια όχι τόσο ασφαλή γειτονιά αλλά δεν έχουν οποιαδήποτε προβλήματα. Ζουν σε μια ασφαλισμένη γειτονιά αλλά έχουν συγκρούσεις με γείτονες, συγγενείς κλπ. Έχουν έλλειψη ασφάλειας στη γειτονιά, συγκρούσεις με γείτονες, συγγενείς που μένουν στο σπίτι κλπ.

Page 100: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

99

Άλλο: …………………………… Έχει δικό του δωμάτιο/ δεν έχει. Μένει με τ… ……………………….. του. Έχει Ηλεκτρονικό Υπολογιστή: …………………………

Άλλο: …………………………………………… ……………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

Οικονομικά (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Έχουν αρκετά λεφτά και δεν αντιμετωπίζουν κανένα οικονομικό πρόβλημα. Έχουν κάποιες οικονομικές δυσκολίες λόγω δανείων και άλλων χρεών ή λόγω του χαμηλού εισοδήματος της οικογένειας. (Χρέος .................................λίρες) Έχουν αρκετές οικονομικές δυσκολίες και στερούνται βασικών αγαθών. Έσχατη φτώχια, ανεπαρκή οικονομικά μέσα, υποστήριξη από το γραφείο ευημερίας. Δεν έχουν λεφτά για το σχολείο. Ένταξη στον κατάλογο της επιτροπής μαθητικής πρόνοιας του σχολείου για οικονομική βοήθεια.

Προβλήματα με την ομάδα πρωτογενούς υποστήριξης (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Δεν έχουν κανένα πρόβλημα στην οικογένεια. Διαφωνίες λόγω: ……………………………………………………………... Θάνατος μέλους της οικογένειας (πατέρα, μητέρας, αδελφός/η) ……………………………………………………………… Ασθένεια μέλους της οικογένειας (πατέρα, μητέρας, αδελφός/η) ……………………………………………………………… Διαζύγιο στην οικογένεια Πριν ….. χρόνια. Συνθήκες ……………………………………………………………... Διατροφή: ………………………………. Σχέσεις με Π/Μ …………….………………...

Δεύτερος γάμος πατέρα ή μητέρας. Σχέσεις με πατριό: ………………………………………..…. Σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση (βία στην οικογένεια-συχνές προστριβές) Διαφωνίες με συγγενείς (συχνοί τσακωμοί με συγγενείς) Παραμέληση από τους γονείς. Ανεπαρκής πειθαρχία του μαθητή, αντιδρά συχνά στο σπίτι έχει συγκρούσεις με τα αδέλφια του και τους γονείς. ……………………………………………………………………………………………… Πρόσφατη γέννηση αδελφού/ης. Σχέσεις μαζί του: ……………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………..

Εργασιακά Προβλήματα (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Οι γονείς εργάζονται καθημερινά και δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα στη δουλειά τους. Οι γονείς εργάζονται αλλά αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα στη δουλειά τους. Οι γονείς άλλαξαν πρόσφατα δουλειά.

Οι γονείς δεν είναι ικανοποιημένοι - ευχαριστημένοι από τη δουλειά τους. Οι γονείς φοβούνται πιθανή απόλυσή τους από τη δουλειά. Ο πατέρας δεν εργάζεται. ……………………………………………… Η μητέρα δεν εργάζεται. …………………………………………….. Άλλο: ……………………………………………… ………………………………………………

Εκπαιδευτικά Προβλήματα (Βάλε σε κύκλο αυτό

Είναι πολύ καλός μαθητής ΑΒ Είναι μέτριος μαθητής ΒΓ Δεν είναι καλός μαθητής ΔΕ Μεγάλη πτώση επίδοσης:

Δεν είχε ποτέ προβλήματα με τους καθηγητές. Είχε συχνά σχολικά προβλήματα, συγκρούσεις με καθηγητές.

Page 101: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

100

που ισχύει) ………………………………………………..……………. Στο Δημοτικό έκανε ατομικό μάθημα: …………… Χρόνια: ………………………………..

Άλλο: ……………………………………………… ……………………………………………… Ενέργειες που έγιναν: ……………………………………………..

Δεν είχε ποτέ προβλήματα με τους συμμαθητές του. Είχε συχνά προβλήματα με τους συμμαθητές του. Άλλο: ………………………………………………………………

Ποτέ δεν του έκαναν παρατήρηση για τη συμπεριφορά του. Είχε κάποιες παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά του. Δεχόταν συχνά παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά του.

Οι βαθμολογίες στα διαγωνίσματα είναι πολύ καλές/ μέτριες/ κάτω από τη βάση. Ελληνικά …….. Μαθηματικά ……….. Φυσική ………. Ιστορία ……….. Αγγλικά …… Γαλλικά ……. Αρχαία …………. Σχεδιασμό …………… Οικ. Οικονομία …………… Τέχνη …….. Μουσική ……….. Να ενταχθεί σε ένα από τα προγράμματα στήριξης για να βοηθηθεί στα μαθήματά του. Κάνει ιδιαίτερα μαθήματα: ……………………/…………………../……………… Άλλα: …………………………………………………………………………..

Πρακτικός Δ.Ν.: ευστροφία (πως αντιλαμβάνεται οπτικά και πως τα μεταφέρει με κινητικό τρόπο στο χώρο – χαρτί όπως γράψιμο, επεξεργασία, αποκωδικοποίηση, συναρμολόγηση (παζλ) αντικειμένων – από επιμέρους στοιχεία να συνθέσει μια εικόνα.) …………………………………………… Λεκτικός Δ.Ν.: (κατανόηση – αντιλαμβάνεται κοινωνικές περιστάσεις και αντιδρά ανάλογα – ξέρει πώς να λειτουργεί στο σχολείο, σπίτι;) …………………………………………………… Γ.Δ.Ν.: ………………………… …………………………

Μνήμη ……………... Βραχυπρόθεσμη: …………….. Μακροπρόθεσμη: ……………… Συγκέντρωση: ……………………………………………………………………… Ο χρόνος στα διαγωνίσματα είναι αρκετός; ……………………………………………………………………… Η ορθογραφία του είναι καλή; ………………………………………………………………………… Ανάκληση ονομάτων, ημερομηνιών: ……………………………………………………………………. Ημερ. Γεν.: ………………. Ποιος ο μήνας γέννησης-1,2,3: ………. Εποχή: …………….. ………………………………………………………………………… Οργάνωση: ………………………………………………………………………… Κατανόηση: ………………………………………………………………………… Επεξεργασία (ανάλυση και σύνθεση οπτικών πληροφοριών): ……………………………………………………………………….. Οπτική παρατηρητικότητα (διακρίνει το ουσιαστικό από το επιμέρους;): ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Είναι καλός στην επίλυση προβλημάτων; ……………………………………………………………………….. Αριστερά – Δεξιά: ………………………………………………………………………… Μαθηματικές ικανότητες: ……………………………………………………………………….

Page 102: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

101

Λεξιλόγιο: ………………………………………………………………………… Γενικές παρατηρήσεις: ………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

Προβλήματα με το κοινωνικό περιβάλλον (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Έχασε πρόσφατα ένα πολύ καλό του φίλο. Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο σχολείο. Νοιώθει ότι γίνονται διακρίσεις εις βάρος του στο σχολείο (Ναι/Όχι) ή στο σπίτι (Ναι/ Όχι) ή από τους φίλους του (Ναι/Όχι).

Νιώθει ότι δεν τον στηρίζει κανένας. Νιώθει ότι τον απομονώνουν στο σπίτι. Νιώθει ότι τον απομονώνουν στο σχολείο. Νιώθει ότι τον απομονώνουν οι φίλοι του. Δεν έχει καθόλου φίλους. Άλλο: ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

Προβλήματα που συνδέονται με συναλλαγή με το δικαστικό σύστημα/ ποινικό αδίκημα (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Έχει συλληφθεί για παρανομίες .…………………………………………………………….. Υπήρξε θύμα εγκληματικής πράξης. ………………………………………………………. Άλλο: ………………………………………………………….………

Άλλα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Υπήρξε θύμα καταστροφών (σεισμό κλπ) Είχε στο παρελθόν ή έχει διαφωνίες με το σύμβουλο / με το ψυχολόγο / με τον κοινωνικό λειτουργό / με το γιατρό του.

Πρόβλημα στην πρόσβαση υγειονομικών υπηρεσιών (Βάλε σε κύκλο αυτό που ισχύει)

Προβλήματα υγείας (Έχει / δεν έχει). Έχει προβλήματα υγείας αλλά είναι ανεπαρκείς οι υγειονομικές υπηρεσίες, περίθαλψη που του προσφέρονται.

Τα πιο κάτω είναι για τη συμπλήρωση του Άξονα Ι (πιθανές διαταραχές) Επιλογή 1 Κωδικός: Όνομα: Επιλογή 2 Κωδικός: Όνομα: Τι σας ανησυχεί περισσότερο; ……………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Περιγράψτε τα θετικά χαρακτηριστικά του μαθητή; ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Σφαιρική εκτίμηση της λειτουργικότητας του μαθητή: …………… ……………………….. …………………………………………………

Ημερ. συμπλ: ………/……/……...

Περαιτέρω διευκρινήσεις:

Page 103: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

102

Για αξιολόγηση και αριθμητική καταγραφή της σφαιρικής εκτίμησης του μαθητή στον άξονα V ακολουθούμε τις οδηγίες του βιβλίου. Κλίμακα ΣΕΛ (Σφαιρικής Εκτίμησης της Λειτουργικότητας) (Ε3) Η εκτίμηση καταγράφεται στον Άξονα V. 100 91

Ανώτατη λειτουργικότητα σε ευρεία κλίμακα δραστηριοτήτων, τα προβλήματα της ζωής δείχνουν να μην είναι ποτέ εκτός ελέγχου, περιζήτητος στους άλλους λόγω των πολλών θετικών του ιδιοτήτων. Χωρίς συμπτώματα.

90 81

Απουσία συμπτωμάτων ή ελάχιστα συμπτώματα (π.χ. ήπιο άγχος πριν από εξέταση), καλή λειτουργικότητα σε όλα τα πεδία, ενδιαφέρεται και εμπλέκεται σε ευρεία κλίμακα δραστηριοτήτων, κοινωνικά δραστήριος, γενικά ικανοποιημένος με τη ζωή, τίποτε περισσότερο από προβλήματα και ανησυχίες της καθημερινότητας (π.χ. περιστασιακή λογομαχία με μέλη της οικογένειας).

80 71

Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά είναι παροδικά και αποτελούν αναμενόμενες αντιδράσεις σε ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες (π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης μετά από οικογενειακή λογομαχία) τίποτε περισσότερο από ελαφριά έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας (π.χ. προσωρινά μένει πίσω στις σχολικές εργασίες).

70 61

Μερικά ήπια συμπτώματα (π.χ. καταθλιπτική διάθεση και ήπια αϋπνία) ή κάποια δυσκολία στην κοινωνική ή και στη σχολική λειτουργικότητα (π.χ. περιστασιακές αδικαιολόγητες απουσίες, ή κλοπή μέσα στο σπίτι), αλλά γενικά αρκετά καλή λειτουργικότητα, έχει κάποιες σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις.

60 51

Μέτρια συμπτώματα (π.χ. επίπεδο συναίσθημα και περιφερικός λόγος, περιστασιακές προσβολές πανικού) ή μέτρια δυσκολία στην κοινωνική ή και στη σχολική λειτουργικότητα (π.χ. λίγοι φίλοι, συγκρούσεις με συνομηλίκους και συνεργάτες).

50 41

Σοβαρά συμπτώματα (π.χ. αυτοκτονικός ιδεασμός, βαριές ιδεοληπτικές τελετουργίες, συχνές μικροκλοπές σε καταστήματα) ή οποιαδήποτε σοβαρή έκπτωση της κοινωνικής ή και της σχολικής λειτουργικότητας (π.χ. καθόλου φίλοι, ανίκανος να κρατηθεί στο τμήμα).

40 31

Κάποια έκπτωση του ελέγχου της πραγματικότητας ή της επικοινωνίας (π.χ. ο λόγος είναι κατά διαστήματα παράλογος, παράδοξος ή ασύνδετος) ή μείζων έκπτωση σε διάφορες περιοχές, όπως το σχολείο, τις οικογενειακές σχέσεις, την κρίση, τη σκέψη ή τη διάθεση (π.χ. καταθλιπτικός μαθητής που αποφεύγει τους φίλους, παραμελεί τον εαυτό του και είναι ανίκανος να κάνει τις σχολικές εργασίες του, συχνά δέρνει μικρότερα παιδιά, είναι προκλητικός στο σπίτι και αποτυγχάνει στο σχολείο).

30 21

Η συμπεριφορά επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις ή σοβαρή έκπτωση της επικοινωνίας ή της κρίσης (π.χ. μερικές φορές ασυνάρτητος, ενεργεί κυρίως απρόσφορα, αυτοκτονική ενασχόληση) ή ανικανότητα να λειτουργήσει σε όλες σχεδόν τις περιοχές (π.χ. μένει στο κρεβάτι σχεδόν όλη την ημέρα, δεν έρχεται σχολείο, δεν έχει φίλους).

20 11

Κάποιος κίνδυνος να αυτοτραυματισθεί ή να τραυματίσει άλλους (π.χ. απόπειρες αυτοκτονίας χωρίς σαφή προσδοκία θανάτου, συχνή βία, μανιακή έξαρση) ή περιστασιακά αποτυγχάνει να κρατήσει την ελάχιστη προσωπική υγιεινή (π.χ. αλείφεται με κόπρανα) ή πλήρης έκπτωση της επικοινωνίας (π.χ. σε μεγάλο βαθμό ασυνάρτητος ή άλαλος).

10 1

Σταθερός κίνδυνος σοβαρού τραυματισμού του εαυτού ή των άλλων. (π.χ. επαναλαμβανόμενη βία) ή σταθερή ανικανότητα να κρατήσει την ελάχιστη προσωπική υγιεινή ή σοβαρή αυτοκτονική πράξη με σαφή προσδοκία θανάτου.

0 Ανεπαρκής πληροφόρηση.

Page 104: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

103

Πολύ συχνά ζητείται από τη Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης, την ΕΕΕΑΕ έκθεση για μαθητές. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις είναι καλά να επισυνάπτεται και η πολυαξονική αξιολόγηση του μαθητή από τους ειδικούς. Ακολουθεί έντυπο πολυαξονικής αξιολόγησης - έκθεσης Πολυαξονική αξιολόγηση – έκθεση μαθητή: …………………………………………………… (Ε4) ΑΞΟΝΑΣ Ι: Κλινικές διαταραχές Όροι εστίασης της κλινικής προσοχής Διαγνωστικός κώδικας DSM-IV-TR όνομα __ __ __. __ __ _____________________________________________ __ __ __. __ __ _____________________________________________ ΑΞΟΝΑΣ ΙΙ: Διαταραχές προσωπικότητας Νοητική καθυστέρηση Διαγνωστικός κώδικας DSM-IV-TR όνομα __ __ __. __ __ ____________________________________________ __ __ __. __ __ ____________________________________________ ΑΞΟΝΑΣ ΙΙΙ: Γενικής φύσεως ιατρικές καταστάσεις ICD-9-CM κώδικας ICD-9-CM. όνομα __ __ __. __ __ ___________________________________________ __ __ __. __ __ ___________________________________________ ΑΞΟΝΑΣ IV: Ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα Σημειώστε √: ___ Προβλήματα με την αρχική ομάδα στήριξης διευκρινίζεται: _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ Προβλήματα σχετικά με το κοινωνικό περιβάλλον διευκρινίζεται: _ _ _ _ _ _ _ ___ Εκπαιδευτικά προβλήματα διευκρινίζεται: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ Επαγγελματικά προβλήματα διευκρινίζεται: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ Στεγαστικά προβλήματα διευκρινίζεται: _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ __ _ ___ Οικονομικά προβλήματα διευκρινίζεται: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ __ _ ___ Προβλήματα με την πρόσβαση στις υγειονομικές υπηρεσίες περίθαλψης κλπ διευκρινίζεται: _ _ _ _ _ _ _ ___ Προβλήματα, αλληλεπίδραση με το νομικό σύστημα / έγκλημα κ.λ.π. διευκρινίζεται: ____ ___ Άλλα ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα διευκρινίζεται: _ _ _ ΑΞΟΝΑΣ V: Σφαιρική αξιολόγηση λειτουργίας του ατόμου # κλίμακας: __ __ __ Χρονικό πλαίσιο: _________

Page 105: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

104

Για να συμπληρωθεί μια έκθεση και να βοηθηθεί σωστά ένας μαθητής θα πρέπει οι πληροφορίες να είναι ακριβείς και να προέρχονται από αυτούς που διδάσκουν και βλέπουν καθημερινά τους μαθητές στο τμήμα. Το πιο κάτω έντυπο συμπληρώνεται από τους εκπαιδευτικούς Ερωτηματολόγιο εκπαιδευτικού (Ε5) Αριθμός Μητρώου: …….. Όνομα εκπαιδευτικού: Καθ./Υπ.Καθ./ΒΔ/Δντης Όνομα μαθητή: Τμήμα: Ημερ. Συμπλ.: / / Παρακαλώ όπως απαντήσετε όσο πιο καλά μπορείτε. Ανάγνωση και κατανόηση: Ποια είναι η επίδοση, συμμετοχή του; Ποια η ικανότητα της ανάγνωσής του; Έχει ευχέρεια λόγου; Κατανόηση, ακρίβεια. Κατανοεί κύρια σημεία του προφορικού λόγου που του απευθύνεται; Ακούει με προσοχή; Μαθαίνει νέες λέξεις ή φράσεις; Καταλαβαίνει από τα συμφραζόμενα αυτά που παραλείπονται ή υπονοούνται; Αναγνωρίζει τα γράμματα; Διαβάζει δυνατά και κατανοεί; Διαβάζει σιωπηρά και κατανοεί; Εκφράζει τα κύρια και τα δευτερεύοντα σημεία ενός κειμένου; Ανακαλύπτει την έννοια άγνωστων λέξεων; Γλωσσική έκφραση: Πώς εκφράζεται προφορικά; Χρησιμοποιεί απλό περιγραφικό λόγο; Συμμετέχει σε απλές επικοινωνιακές καταστάσεις; Αφηγείται γεγονότα μιας συγκεκριμένης χρονικής στιγμής; Παράγει κατάλληλο λόγο ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας; Συμμετέχει προφορικά στο μάθημα; Μαθηματικές ικανότητες: Ποια είναι η επίδοση, ικανότητα, συμμετοχή του στα μαθηματικά; Αντιλαμβάνεται τις μαθηματικές έννοιες; Πόσο καλός είναι στις μαθηματικές πράξεις με διψήφιους και τριψήφιους αριθμούς;

Page 106: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

105

Λύνει μαθηματικά προβλήματα; Εφαρμόζει εύκολα ένα μαθηματικό τύπο; Δεξιότητες γραφής: Αντιγράφει σωστά ή παραλείπει γράμματα; Γράφει ορθογραφημένα; Βαθμοί σε αξιολογήσεις: Γράφει σύντομα κείμενα και εμπλουτίζει ένα κείμενο με πρόσθετο υλικό; Ολοκληρώνει μια ημιτελή ιστορία; Χρησιμοποιεί βασικές μορφές προτάσεων (απλές, σύνθετες, επαυξημένες…); Αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί τα μέρη του λόγου στον κατάλληλο τύπο και χρησιμοποιεί σωστά τα σημεία στίξης; Μνήμη: Έχει οπτική μνήμη; Έχει ακουστική μνήμη; Θυμάται ονόματα, λέξεις, αριθμούς; Όταν του ζητηθεί να επαναλάβει ένα μέρος του κειμένου μπορεί; Θυμάται τα τηλέφωνα του σπιτιού του ή τη διεύθυνσή του; Ξέρει αριθμητικά ποιος είναι ο μήνας γέννησής του; Ποιος προηγείται και ποιος ακολουθεί; Γενική μαθησιακή αξιολόγηση

Κάνοντας μια σύγκριση του μαθητή με άλλους μαθητές θα έλεγα ότι η επίδοση του είναι: Πολύ πιο κάτω από το επίπεδο της τάξης

Λίγο πιο κάτω από το επίπεδο της τάξης

Στο επίπεδο της τάξης

Λίγο πιο πάνω από το επίπεδο της τάξης

Πολύ πιο πάνω από το επίπεδο της τάξης

Σε ποιο βαθμό οι πιο πάνω δυσκολίες παρεμποδίζουν σημαντικά τις καθημερινές του δραστηριότητες και τη σχολική επίδοση; Τι σας ανησυχεί περισσότερο με το μαθητή;

Page 107: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

106

Για να μπορέσει ο ειδικός να αξιολογήσει σωστά και να αποκλείσει διαταραχές (διαφορική διάγνωση) μπορεί μαζί με τους γονείς και το μαθητή να ακολουθήσουν το πιο κάτω έντυπο περιγράφοντας το μαθητή όσο πιο καλά μπορούν. Το πιο κάτω έντυπο συμπληρώνεται από το σύμβουλο Ερωτηματολόγιο διάγνωσης Άξονα Ι και ΙΙ (Ε6)

Όνομα: Τμήμα: Αριθμός Μητρώου: Ημερομηνία συμπλήρωσης: Συνέντευξη με: Στον παρακάτω πίνακα που συμπληρώνεται από το σύμβουλο αναφέρονται αρκετές συμπεριφορές του μαθητή. Βάλτε σε κύκλο αυτό που ισχύει. Αν δεν ισχύει καθόλου ή η απάντηση είναι όχι το 0, αν ισχύει κάπως ή κάποιες φορές το 1 και αν η απάντηση είναι ναι ή ισχύει πάντα, πολύ συχνά ή πολύ το 2. Τα πιο κάτω (92) σημεία βοηθούν στη διάγνωση στον άξονα Ι και ΙΙ. Δεν κατανοεί αυτά που διαβάζει 0 1 2 Δεν ακολουθεί οδηγίες 0 1 2 Διαγνωσμένη νοημοσύνη κάτω από 70 Γενικό……………Λεκτικό…………Πρακτικό..…

0 1 2

Δεν τελειώνει μικροδουλειές και σχολικές εργασίες

0 1 2

Σημαντικά κατώτερη επίδοση στα μαθηματικά 0 1 2 Δυσκολία στην κατανόηση 0 1 2 Σημαντικά κατώτερη επίδοση στις γραπτές δοκιμασίες

0 1 2

Έχει αντιπολιτευτική συμπεριφορά

0 1 2

Έχει περιορισμένο λεξιλόγιο 0 1 2 Δυσκολία στην οργάνωση δραστηριοτήτων

0 1 2

Δεν χρησιμοποιεί τους χρόνους σωστά 0 1 2 Αποστρέφεται δραστηριότητες που απαιτούν πνευματική προσπάθεια

0 1 2

Δυσκολία στην ανάκληση λέξεων 0 1 2 Χάνει υλικά (βιβλία, μολύβια, παιχνίδια)

0 1 2

Δυσκολία στη διατύπωση προτάσεων 0 1 2 Αποσπάται εύκολα η προσοχή του από τα εξωτερικά ερεθίσματα

0 1 2

Χαμηλή γλωσσική αντίληψη 0 1 2 Ξεχνά εύκολα 0 1 2 Αποτυχία στην παραγωγή ήχων ανάλογα με την ηλικία (εκφραστικά λάθη)

0 1 2

Είναι ανήσυχος στο κάθισμά του 0 1 2

Υποκαταστάσεις, αντικαταστάσεις ενός ήχου με άλλο /φ/ αντί /θ/

0 1 2

Σηκώνεται χωρίς άδεια από το κάθισμά του

0 1 2

Επαναλήψεις ήχων και συλλαβών 0 1 2 Τρέχει άσκοπα ή αναρριχείται 0 1 2 Επιμηκύνσεις ήχων 0 1 2 Δεν μπορεί να παίζει ήσυχα 0 1 2 Επιφωνήματα 0 1 2 Εμφανίζεται οδηγημένος 0 1 2 Διακοπτόμενες λέξεις (παύσεις μέσα σε μια λέξη) 0 1 2 Μιλά υπερβολικά 0 1 2 Ηχηρές ή σιωπηλές αναστολές (γεμάτες ή κενές παύσεις της ομιλίας)

0 1 2

Απαντά ερωτήσεις προτού να ολοκληρωθούν

0 1 2

Περιφράσεις – υποκαταστάσεις λέξεων για την αποφυγή προβληματικών λέξεων

0 1 2

Δεν περιμένει στη σειρά του 0 1 2

Παραγωγή λέξεων με υπέρμετρη φυσική ένταση 0 1 2 Διακόπτει άλλους όταν μιλούν 0 1 2 Επαναλήψεις ολόκληρων μονοσύλλαβων λέξεων (π.χ. θα-θα-θα πάω)

0 1 2

Συχνά εκφοβίζει, απειλεί ή τρομοκρατεί άλλους

0 1 2

Αποφεύγει να κοιτάζει στα μάτια 0 1 2 Συχνά αρχίζει σωματικούς διαπληκτισμούς

0 1 2

Αποτυχία δημιουργίας σχέσεων με συνομηλίκους 0 1 2 Καταστροφή ιδιοκτησίας 0 1 2 Έλλειψη αυθόρμητης συμμετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα, επιτεύγματα με άλλα άτομα

0 1 2

Συχνά μένει έξω τη νύχτα παρά τις απαγορεύσεις των γονιών

0 1 2

Κοινωνική και συναισθηματική έλλειψη 0 1 2 Έχει φύγει από το σπίτι όλη τη νύκτα

0 1 2

Page 108: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

107

Περιορισμένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων

0 1 2

Συχνά με προμελέτη ενοχλεί άλλους

0 1 2

Αποτυγχάνει να δώσει προσοχή στη λεπτομέρεια ή κάνει απρόσεκτα λάθη (σχολείο, σπίτι)

0 1 2

Συχνά κατηγορεί άλλους για δικά του λάθη

0 1 2

Δύσκολα κρατά την προσοχή του εστιασμένη πάνω στους στόχους που θέτει

0 1 2

Είναι συχνά εύθικτος 0 1 2

Δεν φαίνεται να ακούει όταν του λένε κάτι 0 1 2 Είναι συχνά θυμωμένος 0 1 2 Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας

0 1 2

Είναι συχνά κακεντρεχής ή εκδικητικός

0 1 2

Καθόλου ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση από δραστηριότητες

0 1 2

Υπερβολική ανησυχία για αποχωρισμούς

0 1 2

Σημαντική απώλεια βάρους 0 1 2 Υπερβολική ανησυχία για δυσάρεστα γεγονότα

0 1 2

Σημαντική αύξηση βάρους 0 1 2 Απροθυμία ή άρνηση να έρθει σχολείο

0 1 2

Αϋπνίες 0 1 2 Υπερβολικά φοβισμένος όταν είναι μόνος του

0 1 2

Υπερυπνίες 0 1 2 Άρνηση να κοιμηθεί αν δεν είναι κοντά οι γονείς

0 1 2

Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου 0 1 2 Εφιάλτες 0 1 2 Αυξημένη πέραν του συνηθισμένου για το μαθητή, αυτοεκτίμηση ή αίσθημα μεγαλείου

0 1 2

Αιτιάσεις σωματικών συμπτωμάτων όταν συμβαίνει ή προβλέπεται αποχωρισμός

0 1 2

Υπέρμετρη εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες 0 1 2 Άρνηση του μαθητή να διατηρήσει το ελάχιστο φυσιολογικό βάρος – 85%

0 1 2

Αποσπάται εύκολα η προσοχή του 0 1 2 Έντονος φόβος ότι θα βάλει βάρος

0 1 2

Αίσθημα αύξησης των παλμών 0 1 2 Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού

0 1 2

Εφίδρωση 0 1 2 Αίσθημα του μαθητή ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει

0 1 2

Έντονος τρόμος 0 1 2 Υπερπροστασία γονέων 0 1 2 Λαχάνιασμα – αίσθημα ασφυξίας 0 1 2 Ανεπαρκής προστασία 0 1 2 Πόνος ή και δυσφορία στο στήθος 0 1 2 Κάνει παρέα με παιδιά που

κάνουν φασαρίες 0 1 2

Ναυτία και πόνος στην κοιλιά 0 1 2 Λέει συχνά ψέματα 0 1 2 Αίσθημα ζάλης – τάση λιποθυμίας 0 1 2 Ζηλεύει εύκολα 0 1 2 Αίσθημα ότι βγαίνει από το σώμα του 0 1 2 Αναφορά τυχόν προβλημάτων που δεν

αναφέρονται πιο πάνω Φόβος απώλειας του ελέγχου, φόβος ότι θα τρελαθεί

0 1 2

Φόβος ότι θα πεθάνει 0 1 2 Μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα στο σώμα 0 1 2 Ρίγος ή εξάψεις 0 1 2

Page 109: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

108

Το πιο κάτω έντυπο συμπληρώνεται από το μαθητή στο τμήμα. Οι απαντήσεις βοηθούν στην εξακρίβωση των συναλλαγών του μαθητή με σημαντικά γι’ αυτόν πρόσωπα, τη στήριξη και την εποπτεία που έχει, και βοηθούν στον καταρτισμό πιο αποτελεσματικού σχεδίου δράσης. Η δημοφιλής Ρήση: «Χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί» ισχύει γι’ αυτό σας συμβουλεύω να λάβετε υπόψη αν το παιδί σας, ο μαθητής μας, σχετίζεται με θετικά πρότυπα, περιβάλλεται και ελέγχεται από τα σωστά πνευματικά, συναισθηματικά και κοινωνικά άτομα. Ενεργούμε πάντοτε ως σύμμαχοι του παιδιού, τον ακούμε με προσοχή και τον οπλίζουμε με εφόδια που αργά αλλά σταθερά συγκροτούν τα θεμέλια της συναισθηματικής στήριξης μεταξύ του παιδιού και των γονέων, καθηγητών και άλλων ενηλίκων.

Πόσα εφόδια έχεις; (Ε7)

Όνομα --------------------------------------------------------------------------- Τμήμα ---------

Βάλε εκεί που ισχύει.

Νοιώθω ότι με αγαπούν και με στηρίζουν στην οικογένειά μου.

Μπορώ να πάω στους γονείς ή κηδεμόνες μου για συμβουλές και στήριξη.

Έχω συχνές και εις βάθος συζητήσεις μαζί τους.

Ξέρω τρεις ή περισσότερους ενήλικες (εκτός των γονέων μου ή κηδεμόνων)

στους οποίους μπορώ να αποταθώ για συμβουλές ή στήριξη.

Οι γείτονες με ενθαρρύνουν και με στηρίζουν.

Το σχολείο μου προσφέρει ένα ενθαρρυντικό περιβάλλον με καθηγητές και

μαθητές που νοιάζονται.

Οι γονείς ή κηδεμόνες βοηθούν στη σχολική μου επιτυχία.

Νοιώθω ότι με εκτιμούν οι ενήλικες της κοινότητάς μου.

Μου δίνονται χρήσιμοι ρόλοι στην κοινότητά μου.

Υπηρετώ την κοινότητά μου μια ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα.

Νιώθω ασφαλής στο σπίτι, στο σχολείο και στη γειτονιά μου.

Η οικογένεια μου έχει ξεκάθαρους κανόνες και συνέπειες για τη συμπεριφορά

μου και ελέγχουν τις πράξεις μου.

Το σχολείο έχει σαφείς κανόνες και επιπτώσεις για τη συμπεριφορά μου.

Οι γείτονες μου αναλαμβάνουν ευθύνες για έλεγχο της συμπεριφοράς μου.

Οι γονείς ή κηδεμόνες και άλλοι ενήλικες στη ζωή μου λειτουργούν ως

πρότυπα, με υπεύθυνες συμπεριφορές.

Ο καλύτερος μου φίλος ή φίλη λειτουργεί ως πρότυπο καλής συμπεριφοράς.

Και οι δύο γονείς ή κηδεμόνες και οι καθηγητές μου με ενθαρρύνουν να κάνω

το σωστό.

Page 110: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

109

Περνώ τρεις ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε μαθήματα ή μουσική

εξάσκηση, θέατρο ή άλλες τέχνες.

Περνώ τρεις ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε σχολικά ή κοινοτικά

αθλήματα, συνδέσμους ή οργανωμένα σύνολα.

Περνώ μια ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε θρησκευτικές συνάξεις ή

συμμετέχω σε πνευματικές δραστηριότητες.

Βγαίνω έξω με τους φίλους μου «χωρίς να έχω να κάνω κάτι σημαντικό» δύο ή

λιγότερες φορές την εβδομάδα.

Θέλω να τα πάω καλά στο σχολείο.

Μου αρέσει να μαθαίνω νέα πράγματα.

Κάνω μια ή περισσότερες ώρες σχολική εργασία κάθε μέρα.

Με ενδιαφέρει το σχολείο μου.

Διαβάζω για δική μου ικανοποίηση τρεις ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα.

Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό να βοηθάς άλλους ανθρώπους.

Θέλω να βοηθήσω στην προώθηση της ισότητας και μείωση της παγκόσμιας

φτώχειας και πείνας.

Πιστεύω στις πεποιθήσεις μου και δρω ανάλογα.

Λέγω την αλήθεια – ακόμη και όταν δεν είναι εύκολο.

Δέχομαι και αναλαμβάνω τις ευθύνες των πράξεων και των αποφάσεων μου.

Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να μην είσαι σεξουαλικά ενεργός ή να

χρησιμοποιείς αλκοόλ και άλλα ναρκωτικά.

Είμαι καλός στο να προνοώ και να παίρνω αποφάσεις.

Είμαι καλός στο να κάνω και να κρατώ φίλους.

Ξέρω και είμαι άνετος με ανθρώπους διαφορετικής κουλτούρας, εθνότητας ή

φυλής.

Αντιστέκομαι στην αρνητική πίεση των συνομηλίκων μου και αποφεύγω

επικίνδυνες καταστάσεις.

Επιλύω τις διαφορές μου χωρίς βία.

Πιστεύω ότι έχω τον έλεγχο πολλών από αυτών που μου συμβαίνουν.

Νοιώθω καλά με τον εαυτό μου.

Πιστεύω ότι η ζωή μου έχει ένα σκοπό.

Είμαι αισιόδοξος /η για το μέλλον.

Σχόλια συμβούλου:

Page 111: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

110

Page 112: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

111

Το Έντυπο REBT (Θεραπευτική προσέγγιση) χρησιμοποιείται σε ελάχιστες περιπτώσεις και όταν έχουμε τελειώσει με τις εκθέσεις-διαγνώσεις και είμαστε πλέον στο στάδιο της ουσιαστικής βοήθειας των μαθητών. Το έντυπο αυτό συμπεριλαμβάνεται ως απλή ένδειξη της δουλειάς που γίνεται μέσα από τη δική μου θεραπευτική προσέγγιση, αυτή του Rational Emotive Behavioral Therapy. Έντυπο REBT (Θεραπευτική προσέγγιση) Ε8 Όνομα: Τμήμα: Αρ. Μητρ: Στάδια REBT Επεξήγηση Ρωτώ για το πρόβλημα Καθορίζω και συμφωνώ για το πρόβλημα Συμφωνώ για το αποτέλεσμα (Γ) Τι το προκάλεσε (Α); Δευτεροβάθμια συναισθηματικά προβλήματα Διδασκαλία σύνδεσης (Β-Γ) Πρόσβαση στο (πΒ) Σύνδεση (πΒ) και (Γ) (Δ) Διαλογική συζήτηση και αλλαγή (πΒ) Προετοιμασία στο λογικό τρόπο σκέψης (λΒ) Ενθάρρυνση για εφαρμογή νέας μάθησης Εργασία στο σπίτι Εποπτεία της όλης αγωγής

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Α= Ενεργόν Συμβάν (Activating Event) Β= Πιστεύω (Belief System) Rational or irrational Γ= Συνέπειες (Consequences) Δ= Διάλογος και «αμφισβήτηση» (Dispute)

Α Β Γ Δ

Συμπεράσματα σχετικά με τις πεποιθήσεις των μαθητών και σημεία που μπορεί ο σύμβουλος να δώσει έμφαση για αλλαγή στο Β Απειλή ή κίνδυνος Απώλεια Παράβαση του προσωπικού κανόνα Σπάσιμο του ηθικού κώδικα Άλλος με προδίδει Απειλή στην αποκλειστική μου σχέση Προσωπική αδυναμία

Παράλογο-Πανικός Λογικό-Ανησυχία Παράλογο-Κατάθλιψη Λογικό-θλίψη Παράλογο-Θυμός Λογικό-Ενόχληση Παράλογο-Ενοχή Λογικό-Τύψεις Παράλογο-Πληγωμένος Λογικό-Απογοήτευση Παράλογο-Ζηλοτυπία Λογικό-Ενδιαφέρον Παράλογο-Ντροπή Λογικό-Απογοήτευση

Page 113: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

112

Page 114: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

113

Το Ε9 για τις λανθασμένες σκέψεις και γνωστικές αλλοιώσεις του Centre for stress management είναι ένα ερωτηματολόγιο μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες του σχολείου με κύριο άξονα τις γνωστικό-συμπεριφορικές προσεγγίσεις. Το Ε9 ενισχύει αρκετά το Ε8 κυρίως όταν είναι για περιπτώσεις άγχους κλπ. Μπορεί να συμπληρωθεί σε συνέντευξη με το μαθητή αλλά και τους γονείς. Αρκετές φορές αναδύονται τα παράλογα πιστεύω και απαιτήσεις των γονιών. Λανθασμένες σκέψεις και γνωστικές αλλοιώσεις (Ε9) Όνομα: Τμήμα: Αριθμός Μητρώου: Ημερομηνία συμπλήρωσης: Συνέντευξη με: Στον παρακάτω πίνακα που συμπληρώνεται από το σύμβουλο αναφέρονται αρκετές συμπεριφορές του μαθητή. Βάλτε σε κύκλο αυτό που ισχύει. Αν δεν ισχύει καθόλου ή η απάντηση είναι όχι το 0, αν ισχύει κάπως ή κάποιες φορές το 1 και αν η απάντηση είναι ναι ή ισχύει πάντα, πολύ συχνά ή πολύ το 2. Τα πιο κάτω σημεία βοηθούν στη διάγνωση παράλογων πιστεύω του μαθητή και γενικεύσεων που του δημιουργούν προβλήματα. Ετικετοποίηση Βάζοντας ταμπέλες στον εαυτό μας αντί να αξιολογούμε τις

δεξιότητες και τις συμπεριφορές μας. π.χ. Είμαι εντελώς ηλίθιος, μια μεγάλη αποτυχία γιατί απέτυχα στο διαγώνισμα. Ο φίλος μου ξέχασε τα γενέθλιά μου – αυτό δείχνει ότι είναι τελείως άχρηστος.

0 1 2

Ακραία σκέψη (όλα ή τίποτα)

Βλέποντας πράγματα μόνο με ακραίους όρους χωρίς μέση τοποθέτηση. π.χ. Αν πάω να αγοράσω καινούρια ρούχα – «Ας πάρω τα καλύτερα» ή «Πάντα αργεί».

0 1 2

Επικέντρωση της προσοχής στα αρνητικά

Βλέποντας μόνο τα αρνητικά μιας κατάστασης και αγνοώντας τα θετικά. Είναι μια αδυναμία μου να βάλω τα πράγματα σε μια τάξη. π.χ. «Είμαι πάντα αργοπορημένος και δεν μπορώ να τηρήσω τα όρια που μού δίνονται» ή αγνοώντας οι γονείς τα θετικά που αναφέρονται από τους καθηγητές για το παιδί τους – «Το παιδί μου είναι μια αποτυχία στο σχολείο».

0 1 2

Εκπτώσεις στα θετικά

Επιλέγω να θεωρώ όλα τα θετικά ως μη σημαντικά και τα αγνοώ. π.χ. Κέρδισα την κούρσα γιατί ήμουν τυχερός» ή «Ο καθηγητής μού μίλησε με καλά λόγια για μένα απλά για να με κάνει να νιώσω καλύτερα».

0 1 2

Μεγέθυνση Υπερβολή για ένα γεγονός. Συχνά η έμφαση είναι στα αρνητικά. π.χ. Αν δεν παραδώσω την έκθεση στην ώρα της είμαι ο χειρότερος» ή «Αν αργήσω θα είναι το τέλος του κόσμου».

0 1 2

Υποτίμηση Είναι το αντίθετο της υπερβολής και συμπεριλαμβάνει τη μείωση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων μας. π.χ. «Το 20 στο διαγώνισμα δεν ήταν τίποτα για να περηφανευτώ, ήταν απλή τύχη» ή «Αν και το μάθημα ήταν ενδιαφέρον, στο μεγαλύτερο του μέρος υστερούσε».

0 1 2

Διάβασμα σκέψης Κάνοντας υποθέσεις ότι οι άνθρωποι αντιδρούν ή σκέφτονται αρνητικά για μας βάσει της συμπεριφοράς τους. π.χ. «Ο φίλος μού δεν είπε γεια σου, στο διάλειμμα σήμερα, πρέπει να τον νευρίασα» ή «Είμαι σίγουρος ότι ο καλύτερος μου φίλος δεν με εμπιστεύεται πλέον».

0 1 2

Διάβασμα μέλλοντος Προβλέποντας το μέλλον, το αποτέλεσμα ενός γεγονότος ακόμη και αν τα στοιχεία δεν είναι ικανοποιητικά για να στηρίξουν την πρόβλεψη. π.χ. «Έχω τόσα πολλά να κάνω αυτή την εβδομάδα. Θα τα κάνω θάλασσα!» ή «Τι να πλύνω το αυτοκίνητο μου αφού θα βρέξει».

0 1 2

Page 115: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

114

Προσωποποίηση Παίρνοντας την ευθύνη για κάτι που δεν είμαστε απολύτως υπεύθυνοι. π.χ. «Χάσαμε το παιχνίδι και είναι δικό μου το λάθος» ή «Το παιδί μου έμεινε στάσιμο. Είναι δικό μου το φταίξιμο».

0 1 2

Ανευθυνότητα Είναι το αντίθετο της προσωποποίησης. Εδώ φταις άλλους αγνοώντας τη δική σου ευθύνη. π.χ. «Ποιος πήρε τα κλειδιά μου;» ή «Γιατί δεν συγύρισες το δωμάτιο; Είναι δική σου ευθύνη.»

0 1 2

Συναισθηματική εκλογίκευση

Αξιολόγηση μιας κατάστασης εξ’ ολοκλήρου βασιζόμενοι πάνω στο συναίσθημα. π.χ. «Είμαι θυμωμένος γιατί μου συμπεριφέρθηκε απαίσια.» ή «Νιώθω ένας ηλίθιος, πρέπει να είμαι για να νιώθω έτσι.»

0 1 2

Γενίκευση Παίρνοντας ένα περιστατικό να βγάζεις συμπεράσματα για όλα τα σχετικά γεγονότα. π.χ. «Δεν μπήκα στο Πανεπιστήμιο που ήθελα, θα με απορρίψουν σε όλα.» ή «Απέτυχα στο τεστ οδήγησης, δεν βγάζω ποτέ μου άδεια.»

0 1 2

Δεν το αντέχω με τίποτα

Λέγοντας στον εαυτό μας δεν το αντέχω ή δεν το μπορώ άλλο, χαμηλώνουμε τις ανοχές μας και αποδυναμώνουμε τους χειρισμούς μας στα δύσκολα προβλήματα. π.χ. «Δεν αντέχω άλλο μέσα στην τάξη.» ή «Δεν αντέχω να είμαι μόνος μου στο σπίτι τη νύχτα.»

0 1 2

Απαίτηση Αυτό συμβαίνει όταν κρατούμε απόλυτα, άκαμπτα πιστεύω ή και εξωπραγματικές προσδοκίες. Αυτά συνήθως εκφράζονται ως «πρέπει» και «οφείλεις». π.χ. «Πρέπει πάντα να κάνω όλα όσα μου λένε οι γονείς μου ή οι δάσκαλοι μου.» ή «Τα παιδιά μου πρέπει να περάσουν τις εξετάσεις και να μπουν στο Πανεπιστήμιο.»

0 1 2

Γενικά Σχόλια για το μαθητή / γονέα

Page 116: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

115

Βιβλιογραφία Agras WS. Pharmacotherapy of bulimia nervosa and binge eating disorder: longer-term outcomes. Psychopharmacology Bulletin, 1997. Alison Gopnik, Andrew N. Meltsoff and Patricia K. Kuhl 1999. Μετάφραση Άννα Παπασταύρου. Επιστήμονες από κούνια, Νους, Εγκέφαλος και Μάθηση στη Βρεφονηπιακή Ηλικία. Τροπικός, 2002. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition Text Revision Arlington VA, 2004. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition Text Revision Arlington, VA Μετάφραση: Κώστας Γκοτζαμάνης 2004. Διαγνωστικά Κριτήρια DSM-IV-TR Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας, 2004. American Psychiatric Association Work Group on Eating Disorders. Practice guideline for the treatment of patients with eating disorders (revision). American Journal of Psychiatry, 2000. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders, fourth edition (DSM-IV-TR). Washington, DC: American Psychiatric Press, 2000. Ammerman S., Carlton P., Lock J., Sanders M. Comprehensive Eating Disorders Program: Stanford Hospital & Clinics: Stanford School of Medicine, 2005. Andersen AE. Eating disorders in males. In: Brownell KD, Fairburn CG, eds. Eating disorders and obesity: a comprehensive handbook. New York: Guilford Press, 1995. Armstrong, T. In their own way: Discovering and encouraging your child’s multiple intelligences. East Rutherford, NJ. Penguin USA, 2000. Άσκηση του γέροντα Ιωσήφ Βατοπεδινού, 1997. Beck AT, Steer RA: The Beck Depression Inventory. San Antonio, Tex, Psychological Corp, 1961. Becker AE, Grinspoon SK, Klibanski A, Herzog DB. Eating disorders. New England Journal of Medicine, 1999. Behavioural manifestations of autism in the first year of life, International Journal of Developmental Neuroscience, 2005. Bourdon KH, Boyd JH, Rae DS, et al. Gender differences in phobias: results of the ECA community survey. Journal of Anxiety Disorders, 1998. Boyd JH, Rae DS, Thompson JW, et al. Phobia: prevalence and risk factors. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 1990. Brown L, Sherbenou RJ, Johnsen SK: Test of Nonverbal Intelligence, 2nd ed. Austin, Tex, PRO-ED, 1990. Bruce B, Agras WS. Binge eating in females: a population-based investigation. International Journal of Eating Disorders, 1992. Carlson GA, Jensen PS, Nottelmann ED, eds. Special issue: current issues in childhood bipolarity. Journal of Affective Disorders, 1998. Communication and your 13 to 18 year old. Reviewed by Steve Dowshen, Steve MD: NIMH, 2005. Cronin, E.M. Helping your dyslexic child: A guide to improving your child’s reading, writing, spelling, comprehension, and self-esteem. CA: Prima, 1997. Davidson JR. Trauma: the impact of post-traumatic stress disorder. Journal of Psychopharmacology, 2000. Deean J.: National Center for Eating Disorders. Eating Disorders: An overview for teachers. London, 2005. Ενημερωτικό Υλικό σεμιναρίου στο Π.Ι. Λευκωσία, 2005. Dehaene S, Spelke E, Pinel P, Stanescu R, Tsivkin S: Sources of mathematical thinking: behavioural and brain-imaging evidence. Science, 1999.

Page 117: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

116

Dunn L, Markwardt F: Peabody Individual Achievement Test. Circle Pines, Minn, American Guidance Services, 1989. Ellis A. Reason and Emotive in Psychotherapy XXXXXXXXXXXXXXXXXXX1 Edward L. Zuckerman. Clinician’s Thesaurus, The Guidebook for writing Psychological Reports, The Guilford Press, NY, London, 1995. First MB, Gibbon M, Williams JBW, Spitzer RL: User’s Guide for the Mini Structured Clinical Interview for DSM-III-R. New York, Multi-Health Systems and American Psychiatric Press, 1990. Fisher, G. The survival guide for teenagers with LD. Minneapolis, MN, 2002. Frequently Asked Questions by Educators About Students With Psychiatric Disabilities: Tips and Resources on the Rehabilitation Act, Academic Adjustment and Support. Boston, Center for Psychiatric Rehabilitation, 1997. Geller B, Luby J. Child and adolescent bipolar disorder: a review of the past 10 years. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 1997. Geller B, Zimerman B, Williams M, Bolhofner K, Craney JL, Delbello MP, Soutullo CA: Six-month stability and outcome of a prepubertal and early adolescent bipolar disorder phenotype. J Child Adolescent Psychopharmacology, 2000. Goldenring J, M.D., Mental retardation. Department of Pediatrics, Children's Hospital, San Diego, CA. Review provided by VeriMed Healthcare Network, 2004. Goleman D., Η Συναισθηματική Νοημοσύνη στο Χώρο της Εργασίας. Μετάφραση: Φωτεινή Μεγαλούδη, Ελληνικά Γράμματα, στ έκδοση, Αθήνα. Gottman J., Η Συναισθηματική Νοημοσύνη των Παιδιών, Πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη. Μετάφραση: Ξενάκη Χρύσα, Ελληνικά Γράμματα, δ’ έκδοση, Αθήνα 2000 Henry David Thoreau. Λίμνη Ουώλτεν να γράψω το βιβλίο XXXXXXXX2 James Morrison, DSM-IV Made Easy, The Clinician’s Guide to Diagnosis. The Guilford Press NY, London, 1995. James Morrison, Interviewing children and Adolescents, Skills and Strategies for Effective DSM-IV Diagnosis. The Guilford Press, New York/London 2001. Jenkins, S. C., Gibbs, T. P., and Szymanski, S.R. 1990. A pocket reference for psychiatrists. Washington, DC: American Psychiatric Press. Jennifer Burt. Should math’s teaching mean learning your times table? Female.co.uk 2002. John K, Gammon GD, Prusoff BA, Warner V: The Social Adjustment Inventory for Children and Adolescents (SAICA): testing of a new semi structured interview. J Am Acad Child Adolescent Psychiatry, 1987. Κυπριακή Δημοκρατία, 2002-2005. Στατιστικές της Εκπαίδευσης. Κυπριακή Δημοκρατία, 2004-2005. Ετήσια έκθεση Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Kutcher S, Robertson HA, Bird D: Premorbid functioning in adolescent onset bipolar I disorder: a preliminary report from an ongoing study. J Affect Disorder, 1998. Lou Marinof. Πλάτωνα, όχι πρόζακ! Η εφαρμογή της φιλοσοφίας στα καθημερινά προβλήματα, 1999. Μεταφ: Αλαβάνου Α., ΛΙΒΑΝΗ, ΑΘΗΝΑ 2002. Margolin G, Gordis EB. The effects of family and community violence on children. Annual Review of Psychology, 2000. McClellan J, Werry J. Practice parameters for the assessment and treatment of adolescents with bipolar disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 1997. Melissa Spearing. Eating Disorders: Facts about Eating Disorders and the Search for Solutions. NIMH, 2001

Page 118: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

117

Menon V, Mackenzie K, Rivera SM, Reiss AL: Prefrontal cortex involvement in processing incorrect arithmetic equations: evidence from event-related fMRI. Hum Brain Mapp, 2002. Mother’s little Helper, p.51-59. Newsweek, March 18, 1996, New York, N.Y. Narrow WE, Rae DS, Regier DA. NIMH epidemiology note: prevalence of anxiety disorders. One-year prevalence best estimates calculated from ECA and NCS data. Population estimates based on U.S. Census estimated residential population age 18 to54, 1998. Νατσούλη Τ., Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις, ΣΜΥΡΝΙΩΤΑΚΗ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-ΥΠ.Ε.Π.Θ. Αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε παλιννοστούντες και αλλοδαπούς μαθητές. Αθήνα, 1999. Palmer Stephen - Centre for Stress Management 2001. Λανθασμένες σκέψεις – Γνωστικές αλλοιώσεις. Λευκωσία, Μετάφραση: Αντώνης Γ Αντωνίου, 2003. Robins LN, Regier DA, eds. Psychiatric disorders in America: the Epidemiologic Catchment Area Study. New York: The Free Press, 1991. Salzman KP, Salzman SA: Characteristics of adolescents at risk for psychological dysfunction and school failure, in Proceedings of the 1989 Annual Meeting of the American Educational Research Association. Washington, DC, AERA, 1989. Shaffer D, Fisher P, Dulcan MK, Davies M, Piacentini J, Schwab-Stone ME, Lahey BB, Bourdon K, Jensen PS, Bird HR, Canino G, Regier DA. The NIMH diagnostic interview schedule for children version 2.3: description, acceptability, prevalence, rates, and performance in the MECA study. Journal of the Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 1996. Spitzer RL, Yanovski S, Wadden T, Wing R, Marcus MD, Stunkard A, Devlin M, Mitchell J, Hasin D, Horne RL. Binge eating disorder: its further validation in a multisided study. International Journal of Eating Disorders, 1993. Strober M, Carlson G: Predictors of bipolar illness in adolescents with major depression: a follow-up investigation. Adolescent Psychiatry, 1982. Strober M, Schmidt-Lackner S, Freeman R, Bower S, Lampert C, DeAntonio M: Recovery and relapse in adolescents with bipolar affective illness: a five-year naturalistic, prospective follow-up. J Am Academy of Child Adolescents Psychiatry, 1995. Sullivan PF. Mortality in anorexia nervosa. American Journal of Psychiatry, 1995. Supports for Higher Education. Toronto, Canadian Mental Health Association, 1999-2001. Σμυρνιωτάκη Γ., Παγκόσμια Σοφία, ΣΜΥΡΝΙΩΤΑΚΗ Walters EE, Kendler KS. Anorexia nervosa and anorexic-like syndromes in a population-based female twin sample. American Journal of Psychiatry, 1995. Wilfley DE, Cohen LR. Psychological treatment of bulimia nervosa and binge eating disorder. Psychopharmacology Bulletin, 1997. Williams SL, Bloomer J: Task-Oriented Assessment and Social Interaction Scale (BAFPE). Palo Alto, Calif, Consulting Psychologists’ Press, 1987. Wonderlich SA, Mitchell JE. Eating disorders and co morbidity: empirical, conceptual, and clinical implications. Psychopharmacology Bulletin, 1997. Χατζηγεωργίου X., Τορναρίτης Μ., Σάββα Σ., Καφάτος Α. Διαταραχές Διατροφικής Συμπεριφοράς με επικέντρωση στην Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιμία σε παιδιά και εφήβους 10-18 χρονών στην Κύπρο. Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Υγείας του Παιδιού, 2005. Χατζηχρήστου Χρ., Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο Σχολείο. Αθήνα 2004 Yehuda R. Biological factors associated with susceptibility to posttraumatic stress disorder. Canadian Journal of Psychiatry, 1999.

Page 119: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

118

Zentall SS, Smith YN, Lee YB, Wieczorek C: Mathematical outcomes of attention-deficit hyperactivity disorder. J Learn Disabil, 1994. Zito JM, Safer DJ, dosReis S, Gardner JF, Botes M, Lynch F. Trends in the prescribing of psychotropic medications to preschoolers. Journal of the American Medical Association, 2000. Additional Resources Food and Drug Administration. Retrieved from http://www.fda.gov/cder/drug/ Stuttering Foundation of America. Retrieved from http://www.stutteringhelp.org/ American Speech-Language-Hearing Association. Retrieved from http://www.asha.org/ National Mental Health Association. Retrieved from http://www.nimh.nih.gov/ Physician's Desk Reference (PDR). Montvale, NJ: Medical Economics Company, 1999. Retrieved from http://www.cairn-site.com Canadian Autism Intervention Research Network (CAIRN). Retrieved from http://www.caim-site.com Autism Society of America. Retrieved from http://www.autismsocietycanada.org American Psychological Association. Retrieved from http://www.apa.org/ American Psychiatric Association. Retrieved from http://www.psych.org/ The Selective Mutism Group Childhood Anxiety Network Newsletter [[email protected]] American Counseling Association. Retrieved from http://www.counseling.org/ Επαγγελματικοί και Επιστημονικοί Σύλλογοι στην Ελλάδα. Retrieved from http://www.ekep.gr Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού. Retrieved from http://users.otenet.gr Foss, J. (2002). Nonverbal learning disability: How To recognize it and minimize its fffects (ERIC EC Digest #E619). Available online at: www.ericdigests.org/2002-4/nonverbal.html Fowler, M.C. (2002). Attention deficit/hyperactivity disorder. NICHCY Briefing Paper, 1-20. (Available at www.nichcy.org,) Hall, S., & Moats, L.C. (1998). Straight talk about reading: How parents can make a difference during the early years. New York: McGraw Hill/Contemporary. (Available from McGraw-Hill, http://books.mcgraw-hill.com) National Center for Learning Disabilities (NCLD) offers a wide range of fact sheets online, at: www.ld.org/LDInfoZone/InfoZone_FactSheetIndex.cfm Porterfield, K.M. (1999). Straight talk about learning disabilities. New York: Facts on File. (Available from Facts on File, www.factsonfile.com) Shaywitz, S. (2003). Overcoming dyslexia: A new and complete science-based program for reading problems at any level. New York: Knopf. (Available from Amazon.com.) Silver, L. (1998). The misunderstood child: Understanding and coping with your child's learning disabilities (3rd ed.). New York, NY: Times Books. (go to: www.randomhouse.com/reader_resources/ordering.html) Smith, C., & Strick, L.W. (1999). Learning disabilities from A to Z: A parent’s complete guide to learning disabilities from preschool to adulthood. New York, NY: Simon & Schuster. (go to: www.simonsays.com) Smith, S. (1995). No easy answers (Rev. ed.). New York, NY: Bantam. (go to: www.randomhouse.com/reader_resources/ordering.html) Weinstein, L., & Siever, D. (2003). Reading David: A mother and son’s journey through the labyrinth of dyslexia. New York: Penguin. (Available from Penguin USA, www.penguinputnam.com)

Page 120: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

119

Resources for Adults

American Council on Education. (1998). GED accommodations for disabilities. Available online at: www.acenet.edu/clll/ged/disability-accom-TT.cfm Brown, D. (1996). Job accomodations for people with dyslexia: Coping in the workplace. Available online in HTML or audio format, at: www.interdys.org Hayes, M.L. (1993). You don’t outgrow it: Living with learning disabilities. Novato, CA: Academic Therapy. (Available from Academic Therapy, www.academictherapy.com) Kerka, Sandra (1998). Adults with learning disabilities (ERIC Digest No. 189). Available online at: http://ericdigests.org/1998-2/adults.htm LDOnline offers extensive information and publications for adults with learning disabilities, available at: www.ldonline.org/ld_indepth/adult/index.html Learning Disabilities of America offers several information sheets for adults with learning disabilities, including Adult Literacy, Parenting Issues for Adults with LD, Self-Advocacy in the Workplace, and Postsecondary Educational Options. Find these at: www.ldaamerica.org/factsheets/index.html LINCS is the literacy community’s gateway to the world of adult education and literacy resources on the Internet. Visit LINCS and explore its resources at: www.nifl.gov/lincs/ Roffman, A.J. (2000). Meeting the challenge of learning disabilities in adulthood. Baltimore, MD: Paul H. Brookes. (Available from Paul H. Brookes, 1-800-638-3775, www.brookespublishing.com Ross-Kidder, K. (2002). The GED and students with LD and/or ADHD. Available online at: www.ldonline.org/ld_indepth/adult/transitions_ged.html Resources for Educators Currie, P.S., & Wadlington, E.M. (2000). The source for learning disabilities. East Moline, IL: LinguiSystems. (www.linguisystems.com) Gerber, P. (1998). Characteristics of adults with specific learning disabilities. Available online at: www.ldonline.org/ld_indepth/adult/characteristics.html Harwell, J.M. (2002). Complete learning disabilities handbook: Ready-to-use strategies and activities for teaching students with learning disabilities (2nd ed.). Hoboken, NJ: Jossey-Bass. (online at www.josseybass.com) Harwell, J.M. (2003, August). Ready-to-use tools & materials for remediating specific learning disabilties (Complete Learning Disabilities Resource Library, Volume II). Jossey-Bass. (online at www.josseybass.com) Lyle, M. (1998). The LD teacher’s IEP companion: Goals, strategies, and activities for LD students. East Moline, IL: LinguiSystems. Mather, N., & Goldstein, S. (2001). Learning disabilities and challenging behaviors: A guide to intervention and classroom management. Baltimore, MD: Paul H. Brookes. (online at www.brookespublishing.com) Mercer, C.D., & Mercer, A.R. (2001). Teaching students with learning problems (6th ed.). New York: Prentice Hall College. (online at vig.prenhall.com) Minskoff, E., & Allsopp, D. (2003). Academic success strategies for adolescents with learning disabilities and ADHD. Baltimore, MD: Paul H. Brookes. National Adult Literacy and Learning Disabilities Center. (1999). Bridges to practice: A research-based guide for literacy practitioners serving adults with learning disabilities [Training package and a video]. Washington, DC: Author. Available online at: www.nifl.gov/nifl/ld/bridges/bridges.html

Page 121: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

120

Shaw, S.F., Scott, S., & McGuire, J.M. (2001, November). Teaching college students with learning disabilities (ERIC EC Digest #E618) (ERIC Document Reproduction No. ED459548). Available online at: http://ericdigests.org/2002-3/college.htm Strichart, S.S., Iannuzi, P., & Magrum II, C.T. (2001). Teaching study skills and strategies to students with learning disabilities, attention deficit disorders, or special needs (3rd ed.). Boston: Allyn & Bacon. (online at: www.ablongman.com/) Winebrenner, S. (n.d.). Teaching kids with learning difficulties in the regular classroom: Strategies and techniques every teacher can use to challenge and motivate struggling students. Minneapolis, MN: Free Spirit Press. (online at www.freespirit.com)

Page 122: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

121

Βιογραφικό για το βιβλίο Ο Αντώνης Γ Αντωνίου σπούδασε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Έχει εξασφαλίσει B.Sc. στη Διοίκηση Επιχειρήσεων με εξειδίκευση στο Marketing, έκανε Μ.Α. στη Συμβουλευτική, στο UNJC, με πάνω από 500 ώρες εποπτεία σε κλινική αποτοξίνωσης, St. Mary Hospital – Giant Step Program, στο New Jersey. Στη συνέχεια συνέχισε τις σπουδές του στο Rational Institute της Νέας Υόρκης όπου και έγινε Certified Psychotherapist στο Rational Emotive Behavioral Therapy. Δούλεψε στην Αμερική - σε σχολεία και σε κλινική αποτοξίνωσης - και παράλληλα ως ιδιώτης Σύμβουλος. Τα τελευταία δέκα χρόνια δουλεύει ως Σύμβουλος-Καθηγητής σε σχολεία της Κύπρου. Έλαβε μέρος σε συνέδρια της Κύπρου και του εξωτερικού – Ελλάδα, Αγγλία, Βουλγαρία, Αμερική, Γαλλία κ.ά., επιμορφώθηκε σε σειρά θεμάτων, με υποτροφία του Fulbright, από θέματα ουσιών εξάρτησης (Μινεσότα, Η.Π.Α.) μέχρι και επαγγελματική εποπτεία επαγγελματιών που ασχολούνται με τη Συμβουλευτική και τη Ψυχολογία (Loyola University Σικάγο, Η.Π.Α.). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, τον τύπο και το διαδίκτυο, έκανε έρευνες για διάφορα θέματα της εκπαίδευσης και εφάρμοσε πιλοτικά προγράμματα επί σειρά ετών. Διδάσκει Επαγγελματική Αγωγή και δίνει διαλέξεις για θέματα Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής. Έχει εκδώσει ακόμη ένα βιβλίο, «Συμβουλευτικές Προτάσεις», το 1999. Είναι παντρεμένος με την Αγάθη Ελευθερίου και έχει ένα παιδί τον Αντρέα.

Page 123: Διάγνωσηmyweb.cytanet.com.cy/antonis9/Συμβουλευτική για... · ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ. Διάγνωση και ...

Διάγνωση και Στήριξη

122

Πολύ καλά μελετημένη, τεκμηριωμένη εργασία. Συγχαρητήρια! Θα βοηθήσει αυτούς που θα την διαβάσουν. Ίσως κάποιοι να φοβηθούν από τη λεπτομέρεια και την εφαρμογή του evidence based work. Γενικά εξαιρετική εργασία που θα φανεί χρήσιμη για εκείνους που ενδιαφέρονται.

Δρ. Θεοκλέους Κ. Φροσούλα, B. Med., B.Ch., Gen. Pract., Σχολίατρος

O Αντώνης Αντωνίου, λίγα χρόνια μετά το πρώτο του βιβλίο "Συμβουλευτικές προτάσεις", κάνει και πάλι μια αξιέπαινη και ιδιαίτερα αξιόλογη προσπάθεια συμβολής στο δύσκολο έργο της συμβουλευτικής στήριξης του μαθητή. Το δεύτερο αυτό βιβλίο, βασισμένο στο DSM-IV, μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο, πρώτο, σημείο αναφοράς για τον εκπαιδευτικό και τον σχολικό σύμβουλο στην προσπάθειά του να κατανοήσει και να βοηθήσει το νεαρό μαθητή στην καλύτερη ψυχοκοινωνική προσαρμογή του. Δρ. Ρόη Χαλαμανδάρη, Ph.D, M.Sc., M.Ed., MA, Εκπ. Ψυχολόγος «Ένα απαραίτητο εγχειρίδιο για όσους εργάζονται ως σύμβουλοι στα σχολεία και δεν έχουν ως επιστημονικό τους υπόβαθρό τη ψυχολογία».

Θεανώ Καλαβανά Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό (ΕΠΠ) στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Υποψήφια Διδάκτορας στο Τμήμα Ψυχολογίας (Πανεπιστήμιο Κύπρου)