Ministry of Justice€¦ · Web viewΕξετάζονται, επίσης, κάθετα (ανά...

ΕΠΙΣΗΜΗΜΕΤΑΦΡΑΣΗ TRADUCTION OFFICIELLE OFFICIAL TRANSLATIONNo. Φ 092.22/5079

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΦΑΣΗΣ 3α ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ

ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΟΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ

ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μάρτιος 2015

Η παρούσα Έκθεση της Φάσης 3α για την Ελλάδα,η οποία εκπονήθηκε από

την Ομάδα Εργασίας του ΟΟΣΑ για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας,

αξιολογεί και υποβάλει προτάσεις σχετικά με την υλοποίηση στην Ελλάδα

της Σύμβασης του ΟΟΣΑ για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας

Αλλοδαπών Δημοσίων Λειτουργών στις Διεθνείς Επιχειρηματικές

Συναλλαγές και τη Σύσταση του έτους 2009 του Συμβουλίου για την

Περαιτέρω Καταπολέμηση της Δωροδοκίας Αλλοδαπών Δημοσίων

Λειτουργών στις Διεθνείς Επιχειρηματικές Συναλλαγές. Η Έκθεση αυτή

εγκρίθηκε από την Ομάδα Εργασίας στις 12 Μαρτίου 2015.

Το έγγραφο αυτό και κάθε χάρτης που περιλαμβάνεται σε αυτό δεν θίγουν

το καθεστώς ή την κυριαρχία οποιασδήποτε επικράτειας, την οριοθέτηση

των διεθνών συνόρων και ορίων και την ονομασία οποιουδήποτε εδάφους,

πόλης ή περιοχής.

Μεταφραστική Υπηρεσία Υπουργείου Εξωτερικών, Αθήνα.HellenicRepublic, Ministry of Foreign Affairs, Translation Service, Athens.Service de Traduction du Ministère des Affaires Etrangères de la République Hellénique, Athènes.

1


ΠΊΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 7

A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 10

1. Η επιτόπια επίσκεψη 10

2. Η Διαδικασία της Φάσης 3α και οι προηγούμενες αξιολογήσεις 11

3. Κύρια σημεία της Έκθεσης 13

4. Οικονομικό ιστορικό 13

5. Η έκθεση και η προσέγγιση της διαφθοράς στην Ελλάδα 15

6. Υποθέσεις που αφορούν δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών 15

(α) Περατωθείσες υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών 16

(β) Εν εξελίξει υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών 17

(γ) Καταγγελίεςγια δωροδοκία αλλοδαπών που δεν οδήγησαν σε έρευνες 20

Β. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΤΗΣ

ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2009 22

1. Το αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών 22

(α) Οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα που ισχύουν για τη δωροδοκία

αλλοδαπών 22

(β) Νέα και εκκρεμή ζητήματα που εγείρονται στην 3η Φάση, όσον αφορά

στην αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών 23

(i) Κάλυψη της δωροδοκίας και της συμφωνίας με το δωροδοκούντα 24

(ii) Πεδίο αρμοδιοτήτων του λειτουργού και δωροδοκία που διαπράττεται

από τον πλειοδότη 25

(iii) Αξία του δώρου, αντιλήψεις τοπικών εθίμων και ανοχή της τοπικής

αυτοδιοίκησης 26

(iv) Ορισμός του αλλοδαπού δημόσιου λειτουργού 27

(γ) Υπερασπιστικά επιχειρήματα και απαλλαγές από την ποινική δίωξη 29

(i) Απαλλαγή από την ποινή σε περίπτωση αναφοράς στις αρχές επιβολής

του νόμου (ουσιαστική μεταμέλεια) 29

(ii) Πληρωμές μικροποσών για διευκολύνσεις 32


2


2. Ευθύνη των νομικών προσώπων 33

(α) Επίπεδο ευθύνης 34

(i) Καλυπτόμενες οντότητες - κρατικές και ελεγχόμενες από το κράτος

επιχειρήσεις (ΚΕ) 34

(ii) Δωροδοκία προς όφελος νομικού προσώπου 34

(iii) Εταιρική ευθύνη για δωροδοκία μέσω μεσαζόντων 35

(iv) Πρόσωπα που μπορούν να προκαλέσουν την ευθύνη του νομικού

προσώπου 36

(β) Δικαιοδοσία δίωξης νομικών προσώπων 37

(γ) Σχέση ευθύνης μεταξύ του νομικού προσώπου και του φυσικού

προσώπου 38

3. Κυρώσεις 40

(α) Κυρώσεις εις βάρος φυσικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών 40

(β) Κυρώσεις εις βάρος νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών 43

4. Δήμευση των δώρων και των προϊόντων της δωροδοκίας 45

5. Διερεύνηση και δίωξη του αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών 47

(α) Αρμόδιες αρχές για τη δίωξη του αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών

48

(i) Διωκτικές αρχές αρμόδιες για υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών 48

(ii) Όργανα επιβολής του νόμου αρμόδια για τη διερεύνηση της δωροδοκίας

αλλοδαπών και την κατανομή των υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών 50

(β) Η αρχή της νομιμότητας των διώξεων και η έλλειψη επίγνωσης του

αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών 54

(γ) Προληπτική διερεύνηση καταγγελιών για δωροδοκία αλλοδαπών 57

(δ) Διαδικασία εταιρικών ερευνών και διώξεων για δωροδοκία αλλοδαπών

59

(ε) Άρθρο 5 της Σύμβασης 61

(στ) Πολιτικά αδικήματα και αδικήματα που επηρεάζουν τις διεθνείς

σχέσεις 65

(ζ) Παραγραφή και καθυστερήσεις στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης 66


3


(η) Στατιστικά στοιχεία 69

(θ) Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση 69

(ι) Ερευνητικά εργαλεία και πρόσβαση σε οικονομικές πληροφορίες 71

6. Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες 74

7. Λογιστικές απαιτήσεις, εξωτερικός έλεγχος, προγράμματα εταιρικής

κανονιστικής συμμόρφωσης και δεοντολογίας 78

(α) Λογιστικά πρότυπα 78

(β) Το αδίκημα των ψευδών λογιστικών στοιχείων 80

(γ) Ο ρόλος του εξωτερικού ελέγχου 82

(i) Οντότητες που υπόκεινται σε εξωτερικό έλεγχο και ελεγκτικά πρότυπα

82

(ii) Επίγνωση και εντοπισμός της δωροδοκίας αλλοδαπών από εξωτερικούς

ελεγκτές 83

(iii) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών από εξωτερικούς

ελεγκτές 84

(δ) Προγράμματα εταιρικής κανονιστικής συμμόρφωσης, εσωτερικού

ελέγχου και δεοντολογίας 86

8. Φορολογικά μέτρα για την καταπολέμηση της δωροδοκίας 89

(α) Φορολογική έκπτωση των δώρων 89

(i) Ρητή απαγόρευση της έκπτωσης φόρου 89

(ii) Εφαρμογή στην πράξη της μη φορολογικής έκπτωσης των δώρων 90

(β) Εντοπισμός, υποβολή αναφορών και ευαισθητοποίηση για τη δωροδοκία

αλλοδαπών από τις φορολογικές αρχές 92

(γ) Φορολογικό απόρρητο και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των

ελληνικών και αλλοδαπών αρχών επιβολής του νόμου 94

9. Διεθνής συνεργασία 96

(α) Συμβατικό και νομοθετικό πλαίσιο για την αμοιβαία δικαστική

συνδρομή 96

(β) Διττό αξιόποινο και αμοιβαία δικαστική συνδρομή 97

(γ) Διαθέσιμοι τύποι αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής 100


4


(δ) Καθυστερήσεις και διαδικασία εκτέλεσης αιτημάτων αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής 101

(ε) Αντιμετώπιση καταγγελιών για δωροδοκία αλλοδαπών σε εισερχόμενα

αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής 103

(στ) Έκδοση 106

10. Ευαισθητοποίηση του κοινού και υποβολή αναφορών για δωροδοκία

αλλοδαπών 107

(α) Απουσία ρητής γενικής στρατηγικής για την καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών 107

(β) Ευαισθητοποίηση για τη δωροδοκία αλλοδαπών και τη Σύμβαση 111

(γ) Εντοπισμός και υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών 115

(i) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, γενικά από δημόσιους

λειτουργούς 115

(ii) Υποβολή αναφορών από διπλωματικές αποστολές του εξωτερικού 117

(iii) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών από άλλα φυσικά

πρόσωπα και πηγές εντοπισμού 118

(δ) Πληροφοριοδότες και προστασία των πληροφοριοδοτών 120

11. Δημόσια πλεονεκτήματα 123

(α) Δημόσιες συμβάσεις 123

(β) Επίσημη αναπτυξιακή συνδρομή 126

(γ) Εξαγωγικές πιστώσεις 127

Γ. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ 131

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ 3ΗΣ

ΦΑΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 144

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΟΠΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

160

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΩΝ 163

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΦΟΥΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

165


5


Ποινικός Κώδικας 165

Νόμος 3691/2008 (νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες) 173

Νόμος 4022/2011 (Εισαγγελέας για την Καταπολέμηση των Εγκλημάτων

Διαφθοράς - ΕΚΕΔ) 178

Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (Διεθνής Συνεργασία) 179

Νόμος 4254/2014, παράγραφος IE, εδάφιο IE.19 (ψευδή λογιστικά

στοιχεία) 181

Αποκλεισμός από δημόσιες συμβάσεις 184

Σύνταγμα της Ελλάδας 186


6


ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

H Έκθεση της Φάσης 3α για την Ελλάδα, η οποία εκπονήθηκε από την

Ομάδα Εργασίας του ΟΟΣΑ για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας,

αξιολογεί και προβαίνει σε Συστάσεις προς την Ελλάδα σχετικά με την

υλοποίηση της Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας

Αλλοδαπών Δημοσίων Λειτουργών στις Διεθνείς Επιχειρηματικές

Συναλλαγές και τις συναφείς πράξεις. Η Έκθεση απορρέει από την κατ’

εξαίρεση απόφαση της Ομάδας Εργασίας, το 2012, για τη διεξαγωγή μιας

συμπληρωματικής αξιολόγησης, της Φάσης 3α, για την Ελλάδα. Εξετάζει

θέματα που η Ομάδα Εργασίας δεν ήταν σε θέση να αξιολογήσει πλήρως

κατά την προηγούμενη αξιολόγηση της 3ης Φάσης, το 2012. Η Έκθεση

εξετάζει, επίσης, την υλοποίηση από την Ελλάδα των Συστάσεων της

Ομάδας Εργασίας των 38, για την 3η Φάση, που έγιναν το 2012, και τις

τότε νέες εξελίξεις στην Ελλάδα. Από το 2012, η Ελλάδα έχει βελτιώσει

σημαντικά ορισμένες πτυχές της υλοποίησης της Σύμβασης εκ μέρους της,

αλλά εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο περιθώριο για τη βελτίωση και των

υπολοίπων.

Η Ελλάδα έχει κάνει προσπάθειες για την αντιμετώπιση της εγχώριας

διαφθοράς στη χώρα, αλλά πρέπει να δώσει πολύ μεγαλύτερη

προτεραιότητα στην καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Η Ελλάδα

δεν αντιλαμβάνεται πλήρως ότι οι εταιρείες της εκτίθενται σε σημαντικό

κίνδυνο διάπραξης δωροδοκίας αλλοδαπών. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για

την Καταπολέμηση της Διαφθοράς και άλλες κυβερνητικές πολιτικές

συνεχίζουν να ασχολούνται μόνο γενικά με τη «διαφθορά», πράγμα το

οποίο ερμηνεύεται ως αναφερόμενο μόνο στην εγχώρια διαφθορά. Αυτό

στέλνει ένα ατυχές μήνυμα ότι η καταπολέμηση της εγχώριας διαφθοράς

αποτελεί προτεραιότητα κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης, αλλά

ότι η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί αποδεκτό μέσο προκειμένου να

κερδηθούν εργασίες στο εξωτερικό και για τη βελτίωση της οικονομίας

στην Ελλάδα. Η Ελλάδα πρέπει, ως εκ τούτου, να αυξήσει επειγόντως την


7


προτεραιότητα της καταπολέμησης της δωροδοκίας αλλοδαπών και να

ασχοληθεί ρητά με τη δωροδοκία αλλοδαπών στις εθνικές στρατηγικές για

την καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης

πρέπει να ασχοληθούν συγκεκριμένα με τη δωροδοκία αλλοδαπών και,

ειδικότερα, να στοχεύσουν στους τομείς των εξαγωγών, της ναυτιλίας και

των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Υπάρχουν, επίσης, ανησυχίες σχετικά με την επιβολή και τον εντοπισμό. Η

Ελλάδα έχει επτά εν εξελίξει έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών, πράγμα

που αποτελεί θετική εξέλιξη. Ωστόσο, μία υπόθεση έκλεισε χωρίς ενδελεχή

έρευνα. Έρευνες δεν κινήθηκαν, αρχικά, για αρκετές άλλες καταγγελίες,

παρά τις έρευνες ή τις καταδίκες σε αλλοδαπά δικαστήρια κατά των

αλλοδαπών λειτουργών, για δωροδοκία από Έλληνες υπηκόους. Οι

περισσότερες από τις καταγγελίες που οδήγησαν σε έρευνες δόθηκαν από

την Ομάδα Εργασίας και δεν είχαν εντοπιστεί από τις ελληνικές αρχές.

Κατά συνέπεια, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα να αυξήσει

επειγόντως την προτεραιότητα που δίνει στην καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών, και να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο για την

αξιολόγηση και τη διερεύνηση των καταγγελιών, σοβαρά και χωρίς

καθυστερήσεις. Επαρκείς πόροι και εκπαίδευση πρέπει να δοθούν στις

εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές, καθώς τα ερωτήματα παραμένουν ως

προς την ικανότητα της Ελλάδας να χειριστεί πολύπλοκες οικονομικές

υποθέσεις και υποθέσεις διαφθοράς. Η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει και να

υλοποιήσει μια στρατηγική για τον προληπτικό εντοπισμό υποθέσεων

δωροδοκίας αλλοδαπών,η οποίανα βασίζεται σε διαφορετικές πηγές

πληροφόρησης. Θα πρέπει να αναλύσει γιατί οι πρεσβείες της δεν έχουν

διαβιβάσει στους εισαγγελείς καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών. Οι

πληροφοριοδότες στον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να προστατεύονται

καλύτερα.

Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο σε άλλους τομείς. Η Ομάδα Εργασίας

χαιρετίζει τις πρόσφατες προσπάθειες της Ελλάδας για τον εξορθολογισμό


8


και τη μείωση των διπλών νομοθετικών διατάξεων. Το νέο αδίκημα της

δωροδοκίας αλλοδαπών αποσαφηνίζει ορισμένες αβεβαιότητες που είχαν

εντοπιστεί προηγουμένως από την Ομάδα Εργασίας. Οι μέγιστες

χρηματικές ποινές για δωροδοκία αλλοδαπών αυξήθηκαν, περαιτέρω

αυξήσεις είναι, όμως, απαραίτητες. Στον Εισαγγελέα Εγκλημάτων

Διαφθοράς έχει αποδοθεί σημαντικός ρόλος ως προς τις έρευνες και τις

διώξεις. Η Ελλάδα έχει αποσαφηνίσει το πώς οι ανακριτές δωροδοκιών

αλλοδαπών μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες οι οποίες προστατεύονται

από το φορολογικό απόρρητο. Η Ομάδα Εργασίας θα παρακολουθεί κατά

πόσον και πώς το νέο Υπουργείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς θα

επηρεάσει τον αγώνα της Ελλάδας κατά της δωροδοκίας αλλοδαπών.

Η Έκθεση και οι Συστάσεις της αντανακλούν τα πορίσματα των

εμπειρογνωμόνων από την Ιρλανδία και τη Δημοκρατία της Κορέας και

εγκρίθηκαν από την Ομάδα Εργασίας στις 13 Μαρτίου 2015. Η Έκθεση

βασίζεται στη νομοθεσία και στο υπόλοιπο υλικό που δόθηκε από την

Ελλάδα, καθώς και στην έρευνα που διεξήχθη από την ομάδα αξιολόγησης.

Βασίζεται, επίσης, σε πληροφορίες που λήφθηκαν από την ομάδα

αξιολόγησης κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψής της στην Αθήνα,

στο διάστημα 4-6 Νοεμβρίου 2014, κατά τη διάρκεια της οποίας η ομάδα

συναντήθηκε με εκπροσώπους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στην

Ελλάδα, του δικαστικού σώματος, της κοινωνίας των πολιτών και των

μέσων μαζικής ενημέρωσης. Εντός έτους από την έγκριση της παρούσας

Έκθεσης από την Ομάδα Εργασίας, η Ελλάδα θα υποβάλει προφορική

αναφορά στην Ομάδα Εργασίας, σε σχέση με την υλοποίηση ορισμένων

Συστάσεων. Θα υποβάλει γραπτή έκθεση σχετικά με τις δράσεις δίωξης της

δωροδοκίας αλλοδαπών και την υλοποίηση όλων των Συστάσεων εντός δύο

ετών.


9


A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Η Επιτόπια Επίσκεψη

1. Στο διάστημα 4-6 Νοεμβρίου 2014, μια ομάδα αξιολόγησης από την

Ομάδα Εργασίας του ΟΟΣΑ για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας στις

Διεθνείς Επιχειρηματικές Συναλλαγές (εφεξής η Ομάδα Εργασίας)

επισκέφθηκε την Αθήνα, ως μέρος της Φάσης αξιολόγησης 3α για την

υλοποίηση από την Ελλάδα της Σύμβασης για την Καταπολέμηση της

Δωροδοκίας Αλλοδαπών Δημοσίων Λειτουργών στις Διεθνείς

Επιχειρηματικές Συναλλαγές (εφεξής η Σύμβαση), της Σύστασης του έτους

2009 για την περαιτέρω Καταπολέμηση της Δωροδοκίας Αλλοδαπών

Δημοσίων Λειτουργών στις Διεθνείς Επιχειρηματικές Συναλλαγές

(Σύσταση για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας του έτους 2009), και της

Σύστασης του Συμβουλίου του έτους 2009 σχετικά με τα Φορολογικά

Μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την περαιτέρω Καταπολέμηση της

Δωροδοκίας Αλλοδαπών Δημοσίων Λειτουργών στις Διεθνείς

Επιχειρηματικές Συναλλαγές (Φορολογική Σύσταση του έτους 2009).

2. Η ομάδα αξιολόγησης αποτελείτο από τους επικεφαλής των ελεγκτών

(Δημοκρατία της Κορέας και Ιρλανδία) καθώς και από τη Γραμματεία του

ΟΟΣΑ.1 Πριν την επιτόπια επίσκεψη, η Ελλάδα απάντησε στο

ερωτηματολόγιο της 3ης Φάσης και σε συμπληρωματικές ερωτήσεις, και

παρέδωσε σχετική νομοθεσία και έγγραφα. Η ομάδα αξιολόγησης

προσέφυγε, επίσης, σε διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες. Κατά τη

διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, η ομάδα αξιολόγησης συναντήθηκε με

εκπροσώπους του ελληνικού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, του δικαστικού

σώματος, της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

(Βλέπε Παράρτημα 2, σελίδα 70 για τον κατάλογο των συμμετεχόντων.) Η

ομάδα αξιολόγησης εκφράζει την εκτίμησή της προς όλους τους

συμμετέχοντες για την ειλικρίνειά τους κατά τη διάρκεια των συζητήσεων

και στην Ελλάδα για τη συνεργασία της σε όλη τη διάρκεια της


10


αξιολόγησης, καθώς και για τη θερμή φιλοξενία της κατά τη διάρκεια της

επιτόπιας επίσκεψης.

3. Η επιτόπια επίσκεψη πραγματοποιήθηκε από κοινού με την επίσκεψη

χώρας στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Μηχανισμού για την Επισκόπηση της

Υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση

της Διαφθοράς (UNCAC). Ο σημερινός κύκλος της Επισκόπησης της

UNCAC καλύπτει την ποινικοποίηση, τις αρχές επιβολής του νόμου και τη

διεθνή συνεργασία, θέματα τα οποία είναι σημαντικά στις αξιολογήσεις της

3ης Φάσης της Ομάδας Εργασίας. Κατά σύμπτωση, η ημερομηνία της

επιτόπιας επίσκεψης για τη Φάση 3α απείχε λίγο από αυτή για την επίσκεψη

χώρας της UNCAC. Η Ιρλανδία, ένας από τους επικεφαλής των ελεγκτών

στη Φάση αξιολόγησης 3α στην Ελλάδα, επιλέχθηκε - με κλήρωση - να

εξετάσει και την Ελλάδα, σύμφωνα με την UNCAC. (Ο άλλος ελεγκτής

ήταν η Γκαμπόν.) Ως εκ τούτου, οι επισκέψεις για τις αξιολογήσεις του

ΟΟΣΑ και της UNCAC οργανώθηκαν από κοινού, ώστε να επωφεληθούν

από τις συνέργειες και να μειωθούν οι επικαλύψεις, με ταυτόχρονη τήρηση

των διαδικασιών που διέπουν τους αντίστοιχους μηχανισμούς επισκόπησης.

Οι ομάδες αξιολόγησης παρακολούθησαν μερικές συνεδριάσεις της

επιτόπιας επίσκεψης στο πλαίσιο και των δύο Συμβάσεων. Συνεδριάσεις

που κάλυπταν θέματα σχετικά με μόνο μία από τις Συμβάσεις (π.χ.

φορολογικά, λογιστικά και ελεγκτικά) τις παρακολούθησε μόνο η

αντίστοιχη ομάδα αξιολόγησης. Για λόγους εμπιστευτικότητας, η ομάδα

αξιολόγησης του ΟΗΕ απουσίαζε από τη συνεδρίαση σε συγκεκριμένες

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών.

2. Η διαδικασία της Φάσης 3α και οι προηγούμενες αξιολογήσεις

4. Η Ομάδα Εργασίας έχει αξιολογήσει την Ελλάδα,κατά το παρελθόν, στην

1ηΦάση (Ιανουάριος 1999), τη 2η Φάση (Απρίλιος 2005) και στη Γραπτή

Έκθεση Παρακολούθησης της 2ης Φάσης (Σεπτέμβριος 2007). Στην 3η

Φάση αξιολόγησης, τον Ιούνιο του 2012, η Ομάδα Εργασίας διατύπωσε 38

Συστάσεις προς την Ελλάδα για διάφορα θέματα σχετικά με την υλοποίηση


11


της Σύμβασης. Τρία ζητήματα προσδιορίστηκαν για μελλοντική

παρακολούθηση. (Βλέπε Παράρτημα I, σελίδα 66).

5. Η παρούσα Έκθεση για τη Φάση 3α απορρέει από την κατ’ εξαίρεση

απόφαση της Ομάδας Εργασίας να διενεργήσει συμπληρωματική

αξιολόγηση της Ελλάδας. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης αξιολόγησης,

τον Ιούνιο του 2012, η Ομάδα Εργασίας δεν ήταν σε θέση να εξετάσει

πλήρως πολλά πρόσθετα θέματα, λόγω της αδυναμίας των ελληνικών

αρχών να παράσχουν έγκαιρη πληροφόρηση, λεπτομερή στατιστικά

στοιχεία και μεταφρασμένη νομοθεσία. Ιδιαίτερη ανησυχία προκάλεσε η

υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών, για την οποία υπήρχαν σοβαρές

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών, στην οποία εμπλέκονταν τρεις

Έλληνες ιδιώτες, μεταξύ των οποίων και ένας «πολύ γνωστός

επιχειρηματίας». Οι ελληνικές αρχές πληροφορήθηκαν για τις καταγγελίες

αυτές τον Απρίλιο του 2010, αλλά δεν είχαν κινήσει τη διαδικασία έρευνας

έως το χρόνο της επιτόπιας επίσκεψης για την 3η Φάση, το Φεβρουάριο του

2012. Η υπόθεση τέθηκε υπόψη της ομάδας αξιολόγησης όχι από τις

ελληνικές αρχές, αλλά από έναν δημοσιογράφο, κατά το τέλος της επιτόπιας

επίσκεψης. Αυτό εμπόδισε την ομάδα αξιολόγησης να συζητήσει την

υπόθεση με όλους τα αρμόδιους συμμετέχοντες κατά την επιτόπια

επίσκεψη. Προκειμένου να καταστεί δυνατό να εκτιμήσει σωστά η Ομάδα

Εργασίας την υπόθεση αυτή και άλλα θέματα, η Ελλάδα απαιτήθηκε να

υποβληθεί, ανάλογα, στη συμπληρωματική Φάση αξιολόγησης 3α (Έκθεση

της 3ης Φάσης, παράγραφοι 158-163).

6. Η παρούσα Έκθεση της Φάσης 3α θα αξιολογήσει, επίσης, τις νέες

εξελίξεις που μεσολάβησαν από την 3η Φάση και την υλοποίηση από την

Ελλάδα των 38 Συστάσεων που διατύπωσε η Ομάδα Εργασίας κατά την 3η

Φάση, τον Ιούνιο του 2012. Σύμφωνα με τη Διαδικασία της 3ης Φάσης της

Ομάδας Εργασίας, η Ελλάδα απαιτήθηκε να υποβάλει τη Γραπτή Έκθεση

Παρακολούθησης της 3ης Φάσης, για την υλοποίηση των εν λόγω 38

Συστάσεων, μέχρι τον Ιούνιο του 2014. Όμως, δεδομένης της εγγύτητας με


12


τη Φάση αξιολόγησης 3α, η Ομάδα Εργασίας αποφάσισε να συνδυάσει

αυτή την Έκθεση της Φάσης 3α με την αξιολόγηση της υλοποίησης από την

Ελλάδα των Συστάσεων της 3ης Φάσης.

3. Κύρια σημεία της Έκθεσης

7. Η παρούσα Έκθεση διαρθρώνεται ως εξής. Το Μέρος Β εξετάζει τις

προσπάθειες της Ελλάδας για την υλοποίηση και την εκτέλεση της

σύμβασης και των Συστάσεων του έτους 2009, λαμβάνοντας υπόψη θέματα

σε επίπεδο Ομίλου και ειδικά για τη χώρα. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις

προσπάθειες εκτέλεσης και τα αποτελέσματα, καθώς και στις αδυναμίες

που εντοπίστηκαν σε προηγούμενες αξιολογήσεις. Το Μέρος Γ διατυπώνει

τις Συστάσεις της Ομάδας Εργασίας και τα θέματα προς παρακολούθηση.

4. Οικονομικό Ιστορικό

8. Η Ελλάδα έχει μια μεσαίου μεγέθους οικονομία στην Ομάδα Εργασίας.

Μια σοβαρή οικονομική κρίση,η οποία άρχισε το 2008, οδήγησε σε

παρατεταμένη ύφεση. Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα παραμένει η 29η

μεγαλύτερη οικονομία μεταξύ των 41 μελών της Ομάδας Εργασίας για το

2014.2 Ωστόσο, ο αριθμός αυτός παραλείπει μια πολύ σημαντική

παραοικονομία που φτάνει περίπου το 24% του ΑΕΠ, σύμφωνα με

ορισμένες εκτιμήσεις.3 Το 2013, η Ελλάδα κατατάχθηκε 35η και 33η σε

εξαγωγές και εισαγωγές εμπορευμάτων στην Ομάδα Εργασίας. Ο κύριος

προορισμός των εξαγωγών ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σημαντικές αγορές

εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλάμβαναν την Τουρκία, τις ΗΠΑ, την

Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) και τη

Λιβύη. Οι πιο σημαντικές εξαγωγές ήταν τα καύσιμα, τα τρόφιμα και τα

χημικά προϊόντα. Η Ευρωπαϊκή Ένωσηαντιπροσώπευε, επίσης, το

μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών, ακολουθούμενη από τη Ρωσία, τη

Σαουδική Αραβία, την Κίνα και την Κορέα.4 Από την άποψη των άμεσων

ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), η Ελλάδα είχε το 28ο μεγαλύτερο εξωτερικό

απόθεμα ΑΞΕ μεταξύ των μελών της Ομάδας Εργασίας για το 2013. Το

2012, οι μεγαλύτερες εξωστρεφείςσυμμετοχές ΑΞΕ ήταν στην Κύπρο,5 την


13


Ολλανδία, την Τουρκία, τη Ρουμανία, τις ΗΠΑ και τη Βουλγαρία. Η

χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση ήταν ο τομέας με μακράν τη μεγαλύτερη

συμμετοχή άμεσων ξένων επενδύσεων το 2011, ακολουθούμενη από τις

κατασκευές, και τις μεταφορές, την αποθήκευση και τις επικοινωνίες.6

9. Η ναυτιλιακή βιομηχανία στην Ελλάδα παρουσιάζει ιδιαίτερο

ενδιαφέρον, στο πλαίσιο της δωροδοκίας αλλοδαπών (Έκθεση της 3ης

Φάσης, παράγραφος 5). Το 2012, οι Έλληνες εφοπλιστές έλεγχαν το

15,56% του παγκόσμιου στόλου σε κόρους, καταλαμβάνοντας την πρώτη

θέση στον κόσμο.7 Η πλειοψηφία αυτών των σκαφών πλέουν με τη σημαία

τρίτων χωρών, αλλά είναι, στην πραγματικότητα, ελληνικής ιδιοκτησίας.8 Ο

τομέας είναι στρατηγικής σημασίας για την ελληνική οικονομία. Το 2011, ο

τομέας δημιούργησε 192.000 θέσεις εργασίας και πάνω από 14

δισεκατομμύρια ευρώ κέρδη σε ξένο συνάλλαγμα (6,86% του ΑΕΠ). Οι

Ακαδημίες του Εμπορικού Ναυτικού προσέφεραν σχεδόν 1.200 θέσεις για

νέες προσλήψεις το 2012.9 Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου συστάθηκε

εκ νέου το 2012, μετά από τέσσερα χρόνια απουσίας.

10. Οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) έχουν γίνει

περισσότερο ενεργές διεθνώς, λόγω της οικονομικής κρίσης. Ο κλάδος

αντιπροσωπεύει το 99,9% των ελληνικών επιχειρήσεων και το 84,8% της

απασχόλησης. Λόγω της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, υπολογίζεται ότι

1.500-2.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις προσπάθησαν να μειώσουν το

κόστος εργασίας και να επεκταθούν σε αγορές,μετατοπίζοντας τις

δραστηριότητες τους σε γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανόμενης και της

Τουρκίας, της Κύπρου και της Ρουμανίας. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί

προορισμοί των μικρομεσαίων επιχειρήσεωνείναι η Τουρκία, η Ιταλία, η

Γερμανία, η Βουλγαρία και η Κύπρος. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει

αναπτύξει μια εθνική στρατηγική για την επέκταση των εξαγωγών και των

άμεσων ξένων επενδύσεων.10 Η Διεύθυνση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων

της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και

Ανταγωνιστικότητας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των


14


μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

5. Η έκθεση και η προσέγγιση της διαφθοράςστην Ελλάδα

11. Η διαφθορά θεωρείται ευρέως ότι είναι διάχυτη στην Ελλάδα και η

κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση αυτού του

φαινομένου από την εποχή της οικονομικής κρίσης. Κατά την επιτόπια

επίσκεψη, οι συμμετέχοντες από όλους τους τομείς πίστευαν ευρέως ότι η

ανοχή των Ελλήνων πολιτών στη διαφθορά μειώθηκε σημαντικά από την

έναρξη της οικονομικής κρίσης. Οι διαμαρτυρίες κατά της διαφθοράς κατά

τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν συχνές.11 Η κυβέρνηση έχει λάβει

μέτρα για την αντιμετώπισή της, όπως η υιοθέτηση μιας εθνικής πολιτικής

για την καταπολέμηση της διαφθοράς και η δημιουργία νέων θεσμικών

οργάνων καταπολέμησης της διαφθοράς. Ωστόσο, όπως εξηγείται στη

σελίδα 50, Ελλάδα έχει δώσει πολύ λιγότερη προσοχή στην καταπολέμηση

της δωροδοκίας αλλοδαπών. Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις της ισχύουν

για την εγχώρια διαφθορά, αλλά όχι για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Η

επίγνωση της δωροδοκίας αλλοδαπών είναι, επίσης, πολύ χαμηλότερη από

αυτή της εγχώριας διαφθοράς.

12. Πολύ λίγο πριν την έγκριση της παρούσας Έκθεσης, η νεοεκλεγείσα

Ελληνική Κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου Υπουργείου

Καταπολέμησης της Διαφθοράς. Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν ότι απομένει

να παρατηρηθεί το εάν ή το πώς το νέο Υπουργείο θα επηρεάσει τις

προσπάθειες της Ελλάδας για την υλοποίηση της Σύμβασης και για την

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών.

6. Υποθέσεις που αφορούν δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών

13. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δόθηκαν από τις αρχές και τα στοιχεία

που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, δύο

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών έχουν ολοκληρωθεί και επτά είναι στο

στάδιο της προανάκρισης. Μια άλλη περίπτωση αφορά σε καταγγελίες ότι

Έλληνες ιδιώτες δωροδόκησαν αλλοδαπούς δημόσιους λειτουργούς και

είναι υπό έρευνα όχι για δωροδοκία αλλοδαπών, αλλά για άλλο αδίκημα. Το


15


ιστορικό σε αυτές τις υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών έχει ως εξής:

(α) Περατωθείσες υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών

14. Υπόθεση # 1 - Υπόθεση Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών: Σύμφωνα με

έγγραφα δικαστηρίου των ΗΠΑ,12 μια (μη ελληνική) εταιρεία

τηλεπικοινωνιών φέρεται ότι δωροδόκησε το 2005 και το 2006, στην

Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, δημόσιους

λειτουργούς, προκειμένου να αποκομίσει ορισμένα επιχειρηματικά

πλεονεκτήματα για την εταιρεία. Οι δωροδοκίες φέρεται ότι διοχετεύθηκαν

μέσω τριών Ελλήνων μεσαζόντων, συμπεριλαμβανόμενου και ενός «πολύ

γνωστού επιχειρηματία». Οι αρχές των ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις στην

εταιρεία και διώκουν πρώην στελέχη της εταιρείας. Δεν προέβησαν σε

ενέργειες, ωστόσο, εις βάρος των τριών Ελλήνων μεσαζόντων.

15. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 8-10) εξέφρασε σοβαρές

ανησυχίες για την αρχική αδυναμία των ελληνικών αρχών να διερευνήσουν

τις καταγγελίες αυτές. Οι ελληνικές αρχές πληροφορήθηκαν τις καταγγελίες

τον Απρίλιο του 2010, όταν έλαβαν ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής (MLA) από τις αρχές των ΗΠΑ. Κίνησαν έρευνα μόλις το

Μάρτιο του 2012, αφού η ομάδα 3ης Φάσης αξιολόγησης έθεσε το θέμα

κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, τον Ιανουάριο του 2012. Οι

κατηγορίες δωροδοκίας αλλοδαπών έχουν τώρα παραγραφεί, δεδομένου ότι

ο χρόνος παραγραφής ήταν πέντε έτη κατά το χρόνο διάπραξης της

αξιόποινης πράξης (βλέπε σελίδα 33). Μια έρευνα για νομιμοποίηση

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οποία δεν αναστέλλεται από την

ίδια παραγραφή, είναι σε εξέλιξη.

16. Υπόθεση # 2 - Υπόθεση Εταιρείας Ενέργειας: Σύμφωνα με την Ελλάδα,

η υπόθεση αυτή εντοπίστηκε από την Εισαγγελία, μέσω άρθρων στα μέσα

μαζικής ενημέρωσης.13 Στοιχεία κατέστησαν, επίσης, διαθέσιμα στην

Ομάδα Εργασίας. Η πρεσβεία της Ελλάδας στη Γεωργία

ακολούθησε,τελικά, και συνέταξε ένα πλήρη φάκελο σχετικά με την

υπόθεση. Ένας Έλληνας υπήκοος ήταν εταίρος, μαζί με δύο άλλα άτομα, σε


16


μια εταιρεία ενέργειας. Οι τρεις εταίροι φέρεται να προσέφεραν 7

εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να δωροδοκήσουν ένα Γεωργιανό

δημόσιο λειτουργό, ώστε αυτός να πείσει την κυβέρνηση της Γεωργίας να

μην προσφύγει κατά μιας απόφασης διεθνούς διαιτησίας του έτους 2010 η

οποία απαιτούσε από την κυβέρνηση να καταβάλει στην εταιρεία 98,1

εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Οι δύο εταίροι του Έλληνα υπηκόου

καταδικάστηκαν για δωροδοκία και φυλακίστηκαν στη Γεωργία.

17. Οι ελληνικές αρχές ζήτησαν αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

από τη Γεωργία, το Νοέμβριο του 2011 και το Μάιο του 2012. Τον

Αύγουστο του 2012, οι αρχές της Γεωργίας απάντησαν ότι δεν είχαν κινήσει

ποινική δίωξη κατά του Έλληνα υπηκόου. Τότε, οι ελληνικές αρχές

κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία για τη

δίωξη του Έλληνα υπηκόου και έθεσαν την υπόθεση στο αρχείο. Επιπλέον,

δεδομένου ότι τα πραγματικά περιστατικά έλαβαν χώρα σε άλλο κράτος,

ήταν αδύνατο να βρεθούν αποδεικτικά στοιχεία στην Ελλάδα χωρίς τη

συνδρομή των γεωργιανών αρχών. Δεν ελήφθησαν μέτρα για τη

συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων στην Ελλάδα ή προκειμένου να

ζητηθούν, περαιτέρω, στοιχεία από τις γεωργιανές αρχές, όπως μια εξήγηση

του γιατί δεν ασκήθηκε δίωξη στη Γεωργία κατά του Έλληνα υπηκόου.

Όπως εξηγήθηκε στη σελίδα 29, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι πιο

προορατικήως προς τη διερεύνηση των καταγγελιών στην υπόθεσηαυτή.

(β) Εν εξελίξει υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών

18. Υπόθεση # 3 - Υπόθεση κατασκευής αυτοκινητοδρόμου: Η Ελλάδα

εντόπισε αυτή την υπόθεση μέσω άρθρων των μέσων μαζικής ενημέρωσης

που διαβιβάστηκαν από την Ομάδα Εργασίας, το Μάιο του 2014.14 Μια

ελληνική κατασκευαστική εταιρεία φέρεται να δωροδόκησε λειτουργούς

της ΠΓΔΜ προκειμένου να συνάψει ένα συμβόλαιο 270 εκατομμυρίων

ευρώ για την κατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου στην εν λόγω χώρα. Η

κατασκευή ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2012. Η ελληνική εταιρεία κέρδισε

τη σύμβαση, εάν και η προσφορά της ήταν σημαντικά υψηλότερη (κατά 40


17


εκατομμύρια ευρώ) από εκείνες των ανταγωνιστών της. Εμπλέκονται η

θυγατρική της ελληνικής εταιρείας στην ΠΓΔΜ και Έλληνες ιδιώτες. Μια

προανάκριση για δωροδοκία αλλοδαπών και νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητεςείναι σε εξέλιξη στην Ελλάδα. Η Ελλάδα ζήτησε

από την ΠΓΔΜ αμοιβαία δικαστική συνδρομή τον Ιούνιο του 2014. Ενώ

αναμένουν την απάντηση στο αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, οι

ελληνικές αρχές ήρθαν σε επαφή με τους ομολόγους τους στην Eurojust

προκειμένου να διευκολύνουν το αίτημα.

19. Υπόθεση # 4 - Υπόθεση κατασκευαστικής εταιρίας: Η Ελλάδα εντόπισε

αυτή την υπόθεση το Μάρτιο του 2014, μέσω άρθρων των μέσων μαζικής

ενημέρωσης που διαβιβάστηκαν από την Ομάδα Εργασίας.15 Δύο στελέχη

από ένα υποκατάστημα ελληνικής κατασκευαστικής εταιρείας στο Ομάν

φέρεται ότι κατέβαλαν τουλάχιστον 200.000 ριάλ Ομάν (380.000 ευρώ) σε

δώρα προς ένα λειτουργό του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών

του Ομάν. Αρκετά άτομα είχαν καταδικαστεί και φυλακιστεί στο Ομάν έως

το Μάρτιο του 2014. Μια προανάκριση για δωροδοκία αλλοδαπών είναι σε

εξέλιξη στην Ελλάδα. Η Ελλάδα ζήτησε αμοιβαία δικαστική συνδρομή από

το Ομάν το Μάιο 2014. Ενώ αναμένουν την απάντηση στο αίτημα

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, οι ελληνικές αρχές επικοινώνησαν με την

Eurojust και έδωσαν εντολή στο Σώμα Δίωξης Οικονομικών Εγκλημάτων

(ΣΔΟΕ) να προβεί σε έρευνες στην Ελλάδα.

20. Υπόθεση # 5 - Υπόθεση σύμβασης τυχερών παιχνιδιών: Η Ομάδα

Εργασίας παρέδωσε στην Ελλάδα άρθρα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

που περιέχουν τις καταγγελίες, τον Αύγουστο του 2013.16 Η υπόθεση αφορά

μια επιχείρηση που ελέγχεται από μια ελληνική εταιρεία η οποία

προμηθεύει αδειοδοτημένους κρατικούς οργανισμούς τυχερών παιχνιδιών

παγκοσμίως και η οποία φέρεται να δωροδόκησε δημόσιους λειτουργούς

των ΗΠΑ προκειμένου να κερδίσει ένα συμβόλαιο το 2009. Μια

προανάκριση είναι σε εξέλιξη στην Ελλάδα για δωροδοκία αλλοδαπών και

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Η Ελλάδα ζήτησε


18


αμοιβαία δικαστική συνδρομή από τις ΗΠΑ, η οποία εξακολουθεί να

εκκρεμεί. Οι ελληνικές αρχές δεν έχουν αναφέρει περαιτέρω βήματα για τη

συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων στην Ελλάδα.

21. Υπόθεση # 6 - Υπόθεση Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου

(ΠΕΠ): Άρθρα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Κύπρου άρχισαν να

αναφέρουν τις καταγγελίες για την υπόθεση αυτή το 2013 και, εκτενέστερα,

κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014.17 Ένας Έλληνας επιχειρηματίας μετέφερε

1 εκατομμύριο ευρώ σε ανώτερο Κύπριο δημόσιο λειτουργό, δηλαδή

πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο (ΠΕΠ), τον Ιούλιο του 2007. Οι κυπριακές

αρχές ζητούσαν συνδρομή από τους Έλληνες ομολόγους τους μέχρι τον

Αύγουστο του 2013. Μέχρι το χρόνο της επιτόπιας επίσκεψης, τον

Οκτώβριο του 2014, οι κυπριακές αρχές είχαν καταδικάσει το πολιτικώς

εκτεθειμένο πρόσωπο για φορολογικά εγκλήματα και (σύμφωνα με την

Ελλάδα) ερευνούσαν το πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο για δωροληψία.

22. Η Ελλάδα δεν κίνησε έρευνα για δωροδοκία αλλοδαπών στην υπόθεση

αυτή, παρά μόνο λίγο πριν εγκριθεί η παρούσα Έκθεση, το Μάρτιο του

2015, παρά τις αναφορές των μέσων μαζικής ενημέρωσης και την εν

εξελίξει έρευνα για δωροδοκία στην Κύπρο. Κατά τη διάρκεια της επιτόπιας

επίσκεψης, τον Οκτώβριο του 2014, οι Έλληνες εισαγγελείς δεν γνώριζαν

τις καταγγελίες για την υπόθεση αυτή. Η Ελληνική Μονάδα

Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών (Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης) ήταν ενήμερη για τις καταγγελίες, αλλά εξέταζε την

υπόθεση μόνο για πιθανή φοροδιαφυγή. Η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης είχε παράσχει συνδρομή στις κυπριακές αρχές, αλλά δεν

είχε διαβιβάσει τις καταγγελίες στους Έλληνες εισαγγελείς. Η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης εξήγησε ότι περίμενε από τις

κυπριακές αρχές να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη της (παθητικής)

δωροδοκίας.

23. Υπόθεση # 7 - Υπόθεση Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων στην Πάφο

της Κύπρου: Αρχίζοντας από το Δεκέμβριο του 2014, άρθρα στα μέσα


19


μαζικής ενημέρωσης αποκάλυψαν18 καταγγελίες για δωροδοκία, το 2007, εκ

μέρους διάφορων Ελλήνων υπηκόων, προς Κύπριους δημόσιους

λειτουργούς, σε σχέση με την κατασκευή ενός σταθμού επεξεργασίας

λυμάτων ύψους 78 εκατομμύριων ευρώ στην Κύπρο. Τουλάχιστο δύο

Κύπριοι λειτουργοί είχαν ομολογήσει την ενοχή τους για τη δωροληψία και

άλλες κατηγορίες, ενώ άλλοι ανέμεναν να δικαστούν. Οι ελληνικές αρχές

ανέφεραν ότι η ίδια Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

συνεργαζόταν στενά με την κυπριακή αντίστοιχή της, ενώ Έλληνες

εισαγγελείς της Θεσσαλονίκης είχαν στείλει αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής στην Κύπρο. Λίγο πριν την έγκριση της παρούσας Έκθεσης, η

Ελλάδα ανέφερε ότι είχε κινήσει έρευνα εις βάρος των Ελλήνων υπηκόων

για δωροδοκία αλλοδαπών.

24. Υποθέσεις # 8 και # 9: Υποθέσεις Κρατικής Καπνοβιομηχανίας: Το

ζήτημα αυτό αφορούσε δύο ελληνικές εταιρείες που φέρεται να

δωροδόκησαν έναν ανώτερο αξιωματούχο μιας αλγερινής κρατικής

καπνοβιομηχανίας. Οι δύο εταιρείες δωροδόκησαν τον ίδιο αλγερινό

λειτουργό, αλλά ενήργησαν χωριστά, με χωριστές συναλλαγές. Οι

ελληνικές αρχές πληροφορήθηκαν τις καταγγελίες μετά την παραλαβή ενός

αιτήματος αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής από την Αλγερία, στα τέλη του

2014. Ένας Έλληνας εισαγγελέας στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος ήταν

υπεύθυνος για την εκτέλεση του αιτήματος αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής, κίνησε τότε έρευνα στην Ελλάδα. Ανώτερα στελέχη και στις

δύο ελληνικές εταιρείες κατηγορήθηκαν για δωροδοκία αλλοδαπών. Δεν

υπήρχε καμία πληροφορία σχετικά με το εάν είχε ασκηθεί δίωξη και κατά

των ελληνικών εταιρειών.

(γ) Καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που δεν οδήγησαν σε έρευνες

25. Καταγγελία # 1 - Υπόθεση Κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Η

Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 12) αναφερόταν σε πιθανή περίπτωση

δωροδοκίας αλλοδαπών που αφορά έναν Έλληνα που εκμεταλλευόταν μια

εικονική επιχείρηση η οποία εισέπραττε κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης


20


και ο οποίος φέρεται να δωροδόκησε έναν λειτουργό της Ευρωπαϊκής

Ένωσης. Οι ελληνικές αρχές έχουν κινήσει προανάκριση για απάτη, αλλά

δεν έχουν αποκλείσει ότι η υπόθεση θα μπορούσε, τελικά, να περιλαμβάνει

και δωροδοκία αλλοδαπών.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών σημειώνουν ότι αρκετές καταγγελίες για

δωροδοκία αλλοδαπών στις οποίες εμπλέκονται ελληνικές εταιρείες και

ιδιώτες έχουν έρθει στην επιφάνεια από την εποχή της 3ης Φάσης. Έχουν

κινηθεί δικαστικές έρευνες για τις περισσότερες από τις καταγγελίεςαυτές,

γεγονός που αποτελεί θετική εξέλιξη. Οι έρευνες αυτές, ωστόσο, δεν έχουν

ακόμη ολοκληρωθεί. Ορισμένες καταγγελίεςδεν οδήγησαν, επίσης, αρχικά,

σε έρευνες στην Ελλάδα, παρά τις έρευνες ή τις καταδίκες σε

αλλοδαπάδικαστήριαεις βάροςλειτουργών οι οποίοι μπορεί να έχουν

δωροδοκηθεί από Έλληνες υπηκόους. Οι περισσότερες από τις καταγγελίες

που οδήγησαν σε έρευνες δόθηκαν από την Ομάδα Εργασίας. Δεν

αποκαλύφθηκαν λόγω των προληπτικών προσπαθειώντης Ελλάδας για τον

εντοπισμό δωροδοκιών αλλοδαπών.

Όπως εξηγείται στην παρούσα Έκθεση, οι επικεφαλής των ελεγκτών

θεώρησαν ενθαρρυντικό το γεγονός, επίσης, το ότι η Ελλάδα έχει λάβει

μέτρα προκειμένου να ανταποκριθεί στις διάφορες Συστάσεις της Ομάδας

Εργασίας της 3ης Φάσης, μεταξύ άλλων με την απλούστευση της

νομοθεσίας της, και τη δημιουργία ειδικού γραφείου δίωξης για την

αντιμετώπιση κρουσμάτων διαφθοράς και δωροδοκίας αλλοδαπών. Τούτου

λεχθέντος, η Ελλάδα δεν έχει δώσει την ίδια προτεραιότητα στην

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών, με αυτή για την καταπολέμηση

της εγχώριας διαφθοράς. Αυτή η έλλειψη προτεραιότητας επηρέασε

αρνητικά πολλές πτυχές της καταπολέμησης της δωροδοκίας αλλοδαπών,

συμπεριλαμβανόμενης και της ενημέρωσης, του εντοπισμού, της υποβολής

αναφορών και της δίωξης της εγκληματικής πράξης.


21


Β. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΤΗΣ

ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2009

26. Η παρούσα ενότητα της Έκθεσης εξετάζει την προσέγγιση εκ μέρους

της Ελλάδας σε βασικά οριζόντια (σε επίπεδο Ομίλου) ζητήματα που

εντοπίστηκαν από την Ομάδα Εργασίας σε όλες τις αξιολογήσεις της 3ης

Φάσης. Εξετάζονται, επίσης, κάθετα (ανά χώρα) θέματα που προκύπτουν

από την πρόοδο της Ελλάδας ως προς τις ελλείψεις που διαπιστώθηκαν

στην 3η Φάση ή από αλλαγές στο εγχώριο νομοθετικό ή θεσμικό πλαίσιο

της Ελλάδας.

1. Το αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών

27. Το παρόν τμήμα της Έκθεσης εξετάζει τα στοιχεία του αδικήματος που

προσδιορίστηκαν στην 3η Φάση αξιολόγησης, καθώς και θέματα

εφαρμογής του αδικήματος που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια της

επιτόπιας επίσκεψης.

(α) Οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα που ισχύουν για τη δωροδοκία

αλλοδαπών

28. Η Ελλάδα έχει εξορθολογήσει και εξαλείψει τα πολλαπλά της

αδικήματα για τη δωροδοκία αλλοδαπών (3η Φάση, Σύσταση 1 (θ)). Στην

3η Φάσηίσχυαν για την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπώνδιατάξεις του Ποινικού Κώδικα (Π.Κ.) και νόμοι που κυρώνουν

διεθνείς συμβάσεις. Ο Νόμος 4254/2014 συγχώνευσε τις διατάξεις σε ένα

χωριστό Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα και κατάργησε τα προϋπάρχοντα

διπλά αδικήματα. Το βασικό αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών υπάρχει

τώρα στο άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα,το οποίο καλύπτει την ενεργή

(εγχώρια και αλλοδαπή) δωροδοκία. Δύο επιπλέον αδικήματα καλύπτουν

ορισμένες περιπτώσεις δωροδοκίας λειτουργών δημόσιων διεθνών

οργανισμών και, ως εκ τούτου, υλοποιούν και το άρθρο 1 της Σύμβασης. Τα

άρθρα 159 (3) και 159Α του Ποινικού Κώδικα καλύπτουν υποθέσεις

δωροδοκίας πολιτικών λειτουργών, συμπεριλαμβανόμενων και λειτουργών

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (EC) και ευρωβουλευτών. Τα άρθρα 237 και


22


263Α (3) του Ποινικού Κώδικα καλύπτουν βεβαρημένες υποθέσεις

δωροδοκίας μελών του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του

Ελεγκτικού Συνεδρίου. Οι ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι οι υποθέσεις

δωροδοκίας αυτών των λειτουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θα πρέπει

να εξετάζονται στο πλαίσιο των ειδικών αυτών άρθρων, ενώ όλες οι άλλες

περιπτώσεις, θα πρέπει να εξετάζονται σύμφωνα με τη βασική διάταξη του

άρθρου 236 του Ποινικού Κώδικα. Το άρθρο 236 (3) του Ποινικού Κώδικα

δημιουργεί ένα νέο αδίκημα, αυτό της εξ αμελείας παράλειψης ενός

επικεφαλής μιας επιχείρησης ή ενός ατόμου με εξουσία λήψης αποφάσεων

ή ελέγχου για την αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών.

(β) Νέα και εκκρεμή ζητήματα που εγείρονταικατά την 3η Φάση, όσον

αφορά στην αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών

29. Η παρούσα 3α Φάση αξιολόγησης της είναι η πρώτη ευκαιρία της

Ομάδας Εργασίας να εξετάσει σε βάθος τα νέα αδικήματα δωροδοκίας

αλλοδαπών στην Ελλάδα. Το βασικό αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών,

στο άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα, έχει ως εξής:

Άρθρο 236 δωροδοκία ενός λειτουργού

1. Όποιος προσφέρει, υπόσχεται ή παρέχει σε λειτουργό, άμεσα ή μέσω

τρίτου, οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, για τον εαυτό του ή για άλλον, για

ενέργεια ή παράλειψη του λειτουργού σε σχέση με την άσκηση των

καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, τιμωρείται με φυλάκιση

τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 5.000 έως 50.000 ευρώ.

2. Αν η ως άνω ενέργεια ή παράλειψη αντίκειται στα καθήκοντα του

λειτουργού, ο υπαίτιος τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και

χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.

3. Διευθυντής επιχειρήσεως ή άλλο πρόσωπο που έχει την εξουσία λήψης

αποφάσεων ή ελέγχου σε επιχείρηση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο

ετών, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη, εάν

από αμέλεια δεν απέτρεψε πρόσωπο που τελεί υπό τις εντολές του ή

υπόκειται στον έλεγχό του από τη διάπραξη προς όφελος της επιχείρησης


23


πράξης των προηγούμενων παραγράφων.

(i) Κάλυψη της δωροδοκίας και της συμφωνίας με το δωροδοκούντα

30. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η προσφορά δώρου είναι επαρκής

προκειμένου να αποδειχθεί η αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση, το νέο αδίκημα, σύμφωνα με το άρθρο 236 του

Ποινικού Κώδικα, καλύπτει ρητά τη δωροληψία, τη δωροδοκία και την

υπόσχεση τους. Παρά το γεγονός ότι τα άρθρα 159Α και 237 (2) του

Ποινικού Κώδικα καλύπτουν τη δωροδοκία και την υπόσχεση δωροδοκίας,

δεν συμπεριλαμβάνουν, ρητά, την προσφορά δώρων. Σύμφωνα με τις

ελληνικές αρχές, τα δύο ρήματα που χρησιμοποιούνται στην ελληνική

γλώσσα περιλαμβάνουν και τους τρεις τύπους συμπεριφοράς (παροχή,

υπόσχεση και προσφορά) που ποινικοποιούνται δυνάμει της Σύμβασης.19 Η

νομολογία που δόθηκε από τις ελληνικές αρχές μετά την επιτόπια επίσκεψη

επιβεβαίωσε ότι το αδίκημα της δωροδοκίας έχει ολοκληρωθεί με την απλή

προσφορά δώρων.20

31. Ωστόσο, ορισμένοι δικαστές πιστεύουν ότι μια απλή προσφορά δεν

είναι αρκετή για την ολοκλήρωση του αδικήματος της δωροδοκίας, και ότι

πρέπει να υπάρχουν περαιτέρω αποδεικτικά στοιχεία της συμφωνίας μεταξύ

του δωροδοκούντα και του λειτουργού. Οι δικαστές, κατά την επιτόπια

επίσκεψη, δήλωσαν ότι η απόδειξη μιας τέτοιας συμφωνίας είναι αναγκαία,

λόγω του επιπέδου των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται από τα

δικαστήρια. Ένας δικαστής ανέφερε, επίσης, ότι η απλή προσφορά δώρων

συνιστούσε απόπειρα μόνο δωροδοκίας, όχι το πλήρες αδίκημα της

δωροδοκίας. Η GRECO διατύπωσε μια παρόμοια παρατήρηση.21 Η

απαίτηση απόδειξης μιας συμφωνίας δεν θα ήταν σύμφωνη με τη Σύμβαση.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών αναγνωρίζουν ότι η νομοθεσία και η

νομολογία στην Ελλάδα αναφέρουν ότι η αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπών δεν απαιτεί την απόδειξη μιας συμφωνίας μεταξύ των μερών.

Παρ’ όλα αυτά, εκφράστηκαν αποκλίνουσες απόψεις σχετικά με το θέμα


24


αυτό κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης και σε άλλα φόρα. Οι

επικεφαλής των ελεγκτών, ως εκ τούτου, προτείνουν να λάβει η Ελλάδα

κατάλληλα μέτρα, όπως για παράδειγμα μέσω εγκυκλίων ή εκπαίδευσης,

ώστε να καταστήσει σαφές ή να υπενθυμίσει στις αρχές επιβολής του νόμου

και τους δικαστές ότι η αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν

απαιτεί απόδειξη μιας συμφωνίας μεταξύ των μερών.

(ii) Πεδίο αρμοδιοτήτων του λειτουργού και δωροδοκία που διαπράττεται

από τον πλειοδότη

32. Στην 3η Φάση ζητήθηκε από την Ελλάδα, «όσον αφορά ση αξιόποινη

πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών, να καλύψει όλες τις πράξεις /

παραλείψεις κατά την άσκηση των καθηκόντων ενός δημόσιου λειτουργού,

είτε εντός του πεδίου των αρμοδιοτήτων του λειτουργού είτε όχι» (Έκθεση

της 3ης Φάσης, παράγραφος 27 και Σύσταση 2 (θ)).22 Η Έκθεση της 2ης

Φάσης (παράγραφος 119-122) έθεσε για πρώτη φορά το θέμα της

ανησυχίας για το ότι η αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών στο

Νόμο 2656/1998 (νόμος Σύμβασης του ΟΟΣΑ) εφαρμοζόταν μόνο στο

λειτουργό ο οποίος εκτελεί μια πράξη ή παράλειψη «σχετική με την

υπηρεσία του, ή ασυμβίβαστη με τα καθήκοντά του». Στην 3η Φάση, η

Ομάδα Εργασίας επανέλαβε την άποψη ότι η παράβαση ήταν συνδεδεμένη

με τα καθήκοντα του λειτουργού και, ως εκ τούτου, δεν κάλυπτε τους

λειτουργούς που «ενεργούν εκτός των αρμοδιοτήτων τους».

33. Η Ελλάδα έχει υλοποιήσει τη Σύσταση 2 (i). Το άρθρο 236 του

Ποινικού Κώδικα, το οποίο αντικατέστησε το αδίκημα στο Νόμο

2656/1998, καλύπτει τη δωροδοκία προκειμένου ένας λειτουργός να

διαπράξει μια πράξη ή παράλειψη «που σχετίζονται με την άσκηση των

καθηκόντων του» ή που «αντιτίθενται στα καθήκοντα του λειτουργού». Τα

άρθρα 159 και 159 του Ποινικού Κώδικα καλύπτουν τη δωροδοκία

προκειμένου ένας λειτουργός να διαπράξει μια πράξη ή παράλειψη «που

σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων του». Σύμφωνα με την

Αιτιολογική Έκθεση που καταρτίστηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης,


25


όταν διατυπώθηκε το ισχύον άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα, το ισχύον

αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν περιορίζεται πλέον στο στενό

κύκλο των αρμοδιοτήτων ενός λειτουργού, αλλά περιλαμβάνει και εκείνες

τις πράξεις που μπορούν να διαπραχθούν κατά την άσκηση των

καθηκόντων του ή όταν επωφελείται της ιδιότητάς του. Οι αρχές κατά την

επιτόπια επίσκεψη δήλωσαν ότι η έννοια της πράξης ή παράλειψης «που

σχετίζονται» με τα καθήκοντα του λειτουργού είναι αρκετά ευρεία ώστε να

καλύπτει το σενάριο κατά το οποίο ο λειτουργός θα χρησιμοποιήσει τις

ιδιότητές του που δεν εμπίπτουν στα αυστηρά καθήκοντα ή τη θέση του,

προκειμένου να δώσει οδηγίες ή να επηρεάσει ένα άλλο πρόσωπο ώστε να

ενεργήσει ή να παραλείψει να ενεργήσει. Οι αρχές ανέφεραν ότι οι δικαστές

χρησιμοποιούν την Αιτιολογική Έκθεση ως ερμηνευτικό εργαλείο, αλλά δεν

δεσμεύονται από το έγγραφο, δεδομένου ότι αυτό δεν αποτελεί μέρος του

νόμου και δεν ψηφίστηκε. Οι αρχές ανέφεραν, επίσης, ότι είναι εξαιρετικά

απίθανο τα δικαστήρια να αποκλίνουν από την Αιτιολογική Έκθεση.

34. Η Ελλάδα έχει, επίσης, υλοποιήσει τη Σύσταση 2 (ii) της 3ης Φάσης. Το

αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών που ίσχυε τότε στο Νόμο για τη

Σύμβαση του ΟΟΣΑ απαγόρευε τις δωροδοκίες προκειμένου να αποκτηθεί

ή διατηρηθεί «μη οφειλόμενο αθέμιτο επιχειρηματικό ή άλλο πλεονέκτημα,

χρηματικής ή άλλης φύσεως» (η υπογράμμιση δική μας). Ορισμένες

αμφιβολίες εκφράστηκαν για το εάν ο νόμος καλύπτει το δωροδοκούντα

που είναι πλειοδότης, όπως απαιτείται από το Σχόλιο 4 της Σύμβασης. Το

ισχύον αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν περιέχει κανένα γλωσσικό

περιορισμό από αυτή την άποψη και θα κάλυπτε τη δωροδοκία εκ μέρους

του πλειοδότη.

(iii) Αξία του δώρου, αντιλήψεις τοπικών εθίμων και ανοχή της τοπικής

αυτοδιοίκησης

35. Το Σχόλιο 7 της Σύμβασης αναφέρει ότι η συμπεριφορά που

περιγράφεται στο άρθρο 1 (1) της Σύμβασης ισοδυναμεί με αδίκημα

δωροδοκίας αλλοδαπών, «ανεξάρτητα από, μεταξύ άλλων, της αξίας του


26


πλεονεκτήματος, των αποτελεσμάτων του, των αντιλήψεων των τοπικών

εθίμων, της ανοχής των πληρωμώναυτών από τις τοπικές αρχές, ή της

υποτιθέμενης αναγκαιότητας της πληρωμής για την απόκτηση ή τη

διατήρηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ή άλλου αθέμιτου

πλεονεκτήματος».

36. Το νέο αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών της Ελλάδας φαίνεται να

λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η αξία του δώρου και τα τοπικά έθιμα.

Τα άρθρα 236 και 159 του Ποινικού Κώδικα αναφέρονται στηνπαροχή κλπ

«ενός αδικαιολόγητου πλεονεκτήματος, οιασδήποτε φύσεως» σε ένα

λειτουργό. Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση, ο όρος «αδικαιολόγητο»

σημαίνει ότι το αδίκημα εξαιρεί πλεονεκτήματα ή χειρονομίες ελάχιστης

αξίας ή συμβολικού χαρακτήρα, τα οποία ο ενδιαφερόμενος μπορεί να

ασκήσει στο πλαίσιο κοινωνικά κατάλληλων («επαρκών») εκδηλώσεων

καλοσύνης ή ευπρέπειας. Επιπλέον, τα ελληνικά δικαστήρια θα απαιτούσαν

αποδεικτικά στοιχεία για αποδεκτές κοινωνικές πρακτικές σε μια τρίτη

χώρα, προκειμένου να προσδιορίσουν την έννοια του «αδικαιολόγητου».

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν στην Ελλάδα να αποσαφηνίσει ότι

το αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν λαμβάνει υπόψη παράγοντες

όπως η αξία του πλεονεκτήματος, οι αντιλήψεις των τοπικών εθίμων, και η

ανοχή των τοπικών αρχών της χώρας του αλλοδαπού δημόσιου λειτουργού.

(iv) Ορισμός του αλλοδαπού δημόσιου λειτουργού

37. Για τους σκοπούς του κύριου αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών που

προβλέπεται στο άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα, ο ορισμός του

αλλοδαπού δημόσιου λειτουργού βρίσκεται στο άρθρο 263Α (2) του

Ποινικού Κώδικα:

263A (2). 2. Για την εφαρμογή των άρθρων 235 παράγραφοι 1 και 2 και

236 ως λειτουργοί θεωρούνται και:

α) οι λειτουργοί ή άλλοι λειτουργοί με οποιαδήποτε συμβατική σχέση, κάθε

δημόσιου διεθνούς ή υπερεθνικού οργανισμού στον οποίο η Ελλάδα είναι


27


μέλος, καθώς και οποιοδήποτε πρόσωπο είναι εξουσιοδοτημένο από τον εν

λόγω οργανισμό να ενεργεί εκ μέρους του.

β) τα μέλη κοινοβουλευτικών συνελεύσεων διεθνών ή υπερεθνικών

οργανισμών, στους οποίους η Ελλάδα είναι μέλος,

γ) όσοι ασκούν δικαστικά καθήκοντα ή καθήκοντα διαιτητή σε διεθνή

δικαστήρια, των οποίων η δικαιοδοσία αναγνωρίζεται από την Ελλάδα,

δ) οποιοδήποτε πρόσωπο ασκεί δημόσιο λειτούργημα ή υπηρεσία για τρίτη

χώρα, συμπεριλαμβανομένων των δικαστών, ενόρκων και διαιτητών και

ε) τα μέλη των κοινοβουλίων και συνελεύσεων τοπικής αυτοδιοίκησης

άλλων κρατών.

38. Οι απαντήσεις της Ελλάδας στο ερωτηματολόγιο και οι αρχές της κατά

την επιτόπια επίσκεψη επιβεβαίωσαν ότι ο ορισμός των δημόσιων

λειτουργών στο άρθρο 263Α (1) ισχύει μόνο για το εγχώριο αδίκημα της

δωροδοκίας στην Ελλάδα. Το άρθρο 263Α (3) επεκτείνει το αδίκημα της

δωροδοκίας δικαστών του άρθρου 237 του Ποινικού Κώδικα προκειμένου

να καλύψει τη δωροδοκία δικαστών των δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής

Ένωσης.

39. Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση, η φράση «πρόσωπο που εκτελεί

δημόσιο λειτούργημα ή υπηρεσία για μια τρίτη χώρα» περιλαμβάνει «κάθε

πρόσωπο το οποίο κατέχει νομοθετικό, εκτελεστικό, διοικητικό ή δικαστικό

αξίωμα σε τρίτη χώρα, είτε έχει διοριστεί είτε έχει εκλεγεί, καθώς και κάθε

πρόσωπο που ασκεί δημόσιο λειτούργημα γι’ αυτή, ακόμη και για μια

δημόσια υπηρεσία ή δημόσια επιχείρηση, όπως ορίζεται στο άρθρο 1 (4) (α)

της Σύμβασης του ΟΟΣΑ». Επίσης, σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση,

η έννοια της «ξένης χώρας», σύμφωνα με το άρθρο 263Α (2) του Ποινικού

Κώδικα, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι περιλαμβάνει όλα τα επίπεδα και

τις υποδιαιρέσεις της κυβέρνησης, από το εθνικό προς το τοπικό.

40. Το άρθρο 263Α (2) του Ποινικού Κώδικα, ωστόσο, δεν καλύπτει τους

λειτουργούς όλων των δημόσιων διεθνών οργανισμών, όπως απαιτείται από

το άρθρο 1 (4) (α) της Σύμβασης. Αντ’ αυτού, στοχεύει μόνο «στους


28


λειτουργούς, υπό οποιαδήποτε συμβατική σχέση, οποιουδήποτε δημόσιου

διεθνούς ή υπερεθνικού οργανισμού στον οποίο η Ελλάδα είναι μέλος» (η

υπογράμμιση δική μας). Οι ελληνικές αρχές θεωρούν ότι το άρθρο 263Α (2)

ικανοποιεί το άρθρο 1 της Σύμβασης, επειδή η Ελλάδα είναι μέλος της όλων

των μεγάλων διεθνών και περιφερειακών οργανισμών. Ωστόσο, υπάρχουν

σημαντικοί διεθνείς οργανισμοί των οποίων η Ελλάδα δεν είναι μέλος (π.χ.

περιφερειακές πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες, εκτός Ευρώπης) και των

οποίων οι λειτουργοί θα μπορούσαν να είναι στόχοι δωροδοκίας.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν στην Ελλάδα να τροποποιήσει τον

ορισμό των αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών, προκειμένου να

διασφαλιστεί ότι θα καλύπτει και τους λειτουργούς και αντιπροσώπους των

δημόσιων διεθνών οργανισμών των οποίων η Ελλάδα δεν είναι μέλος.

(γ) Υπερασπιστικά επιχειρήματα και απαλλαγές από την ποινική δίωξη

(i) Απαλλαγή από την ποινή σε περίπτωση αναφοράς στις αρχέςεπιβολής

του νόμου (ουσιαστική μεταμέλεια)

41. Στη 2η Φάση (παράγραφοι 134-136), το ελληνικό δίκαιο επέτρεπε το

υπερασπιστικό επιχείρημα της «ουσιαστικής μεταμέλειας» για τη

δωροδοκία αλλοδαπών. Το άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα προέβλεπε ότι

ο δωροδοκών δεν ήταν τιμωρητέος εάν ομολόγησε το αδίκημα πριν κινηθεί

προανάκριση από τις αρχές επιβολής του νόμου. Το δώρο που είχε δοθεί

δεν κατασχόταν, αλλά επιστρεφόταν στο δωροδοκούντα. Όταν ο

δωροδοκών αναφέρει τη δωροδοκία αλλοδαπών στις αρχές επιβολής του

νόμου, θα ασκηθεί ποινική δίωξη, επειδή η αρχή της υποχρεωτικής δίωξης

εξακολουθούσε να ισχύει. Η υπόθεση θα προχωρούσε στο δικαστήριο όπου

ένας δικαστής θα επέτρεπε το υπερασπιστικό επιχείρημα και θα έπαυε την

ποινική δίωξη κατά του δωροδοκούντα.

42. Η Ελλάδα κατήργησε το άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα το 2010

(Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 29), αλλά επανέφερε το

υπερασπιστικό επιχείρημα μέσω του Νόμου 4254/2014. Ένα νέο άρθρο, το


29


263Β (1) του Ποινικού Κώδικα ισχύει για τα αδικήματα των άρθρων 236

(που περιλαμβάνει τη δωροδοκία αλλοδαπών), 237 (δωροδοκία δικαστών,

συμπεριλαμβανόμενων και εκείνων των δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής

Ένωσης) και 237Β. Το πρόσωπο που διαπράττει αδίκημα βάσει των

διατάξεων αυτών δεν θα τιμωρηθεί εάν, πριν κινηθεί η έρευνα από τις

αρχές, αναφέρει εκούσια το αδίκημα, προφορικώς ή γραπτώς, σε

εισαγγελέα, ανακριτή ή αρμόδια αρχή. Οι προϋποθέσεις γι’ αυτό το

υπερασπιστικό επιχείρημα είναι, κατ’ ουσίαν, ταυτόσημες με εκείνες του

καταργηθέντος άρθρου 236 του Ποινικού Κώδικα που εξετάστηκε κατά τη

2η Φάση.

43. Το υπερασπιστικό επιχείρημα της Ελλάδας για ουσιαστική μεταμέλεια

δεν συνάδει με τη Σύμβαση. Στην Ελλάδα, το πρόσωπο που δωροδοκεί

αλλοδαπό δημόσιο λειτουργό και καταγγέλλει την αξιόποινη πράξη στις

αρμόδιες αρχές, πριν κινηθεί η έρευνα,απαλλάσσεταιπάντοτε. Η αυτο-

καταγγελία δεν αποτελεί, ως εκ τούτου, μόνο έναν παράγοντα που πρέπει

να ληφθεί υπόψη κατά την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας εκ μέρους

των εισαγγελικών αρχών ή τη μείωση της ποινής, όπως σε άλλες χώρες.

Είναι, αντίθετα, ένα πλήρες υπερασπιστικό επιχείρημα για τη δωροδοκία

αλλοδαπών. Όπως η Ομάδα Εργασίας επισήμαινε στη Έκθεση της 2ης

Φάσης και τις αξιολογήσεις άλλων χωρών,23 το άρθρο 1 της Σύμβασης δεν

προβλέπει μια τέτοια απαλλαγή.

44. Η Ομάδα Εργασίας έχει, επίσης, παρατηρήσει ότι δεν υπάρχει καμία

πειστική βάση πολιτικής για το υπερασπιστικό επιχείρημα στο πλαίσιο της

δωροδοκίας αλλοδαπών - σε αντίθεση με την εγχώρια -.24 Όταν το

υπερασπιστικό επιχείρημα εξελίσσεται σε εσωτερική υπόθεση δωροδοκίας,

η Ελλάδα μπορεί να διώξει (και πιθανότατα θα το πράξει) το λειτουργό της

ο οποίος δέχθηκε δώρο. Σε μια υπόθεση δωροδοκίας αλλοδαπών, δεν

υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο δωροδοκηθείς αλλοδαπός λειτουργός θα

διωχθεί, π.χ. το τρίτο κράτος μπορεί να αρνηθεί να το πράξει. Αν συμβεί

αυτό, τότε το υπερασπιστικό επιχείρημα δεν εξυπηρετεί κανένα χρήσιμο


30


σκοπό: το αδίκημα μπορεί να έρθει στο φως, αλλά οι δράστες παραμένουν

ατιμώρητοι και ο σκοπός της δικαιοσύνης εξακολουθεί να μην

εξυπηρετείται.

45. Κατά την επιτόπια επίσκεψη, η Ελλάδα δήλωσε, αρχικά, ότι το άρθρο

263Β (1) του Ποινικού Κώδικα δεν παρέχει υπερασπιστικό επιχείρημα,

αλλά είναι απλώς μια εισαγωγική παράγραφος για τις επόμενες διατάξεις

του άρθρου. Εξωτερικά, το κείμενο των διατάξεων δεν υποστηρίζει αυτή τη

θέση. Για παράδειγμα, το άρθρο 263Β (1) του Ποινικού Κώδικα

εφαρμόζεται στις αξιόποινες πράξεις των άρθρων 236-237B και προβλέπει

ότι οι δράστες δεν θα πρέπει να τιμωρηθούν. Το άρθρο 263 (2) του

Ποινικού Κώδικα είναι ευρύτερο,ενώ ισχύει και για τα αδικήματα των

άρθρων 235, 239 έως 261 και 390 του Ποινικού Κώδικα. Η διάταξη αυτή

επιτρέπει, επίσης, την τιμωρία των παραβατών (έστω και με μειωμένες

ποινές).

46. Η Ελλάδα δήλωσε, επίσης, κατά την επιτόπια επίσκεψη, ότι το άρθρο

263Β (1) του Ποινικού Κώδικα δεν αποτελεί πλήρες υπερασπιστικό

επιχείρημα, αλλά μειώνει μόνο την ποινή. Η ερμηνεία αυτή και πάλι

αντιτίθεται στη σαφή διατύπωση της διάταξης που επιτρέπει στο δράστη να

παραμείνει«ατιμώρητος». Η Αιτιολογική Έκθεση που συνοδεύει τη

νομοθετική τροπολογία ορίζει, επίσης, ότι το άρθρο 263Β (1) «επαναφέρει

τις διατάξεις του άρθρου 236 (3) του Ποινικού Κώδικα» και προβλέπει

«πλήρη ασυλία για τους δράστες δωροδοκιών που αποκαλύπτουν

πρωτόβουλα τις πράξεις τους». Τέλος, η Ελλάδα επεσήμανε ότι το

δικαστήριο επιβάλλει, τελικά, το υπερασπιστικό επιχείρημα της

ουσιαστικής μεταμέλειας. Αυτό δεν υποβαθμίζει, ωστόσο, το απαράδεκτο

του υπερασπιστικού επιχειρήματος βάσει του άρθρου 1 της Σύμβασης ή

λόγω της έλλειψης λόγων πολιτικής για το υπερασπιστικό επιχείρημα, στο

πλαίσιο της δωροδοκίας αλλοδαπών. Το προηγούμενο υπερασπιστικό

επιχείρημα ουσιαστικής μεταμέλειας της Ελλάδας, που ήταν το θέμα του

σχολίου της Ομάδας Εργασίας στη 2η Φάση επιβαλλόταν, επίσης, από το


31


δικαστήριο.

47. Τα επιχειρήματα που προέβαλε η Ελλάδα, μετά την επιτόπια επίσκεψη,

δεν αλλάζουν το συμπέρασμα ότι το άρθρο 263Β (1) του Ποινικού Κώδικα

είναι ασυμβίβαστο με τη Σύμβαση. Η Ελλάδα υποστήριξε ότι η παροχή

ασυλίας στο πρόσωπο που καταγγέλλει είναι συνήθης σε πολλές χώρες.

Αυτό παραβλέπει το γεγονός ότι οι δικαστές και οι εισαγγελείς στις χώρες

αυτές έχουν διακριτική ευχέρεια όσον αφορά στην παροχή ασυλίας σε

ανάλογες περιπτώσεις, ενώ οι καταγγέλλοντες στην Ελλάδα δικαιούνται

ασυλίας σε κάθε περίπτωση. Η Ελλάδα υποστήριξε, επίσης, ότι οι

εισαγγελείς και οι δικαστές έχουν διακριτική ευχέρεια, στο βαθμό που

πρέπει να αποφασίσουν εάν ο δωροδοκών έχει αποκαλύψει με ακρίβεια τα

πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης. Αλλά αυτό υπογραμμίζει απλώς ότι,

μόλις αποδειχθεί ότι το πρόσωπο που καταγγέλλει έχει ομολογήσειμε

ακρίβεια το αδίκημα, τότε δεν υπάρχει διακριτική ευχέρεια να αρνηθεί την

ασυλία του. Η Ελλάδα υποστηρίζει, επίσης, ότι το σενάριο όπου το τρίτο

κράτος δεν θα ασκήσει δίωξη είναι «υποθετικό», αλλά η εμπειρία δείχνει

ότι αυτό είναι συχνά η πραγματικότητα, αφού η δωροδοκία αλλοδαπών

είναι συνήθης σε χώρες όπου η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και η

επιβολή του νόμου είναι ασθενής.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών συνιστούν στην Ελλάδα να τροποποιήσει τη

νομοθεσία της και να εξαλείψει το υπερασπιστικό επιχείρημα της

ουσιαστικής μεταμέλειας στο άρθρο 263Β (1) του Ποινικού Κώδικα, για

την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών.

(ii) Πληρωμές μικροποσών για διευκολύνσεις

48. Στην 3η Φάση, η Ελλάδα δήλωσε ότι οι πληρωμές μικροποσών για

διευκολύνσεις δεν επιτρέπονται σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και

ότι τα δικαστήρια της έχουν αντιμετωπίσει με συνέπεια αυτές τις

(εσωτερικές) πληρωμές ως δωροδοκία. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης

αξιολόγησης, αναφέρθηκαν τέσσερις περιπτώσεις που αφορούσαν μικρά


32


δώρα, προς υποστήριξη της θέσης των αρχών. Ωστόσο, τουλάχιστον

ορισμένες από τις περιπτώσεις αυτές αφορούσαν δωροδοκία, προκειμένου ο

λειτουργός να μην ασκήσει τα καθήκοντά του. Επομένως, δεν ήταν

περιπτώσεις πληρωμών διευκόλυνσης, καθώς δεν περιλάμβαναν δωροδοκία

σε αντάλλαγμα για συνήθεις κρατικές ενέργειες τις οποίες δικαιούται ο

πληρωτής.

49. Στην τρέχουσα αξιολόγηση, η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να παράσχει

περισσότερα παραδείγματα περιπτώσεων που αφορούσαν πληρωμές

μικροποσών για διευκολύνσεις, παρά τα επανειλημμένα αιτήματα. Η

Ελλάδα αναφέρει ότι ο όρος «πληρωμές μικροποσών για διευκολύνσεις»

δεν χρησιμοποιείται στο ελληνικό δίκαιο. Δεν έχουν ληφθεί πρωτοβουλίες

προκειμένου να αποσαφηνιστεί το καθεστώς των πληρωμών διευκόλυνσης

ή να αυξηθεί η επίγνωση για το θέμα αυτό μεταξύ του ιδιωτικού τομέα,

συμπεριλαμβανόμενου και του τομέα της ναυτιλίας που είναι ιδιαίτερα

εκτεθειμένος στον κίνδυνο φορτικής ζήτησης δώρων.

2. Ευθύνη των νομικών προσώπων

50. Η Ελλάδα θέσπισε μια διοικητική, και όχι ποινική, μορφή της ευθύνης

των νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών. Στην 3η Φάση, η

Ομάδα Εργασίας συνέστησε στην Ελλάδα να εξορθολογήσει και να

εξαλείψει τις πολλαπλές νομοθετικές διατάξεις που ισχύουν για την ευθύνη

και τις χρηματικές ποινές εις βάρος νομικών προσώπων για δωροδοκία

αλλοδαπών (Σύσταση 1 (ii)). Ο νόμος 4254/2014 υλοποίησε αυτή τη

Σύσταση, τον Απρίλιο του 2014, μέσω της ενοποίησης των πολλαπλών

διατάξεων του άρθρου 51 του Νόμου 3691/2008 (νόμος για τη

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες). Οι ελληνικές αρχές

δήλωσαν ότι η θέσπιση των νέων διατάξεων περί εταιρικής ευθύνης

ενισχύει την προβολή και την αποτελεσματικότητά τους στην πράξη,

δεδομένου ότι ο νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες είναι γνωστός και εφαρμόζεται ευρέως. Δεν υπήρξαν

έρευνες ή διώξεις εις βάρος νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών.


33


Με δεδομένη την πρόσφατη θέσπισή της, δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί εάν

η νέα αυτή νομοθεσία έχει επηρεάσει εν εξελίξει υποθέσεις δωροδοκίας

αλλοδαπών. Ωστόσο, οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή, στην πράξη, της

εταιρικής ευθύνης εγείρουν ορισμένες ανησυχίες.

(α) Επίπεδο Ευθύνης

(i) Καλυπτόμενες οντότητες - κρατικές και ελεγχόμενες από το κράτος

επιχειρήσεις (ΚΕ)

51. Το άρθρο 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες ισχύει για κάθε τύπο «νομικών προσώπων», αλλά

διαχωρίζει (για τους σκοπούς της επιβολής κυρώσεων) μεταξύ υπόχρεων

νομικών προσώπων (δηλαδή νομικών προσώπων που υπόκεινται στις

απαιτήσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες) και μη

υπόχρεων νομικών προσώπων. Η έννοια του νομικού προσώπου δεν

ορίζεται στο νόμο για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες. Ο νόμος για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ που ίσχυε κατά το

χρόνο της 3ης Φάσης κάλυπτε«κάθε νομικό πρόσωπο ή επιχείρηση», όρος ο

οποίος, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, περιλάμβανε όλα τα νομικά

πρόσωπα και επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανόμενων και των κρατικών και

των ελεγχόμενων από το κράτος επιχειρήσεων (ΚΕ). Οι ελληνικές αρχές

αναφέρουν ότι οι κρατικές επιχειρήσεις εμπίπτουν, επίσης, στο πεδίο

εφαρμογής του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες. Οι υποθέσεις της Κρατικής Καπνοβιομηχανίας

περιλαμβάνουν μια υποτιθέμενη δωροδοκία ανώτερου λειτουργού κρατικής

επιχείρησης της Αλγερίας.

(ii) Δωροδοκία προς όφελος νομικού προσώπου

52. Σύμφωνα με το άρθρο 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες, ένα νομικό πρόσωπο είναι υπεύθυνο για τη

δωροδοκία αλλοδαπών που έχει διαπραχθεί «προς όφελος» του νομικού

προσώπου. Αυτό σημαίνει ότι ένα νομικό πρόσωπο δεν ευθύνεται εάν ο

κύριος δράστης ενήργησε προς αποκλειστικά δικό του όφελος. Ωστόσο, το


34


κριτήριο αυτό θα μπορούσε να εξαιρέσει ένα έμμεσο πλεονέκτημα, όπως το

πλεονέκτημα ενός τρίτου, π.χ. δωροδοκίες προς όφελος μιας θυγατρικής (ή

το αντίστροφο). Ένα άλλο ζήτημα είναι κατά πόσον προκύπτει ευθύνη σε

περίπτωση που ο κύριος δράστης διέπραξε δωροδοκία αλλοδαπών προς το

συμφέρον του ιδίου ή ενός τρίτου, αλλά το νομικό πρόσωπο ωφελείται

συμπτωματικά. Δεν υπάρχει διαθέσιμη νομολογία η οποία θα

υποστήριζετην ευρεία ερμηνεία της έννοιας του «οφέλους του νομικού

προσώπου», σύμφωνα με το άρθρο 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

(iii) Εταιρική ευθύνη για δωροδοκία μέσω μεσαζόντων

53. Το Παράρτημα Ι της Σύστασης του 2009 κατά της Δωροδοκίας

αναφέρει ότι οι χώρες-μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι ένα νομικό

πρόσωπο δεν θα μπορεί να αποφύγει την ευθύνη χρησιμοποιώντας

μεσάζοντες, συμπεριλαμβανόμενων και των αντίστοιχων νομικών

προσώπων, προκειμένου να δωροδοκήσει αλλοδαπούς δημόσιους

λειτουργούς για λογαριασμό του. Το άρθρο 51 του νόμου για τη

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ούτε ρητώς καλύπτει

ούτε εξαιρεί αυτή την κατάσταση. Οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι

εναπόκειται στα δικαστήρια να διευκρινίζουν το ζήτημα αυτό.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν στην Ομάδα Εργασίας να

συνεχίσει την παρακολούθηση της νομολογίας και της πρακτικής που

αναπτύσσονται ως προς το εάν η Ελλάδα επιβάλλει ευθύνη εις βάρος ενός

νομικού προσώπου για δωροδοκία αλλοδαπών, στις περιπτώσεις που (i) το

νομικό πρόσωπο αποκτά έμμεσο όφελος, (ii) ο κύριος δράστης διέπραξε

δωροδοκία αλλοδαπών προς το συμφέρον του ιδίου ή τρίτου, αλλά το

νομικό πρόσωπο ωφελείται συμπτωματικά, και (iii) η θυγατρική ενός

νομικού προσώπου διαπράττει δωροδοκία αλλοδαπών.


35


(iv) Πρόσωπα που μπορούν να προκαλέσουν την ευθύνη του νομικού

προσώπου


δραστηριότητες επιβάλλει ευθύνη στα νομικά πρόσωπα για αδικήματα που

διαπράττονται από δύο κατηγορίες βασικών παραβατών. Κατ’ αρχάς,

σύμφωνα με το άρθρο 51 (1), το νομικό πρόσωπο ευθύνεται για δωροδοκία

αλλοδαπών που διαπράχθηκε από ένα φυσικό πρόσωπο που ενεργεί είτε

ατομικά είτε ως μέλος οργάνου του νομικού προσώπου και το οποίο κατέχει

διευθυντική θέση στο νομικό πρόσωπο. Ένα πρόσωπο κατέχει διοικητική

θέση εάν έχει την εξουσία (i) να εκπροσωπεί το νομικό πρόσωπο, (ii) να

λαμβάνει αποφάσεις για λογαριασμό του νομικού προσώπου, ή (iii) να

ασκεί έλεγχο εντός του νομικού προσώπου. Δεύτερον, σύμφωνα με το

άρθρο 51 (2), εταιρική ευθύνη ανακύπτει, επίσης, όταν η έλλειψη εποπτείας

ή ελέγχου από πρόσωπο που πληροί τα κριτήρια του άρθρου 51 (1)

επιτρέπει τη διάπραξη δωροδοκίας αλλοδαπών.

55. Το νέο καθεστώς δεν καλύπτει ρητά τις καταστάσεις όπου ένα πρόσωπο

που κατέχει ανώτερη θέση «καθοδηγεί» ή «εξουσιοδοτεί» ένα πρόσωπο

κατώτερουεπιπέδου να διαπράξει το αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών.

Η Ελλάδα δήλωσε ότι οι περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να καλύπτονται

θεωρώντας ότι η άσκηση ελέγχου εντός του νομικού προσώπου θα

περιλαμβάνει καταστάσεις καθοδήγησης ή εξουσιοδότησης ενός ατόμου

κατώτερου επιπέδουπροκειμένου να διαπράξει την αξιόποινη πράξη της

δωροδοκίας αλλοδαπών.

56. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης αξιολόγησης, το άρθρο 5 του νόμου

για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ επέβαλε ευθύνη σε περίπτωση που το νομικό

πρόσωπο έχει επωφεληθεί από δωροδοκία αλλοδαπών, λόγω «υπαιτιότητας

των διευθυντών του». Αυτό έγειρε ορισμένες ανησυχίες και η Ομάδα

Εργασίας συνέστησε στην Ελλάδα να εξαλείψει αυτή τη διατύπωση

(Σύσταση 3 (α)). Το άρθρο 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες δεν αναφέρεται στην «υπαιτιότητα ενός


36


διευθυντή». Η Σύσταση 3 (α) έχει υλοποιηθεί.

57. Στην 3η Φάση, η Ομάδα Εργασίας συνέστησε, επίσης, στην Ελλάδα «να

εκδώσει οδηγίες σχετικά με το τι συνιστά επαρκή εποπτεία και έλεγχο για

την αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών» (Σύσταση 3 (β)). Η Ελλάδα

δήλωσε ότι το νομικό σύστημά της δεν επιτρέπει την έκδοση «οδηγιών»

σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της. Εναπόκειται στα δικαστήρια και

κάθε επιμέρους δικαστή να ερμηνεύουν ελεύθερα και να εφαρμόζουν το

νόμο. «Αιτιολογική Έκθεση» (βλέπε σελίδα 16) δεν μπορεί να εκδοθεί μετά

τη θέση σε ισχύ του νόμου. Ελλείψει τέτοιων οδηγιών ή νομολογίας,

παραμένει ασαφές πώς οι αρχές επιβολής του νόμου και οι δικαστές

κατανοούν πραγματικά την έννοια της «έλλειψης εποπτείας ή ελέγχου». Η

Σύσταση 3 (β) δεν έχει υλοποιηθεί.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση της 3ης Φάσης

3 (β) και συνιστούν στην Ελλάδα να εκδώσει οδηγίες ή να παράσχει

εκπαίδευση σχετικά με το τι συνιστά επαρκή εποπτεία και έλεγχο για την

αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών. Συνιστούν, επίσης, στην Ομάδα

Εργασίας να συνεχίσει να παρακολουθεί εάν το νομικό πρόσωπο θα πρέπει

να θεωρείται υπεύθυνο εάν ένα άτομο σε ανώτερη θέση σε

αυτό«καθοδηγεί» ή «εξουσιοδοτεί» ένα κατώτερουεπιπέδουάτομο να

διαπράξει δωροδοκία αλλοδαπών.

(β) Δικαιοδοσία δίωξης νομικών πρόσωπων

58. Υπάρχουν μερικές ερωτήσεις ως προς το πεδίο εφαρμογής της

δικαιοδοσίας του άρθρου 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες. Η διάταξη αυτή δεν προσδιορίζει τις συνθήκες

υπό τις οποίες θα υπάρχει δικαιοδοσία να ασκηθεί δίωξη εις βάρος ενός

νομικού προσώπου για δωροδοκία αλλοδαπών. Οι ελληνικές αρχές

δήλωσαν ότι, όμοια με το καθεστώς εταιρικής ευθύνης της 2ης Φάσης

(παράγραφοι 165-168), η ελληνική νομοθεσία ισχύει για όλα τα νομικά

πρόσωπα που έχουν έδρα ή «ουσιαστική έδρα» στην Ελλάδα. Ουσιαστική


37


έδρα είναι ο τόπος όπου ένα νομικό πρόσωπο ασκεί τη διοίκησή του, εκτός

εάν προβλέπεται διαφορετικά στην ιδρυτική πράξη ή το καταστατικό. Στη

2η Φάση, η Ομάδα Εργασίας εξέφρασε κάποιες ανησυχίες ως προς το ότι

ένα νομικό πρόσωπο που λειτουργεί στην Ελλάδα θα μπορούσε να

αποφύγει την εφαρμογή του ελληνικού δικαίου ορίζοντας,απλώς,την έδρα

του εκτός Ελλάδας, μέσω της ιδρυτικής πράξης ή του καταστατικού του. Η

νομολογία σχετικά με τη θεωρία της «ουσιαστικής έδρας» ήταν, επίσης,

προφανώς ασυνεπής.

59. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, η εταιρική ευθύνη ισχύει και για μια

αλλοδαπή θυγατρική, της οποίας η μητρική εταιρεία βρίσκεται στην

Ελλάδα, εάν υπάρχει «επαρκής σχέση» μεταξύ της θυγατρικής και της

μητρικής της. Επαρκής σχέση θα υπάρχει αν, για παράδειγμα, η πλειοψηφία

των διευθυντών της θυγατρικής διορίζονται από τη μητρική εταιρεία, οι

λογαριασμοί των δύο εταιρειών είναι ενοποιημένοι και οι σημαντικές

αποφάσεις λαμβάνονται από ή στη μητρική εταιρεία.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν το Θέμα προς

Παρακολούθηση της 2ης Φάσης 8 (γ) και προτείνουν στην Ομάδα Εργασίας

να εξετάσει κατά πόσον η θεωρία της ουσιαστικής έδρας παρέχει επαρκώς

ευρεία δικαιοδοτική βάση για την επιβολή ευθύνης έναντι των νομικών

προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών.

(γ) Σχέση Ευθύνης μεταξύ του νομικού προσώπου και του φυσικού

προσώπου

60. Στην 3η Φάση, η Ομάδα Εργασίας συνέστησε στην Ελλάδα να

«διευκρινίσει ότι η ευθύνη των νομικών προσώπων δεν θα περιορίζεται στις

περιπτώσεις κατά τις οποίες τα φυσικά πρόσωπα που διέπραξαν το αδίκημα

διώκονται ή καταδικάζονται, και ότι η δίωξη εις βάρος νομικών προσώπων

θα μπορεί να κινηθεί σε περίπτωση έλλειψης ποινικών κατηγοριών εις

βάρος ενός φυσικού προσώπου» (Σύσταση 3 (γ)). Με άλλα λόγια, η

εταιρική ευθύνη θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη όχι μόνο από την καταδίκη,


38


αλλά και από τη δίωξη ενός φυσικού προσώπου.

61. Η εταιρική ευθύνη για δωροδοκία αλλοδαπών στην Ελλάδα δεν

εξαρτάται από την καταδίκη ενός φυσικού προσώπου. Το άρθρο 51 (4) του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

καθιστά σαφές ότι «η εφαρμογή των διατάξεων των προηγούμενων

παραγράφων είναι ανεξάρτητη από κάθε αστική, πειθαρχική ή ποινική

ευθύνη των φυσικών προσώπων που αναφέρονται σ’ αυτές».

62. Στην πράξη, ωστόσο, η εταιρική δίωξη (και, ως εκ τούτου, η εταιρική

ευθύνη) εξαρτάται από τη δίωξη ενός φυσικού προσώπου, σύμφωνα με το

Σώμα Δίωξης Οικονομικών Εγκλημάτων (ΣΔΟΕ) και τον Εισαγγελέα

Εγκλημάτων για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (ΕΕΚΔ). Οι αρχές

ανέφεραν, κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, ότι οι διώξεις εις

βάρος νομικών προσώπων μπορούν να κινηθούν παρά την απουσία

ποινικών κατηγοριώνεις βάρος ενός φυσικού προσώπου. Ωστόσο, σύμφωνα

με το άρθρο 51 (5) του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, η εταιρική δίωξη κινείται όταν ένας εισαγγελέας

ενημερώνει τον υπουργό Δικαιοσύνης ότι η ποινική δίωξη εις βάρος ενός

φυσικού προσώπου περιλαμβάνει και ένα νομικό πρόσωπο. (Η εν λόγω

ποινική δίωξη αναφέρεται σε εκείνη εις βάρος του φυσικού προσώπου,

αφού η εταιρική δίωξη είναι διοικητική.) Εάν δεν μπορεί να κινηθεί δίωξη

κατά του φυσικού προσώπου (π.χ. επειδή το άτομο έχει αποβιώσει), τότεδεν

μπορεί να κινηθεί ούτε η δίωξη κατά του νομικού προσώπου. Δεν υπάρχει

νομολογία που να αντανακλά την πιθανότητα δίωξης εις βάρος νομικού

προσώπου, χωρίς τη δίωξη και του ατόμου/δράστη. Η Σύσταση 3 (γ) έχει

υλοποιηθεί μόνο εν μέρει.

63. Στην 3η Φάση, η Ομάδα Εργασίας συνέστησε, επίσης, στην Ελλάδα «να

αποσαφηνίσει ότι η Κοινή Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και

Δικαιοσύνης θα διασφαλίζει ότι η δίωξη εις βάρος νομικών προσώπων θα

μπορεί να κινηθεί παρά την απουσία ποινικής δίωξης εις βάρος ενός

φυσικού προσώπου, και ότι η Απόφαση θα ισχύει για όλους τους νόμους


39


που θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα εταιρική ευθύνη για δωροδοκία

αλλοδαπών, συμπεριλαμβανόμενου και του νόμου για τη Σύμβαση του

ΟΟΣΑ» (Σύσταση 3 (δ)). Δεδομένου ότι η νόμος για τη Σύμβαση του

ΟΟΣΑ έχει καταργηθεί, η Σύσταση αυτή είναι αμφισβητήσιμη. Η Ελλάδα

ανέφερε, ωστόσο, ότι ετοιμάζει μια νέα Κοινή Απόφαση.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση της 3ης Φάσης

3 (γ) και προτείνουν στην Ελλάδα να λάβει μέτρα προκειμένου να

διασφαλίσει ότι η ευθύνη των νομικών προσώπων δεν θα περιορίζεται στις

περιπτώσεις κατά τις οποίες διώκεται το φυσικό πρόσωπο που διέπραξε το

αδίκημα, και ότι η δίωξη εις βάρος νομικών προσώπων μπορεί να κινηθεί

χωρίςποινική διερεύνησηεις βάρος ενός φυσικού προσώπου.

3. Κυρώσεις

(α) Κυρώσεις εις βάρος φυσικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών

64. Η Ελλάδα αντιμετώπισε τις ανησυχίες που εκφράστηκαν στην 3η Φάση

(παράγραφοι 46 και Σύσταση 6 (β)) σχετικά με την ταξινόμηση των

αδικημάτων δωροδοκίας αλλοδαπών και τις συνακόλουθες κυρώσεις. Τότε,

εάν το δώρο που καταβαλλόταν σε αλλοδαπό δημόσιο λειτουργό

υπολειπόταν των 73.000 ευρώ, το αδίκημα χαρακτηριζόταν πλημμέλημα

και τιμωρείτο με φυλάκιση 1-5 ετών.25 Διαφορετικά, το αδίκημα είναι

κακούργημα και τιμωρείται με φυλάκιση 5-10 ετών. Η Ομάδα Εργασίας

εξέφρασε την ανησυχία ότι οι δωροδοκίες/πλημμελήματα κάτω από το όριο

των 73.000 ευρώ θα μπορούσαν, ωστόσο να είναι σημαντικά, ιδιαίτερα στις

αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτή η ανησυχία έχει αντιμετωπιστεί, επειδή το

ισχύον αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών στο άρθρο 236 του Ποινικού

Κώδικα δεν αναφέρει χρηματικό όριο. Η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί

τώρα πλημμέλημα, εάν η πράξη παροτρύνει έναν αλλοδαπό λειτουργό να

ασκήσει τα καθήκοντά του, και τιμωρείται με φυλάκιση 1-5 ετών. Η πράξη

είναι κακούργημα εάν ο λειτουργός πείθεται να παραβιάσει τα καθήκοντα

του και τιμωρείται με φυλάκιση 5-10 ετών.


40


65. Η Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει προηγούμενες ανησυχίες ότι οι

χρηματικές ποινές είναι διαθέσιμες μόνο όταν έχει διαπραχθεί δωροδοκία

αλλοδαπών προκειμένου να αποκομιστούν οικονομικά πλεονεκτήματα.

Στην 3η Φάση (παράγραφος 48), οι χρηματικές ποινές ήταν διαθέσιμες

μόνο για εγκληματικές πράξεις που «προέρχονται από αιτίες κέρδους»

(άρθρο 81 του Ποινικού Κώδικα). Αυτό έγειρε ανησυχίες ότι η δωροδοκία

αλλοδαπών που διαπράττεται για την αποκόμιση μη-οικονομικών

πλεονεκτημάτων δεν θα πληρούσε τις προϋποθέσεις αυτές. Το ισχύον

αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών στο άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα,

ωστόσο, δεν περιορίζει πλέον τις χρηματικές ποινές σε εγκληματικές

πράξεις που «προέρχονται από αιτίες κέρδους».

66. Ωστόσο, οι ανησυχίες σχετικά με τις ανώτατες προβλεπόμενες

χρηματικές ποινές παραμένουν. Στην 3η Φάση (παράγραφος 48), η μέγιστη

χρηματική ποινή των 15.000 ευρώ ήταν πολύ χαμηλή (άρθρο 81 του

Ποινικού Κώδικα). Σύμφωνα με το νέο αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών,

στο άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα, η δωροδοκία αλλοδαπών που

υποκινεί σε παράβαση καθηκόντων υπόκειται σε χρηματική ποινή 5.000-

50.000 ευρώ. Η χρηματική ποινή είναι 15.000-150.000 ευρώ σε περίπτωση

που ο λειτουργός παροτρύνεται σε παράβαση των καθηκόντων του. Αυτές

οι μέγιστες χρηματικές ποινές εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς σε

σύγκριση με τις μίζες πολλών εκατομμυρίων ευρώ και τις συμβάσεις που

συχνά εμφανίζονται σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών σε διεθνείς

συναλλαγές. Η Σύσταση 6 (α), ως εκ τούτου, έχει υλοποιηθεί μόνο εν μέρει.

67. Ένα ακόμη ανεπίλυτο ζήτημα αφορά στις ανασταλείσες ποινές και τη

μετατροπή των ποινών φυλάκισης σε χρηματικές ποινές. Η Έκθεση της 3ης

Φάσης (παράγραφος 47) επισήμαινε ότι ποινές φυλάκισης ενός έως τριών

ετών μπορούν να μετατραπούν σε χρηματική ποινή μέχρι 64.605 ευρώ,

ποσό το οποίο μπορεί να μετατραπεί, περαιτέρω, σε κοινωνική εργασία.

Ποινές φυλάκισης κάτω των δύο ετών πρέπει να αναστέλλονται, εκτός

εξαιρετικών περιπτώσεων. Η αναστολή των ποινών μεταξύ δύο και πέντε


41


ετών είναι στη διακριτική ευχέρεια. Πρόσφατες αναφορές των μέσων

μαζικής ενημέρωσης επισημαίνουν ότι η κυβέρνηση εξέταζε πρόσθετα

σχέδια, προκειμένου να επιτρέψει σε άτομα που έχουν καταδικαστεί για

οικονομικά εγκλήματα να πληρώσουν χρηματικές ποινές και να μειώσουν ή

να αποφύγουντις ποινές φυλάκισης.26 Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν ότι δεν

υπήρξε καμία νομοθετική εξέλιξη επί του θέματος.

68. Οι ελληνικές αρχές εξακολουθούν να αδυνατούν να δώσουν λεπτομερή

στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις κυρώσεις που επιβάλλονται στην πράξη

σε υποθέσεις διαφθοράς. Δήλωσαν ότι τα δικαστήρια είχαν πρόσφατα

επιβάλει σημαντικές ποινές για την εγχώρια διαφθορά. Ωστόσο, οι ποινές

αυτές επιβλήθηκαν εναντίον διεφθαρμένων Ελλήνων λειτουργών, όχι

εκείνων που τους δωροδόκησαν.

69. Θα πρέπει να σημειωθεί, εν παρόδω, ότι το νέο αδίκημα της εξ αμελείας

παράλειψης ενός επικεφαλής επιχείρησης ή ενός ατόμου με εξουσία λήψης

αποφάσεων ή ελέγχου για την αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών

τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι πέντε ετών (άρθρο 236 (3) του Ποινικού

Κώδικα).

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τις Συστάσεις 6 (α) και 8 (ii)

της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να αυξήσει τις

μέγιστεςπροβλεπόμενες χρηματικές ποινές εις βάρος φυσικών προσώπων

για δωροδοκία αλλοδαπών, αλλά και να τηρεί λεπτομερή στατιστικά

στοιχεία σχετικά με τις κυρώσεις που επιβάλλονται σε υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών. Επαναλαμβάνουν, επίσης, το Ζήτημα προς

Παρακολούθηση 16 (β) της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ομάδα

Εργασίας να παρακολουθεί εάν οι κυρώσεις που επιβάλλονται εις βάρος

φυσικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών είναι αποτελεσματικές,

αναλογικές και αποτρεπτικές, υπό το πρίσμα του συστήματος μετατροπής

και αναστολής των ποινών φυλάκισης.


42


(β) Κυρώσεις εις βάρος νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών

70. Η Ελλάδα έχει υλοποιήσει τη Σύσταση 6 (γ) της 3ης Φάσης σχετικά με

τον υπολογισμό των χρηματικών ποινών εις βάρος νομικών προσώπων για

δωροδοκία αλλοδαπών. Στην 3η Φάση, τα νομικά πρόσωπα υπόκειντο σε

χρηματικές ποινές ισοδύναμες με το τριπλάσιο της αξίας του οφέλους που

αποκόμισαν ή προσδοκούσαν από το αδίκημα. Αυτό οδήγησε σε ανησυχίες

σχετικά με το πώς θα καθορίζεται το όφελος με βάση τις διάφορες διατάξεις

εταιρικής ευθύνης. Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του άρθρου 51 του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, οι

χρηματικές ποινές δεν σχετίζονται ρητά με το όφελος που προκύπτει από το

αδίκημα.

71. Το ισχύον καθεστώς επιβάλλει διαφορετικές κυρώσεις, ανάλογα με το

είδος του νομικού προσώπου και το κατά πόσον η ευθύνη απορρέει από τη

διάπραξη δωροδοκίας αλλοδαπών ή την παράλειψη αποτροπής

ενόςεγκλήματος. Τα «υπόχρεα» νομικά πρόσωπα (δηλαδή εκείνα που

υπόκεινται στις απαιτήσεις για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες) τιμωρούνται με χρηματικές ποινές 50.000 έως 5.000.000

ευρώ για δωροδοκία αλλοδαπών που διαπράττεται από κάποιον που είναι

μέλος του οργάνου του νομικού προσώπου ή έχει την εξουσία λήψης

αποφάσεων, ελέγχου ή εκπροσώπησης. Ωστόσο, στα «μη υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα μπορεί να επιβληθεί χρηματική ποινή μόνο 20.000 έως 2.000.000

ευρώ για την ίδια πράξη. Εάν η δωροδοκία αλλοδαπών προκύπτει από την

παράλειψη της διοίκησης της εταιρείας να ασκήσει εποπτεία ή έλεγχο, τότε

η χρηματική ποινή είναι μόλις 10.000 έως 1.000.000 ευρώ για τα «υπόχρεα»

νομικά πρόσωπα, και 5.000 έως 500.000 ευρώ για τα «μη υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα.

72. Οι κυρώσεις που προβλέπονται βάσει των διατάξεων αυτών δεν είναι

αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές. «Τα υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα είναι, κυρίως, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι περισσότερες από

τις εταιρείες που μπορούν να διαπράττουν δωροδοκία αλλοδαπών είναι,


43


επομένως, της κατηγορίας των «μη υπόχρεων». Αυτά τα νομικά πρόσωπα

υπόκεινται σε σημαντικά ελαφρύτερες κυρώσεις για δωροδοκία αλλοδαπών

από τους «υπόχρεους» ομολόγους τους. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας

λόγος πολιτικής με βάση τον οποίο θα πρέπει να συμβαίνει αυτό, ή γιατί η

δωροδοκία αλλοδαπών που διαπράττεται από «μη υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα θα πρέπει να θεωρείται λιγότερο οφθαλμοφανές αδίκημα. Οι

μέγιστες διαθέσιμες κυρώσεις είναι, επίσης, ανεπαρκείς, ιδιαίτερα για

δωροδοκίες που προκύπτουν από παράλειψη άσκησης εποπτείας ή ελέγχου.

Μια μέγιστη χρηματική ποινή ύψους μόλις 500.000 ευρώ εις βάρος των «μη

υπόχρεων» νομικών πρόσωπων, υπό αυτές τις συνθήκες, είναι εντελώς

δυσανάλογη με τις δωροδοκίες και τα οφέλη που συχνά παρατηρούνται σε

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών.


δραστηριότητες προβλέπει πρόσθετες διοικητικές κυρώσεις. Αυτές

περιλαμβάνουν την ανάκληση ή αναστολή της άδειας λειτουργίας, ή την

απαγόρευση άσκησης των εργασιών της εταιρείας επί ένα μήνα έως δύο έτη

ή μόνιμα, απαγόρευση άσκησης συγκεκριμένων επιχειρηματικών

δραστηριοτήτων, ίδρυσης υποκαταστημάτων ή αύξησης κεφαλαίου, για το

ίδιο χρονικό διάστημα, και οριστικό ή προσωρινό αποκλεισμό από δημόσιες

επιχορηγήσεις, ενισχύσεις, επιδοτήσεις, ανάθεση συμβάσεων δημοσίων

έργων ή υπηρεσιών, προμήθειες, διαφημίσεις και διαγωνισμούς του

δημόσιου τομέα ή των νομικών προσώπων που ανήκουν στο δημόσιο

τομέα. Οι διατάξεις αυτές συμπίπτουν με αυτές άλλων νόμων σχετικά με

τον αποκλεισμό από τις δημόσιες συμβάσεις (βλέπε σελίδα 57).

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών συνιστούν στην Ελλάδα να τροποποιήσει τη

νομοθεσία της, ούτως ώστε οι κυρώσεις εις βάρος των «μη υπόχρεων»

νομικών πρόσωπων για δωροδοκία αλλοδαπών να είναι ισοδύναμες με

εκείνες για τα «υπόχρεα» νομικά πρόσωπα. Συνιστούν, επίσης, στην

Ελλάδα να αυξήσει σημαντικά τις μέγιστες προβλεπόμενες χρηματικές


44


ποινές εις βάρος των νομικών προσώπων, ειδικά για δωροδοκία αλλοδαπών

που προκύπτει από παράλειψη της διοίκησης της εταιρείας να ασκήσει

εποπτεία ή έλεγχο.

4. Δήμευση των δώρων και των προϊόντων της δωροδοκίας

74. Η παρούσα ενότητα ασχολείται με τη δήμευση των δώρων και των

προϊόντων της δωροδοκίας αλλοδαπών. Η προδικαστική κατάσχεση και η

δέσμευση περιουσιακών στοιχείων εξετάζεται στη σελίδα 35.

75. Η Ελλάδα έχει εξαλείψει πολλαπλές διατάξεις που προβλέπουν τη

δήμευση σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών (3η Φάση, παράγραφος 53).

Δύο διατάξεις εφαρμόζονται πλέον. Πρώτον, το άρθρο 238 (1) του

Ποινικού Κώδικα προβλέπει τη δήμευση των δώρων και οποιωνδήποτε

άλλων περιουσιακών στοιχείων δόθηκαν, και των αντικείμενων που

αποκτήθηκαν, άμεσα ή έμμεσα, από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, στις

περιπτώσεις εφαρμογής των άρθρων 235-237B του Ποινικού Κώδικα. (Το

αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών είναι το άρθρο 236 του Ποινικού

Κώδικα.) Δεύτερον, το άρθρο 46 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων

από παράνομες δραστηριότητες προβλέπει τη δήμευση των προϊόντων της

νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή ενός

γενεσιουργού αδικήματος, των περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν,

άμεσα ή έμμεσα, από τα εν λόγω προϊόντα, και των μέσων των αδικημάτων

αυτών. (Η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί επιλέξιμο γενεσιουργό αδίκημα,

βλέπε σελίδα 36). Η καταδίκη δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη δήμευση,

σύμφωνα με το άρθρο 46. Το άρθρο 238 (2) του Ποινικού Κώδικα και το

άρθρο 46 (2) του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες προβλέπουν, και τα δύο, τη δήμευση αγαθών αντίστοιχης

αξίας. Η Ελλάδα δηλώνει ότι η γενική διάταξη περί δημεύσεων του άρθρου

76 (1) του Ποινικού Κώδικα δεν εφαρμόζεται στις υποθέσεις δωροδοκίας

αλλοδαπών λόγω της αρχής ότι υπερισχύει ο ειδικός κανόνας δικαίου (lex

specialis). Άλλες επαναληπτικές διατάξεις για τη δήμευση στους νόμους

που κυρώνουν διεθνείς συμβάσεις, σχετικά με τη διαφθορά, καταργήθηκαν


45


με το νόμο 4254/2014. Η Σύσταση 1 (iii) της 3ης Φάσης έχει υλοποιηθεί

πλήρως.

76. Ορισμένες ανησυχίες σχετικά με τη δήμευση εις βάρος νομικών

προσώπων παραμένουν. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 54)

επισήμαινε ότι δεν υπάρχουν διατάξεις οι οποίες ρητά να αφορούν στη

δήμευση εις βάρος νομικών προσώπων. Στη Φάση 3α, η Ελλάδα

υποστηρίζει ότι ισχύει ο νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, στο άρθρο 46 (1), δεδομένου ότι η διάταξη αυτή επιτρέπει

τη δήμευση εις βάρος τρίτου, διατύπωση η οποία, σύμφωνα με την Ελλάδα,

περιλαμβάνει και τα νομικά πρόσωπα. Δεν δόθηκε υποστηρικτική

νομολογία. Η θέση της Ελλάδας είναι αμφίβολη, επειδή το άρθρο 46 (1)

επιτρέπει τη δήμευση μόνο εάν ο τρίτος «γνώριζε το [αδίκημα της

δωροδοκίας αλλοδαπών] κατά το χρόνο της απόκτησης [των περιουσιακών

στοιχείων]». Τίποτα στη διάταξη, όμως, δεν υποδηλώνει πώς η γνώση θα

αποδοθεί σε ένα νομικό πρόσωπο. Η Ελλάδα δηλώνει ότι ισχύουν οι

«γενικοί κανόνες» για την απόδοση της γνώσης, αλλά δεν περιγράφει

αυτούς τους κανόνες ή την πηγή τους. Η δήμευση δυνάμει της διάταξης

αυτής μπορεί, επίσης, να μην είναι διαθέσιμη όταν ένα νομικό πρόσωπο

είναι υπεύθυνο για παράλειψη αποτροπής δωροδοκίας αλλοδαπών (βλέπε

σελίδα 20). Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, το νομικό πρόσωπο δεν

θα «γνωρίζει» το αδίκημα μέχρις ότου αποκτήσει τα εν λόγω περιουσιακά

στοιχεία, και, ως εκ τούτου, δεν θα πληροί το κριτήριο δήμευσης του

άρθρου 46 (1). Η Ελλάδα αναφέρθηκε, επίσης, στην υπόθεση Siemens,

στην οποία είχε επιβληθεί «δήμευση» εις βάρος νομικού προσώπου.

Ωστόσο, η Ελλάδα αναγνώρισε ότι η ποινή κατά της Siemens είχε επιβληθεί

ως διοικητική κύρωση, σύμφωνα το άρθρο 51 του νόμου για τη

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Το γεγονός ότι δεν

χρησιμοποιήθηκε αντ’ αυτού το άρθρο 46 (1) υποστηρίζει, αναμφισβήτητα,

την άποψη ότι η διάταξη αυτή δεν προβλέπει τη δήμευση εις βάρος νομικών

προσώπων.


46


77. Ένα τελευταίο ζήτημα είναι η δήμευση στην πράξη. Οι Συστάσεις 1 (iii)

και 6 (δ) της 3ης Φάσης ζητούσαν από την Ελλάδα να διασφαλίσει ότι η

δήμευση θα επιδιώκεται συστηματικά σε υποθέσεις διαφθοράς και ότι θα

τηρεί τα σχετικά στατιστικά στοιχεία. Στη Φάση 3α, τα στατιστικά στοιχεία

παραμένουν μη διαθέσιμα. Οι απαντήσεις της Ελλάδας στο ερωτηματολόγιο

ανέφεραν ότι περιουσιακά στοιχεία άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ είχαν

«δημευθεί» από διεφθαρμένους Έλληνες λειτουργούς ή εταιρείες. Ωστόσο,

μια λεπτομερέστερη περιγραφή των τεσσάρων βασικών υποθέσεων δείχνει

ότι είχαν δημευθεί μόνο 81.000 ευρώ. Τα υπόλοιπα κεφάλαια έχουν

κατασχεθεί ή δεσμευτεί εν αναμονή της επίλυσης της δικαστικής διαφοράς,

αλλά δεν έχουν ακόμη δημευθεί.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών θεώρησαν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η

Ελλάδα έχει επιβάλει δήμευση σε εγχώριες υποθέσεις διαφθοράς. Οι

επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 1 (iii) της 3ης

Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να τηρεί λεπτομερή στατιστικά στοιχεία

σχετικά με τη χρήση της δήμευσης. Συνιστούν, επίσης, στην Ομάδα

Εργασίας να παρακολουθεί κατά πόσον η Ελλάδα μπορεί να επιβάλει

δημεύσεις εις βάρος νομικών προσώπων, σύμφωνα με το άρθρο 46 του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

5. Διερεύνηση και δίωξη του αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών

78. Το ιστορικό της Ελλάδας για επιβολή του νόμου σε περιπτώσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών έχει βελτιωθεί αισθητά, αν και ανησυχίες

εξακολουθούν να παραμένουν. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 57-

82) επισήμαινε διάφορα ζητήματα σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας

να διερευνά και να διώκει υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών. Από την

εποχή της 3ης Φάσης, η Ελλάδα έχει αναφέρει επτά νέες έρευνες για

δωροδοκία αλλοδαπών. Σε πολλές από τις περιπτώσεις αυτές, η Ελλάδα έχει

συνεργαστείενεργά με τις χώρες του εξωτερικού στις οποίες έλαβε χώρα η

εικαζόμενη δωροδοκία. Αυτές είναι πολύ θετικές εξελίξεις. Ωστόσο, δύο


47


ανησυχίες παραμένουν. Πρώτον, ορισμένες καταγγελίες για δωροδοκία

αλλοδαπών δεν έχουν διερευνηθεί σοβαρά, λόγω της έλλειψης επίγνωσης

της αξιόποινης πράξης της δωροδοκίας αλλοδαπών στην κοινότητα

επιβολής του νόμου, το δικαστικό σώμα και τη Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης. Δεύτερον, οι αρχές δεν έχουν

διερευνήσει προληπτικά ορισμένες καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών.

(α) Αρμόδιες αρχές για τη δίωξη του αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών

(i) Διωκτικές αρχές αρμόδιες για υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών

79. Στην 3η Φάση, η Ελλάδα ανέφερε ότι δύο εξειδικευμένες εισαγγελικές

αρχές ήταν σημαντικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς: η Εισαγγελία

Οικονομικών Εγκλημάτων που συστάθηκε το 1997 και ο Εισαγγελέας

Εγκλημάτων Διαφθοράς (Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς) που

θεσπίστηκε το 2011. Η αρμοδιότητα της Εισαγγελίας Οικονομικών

Εγκλημάτων έναντι υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών δεν είχε, ωστόσο,

καθιερωθεί ικανοποιητικά (βλ. παράγραφο 63 της Έκθεσης της 3ης Φάσης).

80. Η Ελλάδα δηλώνει ότι ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς έχει

δικαιοδοσία σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, σύμφωνα με το άρθρο 1

του νόμου 4022/2011. Το δεύτερο μέρος του άρθρου 1 (β) παρέχει στον

Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς την αρμοδιότητα να διώκει

«κακουργήματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Εφετείου,

ενεργώντας ως πρωτοβάθμιο δικαστήριο, τα οποία διαπράττονται [...] από

λειτουργούς, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 13Α και 263Α του

ελληνικού Ποινικού Κώδικα, υπό την προϋπόθεση ότι οι ανωτέρω δράστες

διαπράττουν αυτά τα κακουργήματα κατά την άσκηση των καθηκόντων

τους ή έχουν επωφεληθεί από την ιδιότητά τους.» Το άρθρο 263Α του

Ποινικού Κώδικα ορίζει ως «λειτουργούς», μεταξύ άλλων, τους Έλληνες

και αλλοδαπούς δημόσιους λειτουργούς. Ως εκ τούτου, το άρθρο 1 (β)

παρέχει στον Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς δικαιοδοσία σε

κακουργηματικές υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, δεδομένου ότι ο

αλλοδαπός δημόσιος λειτουργός που δέχεται ή ζητά δώρα διαπράττει


48


αδίκημα βάσει της ελληνικής νομοθεσίας (άρθρο 235 του Ποινικού

Κώδικα). Η Ελλάδα προσθέτει ότι οι υποθέσεις δωροδοκίας,

συμπεριλαμβανόμενων και αυτών της δωροδοκίας αλλοδαπών, που

εκκρεμούν στις Εισαγγελίες Πρωτοδικών θα παραμείνουν εκεί έως ότου

ολοκληρωθούν οι προκαταρκτικές έρευνες. Στη συνέχεια, η εισαγγελική

αρχή θα ενημερώσει τον Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς για τα

αποτελέσματα των ερευνών και θα ζητήσει άδεια για την άσκηση δίωξης σε

σχέση με την υπόθεση.

81. Στην πράξη, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς διερευνά τις

περισσότερες, αλλά όχι όλες, τις υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών,

σύμφωνα με την Ελλάδα. Όταν ένας τοπικός εισαγγελέας έρχεται

αντιμέτωπος με μια καταγγελία για δωροδοκία αλλοδαπών, είναι

υποχρεωμένος να ενημερώσει τον Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς. Η

Ελλάδα δεν ανέφερε, ωστόσο, καμία νομοθετική διάταξη που να εξηγεί την

υποχρέωση αυτή. Εν πάση περιπτώσει, μετά την παραλαβή της έκθεσης, ο

Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς επιστρέφει το ζήτημα στον τοπικό

εισαγγελέα, εφόσον κρίνει ότι η υπόθεση αφορά στο πλημμέλημα της

δωροδοκίας αλλοδαπών (δηλαδή τη δωροδοκία με σκοπό την παρότρυνση

ενός λειτουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του, βλέπε σελίδα 22). Αυτό

οφείλεται στο γεγονός ότι ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς δεν έχει

δικαιοδοσία για πλημμελήματα (άρθρο 1 του νόμου 4022/2011). Αν η

υπόθεση αφορά στο κακούργημα δωροδοκίας αλλοδαπών (π.χ. δωροδοκία

με σκοπό την παρότρυνση ενός λειτουργού να παραβεί τα καθήκοντά του),

τότε ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς μπορεί – αλλά δεν

υποχρεούται – να αναλάβει την υπόθεση.

82. Μετά από περαιτέρω εξειδίκευση το 2013 (νόμος 4139/2013), ο

Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς έχει πλέον γραφεία στην Αθήνα και

τη Θεσσαλονίκη, τις δικαιοδοσίες με το μεγαλύτερο αριθμό πολύπλοκων

υποθέσεων διαφθοράς. Τα γραφεία αυτά είναι επιφορτισμένα με την

εποπτεία και το συντονισμό των ερευνών για διαφθορά. Τα γραφεία


49


άρχισαν να λειτουργούν το Μάιο του 2013 και τώρα έχουν πέντε

εισαγγελείς και δέκα αντεισαγγελείς στην Αθήνα, και ένα εισαγγελέα και

δύο αντεισαγγελείς στη Θεσσαλονίκη. Η δυνατότητα της Ελλάδας να

διερευνήσει αποτελεσματικά εν εξελίξει και μελλοντικές υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών θα αποτελέσει ένδειξη για το εάν αυτά τα επίπεδα

ανθρώπινου δυναμικού είναι επαρκή. Επιπλέον, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων

Διαφθοράς δεν έχει ένα σύστημα διαχείρισης υποθέσεων ή τη δυνατότητα

να παρακολουθεί την κατάσταση μιας ποινικής υπόθεσης σε πραγματικό

χρόνο. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε, επίσης, να αποτελέσει ένα

χρήσιμο εργαλείο για την παρακολούθηση της επάρκειας των πόρων στο

εσωτερικό της Εισαγγελίας Εγκλημάτων Διαφθοράς. Το εάν ένα

προγραμματισμένο έργο για την ψηφιοποίηση των δικαστικών δεδομένων

θα επιλύσει την ανησυχία αυτή μένει να το δούμε. Κατά το χρόνο της

παρούσας Έκθεσης, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς δίωκε τις εξής

υποθέσεις: Κατασκευής Αυτοκινητοδρόμων, Κατασκευαστικής Εταιρείας,

Σύμβασης Λαχείων, Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου και

Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων στην Πάφο της Κύπρου. Ένας τοπικός

εισαγγελέας στη Θεσσαλονίκη διεξήγε τις έρευνες για την Κρατική

Καπνοβιομηχανία.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επικροτούν τη σύσταση της Εισαγγελίας

Εγκλημάτων Διαφθοράς, με ειδίκευση σε θέματα καταπολέμησης της

διαφθοράς. Συστήνουν στην Ελλάδα να διασφαλίσει ότι ο Εισαγγελέας

Εγκλημάτων Διαφθοράς θα διαθέτει επαρκείς πόρους για την άσκηση

διώξεων σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, συμπεριλαμβανόμενης και

της παροχής στον Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς ενός συστήματος

διαχείρισης των υποθέσεων και της δυνατότητας να παρακολουθεί την

κατάσταση μιας ποινικής υπόθεσης σε πραγματικό χρόνο.

(ii) Όργανα επιβολής του νόμου αρμόδια για τη διερεύνηση της δωροδοκίας

αλλοδαπών και την κατανομή των υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών


50


83. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης αξιολόγησης, οι ελληνικές αρχές

υποστήριξαν ότι το Σώμα Δίωξης Οικονομικών Εγκλημάτων (ΣΔΟΕ), η

Ελληνική Αστυνομία και η Οικονομική Αστυνομία27 (ΟΑ), εντός της

Ελληνικής Αστυνομίας, είχαν συντρέχουσες αρμοδιότητες σε υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών. Η δικαιοδοσία της Ελληνικής Αστυνομίας και της

Οικονομικής Αστυνομίας, σύμφωνα με το νόμο για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ

ήταν, ωστόσο, νομικά ασαφής. Κατά συνέπεια, η Ομάδα Εργασίας

συνέστησε στην Ελλάδα να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να

διασφαλίσει ότι η δωροδοκία αλλοδαπών θα μπορεί να διερευνάται από το

ΣΔΟΕ, την Ελληνική Αστυνομία και την Οικονομική Αστυνομία, ανάλογα

με την περίπτωση, και να θεσπίσει διαδικασίες για το συντονισμό, την

ανταλλαγή πληροφοριών και την επίλυση των συγκρούσεων αρμοδιοτήτων

μεταξύ των αρχών αυτών (Σύσταση 5 (α)). Η Ελλάδα κλήθηκε, επίσης, να

εξετάσει το ενδεχόμενο να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές προς τους

εισαγγελείς σχετικά με το πώς να αποφασίζουν ποιος διερευνητικός φορέας

θα πρέπει να αναλαμβάνει τη διεξαγωγή των ειδικών ερευνών για

δωροδοκία αλλοδαπών (Σύσταση 5 (β)).

84. Από την εποχή της 3ης Φάσης, παραμένει ασαφές ποιοι φορείς, εκτός

του ΣΔΟΕ, είναι αρμόδιοι για τη διερεύνηση δωροδοκίας αλλοδαπών. Η

διάταξη του νόμου για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ (2656/1998), η οποία

παρέχει δικαιοδοσία στο ΣΔΟΕ για υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, έχει

αντικατασταθεί από το άρθρο 9 του Προεδρικού Διατάγματος (ΠΔ) 85/2005

(όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο IE.18 του νόμου 4254/2014) και το

Προεδρικό Διάταγμα 111/2014. Όσο για την Οικονομική Αστυνομία, η

Ελλάδα αναφέρει ότι η αρμοδιότητα της Οικονομικής Αστυνομίας για

διερεύνηση αξιόποινων πράξεων δωροδοκίας αλλοδαπών ορίζεται στο

άρθρο 24 (1) του Νόμου 4249/2014. Ωστόσο, η διάταξη αυτή αναφέρεται

σε «εγκληματικές πράξεις που διαπράχθηκαν σε βάρος των οικονομικών

συμφερόντων του Δημοσίου και της εθνικής οικονομίας γενικότερα».

Φαίνεται, έτσι, να παρέχεται στην Οικονομική Αστυνομία δικαιοδοσία για


51


την εγχώρια αλλά όχι και για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Η Ελλάδα

αναφέρεται, επίσης, στο άρθρο 32 του Προεδρικού Διατάγματος 178/2014,

αλλά η διάταξη αυτή φαίνεται, επίσης, να παρέχει, το πολύ, δικαιοδοσία

στην Οικονομική Αστυνομία για δωροδοκίες λειτουργών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης και όχι όλους τους τύπους δωροδοκίας αλλοδαπών.28 Η Ελλάδα

προσθέτει ότι η Ελληνική Αστυνομία έχει γενική αρμοδιότητα να

διερευνάόλες τις εγκληματικές πράξεις, συμπεριλαμβανόμενης και της

δωροδοκίας αλλοδαπών. Εν ολίγοις, η Ελλάδα δεν έχει λάβει όλα τα

απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η δωροδοκία

αλλοδαπών θα μπορεί να διερευνάται από το ΣΔΟΕ, την Ελληνική

Αστυνομία και την Οικονομική Αστυνομία, όπως συνιστάται από την

Ομάδα Εργασίας (Σύσταση 5 (α)). Λίγο πριν την έκδοση της παρούσας

Έκθεσης, οι ελληνικές αρχές αναφέρθηκαν, για πρώτη φορά, στο άρθρο 33

του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ως νομική βάση για τους εισαγγελείς,

προκειμένου να χρησιμοποιούν οποιοδήποτε αστυνομικό σώμα για τη

διενέργεια ποινικών ερευνών. Λόγω της καθυστέρησης με την οποία

δόθηκε η πληροφορία αυτή, η ομάδα αξιολόγησης δεν ήταν σε θέση να

συζητήσει την εν λόγω διάταξη με τους συμμετέχοντες στην επιτόπια

επίσκεψη και να εκτιμήσει πλήρως τις επιπτώσεις της.

85. Όπως συνέβη και στην 3η Φάση, το ΣΔΟΕ δεν είναι αστυνομική

δύναμη που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών, αλλά ένας φορέας

επιβολής του νόμου εντός του Υπουργείου Οικονομικών, κατά κύριο λόγο

υπεύθυνος για τη διερεύνηση οικονομικών εγκλημάτων κατά της

Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ελληνικού κράτους, όπως η φοροδιαφυγή και

το λαθρεμπόριο.29 Κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, οι αρχές

ανέφεραν ότι οι εξουσίες του ΣΔΟΕ για επιβολή του νόμου ενισχύθηκαν με

το Προεδρικό Διάταγμα 111/2014, το οποίο παρέχει την αρμοδιότητα

διενέργειας ποινικών ερευνών στο ΣΔΟΕ υπό την εποπτεία του γενικού

εισαγγελέα.

86. Ο συντονισμός των οργάνων επιβολής του νόμου σε υποθέσεις


52


δωροδοκίας αλλοδαπών δεν έχει επιλυθεί. Κατά το χρόνο της επιτόπιας

επίσκεψης, η Ελλάδα δήλωσε ότι είχε κατατεθεί στο Κοινοβούλιοένα

νομοσχέδιο, το οποίο θα συγκροτούσε μια «Συντονιστική Επιτροπή»,

αποτελούμενη από τους επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων

Εσόδων, του ΣΔΟΕ, της Ελληνικής Αστυνομίας και της Οικονομικής

Αστυνομίας, του Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος και του Εισαγγελέα

Εγκλημάτων Διαφθοράς, με επικεφαλής τον πιο υψηλόβαθμο Εισαγγελέα.

Όταν διενεργείται έρευνα από τουλάχιστο δύο όργανα επιβολής του νόμου,

ο επικεφαλής της Επιτροπής ορίζει τον αρμόδιο φορέα επιβολής, βάσει της

τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης, των προτεραιοτήτων και των διαθέσιμων

πόρων. Κατά το χρόνο της παρούσας Έκθεσης, ωστόσο, το νομοσχέδιο δεν

είχε ακόμη τεθεί σε ισχύ. Αντ’ αυτού, η Ελλάδα δήλωσε ότι η νεοεκλεγείσα

κυβέρνηση διόρισε, τον Ιανουάριο του 2015, Υπουργό για την

Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Το πώς ακριβώς ο νέος Υπουργός θα

αντιμετωπίσει το συντονισμό είναι ασαφές.

87. Όσον αφορά στους πόρους και την εμπειρογνωμοσύνη, η Ελλάδα

δήλωσε ότι οι (ανθρώπινοι και οικονομικοί) πόροι έχουν αυξηθεί για τα

όργανα επιβολής του νόμου κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών,

συμπεριλαμβανόμενης και της επιστημονικής και τεχνικής συνδρομής.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 68), η

οποία ανέφερε ότι η οικονομική κρίση είχε αντίκτυπο στους πόρους των

φορέων αυτών. Άλλες πηγές αναφέρουν, επίσης, ότι τα βασικά θεσμικά

όργανα για την αντιμετώπιση της διαφθοράς δέχονται την ίδια πίεση για

πόρους με αυτή που είναι αισθητή στο σύνολο της δημόσιας διοίκησης στην

Ελλάδα.30 Κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, το ΣΔΟΕ ανέφερε ότι

αποτελείτο, τότε, από 572 ελεγκτές, από τους οποίους 200 είναι

πιστοποιημένοι εγκληματολογικοί λογιστές και 17 εμπειρογνώμονες της

τεχνολογίας των πληροφοριών, με άλλους 14 να αναμένεται να ενταχθούν.

Το προσωπικό του ΣΔΟΕ έχει μειωθεί σημαντικά από 1.207 άτομα το 2006,

σε 744 το 2014. Σύμφωνα με την Ελλάδα, η Οικονομική Αστυνομία έχει 3


53


εμπειρογνώμονες της τεχνολογίας των πληροφοριών και - μαζί με την

Ελληνική Αστυνομία - βασίζονται σε «μια εξελιγμένη εγκληματολογική

διεύθυνση».

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών συνεχίζουν να πιστεύουν ότι οι εισαγγελείς σε

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών θα πρέπει να είναι σε θέση να καλούνόχι

μόνο το ΣΔΟΕ, αλλά και την Ελληνική Αστυνομία και την Οικονομική

Αστυνομία, για τη διενέργεια ερευνών, ανάλογα με την περίπτωση.

Ωστόσο, οι νομοθετικές διατάξεις που αναφέρονται από την Ελλάδα

φαίνεται να παρέχουν στην Οικονομική Αστυνομία δικαιοδοσία επί της

εγχώριας διαφθοράς και της δωροδοκίας λειτουργών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, αλλά όχι της δωροδοκίας άλλων αλλοδαπών λειτουργών. Η

Ελλάδα δήλωσε ότι η Ελληνική Αστυνομία έχει δικαιοδοσία επί όλων των

εγκληματικών πράξεων.

Οι επικεφαλής των ελεγκτών, κατά συνέπεια, επαναλαμβάνουν τη Σύσταση

5 (α) της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να λάβει κάθε αναγκαίο

μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι η δωροδοκία αλλοδαπών θα μπορεί

να διερευνάται από το ΣΔΟΕ, την Ελληνική Αστυνομία και την Οικονομική

Αστυνομία, ανάλογα με την περίπτωση. Επαναλαμβάνουν, επίσης, τη

Σύσταση 5 (β) και συνιστούν στην Ελλάδα να καθορίσει ένα μηχανισμό

προκειμένου να αποφασίζουν οι εισαγγελείς ποιος φορέας ερευνών θα

πρέπει να αναλαμβάνει τη διεξαγωγή συγκεκριμένων ερευνών για

δωροδοκία αλλοδαπών. Οι επικεφαλής των ελεγκτών συνιστούν,

περαιτέρω, στην Ελλάδα να διασφαλίσει ότι τα όργανα επιβολής του νόμου

που είναι αρμόδια για τη διερεύνηση δωροδοκίας αλλοδαπών διαθέτουν

επαρκείς ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους.

(β) Η αρχή της νομιμότητας των διώξεων και η έλλειψη επίγνωσης του

αδικήματος δωροδοκίας αλλοδαπών

88. Όπως αναφέρεται στην Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 58), η

ελληνική νομοθεσία θεσπίζει την αρχή της υποχρεωτικής δίωξης (ή


54


«νομιμότητας των διώξεων»). Αν ένας εισαγγελέας Πρωτοδικών αντιληφθεί

καταγγελία για ένα έγκλημα, τότε είναι υποχρεωμένος να κινήσει ποινική

δίωξη (άρθρα 27 και 43 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας). Ο εισαγγελέας

Πρωτοδικών μπορεί, επίσης, να διαταχθεί να κινήσει δίωξη από τους

εισαγγελείς Εφετών και Άρειου Πάγου, καθώς και από τον Υπουργό

Δικαιοσύνης (άρθρο 30 (1), του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας). Κατά τη

διάρκεια της 3ης Φάσης, η Ομάδα Εργασίας εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες

ότι η αρχή της νομιμότητας των διώξεων δεν είχε εφαρμοστεί στις

υποθέσεις της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών και των Κονδυλίων της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα κλήθηκε να «λάβει κάθε

αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα αξιολογεί τις αξιόπιστες

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών, θα διερευνά σοβαρά τις

καταγγελίες αυτής της εγκληματικής πράξης, και θα ασκεί διώξεις,

προληπτικά και χωρίς καθυστερήσεις.εις βάρος τόσο φυσικών όσο και

νομικών προσώπων. σε υποθέσεις που σχετίζονται με δωροδοκία

αλλοδαπών, ανάλογα με την περίπτωση» (Σύσταση 4 (α)).

89. Η υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών παρουσιάζει μια έλλειψη

επίγνωσης της αξιόποινης πράξης της δωροδοκίας αλλοδαπών. Το 2010, οι

ΗΠΑ ζήτησαν από την Ελλάδα την παροχή αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής για χρήση σε δίωξη στις ΗΠΑ, εις βάρος μη-Ελλήνων φυσικών

και νομικών προσώπων, για δωροδοκία λειτουργών της ΠΓΔΜ. Ωστόσο, το

αίτημα ανέφερε ότι τρεις Έλληνες ιδιώτες, μεταξύ των οποίων ένας«πολύ

γνωστός επιχειρηματίας», ενήργησαν ως μεσάζοντες και διοχέτευανδώρα

στους λειτουργούς (βλέπε σελίδα 11). Το αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής πέρασε από τουλάχιστον τέσσερις Έλληνες λειτουργούς του

Υπουργείου Δικαιοσύνης, εισαγγελείς και δικαστές, πριν φτάσει στον

ανακριτή. Κανείς από αυτούς τους τέσσερις λειτουργούς δεν παρέπεμψε το

θέμα στον εισαγγελέα, παρά τη σχετική νομική υποχρέωση να το πράξει. Οι

εμπλεκόμενοι εισαγγελείς, επίσης, δεν κίνησαν έρευνα, παρά την αρχή της

νομιμότητας των διώξεων, δεδομένου ότι, προφανώς, δεν εκτίμησαν ότι οι


55


ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης ισοδυναμούσαν με αδίκημα. Η Ελλάδα

επεδίωξε να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα καθιστώντας έναν μόνο

ανακριτή υπεύθυνο για την εκτέλεση όλων των αιτημάτων αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής. Όπως εξηγείται, περαιτέρω, στη σελίδα 48, η

προσέγγιση αυτή αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει μια ευρύτερη, συστημική

έλλειψη επίγνωσης της αξιόποινης πράξης της δωροδοκίας αλλοδαπών.

90. Η περίπτωση του Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου μπορεί,

επίσης, να καταδείξει έλλειψη επίγνωσης της αξιόποινης πράξης της

δωροδοκίας αλλοδαπών. Η υπόθεση αυτή αφορά στη μεταφορά 1

εκατομμυρίου ευρώ από έναν Έλληνα επιχειρηματία σε Κύπριο πολιτικώς

εκτεθειμένο πρόσωπο (ΠΕΠ). Η ελληνική Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης έδωσε στοιχεία στις κυπριακές αρχές. Μέχρι το χρόνο της

επιτόπιας επίσκεψης, τον Οκτώβριο του 2014, η Κύπρος είχε καταδικάσει

το πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο για φορολογικά αδικήματα και

διερευνούσε το πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο για δωροδοκία. Η ελληνική

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, ωστόσο, δεν διαβίβασε την

καταγγελία στους Έλληνες εισαγγελείς ώστε να επιτρέψει να κινηθεί μια

έρευνα για δωροδοκία αλλοδαπών. Η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης δεν έδωσε σαφή εξήγηση για την αδράνειά της. Ανέφερε,

ωστόσο, ότι εξετάζει κατά πόσον είχαν διαπραχθεί φορολογικά εγκλήματα,

πράγμα που θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι οι λειτουργοί της Μονάδας

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης δεν είχαν εντοπίσει την πιθανή

διάσταση δωροδοκίας αλλοδαπών της υπόθεσης. Αργότερα, κατά την

επιτόπια επίσκεψη, η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

εξήγησε ότι ανέμενε από τις κυπριακές αρχές να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη

της (παθητικής) δωροδοκίας. Οι ελληνικές αρχές υποστήριξαν, επίσης, ότι

ήταν εύλογο η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης να «εξετάσει

πώς μπορούν να επιτευχθούν τα μέγιστα αποτελέσματα πριν τη διαβίβαση

της υπόθεσης στον [εισαγγελέα], ώστε να κινήσει δίωξη». Αλλά, όπως

διευκρινίζεται περαιτέρω στη σελίδα 37, δεδομένου ότι οι κυπριακές αρχές


56


είχαν κινήσει μια ποινική διερεύνηση για δωροδοκία κατά του λειτουργού

τους, η ελληνική Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα έπρεπε

να είχε ενημερώσει τους Έλληνες εισαγγελείς για την υπόθεση, ώστε να

επιτραπεί να κινηθεί παράλληλη ποινική διερεύνηση στην Ελλάδα. Λίγο

πριν εγκριθεί η παρούσα Έκθεση, το Μάρτιο του 2015, οι ελληνικές αρχές

ανέφεραν ότι η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης διαβίβασε

τις καταγγελίες για την εν λόγωυπόθεση σε Έλληνες εισαγγελείς.

Σχόλια

Από την εποχή της 3ης Φάσης, η Ελλάδα έχει κινήσει επτά νέες έρευνες για

δωροδοκία αλλοδαπών. Οι επικεφαλής των ελεγκτών χαιρετίζουν αυτές τις

ενθαρρυντικές εξελίξεις. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες ότι δεν έχουν

κινηθεί έρευνες για άλλες καταγγελίες, λόγω έλλειψης επίγνωσης της

αξιόποινης πράξης της δωροδοκίας αλλοδαπών. Ως εκ τούτου, συνιστούμε

στην Ελλάδα να εντείνει τις προσπάθειές της προκειμένου να ενισχύσει

περαιτέρω και να θεσμοθετήσει την επίγνωση της δωροδοκίας αλλοδαπών,

ως ποινικούαδικήματος, μεταξύ όλων των αρχών που είναι αρμόδιες για τον

εντοπισμό, τη διερεύνηση και τη δίωξη της δωροδοκίας αλλοδαπών.

(γ) Προληπτική διερεύνηση καταγγελιών για δωροδοκία αλλοδαπών

91. Υπάρχουν ανησυχίες ότι η υπόθεση της Εταιρείας Ενέργειας μπορεί να

μην έχει εξεταστεί, προληπτικά και από πάσης πλευράς, πριν κλείσει. Το

θέμα αφορά έναν Έλληνα υπήκοο, ο οποίος φέρεται να προσέφερε δώρο 7

εκατομμύριων δολαρίων ΗΠΑ προκειμένου να δωροδοκήσει ένα

Γεωργιανό δημόσιο λειτουργό. Η Γεωργία καταδίκασε δύο εμπορικούς

εταίρους του Έλληνα υπηκόου για δωροδοκία. Η Ελλάδα ζήτησε αμοιβαία

δικαστική συνδρομή από τη Γεωργία, το Νοέμβριο του 2011 και το Μάιο

του 2012. Η Γεωργία απάντησε ότι δεν είχε ασκήσει δίωξη κατά του

Έλληνα υπηκόου. Στη βάση αυτή, οι ελληνικές αρχές κατέληξαν στο

συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία για τη δίωξη του

συγκεκριμένου ατόμου. Αποφάσισαν, επίσης, ότι, δεδομένου ότι τα

πραγματικά περιστατικά έλαβαν χώρα σε άλλο κράτος, ήταν αδύνατο για


57


τις ελληνικές αρχές να βρουν αποδεικτικά στοιχεία στην Ελλάδα, χωρίς τη

συνδρομή των γεωργιανών αρχών. Στη συνέχεια, η υπόθεση τέθηκε στο

αρχείο. Δεν ελήφθησαν μέτρα για τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων

στην Ελλάδα ή τη ζήτηση περαιτέρω πληροφοριών από τις γεωργιανές

αρχές, όπως μια εξήγηση του γιατί δεν ασκήθηκε δίωξη στη Γεωργία κατά

του Έλληναυπηκόου.

92. Ορισμένες από τις εν εξελίξει έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών

δείχνουν, επίσης, μια έλλειψη προορατικής δράσης. Στις υποθέσεις της

Σύμβασης για τα Λαχεία και της Κατασκευής Αυτοκινητοδρόμων, η

Ελλάδα επεδίωξε αμοιβαία δικαστική συνδρομή από χώρες του εξωτερικού,

αλλά δεν έχει συγκεντρώσει αποδεικτικά στοιχεία στην Ελλάδα. Στην

υπόθεση των Κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ελληνικές αρχές

έχουν αρχίσει προανάκριση για απάτη, αλλά θεωρούν ότι η υπόθεση θα

μπορούσε, δυνητικά, να περιλαμβάνει δωροδοκία αλλοδαπών. Μια άλλη

χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο, οδηγεί την έρευνα. Οι ελληνικές

αρχές δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να περιμένουν να φθάσει το αίτημα

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής πριν τη διεξαγωγή εγχώριων ερευνών

γιατις υποθέσεις αυτές. Εξαίρεση αποτελεί η υπόθεση της

Κατασκευαστικής Εταιρείας. Οι Έλληνες ανακριτές έχουν συγκεντρώσει

ορισμένα αποδεικτικά έγγραφα στην Ελλάδα, επειδή ήταν λιγότερο βέβαιοι

ότι θα είναι σε θέση να συγκεντρώσουν αποδεικτικά στοιχεία, μέσω

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, από τρίτες χώρες για την υπόθεση αυτή.

93. Τέλος, η Ελλάδα αρχικά δεν ερεύνησε δύο καταγγελίες που είχαν

ανακύψει για δωροδοκία αλλοδαπών. Στην υπόθεση του Κύπριου

Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου, οι Έλληνες εισαγγελείς, αρχικά, δεν

κίνησανποινική διερεύνηση, ακόμη και εάν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

είχαν αναφέρει τις καταγγελίες από το 2013 και οι κυπριακές αρχές

ερευνούσαν προληπτικά το λειτουργό τους για δωροληψία. Στην υπόθεση

του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων της Πάφου, στην Κύπρο, οι

καταγγελίες ανέκυψαν στις αρχές Δεκεμβρίου 2014. Οι ελληνικές αρχές


58


επιβεβαίωσαν ότι είχαν κινηθεί έρευνες γι’ αυτές τις δύο υποθέσεις, μόλις

πριν την έγκριση της παρούσας Έκθεσης, το Μάρτιο του 2015.

Σχόλια


Ελλάδα έχει κινήσει διώξεις και ζητήσει αμοιβαία δικαστική συνδρομή

προκειμένου να διερευνήσει διάφορες κατηγορίες δωροδοκίας αλλοδαπών.

Παρ’ όλα αυτά, πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να είναι περισσότερο

δραστήρια ως προς την έναρξη συμπληρωματικών ερευνών και τη συλλογή

αποδεικτικών στοιχείων στην Ελλάδα, σε ορισμένες περιπτώσεις. Ως εκ

τούτου, οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 4 (α) της

3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο

προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα αξιολογεί αξιόπιστες καταγγελίες για

δωροδοκία αλλοδαπών και θα διερευνά, σοβαρά, καταγγελίες αυτής της

εγκληματικής πράξης. Συνιστούν, επίσης, στις ελληνικές αρχές να

χρησιμοποιούν προληπτικά μέτρα για τη συλλογή πληροφοριών από

διάφορες πηγές, ώστε να αυξήσουν τις καταγγελίες και να ενισχύσουν τις

έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών, λαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, κάθε

αναγκαίο μέτρο για τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων στην Ελλάδα.

(δ) Διαδικασία εταιρικών ερευνών και διώξεων για δωροδοκία αλλοδαπών

94. Κατά τη διενέργεια ποινικής δίωξης εις βάρος φυσικού προσώπου,

εφόσον ο εισαγγελέας κρίνει ότι η υπόθεση εμπλέκει και νομικό πρόσωπο,

είναι υποχρεωμένος να ενημερώσει τις εκτελεστικές αρχές ώστε να

επιτρέψουν να κινηθεί η εταιρική δίωξη. Εάν το εν λόγω νομικόπρόσωπο

είναι «υπόχρεο» νομικό πρόσωπο (δηλαδή ένα νομικό πρόσωπο που

υπόκειται σε απαιτήσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες), τότε ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς είναι

υποχρεωμένος να ενημερώσει την «αρμόδια αρχή», η οποία παρακολουθεί

τη συμμόρφωση του υπόχρεου νομικού προσώπου με τις απαιτήσεις της

νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (όπως την Τράπεζα

της Ελλάδος ή την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς). Αν η υπόθεση αφορά «μη


59


υπόχρεο» νομικό πρόσωπο, τότε ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς

πρέπει να ενημερώνει τον Υπουργό Δικαιοσύνης. Μετά την ενημέρωση, η

«αρμόδια αρχή» ή ο Υπουργός Δικαιοσύνης κινούν, στη συνέχεια, την

εταιρική δίωξη (άρθρο 51 (5) του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες, βλέπε, επίσης, σελίδα 22).

95. Ωστόσο, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς δήλωσε κατά την

επιτόπια επίσκεψη ότι, στην πράξη, δεν ενημερώνει τον Υπουργό

Δικαιοσύνης ή την «αρμόδια αρχή», λόγω της ανεξαρτησίας του από την

εκτελεστική εξουσία. Αντ’ αυτού, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς

πιθανότατα βασίζεται στο ΣΔΟΕ προκειμένου να το πράξει. Αυτό προκαλεί

κάποιες ανησυχίες. Ο νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες σχεδιάστηκε προκειμένου να διασφαλίζει ότι θα κινούνται

εταιρικές διώξεις όταν αποκαλύπτεται η συμμετοχή ενός νομικού

προσώπου σε ένα αδίκημα, απαιτώντας από τον εισαγγελέα να υποβάλει

έκθεση στον Υπουργό. Η παράλειψη του Εισαγγελέα Εγκλημάτων

Διαφθοράς να το πράξει παρακάμπτει αυτή την εγγύηση. Επιπλέον, η

Ελλάδα επεσήμανε ότι το ΣΔΟΕ δεν είναι ανεξάρτητη αρχή και απαιτείται,

βάσει του ιδρυτικού καταστατικού του, να υποβάλει έκθεση στον Υπουργό

Οικονομικών. Παρά το γεγονός ότι το ΣΔΟΕ θα μπορούσε να ενημερώνει

τον Υπουργό Δικαιοσύνης, δεν απαιτείται από το νόμο να το πράξει. Κατά

συνέπεια, μια τέτοια αναφορά θα μπορούσε να μην υποβληθεί στην πράξη.

96. Μόλις ασκηθεί η εταιρική δίωξη, η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία δεν

ορίζει με σαφήνεια το πώς θα διεξαχθεί, στη συνέχεια, η έρευνα. Κατά τη

διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, το ΣΔΟΕ και ο Εισαγγελέας

Εγκλημάτων Διαφθοράς δήλωσαν ότι μπορεί να προβλέψουν δύο σενάρια.

Πρώτον, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς δίνει εντολή στο ΣΔΟΕ να

ερευνήσει το νομικό πρόσωπο, ακόμη και εάν ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων

Διαφθοράς δεν έχει καμία εξουσία για τη δίωξη αυτή, που έχει διοικητικό

χαρακτήρα. Οι ελληνικές αρχές δεν μπορούσαν να υποδείξουν τη νομική

βάση με την οποία ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς αναθέτει στο


60


ΣΔΟΕ να διερευνήσει ένα νομικό πρόσωπο. Η Ελλάδα δήλωσε ότι η

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα μπορούσε, επίσης, να

κληθεί να συλλέξει πληροφορίες. Ένα πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με τον

Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς, είναι η πρωτοβουλία για την κίνηση

και τη διεξαγωγή των ερευνών εις βάρος ενός νομικού προσώπου να αφεθεί

αποκλειστικά στο ΣΔΟΕ. Η Ελλάδα δηλώνει ότι το ΣΔΟΕ έχει

δικαιοδοσίανα το πράξει, ως μέρος της συνολικής του αρμοδιότητας σε

προκαταρκτικές έρευνες για οικονομικά εγκλήματα (νόμος 3296/2004

άρθρο 30).31 Τα αποδεικτικά στοιχεία που συγκεντρώνονται από το ΣΔΟΕ

μπορούν να συμπληρώνονται από αποδεικτικά στοιχεία που

συγκεντρώνονται στο πλαίσιο μιας έρευνας εις βάρος ενός φυσικού

προσώπου.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν στην Ελλάδα να αποσαφηνίσει (α)

τη διαδικασία έρευνας και δίωξης εις βάρος νομικών προσώπων,

συμπεριλαμβανόμενου και του φορέα που κινεί και διεξάγει τις εν λόγω

έρευνες, και (β) να λάβει μέτρα προκειμένου να αποσαφηνίσει ότι ο

Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς και άλλοι εισαγγελείς που διερευνούν

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών θα ενημερώνουν τον Υπουργό

Δικαιοσύνης ή τις αρμόδιες εποπτικές αρχές νομιμοποίησης εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες για την εμπλοκή ενός νομικού προσώπου σε

υπόθεση δωροδοκίας αλλοδαπών, όπως απαιτείται από το άρθρο 51 (5) του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

(ε) Άρθρο 5 της Σύμβασης

97. Οι έρευνες και οι διώξεις για δωροδοκία αλλοδαπών στην Ελλάδα

πρέπει να είναι σύμφωνες με το άρθρο 5 της Σύμβασης. Η διάταξη αυτή

απαιτεί οι έρευνες και οι διώξεις για δωροδοκία αλλοδαπών να διέπονται

από τους κανόνες και τις αρχές που ισχύουν, γενικά,για όλες τις υποθέσεις.

Οι υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών δεν πρέπει να επηρεάζονται από

λόγους εθνικών οικονομικών συμφερόντων, τις δυνητικές επιπτώσεις στις


61


σχέσεις με άλλα κράτη, ή την ταυτότητα των εμπλεκόμενων φυσικών ή

νομικών προσώπων. Το Σχόλιο 27 στη Σύμβαση και η Σύσταση για την

Καταπολέμηση της Δωροδοκίας του 2009 προσθέτουν ότι οι υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών δεν πρέπει να υπόκεινται σε πολιτικές επιρροές, και

ότι οι καταγγελίες πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και να

διερευνώνται από φορείς με επάρκεια πόρων.

98. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 57) αναφέρεται σε δελτία

Τύπου για πιθανή παρέμβαση της εκτελεστικής κυβέρνησης σε ορισμένες

υποθέσεις φοροδιαφυγής. Στην επιτόπια επίσκεψη της Φάσης 3α, ο

Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς και ο Εισαγγελέας της Υπηρεσίας

Δίωξης Οικονομικών Εγκλημάτων δήλωσαν ότι υπάρχουν επαρκείς

εγγυήσεις προκειμένου διασφαλιστεί η πλήρης ανεξαρτησία της δικαστικής

εξουσίας και ότι η ανεξαρτησία αυτή διασφαλίζεται και στην πράξη.

Δήλωσαν ότι δεν υπήρξε εκτελεστική παρέμβαση στις υποθέσεις διαφθοράς

που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία τους. Κάποια πρόοδος σημειώθηκε, επίσης,

όσον αφορά στη δίωξη υψηλού επιπέδου υποθέσεων εγχώριας δωροδοκίας

(βλέπε σελίδα 35). Αυτή η τάση εξακολουθεί να πρέπει να υλοποιηθεί στο

πλαίσιο της δωροδοκίας αλλοδαπών.

99. Υπάρχουν, ωστόσο, ανησυχίες για την ανεξαρτησία του ΣΔΟΕ σε

εταιρικές έρευνες και διώξεις. Οι εισαγγελείς και οι ανακριτές είναι

υπεύθυνοι για τις έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών εις βάρος φυσικών

προσώπων. Οι εταιρικές έρευνες, όμως, κινούνται και διενεργούνται από το

ΣΔΟΕ (βλέπε σελίδα 30). Η Ελλάδα δήλωσε ότι ο εισαγγελέας που έχει

τοποθετηθεί στο ΣΔΟΕ επιβλέπει αυτές τις εταιρικές έρευνες. Το ΣΔΟΕ δεν

είναι μια αστυνομική δύναμη που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών,

αλλά ένας φορέας επιβολής του νόμου στο πλαίσιο του Υπουργείου

Οικονομικών (βλέπε σελίδα 27). Όπως αναγνωρίζεται από τις ελληνικές

αρχές (βλέπε σελίδα 30), το ΣΔΟΕ δεν είναι ανεξάρτητη αρχή και

απαιτείται, βάσει του ιδρυτικού καταστατικού του, να υποβάλει εκθέσεις

στον Υπουργό Οικονομικών. Σε αντίθεση με τους δικαστές και τους


62


εισαγγελείς, το Σύνταγμα δεν εγγυάται την ανεξαρτησία του ΣΔΟΕ. Η αρχή

της νομιμότητας των διώξεων (βλ. 25) δεν εφαρμόζεται, επίσης, στις

διώξεις εις βάρος νομικών προσώπων. Σε σύγκριση με τις υποθέσεις που

αφορούν φυσικά πρόσωπα, οι υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών που

εμπλέκουν νομικά πρόσωπα δεν έχουν τις ίδιες εγγυήσεις για θωράκιση των

ερευνών από πολιτικές επιρροές, όπως απαιτείται από το άρθρο 5. Η

Ελλάδα υποστηρίζει, επίσης, ότι η αστυνομία και σε άλλες χώρες υπόκειται

σε υπουργική εποπτεία. Ωστόσο, η εποπτεία αυτή, σε πολλές περιπτώσεις,

περιορίζεται σε διοικητικά και δημοσιονομικά θέματα. Οι αστυνομικές

δυνάμεις σε πολλές άλλες χώρες διεξάγουν, επίσης, έρευνες υπό την

καθοδήγηση μιας ανεξάρτητης δικαστικής ή εισαγγελικής αρχής. Αυτό δεν

συμβαίνει στην περίπτωση του ΣΔΟΕ, για τις εταιρικές έρευνες.

100. Περαιτέρω ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία και τις πολιτικές

επιρροές προκύπτουν επειδή ένας υπουργός της κυβέρνησης -και όχι

δικαστής -είναι αυτός που αποφασίζει την ποινή που πρέπει να επιβληθεί.

Αφού ολοκληρωθεί η έρευνα και ενημερωθεί σχετικά με την υπόθεση η

εκτελεστική εξουσία, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς αποφασίζει την

κατάλληλη ποινή για υποθέσεις που αφορούν «υπόχρεα» νομικά πρόσωπα

(άρθρο 51 (1) (α)). Για τις υποθέσεις που αφορούν «μη υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα (οι οποίες, πιθανόν, περιλαμβάνουν τις περισσότερες υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών), ο Υπουργός Δικαιοσύνης και ο «αρμόδιος

υπουργός» αποφασίζουν από κοινού τις κυρώσεις που θα επιβληθούν

(άρθρο 51 (1) (β)). Η ρύθμιση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε

σύγκρουση συμφερόντων. Για παράδειγμα, οι υπουργοί Οικονομίας και

Ναυτιλίας έχουν καθήκον να προάγουν την ελληνική ναυτιλιακή

βιομηχανία και τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα. Είναι, επίσης, σε στενή επαφή

με άλλους κυβερνητικούς λειτουργούς αρμόδιους για θέματα όπως οι

διπλωματικές σχέσεις με άλλα κράτη. Η απόφασή τους να τιμωρήσουν μια

εταιρεία θα μπορούσε, έτσι, να επηρεαστεί από παράγοντες που

απαγορεύονται από το άρθρο 5 της Σύμβασης, δηλαδή από τα εθνικά


63


οικονομικά συμφέροντα της Ελλάδας, τις σχέσεις με ένα τρίτο κράτος, και

την ταυτότητα των εμπλεκόμενων φυσικών ή νομικών προσώπων. Η αρχή

της νομιμότητας των διώξεων δεν ισχύει, επίσης, για τους υπουργούς.

101. Οι απαντήσεις της Ελλάδας στις ανησυχίες σχετικά με την

ανεξαρτησία της διαδικασίας δεν ήταν ικανοποιητικές. Δήλωσε ότι οι

υπουργοί δεσμεύονται από το άρθρο 5 της Σύμβασης και ότι δεν έχουν

διακριτική ευχέρεια ως προς τις κυρώσεις που θα επιβάλλουν. Ωστόσο, το

άρθρο 51 του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες παρέχει στον υπουργό την ευχέρεια να αποφασίζει το ύψος

της χρηματικής ποινής, μέχρι το ανώτατο όριο, και να επιβάλει επιπλέον

κυρώσεις (όπως ο αποκλεισμός). Η Ελλάδα δήλωσε, επίσης, ότι η απόφαση

του υπουργού μπορεί να επανεξεταστεί από ένα διοικητικό δικαστήριο και

το κοινοβούλιο. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις, ωστόσο, ότι αυτό θα συμβεί σε

περιπτώσεις όπου δεν έχει κινηθεί δίωξη ή όπου οι κυρώσεις που

επιβάλλονται είναι ανεπαρκείς (και, ως εκ τούτου, είναι απίθανο να ασκηθεί

έφεση από την εταιρεία).

102. Η Ελλάδα δήλωσε, επίσης, ότι, επειδή η εταιρική ευθύνη είναι

διοικητικής φύσεως, ένα διοικητικό όργανο πρέπει να είναι υπεύθυνο για

την επιβολή κυρώσεων. Αυτό δεν αντιμετωπίζει, ωστόσο, τις ανησυχίες

σχετικά με την ανεξαρτησία και την πολιτική επιρροή. Κατά την επιτόπια

επίσκεψη, ένας Έλληνας νομικός ακαδημαϊκός αποφάνθηκε ότι θα ήταν

επιτρεπτό, στο πλαίσιο του νομικού συστήματος στην Ελλάδα, να δοθεί σε

ένα ανεξάρτητο διοικητικό δικαστήριο η αρμοδιότητα για την επιβολή

εταιρικών κυρώσεων. Οι ελληνικές αρχές απάντησαν ότι αυτό δεν αποτελεί

βιώσιμη επιλογή, δεδομένου ότι τα διοικητικά δικαστήρια επανεξετάζουν

μόνο τις πράξεις του κράτους και δεν μπορούν να εκτελούν κυβερνητικές

λειτουργίες.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν σχετικά με το εάν τα

χαρακτηριστικά του συστήματος της Ελλάδας για τη διερεύνηση και


64


επιβολή κυρώσεων σε νομικά πρόσωπα για δωροδοκία αλλοδαπών μπορούν

να επηρεαστούν από θέματα εθνικών οικονομικών συμφερόντων, τις

δυνητικές συνέπειες στις σχέσεις με άλλα κράτη ή την ταυτότητα των

εμπλεκόμενων φυσικών ή νομικών προσώπων. Ως εκ τούτου, προτείνουμε

στην Ομάδα Εργασίας να παρακολουθεί το ζήτημα αυτό.

(στ) Πολιτικά αδικήματα και αδικήματα που επηρεάζουν τις διεθνείς

σχέσεις

103. Η Έκθεση της 2ης Φάσης (παράγραφος 146) επισήμαινε ότι το άρθρο

30 (2) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προέβλεπε ότι «τα πολιτικά

αδικήματα» και «τα αδικήματα από τα οποία μπορούν να διαταραχθούν οι

διεθνείς σχέσεις του κράτους» θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από τη δίωξη,

με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, μετά από σύμφωνη γνώμη του

Υπουργικού Συμβουλίου. Το άρθρο 30 (2) ήταν, έτσι, εκ πρώτης όψεως

ασυμβίβαστο με το άρθρο 5 της Σύμβασης, το οποίο αναφέρει ότι οι

έρευνες και οι διώξεις για δωροδοκία αλλοδαπών δεν θα πρέπει να

επηρεάζονται από τις «εν δυνάμει επιπτώσεις στις σχέσεις με άλλα κράτη».

Η Σύσταση 6 (β) της 2ης Φάσης ζητούσε από την Ελλάδα να αποκλείσει

την εφαρμογή του άρθρου 30 (2) στην περίπτωση της αξιόποινης πράξης

της δωροδοκίας αλλοδαπών.

104. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης, η Ελλάδα είχε αποκλείσει την

εφαρμογή του άρθρου 30 (2) στην αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπών στο Νόμο για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ, αλλά όχι σε εκείνες

άλλων νόμων, όπως π.χ. ο Ποινικός Κώδικας. Ως εκ τούτου, ζητήθηκε από

την Ελλάδα να τροποποιήσει τη νομοθεσία της προκειμένου να αποκλείσει

την εφαρμογή του άρθρου 30 (2) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σε όλα

τα αδικήματα δωροδοκίας αλλοδαπών (Σύσταση 4 (δ)).

105. Το άρθρο 30 (2) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας τροποποιήθηκε με

το εδάφιο IE.14 του άρθρου 1 του νόμου 4254/2014, προκειμένου να

αποκλείσει ρητά τη δωροδοκία αλλοδαπών από την απαλλαγή αυτή. Η

Σύσταση 4 (δ) έχει υλοποιηθεί.


65


(ζ) Παραγραφή και καθυστερήσεις στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης

106. Η προανάκριση πρέπει να ολοκληρώνεται εντός 5 ετών από τη

διάπραξη του πλημμελήματος της δωροδοκίας αλλοδαπών πλημμέλημα και

εντός 15 ετών για το κακούργημα της δωροδοκίας αλλοδαπών. 32 Ο χρόνος

παραγραφής αναστέλλεται για διάστημα έως 5 ετών (για τα κακουργήματα)

ή 3 ετών (για τα πλημμελήματα), όταν μια υπόθεση πηγαίνει στο

ακροατήριο, ή όταν η δίωξη δεν μπορεί να κινηθεί ή να συνεχιστεί (άρθρα

111-113 του Ποινικού Κώδικα). Αυτοί οι χρόνοι παραγραφής ήταν οι ίδιοι

στην 3η Φάση. Στην 3η Φάση, ζητήθηκε από την Ελλάδα να λάβει μέτρα

προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο χρόνος παραγραφής για τα αδικήματα της

δωροδοκίας αλλοδαπών που χαρακτηρίζονταιως πλημμελήματα θα είναι

ικανός, ώστε να επιτρέπει επαρκή διερεύνηση και δίωξη (Σύσταση 4 (γ)).

107. Η πενταετής παραγραφή για το πλημμέλημα της δωροδοκίας

αλλοδαπών μπορεί να είναι πολύ σύντομη για την ολοκλήρωση μιας

έρευνας, ειδικά εάν πρέπει να ζητηθεί αμοιβαία δικαστική συνδρομή. Η

παραγραφή δεν αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα οι ελληνικές αρχές

αναμένουν από μια τρίτη χώρα την παροχή αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής, σύμφωνα με Έλληνες λειτουργούς κατά την επιτόπια επίσκεψη.

Η τριετής αναστολή της παραγραφής δεν ισχύει κατά τη διάρκεια της

προανάκρισης, όταν ζητείται αμοιβαία δικαστική συνδρομή, αλλά μόνο

όταν η υπόθεση εκδικάζεται, ή εάν η δίωξη δεν μπορεί να κινηθεί ή να

συνεχιστεί. Η Ελλάδα διαπίστωσε ότι οι καθυστερήσεις στη λήψη

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής αποτελούσαν μία από τις κύριες

προκλήσεις σε έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών. Οι απαντήσεις σε

αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής απαιτούν από 1 έως 2 χρόνια

και οι συμπληρωματικές ερωτήσεις είναι πολύ συχνές. Κατά το χρόνο της

παρούσας Έκθεσης, τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής στις

τρεις εν εξελίξει έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών είναι ήδη σε

εκκρεμότητα επί περίπου 10 μήνες.

108. Ο ρυθμός των πραγματικών ερευνών μπορεί, επίσης, να υποδηλώνει


66


ότι η πενταετής παραγραφή για το πλημμέλημα της δωροδοκίας αλλοδαπών

είναι πολύ σύντομη. Οι κατηγορίες για το πλημμέλημα της δωροδοκίας

αλλοδαπών στην υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών είχαν

παραγραφεί (βλέπε σελίδα 11). Όπως περιγράφεται στη σελίδα 29, η

υπόθεση της Εταιρείας Ενέργειας ενδέχεται να μην έχει διερευνηθεί

προληπτικά,χωρίς καθυστερήσεις. Οι καταγγελίες για την υπόθεση της

Σύμβασης για τα Λαχεία χρονολογούνται από περίπου έξι χρόνια πριν, το

2009. Η έρευνα είναι σε εξέλιξη χωρίς καμία ένδειξη ότι σύντομα θα

εκδικαστεί (και, ως εκ τούτου, θα ανασταλεί ο χρόνος παραγραφής). Τα

δώρα στις υποθέσεις του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων στην Πάφο της

Κύπρου και του Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου φέρεται να

καταβλήθηκαν το 2007. Η Ελλάδα άρχισε τις έρευνες, και για τις δύο

υποθέσεις, μόλις πριν την έγκριση της παρούσας Έκθεσης, το Μάρτιο του

2015. Οι ελληνικές αρχές έχουν την άποψη ότι οι περισσότερες υποθέσεις

διαφθοράς εμπίπτουν στην κατηγορία των κακουργημάτων και ότι το

χρονικό διάστημα των 15 ετών (μη συμπεριλαμβανόμενης και της

πενταετούς αναστολής, η οποία δεν ισχύει για τις έρευνες) είναι επαρκές.

Παρ’ όλα αυτά, πολλές υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών αφορούν

δωροδοκία για την παρότρυνση ενός λειτουργού να ασκήσει τα καθήκοντά

του και, συνεπώς, αποτελούν μόνο πλημμέλημα. Η Σύσταση 4 (γ) δεν έχει

υλοποιηθεί.

109. Στην 3η Φάση η Ελλάδα κλήθηκε, επίσης, να τηρεί λεπτομερή

στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις ποινικές υποθέσεις (ιδίως εκείνες που

αφορούν διαφθορά) που παραγράφονται (Σύσταση 8 (iii)). Δεν υπάρχουν

διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των υποθέσεων που

έχουν παραγραφεί. Η Σύσταση 8 (iii) δεν έχει υλοποιηθεί.

110. Από την εποχή της 2ης Φάσης, η Ομάδα Εργασίας έχει εκφράσει την

ανησυχία της σχετικά με την πραγματική καθυστέρηση της ελληνικής

δικαστικής διαδικασίας. Διαφορετικές πηγές, 33 συμπεριλαμβανόμενων και

άρθρων του Τύπου, 34 εξακολουθούν να υπογραμμίζουν το γεγονός ότι η


67


αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου παρεμποδίζεται από καθυστερήσεις

στη δίωξη και την εκδίκαση αδικημάτων δωροδοκίας. Μερικά στοιχεία

δείχνουν ότι ένα εκατομμύριο υποθέσεις εκκρεμούν στα δικαστήρια και ότι

οι λειτουργοί ανησυχούν για εκκρεμότητες μέχρι και 10 ετών στα

δικαστήρια. Στην τρέχουσα αξιολόγηση, η Ελλάδα αναφέρθηκε στο νόμο

4022/2011 που προβλέπει ταχεία διαδικασία για τις υποθέσεις διαφθοράς,

παρέχοντας ουσιαστικά απόλυτη προτεραιότητα στις υποθέσεις διαφθοράς,

προκειμένου να εξαλειφθούν οποιεσδήποτε καθυστερήσεις στην απονομή

της δικαιοσύνης. Ωστόσο, ο μηχανισμός αυτός δεν είναι διαθέσιμος σε

υποθέσεις πλημμελημάτων δωροδοκίας αλλοδαπών (βλέπε σελίδα 26).

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν για το ότι ο χρόνος παραγραφής

στην Ελλάδα για πλημμελήματα δωροδοκίας αλλοδαπών μπορεί να είναι

πολύ σύντομος. Απογοητεύτηκαν που οι κατηγορίες για πλημμελήματα

δωροδοκίας αλλοδαπών, στην υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών,

έχουν παραγραφεί. Επισημαίνουν, περαιτέρω, ότι η Ομάδα Εργασίας έχει

εκφράσει ανησυχίες σε άλλες αξιολογήσεις, όταν ένα αδίκημα δωροδοκίας

αλλοδαπών υπόκειται σε πενταετή χρόνο παραγραφής που δεν μπορεί να

ανασταλεί από ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής που

απευθύνεται προς ένα τρίτο κράτος. 35 Ως εκ τούτου, οι επικεφαλής των

ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 4 (γ) της 3ης Φάσης και συνιστούν

στην Ελλάδα να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο χρόνος

παραγραφής για τα αδικήματα της δωροδοκίας αλλοδαπών που

χαρακτηρίζονται ως πλημμελήματα θα είναι επαρκής, ώστε να επιτρέπει την

επαρκή διερεύνηση και δίωξη. Κατ’ ελάχιστον, η Ελλάδα θα πρέπει να

επιτρέπει στα εκκρεμή αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής να

διακόπτουν την παραγραφή. Επαναλαμβάνουν, επίσης, τη Σύσταση 8 (iii)

της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να τηρεί στατιστικά στοιχεία

σχετικά με τις ποινικές υποθέσεις (ιδίως εκείνες που αφορούν διαφθορά)

που παραγράφονται.


68


(η) Στατιστικά στοιχεία

111. Στην 3η Φάση, η Ελλάδα κλήθηκε να «τηρεί λεπτομερή στατιστικά

στοιχεία σχετικά με τις ενέργειες επιβολής του νόμου εις βάρος φυσικών

και νομικών προσώπων, σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών» (Σύσταση 8

(i)). Στη Φάση 3α, η Ελλάδα παραδέχθηκε ότι τα στατιστικά στοιχεία

παραμένουν μια πρόκληση για το ελληνικό δικαστικό σύστημα. Οι αρχές

ανέφεραν ότι ένα σημαντικό έργο έχει αναληφθεί από το Υπουργείο

Δικαιοσύνης για τη διασύνδεση των αρχείων και μητρώων όλων των

δικαστηρίων της χώρας. Αυτό θα επιτρέψει τη λεπτομερή κατηγοριοποίηση

κάθε υπόθεσης, χρησιμοποιώντας τις ίδιες παραμέτρους, και θα εμφανίζει

την εξέλιξη μιας υπόθεσης μέσω του δικαστικού συστήματος. Οι αρχές

δήλωσαν ότι το έργο αυτό αναμένεται να λειτουργήσει πειραματικά σε

ορισμένα δικαστήρια μέχρι το τέλος του 2014 και να είναι πλήρως

λειτουργικό μέχρι το 2016.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 8 (i) και

συνιστούν στην Ελλάδα να τηρεί λεπτομερή στατιστικά στοιχεία για

δράσεις επιβολής του νόμου σχετικές με δωροδοκία αλλοδαπών εις βάρος

φυσικών και νομικών προσώπων.

(θ) Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση

112. Στην 3η Φάση, η Ελλάδα κλήθηκε να «παράσχει πρόσθετη εκπαίδευση

σε δικαστές, εισαγγελείς και όργανα επιβολής του νόμου σχετικά με τη

Σύμβαση και την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών,

περιλαμβανόμενων και των πρακτικών πτυχών των ερευνών για δωροδοκία

αλλοδαπών» (Σύσταση 4 (β)). Οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι η Εθνική

Σχολή Δικαστών έχει προσθέσει νέα μαθήματα σχετικά με το οικονομικό

έγκλημα και τα αδικήματα δωροδοκίας, τόσο στα τμήματα των δικαστών

όσο και αυτά των εισαγγελέων. Μια σειρά από σεμινάρια είχαν

προγραμματιστεί να λάβουν χώρα από τον Ιανουάριο του 2015 σε όλα τα

μεγάλα Πρωτοδικεία, για τους εν ενεργεία δικαστές και εισαγγελείς.


69


Ανέφεραν, επίσης, ότι εισαγγελείς από την Εισαγγελία Εγκλημάτων

Διαφθοράς προσκαλούνται τακτικά προκειμένου να δώσουν διαλέξεις και

σεμινάρια σε εν ενεργεία δικαστές και εισαγγελείς στο Ινστιτούτο Διαρκούς

Εκπαίδευσης της Εθνικής Σχολής Δικαστών. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν

μπορούσε να αναφέρει κατά πόσον η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί

συστηματικά μέρος αυτών των εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών. Ο

πραγματικός αριθμός και η συχνότητα τους είναι, επίσης, άγνωστα.

113. Το ΣΔΟΕ έχει μια τακτική σειρά από σεμινάρια, κάθε μήνα,τα

οποίαπαρακολουθούνται από όλους τους λειτουργούς και εμπειρογνώμονες,

όπουσυζητούνται οι πρακτικές πτυχές της διερεύνησης υποθέσεων

δωροδοκίας. Προηγμένη εκπαίδευση πραγματοποιείται με τη μορφή

εσωτερικών σεμιναρίων, π.χ. για φορολογικά θέματα, τελωνειακά θέματα,

καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες,

απάτες ΦΠΑ, ερευνητικές τεχνικές κλπ., δηλαδή σε σχέση με τις βασικές

αρμοδιότητες του ΣΔΟΕ. Κανένα δεν ασχολείται ειδικά με τη δωροδοκία

αλλοδαπών. Η Ελληνική Αστυνομία έχει, επίσης, μια τακτική σειρά

διαλέξεων για θέματα που αφορούν στο οικονομικό έγκλημα και τη

διαφθορά, αλλά όχι ειδικά στη δωροδοκία αλλοδαπών και τις πρακτικές

πτυχές των εν λόγω ερευνών.

114. Παρά τις σποραδικές πρωτοβουλίες στον τομέα του δικαστικού

σώματος, πολύ λίγη προσπάθεια έχει καταβληθεί για την υλοποίηση της

Σύστασης 4 (β) της 3ης Φάσης, η οποία έχει υλοποιηθεί μόνο εν μέρει. Η

ανάγκη για μεγαλύτερη επίγνωση του αδικήματος της δωροδοκίας

αλλοδαπών στο δικαστικό σώμα και την κοινότητα επιβολής του νόμου

παραμένει. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα δεδομένου ότι ένα νέο αδίκημα, αυτό

της δωροδοκίας αλλοδαπών, θεσπίστηκε στον Ποινικό Κώδικα στις αρχές

του 2014. Η εταιρική ευθύνη έχει, επίσης, μεταρρυθμιστεί από την 3η Φάση

και θα πρέπει να υπόκειται σε ειδική εκπαίδευση.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν στην Ελλάδα να εντατικοποιήσει


70


την εκπαίδευση των δικαστών και των οργάνων επιβολής του νόμου

σχετικά με τη Σύμβαση και την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπών. Η εκπαίδευση θα πρέπει να περιλαμβάνει τις πρακτικές πτυχές

των ερευνών για δωροδοκία αλλοδαπών.

(ι) Ερευνητικά εργαλεία και πρόσβαση σε οικονομικές πληροφορίες

115. Κατά της διάρκεια της 3ης Φάσης αξιολόγησης, το άρθρο 253Α του

Κώδικα Ποινικής Δικονομίας προέβλεπε ειδικές ερευνητικές τεχνικές, όπως

η άρση του απορρήτου των επικοινωνιών, οι ηχογραφήσεις και

βιντεοσκοπήσεις, καθώς και η εξέταση όλων των συναφών δεδομένων

προσωπικού χαρακτήρα. Οι τεχνικές αυτές, ωστόσο, δεν είναι διαθέσιμες

στο πλαίσιο του νόμου για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ. Επομένως, η Ελλάδα

κλήθηκε να «καταστήσει τις ειδικές ερευνητικές τεχνικές του άρθρου 253Α

του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας διαθέσιμες σε όλα τα αδικήματα

δωροδοκίας αλλοδαπών και να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι

οι εισαγγελείς και τα όργανα επιβολής του νόμου θα έχουν την ικανότητα

διερεύνησης σύνθετων οικονομικών εγκλημάτων» (Σύσταση 4 (ε)). Ο

νόμος 4254/2014 πρόσθεσε το άρθρο 253Β στον Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας,το οποίο προβλέπει μυστικές έρευνες, καθώς και τεχνικές όπως

η άρση του απορρήτου των επικοινωνιών και των καταγραφών δεδομένων.

Οι εξουσίες αυτές είναι διαθέσιμες για τα αδικήματα δωροδοκίας, μεταξύ

άλλων σε σχέση με το άρθρο 236 του Ποινικού Κώδικα. Ωστόσο, τα

όργανα επιβολής του νόμου δεν μπορούν ακόμη να χρησιμοποιήσουν τις

υποκλοπές σε έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών. 36

116. Κατά τη διάρκεια της 3ης Φάσης, η Ομάδα Εργασίας έθεσε υπό

αμφισβήτηση την ικανότητα της Ελλάδας να διερευνά υποθέσεις σύνθετων

οικονομικών εγκλημάτων, συμπεριλαμβανόμενων και των μεγάλων

εγχώριων υποθέσεων διαφθοράς (Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 82

και Σύσταση 4 (ε)). Οι χρηματοοικονομικές έρευνες διενεργούνται κατά τη

διάρκεια της προανάκρισης βάσει εισαγγελικής εντολής, καθώς και κατά τη

διάρκεια των διοικητικών ερευνών που διενεργούνται από το ΣΔΟΕ. Για


71


τους σκοπούς της συλλογής των χρηματοοικονομικών πληροφοριών που

απαιτούνται για τη διερεύνηση των διαφόρων υποθέσεών του, ο

Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς συνεργάζεται με μεγάλο αριθμό

υπηρεσιών και φορέων του δημόσιου τομέα, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο

ΕυρωπαϊκήςΈνωσης (π.χ. Eurojust). Πρόσφατα, υπήρξαν περισσότερες

έρευνες και καταδίκες υψηλού επιπέδου (εγχώριας) διαφθοράς, γεγονός το

οποίο μπορεί να σημαίνει αποτελεσματικότερη και αποφασιστικότερη

δίωξη και εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς. Μένει να δούμε, όμως, εάν οι

προσπάθειες αυτές οδηγούν σε καλύτερη δίωξη της αξιόποινης πράξης της

δωροδοκίας αλλοδαπών και σε ολοκληρωμένες χρηματοοικονομικές

έρευνες, δηλαδή μια ερευνητική συνιστώσα που εξετάζει από την αρχή τις

έρευνες για το οργανωμένο έγκλημα ή τη δυνατότητα διασφάλισης των

περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν με εγκληματικό τρόπο σε

υποθέσεις οικονομικών εγκλημάτων.

117. Για την εκπλήρωση της αποστολής τους, το προσωπικό και οι

λειτουργοί του ΣΔΟΕ έχουν ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων,

συμπεριλαμβανόμενου και του δικαιώματος πρόσβασης σε οποιαδήποτε

πληροφορία ή στοιχεία είναι απαραίτητα για την άσκηση των καθηκόντων

τους. Εδώ περιλαμβάνεται το δικαίωμα άρσης του τραπεζικού και του

φορολογικού απορρήτου.37 Επιπλέον, το προσωπικό και οι λειτουργοί του

ΣΔΟΕ μπορούν να κατάσχουν περιουσιακά στοιχεία, ακίνητα ή μέσα που

χρησιμοποιήθηκαν σε σχέση με εγκλήματα, προκειμένου να διασφαλίσουν

τα συμφέροντα του κοινού, ή σε υποθέσεις οικονομικών εγκλημάτων,

μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίας. Μπορούν να δεσμεύουν

τραπεζικούς λογαριασμούς και περιουσιακά στοιχεία με γραπτή εντολή του

διευθυντή υπηρεσίας, και μευποχρέωση ενημέρωσης του αρμόδιου

εισαγγελέα εντός 24 ωρών από την ενέργεια αυτή.38 Η Οικονομική

Αστυνομία μπορεί να άρει το φορολογικό, τραπεζικό, χρηματιστηριακό και

επιχειρηματικό απόρρητο κατά τη διάρκεια των προανακρίσεων (άρθρο 32

(4) του Νόμου 3986/2011). Τέλος, στον Εισαγγελέα Εγκλημάτων


72


Διαφθοράς έχει δοθεί η εξουσία να έχει πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες

που απαιτούνται για την άσκηση των καθηκόντων του. Σύμφωνα με το

άρθρο 2 (5) του Νόμου 4022/2011, το φορολογικό και το τραπεζικό

απόρρητο μπορούν να αρθούν για περίοδο ενός μηνός, η οποία είναι

ανανεώσιμη.

118. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, η πρόσβαση σε πληροφορίες των

τραπεζικών λογαριασμών των υπό έρευνα προσώπων, εκ μέρους των αρχών

επιβολής του νόμου και της Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

και η αρμοδιότητα, ανάλογα με την περίπτωση, δέσμευσης εγκληματικών

περιουσιακών στοιχείων που τηρούνται σε χρηματοοικονομικούς

οργανισμούς έχει γίνει πολύ ταχύτερη και άμεση μετά την ψήφιση (στο

νόμο 4170/2013) των διατάξεων που θεσπίζουν ένα έμμεσο,

κεντροποιημένο, μητρώο λογαριασμών. Αυτό τέθηκε σε πλήρη λειτουργία

τον Οκτώβριο του 2013. Η Ελληνική Αστυνομία, η Οικονομική Αστυνομία,

το ΣΔΟΕ, καθώς και ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς έχουν άμεση

πρόσβαση στο μητρώο αυτό. Η λειτουργία του συγκεκριμένου μητρώου

αναμένεται να ενισχύσει τις χρηματοοικονομικές έρευνες που διενεργούνται

από τις αρχές που έχουν απευθείας πρόσβαση στο σύστημα.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών σημειώνουν πολύ πρόσφατες ενθαρρυντικές

εξελίξεις στην καταπολέμηση της εγχώριας διαφθοράς στην Ελλάδα.

Σημειώνουν, επίσης, ωστόσο, ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα

σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας να χειριστεί πολύπλοκες

οικονομικές υποθέσεις και υποθέσεις διαφθοράς, ιδίως με τους διαθέσιμους

πόρους (βλέπε σελίδες 26 και 28) και την έλλειψη προληπτικής δράσης σε

ορισμένες πραγματικές έρευνες (βλέπε σελίδα 29). Οι επικεφαλής των

ελεγκτών, ως εκ τούτου, προτείνουν στην Ομάδα Εργασίας να

παρακολουθεί την ικανότητα της Ελλάδας ως προς τη διερεύνηση σύνθετων

οικονομικών εγκλημάτων, συμπεριλαμβανόμενων και των μεγάλων

υποθέσεων εγχώριας διαφθοράς.


73


6. Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

119. Δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στους νόμους και τα θεσμικά όργανα

της Ελλάδας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες, από την εποχή της 3ης Φάσης. Στην 3η Φάση η

Ελλάδα κλήθηκε να «διασφαλίσει ότι όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην

καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

είναι επαρκώς ενήμεροι ότι η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελείγενεσιουργό

αδίκημα για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και

να παρέχει καθοδήγηση και εκπαίδευση στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης για τον εντοπισμό και την υποβολή αναφορών για

δωροδοκία αλλοδαπών» (Σύσταση 10). Δεν αναφέρθηκαν ενέργειες από τις

αρχές για την ευαισθητοποίηση των ενδιαφερόμενων μερών που

εμπλέκονται στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες, σε σχέση με τη δωροδοκία αλλοδαπών. Δεν

παρασχέθηκε καθοδήγηση ή εκπαίδευση από τη Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, προκειμένου να διευκολυνθεί ο

εντοπισμός και η υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, κατά την

υποβολή αναφορών για οντότητες ύποπτες για δωροδοκία αλλοδαπών.

Ειδικότερα, ο εντοπισμός της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν ήταν αντικείμενο

συγκεκριμένων πρωτοβουλιών ευαισθητοποίησης στις ετήσιες συναντήσεις

που διοργανώνει η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης με τους

υπεύθυνους κανονιστικής συμμόρφωσης των χρηματοπιστωτικών

ιδρυμάτων. Αν έχουν λάβει χώρα πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης και

ασκήσεις τυπολογιών έναντι των μη χρηματοοικονομικών επαγγελμάτων,

αυτές δεν έχουν ασχοληθεί ειδικότερα με το θέμα της δωροδοκίας

αλλοδαπών. Η Σύσταση 10 δεν έχει υλοποιηθεί.

120. Μια ιδιαίτερη ανησυχία που εκφράστηκε κατά την 3η Φάση (Τεύχος

Παρακολούθησης 16 (γ)) ήταν ότι η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης ίσως αφιερώνει πολύ περισσότερους πόρους και

προτεραιότητες σε φορολογικά και άλλα αδικήματα, αντί αυτών της


74


διαφθοράς. Η ανησυχία αυτή εξακολουθεί να ισχύει. Οι αρχές αναφέρουν

ότι ο αριθμός των Εκθέσεων Υπόπτων Συναλλαγών συνεχίζει να αυξάνεται

με την πάροδο των ετών, κυρίως ως αποτέλεσμα των απαιτήσεων του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες για

υποβολή εκθέσεων για φορολογικά εγκλήματα και της υποχρέωσης που

επιβάλλεται στις φορολογικές αρχές για αναφορά φορολογικών

εγκληματικών πράξεων στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης.

Στις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο, οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι

τέσσερις Εκθέσεις Υπόπτων Συναλλαγών, από το 2010, σχετίζονται με τη

δωροδοκία αλλοδαπών λειτουργών. Η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης ανέσυρε αυτή τη δήλωση μετά την επιτόπια επίσκεψη. Με

βάση τα στοιχεία που έδωσε η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης, φαίνεται ότι περισσότερο από το 80% των υποθέσεων που

διαβίβασε η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης στον

εισαγγελέα, από το 2012, σχετιζόταν με φορολογικά εγκλήματα. Η

φοροδιαφυγή ήταν, επίσης, το πιο σύνηθες αδίκημα σε περιπτώσεις

κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων από το 2010.

121. Οι αρχές αναφέρουν ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή στη δομή της

Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης από την εποχή της 3ης

Φάσης. Όσον αφορά στους ανθρώπινους πόρους, ο αριθμός των

οικονομικών αναλυτών (7) παρέμεινε αμετάβλητος. Αυτός ο αριθμός είναι

μικρός, δεδομένης της αύξησης του αριθμού των Εκθέσεων Υπόπτων

Συναλλαγών που έλαβε η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης ανέφερε ότι μπορεί να διατεθεί προσωπικό από άλλες

διευθύνσεις για αναλυτικές λειτουργίες. Ωστόσο, μια τέτοια ρύθμιση δεν

φαίνεται να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά σε μια κατάσταση όπου ο

αριθμός των Εκθέσεων Υπόπτων Συναλλαγών αυξάνεται κάθε χρόνο και

όπου υπάρχει σταθερά αυξανόμενη ζήτηση για αναλυτικό έργο.

122. Ένας από τους προβληματισμούς είναι η αρχική απόφαση της


75


Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης να μην παραπέμψει δύο

κατηγορίες δωροδοκίας αλλοδαπών στις ελληνικές εισαγγελικές αρχές.

Όπως περιγράφεται στη σελίδα 12, η περίπτωση του Κύπριου Πολιτικώς

Εκτεθειμένου Προσώπου αφορούσε καταγγελίες ότι ένας Έλληνας

επιχειρηματίας μετέφερε 1 εκατομμύριο ευρώ σε έναν Κύπριο - πολιτικώς

εκτεθειμένο πρόσωπο. Η ελληνική Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης έδωσε πληροφορίες σχετικά με την ύποπτη συναλλαγή στις

κυπριακές αρχές. Κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, η Κύπρος είτε

είχε απαγγείλει κατηγορίες στο πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο για

δωροληψία είτε λάμβανε μέτρα προκειμένου να το πράξει. Η ελληνική

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, όμως, ακόμη δεν είχε

διαβιβάσει το θέμα στις ελληνικές εισαγγελικές αρχές προκειμένου να

κινηθεί έρευνα για δωροδοκία αλλοδαπών εις βάρος του Έλληνα

επιχειρηματία. Ομοίως, η Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

έχει βοηθήσει την Κύπρο στην υπόθεση του Σταθμού Επεξεργασίας

Λυμάτων στην Πάφο. Και στις δύο περιπτώσεις, η Ελλάδα επιβεβαίωσε,

μόλις το Μάρτιο του 2015, ότι η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης διαβίβασε τις καταγγελίες στους Έλληνες εισαγγελείς.

123. Μία εξήγηση που δόθηκε για την απραξία της Μονάδας

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης στην υπόθεση του Κύπριου

Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου ήταν ότι περίμενε από την Κύπρο να

επιβεβαιώσει ότι το πολιτικώς εκτεθειμένο πρόσωπο είχε δωροδοκηθεί. Το

κατώφλι της Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης για την

παραπομπή υποθέσεων στην εισαγγελία είναι, επομένως, πολύ υψηλό. Η

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης δεν είναι υπηρεσία επιβολής

του νόμου per se και δεν έχει όλα τα αναγκαία ελεγκτικά εργαλεία στη

διάθεσή της. Θα πρέπει, επομένως, να διαβιβάζει άμεσα τα ύποπτα

κρούσματα δωροδοκίας αλλοδαπών σε Έλληνες εισαγγελείς, για τη

διενέργεια πλήρους διερεύνησης. Επιπλέον, η καθυστέρηση της διαβίβασης

θα είναι ιδιαίτερα προβληματική εάν η υπόθεση αφορά στο πλημμέλημα της


76


δωροδοκίας αλλοδαπών που υπόκειται σε βραχύτερο χρόνο παραγραφής

(βλέπε σελίδα 33). Όπως συζητήθηκε στη σελίδα 25, ένας εναλλακτικός

λόγος για την αδράνεια της Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

μπορεί να είναι η έλλειψη επίγνωσης ότι η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί

αδίκημα στην Ελλάδα.

124. Κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης, η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης συζήτησε τη δίωξη του αδικήματος

της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Από την εποχή

της 3ης Φάσης,αν και ο αριθμός των ερευνών, διώξεων και καταδικαστικών

αποφάσεων για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες έχει

αυξηθεί,39 δεν έχουν υπάρξει έρευνες ή καταδίκες για νομιμοποίηση εσόδων

από παράνομες δραστηριότητες που βασίζεται σε δωροδοκία αλλοδαπών. Η

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης ανέφερε κάποιες υποθέσεις

νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με

εγχώριες δωροδοκίες, αλλά δεν μπορούσε να δώσει στατιστικά στοιχεία.

Υπήρξε μία έρευνα (υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών), αλλά καμία

καταδίκη για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που να

βασίζεται σε δωροδοκία αλλοδαπών.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 10 της 3ης

Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να διασφαλίσει ότι όλοι οι φορείς που

εμπλέκονται στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες θα είναι επαρκώς ενήμεροι ότι η δωροδοκία

αλλοδαπών είναι γενεσιουργό αδίκημα για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες. Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν,

επίσης, στην Ελλάδα να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα διαθέτει επαρκείς πόρους

για τον αποτελεσματικό εντοπισμό περιπτώσεων νομιμοποίησης εσόδων

που βασίζονται σε δωροδοκία αλλοδαπών, και να παρέχει ευαισθητοποίηση

και εκπαίδευση στους λειτουργούς της Μονάδας Χρηματοοικονομικής


77


Πληροφόρησης σχετικά με τον εντοπισμό υποθέσεων νομιμοποίησης

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με δωροδοκία. Η

Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα πρέπει, επίσης, να λάβει

μέτρα προκειμένου να διασφαλίζει ότι οι υποψίες για δωροδοκία

αλλοδαπών θα αναφέρονται αμέσως σε Έλληνες εισαγγελείς, προς

διερεύνηση.

7. Λογιστικές απαιτήσεις, εξωτερικός έλεγχος, προγράμματα εταιρικής

κανονιστικής συμμόρφωσης και δεοντολογίας

125. Η παρούσα ενότητα εξετάζει τα λογιστικά πρότυπα της Ελλάδας που

απαγορεύουν τους τύπους λογιστικών παραπτωμάτων που περιγράφονται

στο άρθρο 8 της Σύμβασης και τις κυρώσεις για τέτοιου είδους

παραπτώματα. Στη συνέχεια στρέφεται στα μέτρα εξωτερικού ελέγχου για

τον εντοπισμό και την υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών. Το

τελευταίο μέρος εξετάζει τα μέτρα των ελληνικών επιχειρήσεων σε σχέση

με την εταιρική κανονιστική συμμόρφωση, τους εσωτερικούς ελέγχους και

τη δεοντολογία για την αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών.

(α) Λογιστικά πρότυπα

126. Όπως και στην 3η Φάση, τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης (ΔΠΧΠ), όπως αυτά υιοθετήθηκαν από την Ευρωπαϊκή

Ένωση,αποτελούν τα κύρια λογιστικά πρότυπα στην Ελλάδα. Τα ΔΠΧΠ,

είναι υποχρεωτικά για (i) εταιρείες των οποίων τα χρεόγραφα χρέους ή

μετοχικούκεφαλαίου διαπραγματεύονται σε ρυθμιζόμενες αγορές, (ii) τα

χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, (iii) τις θυγατρικές των (i) και (ii) που

αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 5% του ενοποιημένου κύκλου

εργασιών, των περιουσιακών στοιχείων ή των αποτελεσμάτων τους. Τα

Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης επιτρέπονται για

όλες τις υπόλοιπες εταιρείες που ελέγχονται ανεξάρτητα από Ορκωτό

Λογιστή.40 Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης για

μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν είναι διαθέσιμα. Οι μικρομεσαίες

επιχειρήσεις πρέπει να χρησιμοποιούν είτε πλήρη ΔΠΧΠ (εφόσον


78


υπόκεινται σε ανεξάρτητο έλεγχο από Ορκωτό Λογιστή) είτε τα Ελληνικά

Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ).41 Τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα

καθορίζονται από το Εποπτικό Συμβούλιο για τη Λογιστική και την

Ελεγκτική (ΕΛΤΕ) (μέσω του Συμβουλίου του για τη Λογιστική

Τυποποίηση (ΣΛΟΤ)).42

127. Ο Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων (ΚΒΣ) επιβάλλει πρόσθετες

λογιστικές απαιτήσεις.43 Ο Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων απαιτεί από

τους «εμπόρους» να τηρούν βιβλία και στοιχεία για την εκπλήρωση των

φορολογικών τους υποχρεώσεων (άρθρο 1). Ο όρος έμποροι περιλαμβάνει

οποιοδήποτε ελληνικό ή αλλοδαπό, φυσικό ή νομικό πρόσωπο που

λειτουργεί στην ελληνική επικράτεια και αποβλέπει στην αποκόμιση

εισοδήματος από εμπορική ή άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα (άρθρο

2). Οι έμποροι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Η πλειοψηφία των

επιχειρήσεων είναι έμποροι 3ης κατηγορίας (άρθρο 4 (2)) και οφείλουν να

τηρούν διπλογραφικά βιβλία και στοιχεία, σύμφωνα με τα Ελληνικά

Λογιστικά Πρότυπα (άρθρα 7). Λιγότερο αυστηρές προδιαγραφές ισχύουν

για τους εμπόρους των κατηγοριών 1 και 2 (άρθρο 4 (2)).

128. Οι ναυτιλιακές εταιρείες υπόκεινται σε διαφορετικούς κανόνες. Ο περί

Εταιρειών Νόμος 2190/1920 ισχύει μόνο για ένα είδος εταιρειών, δηλαδή

τις ΑνώνυμεςΕταιρείες. Αυτές είναι οι εταιρείες των οποίων οι μετοχές

μπορούν να διαπραγματεύονται σε δημόσια αγορά. Οι ναυτιλιακές εταιρείες

που δεν είναι ανώνυμες δεν υπόκεινται στο Νόμο περί Εταιρειών, αλλά

διέπονται από τους νόμους 959/1979 και 3190/1955.44 Επιπλέον, οι

εταιρείες που έχουν στην ιδιοκτησία τους πλοία πρέπει να τηρούν βιβλία

κατηγορίας 2, σύμφωνα με τον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (βλέπε

παραπάνω) και πρόσθετα δημοσιονομικά στοιχεία. Οι εταιρείες που

διαχειρίζονται ή εκμεταλλεύονται πλοία πρέπει να τηρούν βιβλία 3ης

κατηγορίας.45

129. Οι κρατικές επιχειρήσεις (ΚΕ) υπόκεινται, επίσης, σε διαφορετικούς

κανόνες από τις άλλες εταιρείες. Οι κρατικές επιχειρήσεις των οποίων τα


79


χρεόγραφα χρέους ή μετοχικού κεφαλαίου διαπραγματεύονται σε

οργανωμένες αγορές, υπόκεινται στα Διεθνή Πρότυπα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης. Οι υπόλοιπες κρατικές επιχειρήσεις

χρησιμοποιούν ένα σύστημα λογιστικής ταμειακής βάσης,αντί του

διπλογραφικού (Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 90). Υπάρχουν εν

εξελίξει προσπάθειες για την υιοθέτηση ενός συστήματος λογιστικής σε

δεδουλευμένη βάση, σύμφωνα με Έλληνες λειτουργούς κατά την επιτόπια

επίσκεψη.

(β) Το αδίκημα των ψευδών λογιστικών στοιχείων

130. Η Ελλάδα έχει μειώσει το πλήθος των διατάξεων που τιμωρούσαν το

λογιστικό παράπτωμα που περιγράφεται στο άρθρο 8 (1) της Σύμβασης

(Έκθεση 3ης Φάσης, παράγραφος 91). Προηγουμένως, οι νόμοι που

κύρωσαν τη Σύμβαση και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την

Καταπολέμηση της Διαφθοράς (UNCAC) περιλάμβαναν το αδίκημα των

ψευδών λογιστικών στοιχείων. Τα αδικήματα αυτά έχουν αντικατασταθεί

από ένα νέο αδίκημα που περιλαμβάνεται στο Νόμο 4254/2014, άρθρο IE,

εδάφιο IE.19 (βλέπε σελίδα 79). Οι ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι τα

αδικήματα των άρθρων 5, 17 και 19 (1) του Νόμου 2523/1997 περί

Φορολογικών Κυρώσεων, τα οποία αναφέρονταν στην Έκθεση της 3ης

Φάσης δεν έχουν καταργηθεί και θα ισχύουν για φορολογικά παραπτώματα

που σχετίζονται με τη λογιστική.

131. Ένας από τους προβληματισμούς σχετικά με το νέο αδίκημα ψευδών

λογιστικών στοιχείων είναι η προβολή του και η έλλειψη επίγνωσης. Σε

αντίθεση με την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών, το νέο

αδίκημα ψευδών λογιστικών στοιχείων δεν προβλέπεται στον Ποινικό

Κώδικα. Αντ’ αυτού, περιέχεται σε έναν 107 σελίδων «συνολικό» νόμο, το

περισσότερο μέρος του οποίου δεν έχει σχέση με το ποινικό δίκαιο ή τη

δωροδοκία αλλοδαπών. Δεν έχουν καταβληθεί προσπάθειες προκειμένου να

εστιαστεί η προσοχή των εισαγγελέων και των ανακριτών στη νέα διάταξη.

Η έλλειψη επίγνωσης των προηγούμενων αδικημάτων ψευδών λογιστικών


80


στοιχείων προκαλούσε, επίσης, ανησυχία στην Ομάδα Εργασίας της 3ης

Φάσης (παράγραφος 95 και Σύσταση 11 (α)).

132. Οι ανησυχίες της Ομάδας Εργασίας της 3ης Φάσης για τον αρμόδιο

φορέα προς διερεύνηση του αδικήματος παραμένουν. Τα προηγούμενα

αδικήματα ψευδών λογιστικών στοιχείων διώκονταν από το ΣΔΟΕ που

είναι, ουσιαστικά, η φορολογική αστυνομία. Αυτό οδήγησε την Ομάδα

Εργασίας να εκφράσει ανησυχίες ότι το ΣΔΟΕ θα δίνει μεγαλύτερη

προτεραιότητα στη διερεύνηση ψευδών λογιστικών στοιχείων που

σχετίζονται με φορολογικά εγκλήματα, παρά σε σχέση με αυτά που

σχετίζονται με τη δωροδοκία αλλοδαπών (Έκθεση 3ης Φάσης και Σύσταση

95, παράγραφος 11 (α)). Ο Νόμος 4254/2014 σιωπά ως προς το φορέα που

θα διώκει το προσφάτως ψηφισθέν αδίκημα ψευδών λογιστικών στοιχείων.

Οι ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι το ΣΔΟΕ θα εξακολουθήσει να είναι

αρμόδιο, λόγω της «γενικής του αρμοδιότητας για τα οικονομικά

εγκλήματα».

133. Ένα άλλο ερώτημα αφορά στο ποιος φορέας θα ασκεί διώξεις για

δωροδοκία αλλοδαπών που σχετίζεται με ψευδή λογιστικά στοιχεία.

Προφανώς θα ήταν λογικό να επιτραπεί σε έναν, ενιαίο, φορέα η δίωξη

τόσο της δωροδοκίας αλλοδαπών όσο και των συναφών ψευδών λογιστικών

στοιχείων που προκύπτουν για την ίδια υπόθεση. Ωστόσο, ο Εισαγγελέας

Εγκλημάτων Διαφθοράς (ΕΕΔ) έχει αρμοδιότητα μόνο για κακουργηματικά

αδικήματα διαφθοράς, και όχι για τα σχετιζόμενα με τη διαφθορά ψευδή

λογιστικά στοιχεία (νόμος 4022/2012 άρθρο 1) (βλέπε σελίδα 26).

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών χαιρετίζουν τις προσπάθειες της Ελλάδας για

τη μείωση του αριθμού των αδικημάτων ψευδών λογιστικών στοιχείων που

σχετίζονται με τη δωροδοκία αλλοδαπών. Παρ’ όλα αυτά, το νέο αδίκημα

ψευδών λογιστικών στοιχείων στερείται προβολής και δεν έχουν

καταβληθεί προσπάθειες ευαισθητοποίησης όσον αφορά στη διάταξη αυτή.

Επιπλέον, ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων Διαφθοράς διώκει τη δωροδοκία


81


αλλοδαπών, αλλά όχι τα ψευδή λογιστικά στοιχεία που σχετίζονται με τη

δωροδοκία αλλοδαπών. Οι επικεφαλής των ελεγκτών, επομένως,

επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 11 (α) της 3ης Φάσης και συνιστούν στην

Ελλάδα (α) να διασφαλίσει ότι ο ίδιος ο φορέας θα μπορεί να ασκήσει

δίωξη τόσο για τη δωροδοκία αλλοδαπών όσο και για το νέο αδίκημα

ψευδών λογιστικών στοιχείων του νόμου 4254/2014, και (β) να αυξήσει την

ευαισθητοποίηση για το αδίκημα μεταξύ των οργάνων επιβολής του νόμου

που ενδέχεται να διερευνούν και να διώκουν το εν λόγω αδίκημα.

(γ) Ο ρόλος του εξωτερικού ελέγχου

(i) Οντότητες που υπόκεινται σε εξωτερικό έλεγχο και ελεγκτικά πρότυπα

134. Ετήσιοι εξωτερικοί έλεγχοι απαιτούνται για τις ακόλουθες εταιρείες:

(α) Εταιρείες που εφαρμόζουν τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης.46 Οι εταιρείες αυτές περιγράφονται στη σελίδα 38.

(β) Εταιρείες που υπερβαίνουν τα δύο από τα ακόλουθα τρία κριτήρια: (i)

του ισολογισμού ύψους 2,5 εκατομμυρίων ευρώ, (ii) του καθαρού κύκλου

εργασιών ύψους 5.000.000 ευρώ, και (iii) των 50 εργαζόμενων κατά μέσο

όρο, κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος.47

(γ) Εταιρείες των οποίων (i) ο ετήσιος κύκλος εργασιών υπερβαίνει το 1

εκατομμύριο ευρώ, (ii) το Καταστατικό τους απαιτεί να το πράξουν, ή (iii)

οι μέτοχοι αποφασίζουν στη Γενική Συνέλευση να υποβάλουν την εταιρεία

σε εξωτερικό έλεγχο.48

Οι εξωτερικοί έλεγχοι στις εταιρείες υπό (α) και (β) πρέπει να εκτελούνται

από ορκωτό ελεγκτή – λογιστή. Οι έλεγχοι στις εταιρείες υπό (γ)

διενεργούνται από τουλάχιστο δύο (i) ορκωτούς ελεγκτές-λογιστές ή (ii)

ελεγκτές με πανεπιστημιακό πτυχίο που είναι μέλη του Οικονομικού

Εμπορικού Επιμελητηρίου και οι οποίοι κατέχουν άδεια ασκήσεως

επαγγέλματος Λογιστή- Φορολογικού Συμβούλου A κατηγορίας. Περίπου

6.000 νομικά πρόσωπα στην Ελλάδα υπόκεινται σε ετήσιους εξωτερικούς

ελέγχους, σύμφωνα με τους συμμετέχοντες στην επιτόπια επίσκεψη.

135. Από το 2008, οι Έλληνες εξωτερικοί ελεγκτές υποχρεούνται να


82


εφαρμόζουν τα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα (ΔΕΠ) τα οποία καθορίζονται

από το Διεθνές Συμβούλιο Ελέγχου και Διασφάλισης Προτύπων (IAASB),

όπως τροποποιήθηκαν από το Εποπτικό Συμβούλιο για τη Λογιστική και

την Ελεγκτική (ΕΛΤΕ).49 Αυτά περιλαμβάνουν τα πρότυπα ISA 240 για τον

εντοπισμό ουσιωδών ανακριβειών στις οικονομικές καταστάσεις της

εταιρείας που οφείλονται σε απάτη, και ISA 250 για τον εντοπισμό

ουσιωδών ανακριβειών στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας, λόγω

παραβιάσεων της νομοθεσίας.

(ii) Επίγνωση και εντοπισμός δωροδοκίας αλλοδαπών από εξωτερικούς

ελεγκτές

136. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 98-99) κατέγραψε

προβληματισμό για τις προσπάθειες εξωτερικών ελεγκτών να εντοπίσουν

δωροδοκία αλλοδαπών. Οι Έλληνες εξωτερικοί ελεγκτές δεν λαμβάνουν

πάντοτε υπόψη τον κίνδυνο της δωροδοκίας αλλοδαπών κατά την

προετοιμασία των χρονοδιαγραμμάτων ελέγχου. Κάποιοι το έκαναν μόνο

εάν η ελεγχόμενη εταιρεία υπόκειτο στους νόμους των ΗΠΑ περί

δωροδοκίας αλλοδαπών. Μόνο οι λογιστές και οι ελεγκτές σε μεγάλες

επιχειρήσεις είχαν εκπαιδευτεί σε θέματα δωροδοκίας αλλοδαπών. Η

Σύσταση 11 (β) της 3ης Φάσης ζητούσε, επομένως, από την Ελλάδα να

αυξήσει την ευαισθητοποίηση ως προς τη δωροδοκία αλλοδαπών μεταξύ

των λογιστών και των ελεγκτών, και να ενθαρρύνει τους ελεγκτές να

καταβάλουν προσπάθειες για τον εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών σε

όλες τις ελεγχόμενες εταιρείες.

137. Η Ελλάδα δεν έχει λάβει μέτρα για την ευαισθητοποίηση των

ελεγκτών και λογιστών από την εποχή της 3ης Φάσης. Οι απαντήσεις της

στο ερωτηματολόγιο έδιναν στοιχεία σχετικά με τους εσωτερικούς, αλλά

όχι τους εξωτερικούς ελεγκτές. Οι εξωτερικοί ελεγκτές, κατά την επιτόπια

επίσκεψη, δεν μπορούσαν να εντοπίσουν οποιεσδήποτε κυβερνητικές

προσπάθειες ευαισθητοποίησης ή εκπαίδευσης που αφορούσαν ειδικά τη

δωροδοκία αλλοδαπών. Όλοι οι εξωτερικοί ελεγκτές κατά την επιτόπια


83


επίσκεψη αναγνώρισαν ότι οι «κόκκινοι» δείκτες για τη δωροδοκία

αλλοδαπών θα μπορούσαν να σχετίζονται με τον εντοπισμό ανακριβειών

που οφείλονται σε απάτη. Στην πράξη, όμως, κανένας από αυτούς δεν είχε

ποτέ λάβει υπόψη τους δείκτες αυτούς, κατά τον έλεγχο μιας ελληνικής

εταιρείας.

Σχόλια

Όπως και στην 3η Φάση, όταν οι Έλληνες εξωτερικοί ελεγκτές διενεργούν

ελέγχους, φαίνεται να συνεχίζουν να αγνοούν την έκθεση μιας ελεγχόμενης

εταιρείας στον κίνδυνο διάπραξης δωροδοκίας αλλοδαπών. Η Σύσταση 11

(β), ως εκ τούτου, δεν έχει υλοποιηθεί. Οι επικεφαλής των ελεγκτών

επαναλαμβάνουν τη Σύσταση και παροτρύνουν την Ελλάδα να αυξήσει την

ευαισθητοποίηση για τους ελληνικούς νόμους περί δωροδοκίας αλλοδαπών

μεταξύ των Ελλήνων λογιστών και ελεγκτών. Ειδικότερα, η Ελλάδα θα

πρέπει να ενθαρρύνει τους λογιστές και ελεγκτές να λαμβάνουν υπόψη,

κατά τη διενέργεια των ελέγχων, τον κίνδυνο μιας ελεγχόμενης εταιρίας να

διαπράξει δωροδοκία αλλοδαπών.

(iii) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών από εξωτερικούς

ελεγκτές.

138. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 100) ανέφερε ότι τα Διεθνή

Ελεγκτικά Πρότυπα διέπουν, σε μεγάλο βαθμό, το καθήκον των Ελλήνων

εξωτερικών ελεγκτών να αναφέρουν τη δωροδοκία αλλοδαπών, εσωτερικά,

στη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας. Οι εξωτερικοί ελεγκτές που

ανακαλύπτουν απάτη ή παραβιάσεις του νόμου που οδηγούν σε ουσιώδεις

ανακρίβειες, πρέπει να αναφέρουν το ζήτημα στη διοίκηση της εταιρείας

και, κατά περίπτωση, στη γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρείας. 50

139. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 101-103) επισήμανε,

περαιτέρω, ότι οι εξωτερικοί ελεγκτές είχαν λάβει ασυνεπείς θέσεις σχετικά

με το καθήκον τους να αναφέρουν τη δωροδοκία αλλοδαπών, εξωτερικά,

στις αρμόδιες αρχές. Από την εποχή της 2ης Φάσης, το 2005, οι ελληνικές

αρχές υποστήριζαν ότι οι εξωτερικοί ελεγκτές δεσμεύονται από το άρθρο 40


84


του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο απαιτεί από όλους να

καταγγέλλουν τις εγκληματικές πράξεις στον εισαγγελέα. Οι εξωτερικοί

ελεγκτές συμφώνησαν με την άποψη αυτή στη 2η Φάση, αλλά μετέβαλαν

τη θέση τους στην 3η Φάση. Θεωρούσαν ότι το καθήκον τήρησης

εμπιστευτικότητας του ελεγκτή προς τον πελάτη του, σύμφωνα με το Νόμο

περί Εταιρειών 2190/1920, άρθρο 22α (3), υπερίσχυε του καθήκοντος

υποβολής αναφοράς του άρθρου 40 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ως

εκ τούτου, η Σύσταση 11 (β) της 3ης Φάσης συνέστησε στην Ελλάδα να

αποσαφηνίσει ότι ο Νόμος περί Εταιρειών δεν αποτρέπει τους εξωτερικούς

ελεγκτές από την υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών στις αρχές

επιβολής του νόμου.

140. Το ζήτημα αυτό είναι ακόμη λιγότερο σαφές σήμερα, καθώς οι

εξωτερικοί ελεγκτές έλαβαν ακόμα μια νέα θέση. Οι εξωτερικοί ελεγκτές,

κατά την επιτόπια επίσκεψη, δήλωσαν ότι έχουν μόνο την υποχρέωση να

αναφέρουν ύποπτες συναλλαγές νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης,

σύμφωνα με το νόμο για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί προκειμένου να ανταποκριθούν

στις απαιτήσεις υποβολής αναφορών του άρθρου 40 του Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας. Κατ’ αρχάς, κάθε πράξη δωροδοκίας αλλοδαπών δεν συνιστά,

κατ’ ανάγκην, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Ορισμένες πράξεις δωροδοκίας αλλοδαπών μπορούν, ως εκ τούτου, να μην

αναφερθούν. Δεύτερον, οι εκθέσεις που υποβάλλονται στο πλαίσιο του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες δεν

υποβάλλονται στον εισαγγελέα, αλλά στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης, η οποία δεν μπορεί να κινήσει διαδικασία διερεύνησης.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι ο νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από

παράνομες δραστηριότητες απαγορεύει στους εξωτερικούς ελεγκτές να

ενημερώνουν την ελεγχόμενη εταιρεία για την ύποπτη συναλλαγή. Αυτό

έρχεται σε αντίθεση με τη θέση των ελεγκτών κατά την 3η Φάση, ότι


85


υποχρεούνται να αναφέρουν τη δωροδοκία αλλοδαπών στη διοίκηση της

ελεγχόμενης εταιρείας, σύμφωνα με τα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα (βλέπε

παραπάνω).

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν επειδή η Ελλάδα δεν έχει

διευκρινίσει το καθήκον ενός εξωτερικού ελεγκτή να αναφέρει τη

δωροδοκία αλλοδαπών, όπως προτείνεται στη Σύσταση 11 (β) της 3ης

Φάσης. Οι εξωτερικοί ελεγκτές έχουν λάβει τρεις ασυνεπείς θέσεις για το

θέμα αυτό, από την εποχή της 2ης Φάσης. Οι ελληνικές αρχές δεν έχουν

καταβάλει καμία προσπάθεια προκειμένου να αποσαφηνίσουν αυτές τις

συγκρουόμενες πλευρές του νόμου. Μέχρι να συμβεί αυτό, η λογιστική και

η ελεγκτική είναι απίθανο να αποτελούν αποτελεσματικό μέσο για τον

εντοπισμό της δωροδοκίας και της διαφθοράς.

Οι επικεφαλής των ελεγκτών προτείνουν, ως εκ τούτου, και πάλι στην

Ελλάδα να λάβει μέτρα για την αποσαφήνιση του καθήκοντος του

εξωτερικού ελεγκτή να αναφέρει τη δωροδοκία αλλοδαπών (α) εσωτερικά,

στη διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας, και (β) εξωτερικά, στις αρμόδιες

αρχές. Ειδικότερα, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να αποσαφηνίσουν τη

σχέση μεταξύ του Νόμου περί Εταιρειών 2190/1920, άρθρο 22α (3) σχετικά

με το καθήκον ενός εξωτερικού ελεγκτή για τήρηση εμπιστευτικότητας, του

άρθρου 40 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σχετικά με την υποχρέωση

αναφοράς εγκλημάτων, των διατάξεων για τις Εκθέσεις Υπόπτων

Συναλλαγών του νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, και των διατάξεων σχετικά με την υποβολή αναφορών στα

Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα.

(δ) Προγράμματα εταιρικής κανονιστικής συμμόρφωσης, εσωτερικού

ελέγχου και δεοντολογίας

141. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 106-112) ανέφερε ότι οι

ελληνικές επιχειρήσεις ίσως δεν έχουν εφαρμόσει επαρκώς προγράμματα

εταιρικής κανονιστικής συμμόρφωσης, εσωτερικού ελέγχου και


86


δεοντολογίας για την αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Πολλές

μεγάλες διεθνείς ελληνικές εταιρείες φαίνεται να έχουν αναπτύξει κάποια

μορφή μέτρων κανονιστικής συμμόρφωσης. Οι εταιρείες αυτές, ωστόσο, σε

μεγάλο βαθμό, αρνήθηκαν ότι οι εργαζόμενοι ή εργολάβοι τους ήταν

εκτεθειμένοι σε κίνδυνο διάπραξης δωροδοκίας αλλοδαπών. Αυτό εγείρει

ερωτήματα ότι οι εταιρείες αυτές ίσως δεν έχουν εκτιμήσει σωστά το

προφίλ κινδύνου τους. Ιδιαίτερα ανησυχητικές ήταν οι ναυτιλιακές

εταιρείες, οι οποίες αρνήθηκαν ότι οι εργαζόμενοι τους είχαν εκτεθεί σε

προτάσεις για δώρα και πληρωμές διευκόλυνσης. Επίσης, διεθνώς

δραστηριοποιούμενες μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν έχουν λάβει μέτρα

κανονιστικής συμμόρφωσης. Ως εκ τούτου, η Σύσταση 11 (γ) ζητούσε από

την Ελλάδα να «ενθαρρύνει τις εταιρείες (ιδίως τις μικρομεσαίες

επιχειρήσεις) να αναπτύξουν και να υιοθετήσουν επαρκή προγράμματα ή

μέτρα εσωτερικού ελέγχου, δεοντολογίας και κανονιστικής συμμόρφωσης,

με σκοπό την αποτροπή και τον εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών,

λαμβάνοντας υπόψη τις Κατευθυντήριες Γραμμές Ορθής Πρακτικής σε

Θέματα Εσωτερικού Ελέγχου, Δεοντολογίας και Κανονιστικής

Συμμόρφωσης».

142. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έχει λάβει μέτρα για την προώθηση

εταιρικών μέτρων κανονιστικής συμμόρφωσης για την καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών από την εποχή της 3ης Φάσης. Αυτό περιλαμβάνει

φορείς που έρχονται σε άμεση επαφή με διεθνώς δραστηριοποιούμενες

ελληνικές εταιρίες, όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ο οργανισμός

«Επενδύστε στην Ελλάδα Α.Ε.» και η Διεύθυνση Μικρομεσαίων

Επιχειρήσεων της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου

Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.

143. Οι ενώσεις του ιδιωτικού επιχειρηματικού τομέα έχουν καταβάλει

περιορισμένες προσπάθειες. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών

Ελεγκτών και διάφορα εμπορικά επιμελητήρια πραγματοποίησαν διαλέξεις

και σεμινάρια για θέματα διαφθοράς. Αυτές οι εκδηλώσεις δεν φαίνεται να


87


αφορούν, όμως, ειδικά τη δωροδοκία αλλοδαπών. Επίσης, αφορούν

περισσότερο στη φύση της ευαισθητοποίησης για τη διαφθορά παρά την

υλοποίηση προγραμμάτων εταιρικής κανονιστικής συμμόρφωσης. Καμία

από τις επιχειρηματικές ενώσεις δεν έχει συντάξει γραπτό υλικό που να

ασχολείται με τη δωροδοκία αλλοδαπών. Η μόνη εξαίρεση είναι το Διεθνές

Εμπορικό Επιμελητήριο, το οποίο έχει μεταφράσει στα Ελληνικά και

διένειμε τους «Κανόνες και Συστάσεις για την Καταπολέμηση της

Δωροδοκίας και των Εκβιασμών». Το έγγραφο αυτό, όμως, δεν είναι ειδικά

προσαρμοσμένο στο ελληνικό πλαίσιο. Το Ελληνικό Συμβούλιο Εταιρικής

Διακυβέρνησης συνέταξε τον Ελληνικό Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης

για τις Εισηγμένες Εταιρείες, το 2013. Αλλά αυτός ασχολείται μόνο με την

εταιρική διακυβέρνηση και όχι ειδικά με τη διαφθορά.

144. Κατά συνέπεια, το τοπίο κανονιστικής συμμόρφωσης των

επιχειρήσεων στην Ελλάδα παραμένει αμετάβλητο από την εποχή της 3ης

Φάσης. Μεγάλες, διεθνώς δραστηριοποιούμενες, ελληνικές επιχειρήσεις οι

οποίες συμμετείχαν στην επιτόπια επίσκεψη ανέφεραν ότι συνεχίζουν να

έχουν εταιρικά προγράμματα κανονιστικής συμμόρφωσης που

απευθύνονται στη διαφθορά. Αρκετές εταιρείες έδωσαν αντίγραφα των

κωδίκων δεοντολογίας που απαγορεύουν ρητά στους εργαζόμενους τη

δωροδοκία δημόσιων λειτουργών. Μια εταιρεία είχε μια πρόσθετη πολιτική

για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Καμία δεν ανέφερε συγκεκριμένα τη

δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών. Ο κώδικας δεοντολογίας μιας

ναυτιλιακής εταιρείας ασχολείται με τη δωροδοκία, αλλά όχι με τις

πληρωμές διευκόλυνσης. Πληροφορίες σχετικά με άλλες εταιρείες που είναι

διαθέσιμες στο διαδίκτυο δείχνουν, ομοίως, ότι λίγες εταιρείες ασχολούνται

συγκεκριμένα με τη δωροδοκία αλλοδαπών. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις,

γενικά, δεν έχουν μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης, σύμφωνα με τους

συμμετέχοντες στην επιτόπια επίσκεψη.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν επειδή η Ελληνική Κυβέρνηση δεν


88


έχει λάβει μέτρα για την προώθηση μέτρων εταιρικής κανονιστικής

συμμόρφωσης, με σκοπό την αποτροπή και τον εντοπισμό της δωροδοκίας

αλλοδαπών. Η Σύσταση 11 (γ) της 3ης Φάσης δεν έχει υλοποιηθεί. Ως εκ

τούτου, επαναλαμβάνουν τη Σύσταση, και συνιστούν στην Ελλάδα να

ενθαρρύνει τις εταιρείες (ιδίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) να

αναπτύξουν και να υιοθετήσουν επαρκή προγράμματα ή μέτρα εσωτερικών

ελέγχων, δεοντολογίας και κανονιστικής συμμόρφωσης, με σκοπό την

αποτροπή και τον εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών, λαμβάνοντας

υπόψη τις Κατευθυντήριες Γραμμές Ορθής Πρακτικής σε Θέματα

Εσωτερικού Ελέγχου, Δεοντολογίας και Κανονιστικής Συμμόρφωσης.

8. Φορολογικά μέτρα για την καταπολέμηση της δωροδοκίας

145. Η παρούσα ενότητα καλύπτει την έκπτωση φόρου για τα δώρα, και στη

συνέχεια τον εντοπισμό, την υποβολή αναφορών και την ευαισθητοποίηση

των ελληνικών ομοσπονδιακών φορολογικών αρχών. Το τελευταίο μέρος

αφορά στο φορολογικό απόρρητο και την ανταλλαγή φορολογικών

πληροφοριών με ελληνικές και αλλοδαπές αρχές, στο πλαίσιο των ερευνών

για δωροδοκία αλλοδαπών.

(α) Φορολογική έκπτωση των δώρων

(i) Ρητή απαγόρευση της έκπτωσης φόρου

146. Η Ελλάδα έχει θεσπίσει τη ρητή απαγόρευση της φορολογικής

έκπτωσης των δώρων. Το 2006, η Ελλάδα πρόσθεσε το άρθρο 31 (16) στον

Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (νόμος 2238/1994), το οποίο ορίζει ότι

«Αμοιβές σε χρήμα ή σε είδος δεν αναγνωρίζονται προς έκπτωση από τα

ακαθάριστα έσοδα, όταν η παροχή ή η λήψη αυτής συνιστά ποινικό

αδίκημα ακόμα και αν η καταβολή αυτών πραγματοποιείται στο

εξωτερικό.» Ένας νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (νόμος

4172/2013) θα ισχύει για τα έσοδα και τα έξοδα που προκύπτουν μετά την

1η Ιανουαρίου 2014. Το άρθρο 23 (στ) του νέου Κώδικα ορίζει ότι «η

παροχή ή λήψη αμοιβών σε χρήμα ή είδος που συνιστούν ποινικό αδίκημα»

δεν είναι εκπιπτόμενη δαπάνη.


89


147. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 114) εγείρει ανησυχίες επειδή

η απαγόρευση της Ελλάδας περί φορολογικής έκπτωσης των δώρων, στον

Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, δεν ισχύει για τις ναυτιλιακές εταιρείες.

Ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος δεν ισχύει για τα κέρδη από την

εκμετάλλευση πλοίων υπό ελληνική σημαία, τα οποία αποκομίζουν

ελληνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμοί ή ενώσεις συνεταιρισμών (Κώδικας

Φορολογίας Εισοδήματος, άρθρο 103 (1) (ζ)). Τα εν λόγω κέρδη

φορολογούνται βάσει του νόμου 27/1975 που δεν απαγορεύει ρητά τη

φορολογική έκπτωση των δώρων. Οι ελληνικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι ο

Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος δεν έχει εφαρμογή, εάν ισχύει μια

χωριστή φορολογική νομοθεσία. Η Σύσταση 12 (α), κατά συνέπεια,

συνέστησε στην Ελλάδα να τροποποιήσει το νόμο 27/1975 ώστε να

απαγορεύει ρητά στις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες την έκπτωση των

πληρωμών δώρων από τους φόρους τους.

148. Συμπληρωματικά στοιχεία που δόθηκαν από την Ελλάδα κατά τη

Φάση 3α έχουν απομακρύνει τις ανησυχίες αυτές. Οι ναυτιλιακές εταιρείες

στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανόμενων και των αλλοδαπών ναυτιλιακών

εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα) δεν φορολογούνται βάσει του

Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος. Αντ’ αυτού, φορολογούνται με βάση τη

χωρητικότητα των πλοίων (δηλαδή το μέγεθος του πλοίου).51 Ζωτικής

σημασίας, ο φόρος αυτός δεν βασίζεται στο εισόδημα της ναυτιλιακής

εταιρείας. Μια ναυτιλιακή εταιρεία, ως εκ τούτου, δεν επιδιώκει την

έκπτωση των δαπανών – συμπεριλαμβανομένων και των δώρων – από τη

φορολογική οφειλή της. Η ρητή απαγόρευση της φορολογικής έκπτωσης

των δώρων θα ήταν, επομένως, περιττή για τις ναυτιλιακές εταιρείες.

(ii) Εφαρμογή στην πράξη της μη φορολογικής έκπτωσης των δώρων

149. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 115) εξέφραζε ανησυχίες

σχετικά με την επιβολή στην πράξη, εκ μέρους της Ελλάδας, της μη

έκπτωσης των δώρων. Η Ελλάδα δήλωσε ότι, αφού κριθεί ότι ένα άτομο ή

μια εταιρεία έχουν διαπράξει δωροδοκία (εγχώρια ή στο εξωτερικό),


90


αποτελεί «συνήθη πρακτική» για τις ελληνικές φορολογικές αρχές να

επανελέγχουν τις φορολογικές δηλώσεις του ατόμου ή της εταιρείας, ώστε

να προσδιορίσουν εάν έχουν εκπέσει τα δώρα. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν

μπορούσε να δώσει στατιστικά στοιχεία ή παραδείγματα προκειμένου να

αποδείξει την πρακτική αυτή. Η Σύσταση 12 (α) της 3ης Φάσης ζητούσε

από την Ελλάδα να θεσπίσει μια γραπτή πολιτική για τον επανέλεγχο των

φορολογικών δηλώσεων όλων των φυσικών προσώπων και των εταιρειών

που έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία, προκειμένου να εξακριβωθεί εάν είχαν

εκπέσει τα δώρα.

150. Η Σύσταση 12 (α) εξακολουθεί να μην έχει υλοποιηθεί, επειδή η

Ελλάδα δεν έχει θεσπίσει γραπτή πολιτική επανελέγχου των φορολογικών

δηλώσεων όσων (φυσικών προσώπων και εταιρειών)διαπιστώθηκε ότι

έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία. Οι απαντήσεις της στο ερωτηματολόγιο δεν

αφορούσαν το ζήτημα αυτό. Κατά την επιτόπια επίσκεψη, οι ελληνικές

αρχές ανέφεραν ότι ενδέχεται να κληθούν να επανελέγξουν ένα

φορολογούμενο μετά την καταδίκη του. Ωστόσο, δεν υπήρχε γραπτή

πολιτική προκειμένου να διασφαλίζει ότι αυτό θα γίνεται σε κάθε

περίπτωση. Οι φορολογικές αρχές δήλωσαν ότι δεν υπήρχαν επανέλεγχοι σε

υποθέσεις ευρείας δημοσιότητας, όπως οι υποθέσεις της Siemens και των

υποβρυχίων, αφού αυτές οι εταιρείες παραδέχθηκαν ότι δωροδόκησαν

Έλληνες αξιωματούχους. Μετά την επιτόπια επίσκεψη, το Υπουργείο

Δικαιοσύνης διέψευσε τη θέση των φορολογικών αρχών και δήλωσε ότι

φορολογικοί επανέλεγχοι διενεργούνται σε προκαταρκτικές έρευνες. Δεν

υπήρχε καμία πληροφορία, ωστόσο, σχετικά με την έκβαση των

φορολογικών επανελέγχων των υποθέσεων της Siemens και των

υποβρυχίων. Οι φορολογικές αρχές δήλωσαν, περαιτέρω, κατά την επιτόπια

επίσκεψη, ότι οι φορολογικοί ελεγκτές επανελέγχουν μικρότερες εταιρείες

και τα φυσικά πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί. Δεν είναι σαφές γιατί οι

μεγαλύτερες επιχειρήσεις εξαιρούνται από την πρακτική αυτή, ή εάν η

πρακτική εφαρμόζεται συστηματικά σε υποθέσεις δωροδοκίας. Μετά την


91


επιτόπια επίσκεψη, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δήλωσε ότι το αντίθετο

συνέβαινε, δηλαδή οι μεγαλύτερες και όχι οι μικρότερες εταιρείες είναι

αυτές που επανελέγχονται.

Σχόλια


παρακολουθεί κατά πόσον η Ελλάδα επανελέγχει συστηματικά τις

φορολογικές δηλώσεις των φυσικών προσώπων και των εταιρειών που

έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία, προκειμένου να εξακριβώσει εάν έχουν

εκπέσει τα δώρα.

(β) Εντοπισμός, υποβολή αναφορών και ευαισθητοποίηση για τη δωροδοκία

αλλοδαπών από τις φορολογικές αρχές

151. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 116-119) κατέγραψε την

ανησυχία ότι οι Έλληνες φορολογικοί ελεγκτές ίσως δεν ερευνούν

συστηματικά για δωροδοκίες σε κάθε φορολογικό έλεγχο. Η Ελλάδα δεν

μπορούσε να δώσει στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των

ημεδαπών ή αλλοδαπών υποθέσεων δωροδοκίας που εντοπίστηκαν κατά τη

διάρκεια των φορολογικών ελέγχων. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων

εντοπισμού, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να αξιολογηθεί. Επομένως, η

Σύσταση 12 (β) της 3ης Φάσης ζητούσε από την Ελλάδα να διασφαλίσει ότι

οι φορολογικές αρχές περιλαμβάνουν τη δωροδοκία στις αξιολογήσεις

κινδύνων και τους ελέγχους τους, και ότι ενσωματώνουν, σε μελλοντικές

φορολογικές αμνηστίες, μέτρα για τον εντοπισμό των δωροδοκιών.52

152. Η Ελλάδα δεν έχει υλοποιήσει τη Σύσταση 12 (β). Δήλωσε ότι ο

εντοπισμός της δωροδοκίας αποτελεί «κορυφαία προτεραιότητα κατά τη

διάρκεια των φορολογικών ελέγχων» και ότι οι φορολογικοί ελεγκτές

ερευνούν για δωροδοκίες και άλλα αδικήματα. Ωστόσο, ο εντοπισμός

δωροδοκιών δεν έχει προστεθεί στο τυπικό εγχειρίδιο ελέγχων των

φορολογικών αρχών, ώστε να διασφαλίζεται η συνήθης εφαρμογή των

μέτρων εντοπισμού σε κάθε έλεγχο. Στατιστικά στοιχεία για πραγματικούς

εντοπισμούς παραμένουν μη διαθέσιμα. Κατά την επιτόπια επίσκεψη, ένας


92


Έλληνας λειτουργός δήλωσε ότι δεν μπορούν να εντοπιστούν δωροδοκίες

κατά τη διάρκεια των φορολογικών ελέγχων των μεγάλων εταιρειών. Η

Ελλάδα πρόσθεσε ότι δεν είχαν προγραμματιστεί, προς το παρόν,

φορολογικές αμνηστίες.

153. Η Ελλάδα έχει υλοποιήσει εν μέρει τη Σύσταση 12 (γ) σχετικά με το

Εγχειρίδιο Ευαισθητοποίησης του ΟΟΣΑ για τις Δωροδοκίες για

Φορολογικούς Ελεγκτές. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 177)

ανέφερε ότι η Ελλάδα δεν είχε μεταφράσει ή διανείμει το Εγχειρίδιο. Στη

Φάση 3α, οι απαντήσεις της Ελλάδας στο ερωτηματολόγιο ανέφεραν ότι το

Εγχειρίδιο είχε μεταφραστεί και διανεμηθεί σε όλες τις υπηρεσίες του

Υπουργείου Οικονομικών. Κατά την επιτόπια επίσκεψη, ωστόσο, οι

λειτουργοί διευκρίνισαν ότι μόνο η έκδοση του Εγχειριδίου του έτους 2005

είχε μεταφραστεί και διανεμηθεί. (Το εγχειρίδιο έχει, έκτοτε, ενημερωθεί το

2009 και το 2013). Οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι υπάρχουν μόνο μικρές

διαφορές μεταξύ του έτους 2005 και της τελευταίας έκδοσης του

εγχειριδίου. Αυτές οι πρόσθετες πληροφορίες διανέμονταν στους

λειτουργούς που παρακολουθούσαν εκπαιδευτικά σεμινάρια.

154. Όσον αφορά στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση, η Ελλάδα

πρόσθεσε ότι έχουν διοργανωθεί σεμινάρια με τον ΟΟΣΑ και την

Επιχειρησιακή Ομάδα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με την

Ελλάδα. Ωστόσο, τα σεμινάρια αυτά κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και

αδικημάτων. Το πόσο έντονα προβαλλόταν η δωροδοκία αλλοδαπών στις

εκδηλώσεις αυτές είναι ασαφές. Όπως προαναφέρθηκε, η Ελλάδα δήλωσε

ότι έχει χρησιμοποιήσει το Εγχειρίδιο του ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση των

λειτουργών της.

155. Όπως συμβαίνει με όλους τους δημόσιους λειτουργούς, οι Έλληνες

φορολογικοί λειτουργοί οφείλουν να αναφέρουν αξιόποινες πράξεις (βλέπε

σελίδα 53). Υποψίες δωροδοκίας που εντοπίζονται κατά τη διάρκεια ενός

φορολογικού ελέγχου, πρέπει να αναφέρονται στον εισαγγελέα. Υποψία για

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αναφέρονται στη


93


Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης. Οι φορολογικές αρχές δεν

μπορούσαν να δώσουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των

αναφερθεισών περιπτώσεων υποψιών δωροδοκίας. Στατιστικά στοιχεία για

τις αναφερθείσες περιπτώσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες ήταν διαθέσιμα, αλλά δεν δόθηκαν.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τις Συστάσεις 12 (β) και (γ)

της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να μεταφράσει και να διανείμει

το πιο πρόσφατο Εγχειρίδιο Ευαισθητοποίησης για τις Δωροδοκίες του

ΟΟΣΑ σε όλους τους φορολογικούς ελεγκτές. Συνιστούν, περαιτέρω, στην

Ελλάδα να διασφαλίσει ότι οι φορολογικές αρχές της θα περιλαμβάνουν τη

δωροδοκία στις αξιολογήσεις κινδύνων και τους ελέγχους τους. Αυτό θα

πρέπει να περιλαμβάνει την ενσωμάτωση του Εγχειριδίου στον οδηγό

φορολογικού ελέγχου των φορολογικών αρχών, ώστε να διασφαλίζεται ότι

τα μέτρα εντοπισμού δωροδοκιών θα εφαρμόζονται συστηματικά σε όλους

τους φορολογικούς ελέγχους. Τέλος, η Ελλάδα θα πρέπει να διασφαλίσει

ότι τα μέτρα για τον εντοπισμό δωροδοκιών θα ενσωματωθούν σε

οποιεσδήποτε μελλοντικές φορολογικές αμνηστίες.

(γ) Φορολογικό απόρρητο και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των

ελληνικών και αλλοδαπών αρχών επιβολής του νόμου

156. Οι ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι, από την εποχή της 3ης Φάσης,

έχουν θεσπιστεί νέες διατάξεις σχετικά με το απόρρητο των φορολογικών

πληροφοριών, σύμφωνα με το άρθρο 17 του Νόμου περί Φορολογικής

Δικονομίας 4172/2013. Οι φορολογικοί λειτουργοί μπορούν να δίνουν

εμπιστευτικές φορολογικές πληροφορίες, μεταξύ άλλων, μόνο στις αρχές

επιβολής του νόμου και τις δικαστικές αρχές και στη Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, στις περιπτώσεις όπου εμπλέκεται το

κράτος ή «απάτη», φοροδιαφυγή και άλλα φορολογικά εγκλήματα. Ο όρος

«απάτη», στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται σε απάτη που σχετίζεται με το

φόρο (άρθρο 55). Δεν είναι σαφές εάν οι φορολογικοί λειτουργοί μπορούν


94


να παρέχουν αυθόρμητα εμπιστευτικές φορολογικές πληροφορίες που

αφορούν ένα αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών στις αρχές επιβολής του

νόμου (σε αντίθεση με όταν αυτό τους ζητηθεί, πράγμα το οποίο συζητείται

στην επόμενη παράγραφο). Ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων

μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης του φορολογικού

απορρήτου. Οι ελληνικές αρχές δεν ανέφεραν εάν ο Γενικός Γραμματέας το

έχει πράξει.

157. Η Ελλάδα έχει αποσαφηνίσει την ικανότητα των αρχών επιβολής του

νόμου για άρση του φορολογικού απορρήτου σε υποθέσεις δωροδοκίας

αλλοδαπών. Ο Εισαγγελέας Εγκλημάτων κατά της Διαφθοράς μπορεί να

λάβει φορολογικές πληροφορίες που αφορούν πρόσωπα που σχετίζονται με

μια έρευνα. Ωστόσο, το απόρρητο αίρεται μόνο για ένα μήνα. Οι

παρατάσεις απαιτούν δικαστική άδεια (νόμος 4022/2011 άρθρο 2 (5)).

Εξουσίες άρσης του φορολογικού απορρήτου παρέχονται, επίσης, από τη

νομοθεσία στο ΣΔΟΕ (νόμος 3296/2004 άρθρο 30 (6)), την Οικονομική

Αστυνομική Υπηρεσία (νόμος 3986/2011 άρθρο 32 (4) (α) και νόμος

4294/2014 άρθρο 44 (2)), καθώς και στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης (νόμος 3932/2011 άρθρο 7Β (4)). Η Σύσταση 12 (δ) της 3ης

Φάσης έχει υλοποιηθεί πλήρως.

158. Οι Έλληνες φορολογικοί λειτουργοί μπορούν να παρέχουν

πληροφορίες σε αλλοδαπές αρχές μόνο σύμφωνα με μια διεθνή σύμβαση ή

οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Νόμος περί Φορολογικής Δικονομίας

4172/2013, άρθρα 17 και 29). Από την εποχή της 3ης Φάσης, η Ελλάδα έχει

κυρώσει τη Σύμβαση για την Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε

Φορολογικά Ζητήματα του ΟΟΣΑ και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η

Σύσταση 12 (ε), επομένως, έχει υλοποιηθεί πλήρως. Η Ελλάδα προσθέτει

ότι η διοικητική ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών προβλέπεται,

επίσης, βάσει 56 συμφωνιών περί αποφυγής της διπλής φορολόγησης

(DTAS), έναν απροσδιόριστο αριθμό συμφωνιών ανταλλαγής φορολογικών

πληροφοριών (TIEAs), και αρκετές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η


95


Ελλάδα δηλώνει ότι η πολιτική της είναι να συμπεριλάβει το λεκτικό που

υπάρχει στο άρθρο 26 του Υποδείγματος Φορολογικής Σύμβασης του

ΟΟΣΑ (η οποία προβλέπει την ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών για

μη φορολογικά χρήση), σε μελλοντικές διμερείς φορολογικές συμβάσεις

της.

Σχόλια


παρακολουθεί κατά πόσον οι ελληνικές φορολογικές αρχές μπορούν να

παρέχουν αυθόρμητα πληροφορίες που καλύπτονται από το φορολογικό

απόρρητο και αναφέρονται σε ένα αδίκημα δωροδοκίας αλλοδαπών.

9. Διεθνής συνεργασία

159. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 122-129) επισήμανε αρκετά

θέματα σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας για παροχή αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών,

συμπεριλαμβανόμενης και της απαίτησης του διττού αξιοποίνου, των τύπων

αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής που είναι διαθέσιμοι, καθώς

και της διαδικασίας για την εκτέλεση των αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής. Η Σύσταση 7 κάλεσε την Ελλάδα να βελτιώσει το σύστημά της

για τη ζήτηση και την παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, και να

αποσαφηνίσει τους τύπους συνδρομής που διατίθενται για αιτήματα που

βασίζονται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (ΚΠολΔ) και όχι σε μια

συνθήκη. Η Σύσταση 8 (iv) συνέστησε, επίσης, στην Ελλάδα να τηρεί

λεπτομερή στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα αιτήματα αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής, συμπεριλαμβανόμενου και του υποκείμενου στα

αιτήματα αδικήματος, του χρόνου που απαιτείται για την εκτέλεση, και της

φύσης της ζητούμενης συνδρομής.

(α) Συμβατικό και νομοθετικό πλαίσιο για την αμοιβαία δικαστική

συνδρομή

160. Το συμβατικό πλαίσιο της Ελλάδας για την αμοιβαία δικαστική

συνδρομή δεν έχει μεταβληθεί από την εποχή της 3ης Φάσης. Έχει 14


96


διμερείς συνθήκες αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής. Δέκα επιπλέον

διμερείς συνθήκες αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής δεν είναι σε χρήση,

καθώς η συνεργασία με τις χώρες αυτές βασίζεται στη Σύμβαση του 1990

για την εφαρμογή της Συμφωνίας του Σένγκεν ή στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση

για την Αμοιβαία Δικαστική Συνδρομή σε Ποινικές Υποθέσεις της 20ής

Απριλίου 1959. Η Ελλάδα είναι, επίσης, συμβαλλόμενο μέρος σε άλλες

πολυμερείς, ποινικού δικαίου, συνθήκες που περιέχουν διατάξεις σχετικά με

την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, συμπεριλαμβανόμενων και των

Συμβάσεων του ΟΗΕ για τη Διαφθορά (UNCAC) και το Διεθνικό

Οργανωμένο Έγκλημα, και των Συμβάσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης

για τη Διαφθορά και τη Νομιμοποίηση Εσόδων από Παράνομες

Δραστηριότητες. Η Ελλάδα δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση

του 2000 για την Αμοιβαία Δικαστική Συνδρομή επί Ποινικών Υποθέσεων

μεταξύ των Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

161. Η Ελλάδα δηλώνει ότι, αν δεν υπάρχει μια ισχύουσα συνθήκη

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής ή διοικητικής ρύθμισης, εφαρμόζεται το

εθνικό δίκαιο για την παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, με τον όρο

της αμοιβαιότητας. Το άρθρο 28 του Συντάγματος αναφέρεται ως αρχή για

τη δήλωση αυτή. Στις περιπτώσεις αυτές ισχύουν τα άρθρα 457-461 του

Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Οι διατάξεις αυτές ορίζουν τα διάφορα είδη

διαθέσιμης συνδρομής (βλέπε σελίδα 78 του κειμένου των διατάξεων

αυτών).

(β) Διττό αξιόποινο και αμοιβαία δικαστική συνδρομή

162. Τα αιτήματα προς την Ελλάδα για παροχή αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής ενδέχεται να χρειαστεί να ανταποκρίνονται στην απαίτηση του

διττού αξιοποίνου. Για αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής που

βασίζονται σε μια συνθήκη, το εάν απαιτείται διττό αξιόποινο εξαρτάται

από τους όρους της συνθήκης. Για αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής που δεν βασίζονται σε μια συνθήκη, οι ισχύουσες νομοθετικές

διατάξεις απαιτούν, εκ πρώτης όψεως, το διττό αξιόποινο, ως προϋπόθεση


97


για την παροχή συνδρομής. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, με τη σύμφωνη

γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου Εφετών, μπορεί να απορρίψει ένα

εισερχόμενο αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, εάν για το

υποκείμενο αδίκημα δεν χωρεί έκδοση (άρθρο 458 (3) του Κώδικα

Ποινικής Δικονομίας). Μια από τις προϋποθέσεις για ένα εκδόσιμο αδίκημα

είναι η πράξη που συνιστά το αδίκημα να τιμωρείται στην Ελλάδα και το

αιτούν κράτος με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών ή θανάτου,

δηλαδή διττό αξιόποινο (άρθρο 437 (α) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας)).

163. Ειδικότερα, το διττό αξιόποινο αποτελεί, πιθανόν, προϋπόθεση

προκειμένου να ικανοποιήσει η Ελλάδα ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής, αν δεν υπάρχει συνθήκη. Στην 3η Φάση (παράγραφος 123) και

στις απαντήσεις της στο ερωτηματολόγιο της Φάσης 3α, η Ελλάδα δήλωσε

ότι τα άρθρα 457-461 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (που ισχύουν για

την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, χωρίς την ύπαρξη συνθήκης) δεν

απαιτούν ρητά το διττό αξιόποινο. Ωστόσο, η δήλωση αυτή υπολείπεται της

αναφοράς ότι δεν υπάρχει τέτοια ρητή απαίτηση και, επίσης, παραβλέπει τα

άρθρα 437 (α) και 458 (3) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που

περιγράφηκαν προηγουμένως. Περαιτέρω, η Ελλάδα δηλώνει ότι «σε κάθε

περίπτωση, το διττό αξιόποινο θα ικανοποιείται πάντοτε σε υποθέσεις

διαφθοράς αλλοδαπών, αφού όλες οι εγχώριες νομικές διατάξεις,

συμπεριλαμβανόμενου και του άρθρου 458 (3) του Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας, ερμηνεύονται από τους Έλληνες νομικούς σε συνδυασμό με τις

συνθήκες για την έκδοση και την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, στις οποίες

η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέρος». Παραδείγματα τέτοιων συνθηκών

που επικαλείται η Ελλάδα περιλαμβάνουν το άρθρο 46 (9) (β) της

Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς

και το άρθρο 18 (1) (στ) της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη

Συγκάλυψη, Έρευνα, Κατάσχεση και Δήμευση των Προϊόντων που

προέρχονται από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Ωστόσο, οι διατάξεις

αυτές επιτρέπουν, στην πραγματικότητα, στο αιτούν κράτος να απαιτεί το


98


διττό αξιόποινο ως προϋπόθεση για την πρόβλεψη αναγκαστικών μορφών

αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής.

164. Δεν είναι σαφές εάν το άρθρο 9 (2) της Σύμβασης θα μπορούσε να

εφαρμόζεται προκειμένου να επιτρέπει σε όλα τα αιτήματα αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής που αφορούν υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών να

πληρούν την απαίτηση του διττού αξιοποίνου. Η διάταξη αυτή προβλέπει

ότι «Αν ένα Συμβαλλόμενο Μέρος εξαρτά την αμοιβαία δικαστική

συνδρομή από την ύπαρξη του διττού αξιοποίνου, το διττό αξιόποινο θα

θεωρείται ότι υφίσταται εάν το αδίκημα, για το οποίο ζητείται η συνδρομή,

εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας Σύμβασης.» Όταν η Ελλάδα

κύρωσε τη Σύμβαση, το άρθρο 9 (2) κατέστη μέρος του ελληνικού

εσωτερικού δικαίου και υπερισχύει κάθε αντίθετης διάταξης στην ελληνική

νομοθεσία (Σύνταγμα, άρθρο 28 (1)). Η Ελλάδα δεν έχει, ωστόσο, αναφέρει

το άρθρο 9 (2) ως βάση για τη θέση της ότι το διττό αξιόποινο δεν

απαιτείται σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών. Οι ελληνικές αρχές

εξηγούν ότι, μέχρι σήμερα, έχουν την τάση να βασίζονται στην Ευρωπαϊκή

Σύμβαση για Αμοιβαία Δικαστική Συνδρομή σε Ποινικές Υποθέσεις.

165. Η Ελλάδα δηλώνει ότι μπορεί να παρέχει αμοιβαία δικαστική

συνδρομή σε έρευνες που κινούνται εις βάρος νομικών προσώπων, ακόμη

και εάν το διττό αξιόποινο αποτελεί, πιθανόν, προϋπόθεση για την παροχή

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής και το νομικό σύστημα στην Ελλάδα δεν

αναγνωρίζει την ποινική ευθύνη των νομικών προσώπων (βλέπε σελίδα 19).

Στις περιπτώσεις αυτές η Ελλάδα παρέχει αμοιβαία δικαστική συνδρομή σε

σχέση με τα φυσικά πρόσωπα που εμπλέκονται στις εγκληματικές

δραστηριότητες του νομικού προσώπου. Η Ελλάδα δεν μπορούσε να δώσει

παράδειγμα για την παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής προς χρήση

σε διώξεις που έχουν ασκηθεί από τρίτες χώρες εις βάρος ενός νομικού

προσώπου, δεδομένου ότι οι περιπτώσεις αυτές καταχωρούνται ως

αιτήματα που αφορούν φυσικά πρόσωπα.


99


(γ) Διαθέσιμοι τύποι αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

166. Όταν ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής δεν υποβάλλεται

σύμφωνα με μια συνθήκη, η ισχύουσα νομοθεσία δεν φαίνεται να επιτρέπει

ορισμένους τύπους συνδρομής. Όταν ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής βασίζεται σε μια συνθήκη, οι όροι της συνθήκης ορίζουν τα

διαθέσιμα είδη αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής. Σε περίπτωση

έλλειψης συνθήκης, ισχύουν τα άρθρα 457-461 του Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας (βλέπε παραπάνω). Οι διατάξεις αυτές αναφέρονται σε ένα

περιορισμένο εύρος συνδρομής: την εξέταση των μαρτύρων και των

κατηγορουμένων, τις επιτόπιες επιθεωρήσεις, τις γνωμοδοτήσεις

εμπειρογνωμόνων και την κατάσχεση αποδεικτικών στοιχείων (άρθρο 458

(1) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας), την επίδοση εγγράφων (άρθρο 458

(2)), τη μεταγωγή κρατουμένων (άρθρο 459) και τα πειστήρια (άρθρο 461).

Αυτές οι διατάξεις δεν προβλέπουν ειδικές ερευνητικές τεχνικές, (π.χ.

υποκλοπή τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και συγκεκαλυμμένη επιτήρηση), τη

δέσμευση ή κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων. Κατά συνέπεια, είναι

ασαφές εάν αυτά τα είδη συνδρομής είναι διαθέσιμα.53

167. Οι εξηγήσεις των Ελλήνων λειτουργών για τη διαθεσιμότητα των εν

λόγω πρόσθετων ειδών συνδρομής δεν ήταν απόλυτα πειστικές. Κατά την

άποψή τους, οι διατάξεις που διέπουν τη χρήση τέτοιων τεχνικών στις

εγχώριες ποινικές έρευνες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για την

παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής προς ένα τρίτο κράτος. Ωστόσο,

τίποτα στη νομοθεσία δεν υποδηλώνει ότι οι διατάξεις αυτές θα μπορούσαν

να επεκταθούν στο πλαίσιο της αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής. Επιπλέον,

εάν οι διατάξεις που εφαρμόζονται στις εγχώριες έρευνες μπορούν να

εφαρμοστούν και κατά την εκτέλεση αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής, τότε οι διατάξεις περί αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής στον

Κώδικα Ποινικής Δικονομίας θα ήταν περιττές. Για παράδειγμα, δεν θα

υπήρχε καμία ανάγκη να θεσπιστεί το Άρθρο 458 (1) του Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας για την εκτέλεση αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής


100


για εξετάσεις μαρτύρων ή κατάσχεση αποδεικτικών στοιχείων. Θα

μπορούσε κανείς να έχει, απλώς, χρησιμοποιήσει τις αντίστοιχες διατάξεις

που ισχύουν για τις εγχώριες έρευνες. Αυτό είναι απίθανο να έχει

αποτελέσει την πρόθεση του νομοθέτη. Οι ελληνικές αρχές συμφωνούν ότι

ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας θα μπορούσε να είναι σαφέστερος, αλλά

υποστηρίζουν ότι αυτή η ανησυχία είναι, σε μεγάλο βαθμό, θεωρητική,

επειδή τα περισσότερα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

βασίζονται σε συνθήκες.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 7 της 3ης

Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα να τροποποιήσει τη νομοθεσία της

προκειμένου να προβλεφθούν ρητά ορισμένα είδη συνδρομής (π.χ. ειδικές

ερευνητικές τεχνικές, δέσμευση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων) για

τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής που δεν βασίζονται σε

συνθήκες.

(δ) Καθυστερήσεις και διαδικασία εκτέλεσης αιτημάτων αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής

168. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 125-126) εξέφρασε ανησυχίες

σχετικά με τις καθυστερήσεις κατά την εκτέλεση αιτημάτων αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής. Η Ελλάδα έδωσε περιορισμένα και ατελή μόνο

στατιστικά στοιχεία σχετικά με την αμοιβαία δικαστική συνδρομή. Παρ’

όλα αυτά, η Ελλάδα εκτίμησε ότι πολλά αιτήματα «αντιμετωπίζονται εντός

ημερών» και, σε «εξαιρετικές» περιπτώσεις, μεταξύ «μίας εβδομάδας και,

κατ’ ανώτατο όριο, έξι μηνών». Τα ανεπίσημα στοιχεία έδειχναν ότι οι

καθυστερήσεις θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερες. Στην υπόθεση

της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών και σε μια άλλη υπόθεση που αφορούσε μια

αλλοδαπή εταιρεία που δωροδοκούσε Έλληνες λειτουργούς

παρατηρήθηκαν χρόνοι απόκρισης άνω των έξι μηνών.

169. Στη Φάση 3α, η Ελλάδα έδωσε ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με

την αμοιβαία δικαστική συνδρομή, αλλά όχι για τις καθυστερήσεις κατά την


101


εκτέλεση των αιτημάτων. Η Ελλάδα δήλωσε ότι τα στατιστικά στοιχεία

είναι διαθέσιμα μόνο όταν ολοκληρώνει ένα εν εξελίξει έργο. Στις

απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο υπήρξαν παράπονα για καθυστερήσεις στη

λήψη αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής εκ μέρους της Ελλάδας από τρίτες

χώρες, σε πολλές περιπτώσεις αλλοδαπών εταιρειών που δωροδοκούσαν

Έλληνες λειτουργούς. Ωστόσο, αν και ζητήθηκαν από την Ελλάδα, δεν

έδωσε πληροφορίες σχετικά με την αμοιβαία δικαστική συνδρομή που

παρέσχε σε τρίτες χώρες, στις περιπτώσεις αυτές.

170. Οι καθυστερήσεις στην παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

μπορεί να οφείλονται, εν μέρει, στη διαδικασία επεξεργασίας των

αιτημάτων, όπως επισημαίνεται στην Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι

124, 127-128). Τα εισερχόμενα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

πρέπει, γενικά, να αποστέλλονται στην Κεντρική Αρχή του Υπουργείου

Δικαιοσύνης.54 Στη συνέχεια, τα αιτήματα αποστέλλονται στο Εφετείο, το

οποίο τα διαβιβάζει στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών, ο οποίος στη συνέχεια

τα διαβιβάζει στον Πρόεδρο Πρωτοδικών, ο οποίος τα στέλνει, τελικά, σε

ανακριτή προς εκτέλεση. Τα συγκεντρωθέντα αποδεικτικά στοιχεία

ανατρέχουν αντίστροφα αυτή τη διαδρομή, καθ’ οδόν προς τις αλλοδαπές

αρχές. Αρκετοί από τους λειτουργούς αυτούς απλώς διαβιβάζουν το αίτημα,

χωρίς να ελέγξουν το περιεχόμενό του, σύμφωνα με την Ελλάδα. Η

αναγκαιότητα της συμμετοχής τους είναι, επομένως, αμφισβητήσιμη. Αυτά

τα πολλαπλά στρώματα προσθέτουν, επίσης, καθυστερήσεις. Η εν λόγω

διαδικασία δεν έχει εξορθολογιστεί από την εποχή της 3ης Φάσης. Οι

ελληνικές αρχές αναφέρουν ότι τα αιτήματα από Κράτη-Μέλη της

Ευρωπαϊκής Ένωσης υποβάλλονται απευθείας στις αρχές επιβολής του

νόμου και δεν ακολουθούν τη διαδικασία αυτή.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 8 (iv) της 3ης

Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα (α) να τηρεί λεπτομερή στατιστικά

στοιχεία σχετικά με τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής,


102


συμπεριλαμβανόμενου και του υποκείμενου στα αιτήματα αδικήματος, του

χρόνου που απαιτείται για την εκτέλεση, και της φύσης της ζητούμενης

συνδρομής, και (β) να εξορθολογήσει τη διαδικασία για την εκτέλεση των

εισερχόμενων αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, με σκοπό τη

μείωση των καθυστερήσεων στην παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής.

(ε) Αντιμετώπιση καταγγελιών για δωροδοκία αλλοδαπών σε εισερχόμενα

αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής

171. Μια σημαντική ανησυχία κατά την 3η Φάση (παράγραφοι 59-61) ήταν

η παράλειψη της Ελλάδας να διερευνήσει καταγγελίες για δωροδοκία

αλλοδαπών που περιέχονταν σε ένα αίτημα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής από τις ΗΠΑ, στην υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών. Το

αίτημα ανέφερε ότι τρεις Έλληνες ιδιώτες, μεταξύ των οποίων και ένας

«πολύ γνωστός επιχειρηματίας», διοχέτευαν δώρα σε λειτουργούς της

ΠΓΔΜ (βλέπε σελίδα 11). Η Ελλάδα εξήγησε ότι όταν «λαμβάνει ένα

αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής που αποκαλύπτει πληροφορίες

σχετικές με υπηκόους της που διαπράττουν εγκληματικές πράξεις στο

εξωτερικό, δίνει μεγαλύτερη προτεραιότητα στην εκτέλεση του αιτήματος

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, εκτός εάν υπάρχει απόδειξη ότι είχε

διαπραχθεί αδίκημα στην Ελλάδα.» Αυτό παρέβλεπε το γεγονός ότι

υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία στην υπόθεση της Εταιρείας

Τηλεπικοινωνιών, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι Έλληνες ιδιώτες

διέπραξαν εγκληματικές πράξεις δωροδοκίας αλλοδαπών στην Ελλάδα.

Επιπλέον, η Σύμβαση υποχρεώνει την Ελλάδα να διερευνά σοβαρά τις

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών στις οποίες εμπλέκονται Έλληνες

υπήκοοι. Μια γενική πολιτική που ευνοούσε την παροχή συνδρομής σε

αλλοδαπές αρχές για τη διενέργεια εσωτερικών ερευνών μπορεί, επίσης, να

είναι απρόσφορη.

172. Ως εκ τούτου, η Σύσταση 4 (στ) της 3ης Φάσης συνέστησε στην

Ελλάδα να «διασφαλίζει ότι οι καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που

παρέχονται σε Έλληνες λειτουργούς, μέσω αμοιβαίας δικαστικής


103


συνδρομής ή σε πολυμερή φόρα διεθνούς συνεργασίας (π.χ. Eurojust), ή

άλλως, θα διαβιβάζονται αμέσως στις ελληνικές αρχές επιβολής του νόμου

και ότι οι εγχώριες έρευνες θα κινούνται, στη συνέχεια, ανάλογα με την

περίπτωση».

173. Η Ελλάδα έχει λάβει ορισμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της

Σύστασης 4 (στ). Εξήγησε ότι, αρχικά, παρέλειψε να διερευνήσει την

υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών, επειδή, ακολουθώντας τη

διαδικασία που ίσχυε τότε, επελέγη ένας ανακριτής, από ένα σύνολο 20

δικαστών, για την εκτέλεση του αιτήματος αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής. Ο δικαστής που επελέγη δεν αναγνώριζε ότι η δωροδοκία

αλλοδαπών αποτελούσε αδίκημα στην Ελλάδα και ως εκ τούτου, παρέλειψε

να διαβιβάσει την υπόθεση σε εισαγγελέα προς διερεύνηση. Προκειμένου

να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο εκ νέου, έχει οριστεί ένας ανακριτής

στην Αθήνα για την εκτέλεση όλων των μελλοντικών αιτημάτων αμοιβαίας

δικαστικής συνδρομής. Αυτός ο ανακριτής έχει ενημερωθεί ότι η

δωροδοκία αλλοδαπών αποτελεί αδίκημα, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο.

174. Αυτά τα βήματα υλοποιούν μόνο εν μέρει τη Σύσταση 4 (στ), επειδή

δεν αντιμετωπίζουν το γενικότερο πρόβλημα ότι οι δικαστές και οι

εισαγγελείς δεν γνωρίζουν, σε γενικές γραμμές, την αξιόποινη πράξη της

δωροδοκίας αλλοδαπών. Το αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής για

την υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών πέρασε από τουλάχιστον

τέσσερις λειτουργούς του Υπουργείου Δικαιοσύνης, εισαγγελείς και

δικαστές, πριν φτάσει στον ανακριτή. (Η διαδικασία για την εκτέλεση των

αιτημάτων περιγράφεται στη σελίδα 48.) Κανείς από αυτούς τους τέσσερις

λειτουργούς δεν ανέφερε το ζήτημα σε εισαγγελέα, παρά τη νομική

υποχρέωση να το πράξει (βλέπε σελίδα 53). Οι εμπλεκόμενοι εισαγγελείς,

επίσης, δεν κίνησαν έρευνα, παρά την αρχή της νομιμότητας των διώξεων

(βλ. 28). Αυτά τα άτομα δεν προέβησαν σε καμία ενέργεια, πιθανόν επειδή

δεν γνώριζαν και οι ίδιοι ότι η δωροδοκία αλλοδαπών αποτελούσε αδίκημα

βάσει του ελληνικού δικαίου.


104


175. Επιπλέον, η νέα ρύθμιση που θεσπίστηκε μετά την 3η Φάση μπορεί να

μην είναι αποτελεσματική ως προς την αποτροπή επανάληψης του

προβλήματος της υπόθεσης της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών. Η ρύθμιση

αυτή εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το ότι ο μοναδικός ανακριτής στην

Αθήνα, που είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση όλων των αιτημάτων

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, πρέπει να γνωρίζει την αξιόποινη πράξη

της δωροδοκίας αλλοδαπών στο ελληνικό δίκαιο. Αν ο δικαστής αυτός

αντικατασταθεί αργότερα (π.χ. λόγω διακοπών, μετατεθεί ή

συνταξιοδοτηθεί), δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι ο αντικαταστάτης θα έχει,

παρομοίως, επίγνωση του αδικήματος. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει παραδεχθεί

ότι πολλά αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής (π.χ. εκείνα που

προέρχονται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης) αποστέλλονται απευθείας

στους τοπικούς εισαγγελείς και δικαστές (βλέπε σελίδα 48) και

παρακάμπτουν, ως εκ τούτου, τον εισαγγελέα των Αθηνών. Πράγματι, το

αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής για την υπόθεση της Σταθμού

Επεξεργασίας Λυμάτων στην Πάφο της Κύπρου εστάλη απευθείας στον

εισαγγελέα της Θεσσαλονίκης.

Σχόλια


Ελλάδα έχει λάβει κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση της παράλειψης να

κινηθεί έρευνα για δωροδοκία αλλοδαπών στην υπόθεση της Εταιρείας

Τηλεπικοινωνιών. Αυτό που αποκαλύφθηκε στην υπόθεση, ωστόσο, τονίζει

μια πολύ ευρύτερη έλλειψη επίγνωσης της αξιόποινης πράξης της

δωροδοκίας αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων δημόσιων λειτουργών. Αυτή

η συστηματική ανεπάρκεια δεν έχει αντιμετωπιστεί, καθώς η Ελλάδα

εξακολουθεί να μην αντιμετωπίζει ρητά τη δωροδοκία αλλοδαπών στο

Εθνικό της Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς ή στις

δραστηριότητες της για ευαισθητοποίηση (βλέπε σελίδες 50 και 52).

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επισημαίνουν, επίσης, ότι η Ελλάδα κίνησε

έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών στις υποθέσεις της Κρατικής


105


Καπνοβιομηχανίας, με βάση τις πληροφορίες που περιέχονταν σε ένα

εισερχόμενο αίτημα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής. Αυτό είναι

ενθαρρυντικό. Ωστόσο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι έρευνες για

δωροδοκία αλλοδαπών θα κινούνται συστηματικά, με βάση τις πληροφορίες

που περιλαμβάνονται στα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, η

Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει τη γενική έλλειψη ενημέρωσης, μεταξύ

των Ελλήνων δικαστών και εισαγγελέων, για τη δωροδοκία αλλοδαπών.

Ως εκ τούτου, οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύστασή

τους, στις σελίδες 29, 51 και 53 της παρούσας Έκθεσης για

ευαισθητοποίηση ως προς το αδίκημα της δωροδοκίας αλλοδαπών.

Ειδικότερα, οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν

τους Έλληνες λειτουργούς που εμπλέκονται στην επιβολή του ποινικού

δικαίου ή στην εκτέλεση των αλλοδαπών αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής.

(στ) Έκδοση

176. Από την εποχή της 3ης Φάσης, δεν υπήρξαν αλλαγές στο πλαίσιο των

εκδόσεων της Ελλάδας όσον αφορά στις υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών.

Σύμφωνα με την Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 130), η Ελλάδα

μπορεί να ζητά και να παρέχει έκδοση σε υποθέσεις διαφθοράς, με βάση

διμερείς συμβάσεις, πολυμερείς συνθήκες, το Ευρωπαϊκό Ένταλμα

Σύλληψης (για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης), καθώς και τα άρθρα 436

έως 456 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Η Ελλάδα δεν εκδίδει τους

υπηκόους της (παρά μόνο βάσει Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης), αλλά

κινεί δίωξη στην Ελλάδα για το ίδιο αδίκημα (aut dedere aut judicare). Σε

περίπτωση έλλειψης συνθήκης σε ισχύ, οι λόγοι άρνησης της έκδοσης

ορίζονται στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και είναι οι ίδιοι με εκείνους

για την απόρριψη αιτήματος αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής.

177. Στην περίοδο 2010-2014, η Ελλάδα απέστειλε 69 και δέχθηκε 302

αιτήματα έκδοσης (για όλα τα ποινικά αδικήματα, όχι μόνο για διαφθορά).

Οι ελληνικές αρχές δήλωσαν ότι απέρριψαν ένα μικρό μόνο ποσοστό των


106


εισερχόμενων αιτημάτων, κυρίως λόγω των ανησυχιών για τα ανθρώπινα

δικαιώματα στο αιτούν κράτος. Ένα αίτημα έγινε δεκτό, επειδή ο

καταζητούμενος ήταν Έλληνας υπήκοος.

10. Ευαισθητοποίηση του κοινού και υποβολή αναφορών για δωροδοκία

αλλοδαπών

178. Η παρούσα ενότητα εξετάζει τις γενικές προσπάθειες της Ελλάδας για

ευαισθητοποίηση σε σχέση με τη δωροδοκία αλλοδαπών και για

ενθάρρυνση υποβολής αναφορών σε σχέση με τη δωροδοκία αλλοδαπών

προς τις αρχές επιβολής του νόμου. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει θέσει ως

προτεραιότητά της την καταπολέμηση της εγχώριας διαφθοράς έναντι της

δωροδοκίας αλλοδαπών. Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα εμφανής στους

τομείς της εθνικής πολιτικής για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την

ευαισθητοποίηση, την υποβολή αναφορών και την προστασία των

πληροφοριοδοτών. Η ευαισθητοποίηση και η υποβολή αναφορών σχετικά

με τους εξωτερικούς ελεγκτές, τα φορολογικά και δημόσια πλεονεκτήματα

περιγράφονται στις σελίδες 41, 44 και 57. Η έλλειψη ευαισθητοποίησης των

οργάνων επιβολής του νόμου συζητείται στις σελίδες 25 και 48. Τα

εταιρικά μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης εξετάζονται λεπτομερέστερα

στη σελίδα 42.

(α) Απουσία ρητής συνολικής στρατηγικής για την καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών

179. Η Ελλάδα δεν είχε συγκεκριμένη εθνική πολιτική για την

αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Καμία τέτοια δεν εντοπίστηκε

στη 2η ή την 3η Φάση. Από τότε, το «Εθνικό Σχέδιο Δράσεων για την

Καταπολέμησης της Διαφθοράς» δημοσιεύθηκε το 2013 και

πολυδιαφημίστηκε από την κυβέρνηση ως ένα σημαντικό μέσο πολιτικής

για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το 119 σελίδων Σχέδιο δεν αναφέρει

τη δωροδοκία αλλοδαπών, εκτός από μία σύντομη αναφορά στη Σύμβαση.

Τα «υφιστάμενα προβλήματα» που εντοπίζονται στο Σχέδιο αφορούν όλα

την εγχώρια διαφθορά και την κακοδιοίκηση της Ελληνικής Κυβέρνησης.


107


180. Η Ελλάδα έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η γενική πολιτική της για

την καταπολέμηση της «διαφθοράς» είναι επαρκής και ότι δεν υπάρχει

ανάγκη για τη ρητή αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Στην 3η

Φάση (παράγραφος 135), οι ελληνικές αρχές διευκρίνισαν ότι η δωροδοκία

αλλοδαπών δεν χρειάζεται να αναφερθεί ρητά, επειδή «πηγαίνει χέρι-χέρι»

με την εγχώρια διαφθορά. Στη Φάση 3α, οι ελληνικές αρχές υποβάθμισαν

την παράλειψη της δωροδοκίας αλλοδαπών από το Σχέδιο Δράσης για την

Καταπολέμηση της Διαφθοράς. Κατά την άποψή τους, το Σχέδιο «θεωρεί

ότι η διαφθορά είναι ένα διάχυτο φαινόμενο και, ως τέτοιο, δεν κάνει

διάκριση μεταξύ διαφθοράς Ελλήνων υπηκόων και αλλοδαπών. Λειτουργεί

με βάση την υπόθεση ότι ένας διεφθαρμένος μηχανισμός συμπεριφέρεται με

τον ίδιο τρόπο σε κάθε περιβάλλον.»

181. Ωστόσο, η άποψη της Ελλάδας ότι η επίθεση στη «διαφθορά», γενικά,

είναι επαρκής για την αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών,

παραβλέπει το ευρύτερο πλαίσιο της χώρας. Η εγχώρια διαφθορά γίνεται

αντιληπτή ως διαδεδομένη στην Ελλάδα και κυριαρχεί στη συνείδηση του

έθνους, όπως έχουν, επανειλημμένα, τονίσει οι Έλληνες λειτουργοί.

Λαμβάνοντας υπόψη το σκηνικό αυτό, σχεδόν όλοι στην Ελλάδα είναι

πιθανό να ερμηνεύουν τον όρο «διαφθορά», στις κυβερνητικές πολιτικές για

την καταπολέμηση της διαφθοράς, ως εγχώρια διαφθορά και μόνο (Έκθεση

της 3ης Φάσης, Σχόλιο μετά την παράγραφο 138).

182. Η θέση της Ελλάδας ότι η διαφθορά αλλοδαπών και η εγχώρια

διαφθορά είναι ταυτόσημα φαινόμενα είναι, επίσης, αμφίβολη. Οι

επιχειρήσεις είναι γνωστό ότι συμπεριφέρονται διαφορετικά όταν

μεταβαίνουν στο εξωτερικό. Σε αντίθεση με την εγχώρια διαφθορά, η

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών απαιτεί μεγαλύτερη έμφαση

στην πλευρά της προσφοράς της διαφθοράς. Επιπλέον, κάποιοι Έλληνες

υπήκοοι θα μπορούσαν να θεωρήσουν τη δωροδοκία αλλοδαπών λιγότερο

απαράδεκτη, επειδή μπορεί να αποτελεί μέσο για τη βελτίωση της Ελλάδας

στη διεθνή οικονομική ανταγωνιστικότητα (Έκθεση της 3ης Φάσης,


108


παράγραφος 136). Στη Φάση 3α, ένας εκπρόσωπος της κοινωνίας των

πολιτών δήλωσε ότι, σε περίοδο οικονομικής κρίσης, η κυβέρνηση έχει

καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της εγχώριας

διαφθοράς, αλλά «δεν θα αγγίξει τον τομέα των εξαγωγών».

183. Η έλλειψη ιδιαίτερης προσοχής στη δωροδοκία αλλοδαπών μπορεί,

επίσης, να προκληθεί από το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν κατανοεί την

έκθεση των ελληνικών επιχειρήσεων στο αδίκημα αυτό. Κατά την επιτόπια

επίσκεψη, οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι «κανένας τομέας της ελληνικής

οικονομίας δεν κινδυνεύει» να διαπράξει δωροδοκία αλλοδαπών. Η θέση

αυτή, όμως, δεν βασίστηκε σε ενδελεχή ανάλυση των κινδύνων και έρχεται

σε αντίθεση με άλλα αποδεικτικά στοιχεία. Όπως επισημαίνεται στη σελίδα

9, η Ελλάδα έχει σημαντικούς εμπορικούς και επενδυτικούς δεσμούς με τα

Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Όπως παρατήρησε ένας Έλληνας

λειτουργός κατά την επιτόπια επίσκεψη, η Ελλάδα είναι «σε μια δύσκολη

περιοχή, όσον αφορά στη διαφθορά». Η οικονομία της Ελλάδας

κυριαρχείται, επίσης, από μια διεθνώς ενεργή ναυτιλιακή βιομηχανία που

είναι σε συνεχή επαφή με αλλοδαπούς λειτουργούς που ακολουθούν

τελωνειακούς, μεταναστευτικούς, φορολογικούς και περιβαλλοντικούς

κανονισμούς. Ακόμη και οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν

γίνει, πρόσφατα, πιο δραστήριες στο εξωτερικό. Εν ολίγοις, ο κίνδυνος των

ελληνικών επιχειρήσεων να διαπράξουν δωροδοκία αλλοδαπών απέχει πολύ

από το ελάχιστο.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν για το ότι η Ελλάδα δεν δίνει

επαρκή προτεραιότητα στην καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Ο

κίνδυνος των ελληνικών επιχειρήσεων να διαπράξουν δωροδοκία

αλλοδαπών είναι σημαντικός, και πρέπει να αντιμετωπιστεί ξεκάθαρα και

ρητά. Είναι πολύ απογοητευτικό το γεγονός ότι ο κίνδυνος δεν φαίνεται να

εκτιμάται πλήρως από τις ελληνικές αρχές. Πράγματι, οι πολιτικές της

Ελληνικής Κυβέρνησης συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν μόνο τη


109


«διαφθορά», γενικώς, πράγμα το οποίο ερμηνεύεται ως αναφερόμενο μόνο

στην εγχώρια διαφθορά. Αυτό στέλνει ένα ατυχές μήνυμα στο ελληνικό

κοινό και τις επιχειρήσεις: ότι κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης, η

εγχώρια διαφθορά πρέπει να αντιμετωπιστεί δυναμικά, αλλά η δωροδοκία

αλλοδαπών είναι ένα αποδεκτό μέσο προκειμένου να κερδηθούν εργασίες

στο εξωτερικό και να βελτιωθεί η οικονομία της Ελλάδας. Η απροθυμία της

Ελλάδας να αντιμετωπίσει ρητά τη δωροδοκία αλλοδαπών είναι, επίσης,

δύσκολο να γίνει αντιληπτή. Η ρητή αναγνώριση της ανάγκης για την

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν αναιρεί την αιτία της

καταπολέμησης της εγχώριας διαφθοράς.

Η απουσία μιας σαφούς, περίοπτης, πολιτικής για την καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών έχει ήδη οδηγήσει σε ανεπιθύμητες συνέπειες.

Όπως περιγράφεται στη συνέχεια και σε άλλα σημεία της παρούσας

Έκθεσης, οι πολιτικές και νομοθετικές εξελίξεις στην καταπολέμηση της

εγχώριας διαφθοράς δεν έχουν επεκταθεί στη δωροδοκία αλλοδαπών, σε

θέματα όπως η προστασία των πληροφοριοδοτών και η υποβολή αναφορών.

Η μειωμένη έμφαση στη δωροδοκία αλλοδαπών έχει οδηγήσει σε έλλειψη

επίγνωσης αυτής της εγκληματικής πράξης, στο πλαίσιο του γενικού

δημόσιου, του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Αυτή η έλλειψη

επίγνωσης μπορεί να θεωρηθεί ως ο λόγος που η Ελλάδα απέτυχε να

διερευνήσει, αρχικά, την υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών (βλέπε

σελίδα 28). Μπορεί, επίσης, να εξηγήσει γιατί η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης δεν παρέπεμψε, αρχικά, τις

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών στις ελληνικές εισαγγελικές αρχές

προς διερεύνηση (βλέπε σελίδα 37).

Για τους λόγους αυτούς, απαιτούνται επείγοντα μέτρα προκειμένου να

αυξηθεί η προτεραιότητα της καταπολέμησης της δωροδοκίας αλλοδαπών

και να αντιμετωπιστεί ρητά η δωροδοκία αλλοδαπών στο τρέχον Εθνικό

Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς και τις επακόλουθές

του εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς.


110


Οι επικεφαλής των ελεγκτών επισημαίνουν, επίσης, ότι η Ελλάδα έχει

συστήσει ένα Υπουργείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς μετά από μια

αλλαγή στην κυβέρνηση, στα τέλη Ιανουαρίου του 2015. Κατά τη διάρκεια

αυτής της αξιολόγησης, οι ελληνικές αρχές ανέφεραν ότι μένει να δούμε

πώς αυτή η εξέλιξη θα επηρεάσει την καταπολέμηση της δωροδοκίας

αλλοδαπών. Είναι, επίσης, ασαφές το εάν και πώς η προτεραιότητα της νέας

κυβέρνησης ως προς την αντιμετώπιση των κατεστημένων συμφερόντων

και των φορολογικών εγκλημάτων μπορεί να επηρεάσει την επιβολή των

νόμων για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Η Ομάδα Εργασίας θα πρέπει να

παρακολουθεί τις εξελίξεις στο θέμα αυτό.

(β) Ευαισθητοποίηση για τη δωροδοκία αλλοδαπών και τη Σύμβαση

184. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 131-138) διαπίστωνε ότι η

γνώση της δωροδοκίας αλλοδαπών και της Σύμβασης στην Ελλάδα ήταν

«απαράδεκτα χαμηλές». Ως εκ τούτου, η Σύσταση 13 της 3ης Φάσης

συνιστούσε στην Ελλάδα να τονίσει ενεργά την ευαισθητοποίηση για τη

δωροδοκία αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων ιδιωτών, των επιχειρήσεων και

των δημόσιων λειτουργών.

185. Όπως και στην 3η Φάση, η Ελλάδα έχει, κυρίως, καταβάλει

προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση ως προς την εγχώρια διαφθορά, αλλά

όχι συγκεκριμένα για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Όπως προαναφέρθηκε, το

Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς δεν

αντιμετωπίζει ρητά τη δωροδοκία αλλοδαπών. Συνέδρια για τη διαφθορά,

το 2013 και το 2014, δεν ασχολήθηκαν συγκεκριμένα με τη δωροδοκία

αλλοδαπών. Οι προσπάθειες της Ελληνικής Αστυνομίας και του ΣΔΟΕ να

ενθαρρύνουν τους πολίτες να αναφέρουν τη διαφθορά δεν επισήμαναν ότι

και η δωροδοκία αλλοδαπών είναι αδίκημα που θα πρέπει να αναφέρεται.

Όπως αναφέρεται στη σελίδα 40, ο ιδιωτικός τομέας και το λογιστικό και

ελεγκτικό επάγγελμα δεν μπορούσαν να περιγράψουν οποιαδήποτε

κυβερνητικά μέτρα ευαισθητοποίησης που απευθύνονται ειδικά στη

δωροδοκία αλλοδαπών.


111


186. Τα κρατικά όργανα που έρχονται σε άμεση επαφή με διεθνώς ενεργές

ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν, επίσης, καταβάλει αρκετές προσπάθειες

για την ευαισθητοποίηση. Ο οργανισμός «Επενδύστε στην Ελλάδα Α.Ε.»

(Enterprise Greece), ο επίσημος οργανισμός προώθησης του εμπορίου,

βοηθά τις ελληνικές επιχειρήσεις να βρουν νέες αγορές και

επιχειρηματικούς εταίρους στο εξωτερικό.55 Δεν έλαβε κανένα μέτρο για

την αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών και δεν παρέστη στην

επιτόπια επίσκεψη. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Ε.Κ.) ρυθμίζει τις

εταιρείες που είναι εισηγμένες στην Ελλάδα, πολλές από τις οποίες

λειτουργούν σε πολυεθνικό επίπεδο. Από την εποχή της 3ης Φάσης, η

Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει δημοσιεύσει πληροφορίες σχετικά με τη

δωροδοκία αλλοδαπών στην ιστοσελίδα της. Ωστόσο, δεν έχει λάβει

περαιτέρω μέτρα προκειμένου να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να

υιοθετήσουν εταιρικά μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης για την

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών (βλέπε σελίδα 42).

187. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πλήρης απουσία προσπαθειών

ευαισθητοποίησης στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Οι επιχειρήσεις στον τομέα

αυτό βρίσκονται σε συνεχή επαφή με αλλοδαπούς λειτουργούς. Η

προσφορά δώρων και πληρωμών διευκόλυνσης θα πρέπει, φυσικά, να

εμπνέει ανησυχία. Ως εκ τούτου, η Σύσταση 13 της 3ης Φάσης ζητούσε από

την Ελλάδα να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τη δωροδοκία

αλλοδαπών, στο πλαίσιο της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Η Ελληνική

Κυβέρνηση, ωστόσο, δεν έχει προβεί σε καμία ενέργεια σε αυτό το θέμα.

Αντ’ αυτού, δεν θεωρεί ότι ο τομέας αυτός, ή οποιοσδήποτε άλλος τομέας

στην Ελλάδα, εκτίθεται σε κινδύνους από τη δωροδοκία αλλοδαπών. Το

Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου είναι αρμόδιο για την κανονιστική

ρύθμιση του κλάδου. Και αυτό δεν παρέστη στην επιτόπια επίσκεψη.

188. Ανησυχητική είναι και η έλλειψη προσπαθειών για την

ευαισθητοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ένα θέμα που

αναφέρθηκε, επίσης, στη Σύσταση 13. Οι ελληνικές μικρομεσαίες


112


επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται όλο και περισσότερο σε διεθνές επίπεδο

(βλέπε σελίδα 10). Όπως και στην 3η Φάση, λίγες μικρομεσαίες

επιχειρήσεις έχουν θεσπίσει εταιρικά μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης για

την αντιμετώπιση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν από τη δωροδοκία

αλλοδαπών (βλέπε σελίδα 42). Η Διεύθυνση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων

της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και

Ανταγωνιστικότητας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των

μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η Διεύθυνση δεν έχει λάβει ειδικά μέτρα που

να αφορούν στη δωροδοκία αλλοδαπών και, επίσης, δεν παρέστη στην

επιτόπια επίσκεψη.

189. Όσον αφορά στο δημόσιο τομέα, οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης

όλων των δημόσιων υπηρεσιών απευθύνονται, επίσης, στη «διαφθορά»,

αλλά όχι ειδικά στη δωροδοκία αλλοδαπών. Όπως προαναφέρθηκε, η

Ομάδα Εργασίας έχει συμπεράνει, μετά την 3η Φάση, ότι η προσέγγιση

αυτή είναι αναποτελεσματική, καθώς λίγοι άνθρωποι θα συσχέτιζαν τη

«διαφθορά» με τη δωροδοκία αλλοδαπών στο πλαίσιο της Ελλάδας. Οι

ελληνικές διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό ενημερώθηκαν να

αναφέρουν τις καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών (βλέπε επόμενη

ενότητα για λεπτομέρειες). Οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης από τις

φορολογικές αρχές και η παροχή δημόσιων πλεονεκτημάτων αναφέρονται

στις σελίδες 44 και 57.

190. Συνολικά, το επίπεδο ευαισθητοποίησης, ως προς τη δωροδοκία

αλλοδαπών, στο ευρύ κοινό, τον ιδιωτικό τομέα, και το δημόσιο τομέα

εξακολουθεί να είναι χαμηλό. Εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών κατά

την επιτόπια επίσκεψη συμφώνησαν με την άποψη αυτή. Επιπλέον, τα

ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν αγνοήσει, σε μεγάλο βαθμό, τις

καταγγελίες για δωροδοκίες αλλοδαπών που εμπλέκουν ελληνικές εταιρίες

και έχουν ανακύψει στον ξένο Τύπο. Οι περισσότεροι από τους

δημοσιογράφους κατά την επιτόπια επίσκεψη εμφανίστηκαν να

ενδιαφέρονται περισσότερο για την αναφορά της εγχώριας διαφθοράς. Οι


113


ελληνικές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην επιτόπια επίσκεψη δήλωσαν

ότι γνώριζαν τη Σύμβαση. Ωστόσο, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις δεν

φαίνεται να έχουν λάβει εταιρικά μέτρα κανονιστικής συμμόρφωσης που να

αντιμετωπίζουν, συγκεκριμένα, τη δωροδοκία αλλοδαπών (βλέπε σελίδα

42). Όπως αναφέρεται στη σελίδα 48, οι ελληνικές αρχές, αρχικά,

παρέλειψαν να διερευνήσουν την υπόθεση της Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών,

λόγω έλλειψης ευαισθητοποίησης. Η Μονάδα Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης ενδέχεται, επίσης, να έχει παραλείψει να παραπέμψει την

υπόθεση του Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου Προσώπου στους

εισαγγελείς για τον ίδιο λόγο (βλέπε σελίδα 25). Η απουσία επιτυχών

διώξεων της δωροδοκίας αλλοδαπών συμβάλλει στην έλλειψη επίγνωσης,

όπως έχει επισημάνει η Ομάδα Εργασίας σε άλλες αξιολογήσεις χωρών.56

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν επειδή οι ελληνικές αρχές δεν

έχουν προβεί σε επαρκείς προσπάθειες ευαισθητοποίησης που να

αναφέρονται ειδικά στη δωροδοκία αλλοδαπών. Η Ελλάδα συνεχίζει να

θεωρεί ότι αρκεί να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση ως προς τη «διαφθορά»,

γενικά. Ωστόσο, στο πλαίσιο της Ελλάδας, ο όρος «διαφθορά» ερμηνεύεται

ότι αναφέρεται στην εγχώρια διαφθορά, αλλά όχι στη δωροδοκία

αλλοδαπών, όπως αποδεικνύεται από το χαμηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης

ως προς τη δωροδοκία αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων εισαγγελέων,

δικαστών και του ιδιωτικού τομέα.

Οι επικεφαλής των ελεγκτών είναι, επίσης, εξαιρετικά ανήσυχοι για το ότι

βασικοί κρατικοί φορείς δεν έχουν εμπλακεί σε δράσεις ευαισθητοποίησης.

Δεν έχουν, δηλαδή, καταβληθεί προσπάθειες στη ναυτιλιακή βιομηχανία,

παρά τη σημαντική έκθεση του κλάδου στους κινδύνους από τη δωροδοκία

αλλοδαπών. Εξίσου ανενεργοί είναι οργανισμοί που ασχολούνται με

διεθνώς δραστηριοποιούμενες ελληνικές εταιρείες, όπως ο «Επενδύστε

στην Ελλάδα Α.Ε.», η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, καθώς και η Διεύθυνση

Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων. Η αδυναμία αυτών των οργανισμών να


114


παραστούν στην επιτόπια επίσκεψη μπορεί να υποδηλώνει ότι η

καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν θεωρείται προτεραιότητα.

Για τους λόγους αυτούς, οι επικεφαλής των ελεγκτών θεωρούν ότι η

Ελλάδα δεν έχει υλοποιήσει τη Σύσταση 13 της 3ης Φάσης.

Επαναλαμβάνουν την παρούσα Σύσταση, και συνιστούν στην Ελλάδα να

λάβει ενεργές δράσεις ευαισθητοποίησης σε τομείς που κινδυνεύουν από τη

διάπραξη δωροδοκίας αλλοδαπών, συμπεριλαμβανόμενης και της ναυτιλίας,

των εξαγωγών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι προσπάθειες

ευαισθητοποίησης θα πρέπει να αναφέρονται συγκεκριμένα στη δωροδοκία

αλλοδαπών και όχι απλώς στη «διαφθορά», σε γενικές γραμμές.

Προσπάθειες ευαισθητοποίησης θα πρέπει να καταβάλλονται από όλους

τους κρατικούς φορείς που έρχονται σε άμεση επαφή με τις ελληνικές

εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε διεθνές επίπεδο,

συμπεριλαμβανόμενης και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, των

διπλωματικών αποστολών στο εξωτερικό, του οργανισμού «Επενδύστε

στην Ελλάδα Α.Ε.», και της Διεύθυνσης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων.

(γ) Εντοπισμός και υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών

(i) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, γενικά από δημόσιους

λειτουργούς

191. Οι Έλληνες δημόσιοι λειτουργοί υποχρεούνται να αναφέρουν τις

εγκληματικές πράξεις των οποίων έλαβαν γνώση «κατά την άσκηση των

καθηκόντων τους» (άρθρο 37 (2), του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας). Η

παράβαση της διάταξης αυτής τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών,

εκτός εάν μια τέτοια πράξη τιμωρείται με άλλη ποινική διάταξη (άρθρο 259

του Ποινικού Κώδικα, Έκθεση της 2ης Φάσης, παράγραφος 44).

192. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 139) έθετε το ερώτημα κατά

πόσον ο Υπαλληλικός Κώδικας (νόμος 3528/2007) μπορεί να παρεμποδίσει

την υποβολή αναφορών. Το άρθρο 26 του Κώδικα φαίνεται να απαιτεί από

τους δημόσιους λειτουργούς να τηρούν εμπιστευτικότητα «σε σχέση με τα

θέματα που ρητά θεωρούνται απόρρητα από το νόμο, ή εάν αυτό


115


υπαγορεύεται από την κοινή γνώση και αίσθηση, με την προϋπόθεση ότι

έχουν αποκτήσει τις γνώσεις αυτές με την ευκαιρία της άσκησης ή κατά την

άσκηση των καθηκόντων τους». Παράβαση του άρθρου αυτού μπορεί να

οδηγήσει σε πειθαρχικές κυρώσεις. Η Ομάδα Εργασίας εξέφρασε την

ανησυχία ότι η διάταξη αυτή παρεμποδίζει την αναφορά εγκληματικών

πράξεων από τους λειτουργούς. Η Σύσταση 14 (α) της 3ης Φάσης,

επομένως, ζητούσε από την Ελλάδα να αποσαφηνίσει ότι το άρθρο 26 του

Υπαλληλικού Κώδικα δεν παρεμποδίζει την αναφορά εγκληματικών

πράξεων, συμπεριλαμβανόμενης και της δωροδοκίας αλλοδαπών, από τους

Έλληνες δημόσιους λειτουργούς.

193. Στη Φάση 3α, η Ελλάδα δήλωσε ότι το άρθρο 26 δεν αποτελεί εμπόδιο

για την αναφορά εγκληματικών πράξεων από δημόσιους λειτουργούς. Η

διάταξη αυτή «θέτει όριο στις αποκαλύψεις των πληροφοριών που

αποκτώνται κατά την άσκηση δημοσίας υπηρεσίας από δημόσιο λειτουργό.

Το πεδίο εφαρμογής της διάταξης αυτής είναι η προστασία της ιδιωτικής

ζωής των ατόμων και η απρόσκοπτη λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας.

Τα συμφέροντα αυτά όμως, δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση, να

υπερισχύουν του καθήκοντος δίωξης των εγκλημάτων». Δεν έγινε επίκληση

καμίας έννομης αρχής για τη θέση αυτή. Οι ελληνικές αρχές πρόσθεσαν ότι

η Ελληνική Αστυνομία δέχθηκε 512 αναφορές για εγκληματικές πράξεις

από Έλληνες δημόσιους λειτουργούς κατά την περίοδο 2012-2014. Η

παράλειψη των Ελλήνων λειτουργών να αναφέρουν την υπόθεση της

Εταιρείας Τηλεπικοινωνιών συζητείται στη σελίδα 48.

Σχόλια


παρακολουθεί εάν το άρθρο 26 του Υπαλληλικού Κώδικα παρεμποδίζει την

αναφορά εγκληματικών πράξεων, συμπεριλαμβανόμενης και της

δωροδοκίας αλλοδαπών, από Έλληνες δημόσιους λειτουργούς. Η Ελλάδα

θα πρέπει, επίσης, να επιβάλει την υποχρέωση στους λειτουργούς της να

αναφέρουν αξιόποινες πράξεις.


116


(ii) Υποβολή αναφορών από διπλωματικές αποστολές του εξωτερικού

194. Οι λειτουργοί του Υπουργείου Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) υπόκεινται στην

υποχρέωση να αναφέρουν αξιόποινες πράξεις βάσει του άρθρου 37 του

Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Το 2008, το Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε

εγκύκλιο με οδηγίες προς τις ελληνικές αποστολές του εξωτερικού να

αναφέρουν καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που αφορούν Έλληνες

ιδιώτες ή εταιρείες στις αρμόδιες ελληνικές αρχές (Έκθεση της 3ης Φάσης,

παράγραφος 140). Η Σύσταση 14 (β) της 3ης Φάσης συνέστησε στην

Ελλάδα να υπενθυμίσει στις αποστολές της στο εξωτερικό την υποχρέωση

να αναφέρουν δωροδοκίες αλλοδαπών και να επανεκδώσει τις οδηγίες

σχετικά με το πώς πρέπει να υποβάλλονται οι αναφορές αυτές.

195. Η Σύσταση 14 (β) έχει υλοποιηθεί. Το 2012, το Υπουργείο

Εξωτερικών επανεξέδωσε την εγκύκλιο, ζητώντας από όλες τις αποστολές

του εξωτερικού να αναφέρουν τις δωροδοκίες αλλοδαπών στις αρμόδιες

ελληνικές αρχές. Μια άλλη εγκύκλιος, τον Οκτώβριο του 2014, ανέφερε

ότι, εν όψει της επικείμενης 3ης Φάσης αξιολόγησης, όλες οι αποστολές

κλήθηκαν να διαβιβάσουν πληροφορίες σχετικά με περιστατικά δωροδοκίας

αλλοδαπών και τις δράσεις που αναλήφθηκαν σε συγκεκριμένες υποθέσεις.

196. Μια σημαντική ανησυχία είναι ότι αυτές οι εγκύκλιοι δεν έχουν

οδηγήσει σε πραγματική υποβολή αναφορών. Από την εποχή της 3ης

Φάσης, έχουν έρθει στην επιφάνεια αρκετές καταγγελίες για δωροδοκία

αλλοδαπών που αφορούσαν ελληνικές επιχειρήσεις. Οι ελληνικές αρχές

επιβολής του νόμου δεν πληροφορήθηκαν γι’ αυτές τις περιπτώσεις από τις

ελληνικές διπλωματικές αποστολές, αλλά από άλλες πηγές, όπως η Ομάδα

Εργασίας (η οποία βασίζεται κυρίως σε πληροφορίες των μέσων μαζικής

ενημέρωσης). Οι εισαγγελείς, κατά την επιτόπια επίσκεψη, επιβεβαίωσαν

ότι δεν έλαβαν καμία πληροφορία από τις ελληνικές πρεσβείες. Αυτό είναι

ανησυχητικό, επειδή δείχνει ότι οι εγκύκλιοι που είχαν εκδοθεί

προηγουμένως ήταν αναποτελεσματικές.


117


Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών ανησυχούν για το ότι οι ελληνικές πρεσβείες

έχουν παραλείψει να αναφέρουν καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών

που είχαν δημοσιευτεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης του εξωτερικού.

Καλούν την Ελλάδα να αναλύσει το λόγο για την παράλειψη αυτή και να

λάβει τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα.

(iii) Υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών από άλλα φυσικά

πρόσωπα και πηγές εντοπισμού

197. Το άρθρο 40 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας υποχρεώνει όλα τα

πρόσωπα που λαμβάνουν γνώση μιας εγκληματικής πράξης να αναφέρουν

το θέμα στον εισαγγελέα ή σε οποιαδήποτε αρχή επιβολής του νόμου. Ο

Κώδικας Ποινικής Δικονομίας δεν καθορίζει οποιεσδήποτε κυρώσεις για τα

άτομα που παραβαίνουν τη διάταξη αυτή. Η Ελλάδα δήλωσε ότι η

παράλειψη αναφοράς μπορεί να οδηγήσει σε καταδίκη για συνέργεια στο

ουσιαστικό αδίκημα, αλλά η θέση αυτή φαινόταν αμφίβολη (Έκθεση της

3ης Φάσης, παράγραφος 142).

198. Από την εποχή της Φάσης 3α, η υποβολή αναφορών για δωροδοκία

αλλοδαπών και οι πηγές για τον εντοπισμό αυτής της εγκληματικής πράξης

δεν έχουν αυξηθεί. Η Ελλάδα δηλώνει ότι, κατά την περίοδο 2012-2014, η

Ελληνική Αστυνομία δημιούργησε φακέλους για 119 υποθέσεις

(συμπεριλαμβανόμενων και 27 για διαφθορά) με βάση τις πληροφορίες από

το διαδίκτυο και τον Τύπο. Ωστόσο, μόνο μια έρευνα για δωροδοκία

αλλοδαπών (Υπόθεση Εταιρείας Ενέργειας) έχει κινηθεί με βάση τις πηγές

αυτές. Οι πληροφορίες που οδήγησαν τις άλλες έρευνες για δωροδοκία

αλλοδαπών στην Ελλάδα δόθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, από την Ομάδα

Εργασίας στις ελληνικές αρχές. Δεδομένου ότι η Ομάδα Εργασίας

στηρίζεται σε δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες, δεν υπάρχει κανένας λόγος

για τον οποίο οι ίδιες οι ελληνικές αρχές δεν θα έπρεπε να έχουν αποκτήσει

τις πληροφορίες απευθείας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι

καταγγελίες που αναφέρθηκαν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έχουν


118


οδηγήσει σε έρευνες στις υποθέσεις του Κύπριου Πολιτικώς Εκτεθειμένου

Προσώπου και του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων στην Πάφο της

Κύπρου. Οι καταγγελίες των υποθέσεων της Κρατικής Καπνοβιομηχανίας

περιέχονταν σε αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής από την

Αλγερία. Η Ελλάδα δεν έχει, επομένως, υλοποιήσει τη Σύσταση 9 της 3ης

Φάσης, η οποία συνιστούσε στην Ελλάδα να αυξήσει τη χρήση των

προληπτικών μέτρων για τη συλλογή πληροφοριών από διάφορες πηγές,

κατά το στάδιο της προανάκρισης, τόσο για την αύξηση των πηγών των

καταγγελιών όσο και για τη βελτίωση των ερευνών.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών επισημαίνουν ότι η Ελλάδα έχει στηριχθεί,

σχεδόν αποκλειστικά, σε πληροφορίες που παρέχονται από την Ομάδα

Εργασίας, ως πηγή καταγγελιών δωροδοκίας αλλοδαπών. Επιπλέον, η

συχνότητα αναφορών για εγχώρια διαφθορά έχει αυξηθεί σημαντικά, αλλά

όχι για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, με δεδομένη

την υψηλή προτεραιότητα που δίνεται από την κυβέρνηση στην

καταπολέμηση της εγχώριας διαφθοράς και την επακόλουθη έλλειψη

ενημέρωσης για τη δωροδοκία αλλοδαπών. Η Ελλάδα έχει αναπτύξει μια

στρατηγική για τον εντοπισμό της εγχώριας διαφθοράς, αλλά όχι και της

δωροδοκίας αλλοδαπών. Διαφορετικές στρατηγικές απαιτούνται για τον

εντοπισμό αυτών των δύο μορφών εγκληματικότητας, επειδή τα άτομα που

κινδυνεύουν να τα διαπράξουν και τα πλαίσια στα οποία διαπράττονται

μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά.

Για τους λόγους αυτούς, οι επικεφαλής των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη

Σύσταση 9 της 3ης Φάσης και συνιστούν στην Ελλάδα (α) να αυξήσει τη

χρήση προληπτικών μέτρων για τη συλλογή πληροφοριών από διάφορες

πηγές κατά το στάδιο της προανάκρισης, τόσο με σκοπό την αύξηση των

πηγών των καταγγελιών όσο και τη βελτίωση των ερευνών, (β) να

αναπτύξει και να υλοποιήσει μια στρατηγική για τον εντοπισμό υποθέσεων

δωροδοκίας αλλοδαπών στις οποίες εμπλέκονται Έλληνες ιδιώτες και


119


επιχειρήσεις, και (γ) να παρακολουθεί τα ελληνικά και ξένα μέσα μαζικής

ενημέρωσης για καταγγελίες δωροδοκίας αλλοδαπών που διαπράττονται

από Έλληνες ιδιώτες ή εταιρείες.

(δ) Πληροφοριοδότες και προστασία των πληροφοριοδοτών

199. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφος 145) επισήμαινε ότι η Ελλάδα

δεν διαθέτει ειδική νομοθεσία για την προστασία των πληροφοριοδοτών. Οι

καταγγελίες δυσλειτουργιών, στην πράξη, ήταν σπάνιες. Η Σύσταση 14 (γ)

ζητούσε από την Ελλάδα να θέσει σε εφαρμογή κατάλληλα μέτρα, για

προστασία από τις διακρίσεις ή πειθαρχικές ενέργειες, τους εργαζομένους

του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι αναφέρουν, καλή τη πίστη

και με βάσιμους λόγους, στις αρμόδιες αρχές υπόνοιες για πράξεις

δωροδοκίας αλλοδαπών.

200. Ανταποκρινόμενη η Ελλάδα θέσπισε το άρθρο 45Β του Κώδικα

Ποινικής Δικονομίας, τον Απρίλιο του 2014. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή,

ο εισαγγελέας σε μια υπόθεση διαφθοράς μπορεί να χαρακτηρίσει ένα

πρόσωπο ως «πληροφοριοδότη», εάν το εν λόγω πρόσωπο παρέχει

πληροφορίες που συμβάλλουν σημαντικά στην αποκάλυψη και τη δίωξη

πράξεων διαφθοράς, (β) δεν είχε ως στόχο να επωφεληθεί από την παροχή

των πληροφοριών, και (γ) δεν συμμετείχε με οποιοδήποτε τρόπο στις εν

λόγω πράξεις διαφθοράς. Εάν σε ένα άτομο που έχει χαρακτηριστεί με τον

τρόπο αυτό ασκηθεί ποινική δίωξη για ψευδορκία, ψευδή καταγγελία,

συκοφαντία ή παραβίαση του υπηρεσιακού απορρήτου, και ο εισαγγελέας

κρίνει ότι αυτή η δίωξη δεν είναι προς το δημόσιο συμφέρον, τότε ο

εισαγγελέας μπορεί να διατάξει την παύση της δίωξης.

201. Η διάταξη αυτή προσφέρει εξαιρετικά περιορισμένη προστασία στους

πληροφοριοδότες. Πρώτον, παρέχει προστασία μόνο έναντι δίωξης για

ψευδή καταγγελία κλπ. και όχι για διακρίσεις ή πειθαρχικά αντίποινα, π.χ.

απόλυση από εργασία ή παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Δεύτερον, το

όριο χαρακτηρισμού ενός ως «πληροφοριοδότη» είναι αρκετά υψηλό, π.χ.

καμία συμμετοχή στην αξιόποινη πράξη και ουσιαστική συμβολή στην


120


αποκάλυψη της εγκληματικής πράξης. Άτομα όπως οι από κοινού

συνωμότες δεν πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές. Τρίτον, η προστασία είναι

στη διακριτική ευχέρεια του εισαγγελέα, και είναι διαθέσιμη μόνο εάν

υπάρχει ποινική δίωξη.

202. Ο Υπαλληλικός Κώδικας (νόμος 3528/2007) τροποποιήθηκε

ταυτόχρονα προκειμένου να παρέχει επιπλέον προστασία στους

πληροφοριοδότες του δημόσιου, αλλά όχι του ιδιωτικού τομέα. Ο

λειτουργός ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως «πληροφοριοδότης», σύμφωνα

με το άρθρο 45Β του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας δεν μπορεί να υπόκειται

σε πειθαρχικά μέτρα, να αγνοείται κατά τις προαγωγές και να υφίσταται

τυχόν δυσμενείς διακρίσεις, άμεσα ή έμμεσα (ιδίως όσον αφορά στην

εξέλιξη της σταδιοδρομίας του, τις τοποθετήσεις κ.λπ.), λόγω της

καταγγελίας δυσλειτουργιών εκ μέρους του (άρθρο 110 (6)). Αν ο

λειτουργός αυτός υπόκειται σε πειθαρχικά μέτρα, το πειθαρχικό όργανο

πρέπει να αποδείξει ότι τα μέτρα δεν είναι εκδικητικού χαρακτήρα (άρθρο

139 (4)). Οι λειτουργοί που καταγγέλλουν διαφθορά μπορούν να

μετατεθούν κατόπιν σχετικού αιτήματός τους (άρθρο 73 (6)). Η ανωνυμία

των λειτουργών οι οποίοι συμβάλλουν ουσιαστικά στην αποκάλυψη

διαφθοράς είναι εγγυημένη κατά τη διάρκεια των προανακρίσεων και, σε

ορισμένες περιστάσεις, στη συνέχεια (άρθρο 125).

203. Το κύριο μειονέκτημα με τις διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα είναι

ότι προστατεύουν μόνο τους πληροφοριοδότες του δημόσιου τομέα (δηλαδή

άτομα που είναι «λειτουργοί» βάσει του Κώδικα). Είναι, συνεπώς,

περιορισμένης εφαρμογής σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, δεδομένου

ότι το αδίκημα διαπράττεται συνήθως από άτομα και επιχειρήσεις του

ιδιωτικού τομέα. Ακόμη και για τους πληροφοριοδότες του δημόσιου

τομέα, η κύρια προστασία (άρθρα 110 (6) και 139 (4)) ισχύει μόνο για τα

άτομα που έχουν χαρακτηριστεί «πληροφοριοδότες», σύμφωνα με το άρθρο

45Β του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Όπως προαναφέρθηκε, το ελάχιστο

όριο για το χαρακτηρισμό αυτό είναι πολύ υψηλό. Ο χαρακτηρισμός είναι,


121


επίσης, στη διακριτική ευχέρεια του εισαγγελέα και διαθέσιμος μόνο εάν

υπάρχει ποινική δίωξη.

204. Λόγω της έλλειψης νομοθεσίας, οι πληροφοριοδότες του ιδιωτικού

τομέα πρέπει να στραφούν στους εργοδότες τους για προστασία. Δεν είναι

σαφές πόσο ισχυρά είναι τα ελληνικά εταιρικά μέτρα για την προστασία

των πληροφοριοδοτών. Οι επτά ελληνικές εταιρείες που παρέστησαν στην

επιτόπια επίσκεψη κλήθηκαν να δώσουν στην ομάδα αξιολόγησης

αντίγραφα των πολιτικών τους για την καταγγελία δυσλειτουργιών. Οι

τέσσερις που το έπραξαν είχαν πολιτικές που αντιμετωπίζουν την υποβολή

αναφορών σε κάποιο βαθμό, εάν και η σε βάθος αξιολόγηση των μέτρων

είναι πέρα από το αντικείμενο της παρούσας Έκθεσης.

205. Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το ότι όλοι οι εκπρόσωποι του

ιδιωτικού τομέα, κατά την επιτόπια επίσκεψη, πίστευαν λανθασμένα ότι οι

πρόσφατες νομοθετικές τροποποιήσεις προστάτευαν τους πληροφοριοδότες

του ιδιωτικού τομέα από όλες τις μορφές αντιποίνων. Ως εκ τούτου, οι

εταιρείες ενδεχομένως να μειώσουν τις προσπάθειές τους για την

προστασία των πληροφοριοδοτών, λόγω της εσφαλμένης πεποιθήσεως ότι η

νομοθεσία θα εξυπηρετήσει το σκοπό αυτό. Τότε, πολλοί πληροφοριοδότες

του ιδιωτικού τομέα θα προστατεύονται ακόμη λιγότερο από ό, τι σήμερα.

Σχόλια


Ελλάδα έχει θεσπίσει νομοθεσία προκειμένου να παρέχει μεγαλύτερη

προστασία στους πληροφοριοδότες του δημόσιου τομέα. Ωστόσο,

ανησυχούν για το γεγονός ότι παρόμοια μέτρα δεν έχουν θεσπιστεί για τους

πληροφοριοδότες στον ιδιωτικό τομέα. Τα μέτρα που έχουν θεσπιστεί για

το δημόσιο τομέα είναι περιορισμένης χρήσης για την καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών, δεδομένου ότι το αδίκημα διαπράττεται συνήθως

από άτομα και επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Η Σύσταση 14 (γ) της 3ης

Φάσης έχει, ως εκ τούτου, υλοποιηθεί μόνο εν μέρει. Οι επικεφαλής των

ελεγκτών προτρέπουν την Ελλάδα να τροποποιήσει τη νομοθεσία της και να


122


θέσει σε εφαρμογή τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία από διακρίσεις

ή πειθαρχικές διώξεις των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι

αναφέρουν, καλή τη πίστη και με βάσιμους λόγους, στις αρμόδιες αρχές

υπόνοιες για πράξεις δωροδοκίας αλλοδαπών.

11. Δημόσια πλεονεκτήματα

206. Η παρούσα ενότητα αφορά στις προσπάθειες για την καταπολέμηση

της δωροδοκίας αλλοδαπών από ελληνικούς φορείς που εμπλέκονται σε

δημόσιες συμβάσεις, δημόσια υποστηριζόμενες εξαγωγικές πιστώσεις, και

στην επίσημη αναπτυξιακή συνδρομή (ΕΑΣ).

(α) Δημόσιες συμβάσεις

207. Υπήρξαν αρκετές εξελίξεις στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων από

τότε που συντάχθηκε η Έκθεση της 3ης Φάσης. Η Ελλάδα δηλώνει ότι η

Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΣ) είναι, πλέον, πλήρως

λειτουργική και παρέχει, τακτικά, καθοδήγηση σε άλλες κυβερνητικές

αναθέτουσες αρχές. Ορισμένες πτυχές των ηλεκτρονικών προμηθειών (π.χ.

ανακοινώσεις, έγγραφα διαγωνισμών, υποβολή και έγγραφα) για συμβάσεις

άνω των 60.000 ευρώ είναι λειτουργικές και αναμένεται να επεκταθούν σε

όλες τις δημόσιες συμβάσεις από τον Οκτώβριο του 2015. Ο νέος νόμος

4281/2014 για τις δημόσιες συμβάσεις έχει αντικαταστήσει τις διατάξεις

άλλων νόμων για τις δημόσιες συμβάσεις που περιγράφονται στην Έκθεση

της 3ης Φάσης.

208. Αυτό το νέο νομοθετικό καθεστώς έχει, ωστόσο, κενά. Τα άρθρα 68

και 153 προβλέπουν τον αποκλεισμό οποιουδήποτε έχει καταδικαστεί

οριστικά για «διαφθορά, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 της Πράξης του

[Ευρωπαϊκού] Συμβουλίου, της 26ης Μαΐου 1997 (ΕΕ C 195, 25.6.1997,

σελίδα 1)». Ωστόσο, η «διαφθορά», στη διάταξη αυτή, καλύπτει μόνο τη

δωροδοκία λειτουργών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ή ενός Κράτους-

μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διάταξη αυτή δεν μπορεί να

χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αποκλείσει κάποιον καταδικασμένο για

δωροδοκία δημόσιων λειτουργών άλλων κρατών ή διεθνών οργανισμών


123


δημόσιου δικαίου.

209. Σε περίπτωση που ο προσφέρων είναι νομικό πρόσωπο, το κενό αυτό

επανορθώνεται μερικώς, θεωρητικά, αν και όχι κατ’ ανάγκην στην πράξη.

Όπως περιγράφεται στη σελίδα 24, τα νομικά πρόσωπα που εμπλέκονται σε

δωροδοκία αλλοδαπών μπορεί να υπόκεινται σε «οριστικό ή προσωρινό

αποκλεισμό από δημόσιες επιχορηγήσεις, ενισχύσεις, επιδοτήσεις, ανάθεση

συμβάσεων δημοσίων έργων ή υπηρεσιών, προμήθειες, διαφημίσεις και

διαγωνισμούς του δημόσιου τομέα ή των νομικών προσώπων που ανήκουν

στο δημόσιο τομέα (νόμος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, άρθρα 51 (1) (α) (iv) και 51 (1) (β) (iv)). Ωστόσο, οι

λειτουργοί που είναι αρμόδιοι για προμήθειες είναι πιθανό να αγνοούν τη

διάταξη αυτή. Οι λειτουργοί της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων,

κατά την επιτόπια επίσκεψη, δεν αναφέρθηκαν στο νόμο για τη

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ούτε το τμήμα των

απαντήσεων, στο ερωτηματολόγιο της Ελλάδας, που ασχολείται με τον

αποκλεισμό. Δεν υπήρξαν προσπάθειες ευαισθητοποίησης σε σχέση με τις

διατάξεις αυτές μεταξύ των αναθετουσών αρχών. Είναι, επίσης, ασαφές το

πώς οι αποφάσεις αποκλεισμού στο πλαίσιο του νόμου για τη νομιμοποίηση

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θα ανακοινώνονται στις

αναθέτουσες αρχές προς άσκηση δίωξης. Οι εν λόγω διατάξεις του νόμου

για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και του νόμου

4281/2014 περί δημοσίων συμβάσεων οδηγούν, επίσης, σε επικαλύψεις, οι

οποίες αποτέλεσαν το αντικείμενο της Σύστασης 15 (δ) της 3ης Φάσης.

210. Το άρθρο 68 (3) του νέου νόμου 4281/2014 ορίζει τα έγγραφα που

απαιτούνται για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων προμηθειών. Οι Έλληνες

υπήκοοι που επιδιώκουν να συνάψουν δημόσιες συμβάσεις πρέπει να

προσκομίζουν απόσπασμα ποινικού μητρώου (ή κάποιο ισοδύναμό του που

εκδίδεται από αρμόδια αρχή), το οποίο θα πιστοποιεί ότι δεν έχουν

καταδικαστεί για αδίκημα που θα μπορούσε να προκαλέσει αποκλεισμό. Οι

αλλοδαποί υπήκοοι υποχρεούνται να υποβάλλουν ισοδύναμο έγγραφο που


124


εκδίδεται από αρμόδια αρχή. Ωστόσο, τα νομικά πρόσωπα, είτε ελληνικά

είτε αλλοδαπά, δεν υπόκεινται σε ανάλογη υποχρέωση. Αντ’ αυτού, ο

διευθύνων σύμβουλος (CEO) της εταιρείας - όχι η ίδια η εταιρεία - πρέπει

να παρέχουν ένα πιστοποιητικό που θα βεβαιώνει ότι δεν έχουν,

προσωπικά, καταδικαστεί για δωροδοκία αλλοδαπών ή άλλα σχετικά

αδικήματα, σύμφωνα με τους Έλληνες λειτουργούς κατά την επιτόπια

επίσκεψη.

211. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 149-150) επισήμαινε ότι οι

απαιτήσεις αυτές είναι απίθανο να ισχύουν για την επιβολή αποκλεισμού εις

βάρος νομικών προσώπων. Μια εταιρεία που έχει τιμωρηθεί για δωροδοκία

αλλοδαπών θα μπορούσε να αποφύγει τον αποκλεισμό χρησιμοποιώντας

ένα διευθύνοντα σύμβουλο που δεν έχει καταδικαστική απόφαση για

δωροδοκία αλλοδαπών. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί συχνά, δεδομένου ότι

οι εταιρείες που εμπλέκονται σε σκάνδαλα δωροδοκιών συχνά προσπαθούν

να γυρίσουν φύλλο, αλλάζοντας τη διοίκησή τους. Όπως και στην 3η Φάση,

οι ελληνικές αναθέτουσες αρχές εξακολουθούν να μην ελέγχουν εάν η

εταιρεία είναι στη μαύρη λίστα μιας πολυμερούς αναπτυξιακής τράπεζας

για παράπτωμα διαφθοράς. Η Ελλάδα, επίσης, δεν μπορούσε να δώσει

στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των φυσικών και νομικών

προσώπων που έχουν αποκλειστεί. Η Σύσταση 15 (α) της 3ης Φάσης δεν

έχει, ως εκ τούτου, υλοποιηθεί.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών συνιστούν στην Ελλάδα να εξετάσει το

ενδεχόμενο να επιτρέπει σε φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν

εμπλακεί σε δωροδοκία αλλοδαπών να μπορούν να αποκλείονται από τη

σύναψη δημόσιων συμβάσεων, ανάλογα με την περίπτωση. Περαιτέρω,

επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 15 (α) της 3ης Φάσης και συνιστούν στην

Ελλάδα να τροποποιήσει τη νομοθεσία της, προκειμένου να απαιτεί από ένα

νομικό πρόσωπο που επιδιώκει τη σύναψη δημόσιας σύμβασης να παρέχει

τεκμηρίωση που να αποδεικνύει ότι δεν έχει κριθεί ένοχο για δωροδοκία


125


αλλοδαπών. Όλες οι αρχές που ασχολούνται με τις δημόσιες συμβάσεις

πρέπει να εκπαιδεύονται προκειμένου να διασφαλίζουν ότι οι αποκλεισμοί

επιβάλλονται στην πράξη, ανάλογα με την περίπτωση.

(β) Επίσημη αναπτυξιακή συνδρομή

212. Η Έκθεση της 3ης Φάσης (παράγραφοι 154-155) επισήμαινε ότι η

Ελλάδα έχει ένα μικρό μόνο πρόγραμμα επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής

(ΕΑΣ). Η Υπηρεσία Hellenic Aid, εντός του Υπουργείου Εξωτερικών,

διαχειρίζεται το πρόγραμμα της επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής της

Ελλάδας. Η Hellenic Aid είχε περιορισμένο ρόλο ως προς την αποτροπή,

τον εντοπισμό και την επιβολή κυρώσεων για δωροδοκία αλλοδαπών,

δεδομένου του μέτριου προϋπολογισμού της επίσημης αναπτυξιακής

συνδρομής, και της ελάχιστης ή μηδαμινής απευθείας χρηματοδότησης

προς μη κυβερνητικές οργανώσεις και επιχειρήσεις. 57 Παρ’ όλα αυτά, η

Ελλάδα σκόπευε να επαναλάβει την απευθείας χρηματοδότηση της

επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής προς εταιρείες και μη κυβερνητικές

οργανώσεις. Ως εκ τούτου, η Σύσταση 15 (γ) της 3ης Φάσης πρότεινε στην

Ελλάδα να διασφαλίσει ότι η μελλοντική χρηματοδότηση προς μη

κυβερνητικές οργανώσεις ή εταιρείες, για έργα επίσημης αναπτυξιακής

συνδρομής, θα συνοδεύεται από επαρκή μέτρα για την αποτροπή, τον

εντοπισμό και την υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών. Οι μη

κυβερνητικές οργανώσεις και οι επιχειρήσεις που έχουν εμπλακεί σε

δωροδοκία αλλοδαπών θα πρέπει, επίσης, να απορρίπτονται από τη

χρηματοδότηση μέσω επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής, ανάλογα με την

περίπτωση.

213. Από την εποχή της 3ης Φάσης, η Hellenic Aid έχει καταβάλει κάποιες

προσπάθειες για την αντιμετώπιση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Οι

λειτουργοί κατά την επιτόπια επίσκεψη ανέφεραν ότι ο ιδιωτικός τομέας

εξακολουθεί να μην συμμετέχει στο πρόγραμμα επίσημης αναπτυξιακής

συνδρομής. Ωστόσο, η χορήγηση επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής μέσω

μη κυβερνητικών οργανώσεων έχει επαναληφθεί και αντιπροσώπευε το 13-


126


14% των κονδυλίων συνδρομής. Το κύριο μέτρο για την αποτροπή αυτών

των μη κυβερνητικών οργανώσεων από τη συμμετοχή σε δωροδοκία

αλλοδαπών είναι μέσω μιας ρήτρας στη σύμβαση έργου μεταξύ της

Hellenic Aid και της μη κυβερνητικής οργάνωσης. Η διάταξη αυτή απαιτεί

από τη μη κυβερνητική οργάνωση να απέχει από κάθε ενέργεια που είναι

αντίθετη προς τις διατάξεις της Σύμβασης, της Σύμβασης των Ηνωμένων

Εθνών κατά της Διαφθοράς, και του τώρα καταργούμενου ελληνικού

αδικήματος της δωροδοκίας αλλοδαπών, του νόμου 2656/1998. Η Ελλάδα

επανεξετάζει, επί του παρόντος, τα έργα της επίσημης αναπτυξιακής

συνδρομής και το κανονιστικό πλαίσιο. Η Σύσταση 15 (γ) της 3ης Φάσης

έχει, ως εκ τούτου, υλοποιηθεί μόνο εν μέρει.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών θεώρησαν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι

συμβάσεις έργου της Hellenic Aid απαιτούν από τις μη κυβερνητικές

οργανώσεις να απέχουν από τη δωροδοκία αλλοδαπών. Παρ’ όλα αυτά, η

Hellenic Aid θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για την αποτροπή και τον

εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών, π.χ. μέσω των ελέγχων των έργων,

καθώς και της εκπαίδευσης του προσωπικού του ως προς τον εντοπισμό και

την αναφορά αυτής της εγκληματικής πράξης. Ως εκ τούτου, οι επικεφαλής

των ελεγκτών επαναλαμβάνουν τη Σύσταση 15 (γ) της 3ης Φάσης και

συνιστούν στην Ελλάδα να διασφαλίσει ότι η μελλοντική χρηματοδότηση

προς μη κυβερνητικές οργανώσεις ή εταιρείες, για έργα επίσημης

αναπτυξιακής συνδρομής, θα συνοδεύεται από επαρκή μέτρα για την

αποτροπή, τον εντοπισμό και την αναφορά της δωροδοκίας αλλοδαπών. Οι

μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι επιχειρήσεις που έχουν εμπλακεί σε

δωροδοκίες αλλοδαπών θα πρέπει, επίσης, να απορρίπτονται από τη

χρηματοδότηση της επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής, ανάλογα με την

περίπτωση.

(γ) Εξαγωγικές πιστώσεις

214. Η Σύσταση του 2009 για την Καταπολέμηση των Δωροδοκιών


127


(παράγραφος XII.ii) ζητά από τις χώρες-μέλη να στηρίζουν τις προσπάθειες

της Ομάδας Εργασίας του ΟΟΣΑ για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις και τις

Εγγυήσεις Πιστώσεων (ΕΠΕΠ) ως προς την υλοποίηση και την

παρακολούθηση της υλοποίησης της Σύστασης του Συμβουλίου του ΟΟΣΑ

του 2006 για τη Δωροδοκία και τις Επισήμως Υποστηριζόμενες Εξαγωγικές

Πιστώσεις (Σύσταση του 2006 για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις). Η Ελλάδα

έχει προσχωρήσει στη Σύσταση του 2006 για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις. Ο

Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων (Ο.Α.Ε.Π.) είναι ο

επίσημα υποστηριζόμενος οργανισμός εξαγωγικών πιστώσεων της

Ελλάδας. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων είναι ένας μη

κερδοσκοπικός οργανισμός ο οποίος εποπτεύεται από το Υπουργείο

Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνισμού και κατέχει κεφαλαία

1.470.000.000 ευρώ, με εγγύηση του δημοσίου.58

215. Στην 3η Φάση, η Ομάδα Εργασίας ανησυχούσε σοβαρά για τις

προσπάθειες του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων ως προς

την καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Ο Οργανισμός Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων έδωσε περιορισμένες πληροφορίες, αλλά αυτές

που έδωσε έρχονταν σε αντίφαση με πολλές από τις απαντήσεις του σε

προηγούμενη έρευνα που διενεργήθηκε από την Ομάδα Εργασίας του

ΟΟΣΑ για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις και τις Εγγυήσεις Πιστώσεων, το

2010. Αυτό υποδήλωνε κακή εφαρμογή και ανεπαρκή γνώση των μέτρων

του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων για την

καταπολέμηση των δωροδοκιών. Δημιούργησε, επίσης, αμφιβολίες σχετικά

με το εάν τα μέτρα που περιγράφονται στις απαντήσεις της έρευνας

υπήρξαν καθόλου στην πράξη. Ως εκ τούτου, η Σύσταση 15 (β) της 3ης

Φάσης συνιστούσε στον Οργανισμό Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων να

λάβει μέτρα για την εφαρμογή όλων των πτυχών της Σύστασης Εξαγωγικών

Πιστώσεων του 2006, συμπεριλαμβανόμενων και των μέτρων για την

αποτροπή, τον εντοπισμό και την αναφορά της δωροδοκίας αλλοδαπών, την

άρνηση υποστήριξης ως κύρωση για τη δωροδοκία αλλοδαπών, και την


128


ευαισθητοποίηση του προσωπικού του και του ιδιωτικού τομέα.

216. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων έχει υλοποιήσει

κάποιες βελτιώσεις σε σχέση με την 3η Φάση. Τα έντυπα αιτήσεων

υποστήριξης του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων

απαιτούν από τον αιτούντα να δηλώσει ότι αυτός ή κάποιος άλλος για

λογαριασμό του δεν έχουν εμπλακεί και δεν θα εμπλακούν σε πράξεις που

συνιστούν δωροδοκία αλλοδαπών, όπως ορίζεται στη Σύμβαση. Ο αιτών

δηλώνει, επίσης, ότι ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων

μπορεί να τερματίσει τη στήριξη και να απαιτήσει την επιστροφή

οποιασδήποτε ενίσχυσης κατέβαλε, εάν ο αιτών ή κάποιος άλλος για

λογαριασμό του διαπράξουν δωροδοκία αλλοδαπών σε σχέση με τη

συναλλαγή που υποστηρίζεται. Κατά την επιτόπια επίσκεψη, ο Οργανισμός

Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων δήλωσε ότι οι τυποποιημένες

συμβάσεις του περιέχουν αντίστοιχες ρήτρες για τον τερματισμό της

υποστήριξης όταν η εν λόγω συναλλαγή εξαγωγής στιγματιστεί από

δωροδοκία αλλοδαπών. Αντίγραφα των συμβάσεων ζητήθηκαν αλλά δεν

δόθηκαν. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων δήλωσε,

επίσης, ότι επιβεβαιώνει αν ο αιτών έχει αποκλειστεί από μια πολυμερή

αναπτυξιακή τράπεζα.

217. Το εάν ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων έχει

καταβάλει επιπλέον προσπάθειες για τον εντοπισμό και την αποτροπή της

δωροδοκίας αλλοδαπών είναι ασαφές. Στις απαντήσεις του στην Έρευνα

της Ομάδας Εργασίας του ΟΟΣΑ για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις και τις

Εγγυήσεις Πιστώσεων του 2010, ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών

Πιστώσεων δήλωσε ότι ακολουθεί διαδικασίες αυξημένης δέουσας

επιμέλειας πριν την έγκριση της υποστήριξης, υπό ορισμένες συνθήκες.

Στην επιτόπια επίσκεψη της Φάσης 3α, ο Οργανισμός Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων δεν ήταν σε θέση να δώσει στοιχεία για τα μέτρα

αυτά. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων δήλωσε, επίσης,

κατά την επιτόπια επίσκεψη, ότι μπορεί να παρέχει υποστήριξη προς


129


αντιπροσώπους τρίτων, αλλά ότι σπάνια το είχε πράξει πρόσφατα. Ωστόσο,

δεν μπορούσε να δώσει στοιχεία σχετικά με τα μέτρα για την αποτροπή και

τον εντοπισμό δώρων που καταβλήθηκαν από αντιπροσώπους. Ο

Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων κλήθηκε, αλλά δεν έδωσε,

αποσπάσματα της γραπτής πολιτικής του για τα θέματα αυτά, μετά την

επιτόπια επίσκεψη.

218. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων θα μπορούσε,

επίσης, να κάνει περισσότερα στους τομείς της εκπαίδευσης και της

ευαισθητοποίησης. Ο διαδικτυακός του τόπος περιέχει τη Σύσταση για την

Καταπολέμηση των Δωροδοκιών του 2009, αλλά όχι τη Σύσταση για τις

Εξαγωγικές Πιστώσεις του 2006, η οποία περιέχει λεπτομερέστερα μέτρα

για την καταπολέμηση των δωροδοκιών, ειδικά για τις εξαγωγικές

πιστώσεις. Ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων δήλωσε,

κατά την επιτόπια επίσκεψη, ότι το προσωπικό του γνώριζε για τα μέτρα

του όσον αφορά στην καταπολέμηση των δωροδοκιών, τη Σύμβαση, και τη

Σύσταση για τις Εξαγωγικές Πιστωτικές του 2006. Ωστόσο, δεν περιέγραψε

κάποια ειδική εκπαίδευση ή άλλες προσπάθειες προκειμένου να

γνωστοποιήσει στο προσωπικό του τα εν λόγω θέματα. Ο Οργανισμός

Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων δήλωσε, επίσης, ότι δεν έχει αυξήσει

την ευαισθητοποίηση για τη Σύμβαση μεταξύ των εταιρειών. Η έρευνα της

Ομάδας Εργασίας του ΟΟΣΑ για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις και τις

Εγγυήσεις Πιστώσεων δήλωσε ότι ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών

Πιστώσεων αναφέρει τις υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών στις αρμόδιες

αρχές. Αλλά, σε αυτή την αξιολόγηση, ο Οργανισμός Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων δεν έδωσε καμία πληροφορία σχετικά με την

πολιτική και τη διαδικασία του για υποβολή αναφορών.

Σχόλια

Οι επικεφαλής των ελεγκτών θεώρησαν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ο

Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων έχει υιοθετήσει ρήτρες

για την καταπολέμηση της διαφθοράς στα έντυπα των αιτήσεων και των


130


τυποποιημένων συμβάσεών του. Παρ’ όλα αυτά, άλλες πτυχές της

Σύστασης 15 (β) της 3ης Φάσης δεν έχουν υλοποιηθεί. Ως εκ τούτου,

επαναλαμβάνει τη Σύσταση και προτείνει στον Οργανισμό Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων να λάβει μέτρα για την εφαρμογή όλων των

πτυχών της Σύστασης για τις Εξαγωγικές Πιστώσεις του 2006, μεταξύ

άλλων με (α) τη λήψη μέτρων για την αποτροπή και τον εντοπισμό της

δωροδοκίας αλλοδαπών, όπως η αυξημένη δέουσα επιμέλεια και ο έλεγχος

των πληρωμών προς τους αντιπροσώπους, (β) την αύξηση της

ευαισθητοποίησης για τα μέτρα αυτά στο προσωπικό του και στον ιδιωτικό

τομέα, μεταξύ άλλων με την εκπαίδευση του νέου και του υφιστάμενου

προσωπικού του, και (γ) την εκπόνηση μιας γραπτής πολιτικής για το

προσωπικό του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων ως προς

την αναφορά δωροδοκιών αλλοδαπών στις αρχές επιβολής του νόμου.

Γ. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

219. Από την εποχή της 3ης Φάσης αξιολόγησης, το 2012, η Ελλάδα έχει

ενισχύσει σημαντικά ορισμένες πτυχές της υλοποίησης της Σύμβασης, αλλά

εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο περιθώριο για βελτίωση και των

υπολοίπων. Η Ελλάδα έχει εξορθολογήσει και μειώσει τις διπλές

νομοθετικές διατάξεις σχετικά με την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπών, την εταιρική ευθύνη, τα ψευδή λογιστικά στοιχεία και τη

δήμευση. Η Ελλάδα έχει, επίσης, επτά εν εξελίξει έρευνες για δωροδοκία

αλλοδαπών. Αυτές οι εξελίξεις είναι θετικές. Ωστόσο, ορισμένες από τις

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που έχουν έρθει στην επιφάνεια δεν

είχαν διερευνηθεί με προορατικό τρόπο και επαρκώς. Οι περισσότερες από

τις καταγγελίες δόθηκαν από την Ομάδα Εργασίας και δεν εντοπίστηκαν

από τις ελληνικές αρχές. Επιπλέον, η Ελλάδα δεν έχει δώσει δέουσα

προτεραιότητα στην καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών. Ως εκ

τούτου, οι εξελίξεις ως προς την καταπολέμηση της εγχώριας διαφθοράς

δεν έχουν επεκταθεί στη δωροδοκία αλλοδαπών. Υπάρχει, επίσης, πολύ

χαμηλή επίγνωση της αξιόποινης πράξης της δωροδοκίας αλλοδαπών.


131


220. Οι επιπτώσεις των πρόσφατων εξελίξεων στον αγώνα της Ελλάδας για

την καταπολέμηση της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν είναι ακόμη γνωστές. Η

Ελλάδα συνέστησε ένα Υπουργείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς, μετά

από μια αλλαγή στην κυβέρνηση, στα τέλη Ιανουαρίου του 2015. Αν και

πώς αυτή η εξέλιξη θα επηρεάσει την καταπολέμηση της δωροδοκίας

αλλοδαπών μένει να το δούμε. Είναι, επίσης, ασαφές αν και πώς η

προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης στην αντιμετώπιση των κατεστημένων

συμφερόντων και των φορολογικών εγκλημάτων μπορεί να επηρεάσει την

εφαρμογή των νόμων για τη δωροδοκία αλλοδαπών.

221. Όσον αφορά στις Συστάσεις από την 3η Φάση αξιολόγησης (βλέπε

Παράρτημα 1), η Ελλάδα έχει υλοποιήσει πλήρως τις Συστάσεις 1, 2, 3 (α),

3 (δ), 4 (δ), 4 (ε), 6 (β), 6 (γ), 6 (δ), 12 (α), 12 (δ), 12 (ε), 14 (α), 14 (β), 15

(δ), έχει υλοποιήσει εν μέρει τις Συστάσεις 3 (γ), 4 (α), 4 (β), 4 (στ), 5 (a), 5

(β), 6 (α), 7, 11 (α), 12 (γ), 14 (γ), 15 (γ), και δεν έχει υλοποιήσει τις

Συστάσεις 3 (β), 4 (γ), 8, 9, 10, 11 (b), 11 (γ), 12 (β), 13, 15 (α), 15 (β).

222. Εν κατακλείδι, με βάση τα ευρήματα της παρούσας Έκθεσης ως προς

την υλοποίηση από την Ελλάδα της Σύμβασης, της Σύστασης του 2009 και

των συναφών πράξεων για την καταπολέμηση των δωροδοκιών του ΟΟΣΑ,

η Ομάδα Εργασίας (1) διατυπώνει τις ακόλουθες συστάσεις, στο 1ο Μέρος,

για την ενίσχυση της υλοποίησης των εν λόγω μέσων, και (2) θα

παρακολουθεί τα ζητήματα που προσδιορίζονται στο 2ο Μέρος. Η Ομάδα

Εργασίας καλεί την Ελλάδα να υποβάλει προφορική έκθεση εντός ενός

έτους (δηλαδή το Μάρτιο του 2016) σχετικά με (i) τον αντίκτυπο του

Υπουργείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς και άλλες νέες εξελίξεις

πολιτικής ή νομοθεσίας σχετικά με την καταπολέμηση της δωροδοκίας

αλλοδαπών, (ii) τις εν εξελίξει και τις νέες δράσεις δίωξης της δωροδοκίας

αλλοδαπών, και (iii) την υλοποίηση των Συστάσεων 1, 4 (γ), 4 (δ), 12 (α),

12 (β) και 13 (α). Η Ελλάδα καλείται, επίσης, να υποβάλει γραπτή έκθεση

παρακολούθησης εντός δύο ετών (δηλαδή μέχρι το Μάρτιο του 2017)

σχετικά με τις δράσεις δίωξης της δωροδοκίας αλλοδαπών, την υλοποίηση


132


όλων των Συστάσεων της Φάσης 3α, και τις εξελίξεις που αφορούν σε

θέματα παρακολούθησης.

1. Συστάσεις της Ομάδας Εργασίας

Συστάσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διερεύνησης, δίωξης και

επιβολής κυρώσεων για δωροδοκία αλλοδαπών

1. Όσον αφορά στην προτεραιότητα που δίνεται στην καταπολέμηση της

δωροδοκίας αλλοδαπών, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα να

αυξήσει επειγόντως την προτεραιότητα που δίνεται στο θέμα αυτό και να

αντιμετωπίσει ρητά τη δωροδοκία αλλοδαπών στο τρέχον Εθνικό Σχέδιο

Δράσης της για την Καταπολέμησης της Διαφθοράς και τις επακόλουθες

εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς (άρθρο 5 της

Σύμβασης, Σύσταση 2009 ΙΙ, V και Παράρτημα I.Δ).

2. Όσον αφορά στην αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών, η

Ομάδα Εργασίας συνιστά τα εξής στην Ελλάδα:

(α) ενώ αναγνωρίζει ότι η νομοθεσία και η νομολογία της δείχνουν ότι η

αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν απαιτεί απόδειξη της

συμφωνίας μεταξύ των μερών, να λάβει κατάλληλα μέτρα, όπως για

παράδειγμα μέσω εγκυκλίων ή εκπαίδευσης, προκειμένου να αποσαφηνίσει

ή να υπενθυμίσει στις αρχές επιβολής του νόμου και τους δικαστές ότι η

αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν απαιτεί τέτοια απόδειξη

(Σύμβαση, άρθρο 1 (1) και Σύσταση του 2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α),

(β) να αποσαφηνίσει ότι η αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών δεν

λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η αξία του πλεονεκτήματος, οι

αντιλήψεις των τοπικών εθίμων, και η ανοχή των τοπικών αρχών της χώρας

του αλλοδαπού δημόσιου λειτουργού (άρθρο 1 (1) της Σύμβασης και

Σχόλιο 7),

(γ) να τροποποιήσει τον ορισμό των αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών,

ώστε να διασφαλίσει ότι καλύπτει τους λειτουργούς και τους

αντιπροσώπους δημόσιων διεθνών οργανισμών των οποίων η Ελλάδα δεν

είναι μέλος (Σύμβαση, άρθρο 1 (4) (α) και Σχόλιο 17), και


133


(δ) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της και να εξαλείψει το υπερασπιστικό

επιχείρημα της ουσιαστικής μεταμέλειας στο άρθρο 263Β (1) του Ποινικού

Κώδικα για την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών (Σύμβαση,

άρθρο 1 (1)).

3. Όσον αφορά στην ευθύνη των νομικών προσώπων, η Ομάδα Εργασίας

συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να παρέχει καθοδήγηση ή εκπαίδευση σχετικά με το τι συνιστά επαρκή

εποπτεία και έλεγχο για την αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών

(Σύμβαση, άρθρα 2 και 3, Σύσταση του 2009, Παράρτημα Ι.Α και Β),

(β) να διασφαλίσει ότι η ευθύνη των νομικών προσώπων δεν περιορίζεται

στις περιπτώσεις κατά τις οποίες διώκεται το φυσικό πρόσωπο που διέπραξε

το αδίκημα, και ότι η δίωξη εις βάρος νομικών προσώπων μπορεί να κινηθεί

ακόμη και χωρίς ποινική διερεύνηση σε βάρος φυσικού προσώπου

(Σύμβαση, άρθρα 2 και 3, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.B),

(γ) να αποσαφηνίσει τη διαδικασία για την έρευνα και τη δίωξη σε βάρος

νομικών προσώπων, συμπεριλαμβανόμενου και του φορέα ο οποίος θα κινεί

και θα διεξάγει τις εν λόγω έρευνες (άρθρο 5 της Σύμβασης, Σύσταση του

2009, Παράρτημα I.Δ), και

(δ) να λάβει μέτρα προκειμένου να αποσαφηνίσει ότι ο Εισαγγελέας

Εγκλημάτων Διαφθοράς και άλλοι εισαγγελείς που διερευνούν υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών θα ενημερώνουν τον Υπουργό Δικαιοσύνης ή τις

αρμόδιες εποπτικές αρχές για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, σχετικά με τη συμμετοχή ενός νομικού προσώπου σε μια

υπόθεση δωροδοκίας αλλοδαπών, όπως απαιτείται από το άρθρο 51 (5) του

νόμου για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. (άρθρο

5 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ).

4. Όσον αφορά στις έρευνες και τις διώξεις, η Ομάδα Εργασίας συνιστά

στην Ελλάδα:

(α) να διασφαλίσει ότι οι φορείς που είναι αρμόδιοι για τη διερεύνηση και

τη δίωξη της δωροδοκίας αλλοδαπών διαθέτουν επαρκείς ανθρώπινους και


134


τεχνικούς πόρους, συμπεριλαμβανόμενης και της προμήθειας, για τον

Εισαγγελέα Εγκλημάτων Διαφθοράς, ενός συστήματος διαχείρισης των

υποθέσεων και της δυνατότητας να παρακολουθεί την κατάσταση ενός

εγκληματία σε πραγματικό χρόνο (άρθρο 5 της Σύμβασης, Σύσταση του

2009, Παράρτημα I.Δ),

(β) να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι η

δωροδοκία αλλοδαπών θα μπορεί να διερευνάται από το ΣΔΟΕ, την

Ελληνική Αστυνομία και την Οικονομική Αστυνομία κατά περίπτωση, και

να καθορίσει ένα μηχανισμό που θα επιτρέπει στους εισαγγελείς να

αποφασίζουν ποιος διερευνητικός φορέας θα πρέπει να διενεργεί τις ειδικές

έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 5 της Σύμβασης, Σύσταση του

2009, Παράρτημα I.Δ),

(γ) να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα

αξιολογεί τις αξιόπιστες καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών και θα

διερευνά σοβαρά της καταγγελίες αυτής της εγκληματικής πράξης (άρθρο 5

της Σύμβασης και Σχόλιο 27, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ)),

(δ) να χρησιμοποιεί προληπτικά μέτρα για τη συλλογή πληροφοριών από

διάφορες πηγές, προκειμένου να αυξήσει τις καταγγελίες και να βελτιώσει

τις έρευνες για δωροδοκία αλλοδαπών, λαμβάνοντας, μεταξύ άλλων, κάθε

αναγκαίο μέτρο για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων στην Ελλάδα

(άρθρο 5 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ), και

(ε) να ενισχύσει την εκπαίδευση των δικαστών και των οργάνων επιβολής

του νόμου σχετικά με τη Σύμβαση και την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας

αλλοδαπών, μεταξύ άλλων παρέχοντας εκπαίδευση σχετικά με τις

πρακτικές πτυχές των ερευνών για δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 5 της

Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ).

5. Όσον αφορά στις κυρώσεις, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να αυξήσει τις μέγιστες προβλεπόμενες χρηματικές ποινές εις βάρος

φυσικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 3 της Σύμβασης),

(β) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της, ούτως ώστε οι κυρώσεις κατά «μη


135


υπόχρεων» νομικών πρόσωπων για δωροδοκία αλλοδαπών να είναι

ισοδύναμες με εκείνες που προβλέπονται για τα «υπόχρεα» νομικά

πρόσωπα (άρθρο 3 της Σύμβασης), και

(γ) να αυξήσει σημαντικά τις μέγιστες προβλεπόμενες χρηματικές ποινές σε

βάρος νομικών προσώπων, ειδικά για δωροδοκία αλλοδαπών που προκύπτει

από παράλειψη της διοίκησης της εταιρείας να ασκεί εποπτεία ή έλεγχο

(άρθρο 3 της Σύμβασης).

6. Όσον αφορά στην παραγραφή, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα

να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο χρόνος παραγραφής για

τα αδικήματα της δωροδοκίας αλλοδαπών, τα οποία χαρακτηρίζονται ως

πλημμελήματα, είναι ικανός προκειμένου να καθιστά δυνατή την επαρκή

διερεύνηση και δίωξη, επιτρέποντας, τουλάχιστον, στα εκκρεμή αιτήματα

αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής να διακόπτουν το χρόνο παραγραφής

(άρθρο 6 της Σύμβασης).

7. Όσον αφορά στην αμοιβαία δικαστική συνδρομή, η Ομάδα Εργασίας


(α) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της προκειμένου να προβλέπει ρητά

ορισμένα είδη συνδρομής (π.χ. ειδικές διερευνητικές τεχνικές, δέσμευση και

δήμευση περιουσιακών στοιχείων), για τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής που δεν βασίζονται σε συνθήκη (άρθρο 9 της Σύμβασης,

Σύσταση του 2009 XIII.iv), και

(β) να εξορθολογήσει τη διαδικασία εκτέλεσης των εισερχόμενων

αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, με σκοπό τη μείωση των

καθυστερήσεων στην παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής (άρθρο 9

της Σύμβασης, Σύσταση του 2009 XIII.iv).

8. Όσον αφορά στα στατιστικά στοιχεία, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα να τηρεί λεπτομερή στατιστικά στοιχεία σχετικά με (i) τα μέτρα

δίωξης της δωροδοκίας αλλοδαπών, εις βάρος φυσικών και νομικών

προσώπων, (ii) τις κυρώσεις και δημεύσεις που επιβάλλονται σε υποθέσεις

δωροδοκίας αλλοδαπών, (iii) τις ποινικές υποθέσεις (ιδίως εκείνες που


136


αφορούν στη διαφθορά) που εξαιρούνται από τις διατάξεις περί

παραγραφής, και (iv) τα αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής,

συμπεριλαμβανόμενων και των αιτημάτων για τα υποκείμενα αδικήματα,

του χρόνου που απαιτείται για την εκτέλεση, και της φύσης της αιτούμενης

συνδρομής (άρθρα 3, 5, 9 της Σύμβασης και Σχόλιο 27, Σύσταση του 2009,

Παράρτημα I.Δ).

Συστάσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής αποτροπής, του

εντοπισμού και της υποβολής αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών

9. Όσον αφορά στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες,

η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να διασφαλίσει ότι όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην καταπολέμηση

της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι επαρκώς

ενήμεροι ότι η δωροδοκία αλλοδαπών είναι αδίκημα νομιμοποίησης εσόδων

από παράνομες δραστηριότητες, και να παρέχει ευαισθητοποίηση και

εκπαίδευση στους λειτουργούς της Μονάδας Χρηματοοικονομικής

Πληροφόρησης, σχετικά με τον εντοπισμό υποθέσεων νομιμοποίησης

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με δωροδοκία

(άρθρο 7 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α),

(β) να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα έχει επαρκείς πόρους ώστε να

εντοπίζει αποτελεσματικά τις περιπτώσεις νομιμοποίησης εσόδων που

βασίζονται σε δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 7 της Σύμβασης), και

(γ) να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης θα αναφέρει αμέσως στους Έλληνες

εισαγγελείς υποψίες για δωροδοκία αλλοδαπών, προς διερεύνηση (άρθρο 7

της Σύμβασης, Σύσταση του 2009 IX.ii).

10. Όσον αφορά στη λογιστική και ελεγκτική, την εταιρική κανονιστική

συμμόρφωση, τον εσωτερικό έλεγχο και τη δεοντολογία, η Ομάδα

Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να διασφαλίσει ότι ο ίδιος ο φορέας θα μπορεί να ασκήσει δίωξη τόσο


137


για δωροδοκία αλλοδαπών όσο και για το αδίκημα ψευδών λογιστικών

στοιχείων του νόμου 4254/2014 (άρθρα 5 και 8 της Σύμβασης, Σύσταση του

2009 XA και Παράρτημα I.Δ),

(β) να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για το αδίκημα των ψευδών

λογιστικών στοιχείων του νόμου 4254/2014 μεταξύ των οργάνων επιβολής

του νόμου που ενδέχεται να διερευνούν και να διώκουν το εν λόγω αδίκημα

(άρθρο 8 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α),

(γ) να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τους ελληνικούς νόμους περί

δωροδοκίας αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων λογιστών και ελεγκτών και

να ενθαρρύνει τους λογιστές και ελεγκτές να λαμβάνουν υπόψη τον κίνδυνο

διάπραξης δωροδοκίας αλλοδαπών από μια ελεγχόμενη εταιρία, κατά τη

διενέργεια των ελέγχων (άρθρο 8 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009 III.i και

Παράρτημα Ι.Α),

(δ) να λάβει μέτρα για την αποσαφήνιση του καθήκοντος του εξωτερικού

ελεγκτή να αναφέρει τη δωροδοκία αλλοδαπών, τόσο εσωτερικά, στη

διοίκηση της ελεγχόμενης εταιρείας, όσο και εξωτερικά, στις αρμόδιες

αρχές, συμπεριλαμβανόμενης και της αποσαφήνισης της αλληλεπίδρασης

του άρθρου 22α (3) του Νόμου περί Εταιρειών 2190/1920 με το καθήκον

εμπιστευτικότητας ενός εξωτερικού ελεγκτή, του άρθρου 40 του Κώδικα

Ποινικής Δικονομίας με την υποχρέωση αναφοράς εγκληματικών πράξεων,

των διατάξεων για τις Εκθέσεις Υπόπτων Συναλλαγών του νόμου για τη

νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, και των διατάξεων

σχετικά με την υποβολή αναφορών στα Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα

(Σύσταση του 2009 Χ.Β), και

(ε) να ενθαρρύνει τις εταιρείες (ιδίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) να

αναπτύξουν και να υιοθετήσουν επαρκή προγράμματα εσωτερικού ελέγχου,

δεοντολογίας και κανονιστικής συμμόρφωσης ή μέτρα με σκοπό την

αποτροπή και τον εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών, λαμβάνοντας

υπόψη τις Κατευθυντήριες Γραμμές Ορθής Πρακτικής σε Θέματα

Εσωτερικού Ελέγχου, Δεοντολογίας και Κανονιστικής Συμμόρφωσης


138


(Σύσταση του 2009 XC).

11. Όσον αφορά στα μέτρα που σχετίζονται με τη φορολογία, η Ομάδα


(α) να μεταφράσει και να διανείμει το πλέον πρόσφατο Εγχειρίδιο

Ευαισθητοποίησης του ΟΟΣΑ για τη Δωροδοκία σε όλους τους

φορολογικούς ελεγκτές (Σύσταση του 2009 VIII.i),

(β) να διασφαλίσει ότι οι ελληνικές φορολογικές αρχές θα περιλαμβάνουν

τη δωροδοκία στις αξιολογήσεις κινδύνου και τους ελέγχους τους, μεταξύ

άλλων ενσωματώνοντας το Εγχειρίδιο στον οδηγό φορολογικών ελέγχων

των φορολογικών αρχών (Σύσταση του 2009 VIII.i), και

(γ) να διασφαλίσει ότι μέτρα για τον εντοπισμό της δωροδοκίας θα

ενσωματώνονται σε οποιεσδήποτε μελλοντικές φορολογικές αμνηστίες

(Σύσταση του 2009 VIII.i).

12. Όσον αφορά στην ευαισθητοποίηση για την αξιόποινη πράξη της

δωροδοκίας αλλοδαπών, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να διασφαλίσει ότι οι προσπάθειες της για ευαισθητοποίηση θα

στοχεύουν, συγκεκριμένα, στη δωροδοκία αλλοδαπών και όχι απλώς στη

«διαφθορά», γενικά (Σύσταση του 2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α),

(β) να ενισχύσει τις προσπάθειές της προκειμένου να βελτιώσει περαιτέρω

και να θεσμοθετήσει την επίγνωση της δωροδοκίας αλλοδαπών ως ποινικού

αδικήματος μεταξύ όλων των αρχών που είναι αρμόδιες για τον εντοπισμό,

τη διερεύνηση και τη δίωξη της δωροδοκίας αλλοδαπών, καθώς και για την

εκτέλεση των αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής (Σύσταση του

2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α), και

(γ) να ευαισθητοποιήσει προληπτικά τους τομείς που διατρέχουν κίνδυνο

διάπραξης δωροδοκίας αλλοδαπών, συμπεριλαμβανόμενης και της

ναυτιλίας, των εξαγωγών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και να

διασφαλίσει ότι όλα οι κρατικοί φορείς που έρχονται σε άμεση επαφή με τις

ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε διεθνές επίπεδο θα

ασχολούνται με δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, συμπεριλαμβανόμενης


139


και της Ελληνικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, των διπλωματικών

αποστολών στο εξωτερικό, του οργανισμού «Επενδύστε στην Ελλάδα

Α.Ε.», και της Διεύθυνσης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (Σύσταση του

2009 III.i και Παράρτημα Ι.Α).

13. Όσον αφορά στον εντοπισμό και την αναφορά, η Ομάδα Εργασίας


(α) να αναπτύξει και να υλοποιήσει μια στρατηγική για τον εντοπισμό των

υποθέσεων δωροδοκίας αλλοδαπών στις οποίες εμπλέκονται Έλληνες

ιδιώτες και επιχειρήσεις (Σύσταση του 2009 III.i),

(β) να παρακολουθεί τα ελληνικά και ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης για

καταγγελίες δωροδοκίας αλλοδαπών που διαπράττονται από Έλληνες

ιδιώτες ή εταιρείες (Σύσταση του 2009 III.i),

(γ) να αναλύσει γιατί οι ελληνικές πρεσβείες παρέλειψαν να αναφέρουν

καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που είχαν δημοσιευτεί σε μέσα

μαζικής ενημέρωσης του εξωτερικού και να λάβει τα κατάλληλα

διορθωτικά μέτρα (Σύσταση του 2009 III.i, IX.ii και Παράρτημα Ι.Α),

(δ) να επιβάλει την υποχρέωση των Ελλήνων λειτουργών να αναφέρουν

αξιόποινες πράξεις (Σύσταση του 2009 IX.ii), και

(ε) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της και να θέσει σε εφαρμογή τα

κατάλληλα μέτρα για την προστασία από διακρίσεις ή πειθαρχική δίωξη

των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι αναφέρουν, καλή τη πίστη

και με βάσιμους λόγους, στις αρμόδιες αρχές υπόνοιες για πράξεις

δωροδοκίας αλλοδαπών (Σύσταση του 2009 IX.iii).

14. Όσον αφορά στη δημόσια πλεονεκτήματα, η Ομάδα Εργασίας συνιστά


(α) (i) να επιτρέψει στα φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν εμπλακεί σε

δωροδοκία αλλοδαπών να μπορούν να αποκλείονται από τη σύναψη

δημόσιων συμβάσεων, ανάλογα με την περίπτωση, (ii) να απαιτεί από ένα

νομικό πρόσωπο που επιδιώκει τη σύναψη δημόσιας σύμβασης να παρέχει

τεκμηρίωση που να αποδεικνύει ότι δεν έχει κριθεί ένοχο για δωροδοκία


140


αλλοδαπών, και (iii) να εκπαιδεύσει όλες τις αρχές που εμπλέκονται σε

συμβάσεις προμηθειών ώστε να διασφαλίσει ότι οι αποκλεισμοί θα

επιβάλλονται στην πράξη, ανάλογα με την περίπτωση (άρθρο 3 (4) της

Σύμβασης, Σύσταση του 2009 XI.i),

(β) να διασφαλίσει ότι η μελλοντική χρηματοδότηση προς μη κυβερνητικές

οργανώσεις ή εταιρείες, για έργα επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής, θα

συνοδεύεται από επαρκή μέτρα για την αποτροπή, τον εντοπισμό και την

υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, και ότι οι μη κυβερνητικές

οργανώσεις και οι επιχειρήσεις που έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία

αλλοδαπών θα αποκλείονται της χρηματοδότησης, μέσω επίσημης

αναπτυξιακής συνδρομής, κατά περίπτωση (άρθρο 3 (4) της Σύμβασης,

Σύσταση του 2009 XI.i και XI.ii), και

(γ) να λάβει μέτρα για την υλοποίηση όλων των πτυχών της Σύστασης

Εξαγωγικών Πιστώσεων του 2006, μεταξύ άλλων με (i) υιοθετώντας μέτρα

για την αποτροπή και τον εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών, όπως η

διενέργεια αυξημένης δέουσας επιμέλειας και ο έλεγχος των πληρωμών

προς τους αντιπροσώπους, (ii) αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση για τα

μέτρα αυτά μεταξύ του προσωπικού της και του ιδιωτικού τομέα, μεταξύ

άλλων εκπαιδεύοντας το νέο και το υφιστάμενο προσωπικό της, και (iii)

εκπονώντας μια γραπτή πολιτική για το προσωπικό του Οργανισμού

Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων προκειμένου να αναφέρει τη

δωροδοκία αλλοδαπών στις αρχές επιβολής του νόμου (άρθρο 3 (4) της

Σύμβασης, Σύσταση του 2009 XI.i και ΧΙΙ, Σύσταση Εξαγωγικών

Πιστώσεων του 2006).

2. Παρακολούθηση από την Ομάδα Εργασίας

15. Η Ομάδα Εργασίας θα παρακολουθεί τα κατωτέρω θέματα, καθώς θα

εξελίσσονται η νομολογία και η πρακτική:

(α) το ρόλο του Υπουργείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς στην

υλοποίηση της Σύμβασης (άρθρο 5 της Σύμβασης, Συστάσεις του 2009 II

και III),


141


(β) τα θέματα που αφορούν στην ευθύνη εις βάρος ενός νομικού προσώπου

για δωροδοκία αλλοδαπών, και συγκεκριμένα (i) όταν το νομικό πρόσωπο

αποκτά έμμεσο όφελος, (ii) ο κύριος δράστης διέπραξε δωροδοκία

αλλοδαπών προς το συμφέρον του ίδιου ή τρίτου, αλλά το νομικό πρόσωπο

επωφελείται συμπτωματικά, (iii) η θυγατρική ενός νομικού προσώπου

διαπράττει δωροδοκία αλλοδαπών, (iv) ένα άτομο σε ανώτερη θέση στο

νομικό πρόσωπο «κατευθύνει» ή «εξουσιοδοτεί» ένα κατώτερου επιπέδου

άτομο να διαπράξει δωροδοκία αλλοδαπών, (v) εάν η θεωρία της

ουσιαστικής έδρας παρέχει μια επαρκώς ευρεία δικαιοδοτική βάση για την

επιβολή της ευθύνης εις βάρος νομικών προσώπων για δωροδοκία

αλλοδαπών, (vi) τη διαθεσιμότητα της δήμευσης εις βάρος νομικών

προσώπων, και (vii) εάν οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί εις βάρος

νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών επηρεάζονται από τους

παράγοντες του άρθρου 5 (άρθρα 2-5 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009,

Παράρτημα I.B),

(γ) κατά πόσον τα χαρακτηριστικά του ελληνικού συστήματος για τη

διερεύνηση και επιβολή κυρώσεων σε νομικά πρόσωπα για δωροδοκία

αλλοδαπών μπορούν να επηρεαστούν από ζητήματα εθνικών οικονομικών

συμφερόντων, τις δυνητικές συνέπειες στις σχέσεις με άλλα κράτη, ή την

ταυτότητα των εμπλεκόμενων φυσικών ή νομικών προσώπων (άρθρο 5 της

Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ),

(δ) εάν οι κυρώσεις που επιβάλλονται εις βάρος φυσικών προσώπων για

δωροδοκία αλλοδαπών είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και

αποτρεπτικές, υπό το πρίσμα του συστήματος μετατροπής και αναστολής

των ποινών φυλάκισης (άρθρο 3 της Σύμβασης (1)),

(ε) την ικανότητα της Ελλάδας για διερεύνηση σύνθετων οικονομικών

εγκλημάτων, συμπεριλαμβανόμενων και των μεγάλων εγχώριων υποθέσεων

διαφθοράς (άρθρο 5 της Σύμβασης και Σχόλιο 27, Σύσταση του 2009,

Παράρτημα I.Δ),

(στ) εάν ελληνικές φορολογικές αρχές μπορούν να παρέχουν αυθόρμητα


142


πληροφορίες που καλύπτονται από το φορολογικό απόρρητο και

σχετίζονται με την αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών (Σύσταση

του 2009 IX.ii),

(ζ) εάν η Ελλάδα επανελέγχει συστηματικά τις φορολογικές δηλώσεις των

φυσικών προσώπων και των εταιρειών που έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία,

προκειμένου να εξακριβώσει εάν είχαν εκπέσει τα δώρα (Σύσταση του 2009

VIII.i), και

(η) εάν το άρθρο 26 του Υπαλληλικού Κώδικα αποτρέπει την αναφορά των

εγκληματικών πράξεων, συμπεριλαμβανόμενης και της δωροδοκίας

αλλοδαπών, από Έλληνες δημόσιους λειτουργούς (Σύσταση του 2009

IX.ii).


143


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 - ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ 3ΗΣ

ΦΑΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Συστάσεις της Ομάδας Εργασίας

Συστάσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής έρευνας, της δίωξης και

της επιβολής κυρώσεων για δωροδοκία αλλοδαπών

1. Όσον αφορά στις διπλές νομοθετικές διατάξεις, η Ομάδα Εργασίας

συνιστά στην Ελλάδα να εξορθολογήσει και να εξαλείψει τις πολλαπλές

νομοθετικές διατάξεις που ισχύουν για: (i) την αξιόποινη πράξη της

δωροδοκίας αλλοδαπών, (ii) την ευθύνη και τις χρηματικές ποινές εις βάρος

νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών, (iii) τη δήμευση σε

υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών, και (iv) τα λογιστικά παραπτώματα που

περιγράφονται στο άρθρο 8 (1) της Σύμβασης (άρθρα 1, 2, 3 και 8 της

Σύμβασης).

2. Όσον αφορά στην αξιόποινη πράξη της δωροδοκίας αλλοδαπών, η

Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα να αποσαφηνίσει ότι το αδίκημα

της δωροδοκίας αλλοδαπών καλύπτει: (i) όλες τις πράξεις / παραλείψεις

κατά την άσκηση των καθηκόντων ενός δημόσιου λειτουργού, είτε εντός

είτε εκτός του αντικειμένου των αρμοδιοτήτων του λειτουργού, και (ii) τη

δωροδοκία που διαπράττεται από έναν πλειοδότη (άρθρο 1 της Σύμβασης).

3. Όσον αφορά στην ευθύνη των νομικών προσώπων για δωροδοκία

αλλοδαπών, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να διασφαλίσει τη συνέπεια στη νομοθεσία ως προς την ευθύνη των

νομικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών, αντικαθιστώντας «την

υπαιτιότητα του διευθυντή του νομικού προσώπου» στο άρθρο 5 του νόμου

για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ με το εναλλακτικό λεκτικό που υπάρχει σε

άλλους νόμους (άρθρο 2 της Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα

I.B),

(β) να παρέχει καθοδήγηση σχετικά με το τι συνιστά επαρκή εποπτεία και


144


έλεγχο για την αποτροπή της δωροδοκίας αλλοδαπών (άρθρο 2 της

Σύμβασης, Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.B),

(γ) να διευκρινίσει ότι η ευθύνη των νομικών προσώπων δεν περιορίζεται

στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το φυσικό πρόσωπο που διέπραξε το

αδίκημα διώκεται ή έχει καταδικαστεί, και ότι η δίωξη εις βάρος νομικών

προσώπων μπορεί να κινηθεί χωρίς ποινική δίωξη εις βάρος φυσικού

προσώπου (άρθρο 2 της Σύμβασης και Σύσταση του 2009, Παράρτημα

I.B),και

(δ) να διευκρινίσει ότι η κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και

Δικαιοσύνης διασφαλίζει ότι η δίωξη εις βάρος νομικών προσώπων μπορεί

να κινηθεί χωρίς ποινική δίωξη σε βάρος φυσικού προσώπου, και ότι η

απόφαση θα ισχύει για όλους τους νόμους που θα μπορούσαν να έχουν ως

αποτέλεσμα εταιρική ευθύνη για δωροδοκία αλλοδαπών,

συμπεριλαμβανόμενου και του νόμου για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ (άρθρο 2

της Σύμβασης και Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.B).

4. Όσον αφορά στην έρευνα και τη δίωξη, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα:

(α) να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα

αξιολογεί τις αξιόπιστες καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών, θα

διερευνά σοβαρά τις καταγγελίες αυτής της εγκληματικής πράξης, και θα

προχωρεί, προληπτικά και χωρίς καθυστερήσεις, τόσο κατά φυσικών όσο

και κατά νομικών προσώπων, σε υποθέσεις που σχετίζονται με δωροδοκία

αλλοδαπών, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο (άρθρο 5 της Σύμβασης και

Σύσταση του 2009, Παράρτημα I.Δ)),

(β) να παρέχει πρόσθετη εκπαίδευση σε δικαστές, εισαγγελείς και όργανα

επιβολής του νόμου, σχετικά με τη Σύμβαση και την αξιόποινη πράξη της

δωροδοκίας αλλοδαπών, περιλαμβανόμενων και των πρακτικών πτυχών

των ερευνών για δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 5 της Σύμβασης),

(γ) να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο χρόνος παραγραφής

για τα αδικήματα της δωροδοκίας αλλοδαπών που χαρακτηρίζονται ως


145


πλημμελήματα είναι επαρκής ώστε να επιτρέπει την επαρκή διερεύνηση και

δίωξη (άρθρο 6 της Σύμβασης),

(δ) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της προκειμένου να αποκλείει την

εφαρμογή του άρθρου 30 (2) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας από όλα τα

αδικήματα δωροδοκίας αλλοδαπών (άρθρο 5 της Σύμβασης),

(ε) να καταστήσει διαθέσιμες τις ειδικές διερευνητικές τεχνικές του άρθρου

253Α του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σε όλα τα αδικήματα δωροδοκίας

αλλοδαπών και να λάβει μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι

εισαγγελείς και τα όργανα επιβολής του νόμου θα έχουν την ικανότητα

διερεύνησης πολύπλοκων οικονομικών εγκλημάτων (άρθρο 5 της

Σύμβασης),

(στ) να διασφαλίσει ότι οι καταγγελίες για δωροδοκία αλλοδαπών που

αποστέλλονται σε Έλληνες λειτουργούς, μέσω αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής ή σε πολυμερή φόρα διεθνούς συνεργασίας (π.χ. Eurojust), ή

άλλως, θα διαβιβάζονται αμέσως στις ελληνικές αρχές επιβολής του νόμου

και ότι οι εγχώριες έρευνες, στη συνέχεια, θα κινούνται ανάλογα με την

περίπτωση (άρθρο 5 της Σύμβασης και Σύσταση του 2009, Παράρτημα

I.Δ).

5. Όσον αφορά στην αρμοδιότητα και την ανάθεση των υποθέσεων, η

Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι η

δωροδοκία αλλοδαπών θα μπορεί να διερευνάται από το ΣΔΟΕ, την

Ελληνική Αστυνομία και την Οικονομική Αστυνομία, κατά περίπτωση, και

να θεσπίσει διαδικασίες για το συντονισμό, την ανταλλαγή πληροφοριών

και την επίλυση των συγκρούσεων αρμοδιοτήτων μεταξύ των αρχών αυτών

(άρθρο 5 της Σύμβασης),και

(β) να εξετάσει την έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών προς τους εισαγγελείς

σχετικά με τον τρόπο λήψης απόφασης ως προς το ποιος διερευνητικός

φορέας θα πρέπει να διενεργεί τις ειδικές έρευνες για δωροδοκία

αλλοδαπών (άρθρο 5 της Σύμβασης).


146


6. Όσον αφορά στις κυρώσεις, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να αυξήσει τις μέγιστες προβλεπόμενες χρηματικές ποινές εις βάρος

φυσικών προσώπων για δωροδοκία αλλοδαπών και να διασφαλίσει ότι οι

χρηματικές ποινές θα είναι διαθέσιμες σε όλες τις υποθέσεις δωροδοκίας

αλλοδαπών, ανεξάρτητα από το εάν η εγκληματική πράξη «προέρχεται από

αιτίες κέρδους» (άρθρο 3 της Σύμβασης),

(β) να μειώσει το ελάχιστο όριο κακουργήματος για τα αδικήματα

δωροδοκίας αλλοδαπών, και να επιτρέπει την εξέταση άλλων ελαφρυντικών

και επιβαρυντικών παραγόντων κατά τον προσδιορισμό του εάν ένα

αδίκημα είναι πλημμέλημα ή κακούργημα (άρθρο 3 της Σύμβασης),

(γ) να διασφαλίσει ότι θα μπορεί να επιβληθεί χρηματική ποινή εις βάρος

νομικού προσώπου για δωροδοκία αλλοδαπών, ανεξάρτητα από το εάν έχει

επιτευχθεί ή σκοπείται όφελος, ή εάν το όφελος είναι μια σύμβαση ή άλλου

είδους επιχειρηματικά πλεονεκτήματα (άρθρο 3 της Σύμβασης),και

(δ) να διασφαλίσει ότι οι αρχές επιβολής του νόμου και οι εισαγγελείς θα

ζητούν συστηματικά τη δήμευση σε υποθέσεις διαφθοράς (άρθρο 3 της

Σύμβασης (3)).

7. Όσον αφορά στην αμοιβαία δικαστική συνδρομή (MLA), η Ομάδα

Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα να βελτιώσει το σύστημά της για τη ζήτηση

και την παροχή αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, και να αποσαφηνίσει

τους τύπους συνδρομής που είναι διαθέσιμοι για αιτήματα που βασίζονται

στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και όχι σε μια συνθήκη (άρθρο 9 της

Σύμβασης).

8. Όσον αφορά στα στατιστικά στοιχεία, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα να τηρεί λεπτομερή στατιστικά στοιχεία σχετικά με: (i) τις

ενέργειες επιβολής του νόμου εις βάρος φυσικών και νομικών προσώπων

για δωροδοκία αλλοδαπών,(ii) τις κυρώσεις, κατασχέσεις και τα προσωρινά

μέτρα εις βάρος φυσικών και νομικών προσώπων, ιδίως σε υποθέσεις

διαφθοράς και δωροδοκίας αλλοδαπών,(iii) τις ποινικές υποθέσεις (ιδίως

εκείνες που αφορούν στη διαφθορά) που παραγράφονται, και (iv) τα


147


αιτήματα αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, συμπεριλαμβανόμενου και του

υποκείμενου του αιτήματος αδικήματος, του χρόνου που απαιτείται για την

εκτέλεση, και της φύσης της αιτούμενης συνδρομής (άρθρα 3, 9 της

Σύμβασης).

Συστάσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής αποτροπής και του

εντοπισμού της δωροδοκίας αλλοδαπών

9. Όσον αφορά στον εντοπισμό γενικά, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα να αυξήσει τη χρήση προληπτικών μέτρων για τη συλλογή

πληροφοριών από διάφορες πηγές κατά το στάδιο της προανάκρισης, τόσο

για την αύξηση των πηγών των καταγγελιών όσο και για τη βελτίωση των

ερευνών (άρθρο 5 της Σύμβασης και Σχόλιο 27, Σύσταση του 2009 ΙΧ.i και

Παράρτημα I.Δ).

10. Όσον αφορά στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα να διασφαλίσει

ότι όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι επαρκώς ενήμεροι ότι η

δωροδοκία αλλοδαπών είναι ένα γενεσιουργό αδίκημα για τη νομιμοποίηση

εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, και να παρέχει καθοδήγηση και

εκπαίδευση στη Μονάδα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης για τον

εντοπισμό και την αναφορά της δωροδοκίας αλλοδαπών (άρθρο 7 της

Σύμβασης).

11. Όσον αφορά στις λογιστικές απαιτήσεις, τον εξωτερικό έλεγχο και την

εταιρική κανονιστική συμμόρφωση, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα:

(α) να παράσχει στο ΣΔΟΕ, την Οικονομική Αστυνομία και τον

Εισαγγελέα Οικονομικών Εγκλημάτων συντρέχουσα αρμοδιότητα για τη

διερεύνηση και τη δίωξη της δωροδοκίας αλλοδαπών που σχετίζεται με

λογιστικά αδικήματα τα οποία απορρέουν από το νόμο για τη Σύμβαση του

ΟΟΣΑ, να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τα αδικήματα και να

διασφαλίσει το συντονισμό μεταξύ όλων των οργάνων επιβολής του νόμου


148


που μπορεί να διερευνούν και να διώκουν το εν λόγω αδίκημα (άρθρο 8 της

Σύμβασης και Σύσταση του 2009 X.A),

(β) να αυξήσει την ευαισθητοποίηση ως προς τους ελληνικούς νόμους για

τη δωροδοκία αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων λογιστών και ελεγκτών, με

ιδιαίτερη έμφαση στον εντοπισμό και την υποβολή αναφορών για

δωροδοκία αλλοδαπών, μεταξύ όλων των ελληνικών εταιρειών, και να

αποσαφηνίσει ότι ο Νόμος περί Εταιρειών δεν αποτρέπει τους εξωτερικούς

ελεγκτές από την υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών στις αρχές

επιβολής του νόμου (άρθρο 8 της Σύμβασης και Σύσταση του 2009 X.A και

X.B.v),

(γ) να ενθαρρύνει τις εταιρείες (ιδίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) να

αναπτύξουν και να υιοθετήσουν επαρκή προγράμματα ή μέτρα εσωτερικών

ελέγχων, δεοντολογίας και συμμόρφωσης, με σκοπό την αποτροπή και τον

εντοπισμό της δωροδοκίας αλλοδαπών, λαμβάνοντας υπόψη την

Κατευθυντήριες Γραμμές Ορθής Πρακτικής σε Θέματα Εσωτερικού

Ελέγχου, Δεοντολογίας και Κανονιστικής Συμμόρφωσης (Σύσταση του

2009 X.C.i).

12. Όσον αφορά στα μέτρα που σχετίζονται με τη φορολογία, η Ομάδα


(α) να απαγορεύσει ρητά στις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες να

εκπίπτουν τις πληρωμές δώρων από τους φόρους τους, και να θεσπίσει μια

γραπτή πολιτική επανελέγχου των φορολογικών δηλώσεων όλων των

φυσικών προσώπων και των εταιρειών που έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία,

προκειμένου να εξακριβωθεί εάν είχαν εκπέσει τα δώρα (Σύσταση του 2009

VIII. i),

(β) να διασφαλίσει ότι οι φορολογικές της αρχές περιλαμβάνουν τη

δωροδοκία στις αξιολογήσεις κινδύνου και τους λογιστικούς ελέγχους και

ότι τα μέτρα για τον εντοπισμό δωροδοκιών θα ενσωματώνονται σε

μελλοντικές φορολογικές αμνηστίες (Σύσταση του 2009 VIII.i),

(γ) να εξετάσει τη μετάφραση και τη διανομή του Εγχειριδίου


149


Ευαισθητοποίησης για τις Δωροδοκίες του ΟΟΣΑ, σε όλους τους

φορολογικούς ελεγκτές (Σύσταση του 2009 VIII.i),

(δ) να διασφαλίσει ότι όλα τα όργανα επιβολής του νόμου τα οποία θα

μπορούσαν να εμπλέκονται σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών μπορούν

να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που προστατεύονται από το

φορολογικό απόρρητο, κατά τη διάρκεια μιας έρευνας ή δίωξης για

δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 5 της Σύμβασης),και

(ε) να εφαρμόσει και να επικυρώσει πλήρως και άμεσα τη Σύμβαση για

Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε Φορολογικά Ζητήματα του ΟΟΣΑ και

του Συμβουλίου της Ευρώπης (Σύσταση του 2009 VIII.i).

13. Όσον αφορά στην ευαισθητοποίηση, η Ομάδα Εργασίας συνιστά στην

Ελλάδα (συμπεριλαμβανόμενων και των διπλωματικών αποστολών του

εξωτερικού) να αυξήσει προληπτικά την ευαισθητοποίηση για τη

δωροδοκία αλλοδαπών μεταξύ των Ελλήνων ιδιωτών, των επιχειρήσεων

και των δημόσιων λειτουργών, με ιδιαίτερη έμφαση στη ναυτιλία, τις

εξαγωγές, και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (Σύσταση του 2009 III.i).

14. Όσον αφορά στην υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, η

Ομάδα Εργασίας συνιστά στην Ελλάδα:

(α) να αποσαφηνίσει ότι το άρθρο 26 του Υπαλληλικού Κώδικα δεν

αποτρέπει την αναφορά εγκληματικών πράξεων, συμπεριλαμβανόμενης και

της δωροδοκίας αλλοδαπών, από Έλληνες δημόσιους λειτουργούς

(Σύσταση του 2009 IX.ii),

(β) να υπενθυμίσει στους λειτουργούς της που υπηρετούν στις

διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό την υποχρέωσή τους να αναφέρουν

τη δωροδοκία αλλοδαπών, και να επανεκδώσει τις οδηγίες σχετικά με το

πώς να συντάσσονται οι αναφορές αυτές (Σύσταση του 2009 IX.ii),και

(γ) να θέσει σε εφαρμογή τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία από

διακρίσεις ή πειθαρχική δράση των εργαζομένων του δημόσιου και του

ιδιωτικού τομέα οι οποίοι αναφέρουν, καλή τη πίστη και με βάσιμους

λόγους, στις αρμόδιες αρχές υπόνοιες για πράξεις δωροδοκίας αλλοδαπών


150


(Σύσταση του 2009 IX.iii).

15. Όσον αφορά στα δημόσια πλεονεκτήματα, η Ομάδα Εργασίας συνιστά


(α) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της προκειμένου να απαιτεί από ένα

νομικό πρόσωπο που επιδιώκει τη σύναψη μιας δημόσιας σύμβασης να

πιστοποιεί ότι δεν έχει κριθεί ένοχο για δωροδοκία αλλοδαπών, και να

εκπαιδεύσει όλες τις αρχές που εμπλέκονται σε προμήθειες να επιβάλουν

αποκλεισμό στην πράξη, ανάλογα με την περίπτωση (Σύσταση του 2009

XI.i),

(β) να διασφαλίσει ότι ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων

(ΟΑΕΠ) υλοποιεί όλες τις πτυχές της Σύστασης Εξαγωγικών Πιστώσεων

του 2006,συμπεριλαμβανόμενων και των μέτρων που αφορούν στην

αποτροπή, τον εντοπισμό, την υποβολή αναφορών και την επιβολή

κυρώσεων για δωροδοκία αλλοδαπών, καθώς και να αυξήσει την

ευαισθητοποίηση για τα μέτρα αυτά μεταξύ του προσωπικού της και του

ιδιωτικού τομέα, μεταξύ άλλων με την εκπαίδευση του νέου και του

υφιστάμενου προσωπικού (Σύσταση του 2009 XII.i),

(γ) να διασφαλίσει ότι η μελλοντική χρηματοδότηση προς μη κυβερνητικές

οργανώσεις ή εταιρείες, για έργα επίσημης αναπτυξιακής συνδρομής, θα

συνοδεύεται από επαρκή μέτρα για την αποτροπή, τον εντοπισμό και την

υποβολή αναφορών για δωροδοκία αλλοδαπών, και ότι οι μη κυβερνητικές

οργανώσεις και οι επιχειρήσεις που έχουν εμπλακεί σε δωροδοκία

αλλοδαπών θα στερούνται χρηματοδότησης από την επίσημη αναπτυξιακή

συνδρομή, κατά περίπτωση (Σύσταση του 2009 XI.ii),και

(δ) να τροποποιήσει τη νομοθεσία της ή να παράσχει κατευθυντήριες

γραμμές προκειμένου να αποσαφηνίσει με ποιο τρόπο θα εφαρμόζονται

στην πράξη οι διατάξεις για την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε

διάφορους νόμους που ισχύουν για τη δωροδοκία αλλοδαπών, και να

αποσαφηνίσει ότι οι «μόνιμες εξαιρέσεις» σύμφωνα με το άρθρο 8 του

Νόμου για τα Οικονομικά Συμφέροντα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν


151


θα περιορίζονται σε διετή διάρκεια (Σύσταση του 2009 XI.i).

2. Παρακολούθηση από την Ομάδα Εργασίας

16. Η Ομάδα Εργασίας θα παρακολουθεί, επίσης, τα κατωτέρω θέματα,

καθώς θα αναπτύσσονται η νομολογία και η πρακτική:

(α) κατά πόσον η Ελλάδα επιβάλλει ευθύνες σε βάρος ενός νομικού

προσώπου για δωροδοκία αλλοδαπών, στις περιπτώσεις που: (i) το νομικό

πρόσωπο επωφελείται έμμεσα από τη δωροδοκία, (ii) το νομικό πρόσωπο

αποκτά ένα μη χρηματικό όφελος, όπως μια βελτιωμένη θέση στον

ανταγωνισμό, (iii) ο αυτουργός διέπραξε δωροδοκία αλλοδαπών προς το

συμφέρον του ίδιου ή τρίτου, αλλά το νομικό πρόσωπο επωφελείται

συμπτωματικά, και (iv) εάν μια μητρική εταιρεία φέρει ευθύνη εάν η

θυγατρική της διαπράττει δωροδοκία αλλοδαπών (άρθρο 2 της Σύμβασης,

Σύσταση του 2009, Παράρτημα Ι.Β),

(β) εάν οι κυρώσεις που επιβάλλονται εις βάρος φυσικών προσώπων για

δωροδοκία αλλοδαπών είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και

αποτρεπτικές, υπό το πρίσμα του συστήματος της Ελλάδας για τη

μετατροπή και την αναστολή των ποινών φυλάκισης (άρθρο 3 της

Σύμβασης),και

(γ) τη λειτουργία της Μονάδας Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης,

συμπεριλαμβανόμενης και της προτεραιότητας και των πόρων που

παρέχονται σε περιπτώσεις διαφθοράς (άρθρο 7 της Σύμβασης).


152


Υποσημειώσεις

1. Ιρλανδία εκπροσωπήθηκε από τους: κ. Henry MATTHEWS,

Εμπειρογνώμονα, Γραφείο του Διευθυντή της Εισαγγελίας, κ. Eamon

KEOGH, Αστυνομικό Διευθυντή, Γραφείο της Garda για την

Καταπολέμηση της Απάτης. Η Κορέα εκπροσωπήθηκε από την κα Yoojin

CHOI, Αναπληρώτρια Διευθύντρια, Επιτροπή για την Καταπολέμηση της

Διαφθοράς και τα Δικαιώματα της Πολιτών της Κορέας, την κα. Jeesun

MOON, Εισαγγελέα, Εισαγγελία στο Busan, τον κ. Dae Seok YOUN,

Ελεγκτή, Διεύθυνση Συντονισμού για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς &

Εξωτερικών Υποθέσεων, Τμήμα Καταπολέμησης της Διαφθοράς, Ανώτατη

Εισαγγελία. Η Γραμματεία του ΟΟΣΑ εκπροσωπήθηκε από την κα.

Catherine MARTY και τον κ. William LOO, Τμήμα Καταπολέμησης της

Διαφθοράς, Διεύθυνση Οικονομικών και Επιχειρηματικών Υποθέσεων.

2. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές.

3. Schneider, F. (2013), «Μέγεθος και Ανάπτυξη της Παραοικονομίας των

31 ευρωπαϊκών και 5 άλλων χωρών του ΟΟΣΑ 2003-2013: Περαιτέρω

πτώση», Πανεπιστήμιο Johannes Kepler - Schneider, F. και Williams, C.

(2013), «Παραοικονομία», Ινστιτούτο Οικονομικών Υποθέσεων - The

Economist (2014), «Η παραοικονομία της Ελλάδας: Οι θησαυροί του

σκότους».

4. OECD.Stat, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.

5. Υποσημείωση από την Τουρκία: Οι πληροφορίες στο παρόν έγγραφο με

αναφορά στην «Κύπρο» σχετίζονται με το νότιο τμήμα του νησιού. Δεν

υπάρχει ενιαία αρχή που να εκπροσωπεί τόσο τους τουρκοκύπριους όσο και

τους ελληνοκύπριους στο νησί. Η Τουρκία αναγνωρίζει την Τουρκική

Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ). Μέχρι να βρεθεί μια μόνιμη και

δίκαιη λύση, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, η Τουρκία θα διατηρεί τη

θέση της σχετικά με το «Κυπριακό ζήτημα».

Υποσημείωση από όλα τα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του


153


ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Η Δημοκρατία της Κύπρος

αναγνωρίζεται από όλα τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών, με εξαίρεση την

Τουρκία. Οι πληροφορίες στο παρόν έγγραφο αφορούν στην περιοχή που

είναι υπό τον ουσιαστικό έλεγχο της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της

Κύπρου.

6. OECD.Stat, UNCTADStat.

7. Ενώσεις Εφοπλιστών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ετήσια Έκθεση

2012-2013, σελίδες 63-64. Δείτε, επίσης, UNCTAD (2013), Επιθεώρηση

Θαλάσσιων Μεταφορών.

8.Τον Ιανουάριο του 2013, το 71,56% των πλοίων στον ελληνικό στόλο

είχαν νηολογηθεί σε τρίτες χώρες. Το 40,1% των σκαφών που ήταν

νηολογημένα στην Κύπρο και το 21,5% αυτών στη Λιβερία ήταν ελληνικής

πραγματικής ιδιοκτησίας (UNCTAD (2013), Επιθεώρηση Θαλάσσιων

Μεταφορών, σελίδες 6, 43, 173-178).

9. Ενώσεις Εφοπλιστών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ετήσια Έκθεση

2012-2013, σελίδα 64.

10. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013), Ενημερωτικό Δελτίο SBA 2013, σελίδες

3, 5, 14-15.

11. Για παράδειγμα, δείτε ΙΗΤ (11 Δεκεμβρίου 2008), «Στην Ελλάδα, μια

κρίση εδώ και δεκαετίες στα σκαριά».

12. Πληροφορίες που κατατέθηκαν στην υπόθεση ΗΠΑ κατά Magyar

Telekom, Plc, Περιφερειακό Δικαστήριο των ΗΠΑ (E.D. Βιρτζίνια)

1:11CR00597 (29 Δεκεμβρίου 2011), Καταγγελία που κατατέθηκε στην

υπόθεση Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς κατά Magyar Telekom, PLC, και

Deutsche Telekom AG, Περιφερειακό Δικαστήριο των ΗΠΑ (SDNY)

11CIV9646 (28 Δεκεμβρίου 2011).

13. Διεθνές Ινστιτούτο για την Αειφόρο Ανάπτυξη (16 Δεκεμβρίου 2010),

Δελτίο Τύπου του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Γεωργίας (13 Οκτώβριου

2010), Haaretz (11 Ιανουαρίου 2011), Civil Georgia (2011), Bloomberg

Businessweek (8 Δεκεμβρίου 2011).


154


14. Kurir (23 Απριλίου 2014), Newsbomb (14 Μαρτίου 2014), Le Courrier

des Balkans (19 Μαρτίου 2014), Balkan Insight (11 Μαρτίου 2014),

Deutsche Welle (13 Μαρτίου 2014).

15. Reuters (16 Δεκεμβρίου 2013), Ομάν Observer (4 Μαρτίου 2014), Gulf

News (3 Μαρτίου 2014), Times of Oman (3 Μαρτίου 2014).

16. Huffington Post (10 Δεκεμβρίου 2012), RT News (11 Αύγουστου 2012).

17. Cyprus Mail (7 Αυγούστου 2013), Cyprus Mail (6 Μαρτίου 2014),

Cyprus Mail (16 Απριλίου 2014), Cyprus Mail (27 Ιουνίου 2014), Cyprus

Mail (26 Σεπτεμβρίου 2014), Cyprus Mail (27 Οκτωβρίου 2014), Cyprus

Mail (12 Φεβρουαρίου 2015).

18. Financial Mirror (1ηΔεκεμβρίου 2014), Financial Mirror (5 Δεκεμβρίου

2014), Cyprus Mail (5 Δεκεμβρίου 2014), ΑμμόχωστοςΦΕΚ (8 Ιανουαρίου

2015), Cyprus Mail (23 Ιανουαρίου 2015), Cyprus Mail (30ηΙανουαρίου

2015), Cyprus Mail (2 Φεβρουαρίου 2015), InCyprus (5 Φεβρουαρίου

2015), Cyprus Mail (10 Φεβρουαρίου 2015), Cyprus Mail (11 Φεβρουαρίου

2015), Financial Mirror (19 Φεβρουαρίου 2015).

19. Δείτε, επίσης, GRECO (Ιούνιος 2014), Δεύτερη Ενδιάμεση Έκθεση

Συμμόρφωσης για την Ελλάδα, παράγραφος 27.

20. Οι αρχές αναφέρθηκαν στην απόφαση 498/2013 του Ανώτατου

Δικαστηρίου (Άρειος Πάγος) το οποίο αναφέρει ότι: «Κάθε τρόπος

διάπραξης (δηλαδή, παροχή, υπόσχεση κλπ) είναι αυτόνομος και επαρκής

για την εκπλήρωση της αξιόποινης πράξης.»

21. GRECO (Ιούνιος 2014), Δεύτερη Ενδιάμεση Έκθεση Συμμόρφωσης για

την Ελλάδα, παράγραφοι 19-20.

22. Σχόλιο 19 της Σύμβασης αναφέρει: «Μια περίπτωση δωροδοκίας που

έχει ήδη εξεταστεί σύμφωνα με τον ορισμό της παραγράφου 4.γ είναι αυτή

όπου ένα στέλεχος μιας εταιρείας δωροδοκεί έναν ανώτερο λειτουργό μιας

κυβέρνησης, ώστε ο λειτουργός αυτός να χρησιμοποιήσει τη θέση του - αν

και ενεργώντας εκτός των αρμοδιοτήτων του -προκειμένου να κάνει έναν

άλλο λειτουργό να αναθέσει μια σύμβαση στην εν λόγω εταιρεία».


155


23. Για παράδειγμα, δείτε τη 2η Φάση στη Ρωσία (παράγραφοι 242-247), τη

2η Φάση στη Σλοβακική Δημοκρατία (παράγραφοι 150-161), τη 2η Φάση

στην Τσεχική Δημοκρατία (παράγραφοι 153-163), την 3η Φάση στην

Πορτογαλία (παράγραφοι 41-42).

24. Αυτόθι.

25. Το όριο των 73.000 ευρώ ίσχυε για το αδίκημα της δωροδοκίας

αλλοδαπών στο νόμο για τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ. Το όριο ήταν 12.000

ευρώ για τα αδικήματα δωροδοκίας αλλοδαπών σε δύο άλλους νόμους.

Όπως επισημαίνεται στη σελίδα 7, αυτά τα πολλαπλά αδικήματα έχουν

αντικατασταθεί από το αδίκημα του άρθρου 236 του Ποινικού Κώδικα.

26. SE Times (8 Ιουλίου 2014), «Η Ελλάδα δείχνει επιείκεια σε

καταδικασμένους για διαφθορά», SE Times (21 Οκτωβρίου 2014),

«Ελαφρύτερες ποινές ζητούνται για υποθέσεις διαφθοράς στην Ελλάδα».

27. Η Οικονομική Αστυνομία έχει ως αποστολή την αποτροπή, έρευνα και

καταστολή οικονομικών εγκλημάτων, δηλαδή εκείνων που έχουν

διαπραχθεί εις βάρος των συμφερόντων του δημόσιου τομέα και της

εθνικής οικονομίας ή έχουν τα χαρακτηριστικά του οργανωμένου

εγκλήματος.

28. Το άρθρο 32 του Προεδρικού Διατάγματος 178/2014 αναφέρεται σε

«οικονομικά εγκλήματα που διαπράττονται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα

και προκαλούν ζημία ή απειλούν το ελληνικό δημόσιο συμφέρον ή τον

ευρύτερο δημόσιο τομέα και την Ευρωπαϊκή Ένωση,

συμπεριλαμβανόμενων και των εγκληματικών πράξεων, όπως της απάτης,

της απιστίας και της διαφθοράς που επηρεάζουν τα οικονομικά συμφέροντα

του δημοσίου ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σχετίζονται άμεσα με

προμήθειες του Δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, του

ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, τα

οποία επιχορηγούνται από τον κρατικό ή κοινοτικό προϋπολογισμό».

29. Το ΣΔΟΕ πρόσθεσε ότι λειτουργεί και ως διοικητική αρχή, με όλες τις

διαθέσιμες σε διοικητικές διαδικασίες εξουσίες.


156


30. Βλέπε την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Καταπολέμηση της

Διαφθοράς, του έτους 2014, για την Ελλάδα.

31. Ωστόσο, η Ελλάδα δήλωσε, στη σελίδα 23, ότι η δικαιοδοσία του ΣΔΟΕ

σε υποθέσεις δωροδοκίας αλλοδαπών απορρέει από διαφορετικές νομικές

διατάξεις, δηλαδή το άρθρο 9 του Προεδρικού Διατάγματος 85/2005 (όπως

τροποποιήθηκε με το άρθρο IE.18 του νόμου 4254/2014) και το Προεδρικό

Διάταγμα 111/2014.

32. Αποτελεί πλημμέλημα η δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών

προκειμένου να ασκήσουν τα καθήκοντά τους, αλλά κακούργημα η

δωροδοκία λειτουργού προκειμένου να παραβεί τα καθήκοντά του (βλέπε

σελίδα 18).

33. Βλέπε, ιδίως, την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την

καταπολέμηση της Διαφθοράς, του έτους 2014, για την Ελλάδα.

34. Δείτε SE Times (8 Ιουλίου 2014), «Η Ελλάδα δείχνει επιείκεια σε

καταδικασμένους για διαφθορά».

35. Για παράδειγμα, δείτε της Εκθέσεις της 3ης Φάσης για τη Χιλή

(παράγραφοι 84-85 και Σύσταση 3 (στ).), τη Δανία (παράγραφοι 96-98 και

Σύσταση 3 (στ) (i)), την Εσθονία (παράγραφος 77 και Σύσταση 2 (δ)), τη

Φινλανδία (παράγραφοι 52-54 και Σύσταση 3), και τη Νορβηγία

(παράγραφοι 66-71). Βλέπε, επίσης, την Έκθεση της 3ης Φάσης των

Ηνωμένων Πολιτειών (παράγραφοι 36-41 και Σύσταση 1), όπου η Ομάδα

Εργασίας εξέφρασε ανησυχίες για την πενταετή παραγραφή, η οποία μπορεί

να παραταθεί σε οκτώ έτη λόγω εκκρεμούς αιτήματος αμοιβαίας δικαστικής

συνδρομής.

36. Όμως, ηχογραφήσεις από ιδιώτες είναι αποδεκτές σε υποθέσεις

διαφθοράς (απόφαση 277/2014 του Αρείου Πάγου).

37. Προεδρικό Διάταγμα 85/2005, άρθρο 2 (3).

38. Νόμος 3296/2004, άρθρο 30.

39. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δόθηκαν από τη Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, υπήρξαν 191 έρευνες για


157


νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες το 2011, 162 το

2012 και 130 για το πρώτο εξάμηνο του 2013. Η Μονάδα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης αναφέρει, επίσης, 105 διώξεις κατά

το 2011, 103 το 2012 και 99 κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013. Υπήρξαν 27

καταδίκες το 2011, 20 το 2012 και 36 από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του

2013.

40. Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 89, Νόμος περί Εταιρειών

2190/1920, άρθρα 134-143.

41. Προφίλ Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης για

την Ελλάδα (Σεπτέμβριος 2013) (www.ifrs.org).

42. Νόμος 3148/2003, άρθρο 2, Προφίλ Διεθνών Προτύπων

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης για την Ελλάδα (Σεπτέμβριος 2013)

(www.ifrs.org).

43. Προεδρικό Διάταγμα 186/1992, Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος

89.

44. Παγκόσμιο Φόρουμ του ΟΟΣΑ για τη Φορολογική Διαφάνεια (2013),

Συνδυασμένη Έκθεση Αξιολόγησης από Ομότιμους: 1η + 2η Φάση, με

Ενσωμάτωση των Αξιολογήσεων της 2ης Φάσης, παράγραφος 56.

45. Παγκόσμιο Φόρουμ του ΟΟΣΑ για τη Φορολογική Διαφάνεια (2013),

Συνδυασμένη Έκθεση Αξιολόγησης από Ομότιμους: 1η + 2η Φάση, με

Ενσωμάτωση των Αξιολογήσεων της 2ης Φάσης, παράγραφος 182.

46. Νόμος περί Εταιρειών 2190/1920, άρθρο 137.

47. Νόμος περί Εταιρειών 2190/1920, άρθρο 36.

48. Νόμος περί Εταιρειών 2190/1920, άρθρο 36α.

49. Νόμος 3693/2008, άρθρο 24.

50. ISA 240 (40) - (42), ISA 250 (22) - (24), Έκθεση της 3ης Φάσης,

παράγραφος 100. Βλέπε, επίσης, τα άρθρα 21 και 24 του νόμου 3693/2008,

τα οποία αναφέρουν ότι τα στοιχεία που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια ενός

ελέγχου υπόκεινται στις υφιστάμενες διατάξεις περί επαγγελματικού

απορρήτου και τα ισχύοντα ελεγκτικά πρότυπα.


158


51. Νόμος 27/1975, Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 107.

52. Η φορολογική αμνηστία είναι ένα μέτρο που επιτρέπει στο

φορολογούμενο να καταβάλει ένα προκαθορισμένο ποσό, το οποίο καθιστά

δυνατό τον επαναπατρισμό κεφαλαίων από το εξωτερικό στην Ελλάδα,

χωρίς φορολογικό έλεγχο (Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 118).

53. Έκθεση της 3ης Φάσης, παράγραφος 123, FATF (2007), Έκθεση

Αμοιβαίας Αξιολόγησης για την Ελλάδα, παράγραφος 784.

54. Ένα αίτημα στο πλαίσιο της συμφωνίας του Σένγκεν της Ευρωπαϊκής

Ένωσης και επείγοντα αιτήματα βάσει ορισμένων συνθηκών, όπως η

Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 1959, μπορούν να διαβιβάζονται απευθείας στο

«αρμόδιο» Εφετείο.

55. www.investingreece.gov.gr

56. Για παράδειγμα, δείτε τις Εκθέσεις της 3ης Φάσης για την Ολλανδία

(Σχόλιο μετά την παράγραφο 144), τη Νότια Αφρική (Σχόλιο μετά την

παράγραφο 157) και την Πορτογαλία (Σχόλιο μετά την παράγραφο 164).

57. Το 2012 (τελευταίο έτος για το οποίο είναι δημοσίως διαθέσιμα

στοιχεία), η διμερής επίσημη αναπτυξιακή συνδρομή ανήλθε σε 83.480.000

ευρώ. Η Αλβανία ήταν, με διαφορά, ο μεγαλύτερος αποδέκτης. Το

μεγαλύτερο μέρος της συνδρομής ήταν για εκπαιδευτική υποστήριξη

(Hellenic Aid Οκτώβριος 2013), Ετήσια Έκθεση της Ελληνικής Διμερούς

και Πολυμερούς Επίσημης Αναπτυξιακής Συνεργασίας και Συνδρομής).

58. Ιστότοπος του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων

(www.oaep.gr).


159


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 - ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΟΠΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

Δημόσιος Τομέας

Υπουργείο Δικαιοσύνης,

Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Δικαιωμάτων

Εισαγγελία,

συμπεριλαμβανόμενων και των:

Εισαγγελέα Εγκλημάτων

Διαφθοράς

Εισαγγελέα Οικονομικών

Εγκλημάτων

Υπουργείο Οικονομικών,


Μονάδας Οικονομικών

Εγκλημάτων (ΣΔΟΕ)

Γενικής Γραμματείας

Δημοσίων Εσόδων

Διεύθυνσης Διεθνών

Οικονομικών Σχέσεων

Ελληνική Αστυνομία του

Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και

Προστασίας του Πολίτη,


Οικονομικής Αστυνομικής

Υπηρεσίας

Διεύθυνσης Εσωτερικών

Υποθέσεων

Αστυνομικής Ακαδημίας

Εθνικός Συντονιστής για την

Καταπολέμηση της Διαφθοράς

Γενική Γραμματεία Διαφάνειας

& Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Υπουργείο Εξωτερικών

Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και

Προστασίας του Πολίτη,

Ελληνική Αστυνομία

Ανεξάρτητη Αρχή για την

Καταπολέμηση της

Νομιμοποίησης Εσόδων από

Παράνομες Δραστηριότητες

Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς

Τράπεζα της Ελλάδος

Ελληνική Ενιαία Αρχή

Δημοσίων Συμβάσεων

Hellenic Aid

Οργανισμός Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων

Υπουργείο Περιφερειακής

Ανάπτυξης και

Ανταγωνιστικότητας: Γενική

Γραμματεία Εμπορίου

ΔΟΥ Πλοίων Πειραιά


160


Δικαστικό σώμα

Πρωτοδικείο Αθηνών

Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης

Πρωτοδικείο Πειραιά

Εφετείο Αθηνών

Ανώτατο Ελεγκτικό Συνέδριο

Εθνική Σχολή Δικαστών

Ιδιωτικός τομέας

Ιδιωτικές Επιχειρήσεις

Costamare Shipping Company SA

Danaos Shipping Co. Ltd.

ΕλληνικάΠετρέλαια Α.Ε.

Navios Maritime Holdings

ΣΙΔΕΝΟΡ Α.Ε. Συμμετοχών

Space Hellas

ΑνώνυμηΕταιρίαΤσιμέντωνΤιτάν

Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος

Τράπεζα Πειραιώς

Alpha Bank

Eurobank

Επαγγελματικές Ενώσεις

Εμπορικό και Βιομηχανικό

Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΒΕΑ)

Εμπορικό και Βιομηχανικό

Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης

(ΕΒΕΘ)

Ελληνική Ένωση Τραπεζών

Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και

Βιομηχανιών

Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε.

(ΕΧΑΕ)

Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο

(ICC)

Πανελλήνιος Σύνδεσμος

Εξαγωγέων (PSE)

Δικηγορικό επάγγελμα και ακαδημαϊκοί

Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών

Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου

Αθηνών

Ι. Γ. Αναγνωστόπουλος

Δικηγορική Εταιρεία, Αθήνα

Κυριακίδης - Γεωργόπουλος

Δικηγορική Εταιρεία, Αθήνα

Λογιστικό και Ελεγκτικό Επάγγελμα

Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών KPMG


161


Ελεγκτών (ΕΙΕΕ)

Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών

(Σ.Ο.Ε.Λ.)

Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών (ΣΟΛ)

Deloitte

Pricewaterhouse Coopers

Ernst & Young

Κοινωνία των Πολιτών

Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδας

Κίνηση Πολιτών για μια Ανοικτή

Κοινωνία

Δημοσιογράφοι από την

Καθημερινή (εφημερίδα)


162


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 – ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ΚΑΙ

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΩΝ

AML: καταπολέμηση της

νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες

ΧΑ: Χρηματιστήριο Αθηνών

ΚΒΣ: Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων

ΚΠΔ: Κώδικας Ποινικής Δικονομίας

ΕΚ: Ευρωπαϊκές Κοινότητες

ECG: Ομάδα Εργασίας του ΟΟΣΑ για

τις Εξαγωγικές Πιστώσεις και τις

Εγγυήσεις Πιστώσεων

ΟΑΕΠ: Οργανισμός Ασφάλισης

Εξαγωγικών Πιστώσεων

ΕΛΤΕ: Εποπτικό Συμβούλιο για τη

Λογιστική και την Ελεγκτική

ΟΑ: Υπηρεσία Οικονομικής

Αστυνομίας, Ελληνική Αστυνομία

ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση

EUR: ευρώ

FATF: Ομάδα Χρηματοοικονομικής

Δράσης

FCPA:νόμος των ΗΠΑ για την

Καταπολέμηση των Πρακτικών

Διαφθοράς στην Αλλοδαπή - 1977

ΠΓΔΜ: Πρώην Γιουγκοσλαβική

Δημοκρατία της Μακεδονίας

GRECO: Ομάδα Κρατών του

Συμβουλίου της Ευρώπης για την

ΑΔΣ: αμοιβαία δικαστική

συνδρομή

ΥΠΕΞ: Υπουργείο Εξωτερικών

Υ.Δ.: Υπουργείο Δικαιοσύνης,

Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Δικαιωμάτων

ΜΚΟ: μη κυβερνητική οργάνωση

ΕΑΣ: επίσημη αναπτυξιακή

συνδρομή

Π.Κ.: Ποινικός Κώδικας

Π.Δ.: Προεδρικό Διάταγμα

ΠΕΠ: πολιτικώς εκτεθειμένο

πρόσωπο

ΕΕΔ: Εισαγγελέας Εγκλημάτων

Διαφθοράς

ΣΔΟΕ: Σώμα Δίωξης Οικονομικών

Εγκλημάτων

ΜΜΕ: Μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Κ.Ε.: κρατικές ή υπό κρατικό

έλεγχο επιχειρήσεις

ΣΟΛ: Ινστιτούτο Ορκωτών

Ελεγκτών

ΕΑΔΣ: Ενιαία Αρχή Δημοσίων

Συμβάσεων

ΕΥΣ: ΈκθεσηΥπόπτων

Συναλλαγών

UNCAC: Σύμβαση των Ηνωμένων


163


Καταπολέμηση της Διαφθοράς

Ε.Κ.: Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς

ΔΠΧΑ: Διεθνή Πρότυπα

Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης

ΔΕΠ: Διεθνή Ελεγκτικά Πρότυπα

ΕΑΑ: Έκθεση αμοιβαίας αξιολόγησης

(FATF)

Εθνών για την Καταπολέμηση της

Διαφθοράς

USD: δολάριο ΗΠΑ


164


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 - ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΦΟΥΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Η μετάφραση δόθηκε από την Ελλάδα, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά.

ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

Άρθρο 159 Δωροληψία πολιτικών λειτουργών

[Όπως τροποποιήθηκε με το νόμο 4254 / 04.07.2014 και τροποποιήθηκε με

το νόμο 4258 / 14.4.2014.]

1. Ο Πρωθυπουργός, το μέλος της κυβέρνησης, ο υφυπουργός, ο

περιφερειάρχης, ο αντιπεριφερειάρχης ή ο δήμαρχος, που ζητεί ή λαμβάνει,

άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή για άλλον, οποιασδήποτε φύσης

ωφέλημα ή αποδέχεται την υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος, ως

αντάλλαγμα για ενέργειά του ή παράλειψη, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη,

που ανάγεται στην άσκηση των καθηκόντων του, τιμωρείται με κάθειρξη

και χρηματική ποινή από 15.000 έως 150.000 ευρώ.

2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται το μέλος της Βουλής, των συμβουλίων

τοπικής αυτοδιοίκησης και των επιτροπών τους που σχετικά με κάποια

εκλογή ή ψηφοφορία η οποία διενεργείται από τα ως άνω σώματα ή

επιτροπές δέχεται την παροχή ή υπόσχεση οποιασδήποτε φύσης

ωφελήματος, για τον εαυτό του ή για άλλον, ή ζητεί τέτοιο ως αντάλλαγμα

προκειμένου να μη λάβει μέρος στην εκλογή ή ψηφοφορία, προκειμένου να

υποστηρίξει ορισμένο θέμα προς ψήφιση ή προκειμένου να ψηφίσει με

ορισμένο τρόπο.

3. Οι παράγραφοι 1 και 2 εφαρμόζονται και όταν η πράξη τελείται από

μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

4. Οι διατάξεις των άρθρων 238, 263 παράγραφος 1 και 263Β παράγραφοι 2

έως 5 έχουν εφαρμογή και στις εγκληματικές πράξεις των προηγούμενων

παραγράφων.

Άρθρο 159Α Δωροδοκία πολιτικών λειτουργών


το νόμο 4258 / 14.4.2014.]

1. Όποιος υπόσχεται ή παρέχει οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, άμεσα ή


165


μέσω τρίτου, σε αναφερόμενο στο άρθρο 159 πρόσωπο, για τον εαυτό του ή

για άλλον, για τους σκοπούς που αναφέρονται αντίστοιχα στο άρθρο αυτό,

τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή από 15.000 έως 150.000 ευρώ.

2. Διευθυντής επιχειρήσεως ή πρόσωπο που έχει την εξουσία λήψης

αποφάσεων ή ελέγχου σε επιχείρηση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών




της πράξης της παραγράφου 1.

3. Οι διατάξεις των άρθρων 238, 263 παράγραφος 1 και 263Β έχουν

εφαρμογή και στο αδίκημα της παραγράφου 1.

Άρθρο 235 Δωροληψία λειτουργού


το νόμο 4258 / 14.4.2014]

1. Λειτουργός ο οποίος ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον

εαυτό του ή για άλλον, οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, ή αποδέχεται την

υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος, για ενέργεια ή παράλειψή του σε

σχέση με την άσκηση των καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη,

τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 5.000

έως 50.000 ευρώ. Αν ο υπαίτιος τελεί την πράξη του προηγούμενου

εδαφίου κατ’ επάγγελμα ή κατά συνήθεια ή το ωφέλημα είναι ιδιαίτερα

μεγάλης αξίας, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική

ποινή 10.000 έως 100.000 ευρώ.

2. Αν η ως άνω ενέργεια ή παράλειψη του υπαιτίου αντίκειται στα

καθήκοντά του, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική

ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ. Αν ο υπαίτιος τελεί την πράξη του

προηγούμενου εδαφίου κατ’ επάγγελμα ή κατά συνήθεια ή το ωφέλημα

είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δεκαπέντε ετών

και χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.

3. Λειτουργός ο οποίος ζητεί ή λαμβάνει, για τον εαυτό του ή για άλλον,


166


αθέμιτη παροχή περιουσιακής φύσης, επωφελούμενος από την ιδιότητά του,

τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, εάν η πράξη δεν τιμωρείται

βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη.

4. Προϊστάμενοι υπηρεσιών ή επιθεωρητές ή πρόσωπα που έχουν την

εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε υπηρεσίες του Δημοσίου, των

οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομικών προσώπων που

απαριθμούνται στο άρθρο 263Α τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών,

εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη, εάν από

αμέλεια, κατά παράβαση συγκεκριμένου υπηρεσιακού καθήκοντος, δεν

απέτρεψαν πρόσωπο που τελεί υπό τις εντολές τους ή υπόκειται στον

έλεγχό τους από τη διάπραξη πράξης των προηγούμενων παραγράφων.

Άρθρο 236 Δωροδοκία λειτουργού


το νόμο 4258 / 14.4.2014.]

1. Όποιος προσφέρει, υπόσχεται ή παρέχει σε λειτουργό, απευθείας ή μέσω

τρίτου, ένα αδικαιολόγητο πλεονέκτημα οιασδήποτε φύσεως, για τον εαυτό

του / ή για άλλο πρόσωπο, για μια πράξη ή παράλειψη του μέρος, το μέλλον

ή έχει ήδη ολοκληρωθεί, που σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων

του, τιμωρείται με τουλάχιστον ένα έτος φυλάκισης (φυλάκιση) και

χρηματική ποινή 5.000 ευρώ σε 50.000.

2. Εάν η εν λόγω πράξη ή η παράλειψη αντιβαίνει τα καθήκοντα του

λειτουργού, ο δράστης τιμωρείται με μέχρι και δέκα χρόνια φυλάκιση

(κάθειρξη) και χρηματική ποινή 15.000 ευρώ σε 150.000.

3. επικεφαλής της επιχείρησης ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου που

ανήκει με τη λήψη αποφάσεων ή ελέγχου ισχύος στην επιχείρηση,

τιμωρείται με φυλάκιση, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη

ποινική διάταξη, εάν από αμέλεια παρέλειψε προκειμένου να αποτρέψει ένα

πρόσωπο κάτω από την εντολή ή το θέμα του με τον έλεγχο του από τη

διάπραξη, προς όφελος της επιχείρησης, οποιαδήποτε πράξη τις

προηγούμενες ενότητες.


167


4. Όσον αφορά στην εφαρμογή του παρόντος άρθρου, στις πράξεις που

διαπράττονται στο εξωτερικό από Έλληνα υπηκόου, δεν είναι απαραίτητο

να πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 6.

Άρθρο 237 Δωροληψία και δωροδοκία δικαστών


το νόμο 4258 / 14.4.2014.]

1. Όποιος καλείται κατά το νόμο να εκτελέσει δικαστικά καθήκοντα ή ο

διαιτητής, εάν ζητήσει ή λάβει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή

για άλλον, οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, ή αποδεχθεί την υπόσχεση

παροχής τέτοιου ωφελήματος, για ενέργειά του ή παράλειψη, μελλοντική ή

ήδη τελειωμένη, που ανάγεται στην άσκηση των καθηκόντων του κατά την

απονομή της δικαιοσύνης ή την επίλυση διαφοράς, τιμωρείται με κάθειρξη

και χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.

2. Με τις ίδιες ποινές τιμωρείται όποιος για τον πιο πάνω σκοπό υπόσχεται

ή παρέχει τέτοια ωφελήματα, άμεσα ή μέσω τρίτου, στα πρόσωπα της

προηγούμενης παραγράφου, για τους εαυτούς τους ή για άλλον.

3. Διευθυντής επιχειρήσεως ή άλλο πρόσωπο που έχει την εξουσία λήψης

αποφάσεων ή ελέγχου σε επιχείρηση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών




της πράξης της παραγράφου 1.

Άρθρο 238 Δήμευση

1. Στις περιπτώσεις των άρθρων 235 έως και 237Β η απόφαση διατάσσει να

δημευτούν τα δώρα και όποια άλλα περιουσιακά στοιχεία δόθηκαν, καθώς

και εκείνα που αποκτήθηκαν αμέσως ή εμμέσως από αυτά. Αν τα εν λόγω

προϊόντα έχουν αναμιχθεί με περιουσία που αποκτήθηκε από νόμιμες πηγές,

η σχετική περιουσία υπόκειται σε δήμευση μέχρι την καθορισμένη αξία του

αναμειχθέντος προϊόντος. Το εισόδημα ή άλλα οφέλη που απορρέουν από

τα εν λόγω προϊόντα, από περιουσία που αποκτήθηκε με τα εν λόγω


168


προϊόντα ή από περιουσία με την οποία έχουν αυτά αναμιχθεί υπόκεινται

επίσης σε δήμευση στον ίδιο βαθμό, όπως τα προϊόντα του αδικήματος.

2. Αν τα περιουσιακά στοιχεία που υπόκεινται σε δήμευση, σύμφωνα με την

προηγούμενη παράγραφο, δεν υπάρχουν πλέον, δεν έχουν βρεθεί, δεν είναι

δυνατόν να κατασχεθούν ή ανήκουν σε τρίτον, σε βάρος του οποίου δεν

είναι δυνατόν να επιβληθεί δήμευση, δημεύονται περιουσιακά στοιχεία του

υπαιτίου ίσης αξίας με αυτά κατά το χρόνο της καταδικαστικής απόφασης,

όπως την προσδιορίζει το δικαστήριο. Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει

και χρηματική ποινή μέχρι το ποσό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων,

εάν κρίνει ότι δεν υπάρχουν πρόσθετα περιουσιακά στοιχεία για δήμευση ή

τα υπάρχοντα υπολείπονται της αξίας των υποκειμένων σε δήμευση. 59

Άρθρο 263Α

1. Για την εφαρμογή των άρθρων 235, 236, 239, 241, 242, 243, 245, 246,

252, 253, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 262 και 263 λειτουργοί θεωρούνται

και όσοι υπηρετούν μόνιμα ή πρόσκαιρα και με οποιαδήποτε ιδιότητα ή

σχέση: α) σε επιχειρήσεις ή οργανισμούς που ανήκουν στο Κράτος, σε

οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε νομικά πρόσωπα δημόσιου ή

ιδιωτικού δικαίου και που εξυπηρετούν με αποκλειστική ή προνομιακή

εκμετάλλευση την προμήθεια ή την παροχή στο κοινό νερού, φωτισμού,

θερμότητας, κινητήριας δύναμης ή μέσων συγκοινωνίας ή επικοινωνίας ή

μαζικής ενημέρωσης, β) σε τράπεζες που εδρεύουν στην ημεδαπή κατά το

νόμο ή το καταστατικό τους, γ) σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που

ιδρύθηκαν από το Δημόσιο, από νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου και από

νομικά πρόσωπα αναφερόμενα στα προηγούμενα εδάφια, εφόσον τα

ιδρυτικά νομικά πρόσωπα συμμετέχουν στη διοίκησή τους ή, εάν πρόκειται

για ανώνυμη εταιρία, στο κεφάλαιό της ή τα νομικά αυτά πρόσωπα είναι

επιφορτισμένα με εκτέλεση κρατικών προγραμμάτων οικονομικής

ανασυγκρότησης ή ανάπτυξης, δ) σε όργανα ή οργανισμούς της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των μελών της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής και των μελών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και του


169


Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2. Για την εφαρμογή των άρθρων 235 παράγραφοι 1 και 2 και 236 ως

λειτουργοί θεωρούνται και:

α) οι λειτουργοί ή άλλοι λειτουργοί με οποιαδήποτε συμβατική σχέση, κάθε

δημόσιου διεθνούς ή υπερεθνικού οργανισμού στον οποίο η Ελλάδα είναι

μέλος, καθώς και οποιοδήποτε πρόσωπο είναι εξουσιοδοτημένο από τον εν

λόγω οργανισμό να ενεργεί εκ μέρους του.

β) τα μέλη κοινοβουλευτικών συνελεύσεων διεθνών ή υπερεθνικών

οργανισμών, στους οποίους η Ελλάδα είναι μέλος,

γ) όσοι ασκούν δικαστικά καθήκοντα ή καθήκοντα διαιτητή σε διεθνή

δικαστήρια, των οποίων η δικαιοδοσία αναγνωρίζεται από την Ελλάδα,

δ) οποιοδήποτε πρόσωπο ασκεί δημόσιο λειτούργημα ή υπηρεσία για τρίτη

χώρα, συμπεριλαμβανομένων των δικαστών, ενόρκων και διαιτητών και

ε) τα μέλη των κοινοβουλίων και συνελεύσεων τοπικής αυτοδιοίκησης

άλλων κρατών.

3. Για την εφαρμογή του άρθρου 237 ως δικαστικοί λειτουργοί θεωρούνται

και τα μέλη του Δικαστηρίου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου της

Ευρωπαϊκής Ένωσης.

263Β Μέτρα επιείκειας για όσους συμβάλλουν στην αποκάλυψη πράξεων

διαφθοράς

Όπως τροποποιήθηκε από το νόμο 4254/2014

1. Οι πράξεις των άρθρων 236 παράγραφοι 1, 2 και 3, 237 παράγραφοι 2

και 3 και 237Β παράγραφος 1 μένουν ατιμώρητες εάν ο υπαίτιος, με δική

του θέληση και πριν εξετασθεί οπωσδήποτε για την πράξη του, την

αναγγείλει στον εισαγγελέα πλημμελειοδικών ή σε οποιονδήποτε

ανακριτικό λειτουργό ή άλλη αρμόδια αρχή, εγχειρίζοντας έγγραφη

αναφορά ή προφορικά, οπότε συντάσσεται σχετική έκθεση.

2. Αν ο υπαίτιος των πράξεων των άρθρων 236 παράγραφοι 1, 2 και 3 και

237 παράγραφοι 2 και 3 ή ο συμμέτοχος στις πράξεις των άρθρων 235

παράγραφοι 1, 2 και 3, 237 παράγραφος 1 και 239 έως 261, καθώς και του


170


άρθρου 390, όταν τελείται από λειτουργό, συμβάλλει ουσιωδώς, με

αναγγελία στην αρχή, στην αποκάλυψη της συμμετοχής λειτουργού στις

πράξεις αυτές, τιμωρείται με ποινή μειωμένη στο μέτρο του άρθρου 44

παράγραφος 2 εδάφιο πρώτο. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την

αναστολή εκτέλεσης της ποινής αυτής, ανεξάρτητα εάν συντρέχουν οι όροι

των άρθρων 99 και 100. Το συμβούλιο Πλημμελειοδικών με βούλευμα που

εκδίδεται ύστερα από πρόταση του αρμοδίου Εισαγγελέα, διατάσσει την

αναστολή της ασκηθείσας ποινικής δίωξης κατά του υπαιτίου για ορισμένο

χρονικό διάστημα, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αλήθεια των

εισφερόμενων στοιχείων. Την αναστολή της δίωξης μπορεί να διατάξει και

το δικαστήριο, εφόσον τα στοιχεία εισφέρονται μέχρι την έκδοση απόφασης

σε δεύτερο βαθμό. Με το ίδιο βούλευμα ή απόφαση μπορεί να διαταχθεί και

η άρση ή η αντικατάσταση των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού που

έχουν επιβληθεί. Αν μετά την αναστολή της ποινικής δίωξης προκύψει ότι

τα εισφερθέντα από τον υπαίτιο στοιχεία δεν ήσαν επαρκή για την άσκηση

ποινικής δίωξης κατά του λειτουργού, το σχετικό βούλευμα ή απόφαση

ανακαλείται και συνεχίζεται κατά του υπαιτίου η ανασταλείσα ποινική

δίωξη.

3. Λειτουργός, υπαίτιος για τη διάπραξη των πράξεων των άρθρων 235 έως

261, καθώς και του άρθρου 390, ή συμμέτοχος στις πράξεις αυτές, ο οποίος

συμβάλλει ουσιωδώς, με αναγγελία στην αρχή, στην αποκάλυψη της

συμμετοχής στις πράξεις αυτές άλλων λειτουργών, τιμωρείται σύμφωνα με

τα οριζόμενα στην προηγούμενη παράγραφο, εφόσον το πρόσωπο που

καταγγέλλεται κατέχει θέση ανώτερη της δικής του και ο ίδιος έχει

μεταβιβάσει στο Δημόσιο όλα τα περιουσιακά στοιχεία που έχει αποκτήσει,

αμέσως ή εμμέσως, από τη διάπραξη ή τη συμμετοχή στη διάπραξη των

παραπάνω εγκληματικών πράξεων. Αν κατ ́ εξαίρεση η μεταβίβαση αυτή

δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι το στάδιο της επιμέτρησης της ποινής, το

δικαστήριο μπορεί να επιφυλαχθεί ως προς την επί ποινής κρίση του,

διακόπτοντας προς τούτο τη διαδικασία για ορισμένη ημερομηνία και χωρίς


171


το χρονικό περιορισμό του άρθρου 352 παράγραφος 1 του Κώδικα Ποινικής

Δικονομίας. Στην περίπτωση αυτή ορίζει και τις συγκεκριμένες

μεταβιβάσεις ή άλλες ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί ο δράστης

προκειμένου να τύχει του σχετικού ευεργετήματος. Με την απόφαση περί

διακοπής της δίκης το δικαστήριο μπορεί να διατάξει και την άρση ή την

αντικατάσταση των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού που έχουν

επιβληθεί.

4. α) Αν κάποιος από τους υπαιτίους των εγκληματικών πράξεων των

άρθρων 235 έως 261 και 390 ή πράξεων νομιμοποίησης εσόδων που

προέρχονται άμεσα από τις συγκεκριμένες εγκληματικές δραστηριότητες,

εισφέρει αποδεικτικά στοιχεία για τη συμμετοχή στις πράξεις αυτές

προσώπων που διατελούν ή διατέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή

Υφυπουργοί, το δικαστικό συμβούλιο, με βούλευμα που εκδίδεται ύστερα

από πρόταση του εισαγγελέα, διατάσσει την αναστολή της ασκηθείσας σε

βάρος του ποινικής δίωξης. Την παραπάνω αναστολή μπορεί να διατάξει το

δικαστήριο και όταν τα στοιχεία εισφέρονται μέχρι την έκδοση απόφασης

σε δεύτερο βαθμό. Με το ίδιο βούλευμα ή απόφαση μπορεί να διαταχθεί και

η άρση ή η αντικατάσταση των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού που

έχουν ταχθεί.

β) Αν η Βουλή κρίνει, σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 3 του

άρθρου 86 του Συντάγματος, ότι τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για την

άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος Υπουργού ή Υφυπουργού, το βούλευμα

ή η απόφαση ανακαλείται και η ανασταλείσα ποινική δίωξη συνεχίζεται. Αν

η Βουλή αποφασίσει την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος Υπουργού ή

Υφυπουργού κατά το άρθρο 86 του Συντάγματος, σε περίπτωση καταδίκης

από το Ειδικό Δικαστήριο, ο κατά το προηγούμενο εδάφιο συμμέτοχος που

εισέφερε τα αποδεικτικά στοιχεία τιμωρείται με ποινή μειωμένη στο μέτρο

του άρθρου 44 παράγραφος 2 εδάφιο πρώτο. Το δικαστήριο μπορεί να

διατάξει την αναστολή εκτέλεσης της ποινής αυτής κατά τα οριζόμενα στην

παράγραφο 2.


172


5. Αν η κίνηση της ποινικής δίωξης δεν είναι δυνατή λόγω εξάλειψης του

αξιόποινου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο εδάφιο β ́ της παραγράφου 3 του

άρθρου 86 του Συντάγματος, στον κατηγορούμενο επιβάλλεται ποινή

μειωμένη στο μέτρο του άρθρου 44 παράγραφος 2 εδάφιο πρώτο. Το

δικαστήριο μπορεί να διατάξει και την αναστολή εκτέλεσης της ποινής

αυτής, κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2.

Άρθρο 371 Παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας

1. Κληρικοί, δικηγόροι και κάθε είδους νομικοί παραστάτες,

συμβολαιογράφοι, γιατροί, μαίες, νοσοκόμοι, φαρμακοποιοί και άλλοι

στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται συστηματικά λόγω του επαγγέλματος

τους ή της ιδιότητάς τους ιδιωτικά απόρρητα, καθώς και οι βοηθοί των

προσώπων αυτών, τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι

ενός έτους εάν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν

ή που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους.

2. Όμοια τιμωρείται όποιος, μετά το θάνατο ενός από τα πρόσωπά της

παραγράφου 1, και απ’ αυτή την αιτία γίνεται κάτοχος εγγράφων ή

σημειώσεων του νεκρού σχετικών με την άσκηση του επαγγέλματός του, ή

της ιδιότητάς του και από αυτά φανερώνει ιδιωτικά απόρρητα.

3. Η ποινική δίωξη γίνεται μόνο με έγκληση.

4. Η πράξη δεν είναι άδικη και μένει ατιμώρητη εάν ο υπαίτιος απέβλεπε

στην εκπλήρωση καθήκοντός του ή στη διαφύλαξη έννομου ή για άλλο

λόγο δικαιολογημένου ουσιώδους συμφέροντος δημόσιου ή του ίδιου ή

κάποιου άλλου, το οποίο δεν μπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά. Νόμος 3691/2008 (νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

Νόμου)

Άρθρο 3

Εγκληματικές δραστηριότητες - Βασικά αδικήματα

Ως εγκληματικές δραστηριότητες νοούνται η διάπραξη ενός ή

περισσότερων από τα ακόλουθα αδικήματα που καλούνται εφεξής «βασικά

αδικήματα»:


173


[...]

γ) παθητική δωροδοκία (άρθρο 235 του Ποινικού Κώδικα),

δ) ενεργητική δωροδοκία (236 του Ποινικού Κώδικα),

ε) δωροληψία και δωροδοκία πολιτικών προσώπων και δικαστικών

λειτουργών (άρθρα 159, 159Α και 237 του Ποινικού Κώδικα),

[...]

Άρθρο 46

Δήμευση περιουσιακών στοιχείων

1. α περιουσιακά στοιχεία που αποτελούν προϊόν βασικού αδικήματος ή

των αδικημάτων του άρθρου 2 ή που αποκτήθηκαν αμέσως ή εμμέσως από

προϊόν τέτοιων αδικημάτων ή τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ή

προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν προς τέλεση αυτών των αδικημάτων,

κατάσχονται και, εφόσον δεν συντρέχει περίπτωση αποδόσεώς τους στον

ιδιοκτήτη κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 310 και του τελευταίου

εδαφίου του άρθρου 373 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, δημεύονται

υποχρεωτικά με την καταδικαστική απόφαση. Η δήμευση επιβάλλεται

ακόμη και αν τα περιουσιακά στοιχεία ή μέσα ανήκουν σε τρίτο, εφόσον

αυτός τελούσε εν γνώσει του βασικού αδικήματος ή των αδικημάτων του

άρθρου 2 κατά το χρόνο κτήσεως αυτών. Οι διατάξεις της παραγράφου

αυτής ισχύουν και σε περίπτωση απόπειρας των ανωτέρω αδικημάτων.

2. Σε περίπτωση που η περιουσία ή το προϊόν κατά την παράγραφο 1 δεν

υπάρχει πλέον, δεν έχει βρεθεί ή δεν είναι δυνατόν να κατασχεθεί,

κατάσχονται και δημεύονται υπό τους όρους της παραγράφου 1

περιουσιακά στοιχεία ίσης αξίας προς εκείνη της προαναφερθείσας

περιουσίας ή του προϊόντος κατά το χρόνο της καταδικαστικής απόφασης,

όπως την προσδιορίζει το δικαστήριο. Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει

και χρηματική ποινή μέχρι του ποσού της αξίας της περιουσίας ή του

προϊόντος, αν κρίνει ότι δεν υπάρχουν πρόσθετα περιουσιακά στοιχεία προς

δήμευση ή τα υπάρχοντα υπολείπονται της αξίας της περιουσίας ή του

προϊόντος.


174


3. Δήμευση διατάσσεται και όταν δεν ασκήθηκε δίωξη λόγω θανάτου του

υπαιτίου ή η δίωξη που ασκήθηκε έπαυσε οριστικώς ή κηρύχθηκε

απαράδεκτη. Στις περιπτώσεις αυτές η δήμευση διατάσσεται με βούλευμα

του δικαστικού συμβουλίου ή με απόφαση του δικαστηρίου που παύει ή

κηρύσσει απαράδεκτη την ποινική δίωξη και αν δεν ασκήθηκε δίωξη, με

βούλευμα του κατά τόπον αρμόδιου συμβουλίου πλημμελειοδικών. Οι

διατάξεις του άρθρου 492 και της παραγράφου 3 του άρθρου 504 του

Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εφαρμόζονται αναλόγως και στην προκειμένη

περίπτωση.

4. Οι διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 310 και του τελευταίου

εδαφίου του άρθρου 373 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εφαρμόζονται

αναλόγως και στην περίπτωση που διατάχθηκε δήμευση κατά της

περιουσίας τρίτου, ο οποίος δεν συμμετέσχε στη δίκη ούτε κλητεύθηκε σε

αυτήν.

Άρθρο 51

Ευθύνη των νομικών προσώπων

1. Αν κάποια από τις αξιόποινες πράξεις νομιμοποίησης εσόδων από

εγκληματικές δραστηριότητες ή κάποιο από τα βασικά αδικήματα των

στοιχείων γ', δ’ και ε’ του άρθρου 3 τελείται προς όφελος νομικού

προσώπου από φυσικό πρόσωπο που ενεργεί είτε ατομικά είτε ως μέλος

οργάνου του νομικού προσώπου και κατέχει διευθυντική θέση εντός αυτού

με βάση εξουσία εκπροσώπησής του ή εξουσιοδότηση για τη λήψη

αποφάσεων για λογαριασμό του ή για την άσκηση ελέγχου εντός αυτού,

επιβάλλονται στο νομικό πρόσωπο, σωρευτικά ή διαζευκτικά, οι ακόλουθες

κυρώσεις:

α) Αν πρόκειται για υπόχρεο νομικό πρόσωπο, με απόφαση της αρμόδιας

κατά το άρθρο 6 του παρόντος αρχής επιβάλλονται:

i) διοικητικό πρόστιμο από πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ μέχρι πέντε

εκατομμύρια (5.000.000) ευρώ,

ii) οριστική ή προσωρινή για χρονικό διάστημα από ένα μήνα έως δύο έτη


175


ανάκληση ή αναστολή της άδειας λειτουργίας ή απαγόρευση άσκησης της

επιχειρηματικής δραστηριότητας,

iii) απαγόρευση άσκησης ορισμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ή

εγκατάστασης υποκαταστημάτων ή αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, για

το ίδιο χρονικό διάστημα,

iv) οριστικός ή προσωρινός για το ίδιο χρονικό διάστημα αποκλεισμός από

δημόσιες παροχές, ενισχύσεις, επιδοτήσεις, αναθέσεις έργων και

υπηρεσιών, προμήθειες, διαφημίσεις και διαγωνισμούς του Δημοσίου ή των

νομικών προσώπων του δημόσιου τομέα.

Το διοικητικό πρόστιμο του στοιχείου i επιβάλλεται πάντοτε, ανεξαρτήτως

της επιβολής άλλων κυρώσεων.

β) Αν πρόκειται για άλλο μη υπόχρεο νομικό πρόσωπο, με κοινή απόφαση

του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και

του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού επιβάλλονται:

i) διοικητικό πρόστιμο από είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ έως δύο

εκατομμύρια (2.000.000) ευρώ,

ii) οι προβλεπόμενες στα στοιχεία ii, iii και iv του εδαφίου α’ κυρώσεις.

Ως αρμόδιος κατά περίπτωση Υπουργός θεωρείται αυτός που προΐσταται

Υπουργείου που έχει τις εξής, κατά σειρά προτεραιότητας, αρμοδιότητες:

- εποπτεύει την ορθή και νόμιμη λειτουργία του νομικού προσώπου και

δύναται να επιβάλει κυρώσεις,

- χορηγεί άδεια λειτουργίας,

- τηρεί μητρώα, στα οποία εγγράφεται η πράξη σύστασης,

- τηρεί επαγγελματικό μητρώο, στο οποίο εγγράφεται το νομικό πρόσωπο,

- χρηματοδοτεί, επιδοτεί ή παρέχει οικονομική ενίσχυση.

Οι ανωτέρω αρμοδιότητες μπορεί να ασκούνται από υπηρεσίες ή άλλους

φορείς που υπάγονται ή ελέγχονται από το οικείο Υπουργείο.

2. Όταν η έλλειψη εποπτείας ή ελέγχου από φυσικό πρόσωπο που

αναφέρεται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου κατέστησε δυνατή την

τέλεση από ιεραρχικά κατώτερο στέλεχος της πράξης νομιμοποίησης


176


εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες προς όφελος νομικού προσώπου,

επιβάλλονται στο νομικό πρόσωπο, σωρευτικά ή διαζευκτικά, οι ακόλουθες

κυρώσεις:

α) Στην αναφερόμενη στο εδάφιο α’ της παραγράφου 1 περίπτωση:

- διοικητικό πρόστιμο από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ έως ένα

εκατομμύριο (1.000.000) ευρώ,

- οι προβλεπόμενες στα στοιχεία ii, iii και iv, για χρονικό διάστημα έως έξι

μήνες.

β) Στην αναφερόμενη στο εδάφιο β’ της παραγράφου 1 περίπτωση:

- διοικητικό πρόστιμο από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ έως πεντακόσιες

χιλιάδες (500.000) ευρώ,

- οι προβλεπόμενες στα στοιχεία ii, iii και iv, για χρονικό διάστημα έως έξι

μήνες..

3. Για τη σωρευτική ή διαζευκτική επιβολή των κυρώσεων που

προβλέπονται στις προηγούμενες παραγράφους και για την επιμέτρηση των

κυρώσεων αυτών λαμβάνονται υπόψη ιδίως η βαρύτητα της παράβασης, ο

βαθμός της υπαιτιότητας, η οικονομική επιφάνεια του νομικού προσώπου,

το ύψος των παράνομων εσόδων ή του τυχόν προκύψαντος οφέλους και η

τυχόν υποτροπή του νομικού προσώπου. Καμιά κύρωση δεν επιβάλλεται

χωρίς προηγούμενη κλήτευση των νόμιμων εκπροσώπων του νομικού

προσώπου προς παροχή εξηγήσεων. Η κλήση κοινοποιείται στον

ενδιαφερόμενο τουλάχιστον δέκα (10) πλήρεις ημέρες πριν από την ημέρα

της ακρόασης. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις των παραγράφων

1 και 2 του άρθρου 6 του νόμου 2690/1999 (Κώδικας Διοικητικής

Διαδικασίας) (ΦΕΚ 45 Α').

4. Η εφαρμογή των διατάξεων των προηγούμενων παραγράφων είναι

ανεξάρτητη από την αστική, πειθαρχική ή ποινική ευθύνη των

αναφερόμενων σε αυτές φυσικών προσώπων.

5. Οι εισαγγελικές αρχές ενημερώνουν αμέσως την κατά περίπτωση

αρμόδια αρχή ή, αν πρόκειται για μη υπόχρεο νομικό πρόσωπο, τον


177


Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για την

άσκηση ποινικής δίωξης επί υποθέσεων στις οποίες υπάρχει εμπλοκή

νομικού προσώπου υπό την έννοια των παραγράφων 1 και 2, καθώς και για

τις εκδιδόμενες σχετικές δικαστικές αποφάσεις. Με κοινή απόφαση των

Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Δικαιωμάτων καθορίζονται η διαδικασία επιβολής των κυρώσεων, οι

αρμόδιες υπηρεσίες είσπραξης, ως και κάθε άλλο σχετικό θέμα για την

εφαρμογή του παρόντος άρθρου.

6. Η ευθύνη των νομικών προσώπων για τα κακουργήματα της παραγράφου

6 του άρθρου 187Α του Π.Κ. καθορίζεται στο άρθρο 41 του νόμου

3251/2004.

Νόμος 4022/2011 (Εισαγγελέας για την Καταπολέμηση Εγκλημάτων

Διαφθοράς - ΕΚΕΔ)

Άρθρο 1

Οι διατάξεις του νόμου αυτού εφαρμόζονται για:

α) κακουργήματα τα οποία δεν υπάγονται στις ρυθμίσεις της παραγράφου 1

του άρθρου 86 του Συντάγματος και διαπράττουν υπουργοί ή υφυπουργοί,

καθώς και κακουργήματα που διαπράττουν βουλευτές, κατά τη διάρκεια της

θητείας τους, ακόμη και αν οι υπαίτιοι έχουν παύσει να φέρουν την ιδιότητα

αυτή, εφόσον αυτά υπάγονται στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του τριμελούς

εφετείου.

β) κακουργήματα τα οποία διαπράττουν, κατά την άσκηση των καθηκόντων

τους ή επωφελούμενοι από την ιδιότητα τους, γενικοί και ειδικοί

γραμματείς Υπουργείων, διοικητές, υποδιοικητές ή πρόεδροι διοικητικών

συμβουλίων ή διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι νομικών προσώπων

δημόσιου δικαίου, δημοσίων επιχειρήσεων, δημοσίων οργανισμών και

νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα

ή έμμεσα το κράτος, καθώς και αιρετά μονοπρόσωπα όργανα των

οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, εφόσον αυτά υπάγονται στην καθ’


178


ύλην αρμοδιότητα του τριμελούς εφετείου και

γ) κακουργήματα ιδιαίτερα μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος ή μείζονος

δημόσιου συμφέροντος, εφόσον υπάγονται στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα

του τριμελούς εφετείου, ο δε χαρακτηρισμός της υπόθεσης ως ιδιαίτερα

μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος ή μείζονος δημόσιου συμφέροντος

γίνεται με πράξη από τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.

Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (Διεθνής Συνεργασία)

Άρθρο 457

Αιτήσεις για ανακριτικές πράξεις

1. Οι αιτήσεις των ελληνικών δικαστικών αρχών προς αλλοδαπές αρχές για

την εξέταση μαρτύρων και κατηγορουμένων, για την ενέργεια αυτοψίας και

πραγματογνωμοσύνης και για την κατάσχεση πειστηρίων διαβιβάζονται από

τον αρμόδιο εισαγγελέα εφετών στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, που προκαλεί

την εκτέλεσή τους μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών με την τήρηση και

των διεθνών συνθηκών και εθίμων. Σε επείγουσες περιπτώσεις οι αιτήσεις

αυτές διαβιβάζονται και απευθείας στις επιτόπιες προξενικές αρχές, που

ασκούν ανακριτικά καθήκοντα, ειδοποιείται όμως σχετικά το Υπουργείο

Δικαιοσύνης.

2. Με τον ίδιο τρόπο διαβιβάζονται και οι κλήσεις για να επιδοθούν στους

μάρτυρες και τους κατηγορούμενους.

Άρθρο 458

Αιτήσεις των ξένων δικαστικών αρχών για ανακριτικές πράξεις

1. Οι αιτήσεις ξένων δικαστικών αρχών για τη διενέργεια ανακριτικής

πράξης από τις αναφερόμενες στο άρθρο 457 παρ.1 διαβιβάζονται από το

Υπουργείο Δικαιοσύνης και εκτελούνται με παραγγελία του αρμόδιου

εισαγγελέα εφετών από τον ανακριτή στην περιφέρεια του οποίου πρόκειται

να διεξαχθεί η ανακριτική πράξη, εκτός αν αυτή αντιβαίνει στις διατάξεις

του κώδικα ή του οργανισμού δικαστηρίων. Οι μάρτυρες ορκίζονται

πάντοτε πριν εξεταστούν• κατά τα λοιπά τηρούνται οι σχετικές διατάξεις


179


του κώδικα, οι διεθνείς συνθήκες και τα έθιμα.

2. Οι κλήσεις προς τους μάρτυρες, τους πραγματογνώμονες και τους

κατηγορούμενους, οι αποφάσεις ή άλλα έγγραφα της ποινικής διαδικασίας

επιδίδονται με φροντίδα του εισαγγελέα πρωτοδικών σύμφωνα με τα άρθρα

155-164. Η σχετική αίτηση, αν αφορά στην κλήτευση μαρτύρων ή

πραγματογνωμόνων, γίνεται δεκτή μόνο αν η ξένη δικαστική αρχή που την

υποβάλλει αναλαμβάνει ρητά την υποχρέωση να μη διωχθεί ή κρατηθεί ο

κλητευόμενος για έγκλημα που έχει τελεστεί πριν από την εμφάνισή του

στην ξένη αρχή που τον καλεί.

3. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης ύστερα από σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου

συμβουλίου εφετών μπορεί να αρνηθεί την εκτέλεση των αιτήσεων που

αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2: α) αν κατά τις διατάξεις των

άρθρων 437 και 438 δεν επιτρέπεται να εκδοθεί ο κατηγορούμενος για την

πράξη σχετικά με την οποία διενεργεί ανάκριση η ξένη δικαστική αρχή ή β)

αν κατά τους όρους συνθήκης με τη χώρα που υποβάλλει την αίτηση δεν

είναι υποχρεωτική η έκδοση.

Άρθρο 459

Μεταγωγή του κρατουμένου για εξέταση

1. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης με σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου εισαγγελέα

εφετών μπορεί να διατάξει ύστερα από αίτηση ξένης δικαστικής αρχής, που

διαβιβάζεται με τη διπλωματική οδό, τη μεταγωγή σ’ αυτήν προσώπου που

κρατείται στις φυλακές, για να εξεταστεί ως μάρτυρας και κατά

αντιπαράσταση με μάρτυρες ή κατηγορουμένους, με τον όρο της άμεσης

επιστροφής του.

2. Η μεταγωγή αυτή μπορεί να διαταχθεί μόνο σε κράτος το οποίο με νόμο

ή με σύμβαση παρέχει την ίδια δικαστική συνδρομή στο ελληνικό κράτος.

Τα έξοδα της μεταγωγής και της επιστροφής βαρύνουν το κράτος που ζητεί

τη μεταγωγή και προκαταβάλλονται από αυτό ή από την αρμόδια ελληνική

αρχή, αν η ευχέρεια αυτή παρέχεται και στο ελληνικό κράτος από τη χώρα

που ζητεί τη μεταγωγή. Η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 458


180


εφαρμόζεται ανάλογα και εδώ.

Άρθρο 460

Έξοδα μαρτύρων και πραγματογνωμόνων

Όταν η επίδοση των κλήσεων των μαρτύρων και των πραγματογνωμόνων

ζητείται από αλλοδαπή δικαστική αρχή, πρέπει να επισημαίνεται το ποσό

που απαιτείται να καταβληθεί στον κλητευόμενο για τα έξοδα ταξιδιού και

διαμονής• έναντι του ποσού αυτού προκαταβάλλεται στον κλητευόμενο

ανάλογο μέρος από την ημεδαπή αρμόδια αρχή, με εντολή του Υπουργού

Δικαιοσύνης, αμέσως μόλις αυτός δηλώσει ότι θα προσέλθει, με τον όρο

της αντικαταβολής του ποσού από τη χώρα που τον ζητεί. Εκείνος που

παίρνει την προκαταβολή και από απείθεια δεν προσέρχεται τιμωρείται με

την ποινή που προβλέπεται από τον ποινικό κώδικα για την απείθεια. Ο

όρος της παραγράφου 2 του άρθρου 458 εφαρμόζεται και εδώ.

Άρθρο 461

Διαβίβαση των πειστηρίων

1. Η αίτηση ξένης αρχής για τη διαβίβαση πειστηρίων ή άλλων

αντικειμένων που βρίσκονται στα χέρια των ελληνικών δικαστικών αρχών

εκτελείται με παράδοση των πειστηρίων για το σκοπό αυτό στο Υπουργείο

Εξωτερικών, αν αυτό δεν προσκρούει σε ιδιαίτερους λόγους, και με τον όρο

της άμεσης επιστροφής αυτών που διαβιβάστηκαν. Αν πρόκειται για

έγγραφα, αποστέλλονται φωτοτυπίες τους.

2. Η δικαστική αυτή συνδρομή εκτελείται με τον όρο της αμοιβαιότητας.

Νόμος 4254/2014, άρθρο IE, εδάφιο IE.19 (Λογιστικά αδικήματα)

Όποιος, με σκοπό τη διευκόλυνση, απόκρυψη ή συγκάλυψη κάποιας από τις

πράξεις που αναφέρονται στα άρθρα 159Α παράγραφος 1, 236 παράγραφοι

1 και 2, 237 παράγραφος 2, 237Α παράγραφος 2 και 237Β παράγραφος 1

του Ποινικού Κώδικα:

α) τηρεί λογαριασμούς εκτός των βιβλίων της επιχείρησής του,

β) διενεργεί συναλλαγές εκτός βιβλίων ή ανεπαρκώς προσδιορισμένες σε


181


αυτά,

γ) καταχωρίζει ανύπαρκτες δαπάνες ή υποχρεώσεις, ή

δ) καταρτίζει ή χρησιμοποιεί τιμολόγιο ή άλλο λογιστικό έγγραφο με

αναληθές περιεχόμενο,

τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, αν η πράξη του δεν τιμωρείται

βαρύτερα με άλλη διάταξη.

Αποκλεισμός από τις δημόσιες συμβάσεις

Νόμος 4281/2014

Άρθρο 68

Προσωπική κατάσταση του υποψηφίου ή του προσφέροντος (άρθρο 45 της

Οδηγίας 2004/18 / ΕΚ)

1. Αποκλείεται από τη συμμετοχή σε δημόσια σύμβαση, ο υποψήφιος ή ο

προσφέρων, εις βάρος του οποίου υπάρχει αμετάκλητη καταδικαστική

απόφαση, γνωστή στην αναθέτουσα αρχή, για έναν ή περισσότερους από

τους ακόλουθους λόγους.

α) Συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2

παράγραφος 1 της κοινής δράσης της 98/773/ΔΕΥ του Συμβουλίου (EE L

351 της 29.1.1998, σελίδα 1).

β) Δωροδοκία, όπως αυτή ορίζεται, αντίστοιχα, στο άρθρο 3 της πράξης του

Συμβουλίου της 26ης Μαΐου 1997 (EE C 195 της 25.6.1997, σελίδα 1) και

στο άρθρο 3 παράγραφος 1 της κοινής δράσης 98/742/ΚΕΠΠΑ του

Συμβουλίου (EE L 358 της 31.12.1998, σελίδα 2).

γ) Απάτη, κατά την έννοια του άρθρου 1 της σύμβασης σχετικά με την

προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

(EE C 316 της 27.11.1995, σελίδα 48).

δ) Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και

χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, όπως ορίζεται από τις διατάξεις της

Οδηγίας 2005/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης

του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από


182


παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας» (ΕΕ

L 309/15/25.11.2005) τις διατάξεις της Οδηγίας 2006/70/EK της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ L 214/29/4.8.2006), οι οποίες ενσωματώνονται

με το νόμο 3691/2008 (Α’ 166) και αντικαθίστανται οι σχετικές διατάξεις

του νόμου 2331/1995 (Α’ 173), όπως ισχύουν.

Οι αναθέτουσες αρχές ζητούν από τους υποψηφίους ή τους προσφέροντες

να υποβάλλουν τα έγγραφα που αναφέρονται στην παράγραφο 3 του

άρθρου αυτού. Επίσης μπορούν, εφόσον αμφιβάλλουν ως προς την

προσωπική κατάσταση των εν λόγω υποψηφίων/προσφερόντων, να

απευθύνονται στις αρμόδιες αρχές για να λάβουν τις πληροφορίες που

θεωρούν απαραίτητες για την προσωπική κατάσταση των υποψηφίων ή των

προσφερόντων. Όταν οι πληροφορίες αφορούν έναν υποψήφιο ή

προσφέροντα εγκατεστημένο σε άλλο κράτος - μέλος, η αναθέτουσα αρχή

μπορεί να ζητεί τη συνεργασία των αρμόδιων αρχών. Τα αιτήματα αυτά

αφορούν, σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους - μέλους όπου είναι

εγκατεστημένος ο υποψήφιος ή ο προσφέρων, τα νομικά ή/και φυσικά

πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων, ενδεχομένως, των διευθυντών

επιχείρησης, ή οποιουδήποτε προσώπου έχει εξουσία εκπροσώπησης,

λήψης αποφάσεων ή ελέγχου του υποψηφίου ή του προσφέροντος.

[...]

3. Οι αναθέτουσες αρχές δέχονται ως επαρκή απόδειξη του ότι ο

οικονομικός φορέας δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις που αναφέρονται στην

παράγραφο 1 και στην παράγραφο 2 σημεία α', β', γ', ε’ και στ':

α) Για την παράγραφο 1 και την παράγραφο 2 σημεία α', β’ και γ', την

προσκόμιση αποσπάσματος ποινικού μητρώου ή, αν δεν υπάρχει αυτό,

ισοδύναμου εγγράφου, καθώς και κάθε άλλου εγγράφου που εκδίδεται από

την αρμόδια δικαστική ή διοικητική αρχή της χώρας καταγωγής ή

προέλευσης του προσώπου αυτού, από το οποίο προκύπτει ότι πληρούνται

αυτές οι προϋποθέσεις.

[...]


183


Άρθρο 153

Αποκλεισμός από δημόσιες συμβάσεις

1. Οι λόγοι αποκλεισμού του προσφέροντος ή του υποψηφίου καθορίζονται

στα έγγραφα της σύμβασης.

2. Ο προσφέρων ή ο υποψήφιος αποκλείεται της συμμετοχής του στη

διαδικασία ανάθεσης δημόσιας σύμβασης εφόσον:

α) Συντρέχει στο πρόσωπό του κάποιος από τους υποχρεωτικούς λόγους

αποκλεισμού που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 68 είτε κατά

το χρόνο υποβολής της δήλωσης του άρθρου 155 είτε κατά το χρόνο της

κοινοποίησης της έγγραφης ειδοποίησης της παραγράφου 1 του άρθρου

170.

β) Συντρέχει στο πρόσωπό του κάποιος από τους προ-αιρετικούς λόγους

αποκλεισμού που αναφέρονται στην παράγραφο 2 του άρθρου 68 και

καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης είτε κατά το χρόνο υποβολής της

δήλωσης του άρθρου 155 είτε κατά το χρόνο της κοινοποίησης της

έγγραφης ειδοποίησης της παραγράφου 1 του άρθρου 170.

γ) Έχει καταδικαστεί με αμετάκλητη απόφαση για κάποιο από τα αδικήματα

της υπεξαίρεσης, της απάτης, της εκβίασης, της πλαστογραφίας, της

ψευδορκίας, της δωροδοκίας και της δόλιας χρεωκοπίας είτε κατά το χρόνο

υποβολής της δήλωσης του άρθρου 155 είτε κατά το χρόνο της

κοινοποίησης της έγγραφης ειδοποίησης της παραγράφου 1 του άρθρου

170.

Πράξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 26ης Μαΐου 1997 (Διαφθορά

Λειτουργού των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων)

(Επίσημη Εφημερίδα C 195, 25-06-1997)

Άρθρο 1

Ορισμοί

Για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης:

(α) ο όρος «λειτουργός» σημαίνει κάθε κοινοτικό ή εθνικό λειτουργό,

συμπεριλαμβανόμενων και των εθνικών λειτουργών άλλου Κράτους-


184


μέλους,

(β) ο όρος «κοινοτικός λειτουργός» σημαίνει:

- οποιοδήποτε πρόσωπο είναι λειτουργός ή άλλο υπάλληλο με σύμβαση

εργασίας, κατά την έννοια του Κανονισμού Υπηρεσιακής Κατάστασης των

λειτουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή των Όρων Απασχόλησης των

λοιπών λειτουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων,

- οποιοδήποτε πρόσωπο αποσπάται στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες από τα

Κράτη-μέλη ή από οποιονδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα, ο οποίος ασκεί

καθήκοντα αντίστοιχα με εκείνα που ασκούν οι λειτουργοί ή το λοιπό

προσωπικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Μέλη των οργάνων που έχουν συσταθεί σύμφωνα με τις Συνθήκες περί

ιδρύσεως των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και το προσωπικό των οργάνων

αυτών θα αντιμετωπίζονται ως κοινοτικοί λειτουργοί, εφόσον ο Κανονισμός

Υπηρεσιακής Κατάστασης των λειτουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή

οι Όροι Απασχόλησης για το λοιπό προσωπικό των Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων δεν ισχύουν γι’ αυτά,

(γ) ο όρος «εθνικός λειτουργός» θα νοείται με αναφορά στον ορισμό του

«λειτουργού» ή του «δημόσιου υπαλλήλου» στο εθνικό δίκαιο του

Κράτους-μέλους στο οποίο το πρόσωπο αυτό εκτελεί αυτά τα καθήκοντα,

για τους σκοπούς της εφαρμογής του ποινικού δικαίου του εν λόγω

Κράτους-μέλους.

Παρ’ όλα αυτά, στην περίπτωση προσφυγής στη δικαιοσύνη όπου

εμπλέκεται λειτουργός Κράτους-μέλους, η οποία έχει κινηθεί από ένα άλλο

Κράτος-μέλος, το τελευταίο δεν υποχρεούται να εφαρμόζει τον ορισμό του

«εθνικού λειτουργού», παρά μόνον εφόσον ο ορισμός αυτός είναι συμβατός

με το εθνικό του δίκαιο.

Άρθρο 3 Δωροδοκία

1. Για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης, η εσκεμμένη ενέργεια

οποιουδήποτε υπόσχεται ή παρέχει, απευθείας ή μέσω τρίτου, ένα

πλεονέκτημα οποιουδήποτε είδους σε έναν λειτουργό, για τον ίδιο ή τρίτο,


185


προκειμένου να ενεργήσει ή να απόσχει από ενέργεια σύμφωνα με τα

καθήκοντα του ή κατά την άσκηση των καθηκόντων του, κατά παράβαση

των επισήμων καθηκόντων του, συνιστά δωροδοκία.

2. Κάθε Κράτος-μέλος θα λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να

διασφαλίσει ότι η συμπεριφορά του είδους που αναφέρεται στην

παράγραφο 1 θα καταστεί ποινικό αδίκημα.

Σύνταγμα της Ελλάδας

Άρθρο 28 (1) Οι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς

και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση

τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο

μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη

αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου

και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο

της αμοιβαιότητας.

Υποσημείωση

59. Το άρθρο 238 τροποποιήθηκε, με τον τρόπο αυτό, με το άρθρο 12,

παράγραφος 1 του νόμου 3849/2010.

Ακριβής μετάφραση του Αγγλικού πρωτότυπου εγγράφου. Αθήνα,15/9/2015 Ο μεταφραστής, Στέφανος Τέφος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ


186

Ministry of Justice€¦ · Web viewΕξετάζονται, επίσης, κάθετα (ανά...

Documents

Transcript of Ministry of Justice€¦ · Web viewΕξετάζονται, επίσης, κάθετα (ανά...