mera-melanis

Νιόβη Λύρη

Η Μέρα της Μελάνης

µυθιστόρηµα

Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΝΗΣ - 2 -

- 2 -

Η ΧΑΜΕΝΗ ΛΗΚΥΘΟΣ

ΝΙΟΒΗ ΛΥΡΗ - 3 -

- 3 -

1111

Εκείνο το παγωµένο µεσηµέρι του 2060 η Αντρι-

άνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα, κυνηγός*και στοριτέλερ, εί-

χε βγάλει βόλτα δύο λαµπραντόρ κι ένα σαλούκι στο

Λοφτ Σίτυ. Έτσι είχαν ονοµάσει την παλιά συνοικία

Γκάζι οι νέοι της κάτοικοι, που ήρθαν από την Πελο-

πόννησο το 2040, όταν εν όψει του Πολέµου του Νερού

η διεθνής διπλωµατία έλυσε άρον άρον το Παλαιστι-

νιακό, αναγνωρίζοντας ένα µικρό κράτος µε φανταχτε-

ρή σηµαία και τον ύµνο που είχαν γράψει µισό αιώνα

πριν ο Μαχµούντ Νταρουίς* και ο Μίκης Θεοδωράκης.

Τότε πολλοί Παλαιστίνιοι προτίµησαν να µεταναστεύ-

σουν σε καθορισµένους τόπους υποδοχής, ανάµεσά

τους και στην Πελοπόννησο, της οποίας παλιότεροι κά-

τοικοι µετακινήθηκαν µε τη σειρά τους προς την Αθή-

να.

* Οδηγός σκύλων, επαγγελµατίας που βγάζει βόλτα σκυλιά. Το

2060 το σπορ του κυνηγιού έχει εκλείψει. * Σπουδαίος Παλαιστίνιος ποιητής (1941-2008)


- 4 -

Με τους νέους κατοίκους του, που εντυπωσιά-

στηκαν από τα λοφτ* της καλλιτεχνικής συνοικίας, το

Γκάζι έγινε, αρχικά ως αστείο, Λοφτ Σίτυ και βαθµιαία

ενσωµατώθηκε στον αστικό ιστό των πολύ νεότερών

του συνοικιών, που είχαν αναπτυχθεί γύρω από το γή-

πεδο του Π.Α.Ο. στον Ελαιώνα, µε µολ που τα ρουφ

γκάρντεν τους έβλεπαν τη θάλασσα, υπόγεια πολυεπί-

πεδα πάρκινγκ και αστραφτερά στον ήλιο ποδηλατο-

στάσια – όλα υπό τον έλεγχο των τριών ισχυρών πο-

λυεθνικών: της issol (international security services

online), της durcel (του κολοσσού εκµετάλλευσης πη-

γών ενέργειας µε τα περίεργα αγγλολατινικά αρχικά)

και της eb.edu.org (eurobalkan education organization)

ή ebedu, όπως είναι πιο γνωστή. Εκτός από την αλλαγή

του ονόµατος, µια ακόµα εξέλιξη ήταν ότι µαζί µε τους

Πελοποννήσιους ήρθαν στο Λοφτ Σίτυ και τα σκυλιά

τους, οπότε η ζήτηση για κυνηγούς αυξήθηκε πολύ. Η

Αντριάνα ήταν καλή κυνηγός, άλλωστε συνδύαζε και

την άλλη ιδιότητα, της στοριτέλερ, κι έτσι δεν έµενε

ποτέ χωρίς δουλειά. Την ήταν εύκολη και, αν εξαιρέ-

σουµε τη γνωστή λεπτοµέρεια, διασκεδαστική.

* Λοφτ: µεγάλος ενιαίος, συχνά ψηλοτάβανος χώρος, διαµορφω-

µένος σε κατοικία. Τα παλιά λοφτ ήταν πρώην βιοτεχνίες ή α-

ποθήκες, αργότερα χτίστηκαν κατοικίες και διαµερίσµατα στο

ίδιο στυλ. Τα προτιµούν εκ πεποιθήσεως µοναχικοί, συχνά

καλλιτέχνες, ή ζευγάρια.


- 5 -

Εκείνο το µεσηµέρι λοιπόν, λίγο πριν αρχίσει η

ιστορία µας, η ηρωίδα µας αναδύθηκε (ψηλή γυµνα-

σµένη σιλουέτα µε µαύρα µακριά µαλλιά και σκουφά-

κι, κόκκινο µπουφάν και µαύρο κολάν ποδηλασίας) µε

την κυλιόµενη από το σταθµό του µετρό Κεραµεικός,

προβάλλοντας στην πλατεία µέσα από τα κοµψά ελαιό-

δεντρα που κοσµούσαν το χείλος του µεγάλου αίθριου.

Περπάτησε πρώτα µέχρι τον παράλληλο του Προα-

στιακού, όπου, απέναντι από τις ράγες, βρισκόταν το

σπίτι των δύο λαµπραντόρ, και αφού τα παρέλαβε

στράφηκε πάλι πίσω προς την πλατεία, και πήρε το

δρόµο προς την Πειραιώς. Καθ’ οδόν, σ’ ένα από τα

σπίτια που από τις αρχές του αιώνα στέγαζαν εστιατό-

ρια και µπαρ (και αφού αρνήθηκε ευγενικά τον καφέ),

παρέλαβε το σαλούκι από τον πολυάσχολο και λίγο

σνοµπ µπάρµαν.

Ακολούθησε η αναπόφευκτη τελετουργία του ε-

παγγέλµατος στον ειδικό χώρο της πλατείας κι αφού

απαλλάχτηκε από τις χρησιµοποιηµένες σακούλες-

γάντια* στράφηκε πάλι προς την Πειραιώς. Είχε το κε-

φάλι ψηλά κι όπως περπατούσε χαιρετώντας χαριτωµέ-

να θα νόµιζες πως είναι τα τρία σκυλιά που την οδη-

γούν, όµως στην πραγµατικότητα ήταν αυτή που τα ο-

δηγούσε. Στον ορίζοντα υψωνόταν η Ακρόπολη, σχε-

δόν λευκή στο καθαρό ψυχρό µεσηµέρι, και ακριβώς

µπροστά της αλλά πολύ πιο κοντά, τέµνοντας οπτικά * Ειδικές σακούλες για την περισυλλογή των ακαθαρσιών των

σκύλων.


- 6 -

τον ιερό βράχο, το βαθυπόρφυρο χάρις στο διαρκή τε-

χνητό φωτισµό του κεντρικό φουγάρο του ιστορικού

εργοστασίου αεριόφωτος (κάποτε χώρου καλλιτεχνι-

κών εκδηλώσεων και τώρα µουσείου), που είχε δώσει

το παλιό όνοµα στη θρυλική γειτονιά: Γκάζι. Σε λίγο η

οµάδα µας είχε βγει στο ξέφωτο της λεωφόρου (όπου

µια ήπια ροή οχηµάτων κυλούσε από το κέντρο της πό-

λης προς το λιµάνι και αντίστροφα) και η βόλτα θα τε-

λείωνε ως µια ακόµα ευχάριστη ρουτίνα αν, µετά τη

στροφή στην Ιερά Οδό και µπροστά στη µικρή πλαϊνή

πόρτα ενός λοφτ, πρώτα το σαλούκι και µετά τα λα-

µπραντόρ δεν στέκονταν επίµονα γαβγίζοντας µε έξα-

ψη. Η Αντριάνα είδε αµέσως στην εσοχή της πόρτας το

γατάκι και τραβώντας πίσω τα σκυλιά έσκυψε και το

πήρε στην αγκαλιά της. Εδώ ακριβώς αρχίζει η ιστορία

µας.

Ήταν µια σκούρα ραβδωτή γουνίτσα καλοθρεµ-

µένη και καθαρή, όχι παραπάνω από δύο µηνών µε

κόκκινο λουράκι, γκριζογάλανα µάτια και νυχάκια έξω.

Αλλά τα τελευταία δεν ήταν ελεύθερα. Μαζί µε το γα-

τάκι, στην αγκαλιά της Αντριάνας βρέθηκε κι ένα ελα-

φρό, γαντζωµένο στα νυχάκια αντικείµενο.

Το έπιασε απαλά και το κοίταξε µε απορία. Χαρτί

βεβαίως, αλλά όχι απλώς. Ήταν ακανόνιστα σκισµένο,

κοµµάτι από µεγαλύτερο χαρτί, και είχε επάνω τυπω-


- 7 -

µένα γράµµατα. Το κείµενο, στα ελληνικά (τη µία από

τις δύο µητρικές γλώσσες της Αντριάνας), πήγαινε έτσι:

«…µου, δίπλα στη βρύση της κεν-/...κτίριο του πε-

ρασµένου αιώνα…/…ράθυρα, µεγάλες και ψηλο-

…/…γάλο προθάλαµο της εισόδου,…/…µαρµάρινες σκά-

λες. Οι δύο…/…την τρίτη, τη µεσαία, κα-…/…οι αποθή-

κες, µα πριν…/…η σκάλα δια-…/..από…».

Θα µπορούσε, παρά την ασυνήθιστη απόχρωση

και τον κοµψό αριθµό σελίδας, να είναι από εκτυπωτή,

όµως, όσο ακριβό κι αν ήταν, κανείς δεν εκτύπωνε σε

τόσο παλιό χαρτί, ούτε διατηρούσε τόσο φθαρµένες ε-

κτυπώσεις. Ξαφνικά η παγωµένη σιωπή ζωντάνεψε και

η Αντριάνα, έχοντας στο δεξί τη λαβή των λουριών,

στον ώµο την τσάντα µε τις σακούλες-γάντια µιας χρή-

σης και στο αριστερό το γατάκι, κατέβαλε προσπάθεια

για να κρατήσει σταθερό το φορτίο τη στιγµή της έκ-

πληξης: σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, το χαρτί στα

νύχια του αίλουρου ήταν κοµµάτι από β ι β λ ί ο. Τα

βιβλία ήταν πια πολύ σπάνια.

«Τη λένε Μελάνη».

Ο άντρας (σκούρο παλτό, κόκκινο κασκόλ, φωνή

ευχάριστη) στεκόταν στη γωνία, λίγα µέτρα από την

Αντριάνα.

«∆ικό σας είναι;» τον ρώτησε.

Αντί για απάντηση εκείνος πλησίασε (γύρω στα

εξήντα, δερµάτινα γάντια, θλιµµένο βλέµµα) κι η Με-


- 8 -

λάνη µ’ ένα σάλτο βρέθηκε στα χέρια του. Η Αντριάνα

έπιασε το χαρτί πριν πέσει.

«Κι αυτό;»

Την κοίταξε σιωπηλός στην ερηµιά της χειµωνιά-

τικης µέρας και τότε εκείνη θα ένιωσε πίσω από την

ακίνητη ψύχρα µια γενναία δυνατότητα φιλίας, γιατί

θέλοντας ίσως να κάνει αµοιβαίο το συναίσθηµα είπε

µε καµάρι:

«Είµαι στοριτέλερ».

Λάθος. Φάνηκε αµέσως, ήταν λάθος της.

«∆εν έχω σκυλιά να τα πάτε βόλτα», της είπε µε

κρύα ευγένεια. Έπειτα, µουρµουρίζοντας ένα χαιρετι-

σµό αποµακρύνθηκε, αφήνοντάς την αµήχανη, µε τα

σκυλιά να την τραβούν αδηµονώντας και το χαρτί στο

παγωµένο χέρι.

∆εν µπορούσε να το πετάξει. Το durecom, o κά-

δος ανακύκλωσης της durcel recycling company, βρι-

σκόταν στα δύο µέτρα, αλλά δεν µπορούσε. Έτρεξε µε

δυσκολία να τον προλάβει πριν µπει στο λοφτ – είχε

κιόλας σταθεί στη µπροστινή, δίφυλλη πόρτα.

«Συγγνώµη, πάρτε το. ∆εν µπορώ να το πετάξω,

συγγνώµη».

Ο άντρας στράφηκε µε ανανεωµένο ενδιαφέρον.

«Γιατί δεν µπορείτε να το πετάξετε;»

«Μα …είναι από βιβλίο!»

Τον κοίταζε µε προσµονή. Στο κάτω κάτω κι αυτή

δεν ήταν καµιά αστοιχείωτη, ήταν επιτέλους στοριτέ-

λερ!


- 9 -

«Η Μελάνη κρυώνει», του είπε µε απαλή ειρω-

νεία, καθώς δεν έπαιρνε απάντηση.

«Το ίδιο και τα σκυλιά», απάντησε εκείνος, αλλά

κοίταζε τώρα τα γυµνά της χέρια µε µια ιδέα στοργής.

Και ξαφνικά:

«Λοιπόν, πόσα παίρνετε για τη βίζιτα;»

Για τους γονείς της η Αντριάνα ήταν η Νένε, το

παιδί Όχι – Ναι*. Έτσι είχαν αποδώσει τρυφερά το φυ-

σικό της χάρισµα να µελετά ήρεµα πριν αποφασίσει.

Αν είχε λοιπόν εκείνη τη στιγµή την ψυχραιµία και λίγο

χρόνο θα τον ένιωθε για πάντα, για όλες τις µέρες και

τις στιγµές που θα έρχονταν: την τάση του να σφίγγει

ό,τι το εύθραυστο, τη συντριβή του µετά για το σπάσι-

µο. Αλλά καθώς ο νους της ήταν κυρίως στο αδέσποτο

χαρτί, χώρια το κρύο και το τράβηγµα των σκυλιών,

της πήρε λίγα δευτερόλεπτα ίσα ίσα για να αντιληφθεί

ότι η ερώτηση δεν ήταν προσβολή αλλά παράτολµη οι-

κειότητα, ένα αδέξιο άλµα πάνω από την ανεπούλωτη

αγορίστικη δειλία.

«Για σας δωρεάν», του είπε εύθυµα – κι αµέσως

είδε στο πρόσωπό του κάτι πολύ πιο αναπάντεχο από

το αστειάκι: ένα χαµόγελο από τα πιο καλοσυνάτα που

µπορούσε ποτέ να φανταστεί.

«Έχω καλό τσάι», της πρότεινε, «και ίσως τη µο-

ναδική ευκαιρία να απολαύσω στο σπίτι µου µία στορι-

τέλερ».

* Στα βουλγαρικά το όχι είναι νε, οπότε µε το ελληνικό ναι σχη-

µατίζει ηχητικά το Νένε.


- 10 -

Το λοφτ φαινόταν παλιό, πιθανόν πρώην αποθήκη

ή βιοτεχνία, µπορεί όµως να είχε περάσει, στις αρχές

του αιώνα, και από το στάδιο της διαµόρφωσης σε

µπαρ. Ήταν διώροφο στο ύψος αλλά µονόχωρο, µε

λευκοβαµµένους πέτρινους τοίχους, ξύλινα δοκάρια

στο φυσικό τους και λιτή επίπλωση σε σκούρα χρώµα-

τα. Είχε µεγάλα παράθυρα σχεδόν ως το πάτωµα, ίσως

µάλιστα κάποτε και αντίστοιχα παράθυρα στο επάνω

µέρος, το οποίο όµως τώρα είχε διαµορφωθεί σε πατάρι

κατά µήκος των τοίχων µε περιµετρική κουπαστή, σκά-

λα στη µία γωνία κι ένα µονάχα είδος επίπλωσης: ήταν,

ολόκληρο και µέχρι την οροφή, βιβλιοθήκη. Μόλις ο

οικοδεσπότης άνοιξε τις κουρτίνες, το φως του αποµε-

σήµερου έλουσε χιλιάδες βιβλία, χοντρά και λεπτά,

δερµατόδετα και πανόδετα και βέβαια αµέτρητα µε

χάρτινο εξώφυλλο. Από τις τέσσερις πλευρές (όσοι και

οι τοίχοι), οι δύο πλατύτερες έκλειναν µε διάφανο τζά-

µι, ενώ οι στενότερες ήταν ανοιχτές.

Στο µεταξύ η Μελάνη έσπευσε, µόλις βρέθηκε

ελεύθερη στο σπίτι, να τρέξει στη σκάλα, για να εµφα-

νιστεί µισό λεπτό µετά ισορροπώντας στην κουπαστή

και νιαουρίζοντας από ευτυχία. Τα σκυλιά ησύχασαν

µπροστά στο βαθύ βελούδινο καναπέ, το ηλεκτρονικό

τζάκι (οπτικό εφέ που τότε συνήθιζαν σε πολλά σπίτια,

θερµαινόµενα έτσι κι αλλιώς από την εγκατάσταση στο

πάτωµα) άναψε µε ένα τηλεκοντρόλ και το τσάι, σε α-


- 11 -

πλή πορσελάνη, ήρθε. Μα η Αντριάνα κοιτούσε έκ-

θαµβη, ψηλά, τη γιγάντια πολύχρωµη βιβλιοθήκη που

ανακλούσε το φως της χειµωνιάτικης µέρας, έτσι, παρά

τις συνήθειές της, το έχυσε.

«Συγγνώµη», είπε, καθώς ο οικοδεσπότης τής έ-

δινε πετσέτα και ταυτόχρονα συστηνόταν, υποκλινόµε-

νος ελαφρά:

«Νικόλας Κουτρουµάνος. Καθηγητής Νεοελληνι-

κής Ιστορίας και κριτικός λογοτεχνίας. Εδώ είναι το

σπίτι µου».

«Αντριάνα Μαρίνσκα», είπε η Αντριάνα, που θυ-

µήθηκε αµέσως το όνοµά του από τις κριτικές µυθιστο-

ρηµάτων, των οποίων οι σύντοµες διασκευές ήταν το

δεύτερο ψωµί της. «Το σπίτι µου είναι στους Βάλτους.

Πηγαίνω από εκεί ως το µετρό µε το ποδήλατο».

«Έτσι εξηγούνται τα ωραία σας πόδια».

Θα µπορούσε να είναι κοµπλιµέντο ή φλερτ ή α-

πλώς, αν και λιγότερο πιθανό, γνωµάτευση ακαδηµαϊ-

κής φύσης, είχε όµως και µια ιδιαίτερη θέρµη, σαν του

αναγνώστη που αναζητά πίσω από το κάλλος των φρά-

σεων το νόηµα του κειµένου. Η Αντριάνα, που δεν είχε

µόνο ωραία πόδια, ντυµένα αυτή την κρύα µέρα µε

µαύρο ισοθερµικό κολάν και γκέτες από συνθετική

γούνα, αλλά, παραλείψαµε να πούµε, ήταν ολόκληρη

ωραία, ένα αδρό βαλκανικό κοκτέιλ σε µεσογειακό

γυαλί, είχε γοητευθεί ήδη από τον τρόπο του, κάτι µε-

ταξύ απόλυτου ελέγχου των πάντων και απόλυτης πα-

ραίτησης από αυτά, έτσι δεν ήταν απλώς για να αντα-


- 12 -

ποδώσει τη φιλοφρόνηση όταν, δείχνοντας τα βιβλία,

είπε:

«Μα είναι µεγαλειώδες!»

Το επίθετο στην πραγµατικότητα σήµαινε κάτι

διαφορετικό, πιο οικείο και ζεστό από ό,τι σηµαίνει στο

λεξικό, γιατί ήταν όρος της νεανικής αργκό του 2060.

Αλλά ο Κουτρουµάνος µπορεί να µην το κατάλαβε,

γιατί η κάπως ψυχρή απάντησή του απευθυνόταν µάλ-

λον στην κυριολεκτική σηµασία:

«Πράγµατι, αγαπητή, πολλοί θα το έλεγαν. Αλλά

εγώ τα έχω απλώς για να τα χαίροµαι».

Τα λόγια του δεν ταίριαζαν µε το πρόσωπό του,

όπου αντί για χαρά διακρινόταν πίκρα, µα η Αντριάνα

δεν σχολίασε, άλλωστε τι να πει; ∆εν ήξερε σχεδόν τί-

ποτα για χάρτινα βιβλία, ήταν οκτώ χρονών όταν απα-

γορεύτηκαν. Τα λίγα που ήξερε ήταν ότι ήδη πριν τον

πόλεµο, στη µανία ανακύκλωσης του ’30, ο κόσµος τα

πετούσε στους κάδους της durecom κατά χιλιάδες. Το

διάβασµα γινόταν πια ηλεκτρονικά και τα έντυπα ήταν

απλώς βαριά κι έπιαναν χώρο. Σύντοµα τη θέση τους

στα νοικοκυριά (όχι όλα: µόνο αυτά που, ως κάπως πιο

λόγια, δεν αρκούνταν στις virtual βιβλιοθήκες της οθό-

νης) πήραν µονάδες ηλεκτρονικής αποθήκευσης σε µε-

γάλη ποικιλία εµφάνισης, υλικών, ακόµα και αρωµά-

των. Μα η εξέλιξη αυτή, ενώ µείωσε πολύ την ποσότη-

τα των βιβλίων, αύξησε συγχρόνως το κύρος τους, κι

ενώ στην αρχή η εξαφάνισή τους έµοιαζε ζήτηµα χρό-

νου, σύντοµα φάνηκε πως θα αντιστέκονταν επίµονα.


- 13 -

Και τότε ήρθε ο Πόλεµος του Νερού, που σήµανε

για τη Συνοµοσπονδία το βίαιο ερχοµό της Νέας Οικο-

νοµίας. Λίγους µόνο µήνες µετά το τέλος του, χάριν της

Πράσινης Ανάπτυξης (και, σιωπηρά, της απόλυτης επι-

κράτησης των κιλοµπάιτ και των πίξελ), απαγορεύτηκε

εντελώς η παραγωγή βιβλίων από ξύλο: τα δέντρα και

το οξυγόνο ήταν πολύτιµα σ’ έναν τόσο άρρωστο πλα-

νήτη. Σύντοµα έπαψε και η παραγωγή τους από εναλ-

λακτικά υλικά, ως ασύµφορη. (Άλλες χώρες, όπου τα

βιβλία συνέχισαν να τυπώνονται, χρησιµοποιούσαν δι-

κές τους πρώτες ύλες, συχνά τεχνητές. Υπήρχαν και

κάποιες πειραµατικές καλλιέργειες στην Αφρική, για

τις οποίες όµως ακούγονταν µόνο αόριστες φήµες).

Τέλος εξαφανίστηκαν και τα βιβλιοπωλεία. Χάρ-

τινα βιβλία είχαν πια µόνο οι δηµόσιες βιβλιοθήκες,

που βέβαια δεν τα εµπορεύονταν, ενώ σώθηκαν και ε-

λάχιστα παλαιοπωλεία καθώς και µια µικρή, πολυτελής

αγορά εισαγόµενων για τους βιβλιόφιλους. Αυτοί έκα-

ναν επίσης πού και πού αγοραπωλησίες µεταξύ τους,

µα δεν µπορούσαν να διαθέσουν τα βιβλία τους στο

εµπόριο (κανείς δεν τα ήθελε), ούτε είχαν το δικαίωµα

να αναρτήσουν τα κείµενα στο δίκτυο, που ελεγχόταν

πια ολόκληρο από τους (ηλεκτρονικούς) εκδοτικούς οί-

κους, δηλαδή στην ουσία από την issol, τη durcel και

την ebedu. Η ζωή µιας ιδιωτικής βιβλιοθήκης ήταν πε-

νιχρή, βυθισµένη στη σκιά, και η µοναξιά του κατόχου

της δεδοµένη.


- 14 -

Η Αντριάνα πίστευε ότι το να χαίρεσαι κάτι (ό-

πως, παρά την έκφραση πίκρας, δήλωνε ο καθηγητής)

είναι σηµαντικός λόγος για τις επιλογές σου, ωστόσο,

µετά την πρώτη έκπληξη, η µεγαλειώδης βιβλιοθήκη

φάνταζε τώρα στα κοριτσίστικα µάτια της σαν πολύ-

χρωµο νεκροταφείο. Συνέχισε να µένει αµήχανα σιω-

πηλή, µα τότε εκείνος, σαν να της πρόσφερε ένα σπάνιο

λικέρ, τη ρώτησε:

«Έχετε διαβάσει ποτέ χάρτινο βιβλίο;»


- 15 -

2222

Το 2060 δεν υπήρχε κανένας λόγος να διαβάσεις

χάρτινο βιβλίο. Όλα τα έργα, ή σχεδόν, βρίσκονταν στο

δίκτυο. Μπορούσες βέβαια να εκτυπώσεις, αλλά, κα-

θώς το χαρτί ήταν πανάκριβο, κανείς δεν εκτύπωνε πα-

ρά µόνο λίγες δικές του σκέψεις, συχνά δεµένες µε

πρωτότυπα εξώφυλλα από βιοτεχνίες καλλιτεχνικής βι-

βλιοδεσίας. Ένα ολόκληρο έργο κανονικού συγγραφέα

εκτυπωµένο δεν αφορούσε παρά ελάχιστους ειδικούς.

Όσο για την Αντριάνα, δεν εκτύπωνε τίποτα ποτέ.

Της αρκούσε η εικονική βιβλιοθήκη της, µε τα αρχεία

που αγόραζε από το δίκτυο. Του απάντησε πως όχι µό-

νο δεν είχε διαβάσει χάρτινο βιβλίο, αλλά εκτός από

τους τόµους στις βιτρίνες των µουσείων, ένα µισοδια-

λυµένο διδακτικό βοήθηµα που φύλαγε παθιασµένα µια

γειτόνισσά της στους Βάλτους και µια µικρή βιβλιοθή-

κη της ίδιας (ηλικιωµένης) γειτόνισσας, δεν είχε καν δει

ως τότε χάρτινο βιβλίο. Γεννήθηκε το 2035, όταν τα

χάρτινα βιβλία των γονιών της ήταν ήδη παρελθόν για

τους ίδιους και µέλλον για την durecom.


- 16 -

Πιθανόν η χρονολογία γέννησής της να ήταν για

τον καθηγητή εξ ίσου, αν όχι περισσότερο, ενδιαφέ-

ρουσα, όµως εκείνη τη στιγµή η συζήτησή τους διακό-

πηκε: ένα απότοµο ρεύµα ήρθε από το πατάρι και κά-

ποιος άρχισε να κατεβαίνει τη σκάλα. Ήταν ένας λε-

πτός, χλοµός νέος µε κάπως άχαρα ρούχα και γυαλιά

(ένα πιο σπάνιο κι από βιβλίο αντικείµενο), που όµως

δεν έκρυβαν δυο σπινθηροβόλα µάτια. Η Αντριάνα τον

κοίταζε έκπληκτη, ενώ κι εκείνου η περιέργεια ήταν

φανερή:

«Καινούργια φίλη;»

«Η Αντριάνα είναι στοριτέλερ», είπε µε νόηµα ο

καθηγητής. «Ο Πέτρος», στράφηκε προς την κυνηγό,

«είναι αναγνώστης βιβλίων».

«Μου αρέσει πολύ να διαβάζω βιβλία», δήλωσε ο

Πέτρος. Και πρόσθεσε αµέσως, σαν να έσπευδε να

διορθώσει µια γκάφα, πως πάντα όµως ήθελε να ακού-

σει στοριτέλερ σε σπίτι. Με αυτό εννοούσε βέβαια πως

είχε ακούσει σε δηµόσιες παρουσιάσεις, όπου οι στορι-

τέλερ καλούνταν να αφηγηθούν µια προφορική δια-

σκευή του διαφηµιζόµενου έργου.

Οι στοριτέλερ, που εµφανίστηκαν µετά την κα-

τάργηση των βιβλίων αρχικά µέσα στον κλάδο των

διασκεδαστών* και µετά, σε ένα συνδυασµό που έµοια-

* Καλλιτέχνες που κάνουν διάφορες περφόρµανς σε δηµόσιες

εκδηλώσεις ή σε σπίτια. Το 2060 συνηθισµένο επάγγελµα.


- 17 -

ζε τυχαίος, και σε εκείνο των κυνηγών, έκαναν ακριβώς

αυτό που έλεγε η λέξη: αφηγούνταν ιστορίες, συνήθως

διασκευές µυθιστορηµάτων. Ήταν µια ανάλαφρη ψυ-

χαγωγία που µε τη αµεσότητά της αντιστάθµιζε κάπως

την ψυχρή µοναξιά της ηλεκτρονικής ανάγνωσης, αλ-

λά, όπως θα καταλάβατε, οι βιβλιόφιλοι δεν την εκτι-

µούσαν και πολύ. Η φιλοφρόνηση του Πέτρου ακού-

στηκε πάντως σαν αδέξιο αίτηµα, και είδαµε ήδη πως

εκείνη την κρύα µέρα η Αντριάνα ήταν πρόθυµη να

προσφέρει τα αφηγηµατικά της δώρα, όµως, αν και χα-

µογέλασε ευγενικά στον νεαρό αναγνώστη βιβλίων, δεν

του είπε για σας δωρεάν ή κάτι παρόµοιο, πράγµα που ο

καθηγητής Κουτρουµάνος µάλλον πρόσεξε, γιατί έ-

σπευσε να της προσφέρει την καλύτερη πολυθρόνα και

να χαµηλώσει το φως. Εκείνη προτίµησε να καθίσει

στο µπράτσο και, ενώ οι δύο άντρες ακουµπούσαν δια-

κριτικά το βλέµµα στο αρµονικό σύνολο από µακριά

µαύρα µαλλιά, µακριά µαύρα πόδια και γούνινες συν-

θετικές µπότες, άρχισε:

«Κάποτε, σε ένα νησί µε αρχοντικά σπίτια και

πλούσια αγορά, ζούσαν πολλών ειδών άνθρωποι: αρι-

στοκράτες, δούλοι, καιροσκόποι πολιτικοί, ψαράδες, έ-

µποροι, ράφτες, γιατροί. Ένας ξεπεσµένος αριστοκράτης

αγάπησε µια κοπέλα του λαού …»

Οι φλόγες από το τζάκι τρεµόπαιζαν γοητευτικά

στο πρόσωπό της και τις κινήσεις των χεριών, µα η Α-


- 18 -

ντριάνα είπε την ιστορία – που είχε να κάνει µε την α-

νάγκη του νέου να ξεπληρώσει το οικογενειακό χρέος,

την προίκα που ζητούσε γι’ αυτό, ένα φτωχό αντεραστή

και την τελική φυγή της κοπέλας στην Αθήνα – µέσα

σε µια άβολη, αν και γνώριµή της, ένταση: µε τη ζεστή

ανταπόκριση του καθηγητή από τη µια και την, παρά το

ζωηρό βλέµµα, αφηρηµάδα του Πέτρου από την άλλη

(διαθέσεις που, εξοικειωµένη µε ακροατήρια, αντιλαµ-

βανόταν αµέσως), ήταν σαν να πάσχιζε να κατακτήσει

δύο συγχρόνως εραστές, έναν ειλικρινά θερµό και έναν

ευγενικά αδιάφορο, από τους οποίους όµως όφειλε να

κρατάει ίση απόσταση.

Μετά το τέλος της αφήγησης κι ενώ ο καθηγητής

την παρατηρούσε ακόµα, ο Πέτρος είπε µε την ίδια α-

δέξια ευγένεια:

«Να λοιπόν τι κάνει ένας στοριτέλερ».

«Και γιατί αν µιλούσε στον νέο κανείς δεν θα την

παντρευόταν;» ρώτησε ωστόσο ο καθηγητής.

«Γιατί έτσι ήταν εκείνα τα χρόνια».

«Ποια χρόνια;»

Η Αντριάνα κούνησε τους ώµους.

«Τα παλιά. Τι σηµασία έχει;»

Τότε κι ο Πέτρος ρώτησε, κάπως επιθετικά:

«Και γιατί τον αγαπούσε;»

Γιατί έτσι, αυτή ήταν η ιστορία.

Στην αµήχανη ησυχία ακούστηκε η Μελάνη από

το πατάρι, µετά ο καθηγητής ενθάρρυνε την Αντριάνα:


- 19 -

«Ποια άλλη ιστορία θα µας πείτε λοιπόν, αγαπητή

κυρία Μαρίνσκα;»

Η ερώτηση απηχούσε σαφώς µοτίβο γνωστότατου

µυθιστορήµατος, γεµάτου αφηγήσεις έµπειρης κυρίας

προς ιδιόρρυθµα λάγνους ακροατές, ελπίζουµε όµως

πως η κυρία Μαρίνσκα το αγνοούσε*. Πάντως δίστασε

λίγες στιγµές, σαν να αναπολούσε ένα παρελθόν γεµά-

το γόνιµα µυστικά και εµπειρίες. Μετά άρχισε:

Ήταν κάποτε ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, σε µια απέ-

ραντη χώρα µε έρηµες εκτάσεις, πλούσιες πολιτείες και

ατέλειωτους αυτοκινητόδροµους. Το αγόρι ζούσε µε τους

µετανάστες γονείς του µια µίζερη ζωή, πήγαινε σε ένα

µίζερο σχολείο κι ονειρευόταν να πάρει µέρος σε αγώνες

αυτοκινήτων. Εκείνη, ένα λεπτεπίλεπτο κοριτσάκι, ζούσε

σε ένα τροχόσπιτο µε τη µαµά της, τον πατριό της κι ένα

γέρικο µικρό σκυλί. Μια µέρα αποφάσισαν να πάρουν το

αυτοκίνητο του αγοριού, ένα φτιαγµένο αυτοκίνητο αγώ-

νων, και να φύγουν µακριά, σε ένα ταξίδι στην απέραντη

χώρα…»

Συνέχισε την αφήγηση – που µιλούσε για το αδιέ-

ξοδο των δύο παιδιών, το πώς το αγόρι σκότωσε κατά

λάθος κάποιον, πώς έθαψαν το νεκρό σκυλί τους στην

ερηµιά και πώς τελικά τους έπιασαν και το αγόρι πήγε

φυλακή – µε µεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από πριν, ενώ

και τα σκυλιά ακόµη, περισσότερο τα φιλικά λαµπρα-

* Ντε Σαντ, Σαλό.


- 20 -

ντόρ και λιγότερο το περήφανο σαλούκι, έµοιαζαν τώ-

ρα γοητευµένα από τη βαθιά µα κρυστάλλινα θηλυκή

φωνή µε τον ήρεµα αποστασιοποιηµένο τόνο.

«Θλιβερή ιστορία», είπε ο Πέτρος, όταν εκείνη

τελείωσε, ενώ µια στιγµή µετά ο καθηγητής ρώτησε:

«Και ποια ήταν λοιπόν αυτή η χώρα;»

«∆εν ξέρω, µια µεγάλη χώρα», απάντησε η Α-

ντριάνα, κάπως ενοχληµένη. «Αλλά µπορεί να ήταν και

η Συνοµοσπονδία. Όλοι εδώ µετανάστες δεν ήταν πα-

λιά;»

Ο Κουτρουµάνος δυνάµωσε το φως.

«Και γιατί να θάψουν το σκυλί;» ξαναρώτησε,

πριν κινηθεί προς τη σκάλα.

Όταν κατέβηκε κρατούσε στη µια παλάµη την ι-

σοµεγέθη Μελάνη και στην άλλη δύο βιβλία, που έδω-

σε στην κυνηγό. Το ένα είχε απλό, µονόχρωµο εξώ-

φυλλο κι έγραφε: Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η τιµή και

το χρήµα. Το άλλο είχε στο εξώφυλλο την εικόνα ενός

νεαρού ζευγαριού µέσα σε ανοιχτό αυτοκίνητο κι έ-

γραφε: Σώτη Τριανταφύλλου, Ο υπόγειος ουρανός.

Καθώς η Αντριάνα τα ξεφύλλισε, ένα άρωµα α-

ναδύθηκε από το παλιό χαρτί.


- 21 -

3333

Την έβλεπαν στα φώτα του δρόµου σαν πορφυρή

λάµψη (από το χρώµα του µπουφάν), όταν επέστρεφε

τα βράδια από το ποδηλατοστάσιο του µετρό στους

Βάλτους. Κυλούσε ήρεµα πάνω σε ένα υβριδικό strada

από ανθρακονήµατα, µοντέλο ’50, σπάνια έτρεχε, πιο

σπάνια λαχάνιαζε ή σάστιζε. Τα πρωινά χαιρετούσε

στην αντίθετη διαδροµή, από την παραλία των Βάλτων

κατά µήκος του ποδηλατόδροµου και κάτω από το διά-

χυτο φως της Αττικής που, ακόµα και στη συννεφιά,

µετάλλασσε ό,τι γκρίζο είχαν υψώσει η issol, η durcel

και η ebedu σε απαλή πηγή φυσικής λάµψης, χωρίς καν

τη βοήθεια υαλοπινάκων ή µετάλλου. Άφηνε το ποδή-

λατο κι έπαιρνε το µετρό – αυτό όταν είχε να βγάλει

σκυλιά σε άλλη περιοχή. Όταν δεν είχε, παρέκαµπτε το

σταθµό και το ποδηλατοστάσιο και πήγαινε βόλτα µε

το ποδήλατο στο Μητροπολιτικό Πάρκο. Το ιδανικό

πάντως ήταν όταν συνδύαζε βόλτα και δουλειά, µε

τέσσερα σκυλιά της γειτονιάς που τα έβγαζε όλα µαζί

στο Πάρκο.


- 22 -

Η παραλία των Βάλτων δεν προσφερόταν πια για

βόλτα, αν και µακρύτερα ένα οικοσύστηµα είχε αρχίσει

να ξαναγεννιέται. Οι παλιοί θυµούνταν την ακτή πριν

από τον Πόλεµο του Νερού, όλη αµµουδιά και ανοιχτό-

χρωµα βράχια από το Φάληρο µέχρι το Σούνιο. Με µι-

κρούς όρµους, µαρίνες και πλαζ, µ’ ένα πλακόστρωτο

κατά µήκος στολισµένο φοίνικες και πικροδάφνες και

δίπλα του τον χλοοτάπητα του τραµ, καθαρή µετά την

πλήρη εφαρµογή του βιολογικού καθαρισµού και µε

ρηχά νερά, η παραλία του Σαρωνικού ήταν ο παράδει-

σος της Αθήνας.

Ο Πόλεµος του Νερού ξέσπασε το 2040, κράτησε

τρία χρόνια και έκανε τους διανοούµενους να θέσουν

ξανά τα παλιά ερωτήµατα και τους υποθετικούς κατά-

σκοπους από το Γαλαξία να αναρωτηθούν γιατί γίνεται

πόλεµος για το νερό σε έναν πλανήτη µε τόσο νερό. Ο

πόλεµος βέβαια δεν έγινε από έλλειψη νερού, αλλά για

τον έλεγχό του από τις εταιρίες. Οι δυνάµεις µοίρασαν

συµµάχους, οι άνθρωποι θρήνησαν αγαπηµένους και

όταν ο πόλεµος τέλειωσε, εκτός από τις άλλες µοιρα-

σιές, τα ενεργοβόρα εργοστάσια αφαλάτωσης είχαν ε-

µπεδώσει την αξία τους ακόµα και σε µέρη µε έξι µήνες

το χρόνο βροχή.

Μονάδα αφαλάτωσης έγινε και στην παραλία του

Σαρωνικού, αλλά εγκαταλείφθηκε όταν εγκαινιάστηκε

µεγαλύτερη στη Σαλαµίνα. Στη θέση της παλιάς σχη-

µατίστηκαν οι Βάλτοι. Στο έδαφός τους φύτρωσε συ-

νοικία µε προκάτ σπιτάκια, µικρά και πανοµοιότυπα,


- 23 -

µα που αρκετοί τα ζήλεψαν βλέποντάς τα: φτιαγµένα

από φιλικά προς το περιβάλλον υλικά, είχαν καραµελέ-

νια χρώµατα (ροζ, γαλάζια, βεραµάν ή µοβ), ειδικό χώ-

ρο για ποδήλατο, σπιτάκι κατοικίδιου κι από ένα κου-

κλίστικο κήπο, ενώ µέσα όλες τις σύγχρονες ανέσεις.

(Συνδυασµό γεωθερµίας και φωτοβολταϊκών, συσκευ-

ές-ροµπότ και πρωτοποριακό σύστηµα ασφάλειας). Τις

πρότυπες αυτές καλυβούλες, που, για λόγους διαφήµι-

σης η durcel διέθεσε σε πολύ προσιτά ενοίκια, κατοί-

κησαν σύντοµα φτωχοί εργένηδες µε κάπως µποέµικη

ζωή: κυνηγοί, διασκεδαστές, οδηγοί µέσων µεταφοράς

και κυρίως δάσκαλοι γλωσσών, το πιο συνηθισµένο

επάγγελµα σε ένα κράτος µε τόσες γλώσσες. Το 2060

οι περισσότεροι από αυτούς σύχναζαν στην τοπική µπι-

ραρία και στα κοντινά µούλτιπλεξ, νοίκιαζαν ποδήλατα

ή µικρά ηλεκτροκίνητα για τις βόλτες τους και ταξί-

δευαν µε το intercity στις άλλες επαρχίες. Ήταν µια

ήσυχη εποχή µετά από µεγάλη περίοδο ταραχών, που

είχε αρχίσει στα τέλη του περασµένου αιώνα.

Οι γονείς των γονιών τη Αντριάνας ήρθαν στην

Ελλάδα την εποχή που ο ροκ ύµνος The wind of change

ηχούσε ακόµα µε συγκίνηση στα αυτιά όλων, από τους

µεγιστάνες και τους φιλόσοφους µέχρι τα εκατοµµύρια

των ακτηµόνων που φάνηκαν στον ορίζοντα όταν κά-

θισε η σκόνη του ανέµου της αλλαγής. Οι ντόπιοι τότε,

ακόµα και οι πιο φτωχοί, απολάµβαναν ζωή σκανδα-


- 24 -

λωδώς καλύτερη από τους νεοφερµένους, µε τη διάκρι-

ση µάλιστα θεσπισµένη µε νόµους, και κάθε τόσο οι

γονείς των γονιών της Αντριάνας έπρεπε να βγάζουν

άδεια διαµονής.

Οι γονείς της, γεννηµένοι στην Αθήνα µα βάσει

ενός παράξενου νόµου Βούλγαροι υπήκοοι, ήταν πιο

τυχεροί: απόλαυσαν την ένταξη της Βουλγαρίας στην

Ευρωπαϊκή Ένωση, προάγγελο της Συνοµοσπονδίας,

που τους απάλλαξε τουλάχιστον από την άδεια. Σπού-

δασαν δάσκαλοι, αλλά πάνω που κέρδισαν καλύτερη

ζωή και κάποια δικαιώµατα πολίτη ήρθε η Συνοµο-

σπονδία, που τους ξανάκανε φτωχούς µαζί µε εκατοµ-

µύρια όλων των εθνοτήτων, καθώς οι εξελίξεις έφεραν

επίσηµα πια στην εξουσία τις πολυεθνικές και απέκλει-

σαν τη συντριπτική πλειοψηφία από κοινωνική εξέλιξη,

ανώτερη µόρφωση και πιθανότητα για ζωή έξω από τη

µάζα. Μα η Αντριάνα δεν καταλάβαινε τον αποκλει-

σµό. Είχε ζήσει όλη την απλή ζωή της σε αυτή τη στά-

σιµη µα ασφαλή κοινωνία, αγαπούσε πολύ την Αθήνα

και δεν υπήρξε ποτέ ξένη. Θα ήταν αστείο άλλωστε,

αφού οι τρεις γενιές από την ίδια οικογένεια ήταν το

µάξιµουµ συνέχειας που έζησε ποτέ η Αθήνα ως πόλη:

είτε ο προπάππους θα ήταν πάντα από κάπου αλλού, εί-

τε ο δισέγγονος θα έφευγε για αλλού.

Εκτός από αγαπηµένη πατρίδα, η Αντριάνα είχε

και φίλους, αν και λόγω χαρακτήρα όχι στενούς. Μα-

ζεύονταν συνήθως όλοι στη µπιραρία των Βάλτων τα

Σαββατόβραδα – νέοι µε πολύχρωµα ρούχα και µαλλιά,


- 25 -

ακόµα πιο νέοι µε µαύρα κολάν και ευρηµατικά κο-

σµήµατα και µεσήλικες µε απλά πουλόβερ και στοχα-

στικά ή θλιµµένα πρόσωπα. Φλέρταραν, συζητούσαν

και τραγουδούσαν µέχρι αργά, ή κατέβαζαν τραγούδια

από το δίκτυο µοιράζοντας µεταξύ τους το λογαριασµό

και τα άκουγαν ήσυχα, νιώθοντας ο ένας την παρουσία

του άλλου. Επιπλέον η Αντριάνα αγαπούσε και φρόντι-

ζε την ηλικιωµένη γειτόνισσά της Όλγα Μιχαήλοβα, εί-

χε καλές σχέσεις µε τους γονείς της και στα εικοσιπέντε

της είχε ήδη δύο τρεις ερωτικές ιστορίες.

Η Αντριάνα µας ήταν λοιπόν ένα κανονικό κορί-

τσι, που παρά τη στάσιµη κοινωνία ένιωθε τη ζωή γε-

µάτη επιλογές. Το βράδυ που επέστρεψε στο προκάτ

της µε τα δύο βιβλία του Κουτρουµάνου κατέβασε το

κρεβάτι, που κρυβόταν κάθετα µέσα στην ντουλάπα,

κάθισε αναπαυτικά µε την πλάτη στο µαξιλάρι και, µε

προσοχή και σχεδόν πόθο, ακούµπησε την Τιµή και το

χρήµα στους αναδιπλωµένους µηρούς.

Στην αρχή δεν διάβασε κανονικά. Κράτησε, µύρι-

σε, ξεφύλλισε. Ήταν διασκεδαστικό σαν παζλ κι αµε-

σότερο από το δίκτυο: ενώ εκεί δεν αναζητούσες παρά

µόνο ό,τι χρειαζόσουν εκείνη τη στιγµή, αυτό το εύ-

χρηστο πακετάκι από χάρτινα φύλλα σε προκαλούσε να

ψάξεις. Αλλά το πιο ωραίο ήταν ότι γεννούσε και τρυ-

φερότητα, µια διάθεση να το προστατέψεις: µπορούσε

να σκιστεί, να καεί, να διαλυθεί. Ελέγχοντας τον πει-


- 26 -

ρασµό να συνεχίσει να χαϊδεύει το χαρτί και να ανοίγει

τυχαίες σελίδες, και αφού παιδεύτηκε λίγο να βολέψει

το φως, η Αντριάνα άρχισε τέλος να διαβάζει.

Είχε διαβάσει αρκετά µυθιστορήµατα στο δίκτυο,

µα στη διαδοχή των σελίδων εκεί οι συσχετισµοί χάνο-

νταν. Ξεχνούσες ακόµα και τη συνέχεια, πόσο µάλλον

τη βαθύτερη σύνδεση, κι αν κάτι που διάβαζες σου θύ-

µιζε κάτι προηγούµενο, αµφίβολο αν θα το αναζητού-

σες. Στο βιβλίο όµως ήταν εύκολο, µπορούσες να δια-

βάσεις οποιαδήποτε σελίδα, έχοντάς τες ταυτόχρονα

όλες µαζί στα χέρια σου. Πρώτη φορά έκανε τόσους

συσχετισµούς, που της έδειξαν πόσο µελετηµένη ήταν

Η Τιµή και το Χρήµα και τι παραπάνω έλεγε πέρα από

την απλή ιστορία: ο χώρος δράσης ήταν η Κέρκυρα των

αρχών του 20ου αιώνα. ∆εν ήταν λοιπόν αόριστα ένα

νησί, ούτε κάποτε ή παλιά, ήταν µια πρώην βρετανική

και πρόσφατα µόλις ελληνική γη*, όπου άρχιζε να ανα-

πτύσσεται η αστική τάξη. Οι αριστοκράτες µάχονταν

να κρατήσουν τη δύναµή τους, µα όπως έδειχνε το βι-

βλίο σε διάφορα σηµεία, όλα εξαρτιόνταν πια από το

χρήµα. Ο φτωχός αντεραστής που ζήτησε σε γάµο την

κοπέλα δεν ήταν πιο «καλός» από τον ξεπεσµένο αρι-

στοκράτη, απλώς δεν είχε τις ίδιες ανάγκες, στη δική

του τάξη µια φτωχή γυναίκα ήταν αρκετή. Ο ανταγωνι-

σµός τους πάλι δεν ήταν µόνο εκείνος των αντεραστών

αλλά, όπως φωτιζόταν από το συνδυασµό των στοιχεί-

ων, ήταν και σύγκρουση τάξεων. Τέλος η φυγή της κο-

* Τα Επτάνησα ενσωµατώθηκαν στην Ελλάδα το 1864.


- 27 -

πέλας στην Αθήνα δεν σήµαινε µόνο τη γυναικεία χει-

ραφέτηση µα κάτι ευρύτερο που την περιλαµβάνει: τη

χειραφέτηση του ατόµου στον αστικό κόσµο.

Η πρωτόγνωρα στενή επαφή µε ένα µυθιστόρηµα

άνοιξε µπροστά στην Αντριάνα έναν καθρέφτη, και µέ-

σα του είδε τότε για πρώτη φορά τις αφηγήσεις της ως

στοριτέλερ στο αληθινό τους νόηµα: ήταν απλές σαν

παραµύθια, περιείχαν τα βασικά µας στοιχεία. Γι’ αυτό

και άρεσαν: οι άνθρωποι χαίρονται να βλέπουν τον πυ-

ρήνα τους.

Αλλά η ζωή δεν είναι τόσο πυρήνας όσο περίβλη-

µα. Οι αφηγήσεις της Αντριάνας ήταν η απόλυτη ύπαρ-

ξη του ανθρώπου, µα ένα µυθιστόρηµα είναι η σχετική

του ύπαρξη κι αυτό της φάνηκε σπουδαίο.

Στο άλλο βιβλίο η χώρα ήταν η Αµερική του τέ-

λους του 20ου αιώνα, όπου τα χωράφια µύριζαν βουτυ-

ρωµένο ποπ κορν κι έδιναν την ψευδαίσθηση ανοιχτού

ορίζοντα, ενός επίπεδου δρόµου προς την πραγµατο-

ποίηση του ονείρου. Παρά την αφθονία των πληροφο-

ριών, η Αντριάνα ένιωσε για ποιο λόγο ο Υπόγειος ου-

ρανός ήταν, το 2060, από τα πιο δηµοφιλή µυθιστορή-

µατα ως διασκευή για στοριτέλερ. Ήταν, ακριβώς, πε-

ρισσότερο πυρήνας και λιγότερο περίβληµα. Η δύναµή

του δεν βρισκόταν τόσο στην ποικιλία των στοιχείων ή

στην κοινωνική ανάλυση, όσο στους δύο κεντρικούς

ήρωες, αυτά τα σχεδόν παιδιά που σχηµάτισαν εν α-

γνοία τους έναν αρχετυπικό ανθρώπινο δεσµό: ένας ά-

ντρας που ονειρεύεται αγώνες, µια γυναίκα που ακο-


- 28 -

λουθεί τον άντρα και ένα σκυλί σε θέση βρέφους. Μια

οικογένεια πρωτόπλαστων, που πορεύονται αθώοι στην

ερηµιά και τη σκληρότητα του κόσµου.

Όµως το βιβλίο είχε και κάτι άλλο, που όχι µόνο

στην αφήγηση για στοριτέλερ, αλλά ούτε και στο πλή-

ρες µυθιστόρηµα της οθόνης δεν προλάβαινες να αντι-

ληφθείς: κάτω από το κείµενο παλλόταν µια ενέργεια,

σαν να κυλούσε άγραφη µια άλλη ιστορία, που την έ-

νιωθες µόνο µε την παύση, τη συγκέντρωση στο χαρτί,

το κράτηµα του βιβλίου στα χέρια. Λουτσία Ρόσσι,

σκέφτηκε η Αντριάνα τρυφερά, σαν να περίµενε να ζω-

ντανέψει το κορίτσι. Να βγει εκεί µπροστά της, µέσα

από την έρηµο και τη ζέστη, ήσυχο, σοβαρό, έχοντας

εµπιστοσύνη, µε το σκυλί, τον Ντρούπι, στην αγκαλιά

του.

Ώρες µετά, γοητευµένη, αναζήτησε στο δίκτυο

τους συγγραφείς των δύο βιβλίων: Σώτη Τριανταφύλ-

λου. Ελληνίδα συγγραφέας, έζησε από τα µέσα του

20ου ως τα µέσα του 21ου αιώνα. Αρκετά έργα της υ-

πήρχαν στο δίκτυο. Κωνσταντίνος Θεοτόκης, έναν αιώ-

να νωρίτερα, έζησε πολύ λιγότερο. ∆εν βρήκε την Τιµή

και το Χρήµα παρά σε αποσπάσµατα. Να την αναρτού-

σε άραγε ολόκληρη;

Άνοιξε µια βιβλιοθήκη ελεύθερης (µε την κάρτα

µέλους) πρόσβασης, που προέβλεπε και αναρτήσεις

από χρήστες, µε αντάλλαγµα την προσθήκη πόντων στη

συνδροµή τους. Σκανάρισε µερικές σελίδες και ήταν


- 29 -

έτοιµη να τις αναρτήσει, όταν απότοµα σταµάτησε. Τι

πάω να κάνω;

Η βιβλιοθήκη προέβλεπε βέβαια αναρτήσεις, αλ-

λά, εννοείται, ηλεκτρονικών κειµένων. Η πηγή όµως

της Αντριάνας ήταν χάρτινη. Ποιοι λοιπόν αναρτούσαν

κείµενα από χάρτινα βιβλία; Με άλλα λόγια, ποιοι έ-

λεγχαν τι υπάρχει και τι όχι στο δίκτυο;

Η απάντηση ήταν γνωστή: µόνο οι δηµόσιες βι-

βλιοθήκες και οι εκδοτικοί οίκοι, που ανήκαν όλοι στην

issol, την durcel και την ebedu. H Αντριάνα δεν µπο-

ρούσε να αναρτήσει τον Θεοτόκη. Θα ήταν παράνοµος.


- 30 -

4444

Το βράδυ ο φωτισµός έδειχνε το λοφτ ακόµα πιο

ψηλό, µε τη γιγάντια βιβλιοθήκη να ζωντανεύει ανάµε-

σα στις σκιές από τα δοκάρια. Αυτό, µαζί µε την ησυ-

χία που την τύλιξε µετά τη νυχτερινή βοή του Λοφτ σί-

τυ, γέννησε προς στιγµήν στην Αντριάνα κάποιο δέος,

που όµως διαλύθηκε από τις ζωντανές παρουσίες. Ο

καθηγητής Κουτρουµάνος επιδοκίµασε εύθυµα τη

σπουδή της κυρίας Μαρίνσκα να επιστρέψει τα βιβλία,

η Μελάνη τεντώθηκε ηδονικά στο χάδι κι ο Πέτρος, ο

χλοµός αναγνώστης βιβλίων µε τα γυαλιά, τη χαιρέτησε

θερµά και της σύστησε τον άγνωστό της παρευρισκό-

µενο: ένα µικρόσωµο µελαχρινό νεαρό µε πολύχρωµα

ρούχα, που όπως καθόταν της έδωσε την εντύπωση µα-

ριονέτας που περιµένει τον κουκλοπαίχτη. Είχε το απί-

θανο όνοµα Σεκερµέλ, σύνθετο από το τουρκικό σεκέρ,

ζάχαρη και το ελληνικό µέλι (ο πατέρας του ήταν από

την Ελλάδα και η µητέρα του από την Τουρκία) και ή-

ταν κι αυτός αναγνώστης βιβλίων.


- 31 -

Η Αντριάνα κι ο Πέτρος κάθισαν µαζί στον βε-

λούδινο καναπέ, δίπλα στο ψηλό κλειστό παράθυρο

που κρατούσε έξω το βουερό Σαββατόβραδο. Τα µε-

τρηµένα λόγια και η αύρα µοναχικότητας και των δύο

σχηµάτιζαν µια επιφανειακή οµοιότητα ανάµεσά τους

(πίσω της η µυστικοπαθής φύση εκείνου στεκόταν πολύ

µακριά από το προσγειωµένο µυαλό εκείνης), που δέ-

χτηκαν σαν ευχάριστο κέρασµα για την περίσταση κι

άρχισαν να συνοµιλούν. Ο Πέτρος την πληροφόρησε

πως ολόκληρο το όνοµά του ήταν Πέτρος Χορν, πως

ήταν δηµοσιογράφος και νεοκοµµουνιστής, µέλος του

ΣΥ.Ν.Ε.Κ* και πως ζούσε µε τον σύντροφό του σ’ ένα

δώµα παλιάς πολυκατοικίας στους Αµπελόκηπους. Με-

τά, µε λεξιλόγιο που η Αντριάνα βρήκε κάπως τυπο-

ποιηµένο (για το καλό αυτού του τόπου και αντίσταση

στα µονοπώλια), µολονότι και η ίδια αποκρινόταν µε τη

δική της τυποποίηση (µεγαλειώδες), άρχισε να της ανα-

πτύσσει µια µπερδεµένη θεωρία, σύµφωνα µε την ο-

ποία η βιβλιοαπαγόρευση θα γινόταν µπούµερανγκ και

τα βιβλία θα στήριζαν την επανάσταση.

Τότε ήρθε ένα ρεύµα από το πατάρι κι ακούστηκε

ένα κελαριστό καλησπέρα. Η νέα γυναίκα που εµφανί-

στηκε από ψηλά ήταν πολύ εντυπωσιακή και το φόντο,

η βιβλιοθήκη του Κουτρουµάνου, την έκανε ακόµα πιο

πολύ, σαν να βάδιζε σε µια πρωτότυπη, στηµένη για

χάρη της υπερυψωµένη πασαρέλα. Αντίστροφα η ίδια,

* Συνασπισµός Νεοκοµµουνιστικών Ευροβαλκανικών Κινηµά-

των: το κοµµουνιστικό κόµµα της Συνοµοσπονδίας.


- 32 -

καθώς προσπαθούσε να έχει το χαµόγελο της ευτυχίας,

έµοιαζε µε εµπορική διαφήµιση της βιβλιοθήκης. Κα-

τέβηκε µε χάρη τη σκάλα (µεσάτο παλτό, ψηλοτάκου-

νες γόβες, ξανθές κυµατιστές µπούκλες) και αφού χαι-

ρέτησε θερµά αυτοσυστήθηκε στην Αντριάνα. Την έλε-

γαν Ερµιόνη Τζούµα και ήταν κι αυτή, το µαντέψατε,

αναγνώστρια βιβλίων.

Ο µικρόσωµος Σεκερµέλ (η µαριονέτα) ζωντάνε-

ψε κι έσπευσε να φιλήσει διαχυτικά τη νεοφερµένη.

Άρχισαν να φλυαρούν οι δυο τους µε οικειότητα, αν

και µε κάποια χροιά αµοιβαίας κολακείας (τι καταπλη-

κτικό µας ετοιµάζεις και σε περιµένω οπωσδήποτε) και

η Αντριάνα, πού ήταν πολύ ευγενική για να ρωτήσει

πράγµατα που δεν της εξηγούσαν, µπόρεσε µόνο να

ακούσει κάτι για τη συµµετοχή του Σεκερµέλ σε µια

σηµαντική πολιτιστική εκδήλωση. Τότε ξαφνικά η έντα-

ση ανέβηκε: η Ερµιόνη είχε µόλις αναφέρει κάτι για

µια λήκυθο, και ο Κουτρουµάνος µε τον Πέτρο τη διέ-

κοψαν ταυτόχρονα, µε κάτι σαν όχι τώρα.

Ο καθηγητής Κουτρουµάνος εκείνο το βράδυ φά-

νταζε σαν αποθηκάριος εκλεκτών ζαχαρωτών. Η οµάδα

των αναγνωστών βιβλίων ήταν παράξενη, φανερά ετε-

ρόκλητη, µα η Αντριάνα ένιωσε να ενσωµατώνεται και

η ίδια, εξ ίσου παράταιρη άλλωστε, σαν ένα ακόµα

παιδί γοητευµένο από τον µάγο. Αυτό το παιδικό συ-

ναίσθηµα τής ζωντάνεψε παλιές σκηνές παραµυθιών,

µε την ίδια βυθισµένη στο διαδραστικό κόσµο τους και

τη µαµά της να την βγάζει από αυτόν απαλά, βάζοντάς


- 33 -

την για ύπνο. Ήταν στον Πόλεµο του Νερού, από τον

οποίο, πολύ µικρή τότε, θυµόταν µόνο αόριστα λόγια

για την Αντίσταση και για κατασκόπους, κυρίως όµως

για την έλλειψη νερού, που ως απειλή περισσότερο

στοίχειωνε το σπίτι µε ανάσες αγωνίας. Η µαµά ήταν

εκεί να καθησυχάζει (εµείς είµαστε καλά, Νένε, να σκέ-

φτεσαι τα παιδάκια που δεν έχουν στα αλήθεια νερό) κι

ο Κουτρουµάνος τώρα της γεννούσε την ίδια αµφίσηµη

ασφάλεια: από τη µια εγώ είµαι εδώ για σένα, από την

άλλη πρέπει να παλεύεις για τους άλλους.

Μετά το γεύµα, και εν µέσω ακατανόητων ψιθύ-

ρων των υπολοίπων για τη λήκυθο, του εµπιστεύτηκε

τις εντυπώσεις της από την Τιµή και το χρήµα και τον

Υπόγειο ουρανό. Εκείνος τότε παρατήρησε κάπως προ-

κλητικά ότι τα δύο βιβλία έχουν γραµµική αφήγηση, γι’

αυτό και τα παρακολούθησε εύκολα. Χωρίς να πτοηθεί

η Αντριάνα είπε ότι η µη γραµµική θα είχε πολύ µεγα-

λύτερο ενδιαφέρον σε χάρτινο βιβλίο, θα ήθελε λοιπόν

να διαβάσει µια δύσκολη αφήγηση – κι έναν έλληνα

ποιητή, συµπλήρωσε µετά από σχετική ερώτηση του

Κουτρουµάνου.

«Πόζα, Μελάνη».

Ο Σεκερµέλ είχε ανοίξει έναν τόµο των Απάντων

του Ντίκενς σαν αντίσκηνο πάνω από το γατάκι και

κρατούσε την κοµψή του κάµερα-στυλό. Η φωτογρα-

φία που µια στιγµή µετά φώλιασε στην κάµερα έµελλε

να γίνει το σήµα κατατεθέν των βιβλιόφιλων του πλα-


- 34 -

νήτη, αλλά εκείνη τη στιγµή κανείς δεν µπορούσε να το

φανταστεί. Μετά τη φωτογράφιση η Μελάνη βγήκε µε

ένα νιαούρισµα από τον Ντίκενς κι έσπευσε στο πατά-

ρι, από όπου κατέβηκε στην παλάµη του Κουτρουµά-

νου και µε αντίβαρο, στο άλλο χέρι του, Το δωµάτιο

του Ιάκωβου της Βιρτζίνια Γουλφ και τα Άπαντα του

Γιώργου Σεφέρη.

Ήταν Σάββατο και κανονικά η Αντριάνα θα πή-

γαινε στην µπιραρία, στο κέντρο των προκάτ, όπου έ-

φτανες από στενούς µα καλοστρωµένους δρόµους. Η

γειτονιά δεν είχε εγκληµατικότητα, πιο επικίνδυνα ήταν

στο Πάρκο (όλο και κάποιος µεθυσµένος ή µικροκλέ-

φτης), παρά τη φύλαξη και το φωτισµό. Από την άλλη

το να ζεις κοντά σε πάρκο ήταν πλεονέκτηµα, αφού έ-

τσι δεν χρειαζόταν να πας µακριά για ψυχαγωγία, γι’

αυτό και δίπλα του είχαν αναπτυχθεί κυρίως φτωχές

συνοικίες. Μεγάλη εντύπωση πάντως σε φτωχούς και

εύπορους είχε κάνει το καταγραµµένο στην ιστορία της

πόλης παράδοξο, κατά το οποίο παλιά τα σπίτια κοντά

στα πάρκα ήταν πανάκριβα και τα είχαν µόνο οι πλού-

σιοι.

∆εν πήγε όµως στην µπιραρία: άναψε τον προβο-

λέα που πρόσφατα είχε βολέψει πάνω από το κρεβάτι

και τον έστρεψε ανυπόµονα στα βιβλία.

Το τρίτο βιβλίο που κρατούσε στα χέρια της, Το

δωµάτιο του Ιάκωβου, ήταν κι αυτό στην πραγµατικό-


- 35 -

τητα µια γραµµική αφήγηση, µα ήταν τόσες οι λεπτοµέ-

ρειες και τόση η ελευθερία των συνειρµών, ώστε ξέ-

φευγε από τη ροή της και µπορούσες να διαβάσεις αυ-

τόνοµα όποιο απόσπασµα ήθελες. Αυτό θύµιζε την α-

νάγνωση στο δίκτυο, όµως, κρατώντας ολόκληρο το

µυθιστόρηµα στα χέρια και ξεφυλλίζοντάς το προσε-

κτικά, η Αντριάνα είχε τώρα µια νέα, ενδιαφέρουσα αί-

σθηση: ήταν σαν οι συνειρµοί της συγγραφέως να έ-

φτιαχναν, µε τη συγκεκριµένη αυτή και όχι κάποια άλ-

λη δοµή, το ιδιαίτερο DNA του βιβλίου, που αντανα-

κλούσε µια µοναδική προσωπικότητα. Με άλλα λόγια,

σε αυτό το βιβλίο, ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν πολύ πιο

έντονα παρών.

Τέλος µπορεί να έφταιγε η (φρέσκια) πείρα της ή

η επιθυµία της (ή η επιθυµία που γεννά η πείρα), αλλά

τα ποιήµατα του Σεφέρη είχαν όλες µαζί τις ιδιότητες

που είχε βρει στα τρία προηγούµενα βιβλία. Το ξεφύλ-

λισµα φανέρωσε τη µεταξύ τους σχέση, κι επίσης εδώ

και αν παλλόταν µια ενέργεια κάτω από τις γραµµές,

βοηθούµενη κι από το ρυθµό της αναπνοής. (Ασυναί-

σθητα η Αντριάνα διάβαζε µεγαλόφωνα). Το σπουδαιό-

τερο αν και πιο ακατανόητο, το κάθε ποίηµα, µε τη

µορφή του, τους στίχους, τον τίτλο, ήταν επίσης ένα

αυτόνοµο σώµα, που ενώ στην οθόνη έµοιαζε µε άυλο

φάντασµα, εδώ το ένιωθε να υλοποιείται µε έναν ιδιαί-

τερο τρόπο, στηριγµένο στο αγκάλιασµα του σώµατος-

βιβλίου. Με άλλα λόγια η Αντριάνα, αν και δύσκολα θα


- 36 -

το διατύπωνε, ζούσε τη γνωριµία µε µια µορφή εκλε-

κτής ύλης, πράγµα που υποβοηθούσε κι ο Σεφέρης:

«Τα δάχτυλα νιώθουν τη δροσιά της πέτρας…»,

«Χαϊδεύω τα σκουριασµένα κανόνια…», «…τα δάχτυλά

µου στο µαλακό χορτάρι βρήκαν τα δάχτυλά σου…»,

«…τα χέρια που ξέραν να δοκιµάσουν αν ήταν καλά

σκαλισµένη στην πλώρη η γοργόνα…», «χωρίς αφή χω-

ρίς ανθρώπους, µέσα σε µια πατρίδα που δεν είναι πια

δική µας» και «η αγάπη µας… ψηλαφούσε σιγά µέσα στα

πράγµατα που µας τριγύριζαν».*

Κλείνοντας τα βιβλία της φάνηκε πως στο µικρό

της δωµάτιο το κάθε αντικείµενο έλαµπε µε µια νέα ευ-

κρίνεια. Στην πραγµατικότητα έλαµπε η ίδια, γεµάτη

ανθηρό στοχασµό, έχοντας µόλις ξαναγεννήσει µέσα

από το χάρτινο καλειδοσκόπιο τη σχέση ανθρώπου και

κόσµου: µετά από µια ζωή ευθύγραµµου δια-βάσµατος

(που δεν µπορούµε ωστόσο να αρνηθούµε ότι την προ-

ετοίµασε), η Αντριάνα είχε συναντηθεί µε ένα αφηµένο

ως τώρα στη σκιά κοµµάτι της έλλογής της υπόστασης:

τη µοναδική ικανότητα της ανά-γνωσης.

* Τα αποσπάσµατα είναι από το Μυθιστόρηµα (Β΄, Θ΄, ΙΕ΄, Η΄) και (το

τέταρτο και το έκτο) από το Τετράδιο Γυµνασµάτων 1928-1937 (Πάνω

σ’ ένα ξένο στίχο και Φυγή).


- 37 -

5555

Η Όλγα Μιχαήλοβα Κίροβα, γεννηµένη το 1990

στην Αθήνα από Ουκρανούς γονείς, δασκάλα ρωσικής

και κατ’ εξαίρεση ηλικιωµένη κάτοικος των Βάλτων,

ήταν η αγαπηµένη γειτόνισσα της Αντριάνας. Φύλαγε

σαν θησαυρό ένα παµπάλαιο αντίτυπο µιας µεθόδου

εκµάθησης ρωσικής, αν όµως παραβλέψουµε αυτή την

παραξενιά ήταν µια συνετή γυναίκα εβδοµήντα χρονών

που δεν αρνιόταν τις χαρές της ζωής και ένας από τους

χιλιάδες τακτικούς θαµώνες του µεγαλύτερου πάρκου

της Ελλάδας κι ενός από τα µεγαλύτερα της Συνοµο-

σπονδίας.

Το Μητροπολιτικό Πάρκο του Ελληνικού απλώ-

νεται σε έκταση τεσσάρων χιλιάδων στρεµµάτων, εκεί

όπου κάποτε βρισκόταν το παλιό αεροδρόµιο της Αθή-

νας. Ο φαρδύς κεντρικός άξονας, στην πραγµατικότητα

ο πρώην αεροδιάδροµος, είναι τώρα χώρος αναψυχής

µε περίπτερα, εστιατόρια και µπαρ. ∆ιακλαδίζεται σε

ποδηλατόδροµους και µονοπάτια που οδηγούν σε συ-

στάδες δέντρων, αλέες και λίµνες και καταλήγει σε ένα


- 38 -

αµφιθέατρο. Όλος ο χώρος ανήκει φυσικά στην issol,

τη durcel και την ebedu.

Κυριακή πρωί η Όλγα Μιχαήλοβα φλυαρούσε πί-

νοντας το τσάι της παρέα µε δύο συνοµήλικους και αρ-

κετούς νεότερους, ενώ οι φωνές των παιδιών αντηχού-

σαν στη σάλα του θερµαινόµενου κλειστού περίπτερου

µε τη µεγάλη τζαµαρία. Η ηλιόλουστη Κυριακή έµοια-

ζε ίδια µε άλλες, µόνο που τελειώνοντας το τσάι της η

Όλγα Μιχαήλοβα αντιλήφθηκε ότι δεν είχε δει σήµερα

στο πάρκο την Αντριάνα Βασίλιεβα, παρόλο που της

είχε πει πως θα ερχόταν. Η Αντριάνα Βασίλιεβα όταν

έλεγε κάτι το εννοούσε και η Όλγα Μιχαήλοβα βρισκό-

ταν πια στην ηλικία που διαχρονικά και διεθνώς θεωρεί

την ασφάλεια σηµαντικότερη από την ιδιωτικότητα,

έτσι χωρίς δισταγµό της τηλεφώνησε.

Τα προκάτ τους (της Αντριάνας βιολετί, της Όλ-

γας γαλάζιο) ήταν δίπλα δίπλα, στο τρίτο τετράγωνο

µετά τα φωτοβολταϊκά. Είχαν παρόµοια διαρρύθµιση,

µε λιλιπούτεια κουζίνα και µπάνιο, πτυσσόµενο κρεβά-

τι, µικρό καθιστικό και γραφείο µε οθόνη και σύνδεση

στο δίκτυο. (Στα 2060 η Συνοµοσπονδία είχε πετύχει τη

σύνδεση σχεδόν του 100% των πολιτών της). Η Όλγα

Μιχαήλοβα απολάµβανε τις συνθήκες άνεσης των φτω-

χών της Συνοµοσπονδίας, που τις έβρισκε καλύτερες

από εκείνες των αρχών του αιώνα, αν και οριστικά

στάσιµες.

Η διαφορά του προκάτ της από εκείνο της Αντρι-

άνας ήταν ότι η δασκάλα διέθετε βιβλιοθήκη. Περιείχε


- 39 -

κυρίως λογοτεχνία χωρισµένη κατά γλώσσα κι επίσης

λίγες γραµµατικές, λεξικό (µάλλον διακοσµητικό) και

εκπαιδευτικά εγχειρίδια.

«Εγώ µεγάλωσα µε βιβλία», είχε εξηγήσει στην

Αντριάνα, που δεν καταλάβαινε το σκοπό αυτής της

βαριάς και φιλικής µε τη σκόνη επίπλωσης, και µάλι-

στα σε τόσο µικρό χώρο.

Κρατούσε τώρα µε ευλάβεια το γκρίζο τόµο µε τα

Άπαντα του Σεφέρη και ρωτούσε την Αντριάνα. «Είναι

µητρική σου τα ελληνικά;»

«Ναι», απάντησε εκείνη, «όταν γεννήθηκα οι γο-

νείς µου τα µιλούσαν στο σπίτι πιο πολύ από τα βουλ-

γάρικα».

Λίγο πριν, και µετά το τηλεφώνηµα της Όλγας,

είχε διασχίσει τα λίγα µέτρα που χώριζαν τις πόρτες

τους µε τα δυο βιβλία του Κουτρουµάνου αγκαλιά και

την ελπίδα να ξαναδεί, µε καινούργιο τώρα βλέµµα, το

παλιό αντίτυπο της µεθόδου Ρωσικής. Κοίταζε τώρα

επίµονα προς το συρτάρι µε τη µέθοδο, όσο η δασκάλα,

µουρµουρίζοντας ότι δεν είχε ξαναδεί Βιρτζίνια Γουλφ

στα ελληνικά, εξέταζε γοητευµένη το δεύτερο βιβλίο

του Κουτρουµάνου, Το δωµάτιο του Ιάκωβου.

Τότε ξαφνικά η Αντριάνα ξέσπασε:

«Μα γιατί απαγορεύονται; Τα βιβλία πρέπει να

τυπώνονται ελεύθερα. ∆εν µε νοιάζει να αλλάξω το

σύστηµα, αλλά τα βιβλία πρέπει να είναι ελεύθερα».


- 40 -

Και επειδή, αντίθετα από ό,τι περίµενε, η φίλη

της δεν φάνηκε να συγκινείται πολύ, επέµεινε:

«Εσύ τι λες;»

Η Όλγα Μιχαήλοβα χαµογέλασε, υπονοώντας ότι

βέβαια συµφωνεί, µα καθώς κοιτάχτηκαν, η Αντριάνα

ένιωσε φευγαλέα την πηγή του δισταγµού: η ελευθερία

για την οποία έκανε λόγο δεν αφορούσε τόσο τα βιβλία,

ως αντικείµενα, όσο κάτι άλλο, απροσδιόριστο ακόµα

µα συναρπαστικό, που από χτες το βράδυ δεν της ήταν

πια άγνωστο.

Έπειτα το συρτάρι άνοιξε και η τριµµένη µέθο-

δος, µε το εξώφυλλο καλυµµένο από σκούρα θήκη και

κάθε φύλλο επίσης ντυµένο µε διάφανο πλαστικό, βρέ-

θηκε επιτέλους στα χέρια της. Η Αντριάνα ξεφύλλισε

ανυπόµονα, σαρώνοντας µε το βλέµµα τα τεστ (που τα

καταλάβαινε γιατί ήξερε ρωσικά) και επιµένοντας κυ-

ρίως στις συναρπαστικές εικόνες από τη ζωή περασµέ-

νων εποχών: τηλέφωνα χωρίς οθόνη, ποδήλατα χωρίς

τζιπιές, σπίτια θερµαινόµενα µε πετρέλαιο. Κι ακόµη

χαριτωµένοι έφηβοι, αγόρια και κορίτσια των αρχών

του αιώνα µε µαύρα ρούχα και περίεργα φουσκωτά

µαλλιά που τους σκέπαζαν τα µάτια, άλλα µε µεγάλα

πολύχρωµα πατίνια που τα έλεγαν σκέιτ, πρόδροµους

των σηµερινών ηλεκτροκίνητων και άλλα µε αστείες

µουσικές συσκευές, των οποίων τα ακουστικά είχαν

καλώδια. Της ήταν απόλαυση να τα βλέπει όλα αυτά σε

µια ακολουθία προστατευµένων σελίδων, όπως τις χάρ-

τινες φωτογραφίες στα παλιά άλµπουµ.


- 41 -

Μέχρι που κάτι της τράβηξε την προσοχή. Κοίτα-

ξε καλύτερα. Σε µια σειρά κειµένων για µεταφραστική

εξάσκηση, το τέταρτο απόσπασµα ήταν το εξής:

Το πρώην Γυµνάσιο είταν ένα κτίριο του περασµέ-

νου αιώνα, µε χοντρούς τοίχους, στενόµακρα παράθυρα,

µεγάλες και ψηλοτάβανες αίθουσες. Μπαίνοντας στο µε-

γάλο προθάλαµο της εισόδου, έβλεπες ακριβώς απέναντί

σου τρεις µαρµάρινες σκάλες. Οι δύο οδηγούσαν στο

δεύτερο πάτωµα και από την τρίτη, τη µεσαία, κατέβαι-

νες στο υπόγειο, όπου είτανε άλλοτε οι αποθήκες, µα

πριν φτάσεις στο υπόγειο, υπήρχε ένα κεφαλόσκαλο, ό-

που η σκάλα διακλαδιζόταν. Απ’ τη µια µεριά κατέβαινες

στο υπόγειο και από την άλλη σε µια µικρή, εσωτερική

αυλή, όπου είτανε τα αποχωρητήρια.*

Η Αντριάνα δεν αµφέβαλε καθόλου, αναγνώρισε

µάλιστα και τον κοµψό αριθµό της σελίδας: ήταν το

απόσπασµα που είχε βρει γαντζωµένο στα νύχια της

Μελάνης, λίγες µέρες πριν στο Λοφτ Σίτυ.

«Μα τι είναι αυτό το βιβλίο;» ρώτησε, σηκώνο-

ντας το βλέµµα.

Τα µάτια της δασκάλας φωτίστηκαν.

«Η ζωή µου», είπε µε φανερή συγκίνηση. Και εν-

θαρρυµένη από το ενδιαφέρον της Αντριάνας, αφηγή-

θηκε:

* Από το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου.


- 42 -

«Το 2013 ζούσα στη Σαλαµίνα. Ήµουν εικοσι-

τριών, είχα σπουδάσει ρωσικά και δίδασκα µε ειδική

σύµβαση, που όµως σύντοµα έληγε και ανανέωση δεν

προβλεπόταν. Στην πραγµατικότητα πολύ λίγες ανανε-

ώσεις προβλέπονταν: η οικονοµία περνούσε µεγάλη

κρίση (σου θυµίζω, δεν υπήρχε ακόµα επίσηµα Συνο-

µοσπονδία) κι όπως πάντα όταν το πλοίο βουλιάζει, οι

πιο αδύνατοι θα την πλήρωναν σκληρά. Μην ξεχνάς,

είµαι Ουκρανή. Μπορεί να γεννήθηκα στην Ελλάδα και

να είχα πρόσφατα πολιτογραφηθεί, όµως µε θεωρούσαν

ξένη. Με τρόµο ξαφνικά κατάλαβα πως ίσως θα έφευγα

από τη χώρα µου, για να πάω σε µια άλλη εντελώς ά-

γνωστη. ∆εν φαντάζεσαι τι είναι να σε διώχνουν από

την πατρίδα σου. Ως τότε δεν ήξερα τίποτα από αυτά,

ήµουν απλώς ένα κορίτσι που έβγαινε τα βράδια ρα-

ντεβού, χόρευε στα κλαµπ της Σαλαµίνας κι ονειρευό-

ταν το πριγκιπόπουλο.

»Τότε ήρθε πράγµατι, Αντριάνα, το πριγκιπόπου-

λο, αν και όχι µε τον τρόπο που εννοούµε συνήθως.

Ήταν ένα αγόρι γύρω στα δεκατρία, που καταγόταν

από το νησί και ερχόταν µε τους δικούς του τα καλο-

καίρια. Έπεισε τους συνοµηλίκους του ότι θα ήταν τέ-

λειο να συνδύαζαν τις διακοπές µε µαθήµατα ρωσικής,

και κάποιοι γονείς κατάλαβαν και βοήθησαν. Άλλωστε

τι είχαν να χάσουν;»

Στην πραγµατικότητα όµως, εξήγησε η Όλγα, το

παλικαράκι είχε άλλα σχέδια: ούτε λίγο ούτε πολύ, όσο


- 43 -

θα κρατούσαν τα µαθήµατα (η κάλυψη από αδιάκρι-

τους και εχθρικούς) θα έφτιαχναν οι δυο τους ένα βι-

βλίο εκµάθησης ρωσικής για Έλληνες, που θα το προ-

ωθούσαν στο εµπόριο. Το αγόρι βοήθησε κυρίως στα

αποσπάσµατα από ελληνική λογοτεχνία. (Είχαν συνει-

δητά επιλέξει να βάλουν και λογοτεχνία, όχι µόνο κα-

θηµερινές φράσεις). ∆ούλεψαν σκληρά, δεν σήκωσαν

κεφάλι κι όταν στο τέλος των διακοπών το βιβλίο ήταν

έτοιµο, το παιδί το πήγε σε έναν εκδότη και βοήθησε µε

τις οικονοµίες του να εκδοθεί.

«Εκδόθηκε µόνο µε το όνοµά µου», κατέληξε η

Όλγα, «και µε όλα τα δικαιώµατα για µένα. Έγινα περι-

ζήτητη ως δασκάλα, ενώ και το βιβλίο υπήρξε το καλύ-

τερο βοήθηµα ρωσικής για Έλληνες µέχρι την ίδρυση

της Συνοµοσπονδίας, που έφερε άλλα µεγέθη στην α-

γορά. Αργότερα µου το αγόρασε ένας µεγάλος εκδοτι-

κός οίκος».

«∆ηλαδή, υπάρχει στο δίκτυο; Με το όνοµά σου;»

ρώτησε µε έκπληξη η Αντριάνα.

«Φυσικά και υπάρχει στο δίκτυο!» ξέσπασε πε-

ρήφανα η Όλγα κι έσπευσε, µε τον κωδικό που είχαν οι

συγγραφείς για τα βιβλία τους, να ανοίξει τη σελίδα,

που όχι µόνο υπήρχε αλλά είχε και πολλές επισκέψεις.

Η Αντριάνα κοίταξε µε ενδιαφέρον: δεν είχε σκε-

φτεί ποτέ να ψάξει την Όλγα Μιχαήλοβα στο δίκτυο.

Μετά άγγιξε το κάλυµµα του βιβλίου.


- 44 -

Η δασκάλα το αφαίρεσε προσεκτικά. Το εξώφυλ-

λο της µεθόδου ήταν απλό, µε ένα λιτό σκίτσο και ακό-

µα πιο λιτό δίγλωσσο τίτλο:

Όλγα Κίροβα, Η Ρωσική για Έλληνες.

«Και δεν έβαλε καν το όνοµά του!» θαύµασε η

Αντριάνα. «Τι απέγινε, ξέρεις;»

«Όχι πολλά. ∆εν ξαναήρθαν οικογενειακώς στη

Σαλαµίνα, σε λίγα χρόνια έφυγα κι εγώ. Μιλούσαµε

πού και πού, αλλά όλο και πιο αραιά. Έπειτα ήρθαν οι

εξελίξεις, η Συνοµοσπονδία, εγώ ταξίδεψα σε πολλές

επαρχίες. Επέστρεψα µετά τον πόλεµο. Στο µεταξύ αυ-

τός έγινε καθηγητής. Στον πόλεµο έπαιξε σπουδαίο ρό-

λο, έκρυβε στο σπίτι του µέλη της Αντίστασης. Υπήρξε

επίσης ηρωικός κρυπτογράφος και χάκερ, τον συνέλα-

βαν και τον βασάνισαν οι εθνικιστές. Αργότερα χάθηκε

από το προσκήνιο, ζει όµως, από ό,τι ξέρω, αποτρα-

βηγµένος. Μπορεί και να τον έχεις ακουστά, γιατί τα

τελευταία χρόνια ασχολείται µε την κριτική λογοτεχνί-

ας. Τον λένε Νικόλα Κουτρουµάνο».


- 45 -

6666

«Καληµέρα σας και καλή εβδοµάδα κυρίες και

κύριοι! Ακούτε τις ειδήσεις των 9, µια προσφορά του

issolux. Issolux, το νέο λογισµικό της issol για επεξερ-

γασία τρισδιάστατης εικόνας. Κάνoυµε τη ζωή µας α-

ληθινή µε issolux.

Φτάνει σήµερα στην Αθήνα η νέα Τοµεάρχης

Γραµµάτων και Τεχνών της Ελλάδας Μυριέλ Μουσα-

ράφ. Η τοποθέτηση της Μουσαράφ στη θέση του Το-

µεάρχη έγινε δεκτή µε ανάµικτα συναισθήµατα, καθώς

θα είναι το πρώτο κυβερνητικό στέλεχος που κατάγεται

από την Πράσινη Νύφη. Υπενθυµίζεται ότι Πράσινη

Νύφη αποκαλούν οι συµπολίτες µας την Πελοπόννησο,

η οποία πριν είκοσι χρόνια έγινε τόπος υποδοχής προ-

σφύγων από την Παλαιστίνη*. Τυχόν διαδηλώσεις συ-

µπολιτών µας εβραϊκής καταγωγής δεν θα εµποδι-

στούν, καθώς εκτιµάται ότι δεν θα προκληθούν επεισό-

δια. Η νέα Τοµεάρχης, αριστούχος του τµήµατος Πολι-

τικής Οικονοµίας του Πανεπιστηµίου Πάτρας και µε

* Το πράσινο είναι το ιερό χρώµα των Μουσουλµάνων.


- 46 -

µεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας στο Πεκίνο και

Κοινωνιολογίας στο Nokia University του Ελσίνκι, θε-

ωρείται εκπρόσωπος του νέου αίµατος της eb.edu.org

κι έρχεται στην Ελλάδα µε το όραµα, όπως χαρακτηρι-

στικά δήλωσε, να αφήσει ως έργο της τα θεµέλια για

µια Αθήνα εφάµιλλη της κλασικής.

Μισοτυλιγµένη µε την ισοθερµική της κουβέρτα,

η Αντριάνα χουζούρευε στο κρεβάτι της µε ευχαρίστη-

ση. Χτες βράδυ στη µπιραρία ήπιε γιορτάζοντας τους

εφηβικούς ηρωισµούς του Κουτρουµάνου και η προ-

σωπική γιορτή παρά λίγο να γίνει ερωτική νύχτα, κα-

θώς ένας παλιός φίλος ξαφνικά τη φλέρταρε επίµονα.

Μα ήταν µεγάλη πια για ανέµελα πλατσουρίσµατα στη

θερµαινόµενη πισίνα του σεξ. Αυτή τουλάχιστον την

εξήγηση θα έδινε ίσως η ίδια για την άρνησή της, αν

και τα ηδονικά τεντώµατα, τα δάχτυλα στα µαλλιά και

τα παιχνίδια µε το µικρό νυχτικό έδειχναν πως το όχι

στον παλιό φίλο µάλλον είχε άλλη, πολύ συγκεκριµένη

αιτία.

«∆ιευθετήθηκαν οι λεπτοµέρειες για την άφιξη

των παικτών της Λίβερπουλ στην Αθήνα, εν όψει του

αγώνα µε τον Π.Α.Ο. στον Ελαιώνα. Το ντέρµπι του

συνοµοσπονδιακού πρωταθλήµατος αναµένεται να πα-

ρακολουθήσουν πάνω από ένα δισεκατοµµύριο τηλε-

θεατές. Τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί. Οι αρχές κά-


- 47 -

νουν από τώρα έκκληση στους πολίτες να µην πλησιά-

ζουν άσκοπα στο γήπεδο τη µέρα του αγώνα».

«Μεγαλειώδες», έκανε η Αντριάνα ειρωνικά.

Εννοούσε: Έχουν εξαντληθεί; Μας δουλεύουν.

Εδώ κι ένα µήνα τα εισιτήρια είναι στη µαύρη.

Μία ώρα µετά, πηγαίνοντας προς το σταθµό του

µετρό, παραλίγο δύο φορές να πέσει από το strada.

Κρυπτογράφος; Χάκερ; Φυλακίστηκε και βασανί-

στηκε;

Εκτός από θαυµασµό, θα ήταν εύκολο να πούµε

ότι ένιωθε ήδη για τον Κουτρουµάνο την τετριµµένη

γυναικεία στοργή, µα θα την αδικούσαµε. Πιθανότερο

να ένιωθε ευθύνη, την ανάγκη να είναι άξια της εµπι-

στοσύνης του, µαζί και θλίψη γιατί κατά τη γνώµη της

εκείνος ούτε το περίµενε, ούτε νοιαζόταν γι’ αυτό. Το

µόνο που θα περίµενε από µέρους της θα ήταν να του

επιστρέψει πάλι τα βιβλία του, κι αυτό έκανε τώρα.

Στο µετρό, πάντα γεµάτο τέτοια ώρα, στάθηκε

στη συνηθισµένη της γωνιά, στην άκρη της µέσα πόρ-

τας και µε τη µουσική από τα ακουστικά κάλυπτε µόνη

της, µε χαρούµενη αυθαιρεσία, την απόσταση ανάµεσα

στον Κουτρουµάνο όπως ο ίδιος ήθελε να της παρου-

σιάζεται και στη δική της επιθυµία. Στην πόρτα του

λοφτ ωστόσο της φάνηκε απλώς πραγµατικός, µε ήρε-

µη ευγένεια στον τόνο της φωνής:


- 48 -

«Πρέπει να πάω να δω κάποιον. ∆εν θα αργήσω,

σας πειράζει να µείνετε λίγο µε τη Μελάνη, κυρία Μα-

ρίνσκα;»

Στο πατάρι, όπου ανέβηκε µε τη Μελάνη να ακο-

λουθεί το κορδόνι του παπουτσιού της, αµέσως διαπί-

στωσε γιατί το γατάκι ήταν τόσο βιβλιόφιλο: έτρεξε

γρήγορα σε µια γωνία και από εκεί κοίταζε µε νόηµα

µια την Αντριάνα και µια µπροστά του. Ώστε εδώ είναι

η πόρτα.

Την άνοιξε και βρέθηκε σ’ ένα κλιµακοστάσιο.

Κατέβηκε στο ισόγειο, κι εκεί άνοιξε άλλη πόρτα και

βγήκε στο δρόµο. Αµέσως η Μελάνη πετάχτηκε έξω,

πίσω από ένα σκουπιδάκι. Εδώ λοιπόν την είχε πρωτο-

δεί εκείνο το µεσηµέρι, µε το κοµµάτι το χαρτί στα νύ-

χια. Την πήρε γρήγορα αγκαλιά και ανέβηκε πάλι στη

βιβλιοθήκη.

Μέσα από το τζάµι τα βιβλία τής γεννούσαν ένα

περίεργο συναίσθηµα, ένα ερωτηµατικό…

Η Αντριάνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα δεν ήταν µόνο

κυνηγός και στοριτέλερ, ούτε µόνο όµορφη σαν βαλκα-

νικό κοκτέιλ σε µεσογειακό γυαλί. Ήταν, παραλείψαµε

να πούµε, αριστούχος του Συνοµοσπονδιακού Λυκείου

και αν δεν προχώρησε σε σπουδές αυτό δεν οφειλόταν

τόσο στο ότι ήταν φτωχή (αν το παίδευε θα κέρδιζε υ-

ποτροφία), όσο στο ότι προτίµησε την ελεύθερη ζωή

της κυνηγού µέχρι να µαζέψει χρήµατα για να σπουδά-


- 49 -

σει. Θυµήθηκε τα λόγια του νεοκοµµουνιστή Πέτρου

για τη βιβλιοαπαγόρευση ως µπούµερανγκ (αν ο Πέτρος

είχε σκεφτεί το µέλλον, δεν θα το είχε σκεφτεί η

ebedu;) και την Ερµιόνη µε τα χρυσά της µαλλιά ως

ζωντανή διαφήµιση µπροστά από αυτή εδώ τη βιβλιο-

θήκη. Μ’ ένα σµπάρο δυο τρυγόνια, έλεγαν οι Έλληνες.

Η Νέα Οικονοµία επέβαλε την ηλεκτρονική αγορά και

ταυτόχρονα γεννούσε προστιθέµενη αξία: τα χάρτινα

βιβλία του µέλλοντος. Αυτή, ένιωσε η Αντριάνα, ήταν

µια ιδέα τόσο διαφορετική από εκείνη την αίσθηση φω-

τός και ελευθερίας που της είχε δώσει η ανάγνωση –

ήταν όµως σύµµαχός της ή την αντιστρατευόταν;

Έστρεψε την προσοχή στο περιεχόµενο των βι-

βλίων. Το δίκτυο άπλωσε γενναιόδωρα τα κείµενα και

άφησε τους χρήστες να διαλέξουν, έτσι διάλεξαν ό,τι

σχετιζόταν πιο πολύ µε τη ζωή τους. Ο Αρθούρος Ρε-

µπό ήταν πια γνωστός για τον καρκίνο του, το ακρωτη-

ριασµένο του πόδι και τους αγώνες για απόκτηση

πλούτου στη Σοµαλία και την Αβησσυνία. Το δηµοφι-

λέστερο έργο του στα 2060 ήταν τα Γράµµατα από το

Χαράρ, καθώς οι νέοι της Συνοµοσπονδίας ονειρεύο-

νταν περιπέτειες στην Αφρική µε τις πειραµατικές καλ-

λιέργειες και τις αυτοδιοικούµενες µονάδες παραγωγής,

για τις οποίες άκουγαν µόνο αόριστες φήµες. Φαινόταν

παράξενο που µέχρι µισό αιώνα πριν οι νέοι ξετρελαί-

νονταν µε το Μια εποχή στην κόλαση. Το µισοξεχασµέ-

νο αυτό έργο βρισκόταν τώρα µπροστά στην Αντριάνα


- 50 -

σε τρείς διαφορετικές εκδόσεις, σε ελληνική µετάφρα-

ση.

Πρόσεξε τότε ότι η βιβλιοθήκη του Κουτρουµά-

νου είχε βιβλία σε πολλές γλώσσες. Μέτρησε οκτώ

διαφορετικές µε πλούσιο σώµα βιβλίων χωρισµένες µε

ταµπελίτσες και αρκετές άλλες µε φτωχότερο, συγκε-

ντρωµένες µαζί. Οι γλωσσοµαθείς ήταν κάτι συνηθι-

σµένο στη Συνοµοσπονδία, µα να ξέρουν µέχρι τέσσε-

ρις, πέντε γλώσσες. Πόσες ήξερε ο Κουτρουµάνος;

«Νιάου».

∆εν ήταν η πόρτα προς το ισόγειο αυτή τη φορά,

µα ένα άλλο σηµείο κοντά της. Η Αντριάνα πλησίασε.

Εκεί που είχε τρυπώσει η Μελάνη υπήρχε, πίσω από τα

βιβλία, ένα ηλεκτρονικό µάνταλο παλαιού τύπου, από

αυτά που ξεκλείδωνες βάζοντας µια καρτούλα µέσα σε

µια υποδοχή. Η καρτούλα ήταν ξεχασµένη στη θέση

της και η «πόρτα», δηλαδή ένα µετακινούµενο κοµµάτι

βιβλιοθήκης, ήταν, εποµένως, ξεκλείδωτη. Μια κρύπτη.

Μπήκε σε ένα µικρό δωµάτιο, µε µήκος όσο η

στενή πλευρά της βιβλιοθήκης µείον το κλιµακοστάσιο

και πλάτος γύρω στο ενάµισι µέτρο. Το φως άναψε αυ-

τόµατα: λευκοί τοίχοι, διακριτικός εξαερισµός, πλακά-

κια στο πάτωµα. Το µοναδικό αντικείµενο εκεί µέσα

ήταν ό,τι πιο απρόσµενο. ∆εν θα ήταν βέβαια, αν

µπροστά από τη κρύπτη δεν υπήρχε ως καµουφλάζ η

βιβλιοθήκη. Γιατί στην κρύπτη πίσω από την βιβλιοθή-


- 51 -

κη του Νικόλα Κουτρουµάνου υπήρχε, ακριβώς, µια

άλλη βιβλιοθήκη. Μια βιβλιοθήκη µικρή και λευκή, µε

τέσσερα ράφια όλα και όλα. Επάνω τους καµιά πενη-

νταριά βιβλία, µε µουντά, αδιάφορα εξώφυλλα και – η

Αντριάνα έπιασε και ξεφύλλισε ένα µηχανικά – µε την

πρώτη µατιά εντελώς άγνωστα.

Με τη δεύτερη το πράγµα παραξένεψε κι άλλο,

καθώς τα βιβλία αποδείχτηκαν πολύ λιγότερα από όσα

φαίνονταν, δεν ήταν δηλαδή παρά δέκα περίπου τίτλοι

που επαναλαµβάνονταν. Η τρίτη µατιά ήταν και η πιο

αποδοτική: σηκώνοντας άλλο βιβλίο είδε, ακουµπισµέ-

νο στο ράφι, ένα κοµµάτι χαρτί µε τυπωµένο επάνω έ-

ναν κατάλογο. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ήταν µια αριθµη-

µένη λίστα µε τους τίτλους των βιβλίων που είχε µπρο-

στά της και τα ονόµατα των συγγραφέων. Ήταν ακρι-

βώς δέκα τίτλοι και ο πρώτος ήταν:

1) Η χαµένη λήκυθος, Ερµιόνη Τζούµα.

Η λήκυθος λοιπόν, σκέφτηκε, καθώς θυµήθηκε τις

συνωµοτικές κουβέντες των αναγνωστών βιβλίων.

Μα η µεγάλη έκπληξη ήταν άλλη: πλάι στους τίτ-

λους υπήρχαν, εκτός από της Ερµιόνης και τα ονόµατα

του Σεκερµέλ και του Πέτρου Χορν. Ώστε λοιπόν η

Ερµιόνη, ο Σεκερµέλ και ο Πέτρος δεν ήταν µόνο ανα-

γνώστες βιβλίων. Ήταν συγγραφείς!

Και γιατί της το έκρυψαν; Κανονικά θα έπρεπε να

καµαρώνουν. Εκτός αν…


- 52 -

Αυτή τη φορά η χροιά του νιάου ήταν σαφής πριν

η Αντριάνα στρέψει το κεφάλι: ο Κουτρουµάνος στε-

κόταν στο άνοιγµα της κρύπτης.

«Εγώ…δεν…»

Ένιωσε σαν παιδί που το τσακώνουν, έπειτα αµέ-

σως ένιωσε θυµό: στο κάτω κάτω από δική του αφηρη-

µάδα είχε βρει, άθελά της, την κρύπτη.

«Μπορείτε να πάρετε αυτό το χαρτί µαζί σας, κυ-

ρία Μαρίνσκα», της είπε σε τόνο πιο ψυχρό από τον

γνωστό.

Τον κοίταξε σιωπηλά κι έπειτα ανασήκωσε τους

ώµους, τον προσπέρασε, κατέβηκε τη σκάλα και βγήκε

από την κύρια είσοδο του λοφτ, θυµωµένη και αµήχα-

νη. Τότε συνειδητοποίησε ότι είχε πράγµατι πάρει µαζί

της το χαρτί µε τη λίστα.


- 53 -

7777

Η Περσεφόνη Ζόργκου είναι είκοσι τριών και από

τα πέντε ζει στα Κάτω Πατήσια. Από τον περασµένο

αιώνα η συνοικία φιλοξένησε Αφρικανούς που αργότε-

ρα πολιτογραφήθηκαν στη Συνοµοσπονδία, αλλά στον

Πόλεµο του Νερού ήρθαν καινούργιοι. Η Περσεφόνη

έφτασε στην Ελλάδα µε τη µητέρα της, το µικρό της

αδερφό και άλλους συγγενείς κι εγκαταστάθηκαν όλοι

µαζί στη λεωφόρο Ιωνίας, σε δύο ισόγεια δωµάτια πα-

λιάς πολυκατοικίας, βαµµένης στο χρώµα του ήλιου

της σαβάνας. Στην υπόλοιπη πολυκατοικία εγκαταστά-

θηκαν παρόµοιες οικογένειες. Φτωχική µα όχι φανερά

θλιµµένη, η πολυκατοικία – ήλιος της σαβάνας επι-

πλωµένη σταδιακά µε παραδόξως ταιριαστά αντικείµε-

να ακαθόριστης προέλευσης, ηχούσε εκείνο τον καιρό

ακατάπαυστα από τη θορυβώδη εξωστρέφεια των α-

φρικανών µεταναστών, που, για τις ανάγκες της επιβί-

ωσης και µε τις τρείς έννοιες πολύ διευρυµένες, είχαν

οργανωθεί σε «µητέρες», «πατέρες» και «παιδιά».


- 54 -

Η µητέρα της Περσεφόνης είχε το σπάνιο χάρι-

σµα να είναι πολύ όµορφη και, πράγµα καθόλου αυτο-

νόητο, ταυτόχρονα υγιής. Σύντοµα ζωή της έγινε το

µπουρδέλο, πρώτα της γειτονιάς κι έπειτα άλλο µεγα-

λύτερο στην Οµόνοια. Η Περσεφόνη έµενε στο σπίτι µε

τους θείους και τα άλλα παιδιά, όσο η µητέρα της δού-

λευε γι’ αυτήν, τον σωµατέµπορο και το κοινό ψωµί

δέκα οικογενειών.

∆εκαοχτώ χρόνια αργότερα η Περσεφόνη κατοι-

κεί στο ρετιρέ της ίδιας πολυκατοικίας και έχει δύο

δουλειές, µια πολύ καθωσπρέπει και µια λιγότερο. Η

δεύτερη, διασκεδάστρια, είναι απαραίτητη γιατί η πρώ-

τη, µεταφράστρια στον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών,

πληρώνεται λίγο.

Αυτό το πρωινό, που έχει ρεπό από τον Τοµέα και

είναι χαρούµενη γιατί ο Χαϊλέ, ο αδερφός της, έρχεται

στην Αθήνα, η Περσεφόνη παίρνει την πράσινη γραµ-

µή. Η πιο παλιά από τις έξι και µόνη επίγεια γραµµή

του µετρό διασχίζει συνοικίες µικρών και µεσαίων ει-

σοδηµάτων, ένα πλέγµα ποικίλης ζωής συχνά απαρα-

τήρητης που απλώνεται από τη Βικτόρια ως το Ηρά-

κλειο κι από το Μοναστηράκι ως τον Πειραιά. Το τρέ-

νο κυλάει ανάµεσα σε γιγάντιες ψευδαισθητικές συν-

θέσεις, ονειρικά γκράφιτι που στεγάζουν νοικοκυριά

και παιδικούς σταθµούς, βιοτεχνίες αµελητέες για τα

τραστ, µίνι µάρκετ και µπαράκια. Εδώ κι εκεί η γραµµή


- 55 -

διακλαδίζεται µε ζωηρούς κόµβους σε άλλες, κι όλες

µαζί σχηµατίζουν το δίκτυο µηχανικών ποταµών που

µεταµορφώνει εν κινήσει τους ανθρώπους. Άντρες, γυ-

ναίκες και παιδιά φτάνουν στο σταθµό τους µουδια-

σµένοι ακόµα από οικιακά µυστικά, βουλιάζουν στο

υπόγειο, συνωθούνται στο συρµό, όπου ρούχα και στά-

ση του σώµατος υποδηλώνουν πόσο σκληρά θα ελέγ-

χονται τις επόµενες ώρες και ξεπροβάλλουν στην απο-

βάθρα προορισµού κοιτώντας τηλέφωνα, µε το µυαλό

στραµµένο πια σε έννοιες δηµόσιες. Τα χέρια κρατάνε

σταθερά τις τσάντες, όλοι είναι αποφασισµένοι να κερ-

δίσουν το µικρό σηµερινό κοµµάτι ζωής.

Χιλιάδες τέτοιοι αποφασισµένοι περνάνε και τώ-

ρα στα µόνιτορ των ελεγκτών σταλµένοι από τις κάµε-

ρες ασφαλείας, είναι µια κανονική µέρα. Ψηλή, λεπτή

και κατάµαυρη µε εξαίρεση ένα καπέλο παναµά και

άσπρες µπότες, η Περσεφόνη γλιστράει κι αυτή αέρινη

στις κυλιόµενες κι ακόµα πιο φασµατική, µια σκούρα

λυγερή νεράιδα, στην κάµερα, αναδύεται από τον κάτω

κόσµο στους Αµπελοκήπους στις δώδεκα και παίρνει

το ασανσέρ που σκαρφαλώνει στα Προσφυγικά.

Το µόνο εναποµείναν κτίριο από το ιστορικό συ-

γκρότηµα των προσφυγικών πολυκατοικιών (που βλέ-

πουµε πια ολόκληρο µόνο στα αρχεία της πόλης), ενι-

σχυµένο µε σύγχρονα οικοδοµικά στοιχεία και µε θέα

στο πάρκο της λεωφόρου Αλεξάνδρας (το παλιό γήπεδο

του Π.Α.Ο., τώρα γεµάτο µικρά θερµοκήπια και έξυ-

πνες Παιδικές Χαρές), στεγάζει το ΣΥ.Ν.Ε.Κ., δηλαδή


- 56 -

το ελληνικό παράρτηµα του νεοκοµµουνιστικού κόµ-

µατος της Συνοµοσπονδίας. Το κόµµα ευτύχησε µετά

την ίδρυση της Συνοµοσπονδίας να αυξήσει πολύ την

επιρροή του, γιατί η ανάληψη της πολιτικής εξουσίας

επίσηµα από τις πολυεθνικές έκανε και πάλι τις µαρξι-

στικές θεωρίες επίκαιρες. Μετά τον Πόλεµο του Νερού

κάποια γεγονότα οδήγησαν στην κήρυξή του εκτός νό-

µου για µια επταετία, αλλά τώρα βρίσκεται και πάλι,

νοµίµως, σε µεγάλη ακµή.

Την ώρα που έφτασε η Περσεφόνη, ο Πέτρος

Χορν, µε ένα φλιτζάνι καφέ µπροστά του, παρακολου-

θούσε στην οθόνη την οµιλία της Ντανιέλας Μπεναρό-

για, από τα κεντρικά του κόµµατος στις Βρυξέλες. Το

σηµαντικό αυτό στέλεχος του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. µε το αδρό

εκφραστικό πρόσωπο και την καλλιεργηµένη αν και

άτονη φωνή, είχε µόλις αναπτύξει την άποψη ότι η

ebedu θα προσπαθούσε αργά ή γρήγορα να κάνει πάλι

τα χάρτινα βιβλία κερδοφόρο προϊόν. Ο Πέτρος την

άκουγε µε αµφιβολία. Συµφωνούσε, µα δεν την εµπι-

στευόταν: οι τεχνοκράτες νεοκοµµουνιστές µπορεί να

ήξεραν από αναλύσεις, µα είχαν χάσει την επαφή µε

τους ανθρώπους. Επιπλέον η Μπεναρόγια ήταν µηχανι-

κός στη durcel, µια από τις ισχυρότερες πολυεθνικές

παγκοσµίως. Το βλέµµα του Πέτρου, πάντα

σπινθηροβόλο πίσω από τα γυαλιά, µετακινήθηκε από

την οθόνη στην κάπως αφαιρετική αφίσα στον τοίχο


- 57 -

στην κάπως αφαιρετική αφίσα στον τοίχο απέναντί του:

«Ποιος νίκησε στον Πόλεµο του Νερού»;

Ήταν ένα ερώτηµα-σλόγκαν. Ο Πόλεµος του Νε-

ρού ξεκίνησε από τη διεκδίκηση κεφαλαίων νερού (πο-

ταµών, λιµνών, θαλασσών) που ανήκαν σε πάνω από

µία χώρες και που τα ως τότε υδάτινα σύνορά τους α-

κυρώθηκαν de facto από την «οικολογική» µανία εκµε-

τάλλευσης της γαλαζοπράσινης δροσιάς τους. Στις

σχολικές ιστοσελίδες των µικρών τάξεων αναφέρονταν

ως νικητές απλώς κράτη, ανάµεσά τους και η Ευροβαλ-

κανική Συνοµοσπονδία. Στις µεγαλύτερες τάξεις µπο-

ρούσες να διαβάσεις ότι στη σχεδόν παγκόσµια αυτή

σύρραξη νίκησαν οι εταιρίες-υποστηρικτές των µεγά-

λων, πολυεθνικών κρατικών σχηµατισµών, απέναντι σε

εκείνες που υποστήριζαν τους µικρούς, τα εθνικά κρά-

τη. Οι νικήτριες εταιρίες είχαν ονόµατα, γνωστά και

στον τελευταίο µαθητή: στον Πόλεµο του Νερού είχαν

νικήσει η issol, η durcel και η ebedu.

Ωστόσο οι πιο επιστηµονικές σελίδες έβλεπαν το

θέµα αλλιώς: κάθε πόλεµος είναι ασφαλώς η βίαιη αλ-

λαγή της οικονοµίας, ένα νέο ξεκίνηµα. Και κάθε πό-

λεµος είναι επίσης η επικράτηση µιας πολιτικής για τη

διαχείριση αυτής της οικονοµίας, σε βάρος µιας άλλης

πολιτικής. Στον Πόλεµο του Νερού λοιπόν «νίκησε» η

πολιτική της πλατιάς, χωρίς σύνορα αγοράς.


- 58 -

Κι εδώ ο στοχασµός στεκόταν αµήχανος µπροστά

στο ερώτηµα της αφίσας. Η «δηµοκρατία» της ανοιχτής

αγοράς δεν βοήθησε τα πλήθη να αναπτυχθούν, το α-

ντίθετο. Τα µέσα παραγωγής, που σε χρόνο (κυριολε-

κτικά) µηδέν µετασχηµάτιζαν νερό, ήλιο και αέρα σε

βάσεις δεδοµένων και ανυσµατικά µεγέθη, συγκεντρώ-

θηκαν στα χέρια λίγων φορέων, πολύ συντηρητικών

µπροστά στην ανασφάλεια αυτού του ασταθούς πλανη-

τικού game. Ο κόσµος ήταν απλώς καταναλωτής, το

πολύ χρήστης. Οι πιο νέοι βέβαια δεν ένιωθαν έτσι, έ-

βρισκαν τρόπους να ζουν ως χρήστες και να κάνουν ε-

πιλογές, µα αρκετοί αναλυτές πίστευαν ότι κάτω από το

κέλυφος του γιγάντιου αόρατου τσιπ που καταµετρούσε

το τελευταίο µόριο αέρα, το τρυφερότερο κλαδάκι και

την ύστατη σταγόνα νερού, απλωνόταν µια ύπουλη ε-

ρήµωση, µια σιωπηλή βαρβαρότητα που κοµµάτι της

ήταν και η θυσία των βιβλίων.

«Θα φορέσω άσπρα το Σάββατο», είπε η Περσε-

φόνη, «εσύ;»

Ο Πέτρος τη χάιδεψε στην πλάτη κι άφησε ένα

χαµόγελο να σκάσει στα λεπτά του χείλη.

«Ό,τι βρούµε στην ντουλάπα µας. Τα ίδια φοράµε

µε τον άλλο», απάντησε, αναφερόµενος στον σύντροφο

και συγκάτοικό του, εξ όψεως µόνο γνωστό στην Περ-

σεφόνη και κατά τη γνώµη της µυστηριώδη.

Από την οθόνη η µονότονη φωνή της Ντανιέλας

Μπεναρόγια αναφέρθηκε στο Πόλεµο του Νερού. Η


- 59 -

Περσεφόνη πήρε το φλιτζάνι του Πέτρου να το ξεπλύ-

νει στο µικρό τους νεροχύτη. Ξέπλενε φλιτζάνια ή έκα-

νε ό,τι άλλο τη βοηθούσε να αποστρέφει τα µάτια, όπο-

τε άκουγε για τον πόλεµο. Πριν από αυτόν ο πατέρας

της δούλευε σε ένα ζωολογικό πάρκο, την πιο συνηθι-

σµένη επένδυση για τον αφρικανικό τουρισµό. Τα ζώα

της Αφρικής άλλωστε ήταν µανία για τους λευκούς,

διαβάζοντας για τη Χαµένη Πατρίδα είχε προσέξει την

άπειρη ποικιλία γνωρισµάτων που τους αποδίδονταν:

ήταν περήφανα, γενναία ή δειλά, µοναχικά ή κοινωνι-

κά, νευρικά, εγωιστικά ή αλτρουιστικά, µε φιλότιµο και

µνήµη, δουλοπρεπή ή γεννηµένοι ηγέτες. Παράλληλα

οι άνθρωποι ήταν οι αυτόχθονες. Τα ζωολογικά πάρκα

ήταν πάντως καλή πηγή βιοπορισµού για τους αυτό-

χθονες, µέχρι που τυχοδιώκτες φούσκωσαν µυαλά, χέ-

ρια σήκωσαν (ακριβοπληρωµένα) παλιά όπλα και οι

άνθρωποι αλληλοµακελεύτηκαν. Ο πατέρας της Περ-

σεφόνης σκοτώθηκε στο µακελειό και η ίδια βρέθηκε

στα πέντε της στοιβαγµένη στο πλοίο, να αιωρείται στο

σκοτάδι. Η ζωή της ήταν πια οριστικά στα Κάτω Πα-

τήσια, στον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών και στο

ΣΥ.Ν.Ε.Κ.

Και το Σάββατο θα πήγαινε, µαζί µε τον Πέτρο

και τον σύντροφό του, στην παρουσίαση του µυθιστο-

ρήµατος Η Χαµένη λήκυθος στο Λοφτ Σίτυ.


- 60 -

8888

Στην παραλία µετά τους Βάλτους δέσποζαν οι

πολύχρωµοι κάδοι της durecom κι ένα κιόσκι που από

την άνοιξη νοίκιαζε οµπρέλες και καθίσµατα. Από το

παράθυρο η Αντριάνα κοίταξε τις κλειστές οµπρέλες.

Της άρεσε να έρχεται εδώ µε τα σκυλιά, τώρα όµως

στεκόταν µόνη ανάµεσα στην υποτροπική βλάστηση,

την ευνοηµένη τις τελευταίες δεκαετίες από την αύξη-

ση της θερµοκρασίας. Τα κρίνα της άµµου και οι θα-

µνώδεις κέδροι έφταναν ως την άκρη της ακτής, εκεί

που άρχιζαν οι πλατιοί, λειασµένοι βράχοι µε το αλάτι

και τη θαλάσσια χλωρίδα. Αχινοί δεν υπήρχαν πια εδώ,

αν και µακρύτερα, προς το Σούνιο, φήµες έλεγαν πως

ξαναφάνηκαν.

Πάτησε στα βράχια και ισορρόπησε. Κυµατιστή,

µισοσκότεινη, είδε την αντανάκλασή της στο νερό, πί-

σω από κηλίδες ήλιου που έλαµπαν ρυθµικά. Το περι-

βάλλον της από τότε που γεννήθηκε ήταν σχετικά στα-

θερό, όµως η ίδια ένιωθε τώρα τελευταία να αλλάζει.


- 61 -

Ήταν σίγουρη πως η ανακάλυψη της κρύπτης ή-

ταν προσχεδιασµένη. Ο Κουτρουµάνος την παγίδεψε,

αλλά γιατί;

Ψάχνοντας εξηγήσεις είχε µελετήσει µε προσοχή

τη λίστα σ’ εκείνο το χαρτί από την κρύπτη. Υπήρχαν

πέντε συγγραφείς µε δύο βιβλία ο καθένας: εκτός από

την Ερµιόνη Τζούµα, τον Πέτρο Χορν και τον Σεκερ-

µέλ (έτσι υπέγραφε) ήταν και κάποιοι Λούκας Μονρό

και Μαρίνα Κύρου. Η έρευνα που έκανε στο δίκτυο

απέδωσε τα εξής:

Α) Για τους δύο τελευταίους δεν βρήκε τίποτε

απολύτως.

Β) Βρήκε τον Πέτρο Χορν στο δικτυακό τόπο του

νεοκοµµουνιστικού κόµµατος, του ΣΥ.Ν.Ε.Κ., όπου

υπήρχε και σύντοµη παρουσίαση των δύο µυθιστορη-

µάτων του, Ο κατάσκοπος και Η νοσταλγία του ήλιου.

Γ) Στον ιστότοπο του Σεκερµέλ υπήρχε επίσης

παρουσίαση των δύο βιβλίων της λίστας µε την υπο-

γραφή του, των Οι κήποι του Τσέχωφ και Η τσιγγάνα

στο φάρο, καθώς και αποσπάσµατα από άλλα έργα του,

που δεν της φάνηκαν σπουδαία. Αλλά αυτά δεν ήταν

τίποτα µπροστά στην έκπληξη που της προκάλεσε, για

άλλο λόγο, η σελίδα:

Με το άνοιγµα την υποδέχτηκε µια τεράστια φω-

τογραφία του νεαρού Ελληνοτούρκου µε τον υπέρτιτ-


- 62 -

λο: Υποστηρίξτε µε για τη εκπροσώπηση της Ελλάδας

στο Eurowriter. Το µυθιστόρηµα που θα εκπροσωπούσε

την Ελλάδα ήταν το ένα από τα δύο της λίστας, Οι κή-

ποι του Τσέχωφ. (Με θέµα, σύµφωνα µε την περίληψή

του, την ιστορία µιας αθηναϊκής οικογένειας σε τρεις

γενιές, και µε τον τίτλο να παραπέµπει στο Βυσσινόκη-

πο του Άντον Τσέχωφ). Η Αντριάνα κοίταζε εµβρόντη-

τη: ώστε, η σηµαντική πολιτιστική εκδήλωση που ανέ-

φερε ο Σεκερµέλ τις προάλλες στου Κουτρουµάνου,

ήταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Eurowriter!

Για όσους δεν γνωρίζουν, ο διαγωνισµός Eurow-

riter ήταν εκείνα τα χρόνια η ευκαιρία για να γελάσει ο

κάθε πικραµένος. Νεαροί συγγραφείς µε αστραφτερά

κουστούµια, ντεκόρ και σκηνοθετικά ευρήµατα διάβα-

ζαν αποσπάσµατα των έργων τους, ενώ συγχρόνως τα

κείµενα εµφανίζονταν στο δίκτυο προς αγορά. Εν µέσω

µιας χλιαρής ιλαρότητας απλωµένης στα σαλόνια και

τις κρεβατοκάµαρες όσων τύχαινε να παρακολουθούν,

έπεφταν προσφορές, διαφηµίσεις και στοιχήµατα, ενώ

το «κοινό» (που σπανιότατα διάβαζε ή άκουγε µια ολό-

κληρη σελίδα των διαγωνιζόµενων έργων) βαθµολο-

γούσε µε µονάδες που εκφωνούνταν σε αγγλικά και

γαλλικά και µε άριστα το 12, πράγµα που είχε δώσει

στο σόου το προσωνύµιο ντουζ πουάν.

Η Αντριάνα δεν µπορούσε να το χωνέψει: συγ-

γραφέας της οµάδας Κουτρουµάνου στο Eurowriter;


- 63 -

∆) Στον ιστότοπο της Ερµιόνης Τζούµα είχε κοι-

τάξει σκεφτική τη λαµπερή νέα γυναίκα, σύµφωνα µε

το βιογραφικό λίγο µεγαλύτερη από την ίδια και µε συ-

νήθειες που η ίδια αγνοούσε: µακιγιάζ, κανόνες λάιφ

στάιλ, πόζα µοντέλου. Πίσω από αυτά υπήρχε ένα

βλέµµα παιδιού που πάσχιζε να φαίνεται χαρούµενο.

Τη θυµήθηκε στο λοφτ µε τα ψηλοτάκουνα και την ε-

πίπλαστη θέρµη κι ένιωσε ανεξήγητη συµπάθεια. Η σε-

λίδα έδειχνε ακόµα και το σπίτι της, µε µοδάτη επί-

πλωση (φλούο πολυθρόνες, πορτρέτα-οθόνες ακριβείας

και καθρέφτες που αντανακλούσαν αξεσουάρ και καλ-

λυντικά), ενώ πληροφορούσε ότι η Ερµιόνη ήταν τα-

κτική συνεργάτρια των δηµοφιλέστερων ιστοτόπων για

παιδιά. Τέλος ανακοίνωνε την παρουσίαση του µυθι-

στορήµατος Η χαµένη λήκυθος σε µπαρ στο Λοφτ Σίτυ.

Οι βιβλιοπαρουσιάσεις (ο όρος είχε διατηρηθεί,

όπως και η λέξη βιβλίο για τις εκδόσεις στο δίκτυο) συ-

νηθίζονταν και µάλιστα η Αντριάνα είχε πάρει µέρος σε

αρκετές ως στοριτέλερ. Το ενδιαφέρον όµως εδώ ήταν

ότι η Ερµιόνη υποσχόταν για το κοινό που θα την τι-

µούσε µια συναρπαστική έκπληξη, που θα συγκινήσει εξ

ίσου τους λάτρεις του καινούργιου και τους νοσταλγούς

του παρελθόντος.

Όλα αυτά έδειχναν πως ο Κουτρουµάνος βοη-

θούσε νέους συγγραφείς, πράγµα ευγενές και συγκινη-

τικό. Όµως – αναρωτιόταν τώρα η Αντριάνα, κοιτάζο-


- 64 -

ντας την αντανάκλασή της στο νερό – µε την εκτύπωση

σε χαρτί και τη φύλαξη των βιβλίων τους σε κρύπτη,

δεν τους οδηγούσε σε κάτι επικίνδυνο; Επιπλέον, απο-

ρία καθόλου δευτερεύουσα σ’ αυτές τις συνθήκες,

ποιος τύπωνε τα βιβλία αυτά;

Μα πάνω από όλα, το κύριο ερώτηµα ήταν: ποια

η θέση της ίδιας σε αυτή την ιστορία; Γιατί την παγίδε-

ψε ο καθηγητής;

Και γιατί, αντί να νιώθει παγιδευµένη, ένιωθε µια

κρυφή ευχαρίστηση;

Αφουγκράστηκε τη θάλασσα και θυµήθηκε τα

δύο µυθιστορηµατικά κορίτσια, τη Ρήνη και τη Λουτσί-

α. Ρήνη ήταν η κοπέλα στο µυθιστόρηµα του Θεοτόκη,

αυτή που στο τέλος άφησε το νησί της και ήρθε στην

Αθήνα να δουλέψει. Λουτσία…η γλυκιά Λουτσία Ρόσσι,

που ο κόσµος της µύριζε βουτυρωµένο ποπκόρν. Τι µύ-

ριζε ο δικός της κόσµος; Να ξέρεις τον κόσµο σου είναι

το ίδιο µε το να ξέρεις τον εαυτό σου; Ήθελε να είναι

Ρήνη στο χαρακτήρα, αλλά εδώ που τα λέµε θα προτι-

µούσε να ζει στη χώρα της Λουτσίας παρά στο νησί.

Μπορείς όµως να είσαι Ρήνη στη χώρα του ποπκόρν

και Λουτσία στο νησί του Θεοτόκη;

Την ήσυχη παραλία τάραξε το τηλέφωνο και στην

οθόνη έλαµψαν οι µπούκλες της Ερµιόνης. Την προ-

σκαλούσε στην παρουσίαση της ληκύθου. Η Αντριάνα

δίστασε λίγο (λόγω του επεισοδίου της κρύπτης µε τον


- 65 -

Κουτρουµάνο), µετά όµως µια θαυµάσια ιδέα της ήρθε

στο νου.

«Και βέβαια θα έρθω», είπε.

Κλείνοντας, κι όπως µετακινήθηκε πάνω στα

βράχια, το στολισµένο µε κηλίδες ήλιου υδάτινο πρό-

σωπό της σκοτείνιασε από κάτι µαύρο. Έσκυψε να δει

και γέλιο φώτισε την όψη της. Πήρε ανάσα, έριξε πίσω

τα µαλλιά και τίναξε το βραχίονα µε τη γροθιά σφιγµέ-

νη.

«Γιούπι! Αχινός!»


- 66 -

9999

Αναδυόµενη από το σταθµό Βικτόρια η Περσεφό-

νη ήταν λιγότερο αέρινη, λόγω του ταγέρ που πακετά-

ριζε το σώµα. Η κόµη ωστόσο, τυλιγµένη περίπλοκα

στην κορφή του κεφαλιού, τραβούσε πάλι τα βλέµµατα.

Κάθε πρωί έκανε τη διαδροµή από τα Κάτω Πα-

τήσια ως τον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών στο Πεδίο

του Άρεως. Το κτίριο στη µέση του µεγάλου πάρκου

και περιστοιχισµένο από ανακυκλούµενα ρυάκια, πέρ-

γκολες µε αναρριχώµενα και σιντριβάνια τελευταίας

τεχνολογίας, ήταν ένα βιοκλιµατικό µέγαρο µε φωτεινά

γραφεία, όπου λίγες δεκάδες υπάλληλοι αντάλλασσαν

κοµπλιµέντα, έφτιαχναν καφέ (κάποιοι και για τους άλ-

λους) και µοιράζονταν ανθοδοχεία και τοστιέρες, όµως

δεν είχαν όλοι την ίδια δύναµη και τους ίδιους στόχους.

Μα η Περσεφόνη δεν είχε εχθρούς, γιατί αν και η κα-

λύτερη στην ειδικότητά της δεν επεδίωκε να φύγει στις

πλουσιότερες επαρχίες, έτσι κι αλλιώς τον Χαϊλέ που-

θενά δεν θα τον έβλεπε.


- 67 -

Ούτε κι αυτή τη φορά θα τον έβλεπε. Νωρίς το

πρωί η Λίβερπουλ είχε προσγειωθεί στο El.Venizelos,

µα θα έφευγε αµέσως µετά το µατς µε τον Π.Α.Ο., όσο

για πριν το µατς αδιανόητο, εδώ ο τελευταίος αναπλη-

ρωµατικός ήταν σε καραντίνα, όχι ο Χαϊλεγκιόρκι Ζόρ-

γκου, ο νούµερο ένα επιθετικός της Συνοµοσπονδίας.

Μα τουλάχιστον θα ήταν εδώ. Θα της τηλεφωνούσε

άραγε; Ήταν καλά;

Όσο για την ίδια, ήταν καλά. Πρόσφατα ανέβαινε

τις κυλιόµενες πιο ανάλαφρη από πριν, ενώ για πρώτη

φορά σ’ αυτό το καθηµερινό γλίστρηµα την επισκεπτό-

ταν µια απροσδιόριστη ευοίωνη οντότητα που σε πα-

λιότερη εποχή θα ήξερε ότι τη λένε µέλλον. Αυτό το

ευχάριστο συναίσθηµα γεννήθηκε µετά την αγωνία του

τελευταίου µήνα (όταν άλλαζε ο Τοµεάρχης), αγωνία

που ωστόσο τέλειωσε µε τον καλύτερο τρόπο: τη µέρα

της παρουσίασης του προσωπικού, η νέα Τοµεάρχης

της είπε:

«Χαρά µου να συνεργάζοµαι µε µια από τις καλύ-

τερες ελληνοµαθείς µεταφράστριες της Συνοµοσπονδί-

ας».

Η Μυριέλ Μουσαράφ, η νέα Τοµεάρχης Γραµµά-

των και Τεχνών της Ελλάδας, έζησε τα νεανικά της

χρόνια στην Πάτρα, µια πόλη που παρά την ανάπτυξη

και το φοιτητόκοσµο είχε ως κύριο χαρακτηριστικό το

Καρναβάλι. Συνδυασµένο µε της Βενετίας ήταν η µία


- 68 -

από τις τρεις µεγάλες εστίες αποκριάτικης διασκέδασης

της Συνοµοσπονδίας και όχι µόνο. Η δεύτερη εστία ή-

ταν βέβαια η Βενετία, κι αν ήθελες να συνδυάσεις τις

µασκοφόρες νύχτες της µε το ξεφάντωµα του ελληνι-

κού Ρίο, έπρεπε να χρησιµοποιήσεις την τρίτη εστία,

που ήταν τα Ντούντου, δηλαδή τα διάσηµα Duroline

Dolphins, τα εκπληκτικά ταχύπλοα οχηµαταγωγά της

durcel, που µε ονόµατα όπως Columbine, Lonely Pirate

ή Queen of the night και µε ζωγραφισµένες ανάλογα

πλώρη και πρύµνη ένωναν τα δύο καρναβάλια σε όσο

διάστηµα χρειαζόσουν για να συνέλθεις από το τελευ-

ταίο µεθύσι ως το επόµενο. Τριανταπέντε χρονών σή-

µερα, από τα νεότατα ανώτερα στελέχη της eb.edu.org

και της συνοµοσπονδιακής κυβέρνησης, η Μυριέλ ήρθε

στην Πράσινη Νύφη στα δεκαπέντε µαζί µε ένα κύµα

Παλαιστινίων σχετικά ευκατάστατων, έµαθε άψογα τα

ελληνικά και σπούδασε στο Πανεπιστήµιο της Πάτρας.

Για κάποιον που ζει δεκαπέντε χρόνια µε τη βόµβα πά-

νω από το κεφάλι του, το να διαβάζει για το Πανεπι-

στήµιο είναι απίστευτη ευτυχία.

Ωστόσο η Μυριέλ γνώριζε αρκετά και την Αθήνα.

∆ιάλεξε µόνη της το σπίτι της, ένα διαµέρισµα στον

περιφερειακό του Λυκαβηττού που έβλεπε από τη µια

αυτό το παράξενο κυκλαδονήσι στη µέση της πόλης κι

από την άλλη την Ακρόπολη µε φόντο τη θάλασσα. Οι

λιγοστές στιγµές της εκεί ήταν ευτυχείς, κυρίως χάρη

στο εβένινο έπιπλο µε το χάρτινο µυρωδάτο περιεχόµε-

νο. Τα σχετικά λίγα βιβλία της, διαλεγµένα ένα ένα,


- 69 -

εκπροσωπούσαν το µέλλον που µοιραζόταν µε την

ebedu µα και µε την παλαιστινιακή διασπορά, και για

χάρη του οποίου κάποιοι φρόντιζαν µυστικές φυτείες

δέντρων (µια µικρή είχε και η ίδια στην Πελοπόννησο),

που θα έδιναν το πολύτιµο ξύλο τους όταν θα ερχόταν

ο καιρός.

Στην καθηµερινή πολιτική της µάχη, η Μυριέλ

δεν ήταν µόνη της. Μαζί της ήταν πάντα ένας άνθρω-

πος από αυτούς που άλλωστε χρειαζόµαστε στις ιστορί-

ες, για να κινήσουν τους αναγκαίους µα ελάχιστα εν-

διαφέροντες µοχλούς: ο οικονοµολόγος και δραστήριος

υπάλληλος της ebedu Βασίλης Καραγιαννόπουλος, που

όλοι τον φώναζαν µε το επίθετο. Συνοµήλικος της Το-

µεάρχη µα ήδη µε κοιλίτσα και µικρούς σάκους λίπους

κάτω από δυο καφετί µάτια-µπίλιες, ο Καραγιαννόπου-

λος ήταν ο πιο στενός συνεργάτης της (η τοποθέτησή

της κάπου σήµαινε αυτόµατα και τη δική του), µα είχε

κι άλλες αρµοδιότητες, άγνωστες σ’ εκείνη – και πολύ

ισχυρές.

Τώρα καθόταν απέναντί της κι έβλεπε µε ευχαρί-

στηση, ίσως και µε τρυφερότητα, το στήθος της µέσα

στο γκρι σακάκι και το αραβικό κεφάλι µε τη χαραγµέ-

νη οµορφιά, τη σχεδόν απαράλλαχτη από τα δεκαοχτώ

στα τριάντα αλλά πιθανόν και στα πενήντα ή και εξή-

ντα. Στα πλαίσια της καθηµερινής τους συνεργασίας,

την είχε µόλις πληροφορήσει πως, όπως έµαθε από σί-


- 70 -

γουρη πηγή, ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος είχε

στη βιβλιοθήκη του καινούργια βιβλία, χάρτινα. Και-

νούργια, ξανατόνισε, τώρα τυπωµένα δηλαδή.

«Να το κοιτάζαµε…», πρόσθεσε κοµψά. (Και οι

δύο γνώριζαν το σεβασµό που ενέπνεε το όνοµα του

Κουτρουµάνου).

«Καινούργια;», απόρησε η Μυριέλ. «Και ποιος τα

εξέδωσε;»

Έκανε τη σωστή ερώτηση ως πολιτικός: όχι ποιος

ήταν ο συγγραφέας, αλλά ποιος ήταν ο εκδότης. Ο Κα-

ραγιαννόπουλος όµως ανασήκωσε τους ώµους. Εκδό-

σεις Σαλαµίνα. Άγνωστες, ανύπαρκτες στο δίκτυο.

Τον κοίταξε κατάµατα.

«Να τα κατασχέσουµε», είπε ήρεµα, χωρίς να µα-

σήσει τα λόγια της. «Έτσι λέει ο νόµος».

Η είσοδος της Περσεφόνης, που σερβίρισε καφέ,

εµπόδισε τη Μυριέλ να δει τη στιγµιαία ζωηράδα στα

καφέ µάτια – µπίλιες. Ο Καραγιαννόπουλος συγκατέ-

νευσε άχρωµα στα λόγια της και πριν βγει από το γρα-

φείο φρόντισε να της υπενθυµίσει το επικείµενο ταξίδι

της στις Βρυξέλλες για τη συνδιάσκεψη της ebedu.


- 71 -

10101010

«Η επανόρθωσις των αποδυτηρίων τούτων από

των καταστροφών της περιόδου 1940 -1947 εγένετο τη

ευγενεί δωρεά των ενώσεων Ελλήνων εφοπλιστών εξω-

τερικού.

25 Μαρτίου 1949».

Όποτε στεκόταν µπροστά στη µαρµάρινη επιγρα-

φή του αθλητικού συλλόγου, η Ερµιόνη θυµόταν πως

έπρεπε να ψάξει τι ακριβώς έγινε στην περίοδο 1940 -

1947. Μέσες άκρες ήξερε βέβαια, στο σχολείο αποµνη-

µόνευαν εύκολα το Β΄ Παγκόσµιο (ήταν ακριβώς έναν

αιώνα πριν από το δικό τους πόλεµο), αλλά την µπέρ-

δευαν τα γεγονότα µετά το 1945.

Κατά τα άλλα η βόλτα γύρω από το Καλλιµάρµα-

ρο ήταν από τις αγαπηµένες της. Φορούσε αθλητικά,

έµπαινε στον τάπητα πάνω από τις κερκίδες και διέτρε-

χε το πέταλο µέχρι το παλιό Μετς. Μαζί της ηθοποιοί,

µουσικοί και άλλοι καλλιτέχνες, όλοι κάτοικοι της πε-

ριοχής που προσπαθούσαν µε διασυνδέσεις να πετύ-


- 72 -

χουν. Φρόντιζαν σχολαστικά την εικόνα τους, εξοπλί-

ζονταν µε τα τελευταία γκάτζετ και µιλούσαν διαρκώς

για τα επιτεύγµατά τους. Τα σπίτια τους ήταν βέβαια

τεχνολογίας 20ού αιώνα, χωρίς τις µαζικές ευκολίες των

προκάτ των Βάλτων, όπως έξυπνα ψυγεία, αυτόµατες

ασφάλειες και γεωθερµικό σύστηµα, ενώ µερικά δεν εί-

χαν καν θέρµανση πατώµατος µα µόνο παµπάλαια κα-

λοριφέρ φυσικού αερίου. Όµως ήταν όµορφα, σε διά-

φορους ρυθµούς και µε πανύψηλα δέντρα ανάµεσα, κα-

ταγόµενα από τα παρτέρια των αρχών του αιώνα. Κυ-

νηγοί και σκύλοι έβρισκαν άφθονο χώρο για βόλτα ε-

δώ, ενώ πουθενά αλλού στο κέντρο της Αθήνας δεν συ-

ναντούσες τόσες πολλές και καλοταϊσµένες γάτες.

Στην άλλη πλευρά, στο παλιό Μετς, έµεναν νέοι

αθλητές που έκαναν παρέα µόνο µεταξύ τους, προπο-

νούµενοι για τη ζωή που τους περίµενε αν η τύχη τους

χαµογελούσε. Έβγαιναν σε µικρές οµάδες κι έτρεχαν

γύρω από τις κερκίδες φορώντας φόρµες µε αυτόµα-

τους µετρητές θερµοκρασίας και υγρασίας σώµατος,

κάθε πρωί, επί ώρες, αµίλητοι. Μετά βίας είχαν χρόνο

για µια καληµέρα.

Σ’ αυτή τη γειτονιά των νεοµποέµ µε την επισφα-

λή λόγω ανταγωνισµού φιλία, σ’ ένα διώροφο µε κερα-

µίδια απέναντι από το παλιό µέγαρο του Αττικού Ωδεί-

ου, έµενε και η Ερµιόνη. Στις βόλτες της δεν περιορι-

ζόταν στον τάπητα, αλλά µπορούσες να τη συναντήσεις

και στο Ζάππειο, µια χρυσόµαλλη φιγούρα µε φούξια ή

πράσινο µεταλλιζέ µπουφάν και ασορτί συσκευή µου-


- 73 -

σικής στο αυτί, να βηµατίζει ρυθµικά στο πάρκο µε τα

χαριτωµένα αγάλµατα (ο έρωτας τοξοθραύστης, ο µι-

κρός ψαράς, ο άγγελος)*, που συχνά την ενέπνεαν για

να γράψει. Έγραφε παραµύθια για παιδιά και τα αναρ-

τούσε σε ειδικές ιστοσελίδες.

Τώρα περιποιείται τις πλούσιες µπούκλες µε το

ειδικό εργαλείο, δοκιµάζει µακιγιάζ σε µάτια και χείλη

και, µε το βλέµµα συγκεντρωµένο στα νύχια των λε-

πτών ποδιών που σε λίγο θα κλειστούν πειθήνια στις

γόβες, ανακεφαλαιώνει ό,τι έχει ετοιµάσει για την πα-

ρουσίαση της ληκύθου. Το δωµάτιό της, στο οποίο δύο

κάµερες κάνουν λήψεις για τη σελίδα της στο δίκτυο,

στολίζουν φλούο πολυθρόνες, καθρέφτης που πιάνει το

µισό τοίχο και υψηλής ανάλυσης πορτρέτα της που αλ-

λάζουν κάθε λεπτό. Παράλληλα µε την virtual βιβλιο-

θήκη της διαθέτει συλλογή µε διαδραστικά παραµύθια

και µε ελληνική λογοτεχνία σε φανταχτερές µονάδες

αποθήκευσης. Σε ξεχωριστό ράφι πάντως, και σε λιγό-

τερο φανταχτερές µονάδες, που µιµούνται το σχήµα

χάρτινων βιβλίων, διακρίνονται τα Άπαντα του Νίκου

Καζαντζάκη.

Το µπαλκόνι είναι ανοιχτό στο γλυκό απόγευµα.

Τα αδύναµα φώτα του δρόµου µόλις άναψαν, η µελω-

δία βγαίνει γενναιόδωρη από το Ωδείο και µια γάτα

*Αγάλµατα του 19

ου και των αρχών του 20

ου αιώνα, που βρίσκο-

νται πράγµατι στο Ζάππειο.


- 74 -

σκαλίζει µε εµφανείς προθέσεις το παρτέρι. Όχι απλώς

όµορφη βραδιά, για την Ερµιόνη η δική της βραδιά: σε

λίγες ώρες, σε µπαρ στο Λοφτ Σίτυ, βιβλιόφιλοι και α-

πλώς φίλοι θα παρακολουθήσουν την παρουσίαση του

µυθιστορήµατος Η χαµένη λήκυθος, που επιφυλάσσει

εκπλήξεις.


- 75 -

11111111

Στο ήσυχο λοφτ, κάτω από το φως ενός πορτατίφ,

ο Νικόλας Κουτρουµάνος ξεφυλλίζει τη Χαµένη λήκυ-

θο. Το βιβλίο έχει τη µυρωδιά του κλειστού χώρου.

Στην κρύπτη εκείνη ο Κουτρουµάνος έκρυβε µέλη της

Αντίστασης, µέχρι να βρουν τους συνδέσµους τους.

∆ύο κάθε φορά, φαγητό, νερό.

∆ίπλα του, στο βελούδινο καναπέ, κοιµάται η

Μελάνη. Ποια ασυναίσθητη σοφία κρύβεται σ’ αυτό το

γατίσιο χαλάρωµα; Όλα του τα χρόνια ένιωθε ζορισµέ-

νος, µα µπορούσε να µην πάρει θέση στη ζωή;

Ας τον δούµε από πιο κοντά: παρά τα εξήντα η

µάσκα του προσώπου του είναι απαλή, µα κι έτσι ακό-

µα δεν τον βολεύει: στον παραµικρό κυµατισµό διώχνει

τη σκληράδα, την επιφύλαξη, ακόµα και τη γνώση, σαν

να είναι έτοιµη να γράψει καινούργια. Σταθερή της βά-

ση είναι µονάχα ο στοχασµός και ένα ανεπαίσθητο

χιούµορ.


- 76 -

Ίσως εκείνη η διορατική µατιά της Αντριάνας –

απόλυτος έλεγχος των πάντων και απόλυτη παραίτηση

από αυτά – µας βοηθήσει να τον φωτίσουµε καλύτερα:

έλεγχος των πάντων, ναι, αλλά ποιων πάντων; Είναι

ένα µοναχικός άντρας µε το γατάκι του. Ελέγχει απόλυ-

τα τον κόσµο του σπιτιού του, εργάζεται άλλωστε σ’

αυτό. (Γράφει κριτικές). Επικοινωνεί σπάνια µε φίλους,

µα πρόσφατα είδαµε πως άφησε την Αντριάνα στο

λοφτ – µε την κρύπτη µισάνοιχτη – και κάποιον πήγε να

δει: δεν είναι χωρίς γνωριµίες. Ξέρουµε ότι πήρε µέρος

στον πόλεµο, σε πολύ γενναίο ρόλο. Είναι λοιπόν ένας

άνθρωπος µε δύναµη, ή που είχε κάποτε δύναµη, µα

τώρα πώς τη χρησιµοποιεί; Με κάποια απογοήτευση,

τον βλέπουµε να ετοιµάζεται για τη βιβλιοπαρουσίαση

µιας λίγο σαχλής συγγραφέως, ενώ την υπόλοιπη παρέα

αποτελούν ο νεαρός υποψήφιος του Eurowriter και έ-

νας αµήχανος και άπραγος – αν και καλών προθέσεων

–νεαρός νεοκοµµουνιστής, που επιµένει να φοράει

γυαλιά στην εποχή των επεµβάσεων και των εµφυτευ-

µάτων. Όσο για την παραίτηση (το άλλο σκέλος της

µατιάς της Αντριάνας), µπορούµε εύκολα να τη δούµε

καθώς κοιτάζει στο πατάρι τους αµέτρητους (λάθος:

µετρηµένους έναν έναν, µε κόπο και αφοσίωση) τόµους

του. Να η ειρωνεία, η περήφανη κόπωση, η λεπτοδου-

λεµένη πίκρα: πολέµησε στο πλευρό αυτών που απαγό-

ρευσαν τα βιβλία!

Η αιχµάλωτη στο βιβλίο µυρωδιά της κρύπτης

του θυµίζει πάντα τη διαρκή σκοτεινιά του πολέµου, το


- 77 -

κοφτερό συρµατόπλεγµα γύρω σου, που αν δεν αγωνί-

ζεσαι για κάτι ώστε να το ξεχνάς, τρελαίνεσαι. Οι µό-

νες γαλήνιες στιγµές του τότε ήταν στο µπουρδέλο της

Οµόνοιας. Ο κόσµος εκεί ήταν ζεστό δωµάτιο κι αυτός

ο πελάτης του.

Το µπουρδέλο εκείνο, που ίσως θυµούνται οι µε-

γαλύτεροι αναγνώστες µας, στεγαζόταν σ’ ένα νεοκλα-

σικό µε ξύλινη σκάλα ποτισµένη µε αιώνων βερνίκι,

παράξενες πολυθρόνες µε µικρές εταζέρες στην κορφή

των ερεισίνωτων και πορτρέτα κυριών µιας άλλης επο-

χής σε ελαιογραφίες µε βαριές κορνίζες. Σ’ αυτό το εµ-

ψυχωµένο από φαντάσµατα της παλιάς Αθήνας σκηνι-

κό, έβλεπες παράλληλα στοιχεία του σύγχρονου ντι-

ζάιν, καθώς και ανέσεις της τελευταίας τεχνολογίας.

Στη διάρκεια του πολέµου ο χώρος προστάτεψε µε ποι-

κίλους τρόπους εχθρούς του (κάθε) καθεστώτος. Μα ο

Νικόλας Κουτρουµάνος δεν πήγαινε για να κρυφτεί.

Πήγαινε µόνο για να δει την αγαπηµένη του. Ή-

ταν µαύρη, πολύ όµορφη, µιλούσε λίγο και χαµογελού-

σε συχνά, πράγµα που οι περισσότεροι νόµιζαν επαγ-

γελµατική συνήθεια, µα εκείνος έβλεπε µε αρκετή σα-

φήνεια σ’ εκείνο το χαµόγελο την κατανόηση, το έτσι

είναι, ξέρω, δεν γίνεται αλλιώς. Μαζί της γινόταν ερα-

στής, πατέρας, φίλος, αδερφός, σύντροφος, προστάτης.

Έτσι ένιωθε, έτσι νόµιζε. Στην πραγµατικότητα, χωµέ-

νος στο κρεβάτι της κι ανοίγοντας την καρδιά του, γι-

νόταν κυρίως αυτό που κάθε άνθρωπος θέλει κατά βά-

θος να είναι, παιδί.


- 78 -

Ξεφυλλίζει πάλι το βιβλίο κι αυτή τη φορά η µυ-

ρωδιά είναι βαθύτερη, µονιµότερη. Πιάνει το κάπως

βαρύ κιτρινωπό χαρτί, το τρίβει ανάµεσα στα δάχτυλα

όπως τρίβουµε φυλλαράκια για να αναδυθεί το άρωµα,

µα δεν είναι παρά µια µηχανική κίνηση που ενεργοποιεί

τη µνήµη. Το ταξίδι αυτή τη φορά είναι µακρινό στο

χώρο, αν και κοντύτερα στο χρόνο: Αφρική, µετά τον

πόλεµο. Φυτείες µε παράξενα φυτά, σκεπασµένα µε ένα

ακόµα πιο παράξενο µίγµα κι ανάµεσά τους, σαν θεό-

τητα, µια γυναικεία µορφή: η Σοφία. Μαύρα µαλλιά

πιασµένα πίσω, άσπρη ποδιά ερευνήτριας, πρόσωπο

που ποτέ δεν ησύχαζε. The greek woman, τη φώναζαν

στην οµάδα, η Ελληνίδα. Ο ίδιος την έβλεπε να λούζε-

ται, προσεκτικά και βιαστικά, φροντίζοντας να µη χάνει

τις σταγόνες (υγρά µαλλιά ελεύθερα, πετσέτα, τύλιγµα)

έξω από το µικρό της αφρικάνικο σπίτι, το σπίτι του

κυρίου και της κυρίας Σιµόν Ανάν. (Πριν ο κύριος Σι-

µόν Ανάν περιβληθεί την αίγλη µε την οποία έγινε

γνωστός στον πλανήτη) Την έβλεπε συνέχεια, όρθια

στη σκληρή γη που ποτέ δεν την γονάτισε, ένα εξαχνι-

σµένο στην υγρή ζέστη φάντασµα σιωπηλού πόθου. Τα

δυο παιδιά της εµφανίζονταν κάθε τόσο από το σκοτάδι

του σπιτιού σαν µικρά ξωτικά, να τη διεκδικήσουν.


- 79 -

Το βλέµµα του πηγαίνει από το βιβλίο στη Μελά-

νη, ο χρόνος πάλι ξεδιπλώνεται. Και τώρα; Τώρα, στην

καµπή για τη δύση, λαχταράει να δώσει ξανά µορφή

και νόηµα στη ζωή του και να την προσφέρει στους νε-

ότερους, µα να που αυτή ξαναγίνεται διάτρητη και µά-

λιστα µε ευχάριστο τρόπο. Ξανθές µπούκλες και µαύρα

πόδια, Ερµιόνη και Αντριάνα. Κι αν η πρώτη είναι α-

νάλαφρη σαν ανοιξιάτικο ζελέ, η δεύτερη σε προκαλεί

να σπάσεις το περίβληµα, να τη γνωρίσεις.

Μια στιγµή όµως. Ζελέ; Η Ερµιόνη έχει βέβαια

αυτή τη δροσερή γλύκα, την πασπαλισµένη αστραφτε-

ρή ζάχαρη, µα όταν στέκεται µπροστά στη βιβλιοθήκη

και το ξανθό κεφάλι της καθρεφτίζεται στο τζάµι, τότε

η ίδια η βιβλιοθήκη λαχταράει το κορίτσι, όχι επειδή εί-

ναι χρυσορόδινο και λαµπερό µα επειδή η χάρη του ό-

φειλε να είναι αναπόσπαστο µέρος της, επειδή στον κό-

σµο που θα έπρεπε να ζούµε το κορίτσι και τα βιβλία

είναι ένα. Κι ο Κουτρουµάνος γίνεται τρυφερός γιατί το

ξέρει, κι ακόµα γιατί το φταίξιµο για την απόσχιση εί-

ναι ελάχιστα του κοριτσιού.

Όσο για την Αντριάνα, ο Κουτρουµάνος διαβλέ-

πει ήδη στη µοναχική ιδιοσυγκρασία της τον αναξιο-

ποίητο ακόµα ηγέτη: οδηγεί σκυλιά, είναι στοριτέλερ: ο

τύπος που δεν εντάσσεται σε οµάδα, µα µπαίνει επικε-

φαλής. Επίσης, τη µέρα της γνωριµίας τους προστάτεψε

τη Μελάνη, το κοµµάτι το χαρτί, τους αφηγήθηκε ιστο-

ρία: ανέµελα περήφανη (για σας δωρεάν), νοιάζεται για

τους γύρω της, πράγµα που πέρα από στοιχείο «καλο-


- 80 -

σύνης», ο Κουτρουµάνος ξέρει πως είναι ορίζοντας. Οι

νεαροί συγγραφείς της οµάδας του είναι προβλέψιµοι

γιατί νοιάζονται κυρίως για τον εαυτό τους, η Αντριάνα

όµως, ως µη εγωκεντρική, είναι µη προβλέψιµη.

Την ίδια ώρα στους Βάλτους, µέσα στο φωτισµέ-

νο από τους λευκούς προβολείς του δρόµου βιολετί

προκάτ της, η Αντριάνα ετοιµάζεται επίσης για την πα-

ρουσίαση της ληκύθου. Χωρίς τα ρούχα ποδηλασίας το

ντύσιµό της είναι πιο κοµψό: κόκκινο φόρεµα, µαύρο

καλσόν, µαύρο παλτό, καπέλο και µπότες. Έχει καλέσει

ταξί, ακριβή πολυτέλεια που θα µοιραστεί µε την Όλγα

Μιχαήλοβα, ενώ πάνω στο γραφείο έχει τη λίστα από

την κρύπτη του Κουτρουµάνου και κάθε τόσο της ρί-

χνει µια µατιά.

Μα να που το τηλέφωνο χτυπάει κι αναβοσβήνει.

«Μαµά! Τι κάνετε;»

Η Ροµίνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα χαµογελάει στην

οθόνη.

«Φτιάχνω το ποτό µου κι ο µπαµπάς σου παίζει

στην αποθήκη του».

Ο δάσκαλος Βασίλι Μαρίνσκι και η γυναίκα του

νοίκιαζαν ένα κτήµα στα Μεσόγεια και δίδασκαν σε

τοπικό σχολείο. Είχαν κουραστεί να διδάσκουν, το

κτήµα όµως τους έδινε πολλές χαρές, ειδικά ο Βασίλι

είχε όλων των ειδών τα εργαλεία και κάθε τόσο έφτια-

χνε κι από ένα καινούργιο εργαστήριο. Το τελευταίο


- 81 -

που θυµόταν η Αντριάνα ήταν αγγειοπλαστικής. Ήταν

ο τρόπος του να τιµά την ανθρωπότητα, που τον θεώ-

ρησε άξιο µέλος της και τον έκανε δάσκαλο στην ένδο-

ξη επαρχία της Ελλάδας.

«Πώς σου φαίνοµαι, µαµά;»

«Φιγουρίνι Νένε µου, καλά να περάσεις!»

Και να τώρα κάτι που αφήσαµε νωρίτερα µισό:

όταν η Ερµιόνη της τηλεφώνησε για να την καλέσει

στην παρουσίαση της ληκύθου, κι ενώ οι σκέψεις της

Αντριάνας, στη µοναξιά της παραλίας, ήταν βυθισµένες

στον κόσµο των βιβλίων, στο νου της έλαµψε ξαφνικά

η µεγάλη ευκαιρία που παρουσιαζόταν να ξαναβρεί η

Όλγα Μιχαήλοβα τον Νικόλα της χαµένης Σαλαµίνας.

Έτσι τώρα, στο διπλανό προκάτ, η Όλγα, ντυµένη το

κουστούµι της και µε καλοχτενισµένα τα λευκά µαλλιά,

ξεφυλλίζει απαλά την µέθοδο Ρωσικής και θυµάται: το

σπίτι µε τα κεραµίδια και το παράθυρο που έβλεπε στη

βεράντα. Το παγκάκι πάνω από τη θάλασσα όπου κα-

θόταν µε τον Νικόλα – αυτό θα το βάλουµε εδώ, αυτό

εκεί µε τις ασκήσεις. Το τέλος εκείνου του καλοκαιριού

µε τον αέρα στα ξανθά µαλλιά της – αλήθεια δεν τα βά-

φεις;

Το ταξί ήρθε. Η Όλγα έριξε µια τελευταία µατιά

στο παλιό βιβλίο, κλείδωσε και βγήκε. Την ίδια στιγµή

η Αντριάνα έριξε κι αυτή µια τελευταία µατιά στη λί-


- 82 -

στα του Κουτρουµάνου και για δευτερόλεπτα της φά-

νηκε πως διέκρινε µια µαγική εικόνα.


- 83 -

11112222

Εκείνο το αξέχαστο βράδυ η Ερµιόνη ήταν βέ-

βαια ιδιαίτερα λαµπερή (ασηµένιο κολάν και γόβες,

µαύρη καζάκα, µαύρη σατέν κορδέλα στα ολόχρυσα

µαλλιά), µα περισσότερο τη φώτιζε το χαρούµενο άγ-

χος του πρωτάρη, κι ακόµα η αδιόρατη σπίθα της υπό-

σχεσης να είναι από εδώ και στο εξής άξια για το νέο

της ρόλο. ∆εν θα µπορούσε ο καθένας να δει αυτή τη

σπίθα, µα πιστεύουµε πως ο καθηγητής Κουτρουµάνος

την είδε.

Ας πούµε όµως σ’ αυτό το σηµείο κάτι για τη νυ-

χτερινή λάµψη του Λοφτ Σίτυ, που είχε ξεκινήσει από

τα τέλη του 20ου αιώνα και στα 2060 ζούσε ακόµα, αν

και σε πιο ήρεµους τόνους, αναµιγµένη µε την καθηµε-

ρινή ζωή των κατοίκων του: ενώ λοιπόν αµέσως µετά

την ίδρυση της Ευροβαλκανικής Συνοµοσπονδίας το

2025 τα µπαρ, θέατρα κι εστιατόρια στο (τότε) Γκάζι

παρέµειναν στους παλιούς ιδιοκτήτες τους, µετά τον

Πόλεµο του Νερού όλος ο έλεγχος πέρασε πια στα κυ-


- 84 -

βερνητικά τραστ, δηλαδή στην issol, τη durcel και την

ebedu. Οι εταιρίες έκαναν συγχωνεύσεις και κράτησαν

τα πιο κερδοφόρα καταστήµατα, ωστόσο η ebedu ειδι-

κά οφείλουµε να πούµε πως φρόντισε από την αρχή και

για τη χρηµατοδότηση, από τις άλλες της επιχειρήσεις,

λίγων µικρών χώρων για νέους καλλιτέχνες. Τότε εξα-

φανίστηκαν σε χρόνο µηδέν και οι κοινότητες των

Μουσουλµάνων και των Ροµά που είχαν ζήσει αιώνες

στη περιοχή, έµεινε ωστόσο, σαν αύρα ή ανάµνηση, η

παρουσία τους πότε πότε σε ένα βλέµµα ή λέξη. Κι α-

κόµα, µε λίγη παρατηρητικότητα, στα λιγοστά ίχνη πα-

µπάλαιων χαµηλών σπιτιών, τα ενσωµατωµένα στη γω-

νιά ενός γκαράζ ή στην αποθήκη ενός µπαρ – εστιατό-

ριου.

Σ’ ένα τέτοιο µπαρ-εστιατόριο, από τα πολύ γνω-

στά του Λοφτ Σίτυ και συµβεβληµένο µε εκδοτικούς οί-

κους, έγινε η παρουσίαση του µυθιστορήµατος Η χαµέ-

νη λήκυθος της Ερµιόνης. Το σέρβις ήταν άψογο, χρω-

µατιστοί προβολείς περιστρέφονταν πάνω από τη σάλα

και το ασύρµατο σύστηµα κατέβασε χωρίς προβλήµατα

στους φορητούς των θαµώνων τον Πρόλογο:

Η λήκυθος είναι µακρόστενο αγγείο συχνό στους

τάφους. Μοιάζει µε το ανθρώπινο σώµα και περιέχει

αρωµατικά αποστάγµατα, αναθηµατικά έλαια ή, στην

περίπτωσή µας, τη νεκρική στάχτη.

Στο µυθιστόρηµά µας ο Κριναγόρας, ένας δούλος

στην αρχαία Αθήνα, ψάχνει µια χαµένη λήκυθο µε τη


- 85 -

στάχτη άγνωστου νεκρού. Ταυτόχρονα στην Αθήνα των

αρχών του αιώνα µας (όπου, θυµίζουµε, τα βιβλία πα-

λιάς τεχνολογίας εκτυπώνονταν νόµιµα, ενώ η ανάγνωση

στο δίκτυο ήταν περιορισµένη) η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα

Κύρου ψάχνει ένα σπάνιο βιβλίο και στην έρευνά της

πέφτει πάνω στην ιστορία του Κριναγόρα. Η σύγχρονη

Αθηναία «συνεργάζεται» µε τον αρχαίο δούλο στη δια-

λεύκανση του µυστηρίου της ληκύθου, που την οδηγεί σε

µια ηρωική Αθηναία εταίρα και σε πολιτικές συνωµοσίες

του 6ου π.Χ. αιώνα. Η λύση του µυστηρίου όµως δεν έχει

τόση σηµασία όσο η πορεία προς αυτή, κατά τη διάρκεια

της οποίας η ηρωίδα µας συνειδητοποιεί ότι το σπάνιο

βιβλίο της έχει αναλογίες µε τη λήκυθο. Και το βιβλίο,

όπως αυτή, είναι απλώς ένα σώµα-περίβληµα. Μια βι-

βλιοθήκη επίσης, όπως και ένα νεκροταφείο, περιλαµβά-

νει άψυχα αλλά και «θεούς», όταν τα βιβλία για ποικί-

λους λόγους λατρεύονται σαν ιερά. Όµως η ουσία της

ληκύθου δεν είναι παρά η ίδια η ζωή του νεκρού, ο αγώ-

νας και η αγάπη του, και ο µόνος δίκαιος προορισµός

της στάχτης είναι το σκόρπισµά της στον κόσµο των ζω-

ντανών. Με τον ίδιο τρόπο το περιεχόµενο των βιβλίων

πρέπει να σκορπίζεται ανάµεσα στους ανθρώπους και να

αφοµοιώνεται σε νέες µορφές.

Σε δεύτερο επίπεδο, το µυθιστόρηµα µάς δείχνει

ότι και οι σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους είναι πα-

ρόµοιες. Για τον καθένα µας οι συνάνθρωποι είναι συ-

νήθως ή πράγµατα ή θεοί. ¨Όµως η αγάπη, µαθαίνει η

Μαρίνα Κύρου µε τη βοήθεια του Κριναγόρα και της


- 86 -

Αθηναίας εταίρας, δεν µπορεί παρά να είναι µίξη των

ανθρώπων και όλες οι έννοιες που διαχωρίζουν τις αξίες

µας, καθώς και τα αντικείµενα που τις αναπαράγουν και

τις αναπαριστούν, δεν µπορεί παρά να είναι όργανα της

µίξης αυτής. Το τι λοιπόν θα κάνεις µε τη λήκυθο ή µε το

βιβλίο έχει σχέση µε το τι θέλεις να κάνεις µε τους αν-

θρώπους.*

Ενώ η Ερµιόνη διάβαζε, δύο Κύπριοι διασκεδα-

στές, περιζήτητοι για τις φωνές τους, έκαναν a capella

φωνητικά, ενώ στη γιγαντοοθόνη προβάλλονταν εικό-

νες από τα νεκροταφεία της Ιεράς Οδού, από µουσεία,

αλλά και από την Αθήνα των αρχών του αιώνα µε το

χαριτωµένο πεζόδροµο της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου,

που τότε ήταν καινούργιος. Όσο όµως προβάλλονται,

εµείς ας ρίξουµε µια µατιά στους θαµώνες.

Να ο Σεκερµέλ, παρέα µε ένα εκδοτικό στέλεχος

και µια καναλάρχη. Ο νεαρός υποψήφιος του διαγωνι-

σµού Eurowriter µόλις έχει φτάσει µε το ηλεκτροκίνη-

τό του από το διαµέρισµά του στα Εξάρχεια και

περιγράφει τώρα πόσο προβληµατική είναι η ζωή εκεί:

στη µικρή πλατεία γίνονται συνεχώς φασαρίες, µε

αποτέλεσµα το κιγκλίδωµα γύρω από το άγαλµα να

σπάει κάθε τόσο, οι σεκιουριτάδες των καφέ να * ¨Όλα τα έργα των συγγραφέων – ηρώων του ανά χείρας µυθι-

στορήµατος και τα «αποσπάσµατά» τους είναι επινοήσεις. Ε-

ξαιρούνται φυσικά τα αποσπάσµατα από πραγµατικά έργα που

είναι «ενσωµατωµένα» σ’ αυτές τις επινοήσεις, και των οποίων

η ταυτότητα πάντοτε δίνεται.


- 87 -

τόσο, οι σεκιουριτάδες των καφέ να µπλέκονται σε κα-

βγάδες µετατρέποντάς τους σε σόου και οι εκατόχρονες

πολυκατοικίες σπάνια να κρατάνε τις διαρκώς αναπα-

λαιωνόµενες προσόψεις τους καθαρές πάνω από λίγες

µέρες. Το χειρότερο, υπάρχουν αδέσποτοι σκύλοι. Είναι

το µόνο µέρος της Αθήνας (µάλλον και ολόκληρης της

Συνοµοσπονδίας) όπου έχει διατηρηθεί το φαινόµενο

και ο Σεκερµέλ δεν το βρίσκει συµπαθές, πάντως δεν

αποφασίζει να µετακοµίσει.

«Μου αρέσει εκεί», τονίζει, εννοώντας το γνω-

στό, πως τα Εξάρχεια δίνουν διαρκώς, όχι µόνο στους

κατοίκους αλλά και στους θαµώνες των πολλών τους

καφέ, την αίσθηση πως έχουν πολιτογραφηθεί σ’ ένα

µυστηριώδες, συνωµοτικό έθνος που θα ξεκινήσει κά-

ποτε, µε το πλήρωµα του χρόνου, τη µεγαλύτερη επα-

νάσταση της Συνοµοσπονδίας. Αυτός µάλλον ήταν κι ο

λόγος που πολλοί συγγραφείς και καλλιτέχνες έζησαν

εκεί τον προηγούµενο αιώνα, από τη λεγόµενη µεταπο-

λίτευση και µετά, δηλαδή την εποχή που ακολούθησε

µια µικρή περίοδο δικτατορίας της παλιάς, ανεξάρτητης

Ελλάδας.

Όµως να δυο θαυµαστές του Σεκερµέλ που τον

διακόπτουν, ζητώντας του αυτόγραφα πάνω στην ειδι-

κή θέση των µονάδων αποθήκευσης. Όσο εκείνος υπο-

γράφει, το εκδοτικό στέλεχος και η καναλάρχης συνε-

χίζουν µια µάλλον προηγούµενή τους συζήτηση, στην

οποία τα Εξάρχεια δεν έχουν καµιά θέση, ενώ ο ίδιος ο


- 88 -

Σεκερµέλ, µετά τις υπογραφές, αρκείται, σιωπηλός, να

σκορπά γύρω χαµόγελα. Είναι λοιπόν ένα τραπέζι όπου

απλώς κάθονται τρεις άνθρωποι αδιάφοροι ο ένας για

τον άλλο.

Σε άλλη παρέα η Περσεφόνη, ντυµένη στα κατά-

λευκα, µοιράζεται το τραπέζι µε τον Πέτρο Χορν, που

δείχνει πλάι της ακόµα πιο χλοµός, κι ένα νέο άντρα

στον ίδιο τύπο µε τον Πέτρο αλλά χωρίς γυαλιά, που

φανερά τουλάχιστον δεν θα παίξει ρόλο στην ιστορία

µας, αν και παίζει ήδη στη ζωή του Πέτρου: είναι ο

ερωτικός του σύντροφος. Το ζευγάρι έχει µια αυτοδύ-

ναµη παρουσία, την αυτοπεποίθηση ανθρώπων που έ-

χουν βρει τη λύτρωση στη σφαίρα του προσωπικού -

πράγµα µάλλον περίπλοκο όταν πρόκειται για στρα-

τευµένους ιδεολόγους και µέλη κοµµάτων. Βάζοντας

στην προοπτική και τη λευκοντυµένη Περσεφόνη,

διαισθανόµαστε πως παρά τις µεταξύ τους διαφορές και

οι τρεις µοιράζονται το ίδιο θολό µα ευχάριστο µού-

διασµα: νιώθουν πως ό,τι ζουν είναι µέρος µιας πολύ

µεγαλύτερης ιστορίας. Τι όµως άραγε φαντάζεται ο κα-

θένας ως µεγαλύτερη ιστορία και πόσο νοιάζεται για το

ρόλο του σε αυτήν;

Η διπλανή συντροφιά περιλαµβάνει Αντριάνα,

Όλγα Μιχαήλοβα και Κουτρουµάνο, που χαιρέτησε την

Αντριάνα σαν να µην είχε συµβεί το επεισόδιο µε την

κρύπτη, ενώ αντίθετα η συνάντηση µε την Όλγα έγινε

µε µεγάλη συγκίνηση κι έναν ποταµό από λόγια, γέλια

και αναµνήσεις. Εδώ τα πρόσωπα είναι πιο διανοούµε-


- 89 -

να, έχουν αυξηµένη την αίσθηση ότι µπορούν να παί-

ξουν ρόλο στην ιστορία, αλλά έχουν κι ενδιαφέρον το

ένα για το άλλο. Τα συναισθήµατά τους τέµνονται λοι-

πόν και άλλοτε φουντώνουν ή αλλοιώνονται, άλλοτε

ατονούν δίνοντας θέση στο στοχασµό. Παραδείγµατος

χάριν, η Όλγα Μιχαήλοβα σκέφτεται, µε αφορµή ό,τι

µόλις άκουσε στον Πρόλογο της Χαµένης ληκύθου, πως

ο νεαρός Νικόλας είχε διατηρηθεί στη µνήµη της σαν

µικρός θεός και τώρα µόνο, παρά την ηλικία του, βλέ-

πει την ευάλωτη πλευρά του. Κι ενώ η αγάπη της µο-

χθεί να γίνει καινούργια, βλέπει ακόµα πως, παρά την

αδιαµφισβήτητη προσφορά του, για εκείνον η ίδια υ-

πήρξε τότε µάλλον πράγµα, το µέσο για να δηλώσει, ως

έφηβος, ταυτότητα και κύρος. Ο Κουτρουµάνος πάλι

νιώθει αµήχανος ανάµεσα σε Όλγα Μιχαήλοβα (τη δύ-

ναµή του των δεκατριών), Αντριάνα (την αµηχανία του

των εξήντα) και κυρίως, απρόσµενα και συναρπαστικά,

δύο µόλις µέτρα από την κόρη της µαύρης αγαπηµένης

από το µπουρδέλο της Οµόνοιας. (Είναι βέβαιος πως η

λευκοντυµένη κοπέλα στο διπλανό τραπέζι είναι αυτή,

κι ας µην την έχει ξαναδεί από κοντά). Τέλος η Αντριά-

να αντιλαµβάνεται πολλά από αυτά, µα τα αφήνει να

κυλήσουν στη συνείδησή της σαν νερό στο δάσος, δεν

ξέρει τι να τα κάνει.

Μετά το τέλος του προλόγου η Ερµιόνη, πάντα

λαµπερή, έκανε επιτέλους την αναγγελία και οι κούτες


- 90 -

ήρθαν στη σάλα. Επιφωνήµατα θαυµασµού γέµισαν το

χώρο µόλις τα χάρτινα βιβλία µοιράστηκαν στα τραπέ-

ζια. Είχαν λαδί εξώφυλλο µε µια φωτογραφία ληκύθου

κι έγραφαν στο επάνω µέρος Ερµιόνη Τζούµα, Η χαµέ-

νη λήκυθος και στο κάτω, δίπλα σε µια µικροσκοπική

ζωγραφιά αρχαίας τριήρους, Εκδόσεις Σαλαµίνα. Αυτί

δεν είχαν, ούτε φωτογραφία της συγγραφέως ή οπισθό-

φυλλο. Έµειναν στα χέρια των θαµώνων πέντε λεπτά,

ίσα ίσα να ξεφυλλιστούν και να απολαύσουν κοµπλιµέ-

ντα όπως πρωτότυπο, καλύτερο από εκτύπωση και κοίτα

πόσο ολόιδια είναι! Στο έκτο λεπτό οι πόρτες άνοιξαν

και άντρες µε στολή µπήκαν βλοσυροί. Στο όγδοο τα

βιβλία είχαν κατασχεθεί και οι θαµώνες είχαν συλλη-

φθεί, πλην της Όλγας Μιχαήλοβα που µε σθεναρή πα-

ρέµβαση του Κουτρουµάνου εξαιρέθηκε λόγω ηλικίας.

Στη Γ.Α.∆.Α. (τη Γενική Αστυνοµική ∆ιεύθυνση

Ασφαλείας, ένα παµπάλαιο κτίριο στη λεωφόρο Αλε-

ξάνδρας µε τετράγωνη πρόσοψη και δεκάδες ολόιδια

παράθυρα σαν στρατιωτάκια) σε χρόνο µηδέν οι δηµο-

σιογράφοι έγιναν περισσότεροι από τους κρατούµε-

νους. Αστυνοµικοί και συλληφθέντες ωστόσο ήταν λι-

γόλογοι και µετά από ολονύκτια ταλαιπωρία και άφθο-

νες συγγνώµες (κυρίως προς τον κύριο καθηγητή), όλοι

αφέθηκαν ελεύθεροι: τα επίµαχα αντίτυπα είχε διαπι-

στωθεί πως δεν ήταν από ξύλο µα από άλλο υλικό, ά-

γνωστο στη Συνοµοσπονδία. Μετά από έρευνα βρέθηκε


- 91 -

πως ήταν ένα είδος τροποποιηµένου κενάφ*. Υπήρχε

λοιπόν κενό του νόµου: µε απλά λόγια, αφού τα βιβλία

δεν ήταν από ξύλο, καµιά παρανοµία δεν υπήρχε.

Το πρωί οι εφηµερίδες απολάµβαναν το αστυνο-

µικό φιάσκο, ενώ το βιβλίο της Ερµιόνης (αλλά και η

λίστα µε τα καινούργια βιβλία, που την ύπαρξή της οι

ρεπόρτερ δεν δυσκολεύτηκαν να εκµαιεύσουν) έγινε

διάσηµο. Τα Μέσα µετέδωσαν την είδηση σε όλη τη

Συνοµοσπονδία, τα ηλεκτρονικά φόρα άναψαν, ενώ

στον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών, µε εντολή της

Μυριέλ Μουσαράφ, ο αχώριστος συνεργάτης της Κα-

ραγιαννόπουλος οργάνωσε άµεση έρευνα των Εκδόσε-

ων Σαλαµίνα.

Το µεσηµέρι ο κόσµος συζητούσε ζωηρά την α-

πρόσµενη γοητεία των χάρτινων βιβλίων και διατυπώ-

θηκαν τα πρώτα δηµόσια αιτήµατα για άρση της βι-

βλιοαπαγόρευσης. Ταυτόχρονα, στις µυστικές συνοµι-

λίες του Καραγιαννόπουλου, που η Μυριέλ Μουσαράφ

αγνοούσε, σήµανε µια ασυνήθιστη αγωνία, που κατέ-

ληξε σε εντολή παρακολούθησης των τηλεφωνικών

συνδιαλέξεων του καθηγητή Κουτρουµάνου.

*Φυτό που µοιάζει µε κάνναβη και δίνει πολύ καλής ποιότητας

χαρτί. Μπορεί να αξιοποιηθεί και για παραγωγή υφασµάτων, ε-

πίπλων, αξεσουάρ αυτοκινήτων, κ.α.


- 92 -

Η ΛΙΣΤΑ


- 93 -

1111

Οι κάτοικοι των Βάλτων ξεκλείδωναν τα ποδήλα-

τα, όταν η Αντριάνα έπεσε να κοιµηθεί. Στον ύπνο της

είδε τη Γ.Α.∆.Α. µε τα δεκάδες παράθυρα – στρατιω-

τάκια να στέκεται µόνη της σε ένα λόφο πάνω από µια

γκρίζα, χωρίς πάρκα Αθήνα, ενώ σε άλλο όνειρο ο θυ-

µός της για τον Κουτρουµάνο (για τον οποίο πίστευε

ότι είχε προκαλέσει τη σύλληψη) διαλυόταν από τη λυ-

γερή µορφή της µαύρης κοπέλας µε το άσπρο φόρεµα,

που όλη τη νύχτα στην Ασφάλεια της χαµογελούσε εν-

θαρρυντικά. Όταν ξύπνησε πολλοί είχαν ξανακλειδώσει

τα ποδήλατα, οι ιστοσελίδες ενηµέρωσης πρόβαλλαν το

φιάσκο ως πρώτη είδηση και στα φόρα οι συζητήσεις

ήταν ανεξάντλητες. Μεσολάβησαν µπάνιο και καφές

πριν η σύγχυση δώσει τη θέση της στην πρώτη συγκε-

κριµένη απορία.

Άνοιξε το φορητό της, όπου είχε κατεβάσει µαζί

µε τους άλλους θαµώνες τον Πρόλογο της Χαµένης Λη-

κύθου. Το απόσπασµα που την ενδιέφερε έλεγε:


- 94 -

Ταυτόχρονα στην Αθήνα των αρχών του αιώνα

µας… η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα Κύρου ψάχνει ένα σπά-

νιο βιβλίο και στην έρευνά της πέφτει πάνω στην ιστορία

του Κριναγόρα.

Ακούµπησε δίπλα στο φορητό το χαρτί µε τη λί-

στα των βιβλίων από την κρύπτη του Κουτρουµάνου.

Καιρός, νοµίζουµε, να τη δούµε τώρα κι εµείς ολόκλη-

ρη:


2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν.

4) Η Τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ.

5) Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό.

6) Ο ασύρµατος, Μαρίνα Κύρου.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό.

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου.

9) Ο κατάσκοπος, Πέτρος Χορν.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα.

Βλέπουµε (αν δεν το είχαµε προσέξει ως τώρα)

µαζί µε την Αντριάνα το παράξενο: Μαρίνα Κύρου λε-

γόταν η βιβλιοπώλισσα ηρωίδα του µυθιστορήµατος Η

χαµένη λήκυθος της Ερµιόνης Τζούµα. Αλλά, Μαρίνα

Κύρου ήταν και µία από τους συγγραφείς της λίστας. Τι

σήµαινε αυτό;


- 95 -

Από ό,τι είχε δει η Αντριάνα (και επιβεβαίωσε

τώρα ξανά), καµιά συγγραφέας Μαρίνα Κύρου δεν υ-

πήρχε στο δίκτυο. Να ήταν άραγε υπαρκτό πρόσωπο,

που η Ερµιόνη µετέτρεψε σε βιβλιοπώλισσα ηρωίδα;

Μπορεί. Αλλά µπορεί και όχι: µπορεί η «συγγραφέας»

Μαρίνα Κύρου (δηλαδή το πρόσωπο που είχε γράψει τα

µυθιστορήµατα Ο ασύρµατος και Hotel Macedonia) να

ήταν ανύπαρκτη, ψευδώνυµο της ίδιας της Ερµιόνης.

Έτσι θα φαίνονταν και περισσότεροι οι συγγραφείς.

Θα φαίνονταν περισσότεροι οι συγγραφείς.

Αλήθεια, δεν θα µπορούσε να ήταν αυτός ένας

από τους στόχους του Κουτρουµάνου; Μήπως οι συγ-

γραφείς που δεν βρέθηκαν στο δίκτυο απλώς δεν υπήρ-

χαν;

Ποιος άλλος ήταν φάντασµα; Ξανακοίταξε τα δε-

δοµένα της. Ο Λούκας Μονρό.

Λούκας Μονρό.

Η Αντριάνα είχε ξυπνήσει τώρα καλά. Συγκε-

ντρώθηκε στη λίστα κι αµέσως εντόπισε τη µαγική ει-

κόνα που είχε δει χτες το βράδυ, λίγο πριν µπει στο τα-

ξί. Νούµερο 5:

Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό.

Πήρε ανυπόµονα ένα φύλλο χαρτί και µε ελάχι-

στο κόπο επιβεβαίωσε την υποψία:

Νικόλα(ο)ς Κουτρουµάνος.


- 96 -

Ιδού λοιπόν! Ο πέµπτος στη σειρά τίτλος και το

ονοµατεπώνυµο του συγγραφέα µαζί έδιναν µε ανα-

γραµµατισµό το ονοµατεπώνυµο του καθηγητή. Περίσ-

σευε µόνο ένα γράµµα, που όµως ταίριαζε κι αυτό, αν

έκανες το όνοµα πιο επίσηµο.

Την ίδια στιγµή, κι ενώ η Αντριάνα µέσα στο βιο-

λετί προκάτ της άρχισε µε πείσµα να επιδίδεται σε α-

σκήσεις αναγραµµατισµού των άλλων τίτλων και ονο-

µάτων της λίστας, στο διπλανό, γαλάζιο προκάτ η Όλγα

Μιχαήλοβα, σκυµµένη στο δικό της γραφειάκι και µε

το πρόσωπο φωτισµένο από τους συλλογισµούς, επιδι-

δόταν σε άσκηση όχι µε λέξεις αλλά µε παραγράφους.

Η δασκάλα µελετούσε τη Χαµένη λήκυθο. Το βι-

βλίο µε το λαδί εξώφυλλο βρισκόταν ήδη στην τσάντα

της όταν έγινε η έφοδος και οι αστυνοµικοί που την

άφησαν να φύγει δεν την έψαξαν. Έτσι τώρα είχε στο

γραφείο της ανοιχτό το µόνο µη κατασχεθέν αντίτυπο

του µυθιστορήµατος. Είχε επίσης ανοιχτή τη σύνδεσή

της στο δίκτυο και κοίταζε σκεφτική την οθόνη.

Σηµείωσε ένα απόσπασµα στο κείµενο της Ερ-

µιόνης. Μετά πλησίασε τη βιβλιοθήκη της, έψαξε ανά-

µεσα στα βιβλία και ξεχώρισε δύο. Επέστρεψε στη Χα-

µένη λήκυθο, κοίταξε πάλι το σηµειωµένο απόσπασµα

κι άρχισε προσεκτικά να ξεφυλλίζει τα δύο βιβλία.


- 97 -

2222

Στη λεωφόρο Ιωνίας, δυο τετράγωνα µακριά από

την πολυκατοικία – ήλιο της σαβάνας, η Περσεφόνη

περίµενε να σχολάσει ο γιος της ξαδέρφης της. Κυρια-

κή πρωί το νηπιαγωγείο ήταν γεµάτο, και η γλυκόξινη

µυρωδιά των νηπίων, η απαλή ζέστη, τα βασικά, πρώτα

σχήµατα της ζωής στις µεγάλες οθόνες (το σπίτι, το α-

δερφάκι, τα δέντρα µας) της έκαναν καλό µετά το ξενύ-

χτι στη Γ.Α.∆.Α. Θα ήθελε να φρόντιζε παιδιά, όχι κατ’

ανάγκη δικά της. Απλώς ένιωθε τον εαυτό της σε αρ-

µονία µε τον κόσµο όταν φρόντιζε παιδιά.

∆ίπλα της ήταν ακουµπισµένο ένα τζιπιές τελευ-

ταίας γενιάς. Ο µικρούλης τυφλός κάτοχός του ψηλάφι-

ζε ένα βιβλίο Μπράιγ, ενώ δύο βλέποντα παιδιά τον

κοιτούσαν µε περιέργεια: τα Μπράιγ ήταν τα µόνα χάρ-

τινα βιβλία που κανείς βεβαίως δεν σκέφτηκε ποτέ να

απαγορεύσει. Αν αφαιρέσουµε πάντως το στοιχείο βλέ-

ποντα και µη βλέποντα παιδιά, η σκηνή έφερνε στο νου

της Περσεφόνης γοερές διεκδικήσεις των λιγοστών

παιχνιδιών στην πολυκατοικία – ήλιο της σαβάνας, µε


- 98 -

τον εαυτό της συχνά να διεκδικεί για λογαριασµό του

Χαϊλέ.

Το πρόσωπο του στην παλάµη της την έκανε τώ-

ρα να τιναχτεί χαρούµενη. Του επέτρεψαν να πάρει,

ευτυχώς!

Ο Χαϊλέ της χαµογέλασε. Ήταν τραυµατισµένος,

δεν ήξερε αν θα παίξει στο µατς, ό,τι πει ο γιατρός.

«Μαθαίνω σου ανανέωσαν το συµβόλαιο», του

είπε.

«Χρειάζεσαι λεφτά;» ρώτησε εκείνος.

Λεφτά; Όχι, όχι, Χαϊλέ. Όχι πάλι τα ίδια, µα τι λες;

Τότε που η µητέρα τους έλειπε συνέχεια, η Περ-

σεφόνη, πέντε χρονών, ήθελε να φροντίζει τον Χαϊλέ,

να του σκουπίζει το πρόσωπο, να του λέει ιστοριούλες,

µα εκείνος όλο έπαιζε µπάλα. Εκείνη τότε έµενε µε τα

µεγαλύτερα κορίτσια µα την κούραζαν οι µικροαπάτες,

οι κλεψιές, τα λόγια της µιας για την άλλη, έτσι στο τέ-

λος προτίµησε την πλατεία και την εκκλησία. Οι θείοι

την έπαιρναν µαζί τους στον Άγιο Νικόλαο, όπου οι

ύµνοι της Ορθοδοξίας τραγουδισµένοι από Αφρικανούς

απλώνονταν από τα µεγάφωνα στην Αχαρνών κι έκα-

ναν όλα τα θρησκεύµατα της Συνοµοσπονδίας και µαζί

τους άθεους να στέκονται σαστισµένοι. Τα σπέρµατα

της διασκεδάστριας ρίζωναν ίσως τότε, µε τις διασκευ-

ές του Ω γλυκύ µου έαρ σε σλόου ραπ, στα σκαλιά της

εκκλησίας κι ανάµεσα στα δέντρα. Τα δέντρα της άρε-


- 99 -

σαν. Συνοµιλούσε µε πείσµα και υποµονή µε ξερά κι

ανθισµένα κλαδιά, παρακινώντας τα πρώτα να ανθί-

σουν και τα δεύτερα να καρπίσουν και οι γείτονες άρ-

χισαν να λένε πως από τότε που ήρθαν οι Αφρικανοί τα

δέντρα πράγµατι άνθιζαν γρηγορότερα.

Το 2043, µέσα στον Πόλεµο του Νερού, έγινε, σε

πολλές επαρχίες της Συνοµοσπονδίας (και µε την υπο-

στήριξη των πολεµικών αντιπάλων, που υπόσχονταν

επιστροφή στα καθεστώτα των εθνικών κρατών) το

πραξικόπηµα των εθνικιστών που ανέτρεψε τη δηµο-

κρατική κυβέρνηση. Σχεδόν αµέσως δηµοκρατικοί και

νεοκοµµουνιστές συνασπίστηκαν στην Αντίσταση, στο

θρυλικό σχέδιο Νέος Γοργοπόταµος. Λίγο µετά ήρθε

στην Περσεφόνη η είδηση για το θάνατο της µητέρας

της: την είχε σκοτώσει στο µπουρδέλο ένα µέλος της

Αντίστασης κατά λάθος, µαζί µε τον πραγµατικό του

στόχο, τον εθνικιστή πελάτη της.

∆ύο µήνες αργότερα το καθεστώς έπεσε κι ο πό-

λεµος τελείωσε. Στην πλατεία Συντάγµατος ο Έπαρχος

της Ελλάδας εκφωνούσε τον πανηγυρικό, όταν ελεύθε-

ροι σκοπευτές άνοιξαν πυρ κατά νεοκοµµουνιστών που

διαδήλωναν και κάποιοι ανάµεσά τους ανταπέδωσαν.

Άλλοι πάλι είπαν πως οι ίδιοι έστησαν τους σκοπευτές

και θυσίασαν δικούς τους για να ξεκινήσουν ένοπλο

αγώνα. Εµφύλιος δεν ξέσπασε, καθώς όλοι είχαν διδα-

χτεί από παλαιότερα γεγονότα, αλλά το ΣΥ.Ν.Ε.Κ. κη-

ρύχτηκε παράνοµο και τα µέλη του εξορίστηκαν.


- 100 -

Λίγους µήνες µετά το τέλος του πολέµου, στα

πλαίσια της Πράσινης Ανάπτυξης, απαγορεύτηκε η πα-

ραγωγή χάρτινων βιβλίων. Μαζικές προσφορές ηλε-

κτρονικών εκδόσεων έγιναν τότε προς τους πολίτες, ως

κίνητρα για την ανακύκλωση όσων χάρτινων είχαν α-

ποµείνει στα νοικοκυριά. Οι Αφρικανοί στην πολυκα-

τοικία – ήλιο της σαβάνας δεν είχαν και πολλά, πάντως

εκµεταλλεύτηκαν τις προσφορές όσο µπόρεσαν. Μα

επειδή δεν είχαν παρά µόνο µία οθόνη, ο θείος της

Περσεφόνης έκανε ό,τι και πριν µε τα χάρτινα βιβλία:

διάβαζε απ’ αυτήν µεγαλόφωνα στα παιδιά.

Οι ώρες εκείνες της ανάγνωσης, µαζί µε το τραύ-

µα από την απώλεια των βιβλίων που ανακυκλώθηκαν

πριν τα διαβάσει, χαράχτηκαν έντονα στη µνήµη της.

Θυµόταν πιο πολύ το παρακάτω απόσπασµα από τη

Μετανάστιδα του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη σε σηµε-

ρινά ελληνικά,* γιατί της θύµιζε την κηδεία της µητέ-

ρας της, όπου είδε µόνο ένα λευκό φέρετρο να µπαίνει

στο κρεµατόριο, και τον πατέρα της για τον οποίο αµ-

φέβαλλε αν θάφτηκε καν.

«Τι κάνεις παιδί µου; Νοµίζεις ότι στον Άδη οι νε-

κροί κάνουν πανηγύρι; Νοµίζεις ότι ο Θεός έχει προτί-

µηση στους στολισµένους νεκρούς;»

Στα λόγια αυτά η κόρη, που είχε πάψει να κλαίει,

ένιωσε πάλι τα δάκρυά της να αναβλύζουν.

* Η µεταγλώττιση είναι της συγγραφέως.


- 101 -

«Κάνεις καλά να κλαις, τα δάκρυα ανακουφίζουν.

Αλλά δεν πρέπει να ασχολείσαι µάταια, είναι χάσιµο

χρόνου. Ανάγκη να φύγουµε όσο πιο γρήγορα γίνεται».

«Να φύγουµε;» ψιθύρισε η νέα.

«∆εν σκέφτηκες λοιπόν γιατί ήρθα εδώ; Σκοπός

µου είναι να πάρω µαζί µου όσους αφήσει ο Χάρος. Και,

µα τους ακριβούς σου αυτούς νεκρούς, δεν θα βγω από

δω αν δεν έρθεις µαζί µου. Πάρε ό,τι πολύτιµο έχεις, εί-

σαι νέα και η ζωή είναι µπροστά για του ζωντανούς. Το

πλοίο µας περιµένει».

………………………………...

Όµως η νέα έστρεψε το βλέµµα προς τους δύο νε-

κρούς και στα µάτια της άστραψαν φλόγες. «Ξεχνάς»,

απάντησε, «ότι πρέπει πρώτα να θάψω τους γονείς µου;»

………………………….

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

UNKNELL’D, UNCOFFIN’D AND UNKNOWN

Βύρων

Ο πρώτος από τους µαυροφορεµένους άντρες, ο

νεκροσκόπος, πλησίασε τους δύο νεκρούς και τους εξέ-

τασε µε το βλέµµα λίγες στιγµές, µετά έκανε νεύµα στους

συντρόφους του. Εκείνοι πλησίασαν κρατώντας δύο τε-

ράστιες λαβίδες και σήκωσαν µε αυτές τον νεκρό, πρώτα

του άντρα. ∆εύτερο ζευγάρι νεκροθαφτών σήκωσε µε τον

ίδιο τρόπο τη νεκρή και κατευθύνθηκαν προς την πόρτα.

Η νέα ξέσπασε σε τελευταίο λυγµό και όρµησε πίσω


- 102 -

τους. Κανείς από τους πέντε µαυροφόρους δεν έδειξε να

παρατήρησε την παρουσία ζωντανών στο σπίτι.

Όταν µεγάλωσε λίγο, η Περσεφόνη αναζήτησε το

ποίηµα του Byron µε τις λέξεις που προέτασσε ο Πα-

παδιαµάντης στο κεφάλαιο:

Roll on, thou deep and dark blue Ocean – roll!

Ten thousand fleets sweep over thee in vain;

Man marks the earth with ruin...*

Προσπάθησε να το µεταφράσει µα δεν µπορούσε:

ο σκοτεινός µπλε ωκεανός ήταν ακόµα τρόµος. Λίγα

χρόνια µετά, όταν πια θα το κατάφερνε, το κείµενο που

προτιµούσε ήταν η ιστορία της µικρής Αστραδενής, που

βρέθηκε από το νησί της και τον κήπο του πατρικού

σπιτιού, κάτι που η Περσεφόνη δεν είχε, στο πνιγηρό

διαµέρισµα και τον ακάλυπτο της Κυψέλης, κάτι που

αντίθετα η Περσεφόνη έζησε λιγότερο οδυνηρά, γιατί

χάρηκε τουλάχιστον τα δέντρα της πλατείας. Για αρκε-

τό καιρό εξάλλου νόµιζε ότι ακάλυπτος είναι είδος δέ-

ντρου (το µπέρδευε µε τον ευκάλυπτο) κι έψαχνε στην

πίσω πλευρά της πολυκατοικίας για το µυστηριώδες και

τόσο σηµαντικό δεντράκι που είχε δώσει το όνοµά του

στο χώρο και αργούσε να µεγαλώσει.

Η ίδια πάντως έγινε µια λυγερή, λιγοµίλητη έφη-

βη µε πολύχρωµες κοτσίδες που γοήτευε τα αγόρια,

* Childe Harold’s Pilgrimage, Canto IV, 179.


- 103 -

µαύρα και λευκά. Με τα λευκά είχε πρόβληµα: διεκδι-

κούσαν πράγµατα που ποτέ δεν της είχε περάσει από το

νου ότι ήταν αντικείµενο διεκδίκησης, αφού στο δικό

της σύµπαν δεν υπήρχαν έννοιες όπως ζωτικός χώρος,

ελεύθερος χρόνος, επιλογές διακόσµησης και προτιµή-

σεις φαγητού. Σιωπούσε µπροστά σ’ αυτές τις διεκδική-

σεις, που αφορούσαν ζωές «καλύτερες» από τη δική

της µα µπουκωµένες από στοίβες επιθυµιών. Κάτι άλλο

για το οποίο σιωπούσε ήταν η υποψία της ότι είχε ά-

γνωστους προστάτες, γιατί, όταν χρειάστηκε, άρχισαν

τα καλά σχολεία και η ενθάρρυνση για σπουδές.

Στα χρόνια των σπουδών θα ζούσε τη µεγάλη της

σύγχυση: νεοκοµµουνιστής είχε σκοτώσει τη µητέρα

της (κατά λάθος, στόχος του ήταν ο εθνικιστής πελάτης

του µπουρδέλου), όµως το νεοκοµµουνιστικό κόµµα

ήταν που, µετά την αµνηστία του 2050, «επανδρώθη-

κε» (η λέξη δυστυχώς δεν έχει ευπρεπές συνώνυµο), µε

χιλιάδες ενθουσιώδεις νέους, ανάµεσά τους και µε την

ίδια.

Ταυτόχρονα η χάρη της και οι αναµνήσεις από

τους χορούς στα σκαλιά του Αγίου Νικολάου τη βοή-

θησαν να γίνει πολύ καλή διασκεδάστρια, µε ειδίκευση

σε χορευτικούς αυτοσχεδιασµούς. Ο Χαϊλέ είχε µε τη

σειρά του στρατολογηθεί στο ποδόσφαιρο και βρισκό-

ταν τώρα στη µεγάλη ακµή του.

«Όχι, δεν χρειάζοµαι λεφτά», τον καθησύχασε.


- 104 -

Άλλωστε ο Χαϊλέ είχε ανάγκες, η Περσεφόνη δεν

ήξερε αν είχε κάνει ακόµα εκείνη την εγχείριση στη

µύτη. Και δεν θα ρωτούσε.

«∆εν ξέρω αν θα µπορέσω να σε δω», της είπε.

«Να προσέχεις», του απάντησε, «σε φιλώ».

Ήξερε ότι ο αδερφός της έπαιρνε πολλά φάρµακα,

ότι είχε εµφυτευµένο τσιπάκι κι ότι σνιφάριζε συνθετι-

κή κοκαΐνη που του κατέστρεφε τη µύτη.


- 105 -

3333

Η Αντριάνα παράτησε τους αναγραµµατισµούς

και αναζήτησε τον ιστότοπο του Σεκερµέλ. Τα νέα ή-

ταν ότι ο νεαρός συγγραφέας αποκλείστηκε από τον

Eurowriter, γιατί οι Κήποι του Τσέχωφ ήταν πολύ ποιο-

τικό βιβλίο για τα µέτρα του διαγωνισµού. Για την εκ-

προσώπηση της Ελλάδας προκρίθηκε µια νεαρή Ελλη-

νοαµερικανίδα, της οποίας το µυθιστόρηµα είχε ως θέ-

µα τη ζωή των φυτών που νιώθουν φυλακισµένα στα

µπαλκόνια και θεωρήθηκε επιτυχηµένα ελληνικό, γιατί

η Ελλάδα είναι η συνοµοσπονδιακή επαρχία µε τα πε-

ρισσότερα µπαλκόνια µέσα στις πόλεις.

Η Αντριάνα ωστόσο στάθηκε στο ποιοτικό, µα

πριν προλάβει να το σκεφτεί χτύπησε η πόρτα. Η Όλγα

Μιχαήλοβα µπήκε κρατώντας τη Χαµένη λήκυθο και

δύο ακόµα βιβλία.

«Πώς είναι η µικρή µας;»

Η Αντριάνα βεβαίωσε ότι ήταν καλά και αφηγή-

θηκε µε συντοµία τα, πασίγνωστα άλλωστε, συµβάντα

στη Γ.Α.∆.Α. Η Όλγα την άκουγε τρυφερά µα κάπως


- 106 -

αφηρηµένη. Μετά κοίταξε τον Σεκερµέλ στην οθόνη,

τη λίστα του Κουτρουµάνου στο γραφείο και τις µου-

τζούρες των αναγραµµατισµών και είπε:

«Να σου πω, Αντριάνα, αν αυτό το βιβλίο» – έ-

δειξε τη Χαµένη λήκυθο – «το έχει γράψει µόνη της η

νεαρή, εγώ θα φάω τη µέθοδό µου».

Και λέγοντας αυτά άνοιξε το βιβλίο.

«∆ιάβασε».

«Η αγάπη σου για µένα τέλειωσε όταν χτύπησε το

κεφάλι µου στο χώµα, µ’ αγαπούσες µόνο όταν πετούσα.

Άφησέ µε να γίνω νύχτα και κρύο, να µην είµαι τίποτα».

«Θέλω να θυµάσαι», ήθελα να της πω, «ότι µε ξε-

κόλλησες από τη σιωπή και µου γέµισες το µυαλό µε το

βουητό µιας µυστικής γιορτής». Στην επιστροφή µου το

ταξί κυλούσε χωρίς ο οδηγός να έχει ιδέα ότι πηδάω πά-

νω από ανοιχτούς τάφους, γεµάτους χώµα από τα περα-

σµένα χρόνια.

Μια βδοµάδα µετά βγήκε από το νοσοκοµείο πύρι-

νη, όµορφη, µε όλες τις ιδιότητες της γενέθλιας ουσίας

της. Να κάψει και να θρέψει ό,τι παρακµασµένο, ό,τι α-

τροφικό. Στο σπίτι τα µάτια της πλανιόνταν ερευνητικά

πάνω στα αντικείµενα, ήθελα να τα προστατέψω.

Το βράδυ είδα όνειρο: η Ρωξάνη ήταν καβάλα σε

ένα πελώριο άσπρο άλογο µε πλουµιστή σέλα και πέταγε,

µολονότι το ζώο δεν είχε φτερά. Ύστερα την είδα σε µια

εκκλησία µε περίεργη αρχιτεκτονική, ανάµεσα σε ένα

παράξενο πλήθος όντων. Μεθυσµένη από την ανάµνηση


- 107 -

του ονείρου κι από την αόριστη άνοιξη, έπεσα το άλλο

βράδυ στο κρεβάτι νωρίς. Μέσα στην ασάφεια της µέθης

που χαλαρώνει τις κλωστές των ορίων, εγκαταλείφθηκα

ξανά στο πυκνόρρευστο σκοτάδι.

Η Αντριάνα κοίταξε τη δασκάλα ερωτηµατικά.

«Είναι ένα κοµµάτι όπου η ηρωίδα, η βιβλιοπώ-

λισσα Μαρίνα Κύρου, µιλάει σε πρώτο πρόσωπο και

θυµάται», εξήγησε εκείνη. «Είχε µια µεγαλύτερη αδερ-

φή, τη Ρωξάνη, που θαύµαζε πολύ. Εκείνη τραυµατί-

στηκε πέφτοντας από άλογο και η µικρή ένιωσε να

κλονίζεται ο κόσµος της γιατί είχε ενοχές (είχε συντε-

λέσει στο ατύχηµα), αλλά ένιωσε και την πτώση του ει-

δώλου. Τη θέση του θαυµασµού πήρε για λίγο η αµφι-

βολία, κάτι που η συγγραφέας βάζει στο στόµα της ί-

διας της τραυµατισµένης αδερφής, όταν λέει µε αγα-

πούσες µόνο όταν πετούσα. Μετά όµως η αδερφή επι-

στρέφει στο σπίτι και η µικρή πληµµυρίζει ξανά από

την ευτυχία να είναι στη σκιά της. Το απόσπασµα λει-

τουργεί ως δοκιµή αυτογνωσίας και είναι ένα ελάχιστο

σηµείο του µυθιστορήµατος».

Η Αντριάνα παρατήρησε ότι αν ήταν ένα ελάχιστο

σηµείο του µυθιστορήµατος είχαν να κάνουν µε αξιόλο-

γο µυθιστόρηµα, αλλά η Όλγα απάντησε αινιγµατικά:

«Όχι απαραίτητα».

Έπειτα εξήγησε στην έκπληκτη κυνηγό τα εξής:

Το απόσπασµα ήταν συµπίληµα από κείµενα δια-

φορετικών συγγραφέων. ∆ιαδοχικά και µε µικρές επεµ-


- 108 -

βάσεις διαβάζουµε τρία κοµµάτια από το Καλός και-

ρός/µετακίνηση της Μαρίας Μήτσορα, ένα από το Βιρ-

τζίνια Γουλφ καφέ της Αργυρώς Μαντόγλου, ένα από

το Μαύρο Ερµή της Ελένης Λαδιά και τέλος ένα από το

Η µοναξιά είναι από χώµα της Μάρως Βαµβουνάκη.

Η Αντριάνα ζάρωσε τα φρύδια.

«∆ηλαδή τα έκλεψε;»

«Κάθε άλλο, έχει αναλυτικότατη σηµείωση. Άλ-

λωστε πώς αλλιώς θα το καταλάβαινα εγώ; Κατάλογος

κειµένων είναι το µυαλό µου;»

Όµως αλλού ήταν το ζήτηµα.

Ακούµπησε µπροστά στην Αντριάνα τα δύο βι-

βλία που είχε πάρει από τη βιβλιοθήκη της. Ήταν το

Καλός καιρός-µετακίνηση της Μαρίας Μήτσορα και το

Βιρτζίνια Γουλφ καφέ της Αργυρώς Μαντόγλου. Η Α-

ντριάνα τα ξεφύλλισε µηχανικά, µα µην έχοντας καµιά

ένδειξη πώς να βρει τα αποσπάσµατα κοίταξε πάλι τη

δασκάλα. Εκείνη φαινόταν να το διασκεδάζει.

«Σου είπα εγώ να ψάξεις τα κείµενα;» έκανε εύ-

θυµα. «Εγώ τα βιβλία σου δείχνω».

«Γιατί;»

«Επειδή», εξήγησε η δασκάλα, «δεν υπάρχουν στο

δίκτυο. Γι’ αυτό άλλωστε τα έχω κρατήσει. Έψαξα πά-

λι, να βεβαιωθώ. Εποµένως, πού τα βρήκε η Ερµιόνη

µας; Έχει µήπως χάρτινα βιβλία; ∆εν έχει. Είδα στην

ιστοσελίδα της το σπίτι της: φλούο πολυθρόνες, κορνί-

ζες και ωραιότατες µονάδες αποθήκευσης. Και µη µου

πεις ότι πήγε σε δηµόσια βιβλιοθήκη κι έκανε ολόκλη-


- 109 -

ρη έρευνα για ένα συµπιληµατάκι, που θα ήταν µια χα-

ρά µε οποιαδήποτε εύκαιρα αποσπάσµατα!»

Εδώ να θυµίσουµε αυτό που στις δύο γυναίκες

ήταν οικείο, ότι για να χρησιµοποιήσεις το 2060 χάρτι-

νο βιβλίο έπρεπε συνήθως να καταφύγεις σε δηµόσια

βιβλιοθήκη, όπου δήλωνες µε αίτηση το σκοπό του δα-

νεισµού. Ο άλλος τρόπος βέβαια ήταν να έχεις πρό-

σβαση σε µια από τις ελάχιστες ιδιωτικές βιβλιοθήκες.

«Στου Κουτρουµάνου», είπε η Αντριάνα. «∆ού-

λεψε στη βιβλιοθήκη του Κουτρουµάνου».

«∆ούλεψε στη βιβλιοθήκη του Κουτρουµάνου για

ένα µικρό συµπίληµα που θα σχηµάτιζε εύκολα από χι-

λιάδες διαθέσιµα ηλεκτρονικά βιβλία;* Κι έβαλε µετά

σηµείωση για κείµενα που δεν υπάρχουν στο δίκτυο,

και για να επαληθευτούν χρειάζεται τόση φασαρία;»

«Ίσως ακριβώς γι’ αυτό, για να δείξει την αξία

των χάρτινων βιβλίων», πρότεινε η Αντριάνα. Και

πρόσθεσε διστακτικά: «Ίσως την παρότρυνε ο Κου-

τρουµάνος».

«Ακριβώς, ο Κουτρουµάνος. Ο Κουτρουµάνος εί-

ναι που θα το πήγαινε εκεί, να φτιάξει ένα συµπίληµα

που έµµεσα να δείχνει την αξία των χάρτινων βιβλίων».

Κι ενώ η Αντριάνα σώπαινε, η δασκάλα συνέχισε:

«Και νοµίζω πως τη δείχνει και µε άλλο τρόπο».

* Για τον µη εξοικειωµένο αναγνώστη, διευκρινίζουµε ότι, εκτός

των άλλων, η Όλγα εδώ εννοεί ότι τα κατάλληλα για µια εργα-

σία ηλεκτρονικά αποσπάσµατα εντοπίζονται εύκολα από προ-

γράµµατα αναζήτησης µε λέξεις-κλειδιά, πράγµα που δεν µπο-

ρεί να γίνει µε το χαρτί.


- 110 -

Και εξήγησε ότι η Μαρία Μήτσορα και η Αργυρώ

Μαντόγλου ήταν δύο καλές συγγραφείς των αρχών του

αιώνα, αλλά στο δίκτυο υπήρχαν πολύ λίγα έργα τους.

Ενώ η Μάρω Βαµβουνάκη, που υπήρξε πολύ εµπορική,

είχε αναρτηθεί σχεδόν πλήρως.

«∆ηλαδή, το δίκτυο», κατέληξε, «δεν έχει τελικά

τα πάντα. Να το άλλο έµµεσο µήνυµα του Νικόλα».

«Αλλά γιατί να κάνει όλο αυτό το µπέρδεµα;»

απόρησε η Αντριάνα. «Θέλω να πω, γιατί να γράψει βι-

βλίο µαζί µε την Ερµιόνη…»

«Ή και µόνος του», τη διέκοψε η δασκάλα.

«…και να βάλει την Ερµιόνη ως συγγραφέα;»

«Για να βοηθήσει. Και την Ερµιόνη και το στόχο

του. Αυτός έγραψε το βιβλίο και η νεαρή µε τη σειρά

της προώθησε την επαναφορά των χάρτινων βιβλίων».

Και συµπλήρωσε µε έµφαση:

«Μην ξεχνάς τι έκανε στα δεκατρία του: το µισό

µου βιβλίο ήταν γραµµένο από αυτόν. Οι άνθρωποι,

Αντριάνα, επαναλαµβάνονται».

Η Αντριάνα κοίταξε σκεφτική τη λίστα στο γρα-

φείο της και ανακεφαλαίωσε νοερά: ο Σεκερµέλ ήταν

ποιοτικός, το Μαρίνα Κύρου ήταν µάλλον ψευδώνυµο

(χώρια που ήταν και ηρωίδα βιβλίου, σαν κάποιος να

λέει εδώ παίζουµε) και Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό, α-

ναγραµµατιζόταν σε Νικόλα(ο)ς Κουτρουµάνος.

Μα …βέβαια! Ποιος νεαρός συγγραφέας θα δια-

κινδύνευε, ακόµα και µε το κενό του νόµου για το υλι-

κό, να εκδώσει σε χάρτινο βιβλίο, που κανείς δεν θα


- 111 -

αγόραζε; Και γιατί να µη γράψει ο Κουτρουµάνος ένα

βιβλίο και για τον Σεκερµέλ, µε αντάλλαγµα ο νεαρός

εκπρόσωπός µας στον Eurowriter να διαφηµίσει κι αυ-

τός τα χάρτινα βιβλία; Όσο για τον Πέτρο Χορν, πρω-

τοεµφανιζόταν µε δύο έργα, Η νοσταλγία του ήλιου και

Ο κατάσκοπος. ∆ύο έργα, πολύ ασυνήθιστο. Και µπορεί

τον Πέτρο ως συγγραφέα να µην τον ήξερε κανείς, αλ-

λά ως νεοκοµµουνιστής και υποστήριξη είχε και λό-

γους να θέλει τη νοµιµοποίηση των βιβλίων.


- 112 -

4444

Η οµάδα του Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν µπήκε στο

σχέδιο Νέος Γοργοπόταµος αµέσως µετά το πραξικό-

πηµα των εθνικιστών το 2043, αλλά ο Σιµόν Ανάν, ση-

µαντικό στέλεχος του δηµοκρατικού κόµµατος, χρειά-

στηκε να φυγαδευτεί από την Αθήνα. Με τη βοήθεια

συντρόφων που οργάνωσαν αντιπερισπασµό έκανε ρι-

ψοκίνδυνο ταξίδι κι έφτασε ξηµέρωµα στο Θεσσαλικό

Κάµπο. Ήταν άνοιξη και τα θερµοκήπια ήταν γεµάτα

λουλούδια.

Υπάρχουν τόποι που συναντάς για λίγο και δεν

ξεχνάς ποτέ. Τέτοιος τόπος για τον Σιµόν Ανάν ο Θεσ-

σαλικός Κάµπος. Τα θερµοκήπια, υβριδικές εγκατα-

στάσεις µε γεωθερµικά και ηλιοθερµικά συστήµατα,

απλώνονταν σε όλη την έκτασή του, καθώς ο πόλεµος

στρατολόγησε την αγροτική τεχνολογία για την εντατι-

κή παραγωγή των πιο αναντικατάστατων όπλων, των

τροφίµων. Μαζί µε αυτά καλλιεργούνταν και πειραµα-

τικά φυτά, που χρησίµευαν για την κατασκευή ειδών

πρώτης ανάγκης.


- 113 -

Σε µια άκρη της έκτασης ήταν το προκάτ των

φρουρών και δίπλα ένα µικρό εργαστήριο έρευνας.

Στην πόρτα του, µε βλέµµα που σαν µόλις να σηκώθη-

κε από τον ορίζοντα για να στραφεί στον Ζαν Πωλ, η

Ελληνίδα.

Όπως µε τους τόπους, υπάρχουν και άνθρωποι

που την εικόνα τους µιας στιγµής δεν ξεχνάς ποτέ, όχι

µόνο αν πρόκειται για τυχαίες συναντήσεις αλλά κι αν

ακόµα είναι οι άνθρωποι µε τους οποίους ζεις. Μένει

για πάντα στο νου σου περίοπτη, απαστράπτουσα. Η

Ελληνίδα στην πόρτα του εργαστηρίου, στο Θεσσαλικό

Κάµπο που ξηµέρωνε. Ήταν εικοσιπέντε χρονών, φο-

ρούσε την άσπρη ποδιά της ερευνήτριας και είχε τα

µαλλιά πιασµένα πίσω. Όταν ο Ζαν Πωλ την αγκάλια-

σε, έβγαλε µια µικρή κραυγή και τραβήχτηκε πίσω: στο

άνοιγµα της ποδιάς και του πουκάµισου, κάτω από το

ειδικά ενισχυµένο σουτιέν, τα στήθη της έτρεχαν γάλα.

∆εκαεφτά χρόνια µετά ο Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν,

Πρωθυπουργός της Ευροβαλκανικής Συνοµοσπονδίας,

κάθεται στην τραπεζαρία της πρωθυπουργικής κατοικί-

ας στις Βρυξέλλες. Έφτασε (σωστότερα: οδηγήθηκε)

ως εδώ µε σταθερές ικανότητες προσαρµογής, έµπι-

στους ανθρώπους και επικοινωνιακό χάρισµα. Μετά

τον Πόλεµο του Νερού πέρασε ένα σύντοµο διάστηµα

στην Αφρική, ακολουθώντας ιδανικά που αποδείχτηκε

πως δεν ήταν δικά του, έπειτα η ebedu τον προόρισε για

Πρωθυπουργό. Μην ξεχνάµε, είχε εξαιρετική φήµη:


- 114 -

στον πόλεµο η οµάδα του έδρασε ηρωικά στον τοµέα

του σαµποτάζ.

Είναι πια στα εξήντα, µε καλοδιατηρηµένο µα

κάπως σκληρό και ανέκφραστο πρόσωπο, λεπτό µου-

στάκι και σώµα ελαφρά κυρτό. Γύρω του πλούτος, µε

πολυτελείς λεπτοµέρειες που υπονοούν άνθρωπο ευά-

λωτο σ’ αυτόν. Στον τοίχο, κάτω από µια ελαιογραφία

που θα µπορούσε να παριστάνει έκρηξη ηφαιστείου ή

έναν απέραντο πορτοκαλεώνα, µια βιβλιοθήκη µε σπά-

νιους τόµους. Ελάχιστοι ξέρουν ότι περιέχει, χρυσόδε-

τους, και τους παροπλισµένους πια µυστικούς κώδικες

κρυπτανάλυσης του Πολέµου του Νερού. Καµιά φορά

τους ξεφυλλίζει και θυµάται. Αναγνωρίζει τα σύµβολα,

τη µυστική µουσική των αλγορίθµων, µε τη συγκίνηση

γέρου εραστή που ξεκλειδώνει στίχους της νιότης. Το

κυρτό του σώµα παίρνει τότε µια στάση ταιριαστή µε

την ανάγνωση, µα είναι για λίγο: ο Σιµόν Ανάν δεν α-

γαπάει ιδιαίτερα τη στάση της ανάγνωσης.

Απέναντί του κάθεται η Σοφία Σιµόν Ανάν, το γέ-

νος Μαύρου, η θρυλική Ελληνίδα. Η (πρώην) Πρώτη

Κυρία της Συνοµοσπονδίας («δεν ξέρω να παίζω αυτό

το ρόλο, θα σου κάνω κακό»), µε τα µαλλιά πάντα πια-

σµένα πίσω κι έναν καρκίνο σπάνιας µορφής, τον κοι-

τάζει χαµογελαστή. Έχουν καιρό να ιδωθούν. Μόλις τη

ρώτησε για τη θεραπεία της. Στα ελληνικά, τη γλώσσα

τους.

«Καλά πάει», του απάντησε.


- 115 -

Η Σοφία Μαύρου είχε σπουδάσει χηµική γεωπο-

νία και λίγο πριν τον πόλεµο έκανε ως µεταπτυχιακή

φοιτήτρια έρευνα σε συνεργασία µε το τµήµα Ιστορίας

του Πανεπιστηµίου της Αθήνας, µε θέµα τις αλλαγές

στην καρποφορία της Ευρώπης από τις επιδράσεις του

ανθρώπινου παράγοντα: των επιδροµών, των µετακινή-

σεων, της εκπαίδευσης, της πολιτικής. Όµως τη δυσκό-

λεψαν στη χρηµατοδότηση, µάλλον επειδή θα αναµό-

χλευε εθνικιστικές έχθρες. Ο Ζαν Πωλ, στέλεχος τότε

του κυβερνώντος κόµµατος, προσπάθησε να την βοη-

θήσει, όπως και ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος.

Συνέπειες των προσπαθειών ήταν η παραίτηση του

Κουτρουµάνου και ο δεσµός, και έπειτα γάµος, της Σο-

φίας µε τον Ζαν Πωλ.

Μετά ήρθε ο πόλεµος, και προς το τέλος του το

πραξικόπηµα των εθνικιστών. Η Σοφία και ο Ζαν Πωλ

κρύφτηκαν στα θερµοκήπια του Θεσσαλικού Κάµπου,

όπου εκείνη, ήδη γνωστή στους επιστηµονικούς κύ-

κλους ως η Ελληνίδα και διάσηµη για τη συνέπεια και

το πείσµα της, έκανε έρευνες σε ποικιλίες φυτών και σε

µια χηµική φόρµουλα για την προστασία τους. Την ίδια

εποχή, τα νεογέννητα δίδυµα κρύφτηκαν σε σπίτια ο-

µοϊδεατών.

Και µετά ήρθε η Αφρική.

«Ωραία είσαι εδώ», του είπε, δείχνοντας µε το

βλέµµα την αίθουσα.


- 116 -

Ήταν απλώς µια τρυφερή κουβέντα, άλλωστε το

µέγαρο τής ήταν οικείο. Ήταν τα παλιά ανάκτορα, κά-

ποτε έδρα του βασιλιά του Βελγίου. Με την ίδρυση της

Συνοµοσπονδίας οι βασιλιάδες της Ευρώπης διατήρη-

σαν τίτλους, προνόµια και φυσικά περιουσίες, ενώ πα-

ράλληλα εξελίχτηκαν (όσοι δεν ήταν ήδη) σε πανούρ-

γους επενδυτές. Το µόνο που παραχώρησαν ήταν ο επί-

σηµος ρόλος τους, συχνά µαζί µε το µέγαρο που τον

στέγαζε, πράγµα που δεν φάνηκε να τους στενοχωρεί.

«Έχω συναντήσεις. Στο περιθώριο», είπε ο Ζαν

Πωλ, εννοώντας το περιθώριο της συνδιάσκεψης της

ebedu.

«Κάποια ενδιαφέρουσα;»

«Μυριέλ Μουσαράφ».

Η Σοφία Μαύρου κατένευσε. Η Παλαιστίνια της

Ελλάδας: νέο αίµα, νέες ιδέες, αινιγµατικός ανθρώπινος

κώδικας. Η Πράσινη Νύφη έδινε τους πρώτους καρπούς

στη Συνοµοσπονδία.

«Είναι πάντα µαζί της ο Καραγιαννόπουλος;»

«Ναι», απάντησε ο Σιµόν Ανάν κοµπιάζοντας α-

διόρατα, καθώς θυµήθηκε ότι το νέο καθήκον του Κα-

ραγιαννόπουλου ήταν να παρακολουθεί το τηλέφωνο

του Νικόλα Κουτρουµάνου, κάτι που µε τίποτα δεν θα

έλεγε στη Σοφία.

Συχνά είχε αναρωτηθεί αν είχε εραστή. Η Πρώτη

Κυρία δεν είχε ποτέ δώσει αφορµές, αλλά και τα Μέσα

στάθηκαν πάντα διακριτικά απέναντί της. Τη σέβονταν


- 117 -

όλοι για το έργο της στην Αφρική, που το συνέχιζε στα-

θερά. Κι απόψε πάλι, πετούσε για το Ναϊρόµπι.

«Τι κάνουν τα παιδιά;» τη ρώτησε, αλλάζοντας

θέµα.

Τα δίδυµα ήταν δεκαεφτά χρονών, αγόρι και κο-

ρίτσι. Όταν το ζευγάρι χώρισε πήγαν µε τη µητέρα

τους, πράγµα που ελάχιστα αντιλήφθηκαν, αφού ζού-

σαν κυρίως σε σχολεία.

«∆ιαλέγουν µέλλον», απάντησε εύθυµα η Πρώτη

Κυρία. Κι εξήγησε ότι ο γιος τους ονειρευόταν απο-

στολές σε ανεξερεύνητα µέρη και η κόρη τους ζωολο-

γικά πάρκα για προστατευόµενα είδη.

«Αυτές τις µέρες διασώζει τον δαίµονα της Τα-

σµανίας», κατέληξε χαµογελαστή.

Το βλέµµα της έµοιαζε πάντα σαν µόλις να ση-

κώθηκε από τον ορίζοντα για να στραφεί επάνω του. Η

θεραπεία της ήταν επώδυνη και επισφαλής. Χρόνια µε-

τά, σε µια συνέντευξη, ο Ζαν Πωλ θα πει ότι η ζωή µα-

ζί της υπήρξε απίστευτη, τεράστια τύχη, στην οποία ε-

κείνος δεν µπόρεσε, δεν είχε καν τη γνώση ή τον τρό-

πο, να ανταποκριθεί.

Όταν η Πρώτη Κυρία έφυγε, ο Πρωθυπουργός

σκέφτηκε τα παιδιά του: οι αποστολές σε ανεξερεύνητα

µέρη, όσο και αν γίνονταν µε σύγχρονα µέσα, σήµαιναν

πάντα κινδύνους. Κανείς δεν αποκτά κύρος σε αυτό το

πεδίο αν δεν χώσει το κεφάλι στην τρύπα. Αλλά για τον


- 118 -

δαίµονα της Τασµανίας το πράγµα ήταν αλλιώς: το εν

λόγω ζωάκι, devil εξαιτίας του µαύρου χρώµατος, της

νυκτόβιας φύσης και των αστείων κυνοδόντων, ήταν

ένα µαρσιποφόρο µεγέθους µικρού σκύλου, που εδώ

και πολλές δεκαετίες είχε κηρυχθεί προστατευόµενο

και ζούσε αποκλειστικά σε πάρκα, παρακολουθούµενο

σε κάθε εκδήλωσή του.

Με άλλα λόγια, η επιλογή του γιου ήταν βεβαίως

γενναία, µα της κόρης του φάνηκε πιο ενδιαφέρουσα: η

νεαρή Σιµόν Ανάν είχε διαλέξει το πεδίο που διδάσκει

τον άνθρωπο πώς να οργανώνει και να ελέγχει έµβια

όντα.


- 119 -

5555

Το πρώτο µοιραίο ήταν το τηλεφώνηµα. Η χαµη-

λή ανάλυση της συσκευής της που γλύκαινε το πρόσω-

πο του Κουτρουµάνου ίσως να έφταιγε για το δεύτερο

κι ακόµα πιο µοιραίο, γιατί µόλις τον είδε στην οθόνη

της η Αντριάνα µαλάκωσε και είπε χαµογελώντας ελα-

φρά:

«Ξέρω τι τρέχει µε τα βιβλία σας, κύριε καθηγη-

τά, αποκρυπτογράφησα ένα».

Κι ενώ από το παγιδευµένο τηλέφωνο τα λόγια

της έφταναν στους ευτυχείς υφισταµένους του Καρα-

γιαννόπουλου, η ίδια έφτανε λίγο αργότερα στο λοφτ.

«Εσείς ειδοποιήσατε τις αρχές, κύριε καθηγητά,

εξαιτίας σας τροµοκρατηθήκαµε τόσο», είπε, ξεκινώ-

ντας µε το πιο προσωπικό παράπονο.

«Εγώ; Εγώ;»

Φαινόταν να το διασκεδάζει.


- 120 -

«Λάθος! ∆εν κάρφωσα εγώ την κυρία Τζούµα

στους µπάτσους», δήλωσε εύθυµα και µε απροσδόκητη

φρασεολογία.

Έλεγε ψέµατα. Κι αν τον είχαµε παρακολουθήσει

εκείνη τη µέρα που την άφησε στο λοφτ και πήγε «να

δει κάποιον», θα το ξέραµε ήδη. Μα ας µην τον κρί-

νουµε, απλώς την προστατεύει. Εξάλλου η ευθυµία του

εξατµίστηκε όταν κατάλαβε πως εκείνη είχε φοβηθεί

πραγµατικά και, νιώθοντας ένοχος, άκουσε στη συνέ-

χεια µε µεγάλη προσοχή τις εικασίες της για την ταυτό-

τητα των συγγραφέων της λίστας.

«Έχεις λοιπόν και ικανότητες ντέτεκτιβ», της εί-

πε. «Πόσο χρεώνεις για τις υπηρεσίες;».

«Για σας δωρεάν», του επανέλαβε το παλιό τους

αστείο. Ωστόσο πάλι της πήρε λίγες στιγµές για να α-

ντιληφθεί ότι ο ενικός του δεν ήταν αγένεια, αλλά βήµα

προσέγγισης: πράγµατι, οµολόγησε απλά, αυτός είχε

γράψει όλα τα βιβλία της λίστας, εκτός από δύο.

Ανεβαίνοντας ένα λεπτό µετά στο πατάρι µαζί

του (µε τη Μελάνη πίσω από το παπούτσι του), η Α-

ντριάνα πρόσµενε τώρα όχι µονάχα τις αποκαλύψεις

για τα βιβλία µα και το ίδιο το άρωµά τους µε κρυφή

ευχαρίστηση. Μόλις όµως ο καθηγητής άνοιξε µε την

κάρτα την ηλεκτρονική κλειδαριά και είπε «περάστε,

κυρία Μαρίνσκα», µια αναπάντεχη αίσθηση κάλυψε

την προσδοκία: της φάνηκε σαν η καµαρούλα να απέ-

πνεε ταλκ και γάλα, µε τη µικρή λευκή βιβλιοθήκη σε

θέση κούνιας.


- 121 -

Τα µωρά (οι τόµοι) ήταν πάντα εκεί, στα τέσσερα

ράφια, κατά αντίτυπα. Αυτή τη φορά τα παρατήρησε

καλύτερα ( Η χαµένη λήκυθος… Οι κήποι του Τσέχωφ…

Η νοσταλγία του ήλιου… ) και κάτι της τράβηξε την

προσοχή. Ξανακοίταξε, δεν έκανε λάθος: στα ράφια

υπήρχαν εννέα τίτλοι, όχι δέκα. Έλειπε ο Ναυτικός. Ε-

τοιµάστηκε να ρωτήσει, µα τότε ο Κουτρουµάνος της

είπε µε επισηµότητα και αγγίζοντας απαλά τις ράχες:

«Αυτά είναι το έργο µου. Εκτός από αυτό και αυ-

τό». Και έδειξε τα αντίτυπα της Νοσταλγίας του ήλιου

του Πέτρου Χορν και του Στην άκρη του ουρανού της

Ερµιόνης.

«Θα πρέπει να είναι πολύ ωραία», αναφώνησε η

Αντριάνα, ξεχνώντας να ρωτήσει για την απουσία του

Ναυτικού. Και κοιτάζοντάς τα φυλακισµένα βιβλία µε

στοργή, επανέλαβε: «∆εν µπορεί παρά να είναι».

«∆εν ακούς, Αντριάνα».

Ο Κουτρουµάνος γελούσε τώρα καλόκαρδα και

την παρέσυρε στο γέλιο, µετά άγγιξε το χέρι της σαν να

περίµενε να βγουν νυχάκια: «∆εν ακούς…»

Η κρύπτη έκλεισε, η Μελάνη προηγήθηκε προς

τα κάτω, καθηγητής και Αντριάνα κάθισαν µαζί στο

βελούδινο καναπέ. Εκείνος τόνισε πάλι:

«‘Αυτά είναι το έργο µου’ είπα. Ένα είναι».

Ε, ναι, από µία άποψη… Όλα τα έργα ενός συγ-

γραφέα είναι το έργο του.

«Όχι, κυρία Μαρίνσκα», είπε µε υποµονή, και ξα-

ναβρίσκοντας το γνώριµο ύφος του. «Είναι ένα, κυριο-


- 122 -

λεκτικά. Ένα µεγάλο µυθιστόρηµα. Τα βιβλία που µό-

λις είδατε, εκτός από τα δύο που σας έδειξα και που εί-

ναι πράγµατι του Πέτρου και της Ερµιόνης, είναι δια-

σκευασµένα κοµµάτια από ένα και µόνο βιβλίο. Θα έ-

λεγα µάλιστα πως ξέρετε τώρα και τον τίτλο του».

«Ο Ναυτικός», είπε θριαµβευτικά η Αντριάνα, µε-

τά από λίγες στιγµές. (Σωστά: ο τίτλος που έλειπε ως

τόµος ήταν λογικά ο τίτλος όλων των άλλων µαζί. Ένας

τίτλος που µπήκε στη λίστα σαν παιχνίδι, αν µάλιστα

θυµηθούµε και τον αναγραµµατισµό*).

Κι ενώ εκείνος κατένευσε επιδοκιµαστικά, εκείνη

σκεφτόταν: η παράξενη λίστα ήταν λοιπόν κάτι πολύ

διαφορετικό από ό,τι έδειχνε: ήταν, κατά το µεγαλύτε-

ρο µέρος της, ένα και µόνο βιβλίο. Τι βιβλίο άραγε;

∆εν τόλµησε να ρωτήσει, βάζοντας όµως σε τάξη

τους συλλογισµούς της είπε:

«Νοµίζω πως καταλαβαίνω. Και συγγραφείς βοη-

θάτε έτσι και τα χάρτινα βιβλία προωθείτε. Όµως, συγ-

γνώµη που σας ρωτάω, δεν θέλετε να εκδώσετε αυτό το

µυθιστόρηµά σας, τον Ναυτικό, στο δίκτυο; Θα είναι

µεγαλειώδες!»

«Αγαπητή», της απάντησε, «δεν βιάζοµαι. Το

φτιάχνω ακόµα, το χαίροµαι. Είναι η ζωή µου. Μια από

τις πιο σπουδαίες πράξεις του ανθρώπου είναι η αφή-

γηση της ζωής του».

Και συµπλήρωσε, τονίζοντας το ρήµα:

* Θυµίζουµε: Ο ναυτικός, Λούκας Μονρό, αναγραµµατίζεται σε :

Νικόλαος Κουτρουµάνος.


- 123 -

«Άλλωστε, στο δίκτυο δεν θα διαβαστεί».

«Μα πως…» απόρησε η Αντριάνα.

Έπειτα κατάλαβε.

«Εννοείτε πως δεν θα διαβαστεί όπως πρέπει, πως

θα πάει χαµένο».

Ξαφνικά ένιωσε ότι ο αγώνας δεν ήταν για την

άρση της βιβλιοαπαγόρευσης, ότι αυτή ήταν µόνο µέ-

ρος του: ο αγώνας αφορούσε την επανεφεύρεση µιας

ανθρώπινης ιδιότητας.

«Θα νοµιµοποιηθούν λοιπόν τα βιβλία, κύριε κα-

θηγητά; Και το χαρτί; Τα δέντρα; Θα επιτραπεί να κό-

βουµε δέντρα; Πώς είναι δυνατόν;»

«Τα δέντρα, αγαπητή, θα φυτεύονται – φυτεύο-

νται ήδη – γι’ αυτό και µόνο το σκοπό. Θα είναι ειδική

ξυλεία, παραγωγή µελετηµένη µε κάθε λεπτοµέρεια».

«Μα δεν θα είναι ακριβό το χαρτί;»

«Υποθέτω. ∆εν φτάνουν µέχρι εκεί οι γνώσεις

µου. Πάντως», τόνισε µε χαµόγελο, «υπάρχει και φτη-

νό».

«Το κενάφ! Μα τι είναι αυτό;»

«Α, µεγάλη ιστορία! Κατά κάποιο τρόπο, η ίδια η

ιστορία του Ναυτικού. Αλλά καλύτερα να τη διαβάσετε,

όταν έρθει η ώρα».

Και πρόσθεσε λακωνικά πως Ο Ναυτικός ήταν

ένα ογκώδες µυθιστόρηµα µε πολλούς εγκιβωτισµούς.

Το επεξεργαζόταν ακόµα, στο µεταξύ όµως πήρε µερι-

κά κεφάλαιά του κι έφτιαξε αυτά τα µικρότερα µυθι-

στορήµατα, υποτίθεται πέντε νέων συγγραφέων. Οι


- 124 -

τρείς ήταν πραγµατικοί, οι γνωστοί της φίλοι, ενώ οι

δύο, ο Λούκας Μονρό και η Μαρίνα Κύρου, ανύπαρ-

κτοι. (Εδώ ας σηµειώσουµε ότι στα 2060 η ψευδωνυµία

ήταν αρκετά συνηθισµένη, και το τέχνασµα µάλλον θα

διασκέδαζε το κοινό, όταν θα γινόταν γνωστό).

«Το αξιοποιώ στον αγώνα µας», κατέληξε εύθυ-

µα. «Το πρώτο πείραµα, η Χαµένη λήκυθος, πήγε ανέλ-

πιστα καλά».

Ως προς αυτό εκείνη δεν ήταν σίγουρη, µα η ε-

µπιστοσύνη του την είχε συγκινήσει, έτσι ρώτησε, µε

αέρα περίπου συνεργάτριας, αν οι συγγραφείς της οµά-

δας γνώριζαν.

Πιθανόν να µάντευαν, της είπε, ο καθένας χωρι-

στά, πως είχε «βοηθήσει» τους υπόλοιπους, σίγουρα

όµως δεν είχαν ιδέα για το ένα µεγάλο βιβλίο. Ήταν πε-

ρίπλοκο και είχε διαλέξει µε προσοχή τα κοµµάτια.

«Άλλωστε», συµπλήρωσε ακόµα πιο εύθυµα, «οι

συγγραφείς έχουν την καταπληκτική ιδιότητα να µη

διαβάζουν ο ένας τον άλλο».

«Όµως», αντέτεινε η Αντριάνα, «η Ερµιόνη µε τη

Χαµένη Λήκυθο, που δεν είναι καθόλου δική της, έγινε

διάσηµη. Πώς θα ανταποκριθεί στην επιτυχία, κύριε

καθηγητά; Με τα παραµυθάκια που γράφει;».

«Μην υποτιµάτε τους φίλους µας, κυρία Μαρίν-

σκα. Η Ερµιόνη γράφει ένα ενδιαφέρον µυθιστόρηµα,

το Στην άκρη του ουρανού. Το τυπώσαµε πρόχειρα –

επέµενε να το δει – αλλά η οριστική του µορφή θα αξί-

ζει».


- 125 -

Στο σηµείο αυτό οι γνωστές χρυσές µπούκλες θα

εµφανίστηκαν µάλλον ενοχλητικά στο νου της Αντριά-

νας, γιατί αγνόησε τη συγγραφική αξία της Ερµιόνης

και πέρασε στην επόµενη απορία της: µια και το ανέ-

φερε ο καθηγητής, ποιος λοιπόν τύπωνε τα βιβλία αυτά;

«Φίλοι», απάντησε εκείνος αόριστα µετά από µι-

κρό δισταγµό.

Το βράδυ ο Κουτρουµάνος έκανε κάτι σπάνιο γι’

αυτόν: τυλίχτηκε µε το κόκκινο κασκόλ του, πήρε το

µετρό και κατέβηκε στο Μητροπολιτικό Πάρκο. Βαδί-

ζοντας σ’ ένα ήπιο αθηναϊκό κρύο, ποτισµένο από την

υγρασία φυτών και θάλασσας, µπήκε αργά στην κε-

ντρική αλέα του Πάρκου. Οι προβολείς έριχναν τις

σκιές των δέντρων στη χρωµατιστή άσφαλτο παραλ-

λάσσοντας τα κυβιστικά µοτίβα της. Ο καθηγητής κά-

θισε σε ένα παγκάκι. Να που έξω η ζωή ήταν πολύχρω-

µη, ακόµα και τη νύχτα.

∆υο νεαροί τον προσπέρασαν µιλώντας ζωηρά για

τον αγώνα Π.Α.Ο. – Λίβερπουλ:

«Ο Ζόργκου είναι τραυµατισµένος. Αν δεν είναι

στην εντεκάδα, το µατς είναι δικό µας».

Ο Κουτρουµάνος σκίρτησε νοσταλγικά, ο Ζόρ-

γκου. Έπειτα αναλογίστηκε πόσα χρόνια είχε να πάει

στο γήπεδο. Το πάρκο τού θύµιζε παιδικά χρόνια. Τι

ώρα να κοιµάται άραγε; Αναρωτήθηκε γιατί την εµπι-

στεύτηκα;


- 126 -

Σ’ αυτό δίσταζε κι ο ίδιος να απαντήσει. Έλεγε

ότι τη δοκίµαζε, όµως για ποιο πράγµα ακριβώς;

Ύστερα του ήρθε µια πολύ πιο απλή ερώτηση:

Πόση ώρα να θέλω µέχρι το σπίτι της;

Τα ποδηλατοστάσια ήταν όλη νύχτα ανοιχτά, µε

τα σωστά κέρµατα έπαιρνες το ποδήλατο ό,τι ώρα ήθε-

λες, αλλά ο καθηγητής είχε χρόνια να κάνει ποδήλατο.

Αποφάσισε να περπατήσει. Είδε µεγαλύτερους από τον

ίδιο να βγαίνουν από µούλτιπλεξ, να παίρνουν ταξί, να

φιλιούνται. Είδε νέους µε ηλεκτροκίνητα που αγνοούσε

τις µάρκες τους, γιγαντοοθόνες και ολογράµµατα. Είδε

τέλος µια γυαλιστερή θάλασσα µε πλοία στο βάθος.

Στον ορίζοντα η Αίγινα µε τα φώτα στην ίσαλο γραµ-

µή, δεξιά η αναµµένη ως την κορφή Καστέλα, πίσω

της, αχνό κοµµάτι νύχτας, η σιωπηλή Σαλαµίνα.

Τα ταξίδια της ζωής µας, όσα και να ’ναι, όταν

περνάνε τα χρόνια συρρικνώνονται σε ένα και µόνο µε

ελάχιστους σταθµούς, στην περίπτωση του Κουτρου-

µάνου δύο ή τρεις: µια άνυδρη γη, όπου τα συναισθή-

µατα συνθλίβονταν στην πολλή δουλειά και τους µεγά-

λους στόχους, και µια χαριτωµένη θάλασσα από τα

παιδικά καλοκαίρια. Ανάµεσά τους, θαµπό, ένα βροχε-

ρό πρωί σ’ ένα πρωτόγονο αεροδρόµιο της Αφρικής,

όπου αποχαιρέτησε έναν φίλο.

Και µυρωδιές: εκείνα τα παράξενα φυτά µε τη

βαριά ανάσα, απλωµένα σε στρέµµατα ολόκληρα και

µε τη Σοφία να τα διασχίζει, και η αρµύρα του Σεπτεµ-

βρίου από τα ξανθά µαλλιά της Όλγας, πολύ παλιά.


- 127 -

Ανάσανε και τώρα βαθιά. Οι Βάλτοι δεν µύριζαν

αλάτι ούτε υδρόβια χλωρίδα όπως περίµενε, µύριζαν

τροποποιηµένες ψητές πατάτες και µπιφτέκια. Έφτασε

στα φωτοβολταϊκά και µέτρησε: ένα, δύο, τρία, να το

τετράγωνο. Σπίτια σαν κουτιά, αλλά µε όλες τις προ-

διαγραφές ασφαλείας. Αυτό το γαλάζιο πρέπει να είναι

το σπίτι της Όλγας. Το σπίτι της Όλγας στη Σαλαµίνα

είχε βεράντα και κεραµίδια, έµπαινες εύκολα ακόµα

και από το παράθυρο.

∆ίπλα, το βιολετί, πρέπει να είναι της Αντριάνας.

Είχε φως, αν και όχι έντονο.

Τι να κάνει άραγε µε τέτοιο φως; Πιθανόν έχει

συνδεθεί στο δίκτυο.

Έµεινε κάπου δέκα λεπτά κάνοντας ότι περιµένει

κάποιον, έπειτα κάλεσε ταξί.

Την ίδια ώρα που εκείνος στεκόταν απ’ έξω, η

Αντριάνα, µέσα στο προκάτ της, µελετούσε ξανά, µετά

τα νέα δεδοµένα, τη λίστα µε τους δέκα τίτλους:


2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν.

4) Η τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ.

5) Ο ναυτικός, Λούκας Μονρό.

6) Ο ασύρµατος, Μαρίνα Κύρου.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό.


- 128 -

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου.

9) Ο κατάσκοπος, Πέτρος Χορν.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα.

Έχοντας στη διάθεσή της µόνο τη Χαµένη λήκυθο

ολόκληρη (η Όλγα της είχε αφήσει το βιβλίο) και αφαι-

ρώντας τους δύο άσχετους τίτλους (τη Νοσταλγία του

ήλιου και το Στην άκρη του ουρανού) προσπαθούσε µά-

ταια, από τους υπόλοιπους, να µαντέψει κάπως το πε-

ριεχόµενο του ενιαίου µυθιστορήµατος, του Ναυτικού.

Στο νου της έρχονταν, µε µια σκιά ζήλιας γι’ αυτούς

που η αφήγηση περιλάµβανε, τα λόγια του καθηγητή:

«Μια από τις πιο σπουδαίες πράξεις του ανθρώ-

που είναι η αφήγηση της ζωής του».


- 129 -

6666

«Ωραία η Πράσινη Νύφη», είπε ο Πρωθυπουργός.

«Ζεστό µέρος», απάντησε η Μυριέλ, «ευχάριστα

ζεστό. Όχι µόνο από τη θέρµανση του πλανήτη, βλέπε-

τε, αλλά και από τις τοπικές πυρκαγιές στις αρχές του

αιώνα. Από ό,τι ξέρω, µικρό µονάχα µέρος αναδασώ-

θηκε. Πάντως έχουµε ωραιότατες µονάδες οικοτουρι-

σµού. Να µας έρθετε».

Έχετε και ξυλεία που περιµένει να γίνει χαρτί,

σκέφτηκε ο Σιµόν Ανάν.

«Θα σας έρθουµε», της είπε φιλικά. «Στο µετα-

ξύ», συνέχισε σε επισηµότερο τόνο, «ακούγεται ότι

στην Ελλάδα εκδίδονται βιβλία».

Η Μυριέλ αιφνιδιάστηκε. Κοίταξε µε κρυφό άγ-

χος το περίτεχνο σκαλιστό τραπέζι µε το µεγάλο κρυ-

στάλλινο µπολ επάνω του, στη µικρή αίθουσα των Πα-

λιών Ανακτόρων όπου ο Πρωθυπουργός κι εκείνη συ-

ζητούσαν, στο περιθώριο της συνδιάσκεψης της ebedu.

Την επόµενη στιγµή ο Πρωθυπουργός την ενθάρρυνε:


- 130 -

«Όλοι ακούσαµε για την λίστα του Νικόλα Κου-

τρουµάνου. Έχει ενδιαφέρον, πείτε µου ελεύθερα τη

σκέψη σας».

Προσεκτικά, η Τοµεάρχης την είπε: πράγµατι τυ-

πώθηκαν αυτά τα βιβλία στην Ελλάδα. Ίσως ήταν η ευ-

καιρία για µια νέα αρχή: η ebedu θα µπορούσε να δοκι-

µάσει να ανοίξει την αγορά για νέες έντυπες εκδόσεις.

Με απλά λόγια, να άρει τη βιβλιοαπαγόρευση.

«Υπάρχει κόσµος που τα ζητάει», τόνισε. «Στην

Αθήνα, τόσο η Βιβλιοθήκη του Φαλήρου όσο και η πα-

λιά Εθνική στην Πανεπιστηµίου έχουν δανειστική κί-

νηση τελευταία. Θα µπορούσαµε να το αξιοποιήσου-

µε».

«Η αλήθεια είναι», συµφώνησε ο Σιµόν Ανάν,

«ότι κι εδώ έχουµε κίνηση. Πολύ περισσότερο, αφού

ως πρωτεύουσα έχουµε, εκτός από τα βελγικά –

σκεφτείτε µόνο τα κόµικς!*– και αντίτυπα από ό,τι εν-

διαφέρον εκδόθηκε κατά καιρούς στη Συνοµοσπονδία.

Και όχι µόνο αυτό. Στις γκαλερί και τις στοές οι βι-

βλιόφιλοι αγοράζουν και πουλάνε µεταξύ τους ό,τι α-

πέµεινε, χωρίς έλεγχο, χωρίς καµιά φορολογία».

Σώπασε µια στιγµή, έπειτα τη ρώτησε:

«Εσείς τι προτείνετε;»

Η Μυριέλ θα προτιµούσε να πει τη βαθύτερη

σκέψη της, αλλά θεώρησε φρόνιµο να παραµείνει στα

* Το Βέλγιο έχει παράδοση στα κόµικς, στις Βρυξέλλες µάλιστα

υπάρχει ειδικό µουσείο. Το πιο γνωστό στην Ελλάδα βελγικό

κόµικ είναι ο Τεν Τεν.


- 131 -

πλαίσια που έθετε ο Πρωθυπουργός. Είπε πάλι ότι καλό

θα ήταν τα βιβλία να ξαναµπούν στην αγορά, µε ελεγ-

χόµενο βέβαια χαρτί. Αλλά χρειαζόταν διαφήµιση. ∆εν

ήξερε τι γινόταν στις άλλες επαρχίες, αλλά η Ελλάδα

ίσως προσφερόταν για δοκιµή.

Η µικρή αίθουσα των Παλιών Ανακτόρων, µε

τους κοµψούς σερβιτόρους που περιφέρονταν, δεν ήταν

το ιδανικό µέρος για συζήτηση. Η Μυριέλ γνώριζε ότι

η επιλογή του χώρου δήλωνε άτυπη ιεραρχία (ήταν µι-

κρή ακόµα), ωστόσο ο Σιµόν Ανάν την άκουγε µε προ-

σοχή. Είπε:

«Το πλεονέκτηµα της Ελλάδας είναι, ακριβώς, ο

καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος».

Το πρόσωπο του Σιµόν Ανάν έµεινε ανέκφραστο.

«Ο καθηγητής Κουτρουµάνος», συνέχισε η Μυ-

ριέλ, «αγωνίζεται να επαναφέρει τα χάρτινα βιβλία.

Ήδη έχει γίνει θόρυβος µε αυτά τα καινούργια του. Το

κύρος του µπορεί να µας βοηθήσει, να επηρεάσει κι

άλλο τον κόσµο».

«Τι ακριβώς γνωρίζουµε γι’ αυτά τα καινούργια

του;» ρώτησε πάντα ανέκφραστα ο Πρωθυπουργός.

«Γραµµένα από νέους συγγραφείς. Ένα από αυτά

είναι η Χαµένη λήκυθος, για την οποία θα ακούσατε.

Εκείνη την ατυχή κατάσχεση, εννοώ. Όλα µαζί έχουν

ακουστεί ως η λίστα του Κουτρουµάνου. Εκδόθηκαν

από τις Εκδόσεις Σαλαµίνα. Τις ερευνήσαµε βέβαια, µα

εµφανίζονται ως απλός χώρος εκτύπωσης από το δί-

κτυο. ∆εν βρήκαµε αντίτυπα των βιβλίων. Επιπλέον το


- 132 -

χαρτί τους, αυτών τουλάχιστον που κατασχέθηκαν, ή-

ταν νόµιµο: ήταν κενάφ».

Ο Σιµόν Ανάν έκανε νόηµα στον σερβιτόρο, ενώ

ταυτόχρονα παρατηρούσε τη Μυριέλ. Η γοητεία να

δουλεύεις µαζί της θα ήταν µεγάλη, αν όµως ο Καρα-

γιαννόπουλος ήταν πάντα πιστός, η Τοµεάρχης θα α-

γνοούσε πως το τηλέφωνο του Κουτρουµάνου ήταν πα-

γιδευµένο.

«Ο Νικόλας Κουτρουµάνος είναι σηµαντική προ-

σωπικότητα», επιβεβαίωσε κι ύστερα την κοίταξε και

πρόσθεσε: «Λοιπόν;»

(Αυτά ήταν όλα;)

Όχι, δεν ήταν. Με τη βοήθεια και του κρασιού

(στο οποίο ήταν ασυνήθιστη), η Μυριέλ ένιωσε πως

ήρθε η ώρα για βαθύτερες κουβέντες.

Τα βιβλία, άρχισε, δεν έχουν µόνο οικονοµική α-

ξία, είναι η ίδια η δύναµη του νου. Το κύρος τους ξεκι-

νάει από τις µεγάλες διδασκαλίες. Σε όλες τις θρησκεί-

ες δεσπόζουν τα Ιερά Βιβλία, Κοράνι, Βίβλος, Βέδες. Η

απαγόρευσή τους λοιπόν υποσυνείδητα ξαναθυµίζει

αυτό το κύρος. Όχι το κύρος των χάρτινων βιβλίων ει-

δικά: πολύ σοβαρότερα, το κύρος γενικά της ανάγνω-

σης.

«Μπορεί ο πολύς κόσµος για την ώρα να τα αγνο-

εί», κατέληξε η Μυριέλ, «αλλά εάν τα κινήµατα προ-

λάβουν να τα διαδώσουν και γενικευθεί ο προβληµατι-

σµός γύρω από την ανάγνωση, θα έχουµε ταραχές. Πρέ-


- 133 -

Πρέπει να τα επαναφέρουµε, για να τα ελέγχουµε µε

τους δικούς µας όρους».

Με ποιους ακριβώς «δικούς µας όρους», ωραία

µου Παλαιστίνια; σκέφτηκε διασκεδάζοντας ο Σιµόν

Ανάν.

Είχε κι ο ίδιος µετοχές στις µυστικές φυτείες της

Ευρώπης, µε την ξυλεία που θα γινόταν χαρτί, µα ήξερε

καλά πόσο ποντάριζαν σ’ αυτές οι Παλαιστίνιοι της

διασποράς. Προς στιγµήν θυµήθηκε κάποιες άλλες φυ-

τείες µε βαρύ άρωµα, στην Αφρική, µα δεν άφησε την

ανάµνηση να τον κυριεύσει και, γυρνώντας στο παρόν,

κούνησε το κεφάλι µε κατανόηση: διέκρινε στη Μου-

σαράφ τον ενθουσιασµό του καπιταλιστή (και την εγ-

γενή σ’ αυτόν τάση µετατροπής του θεωρητικά αντιπά-

λου σε εµπόρευµα), αλλά µαζί και κάποια άγνοια του

καταναλωτικού ήθους: η Τοµεάρχης πίστευε πως τα βι-

βλία θα µπορούσαν να διαδοθούν µαζικά µέσω του κύ-

ρους του καθηγητή Κουτρουµάνου. Αντιστάθηκε στον

πειρασµό να της πει ότι µια στάρλετ θα πετύχαινε πε-

ρισσότερα, ακόµα και για την πώληση της Βίβλου ή

του Κορανίου.

«Θα το ξανασυζητήσουµε», είπε, δίνοντας της το

χέρι. Η ώρα της είχε λήξει.

∆έκα λεπτά µετά ο Πρωθυπουργός επιβεβαίωνε

πως η έρευνα στις Εκδόσεις Σαλαµίνα πράγµατι δεν εί-

χε αποδώσει αντίτυπα των περίφηµων βιβλίων της λί-

στας. Όµως, υπήρχε κάτι άλλο: µια κοπέλα, µια απλή

κυνηγός, είχε αποκρυπτογραφήσει ένα από αυτά. Ο Σι-


- 134 -

µόν Ανάν δεν ήταν πρόθυµος να τροµάξει µια κοπέλα,

µα έδωσε την άδεια όταν ο Καραγιαννόπουλος του τό-

νισε την ιδιαίτερη σχέση της µε την υπόθεση.


- 135 -

7777

Η Περσεφόνη καθόταν στο πάρκο µε τα ελαιόδε-

ντρα, στη συµβολή Πέτρου Ράλλη και Θηβών. Για το

πάρκο αυτό λέγεται πως είναι το τελευταίο κοµµάτι του

µεγάλου αρχαίου Ελαιώνα της Αττικής, στην έκταση

του οποίου σήµερα απλώνονται πανύψηλα µολ, πάρ-

κινγκ, ποδηλατοστάσια και κυρίως το γήπεδο του

Π.Α.Ο., που δίνει τον τόνο σε όλη την Αθήνα από το

κέντρο προς τα δυτικά. Εκεί έγινε το ντέρµπι Π.Α.Ο. -

Λίβερπουλ, που διακόπηκε ελάχιστα όταν ο Χαϊλε-

γκιόρκι Ζόργκου έχασε τις αισθήσεις του. Η Περσεφό-

νη ειδοποιήθηκε για το θάνατό του ώρες µετά.

Οι συγκρούσεις των οπαδών από τη δυτική άκρη

της πόλης µε εκείνους από το Λίβερπουλ που έφτασαν

κατά χιλιάδες δεν είχαν σχέση µε το θάνατο του νεαρού

επιθετικού. Τα επεισόδια ήταν αναµενόµενα και οι πο-

δοσφαιριστές δεν ασχολούνταν µε αυτά. Στην πραγµα-

τικότητα δεν ασχολούνταν µε τίποτα εκτός από τα

µατς, η ζωή τους ήταν οργανωµένη µέχρι το τελευταίο

δευτερόλεπτο. Οι πιο ακριβοπληρωµένοι φορούσαν


- 136 -

τσιπάκια – ρυθµιστές ενέργειας, δοκιµασµένα από τις

αρχές του αιώνα στα άλογα. Η σιωπηρή αλλά πιθανό-

τερη εξήγηση της ξαφνικής ανακοπής του Χαϊλέ ήταν η

λειτουργία του τσιπ σε συνδυασµό µε τη συνθετική ου-

σία της οποίας έκανε χρήση.

Η σορός του αποτεφρώθηκε στο κρεµατόριο του

Γ΄ Νεκροταφείου. Στην ειδική αίθουσα, στη µια πλευρά

της οποίας ο τοίχος άνοιξε για να εξαφανίσει αργά το

φέρετρο στο χώρο του κλιβάνου (κι έπειτα έκλεισε και

όλοι έστρεψαν το βλέµµα προς το φως, που σήµανε την

έναρξη της διαδικασίας), η Περσεφόνη στάθηκε αµίλη-

τη, στηριγµένη στο µπράτσο της ξαδέρφης της, εν µέσω

άγνωστών της παικτών και παραγόντων της Λίβερπουλ,

που είχε αναλάβει την αποτέφρωση. Μισή ώρα µετά το

φωτάκι έσβησε και ο υπάλληλος του κρεµατορίου τής

παρέδωσε µια επάργυρη λήκυθο µε τη στάχτη του Χαϊ-

λέ. Εκείνη την παρέδωσε µε τη σειρά της στην ξαδέρφη

της, για να τη µεταφέρει στην πολυκατοικία – ήλιο της

σαβάνας και ήρθε µόνη της για µια βόλτα – προσευχή

στο µικρό ελαιώνα.

Είχε απορήσει που ο θάνατος την πόνεσε τόσο.

(Ήταν αρκετά µεγάλη ώστε να πονάει πολύ, αλλά µι-

κρή για να ξέρει ότι η δυνατότητα για πόνο µεγαλώνει

µαζί µε τη συνείδηση). Με το βλέµµα στη γη βάδιζε

τώρα αργά ανάµεσα στα ελαιόδεντρα, σαν να δοκίµαζε

ένα λαβύρινθο που η διάβασή του ήταν αναγκαία. Στα

πνεύµατα των δέντρων δεν πίστευε πια κι αντιστάθηκε

στην παρόρµηση να κουρνιάσει σε ένα κοίλωµα κορ-


- 137 -

µού, απλώς ακούµπησε επάνω του και ξέσπασε σε λυγ-

µούς. Ζούσε τον πόνο για όλους τους νεκρούς της µα

κυρίως ζούσε τη συντριβή, µαζί και τη λάµψη στο βω-

µό, της δικής της πιο γνήσιας υπόστασης: έχασε τον

Χαϊλέ: δεν θα µπορούσε πια, έστω και νοερά, να τον

φροντίζει.

Ανέπνευσε βαθιά κι άρχισε να ακολουθεί τον ήλιο

µε ζιγκ ζαγκ ανάµεσα στα δέντρα, σε έναν ασυναίσθη-

το χορό µύησης. Εικόνες προσώπων τότε, απρόσµενοι

άγγελοι, αναβόσβησαν στις φυλλωσιές: η κυνηγός από

τους Βάλτους, όπου ζούσαν κυρίως νέοι, φτωχοί κι α-

νέµελοι. Τόσο ελεύθερη κι ανεξάρτητη κι όµως τόσο

τροµαγµένη στην Γ.Α.∆.Α. Ο νεαρός συγγραφέας, ο

υποψήφιος του Eurowriter. Ο διάσηµος καθηγητής

Κουτρουµάνος, που την κοίταζε εκείνη τη νύχτα τόσο

φιλικά. Ακόµα και η Τοµεάρχης, που σιωπηλά την ά-

φησε στην Αθήνα λόγω του Χαϊλέ, παρά την τόσο ση-

µαντική συνδιάσκεψη στις Βρυξέλλες.

Την εποµένη, στον Τοµέα Γραµµάτων και Τε-

χνών, ο Καραγιαννόπουλος ζάρωνε στο γραφείο του

βυθίζοντας τα µάτια – µπίλιες στην οθόνη του και α-

ντιστεκόταν µε λύπη στον πειρασµό να µιλήσει στη

Μυριέλ (που είχε επιστρέψει από τις Βρυξέλες) για το

κορίτσι που είχε αποκρυπτογραφήσει ένα κείµενο του

Κουτρουµάνου: ήθελε να τη γοητεύσει, αλλά δεν είχε

την άδεια. ∆ίπλα, στο δικό της, µικρότερο γραφείο, η


- 138 -

Περσεφόνη, που ήρθε στον Τοµέα σχεδόν αυτόµατα,

αφηµένη στη µηχανική αγκαλιά του µετρό και της κυ-

λιόµενης, προσπαθούσε να ελέγξει το στοµάχι της.

Κοντά στις τουαλέτες υπήρχε µια αποθηκούλα,

όπου δεν πήγαινε κανείς εκτός από το προσωπικό κα-

θαριότητας. Η Περσεφόνη βρέθηκε εκεί αναζητώντας

απολυµαντικό µετά από έναν κάπως ατυχή εµετό και –

δεν ήξερε τι ήταν µετά την αποθηκούλα, όµως από αυ-

τό το µετά ακούστηκε αναπάντεχα η φωνή του Καρα-

γιαννόπουλου:

«Μόνος σου κι άοπλος, αρκεί. Αντριάνα Μαρίν-

σκα, µένει στους Βάλτους. Μην την πειράξετε, θα έρθω

εγώ να τη δω».

Καθώς η Περσεφόνη επέστρεφε στο γραφείο της,

στο νου της άστραψε η νύχτα στη Γ.Α.∆.Α. Στάθηκε

απότοµα: Αντριάνα Μαρίνσκα;

Λίγα λεπτά αργότερα, µετά από τηλεφώνηµα του

Πέτρου Χορν, ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος,

στο σπίτι του στο Λοφτ Σίτυ, έκανε µε τη σειρά του ένα

τηλεφώνηµα. Πληροφόρησε τον συνοµιλητή του ότι τα

βιβλία της λίστας ήταν δικό του έργο και σκέτη λογοτε-

χνία, τόνισε µετά, καθησυχαστικά, «γράφω για µας»,

και τέλος ζήτησε – ούτε παράκληση, ούτε προσταγή –

«αφήστε ήσυχο το κορίτσι».

Στην άλλη άκρη της σύνδεσης ωστόσο, ο Πρωθυ-

πουργός της Συνοµοσπονδίας Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν έ-


- 139 -

κλεισε το τηλέφωνο όχι και τόσο καθησυχασµένος και

αναρωτήθηκε, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του, για

την δύναµη της λογοτεχνίας.

Και να, λίγο µετά, ο Κουτρουµάνος, ο Πέτρος

Χορν και η Περσεφόνη (µε ενέργειες της οποίας, όπως

καταλάβατε, άρχισε η κινητοποίηση) έξω από την πόρ-

τα της Αντριάνας. Στο βιολετί προκάτ ερηµιά και το

τηλέφωνο της κυνηγού βουβό. Οι δυο νέοι κοίταξαν µε

προσδοκία τον καθηγητή κι εκείνος τότε αναζήτησε

βοήθεια στο γαλάζιο προκάτ, στην Όλγα Μιχαήλοβα.

Από το σπιτάκι της Ουκρανής ξεχύθηκε άρωµα γλυκού.

Της εξήγησαν σύντοµα, όµως εκείνη τότε έκανε µια

απρόσµενη ερώτηση:

«∆ηλαδή, έχουν όπλο;»

Σαστισµένοι της είπαν πως όχι, µα ήταν φανερό

πως δεν καταλάβαινε τη σοβαρότητα του πράγµατος. Ο

Κουτρουµάνος την κοίταξε µε στοργή, ενώ η Περσε-

φόνη, σε µια ακόµη προσπάθεια, την έπιασε από τους

ώµους:

«Πρέπει να τρέξουµε», είπε αρθρώνοντας αργά

τις λέξεις, «µήπως προλάβουµε. Σκεφτείτε σας παρα-

καλούµε πού µπορεί να έχει πάει».

«Μα για δουλειά, πού αλλού;»

Το ύφος της τους επιβεβαίωνε ότι δεν είχαν να

περιµένουν τίποτα από αυτήν. Πρόσθεσε πάντως ότι το

βουβό τηλέφωνο δεν ήταν αναγκαστικά κακό σηµάδι,


- 140 -

γιατί η Αντριάνα, να µην ξεχνάνε, ήταν και στοριτέλερ.

Στη διάρκεια των αφηγήσεων έκλεινε βέβαια τον ήχο

και συχνά ξεχνούσε µετά να ελέγξει τις κλήσεις. Τέλος,

ακούγοντάς τους να κάνουν λόγο για αστυνοµία, η δα-

σκάλα είπε ανέµελα:

«Αστυνοµία; ∆εν νοµίζω να χρειάζεται».

Κοιτάχτηκαν πάλι. Καθώς κινήθηκαν να φύγουν,

η Περσεφόνη µονολόγησε:

«Εντάξει, είπαν πως δεν θα την πειράξουν».

Τότε η δασκάλα έκανε µε τη σειρά της µια κίνηση

ανυποµονησίας.

«Μα, παιδιά µου, τι κάθεστε και λέτε; Αφού δεν

έχουν όπλο, δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα».

Και σε τόνο που δεν σήκωνε αντίρρηση, πρόσθε-

σε:

«Κανείς, µα κανείς δεν µπορεί να πειράξει την

Αντριάνα Βασίλιεβα».


- 141 -

8888

Ο Αχιλλέας κρατούσε τον άντρα από το στήθος κι

ο Βίκτορας από τα πόδια, ενώ ο Τζόναθαν και ο Κερκ

παρακολουθούσαν από κοντά. Στον έρηµο χώρο πίσω

από το αµφιθέατρο του Μητροπολιτικού Πάρκου, η

Αντριάνα ανέκρινε τον αιχµάλωτο, που άλλωστε φανέ-

ρωσε µε την πρώτη όλα όσα γνώριζε, δηλαδή σχεδόν

τίποτα: µόνο ότι την ήθελαν γιατί µπορούσε να αποκρυ-

πτογραφήσει κάτι.

«Να αποκρυπτογραφήσω, εγώ; Εγώ δεν έχω ιδέα

από κρυπτογραφία».

«Εµένα έτσι…»

Ο Αχιλλέας πίεσε το στήθος του κι ο άντρας κρά-

τησε την ανάσα του κοιτάζοντας ικετευτικά την Αντρι-

άνα, που όµως έλεγχε τις κλήσεις της –µια στιγµή µετά

µιλούσε στο τηλέφωνο, δίνοντας οδηγίες πώς να τους

βρουν.

«Σκέψου τι άλλο ξέρεις», τον παρότρυνε, κλείνο-

ντας.


- 142 -

«Μα πώς να σκεφτώ έτσι; Σε παρακαλώ, πες τους

να µε αφήσουν».

«∆εν νοµίζω ότι γίνεται», του είπε µε λύπη, «αλ-

λά κάνε υποµονή, σε λίγο θα µας βρουν. Όλοι κουρα-

στήκαµε, ησύχασε».

Ο Αχιλλέας, ο Βίκτορας, ο Τζόναθαν και ο Κερκ

(λυκόσκυλο, ντόµπερµαν, κόλεϊ και χάσκι) δεν είχαν

κουραστεί, θα µπορούσαν να εκτελούν το ιερό καθήκον

για ώρες πειθαρχηµένα και αγόγγυστα. Γιατί η Αντριά-

να Βασίλιεβα Μαρίνσκα, παραλείψαµε να πούµε, δεν

ήταν απλώς καλή κυνηγός, αυτός ο χαρακτηρισµός ί-

σχυε µόνο στον κόσµο των ανθρώπων. Στον κόσµο των

σκύλων, του οποίου ο Αχιλλέας, ο Βίκτορας, ο Τζόνα-

θαν και ο Κερκ ήταν σηµαντικοί εκπρόσωποι, το ψηλό

πλάσµα µε τα µακριά µαύρα µαλλιά και τα επίσης µα-

κριά – και συχνά επίσης µαύρα – πόδια ήταν ο αδιαµ-

φισβήτητος βασιλιάς, τον οποίο κάθε στοιχειωδώς α-

ξιοπρεπής σκύλος θα ακολουθούσε ως την άκρη της

γης και της ζωής.

Ο άντρας που έστειλε ο Καραγιαννόπουλος την

πέτυχε στο έρηµο σηµείο του Πάρκου, αφού ακολού-

θησε τα ίχνη της πρώτα στη µπιραρία των Βάλτων ό-

που εκείνη γευµάτισε και ύστερα στο σπίτι όπου πρό-

σφερε τις υπηρεσίες της ως στοριτέλερ. Μολονότι και

εκπαιδευµένος ήταν και πρόσεχε, είχε την ατυχία να

δείξει λίγη επιµονή όταν εκείνη αρνήθηκε να τον ακο-

λουθήσει, έτσι τώρα του ήταν δύσκολο, εδώ που τα λέ-

µε, να ησυχάσει, µε το λυκόσκυλο να ακουµπάει στο


- 143 -

στήθος του και το ντόµπερµαν καθισµένο κατά το ήµι-

συ στα πόδια του.

«Υποµονή», του είπε πάλι η Αντριάνα, χαϊδεύο-

ντας τον Κερκ. «Και µην ανησυχείς για την αποστολή

σου. Αν πρόκειται γι’ αυτό που νοµίζω, δεν είναι παρά

λογοτεχνία, γραµµένη απλώς λίγο, πώς να στο πω, παι-

χνιδιάρικα. Φοβάται η κυβέρνηση τη λογοτεχνία;»

Φτάνοντας επί τόπου ο Κουτρουµάνος, ο Πέτρος

και η Περσεφόνη κατάλαβαν για ποιο λόγο κανείς δεν

µπορεί να πειράξει την Αντριάνα Βασίλιεβα και άφησαν

τον πράκτορα να κάνει την πρώτη του µουδιασµένη

αναφορά προς ανωτέρους (που άλλωστε τον έψαχναν

για να ανακαλέσουν την εντολή): η κυνηγός δεν ήξερε

τίποτα. Αυτό που δήθεν αποκρυπτογράφησε ήταν α-

πλώς λογοτεχνία.

«Λογοτεχνία, αν βέβαια πιστέψουµε την κοπέλα»,

τόνισε µε τη σειρά του, καθησυχαστικά, ο Καραγιαν-

νόπουλος στον Πρωθυπουργό.

(Μα εκείνος, όπως είδαµε, το ήξερε ήδη, από την

πηγή. Και δεν είχε καθόλου ησυχάσει).

Από όλα τα προκάτ των Βάλτων, πανοµοιότυπα

µα το καθένα µε τη δική του οπτική του κόσµου, της

Όλγας Μιχαήλοβα ήταν ίσως το πιο κατάλληλο για να

γίνει θύλακας του χρόνου. Ο θύλακας τυλίχτηκε µ’ ένα

µυρωδάτο φιόγκο όταν η Όλγα έφερε τη φόρµα και εί-

πε γλυκό, έπειτα γέµισε από τις ψυχές: του Νικόλα


- 144 -

Κουτρουµάνου απλωνόταν στιβαρά σε όλη την έκταση,

το ίδιο και της Όλγας, µα πιο ανάλαφρα. Της Περσεφό-

νης κρεµόταν ανάµεσα στο παλιό και το καινούργιο

πένθος µ’ ένα νήµα ζωντανού πόνου, της Αντριάνας

βάραινε προς τη µεριά του παρόντος. Τότε ο Πέτρος,

συνήθως απόµακρος, καθώς πρώτη φορά συµµετείχε

µαζί µε τον Κουτρουµάνο σε κάτι άλλο εκτός από τα

βιβλία, ένιωσε οικεία τη συντροφιά και, θέλοντας να

την κάνει πιο οικεία, ρώτησε:

«Είναι αλήθεια, καθηγητά, ότι στον πόλεµο ήσα-

σταν κρυπτογράφος και χάκερ;»

«Να σου πω», απάντησε εκείνος, «λίγη κρυπτα-

νάλυση όλοι ξέραµε…»

Και αµέσως, αλλάζοντας θέµα, είπε:

«Στον πόλεµο δύο κυρίως χώροι ήταν βολικοί για

όσους κρύβονταν: οι βιβλιοθήκες και τα µπουρδέλα.

Όσοι πήγαιναν εκεί σπάνια έψαχναν για κρυψώνες».

Για τον αναγνώστη που απορεί µε την ταύτιση βι-

βλιοθηκών και µπουρδέλων, θυµίζουµε ότι στα χρόνια

του Πολέµου του Νερού (2040 - 2043), η εκτύπωση

χάρτινων βιβλίων µπορεί να µην ήταν ακόµα παράνο-

µη, αλλά στην πράξη και µετά τη φρενήρη ανακύκλω-

ση του ’30, σπάνιζαν τόσο, που ήδη είχαν περιβληθεί

την αίγλη του πολύτιµου. Ένα σπάνιο βιβλίο ήταν στα

µάτια του αναγνώστη, πιθανώς και αγοραστή, πιο θελ-

κτικό από εταίρα πολυτελείας. Κανείς λοιπόν δεν χα-

λούσε τη µαγική επαφή, ψάχνοντας για ό,τι πιθανόν

κρυβόταν πίσω από τα ράφια (ή τις κρεβατοκάµαρες).


- 145 -

Τα λόγια του Κουτρουµάνου θα µπορούσαν όντως να

ανάψουν την κουβέντα πάνω σε αυτό το συναρπαστικό

θέµα, όµως αυτή πήρε την άλλη κατεύθυνση, γιατί τότε

παρά τη συνήθειά της η Περσεφόνη τον κοίταξε κατά-

µατα:

«Η µητέρα µου δούλευε σε ένα µπουρδέλο στην

Οµόνοια», είπε. «Την πήγαν εκεί όταν ήρθαµε από την

Αφρική. Τη σκότωσε ένας νεοκοµµουνιστής, κατά λά-

θος. Μετά τον σκότωσαν κι αυτόν οι εθνικιστές».

Ο Κουτρουµάνος κατένευσε αόριστα. Έπειτα,

νιώθοντας πάντα το βλέµµα της Περσεφόνης, τους έ-

κανε ένα σύντοµο µάθηµα Ιστορίας, αφηγούµενος πώς,

λίγο πριν το τέλος του πολέµου και µετά το πραξικό-

πηµα των εθνικιστών, συνοµοσπονδιακοί και νεοκοµ-

µουνιστές συνεργάστηκαν στο Νέο Γοργοπόταµο, στον

οποίο χάκερ από τις δύο παρατάξεις σαµποτάρισαν αρ-

χεία των εθνικιστών και εκτελεστές «εκκαθάρισαν»

στελέχη τους, όπως αυτό στο µπουρδέλο της Οµόνοιας.

Το υποψήφιο θύµα ήταν µαζί µε τη µητέρα της Περσε-

φόνης.

Σώπασε λίγο κι έπειτα, σε πιο φορτισµένο τόνο,

οµολόγησε:

«Ήξερα τη µητέρα σου».

Η στιγµή βάρυνε σαν µικρό απόστηµα. Μα τότε η

Αντριάνα µε µια απαλή κίνηση το έσπασε, µιλώντας

για κάτι που ενώ έµοιαζε προσωπικό, απλώθηκε αµέ-

σως σαν κουβερτάκι από γενικότητες, σκεπάζοντας

τους επί µέρους πόνους:


- 146 -

«Εγώ», είπε, «θυµάµαι από τον πόλεµο τη δική

µου µητέρα να µε νανουρίζει µε παραµύθια και να µου

λέει, σαν να ήταν κι αυτό παραµύθι, Αντριάνα να σκέ-

φτεσαι τα παιδάκια που δεν έχουν νερό».

Ο Κουτρουµάνος είπε τότε (και ξεφεύγοντας µε

ανακούφιση από τη µνήµη της µαύρης αγαπηµένης)

πως δεν ήταν παραµύθι: το νερό στον πόλεµο ήταν πο-

λύ ακριβό, γι’ αυτό εθελοντές το αγόραζαν και το µοί-

ραζαν στους φτωχούς, κυρίως τους Ροµά. Η Όλγα Μι-

χαήλοβα είπε µε τη σειρά της ότι κι εκείνη ήταν σε µια

τέτοια οργάνωση εθελοντών, αλλά όχι στην Ελλάδα,

και δεν εξήγησε περισσότερο. Στην επόµενη κίνηση, η

Αντριάνα τους µετέφερε οριστικά στο στέρεο έδαφος

του παρόντος:

«Το βιβλίο σας εκείνο που λέγαµε, καθηγητά, γι’

αυτά γράφει; Για τα µπουρδέλα, τις βιβλιοθήκες και το

νερό; Για το πραξικόπηµα και τους νεοκοµµουνιστές;»

«Ούτε λέξη».

Κι αφού άφησε λίγο σε αναµονή τους ακροατές

του (που δεν είχαν όλοι την ίδια γνώση για ποιο ακρι-

βώς βιβλίο του µιλούσε), αποκάλυψε:

«Ο βασικός άξονάς του είναι το ταξίδι τριών φί-

λων στον Πόλο, µε σκοπό να βρουν µια θρυλική πετρε-

λαιοπηγή κάτω από τους πάγους. Για κάποιους λόγους

πρέπει να κάνουν το ταξίδι µε πλοίο, και όσο ταξιδεύ-

ουν ο ένας από αυτούς, ο Ναυτικός, καταγράφει. Όµως

πουθενά δεν υπάρχουν πραγµατικά γεγονότα, κάθε


- 147 -

στάση του πλοίου είναι και µια σχεδόν αυτόνοµη φα-

νταστική ιστορία».

Η Όλγα Μιχαήλοβα πήρε το ύφος της τρυφερής

µα και σεβάσµιας δασκάλας, που άλλωστε ήταν:

«Και πότε, µε το καλό, θα το εκδώσεις το βιβλίο

σου, Νικόλα;»

«∆εν ξέρω», απάντησε εκείνος. «Βλέπετε», τόνι-

σε, «θέλω να το εκδώσω σε χάρτινο».

«Ας εκδοθούν πρώτα λοιπόν τα δικά µας, να α-

νοίξουν το δρόµο», πετάχτηκε ο Πέτρος.

«Βέβαια, άλλωστε η διαφήµιση ξεκίνησε ήδη, µε

συλλήψεις», πρόσθεσε εύθυµα η Αντριάνα.

«∆εν φτάνει όµως», ξέσπασε τότε ο Κουτρουµά-

νος µε πάθος που ξάφνιασε. «∆εν αρκούν µερικά βι-

βλία στο περιθώριο, η βιβλιοαπαγόρευση πρέπει να τε-

λειώνει».

Ξανά η αίσθηση εκείνης της ζωτικής δύναµης που

προσπαθεί, µαζί µε τα βιβλία να βγει στο φως, επισκέ-

φτηκε την Αντριάνα. Ύστερα, καθώς ο καθηγητής συ-

µπλήρωσε ηπιότερα πως ούτε µπορούσε να βάζει διαρ-

κώς ανθρώπους σε κίνδυνο, του θύµισε καθησυχαστικά:

«Μα αφού δεν ήξερα τίποτα, µάταια θα µε ανέ-

κριναν».

Όµως τότε ο Κουτρουµάνος είπε ότι αυτό ακρι-

βώς είναι το φοβερό, να σε ανακρίνουν για κάτι που δεν

ξέρεις, και καθώς στα λόγια του υπήρχε µια παράξενη

χροιά, όλοι συµφώνησαν κάπως αµήχανα.


- 148 -

Λίγες µέρες µετά, ο Πέτρος Χορν δηµοσίευσε

στην ιστοσελίδα του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. τη λακωνική είδηση

για ένα ανέκδοτο µυθιστόρηµα του ίδιου του Νικόλα

Κουτρουµάνου, πιθανότατα από την περίφηµη λίστα του,

µε θέµα τρεις συντρόφους που ταξιδεύουν µε πλοίο προς

τους πάγους αναζητώντας µια πετρελαιοπηγή. Στα πλαί-

σια της καθηµερινής του ενηµέρωσης από τις πολιτικές

ιστοσελίδες, ο Καραγιαννόπουλος διάβασε την ειδη-

σούλα µε ενδιαφέρον: αυτοί οι τρεις σύντροφοι του

γέννησαν µια ιδέα.


- 149 -

9999

Και να ένα ιδιαίτερο συναίσθηµα, µίγµα από πά-

θος και στοργή, για το οποίο σπάνια γίνεται λόγος: η

έλξη που νιώθουµε για τα παιδιά (από άλλο ταίρι) αυ-

τών που ερωτευθήκαµε. Τη µέχρι πρόσφατα ληθαργική

συναισθηµατικότητα του Κουτρουµάνου τάραξε κι αυ-

τό, τώρα που γνώρισε από κοντά την Περσεφόνη. Όσο

για εκείνη, είδε το όραµά της, µε τα πρόσωπα που της

έγνεφαν ανάµεσα στα ελαιόδεντρα, να βγαίνει γρήγορα

αληθινό: ο καθηγητής την προσκάλεσε στο λοφτ, όπου,

εκτός από τον ίδιο, πολύ φιλικά την υποδέχτηκε και ο

τετράποδος ένοικος.

«Πώς τη λένε;» ρώτησε παίρνοντας αγκαλιά τη

Μελάνη, που, ξεκολλώντας από το πόδι του βελούδινου

καναπέ, όπου είχε προς στιγµήν καταφύγει επιφυλακτι-

κά, άρχισε να σκαρφαλώνει χωρίς ενδοιασµούς στο πα-

ντελόνι της.

«Έχει το όνοµα της µητέρας σου».


- 150 -

Τον κοίταξε ερωτηµατικά, όσο αφοµοίωνε (µαζί

της κι εµείς) την πληροφορία. Μετά, καταλαβαίνοντας,

χαµογέλασε κάπως αµήχανα.

«Λυπάµαι πολύ για τον Χαϊλέ», είπε ωστόσο ο

καθηγητής, αλλάζοντας θέµα, και της άνοιξε µια γενι-

κόλογη κουβέντα για τα παλιά, που έκανε περίπου φα-

νερό ότι είχε κάποια σχέση µε τους άγνωστους προστά-

τες της, αυτούς που της είχαν εξασφαλίσει τα ακριβά

σχολεία και τις σπουδές. Με τη σειρά της εκείνη τότε

του αποκάλυψε τα σχέδιά της, αφότου έγινε η εύπορη

κληρονόµος του αδερφού της: θα ίδρυε νηπιαγωγείο.

Εδώ να πούµε πως, καθώς οι µαµάδες χωρίς σύ-

ντροφο ήταν, στα 2060, ήδη πολλές, τα νηπιαγωγεία

ιδρύονταν πολύ εύκολα, λειτουργούσαν µάλιστα όλες

τις µέρες και σχεδόν όλες τις ώρες. Το δίκτυο παρείχε

από αιτήσεις για την άδεια λειτουργίας µέχρι ταχύρυθ-

µες σπουδές βρεφονηπιοκόµου. Το κρυφό όνειρο ω-

στόσο της Περσεφόνης, δυναµωµένο από τη νοσταλγι-

κή µνήµη εκείνων των βιβλίων των παιδικών της χρό-

νων, που ανακυκλώθηκαν πριν τα διαβάσει, δεν ήταν

ένα συνηθισµένο νηπιαγωγείο, αλλά ένα νηπιαγωγείο -

βιβλιοθήκη, µε βιβλία χάρτινα.

«Όχι ένα, πολλά νηπιαγωγεία», είπε θερµά, κι ενώ

ο καθηγητής την οδηγούσε στο πατάρι του.


- 151 -

Στάθηκε γοητευµένη µπροστά στο ελληνικό τµή-

µα της βιβλιοθήκης, που έπιανε ολόκληρη τη µία πλευ-

ρά. Λίγες στιγµές µετά, άγγιξε τη Μετανάστιδα.

«Μας διάβαζε ο θείος αποσπάσµατα», είπε µε συ-

γκίνηση «∆εν το έχω διαβάσει ολόκληρο».

Ο Κουτρουµάνος ετοιµάστηκε να της πει πως υ-

πάρχουν και καλύτερα, µα ήδη το δάχτυλό της συνέχιζε

το ταξίδι στις ράχες. Σταµάτησε στη Γυναίκα της Ζάκυ-

θος.

«Έκανα κάποτε µια περφόρµανς σε βιβλιοπαρου-

σίαση», είπε, εννοώντας τη δουλειά της ως διασκεδά-

στρια. «Ήµουν …φάντασµα µέσα στη σκιά, η όµορφη

αδερφή αυτής της κακιάς γυναίκας. Ζητιάνευα κι αυτή

χαιρόταν, αλλά ήταν όνειρο. Θέλω να πω…».

Κόµπιασε προσπαθώντας να θυµηθεί.

«Νοµίζω», συνέχισε, «πώς αυτή ονειρευόταν ότι

εγώ είµαι ζητιάνα και χαιρόταν. Ήταν δύσκολο, το πιο

δύσκολο που έχω κάνει, εννοώ το να είσαι τέτοιο όνει-

ρο κάποιου».

Ο Κουτρουµάνος προσπάθησε να φανταστεί τη

σκηνή, την Περσεφόνη στο ρόλο της κρυφής αιτίας του

απόλυτου φθόνου, όπως την είχε αποδώσει ονειρικά ο

∆ιονύσιος Σολωµός δυο αιώνες πριν,* µα εκείνη τη

στιγµή ένα νιαούρισµα τον κατέβασε στο ισόγειο. Όταν

ανέβηκε πάλι βρήκε την Περσεφόνη µε το Βιβλίο των

Φανταστικών Όντων στο πρωτότυπο.

* ∆ύο αιώνες και 30 χρόνια: Η Γυναίκα της Ζάκυθος γράφτηκε

µεταξύ των ετών 1826-1833.


- 152 -

«Υπάρχουν και µεταφράσεις, πολύ καλές».

Τον κοίταξε µε απορία και τότε εκείνος θυµήθηκε

ότι δεν είχε µπροστά του µόνο την κόρη της νεκρής α-

γαπηµένης, µα και µια από τις καλύτερες ελληνοµαθείς

µεταφράστριες της Συνοµοσπονδίας.

«Θα αρθεί η βιβλιοαπαγόρευση, κύριε καθηγη-

τά;»

«Πιστεύω, αργά ή γρήγορα, ναι».

«Μακάρι γρήγορα. Ξέρετε», συνέχισε η Περσε-

φόνη µε θέρµη, «νοµίζω πως όσο σκληρή και αν είναι η

ζωή τους, τα παιδιά έχουν ακόµα πολύ ζωντανά, πώς να

το πω, τα κύτταρα της ευτυχίας».

Κι έδειξε δειλά αυτό διάβαζε – και που ήταν ένας

από τους εκπληκτικότερους προλόγους που γράφτηκαν

ποτέ για βιβλίο:

Ένα µικρό παιδί πηγαίνει κάποτε στο ζωολογικό

κήπο για πρώτη φορά… Σ’ αυτόν τον κήπο, σ’ αυτόν τον

τροµερό κήπο, το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ

πριν δεν είχε αντικρίσει το µάτι του. Βλέπει ιαγουάρους,

γύπες, βίσονες και – κάτι που είναι ακόµα πιο περίεργο –

καµηλοπαρδάλεις. Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκ-

πληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου, και ενώ το θέ-

αµα αυτό θα µπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρο-

µάξει, εντούτοις το παιδί το απολαµβάνει. Το απολαµβά-

νει δε τόσο πολύ, ώστε ο περίπατος σε έναν ζωολογικό

κήπο να είναι (ή να νοµίζει το παιδί ότι είναι) µία από

τις χαρές της παιδικής ηλικίας. Τι εξήγηση µπορούµε να


- 153 -

δώσουµε σ’ αυτό το καθηµερινό, όσο και µυστηριώδες,

γεγονός;

…Ο Πλάτων (αν τον είχαµε προσκαλέσει να συµ-

µετάσχει σ’ αυτή τη συζήτηση) θα µας έλεγε ότι το παιδί

έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσµο

των αρχετύπων και ότι, τώρα που την βλέπει, την ανα-

γνωρίζει. Ο Σοπενχάουερ θα µας έλεγε κάτι ακόµα πιο

καταπληκτικό: ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα,

επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και

αυτό είναι οι τίγρεις ή, για να γίνοµε πιο σαφείς, ότι και

το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά µορφές

της µοναδικής εκείνης ουσίας, της Βούλησης.

Έχοντας ζήσει τα πρώτα χρόνια της ζωής της σε

ζωολογικό πάρκο, η Περσεφόνη ήξερε ότι ο Σοπενχά-

ουερ είχε δίκιο. Κι ακόµα ότι ο άνθρωπος έχει όλα τα

γνωρίσµατα των ζώων, αλλά στο πέρασµα των αιώνων

ανέπτυξε και εξανθρώπισε (χωρίς αυτή η λέξη να ση-

µαίνει πάντα κάτι ευγενέστερο) µερικά µόνο από αυτά:

την αυτοσυντήρηση, την πάλη για αναπαραγωγή, τον

ανταγωνισµό. Τα ζώα όµως έχουν και εκπληκτικές ικα-

νότητες συνύπαρξης, αρµονίας κι ενότητας µε τον κό-

σµο, που ο άνθρωπος αµέλησε.

Κι ενώ ο καθηγητής την άκουγε µε προσοχή, του

έδειξε µια άλλη σελίδα, σαν συνέχεια και τεκµηρίωση

της πρώτης:


- 154 -

…Η ύπαρξη, που ουσία της είναι η Μακαριότητα,

όπου κι αν βρίσκεται νιώθει σαν στο σπίτι της. Όλοι οι

ήχοι, ακόµη κι ο βρυχηθµός του Λιονταριού, το νυχτερι-

νό κράξιµο της Κουκουβάγιας, οι θρήνοι και οι οιµωγές

των κολασµένων, είναι γι’ αυτήν γλυκιά µουσική. Όλες

οι οσµές, ακόµα και η φριχτότερη, της Σήψης, της προ-

σφέρουν την ίδια τέρψη µε τα ρόδα και τα κρίνα. Όλες οι

γεύσεις, ακόµη και στα βάρβαρα συµπόσια των Αρπυιών,

είναι γι’ αυτήν σαν τις γλυκιές φραντζόλες και τη µυρω-

δάτη µπίρα. Μπορεί να περιπλανιέται στους χερσότοπους

του κόσµου κάτω από τον ήλιο του µεσηµεριού, κι όµως

να αισθάνεται δροσιά σαν να την σκιάζουν των αγγέλων

οι στρατιές … Αυτά τα µάτια της έχουν δοθεί ως θεία

Χάρις για να µπορεί να βλέπει γύρω της. Ένα ανάλογο

χάρισµα, όπως αποκαλύπτει η Πείρα, δίνεται καµιά φο-

ρά και στο Παιδί.*

∆εν σκόπευε βέβαια να βάλει τα παιδιά του νη-

πιαγωγείου της να περπατήσουν στους χερσότοπους

του κόσµου ή να δοκιµάσουν γεύµατα Αρπυιών, πί-

στευε όµως ότι όποιος αισθάνεται ως κοµµάτι του κό-

σµου σε οποιαδήποτε κατάσταση είναι δυνατός κι ευ-

τυχισµένος. Κι ακόµα πίστευε πως το βιβλίο, περισσό-

τερο από το δίκτυο, σε κάνει κοµµάτι του κόσµου, γιατί

στο δίκτυο οι κόµβοι είναι ήδη φτιαγµένοι, τα κλαδιά * Ένας εµπειρικός απολογισµός του τι έµαθε, τι είδε και τι συνά-

ντησε η Κυρία Τζέιν Ληντ στο Λονδίνο το 1694. Από το Βιβλίο

των Φανταστικών Όντων του Χ. Λ. Μπόρχες, σε µετάφραση Γ.

Βέη, όπως και ο πρόλογος.


- 155 -

του δέντρου είναι εκεί. Το βιβλίο όµως περιέχει άπει-

ρους αόρατους κόµβους, άπειρα αυθαίρετα κλικ που θα

κάνεις µε το µυαλό, τη φαντασία, τη µνήµη. Με το βι-

βλίο ο κόσµος είναι πάντα ένα δέντρο µαγικό µε άπειρα

κλαδιά που τα γεννάς εσύ, µονάχος.


- 156 -

10101010

«Για τον καθένα µας οι συνάνθρωποι είναι συνή-

θως ή πράγµατα ή θεοί. Όµως η αγάπη… δεν µπορεί πα-

ρά να είναι µίξη των ανθρώπων και όλες οι έννοιες που

διαχωρίζουν τις αξίες µας, καθώς και τα αντικείµενα

που τις αναπαράγουν και τις αναπαριστούν, δεν µπορεί

παρά να είναι όργανα της µίξης αυτής».

∆εν ήταν λόγια δικά της, ήταν του Νικόλα Κου-

τρουµάνου. Η Ερµιόνη ακούµπησε τη Χαµένη λήκυθο

(ένα από τα αντίτυπα που είχε κρατήσει στο σπίτι) στο

µικρό της γραφείο και βγήκε στο µπαλκόνι.

Πάνω από τη φωταγωγηµένη Αθήνα, το Μετς ή-

ταν κι αυτό ένα µεγάλο µπαλκόνι. Οι στύλοι του Ολυ-

µπίου ∆ιός ακτινοβολούσαν, η Ακρόπολη ισορροπούσε

στο στερέωµα, χαµηλά, κάτω από τους απαλούς προ-

βολείς, µαντευόταν το πέταλο του Καλλιµάρµαρου.

Απέναντί του φαντάστηκε τις πρώτες φετινές προετοι-

µασίες των αναψυκτηρίων στα φυλλώµατα του Ζαπ-

πείου. Οι ψηλοί όγκοι των δέντρων έσµιγαν µε τον ου-


- 157 -

ρανό και οι λιγοστοί διαβάτες κάτω στο στενό δρόµο,

στα φτωχά φώτα παλιάς τεχνολογίας έµοιαζαν άυλοι. Η

µουσική από το Αττικό Ωδείο ακουγόταν καθαρά. Νύ-

χτα µαγική στην Αθήνα, την πιο αλλοπρόσαλλη από τις

αόρατες πόλεις, αρχές της άνοιξης. Η Ερµιόνη αφου-

γκραζόταν την καρδιά της.

Καθώς ετοιµάστηκε να κλείσει το τζάµι θυµήθηκε

τη µαµά της: όταν ήταν µικρή, οι γονείς της την κλεί-

δωναν µόνη, όσο έτρεχαν για τα δικά τους. Εκείνες τις

ώρες έπαιρνε δύναµη από τα πολύχρωµα παραµύθια,

και περίµενε µε αγωνία να ακούσει το κλειδί στην πόρ-

τα. Τους συγχωρούσε και µόνο που επέστρεφαν – µέχρι

που ήρθε η στιγµή που το δικό της κλειδί δεν ξανακού-

στηκε σ’ εκείνη την πόρτα. Εδώ ίσως θα µπορούσαµε

να εµβαθύνουµε σ’ αυτό το µάλλον τροµαγµένο παιδί

(ήδη στα τριάντα δύο) µε την εµφάνιση µοντέλου, µα

το σκοτάδι της µνήµης του δεν έχει αξία για την ιστο-

ρία µας, αντίθετα έχουν οι δύο συχνά (µα όχι πάντα)

αντίρροπες τάσεις του, που το ωθούν έξω από το σκο-

τάδι: η προσήλωση στο λάιφ στάιλ και το ταλέντο στο

γράψιµο.

Η µουσική από το Ωδείο έπαψε. Σε λίγο οι µαθη-

τές θα φαίνονταν στα φώτα του δρόµου, ο καθένας µια

ιστορία που συναντιέται εδώ µε τις άλλες. Τι θα συµβεί

ανάµεσά τους; Είµαστε όλοι µυθιστορήµατα.

Και µε τη σκέψη αυτή, η Ερµιόνη έκλεισε απο-

φασιστικά το τζάµι.


- 158 -

Στον τοίχο τα ηλεκτρονικά της πορτρέτα που άλ-

λαζαν κάθε λεπτό βεβαίωναν µε το ρυθµικό τους παλµό

ότι, παρά την αντίθετη γνώµη κάποιων, το δωµάτιό της

ήταν ζωντανός οργανισµός. Ο µεγάλος καθρέφτης α-

ντανακλούσε τις χαριτωµένες καµπύλες της καθώς ε-

λισσόταν τώρα γονατιστή, µε τη σατέν της φόρµα, α-

νάµεσα στις φλούο πολυθρόνες. Οι κάµερες ήταν κλει-

στές. Το αρχείο στην οθόνη της είχε τίτλο: Στην άκρη

του ουρανού. Στο πάτωµα χειρόγραφες σηµειώσεις, µο-

νάδες αποθήκευσης και εκτυπωµένες σελίδες Ιστορίας

του ελληνικού Εµφυλίου 1945-1949. Η έκφρασή της ή-

ταν ανήσυχη.

Θέλει κάτι άλλο, έναν καταλύτη.

Πλησίασε το ράφι µε τα Άπαντα του Νίκου Καζα-

ντζάκη σε µονάδες αποθήκευσης (που µιµούνταν στο

σχήµα βιβλία) και διάλεξε µία µε αρχείο σχετικά µικρό:

Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά. Το πέρασε στη

συσκευή ανάγνωσης, τη σύνδεσε µε τη µεγάλη οθόνη

και το κοµψό της δάχτυλο ανεβοκατέβηκε απαλά.

Κι ως κοίταζα το µαύρο βαπόρι και τους ίσκιους

και τη βροχή, σιγά σιγά έπαιρνε πρόσωπο η πίκρα µου,

ανέβαιναν οι θύµησες, στερεώνουνταν στον ογρόν αέρα,

καµωµένος από βροχή και λαχτάρα, ο αγαπηµένος φί-

λος. Πότε; Πέρυσι; Σε άλλη ζωή; Χτες; Είχα κατέβει στο

λιµάνι ετούτο να τον αποχαιρετήσω. Βροχή θυµούµαι


- 159 -

πάλι και κρύο και ξηµερώµατα. Κι η καρδιά πάλι φού-

σκωνε ανταρεµένη.

Φαρµάκι ο αργός αποχωρισµός από τους ανθρώ-

πους που αγαπάς. Καλύτερα να κόβεις µε το µαχαίρι και

να µένεις πάλι ολοµόναχος στο φυσικό κλίµα του αν-

θρώπου, στη µοναξιά. Όµως, τη βροχερή εκείνη αυγή,

δεν µπορούσα να ξεκολλήσω από το φίλο µου.

∆ιάβασε το απόσπασµα δυο φορές, την πρώτη

απλώς γοητευµένη, τη δεύτερη µελετώντας την πιθανό-

τητα. Όχι, αυτόν τον ήρωα δεν µπορούσε να τον χρησι-

µοποιήσει: τη συγκινούσε. ∆εν πρέπει ο συγγραφέας να

έχει προσωπικό συναίσθηµα για τον ήρωα – πρέπει να

υποκρίνεται συναίσθηµα. Η Ερµιόνη Τζούµα το γνώρι-

ζε καλά γιατί έγραφε παραµύθια, κάτι που απαιτεί µε-

γάλη ψυχρότητα.

Μα να που µόλις το αποφάσισε, αντί να φύγει από

τον ήρωα, στάθηκε. Χαλάρωσε, χαµογέλασε και πέρα-

σε το χέρι στα χρυσά µαλλιά: η συγγραφέας µεταµορ-

φώθηκε, ευτυχής, σε αναγνώστρια.

Και µάλιστα αξιόλογη: σε αντίθεση µε ό,τι ίσως

θα περιµέναµε ξεγελασµένοι από τη δηµόσια εικόνα

της, ζητούσε στην ανάγνωση πολύ περισσότερα από

απλή αυτοεπιβεβαίωση: είχε άραγε ο Κουτρουµάνος

παλιούς φίλους, που αποχωρίστηκε µε πόνο; Και γιατί

βάραινε ως λέξη το βαπόρι; Τι είχε ακούσει κάποτε

σχετικά; Ήταν κάτι που είχε ζήσει ο Κουτρουµάνος;


- 160 -

Είχε ταξιδέψει µε πλοίο; Ή µήπως ήταν κάτι που είχε

κάπου γράψει ο Κουτρουµάνος;

Ο κοµψός δείκτης κινήθηκε απαλά στην οθόνη,

ψάχνοντας πάλι, µε στοργή σχεδόν, τον ίδιο ήρωα:

Είχα ανέβει µαζί του στο βαπόρι και κάθουµουν

στην καµπίνα του, ανάµεσα από τις σκορπισµένες βαλί-

τσες. Τον κοίταζα αργά, επίµονα, όταν πρόσεχε αλλού…

…Στράφηκε, µε το περιπαιχτικό ύφος που έπαιρνε

όταν ήθελε να κρύψει τη συγκίνησή του. Με κόχεψε. Κα-

τάλαβε. Και για να ξεστρατίσει τη θλίψη του χωρισµού:

«Ως πότε;», µε ρώτησε χαµογελώντας ειρωνικά.

«Τι ως πότε;»

«Θα τρως χαρτί, θα πασαλείφεσαι µελάνια; Έλα

µαζί µου».

Παρά τη συµµετοχή της (για λόγους αµοιβαίας

διαφήµισης) στη λίστα του Κουτρουµάνου, η Ερµιόνη

ήταν παιδί του δικτύου και των πίξελ. Αν της έλεγε κά-

ποιος εκείνη τη στιγµή πως δεν διαβάζει παρά σκόρπια

αποσπάσµατα, θα απαντούσε ίσως χαριτωµένα πως κι

ένα ολόκληρο χάρτινο βιβλίο απόσπασµα είναι, και

πριν διαφωνήσουµε ας το σκεφτούµε. Μα όχι τώρα,

γιατί τώρα το απόσπασµα, αποµονωµένο, έγινε ολόφω-

τος καθρέφτης που της φανέρωσε απροσδόκητα το αό-

ρατο βάθος της δικής της ύπαρξης: καθώς αυτό το κεί-

µενο (Έλα µαζί µου, ως πότε θα πασαλείφεσαι µελάνια;)

µιλούσε για µια επιλογή, για ένα δίληµµα, η Ερµιόνη


- 161 -

αναρωτήθηκε πρώτη φορά µήπως αυτό που έκανε ο

Νικόλας Κουτρουµάνος για όλη την παρέα, για τους

νεαρούς συγγραφείς, ήταν το αποτέλεσµα ενός διλήµ-

µατος. Μήπως δηλαδή είχε αφήσει στο σκοτάδι κάποιο

άλλο, ίσως σπουδαίο, κοµµάτι της ζωής του, για να εί-

ναι µαζί της. Πράγµα που αν ίσχυε, έδινε καινούργια

σηµασία στη δική της ζωή.

«Ξάπλωσα στο κρεβάτι κι έκλεισα τα µάτια. Ήταν

απόψε η καρδιά µου αγριεµένη και δεν ήθελα κουβέντα.

∆εν µπορούσα να κοιµηθώ. Σαν να’ ταν απόψε να

λογοδοτήσω για τις πράξες µου, κι όλη µου η ζωή ανέ-

βηκε γρήγορη, ασυνάρτητη, αβέβαιη, σαν όνειρο και την

κοίταζα απελπισµένος…

Όλα τα ερωτήµατα που είχα θέσει στη ζωή µου έ-

µεναν όχι µονάχα αναπάντητα, παρά όλο και περιπλέ-

κουνταν και αγρίευαν. Κι οι πιο µεγάλες µου ελπίδες ε-

ξευτελίστηκαν κι αυτές, φρονιµεύοντας».

Πώς να κοιµόταν άραγε ο Κουτρουµάνος; Ανέ-

βαινε η ζωή του γρήγορη, ασυνάρτητη, αβέβαιη; Κι ά-

ραγε εξευτελίστηκαν οι ελπίδες του; Φρονιµεύοντας;

Πώς θα µπορούσε η ίδια να του δώσει έστω κάτι ξανά

από τις ελπίδες του;

Κι άξαφνα (που θα έλεγε κι ο Καζαντζάκης) η

απάντηση ήρθε φυσικότατη: µα, δουλεύοντας!

Το πρόσωπο σκλήρυνε ελαφρά µε την απόφαση,

το βλέµµα εντάθηκε. Η συγγραφέας παραµέρισε την


- 162 -

αναγνώστρια. Το δάχτυλο κύλησε το κείµενο πιο προ-

σεκτικά.

Έβλεπα στο φως του δειλινού γίγαντα τον ίσκιο του

απάνω στα χοχλάδια ν’ αλαργαίνει κουνώντας τη µα-

γκούρα. Αλάκερο το ακρογιάλι στο πέρασµά του ζωντά-

νευε. Κάµποση ώρα είχα στυλώσει το αυτί και αφου-

γκράζουµουν τα βήµατα του Ζορµπά, σιγά σιγά να χά-

νουνται.

Μα, αυτό τον τύπο τον ήξερε! Αυτός δεν ήταν

άνθρωπος, κάποιος δηλαδή που αγαπάς, ήταν – πώς το

έλεγε ο Κουτρουµάνος στη λήκυθο; Πράγµα ή θεός.

Ήταν ιδέα. Σαν τους γίγαντες των παραµυθιών, που η

Ερµιόνη γνώριζε καλά. Έµοιαζαν απρόσιτοι, υψηλοί,

µα στην πραγµατικότητα δεν ήταν παρά εργαλεία, θεό-

τητες που µπορούσαν να κάνουν τα πάντα. Γιατί όχι και

τον ντέτεκτιβ, έναν ντέτεκτιβ αλλιώτικο;

Έβλεπα το Ζορµπά να χορεύει κι ένιωθα για πρώτη

φορά τη δαιµονικιάν ανταρσία του ανθρώπου, να νική-

σει το βάρος και την ύλη, την προγονική κατάρα. Καµά-

ρωνα την αντοχή του, τη σβελτέτσα, την περηφάνια. Κά-

τω στην αµµουδιά τα ορµητικά κι αντάµα περίτεχνα πα-

τήµατα του Ζορµπά χάραζαν την εωσφορικήν ιστορία

του ανθρώπου.


- 163 -

Η Ερµιόνη χαµογέλασε. Εωσφορική ιστορία; ∆αι-

µονικιά ανταρσία; Προγονική κ α τ ά ρ α; Τι µεγαλο-

στοµίες, τι βαριά σκεπάσµατα για να κρυφτεί το τρυφε-

ρό, το θηλυκό καµάρωνα! Βεβαίως και θα χόρευε ο

Ζορµπάς της, και µάλιστα ροκ εντ ρολ. Με τη Λουτσία!

Όµως …

Θυµάσαι, Ζορµπά, τι δόλωµα µου ’ριξες στο καφε-

νείο του Πειραιά για να µε αγκιστρώσεις; Πως φτιάνεις

τάχατε κάτι σούπες, να τρώει η µάνα και του παιδιού να

µη δίνει – κι έτυχε ίσια ίσια να ναι αυτό το φαΐ που πε-

ρισσότερο αγαπώ. Πώς το κατάλαβες;

Ο Ζορµπάς κούνησε το κεφάλι:

«Ξέρω κι εγώ, αφεντικό; Έτσι µου ’ρθε. Καθώς σ’

έβλεπα να κάθεσαι στη γωνιά του καφενέ, ήσυχα ήσυχα,

συµµαζεµένος, και να σκύβεις τουρτουρίζοντας απάνω

σ’ ένα χρυσοδεµένο βιβλιαράκι, δεν ξέρω, είπα πως θ’

αγαπάς τις σούπες.

Να το που έσκασε λοιπόν το θηλυκό κοµµάτι, µε

τη µορφή µαµάς! Που ανησυχούσε για το παιδί, το ζα-

ρωµένο πάνω από ένα χρυσοδεµένο βιβλιαράκι. Με τη

µορφή σουπίτσας!

Θα τους βάλω να τρώνε κάτι µαζί, ίσως να την τα-

ΐζει…µα όχι σούπα, δεν νοµίζω πως αρέσουν στη Λου-

τσία οι σούπες…


- 164 -

Κι εδώ ας την αφήσουµε στις λεπτοµέρειες της

δουλειάς, που θα τη βασανίσουν όλη την υπόλοιπη, πυ-

ρετώδη νύχτα, και από το Μετς ας κινηθούµε, αυτή τη

νύχτα ή κάποια άλλη κοντινή, προς την πλευρά του

Λυκαβηττού και των Αµπελόκηπων, στο µικρό δώµα

του άλλου από τους δύο αληθινούς συγγραφείς (που εί-

χαν δηλαδή πράγµατι γράψει τα βιβλία µε την υπογρα-

φή τους) της λίστας του Κουτρουµάνου: του Πέτρου

Χορν.

Είναι όµως συγγραφέας ο Πέτρος; Έγραψε βέβαια

τη Νοσταλγία του ήλιου, ένα απαιτητικό µυθιστόρηµα,

µα δεν φαίνεται να έχει συγγραφικές ανησυχίες. Μάλ-

λον έγραψε (και τύπωσε σε χαρτί) για λόγους ιδεολογι-

κούς, για να βοηθήσει στην άρση της βιβλιοαπαγόρευ-

σης. (Ίσως επίσης έγραψε και για να γοητεύσει κά-

ποιον). Πράγµα άλλωστε καθόλου ακατόρθωτο για έ-

ναν νέο ευφυή: κατά συνηθισµένη µέθοδο της εποχής,

έβαλε τα δικά του πρόσωπα, τις ιδέες και τη γλώσσα

πάνω στη δοµή και την πλοκή παλιού γνωστού µυθι-

στορήµατος του 20ου αιώνα, της Νοσταλγίας των δρά-

κων του ∆ηµοσθένη Κούρτοβικ. Το αποτέλεσµα ήταν

εντυπωσιακό και κανείς δεν θα εντόπιζε το πρότυπο αν

δεν αναφερόταν στον πρόλογο.

Απόψε όµως ο Πέτρος δεν ασχολείται µε το βι-

βλίο του, που άλλωστε, σε αντίθεση µε της Ερµιόνης,

έχει οριστικά τελειώσει. ∆ιαβάζει, επιτέλους ελεύθερα,

το πρότυπό του, που το γράψιµο δεν τον είχε αφήσει να

χαρεί. Μάλιστα, για να το διαβάσει οργανώθηκε ιδιαι-


- 165 -

τέρως: το δανείστηκε, µε όλους τους τύπους, από την

Εθνική Βιβλιοθήκη του Φαλήρου. Ναι, ο Πέτρος έχει

στα χέρια του ένα γνήσιο, παλιό χάρτινο αντίτυπο της

Νοσταλγίας των δράκων και ξεφυλλίζει τώρα συγκινη-

µένος τις απίστευτες περιπέτειες του καθηγητή ∆ρακά.

Με τη σειρά µας κι εµείς, µετά την ανάγνωση της Α-

ντριάνας και εκείνη της Ερµιόνης, ετοιµαζόµαστε τώρα

να δούµε αυτήν του Πέτρου.

Μα το βιβλίο δεν αξιοποιείται όπως θα περιµένα-

µε: λες και η µελέτη του ήταν µόνο µια αγγαρεία για τις

ανάγκες της δικής του συγγραφής, το κρατάει τώρα µε

λαχτάρα, σαν έρηµο παιδί που αγκαλιάζει το παιχνίδι

του στο κρεβάτι, µα διαβάζει όπως ξέρει από το δίκτυο:

ακολουθεί απλώς πιστά τη διαδοχή των σελίδων και λί-

γο µετά είναι τόσο βυθισµένος στην πλοκή και τους

διαλόγους, ώστε γρήγορα καταλαβαίνουµε πως πρόκει-

ται για το κοινότερο είδος αναγνώστη, αυτόν που ζητά-

ει να ταυτιστεί. Με τι όµως ταυτίζεται πιο πολύ ο νεα-

ρός νεοκοµµουνιστής;

∆ώσε του µεγάλο ταξίδι γιατί έχει πολλά να ξεχάσει

και πολλά να θυµηθεί

∆ώσε του µεγάλο ταξίδι γιατί είναι µακριά από ό-

λους τους δρόµους

∆ώσε του µεγάλο ταξίδι γιατί παντού έχει πάει, αλ-

λά είναι αταξίδευτος


- 166 -

...............................

Κράτησέ τον αθώο, γιατί είναι η δύναµή του

Κράτησέ τον αθώο, γιατί είναι η οµορφιά του

Κράτησέ τον αθώο, γιατί υποψιάζεται

............................

Φέρε τον πάλι κοντά µου, γιατί µου λείπει

Φέρε τον πάλι κοντά µου, γιατί δεν το ξέρει

Φέρε τον πάλι κοντά µου, γιατί ο καιρός είναι λί-

γος

Ποίηµα λοιπόν! Το είδος όπου ο λέξεις είναι αυ-

τόφωτα άστρα σε κλειστό στερέωµα, ή κοµήτες που

πέτρωσαν και τώρα αστράφτουν και αντανακλώνται

µεταξύ τους ζαλίζοντας τον κοσµοναύτη. Σ’ αυτό το ι-

διότυπο σώµα (πιο σώµα σε χάρτινο βιβλίο), οι ίδιες

λέξεις που σε πεζό θα ήταν, ακόµα και µε την αµφιση-

µία τους, µια υπεύθυνη, συγκεκριµένη απόπειρα έκ-

φρασης, υποδύονται τους φανούς που φέγγουν σφαιρι-

κά, σταλµένοι εκεί ψηλά ώστε να τους βλέπουµε µε δέ-

ος, µα νιώθοντας ταυτόχρονα ότι στο µεγαλόψυχο σύ-

µπαν τους χωράµε όλοι.

Αν όµως τώρα διακόψουµε τη σχολαστική µατιά

µας στον αναγνώστη Πέτρο και ερευνήσουµε κάπως

προσεκτικά τον ιδιωτικό του χώρο (ένα κρεβάτι στο

δωµάτιο κι άλλο ένα στο µικρούλι χωλ, δυο πολυθρό-


- 167 -

νες, γραφείο και τραπεζάκια, όλα καθαρά και τακτικά),

θα καταλάβουµε πως έχει κάθε λόγο να ταυτίζεται µε

το µοναδικό αυτό κράµα εγωισµού κι αγάπης, και η

ανάγνωσή του θα φωτιστεί αλλιώς. Γιατί το ενδιαφέρον

εδώ δεν είναι ο τρόπος που διαβάζει ο Πέτρος, αλλά ότι

τα µισά ρούχα από τη ντουλάπα λείπουν.

«Μόνο ο εγωισµός σου σε δαγκώνει, αλλά κι αυτός

είναι ο εγωισµός ενός παιδιού, ικανοποιείται µε θεατρι-

κές χειρονοµίες. Ποιος είναι λοιπόν ο φόβος που φώ-

λιασε τώρα µέσα σου;»

«∆εν είναι ακριβώς φόβος, Τόρστεν. Είναι κούρα-

ση. Ξεκίνησα αυτό το ταξίδι σαν να ήταν το πρώτο µου.

Με λαχτάρα. Αλλά τώρα έχω κουραστεί. Όχι από τις α-

ντιξοότητες, τις πίκρες, τα αναπάντητα ερωτήµατα. Μ’

έχει κουράσει, νοµίζω, η θερµοκρασία. Όλα αυτά συµ-

βαίνουν σ’ ένα πολύ ψυχρό τοπίο. Είναι σαν να µην αγ-

γίζουν κανέναν, πληγές που δεν πονούν. Αυτή η παγωνιά

απλώνεται και µέσα µου…».

Το ψυχρό τοπίο γύρω από τον Πέτρο ξεκινάει από

το ένα από τα δύο κρεβάτια, ήδη στρωµένο µε το κά-

λυµµα της απουσίας, προχωράει στη µικρή βεράντα

όπου οι καρέκλες είναι διπλωµένες κι απλώνει την πα-

γωνιά του στα γραφεία του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. όπου κάθε τόσο

αντηχεί η άψυχη φωνή της Ντανιέλας Μπεναρόγια, στα

οράµατα των νεοκοµµουνιστών, στα βιβλία, στους

συγγραφείς, στην πόλη.


- 168 -

«…Θα συνεχίσω ως το τέλος, µε το πείσµα ενός

που θέλει να παριστάνει τον ανίδεο. Ένιωθα πάντοτε

πως η ζωή µου χρωστάει κάτι. ∆εν ξέρω τι ακριβώς, αλ-

λά το περιµένω ακόµα, παρ’ όλα αυτά. Ίσως περιµένω

ένα θαύµα. Πες µου, εσύ που ξέρεις πια τόσο καλά, θα

µου συµβεί ένα θαύµα;»

«…Αλλά απαιτείς περήφανα κάτι που δίνεται µόνο

στους ταπεινούς. Πρέπει να λυγίσεις για να περάσεις από

αυτή την πόρτα».

Ο Πέτρος αφήνει το βιβλίο, σηκώνεται και βγαί-

νει στη βεράντα. Κοιτάζει το φωτισµένο Λυκαβηττό

και σχεδιάζει ήδη πώς να λυγίσει µε τον καλύτερο τρό-

πο, πώς να κάνει το κρύο φωτιά. Τα φλογερά µάτια πί-

σω από τα γυαλιά δεν προµηνύουν κάτι συνηθισµένο.


- 169 -

11111111

Όταν ένας άγνωστος τρέχει να σε σώσει µπαίνει

στη ζωή σου δικαιωµατικά, έτσι, λίγες µέρες µετά το

επεισόδιο µε τον πράκτορα και τα σκυλιά η Αντριάνα

αγόρασε ένα κάπως αµήχανο δώρο από το περίπτερο

του Πάρκου και ξεκίνησε για την πολυκατοικία – ήλιο

της σαβάνας. Από τότε έγιναν φίλες µε την Περσεφόνη

κι έµειναν για πάντα, παρόλο που τα χρόνια που θα έρ-

χονταν θα έβρισκαν την Περσεφόνη µακριά.

Η Περσεφόνη ζούσε στο ρετιρέ της παλιάς πολυ-

κατοικίας (που πια δεν αντηχούσε από τη θορυβώδη

εξωστρέφεια φτωχών µεταναστών, καθώς είχαν έρθει

καλύτερες µέρες) µε την ξαδέρφη της και το γιο της. Η

ξαδέρφη, λογίστρια σε µια επιχείρηση, ήταν από τις γυ-

ναίκες που ζουν µε τη θέλησή τους µέσα σε έναν µι-

κρόκοσµο, στον οποίο έχει µεγάλη σηµασία αυτές να

είναι πρώτες και οι Περσεφόνες δεύτερες. Καθόταν µε-

γαλόπρεπα στην πολυθρόνα «της» (µε αίσθηµα ιδιο-

κτησίας που συναγωνιζόταν αυτό της Μελάνης), πίνο-

ντας καφέ ή καλλωπίζοντας τα νύχια, ενώ ταυτόχρονα


- 170 -

έδινε οδηγίες για τους λογαριασµούς του σπιτιού, τις

επιδιορθώσεις και το µενού της ηµέρας. Επίσης «διά-

βαζε»: κατανάλωνε στο φορητό της τις αισθηµατικές

ιστορίες µιας χρήσης.

Εκτός όµως από θύµα του έρωτα (που, σύµφωνα

και µε το πρόσφατο ανάγνωσµα, κάποιος τον επιβου-

λευόταν και για την ευόδωσή του έπρεπε να µηχανορ-

ραφεί), η ξαδέρφη ήταν και µαµά, και χάρη σ’ αυτήν η

Περσεφόνη είχε εξοικειωθεί µε τα νηπιαγωγεία. ∆εν

χρειάστηκαν πάνω από δυο επισκέψεις για να κάνει η

Αντριάνα την ψύχραιµη διαπίστωση ότι οι δυο συγκά-

τοικοι παρείχαν η µια στην άλλη συναισθηµατική τρο-

φή.

Μια µέρα η ξαδέρφη έκανε ένα φθονερό σχόλιο

για τη µορφωµένη της οικογένειας. Λίγο µετά, η Περ-

σεφόνη εξοµολογήθηκε στην Αντριάνα πως µετά το

φόνο της µητέρας της κάποιοι (δεν ανέφερε τον Κου-

τρουµάνο) φρόντισαν για τις σπουδές της.

«Ίσως και για τη θέση στον Τοµέα», πρόσθεσε µε

συστολή.

Η Αντριάνα είπε τότε πως πολύ καλά έκαναν και

φρόντισαν, γιατί κάθε άξιος πρέπει να σπουδάζει. Η

Περσεφόνη δεν τη ρώτησε γιατί δεν σπούδασε η ίδια,

που προφανώς ήταν πολύ άξια. Καθώς εκείνη την ώρα

χτένιζε την πολύπλοκη κόµη, ελάφρυνε την κουβέντα

λέγοντας κάτι τρυφερό για τα µαλλιά της µητέρας της.

Μιλούσε συχνά για τη µητέρα της, καθόλου δεν

την εµπόδιζε που εκείνη ήταν πόρνη, ενώ η Αντριάνα


- 171 -

µιλούσε σπάνια για τη δική της, που ήταν µια αξιοσέ-

βαστη δασκάλα. Μέρα τη µέρα η Αντριάνα διαπίστωνε

πως η Περσεφόνη, που έζησε το ξερίζωµα του ζωολο-

γικού της πάρκου, το ξεκλήρισµα και το πλοίο που µε-

τέφερε στο σκοτάδι τα αποµεινάρια ενός µακελειού,

γνώριζε καλά την ιστορία της οικογένειάς της, µπορού-

σε να αφηγηθεί τη ζωή της, ενώ η ίδια δεν γνώριζε από

την ιστορία των δικών της παρά ελάχιστα.

Στα Κάτω Πατήσια (και σε αντίθεση µε τους

Βάλτους) η Αντριάνα συνάντησε επίσης πολλά παιδιά,

που όποτε είχε καλό καιρό έπαιζαν δίπλα στην επίγεια

γραµµή του µετρό, συνήθως ζωντανεύοντας τα ηλε-

κτρονικά τους παιχνίδια. «Μερικές φορές», είπε η

Περσεφόνη ένα βράδυ που κάθονταν οι δύο τους στο

µπαλκόνι, «ακούς τον χειρισµό των λέξεων, τα βλέπεις

να παλεύουν στωικά µε τόσα και τόσα, µε όλο και και-

νούργια προβλήµατα και αγωνιάς για την τύχη τους

εδώ µε τη φτώχια».

Βεβαίως ήταν λόγια ζεστά και τρυφερά, µα ήταν,

ένιωσε η Αντριάνα, και κάτι παραπάνω, λόγια ανθρώ-

που που µπορεί ο ίδιος να κάνει κάτι: η φίλη της απο-

κτούσε σιγά σιγά την αίσθηση της δύναµης των χρηµά-

των. Θέλησε τότε κι αυτή να χαρίσει κάτι στα πιτσιρί-

κια και σκέφτηκε να επιστρατεύσει την τέχνη της ως

στοριτέλερ, αλλά µπροστά στο χάος των παιδικών ιστο-

τόπων ένιωσε αµήχανη: ποια παραµύθια να διαλέξει;


- 172 -

Τότε θυµήθηκε την Ερµιόνη Τζούµα. Παραµύθια

δεν έγραφε;

Τις επόµενες µέρες βυθίστηκε γοητευµένη όχι

στις αφηγήσεις για στοριτέλερ µα στα ίδια τα παραµύ-

θια της Ερµιόνης στο πρωτότυπο, παράξενους κόσµους

µε έναν υφέρποντα τρόµο πίσω από φωτεινές στιγµές

και µε ήρωες χιµαιρικά όντα, διττά όχι µόνο στην εµ-

φάνιση µα και στο χαρακτήρα. Στο νου της ήρθαν, µε

κάποια ντροπή, τα λόγια του Κουτρουµάνου:

«Μην υποτιµάτε τους φίλους µας, κυρία Μαρίν-

σκα».

Με τις υποδείξεις της, και µουρµουρίζοντας κρίµα

που δεν έχουµε κανονικά βιβλία, η Περσεφόνη τύπωσε

τα παραµύθια και τα µοίρασε στα παιδιά της γειτονιάς,

που συλλάβιζαν ή κοιτούσαν τις εικόνες όσο οι δυο

τους διάβαζαν εναλλάξ µεγαλόφωνα. Κι ενώ η Περσε-

φόνη ξαναζούσε συγκινηµένη τις αναγνώσεις του θείου

της, η Αντριάνα έλεγε εύθυµα: «∆εν είµαι πια στοριτέ-

λερ, είµαι µπουκρίντερ».

Μια µέρα η Περσεφόνη της έδειξε στο φορητό

της µια παλιά φωτογραφία της οικογένειας. Στην άκρη

στεκόταν µια πολύ όµορφη γυναίκα µε πλούσια µαλλιά

και κάπως λυπηµένο χαµόγελο. Σύµφωνα µε τη λεζά-

ντα την έλεγαν Μελάνη.

«Η µητέρα µου», είπε.


- 173 -

Παρά την έκπληξη (για το όνοµα), η Αντριάνα

δεν σχολίασε: κοίταζε αυτούς τους ανθρώπους κολλητά

τον ένα στον άλλο και µε την ίδια αντανάκλαση φόβου

κι ελπίδας στα µάτια, και ξαφνικά κατάλαβε πως µε τη

συλλογική αυτή «µητέρα» δεν µπορούσε να σε δένει ο

ίδιος (στενός και συµπλεγµατικός) λώρος όπως µε την

ατοµική, άρα µπορούσες να µιλήσεις γι’ αυτήν πιο άνε-

τα. Κι ακόµα, κοιτάζοντας την οµοιότητα στην έκφρα-

ση της ωραίας γυναίκας µε εκείνη όλων των άλλων στη

φωτογραφία, ένιωσε πως η δουλειά της πόρνης ήταν

απλώς η συµβολή στην επιβίωση της οµάδας, που µε τη

σειρά της δεν θα άφηνε ποτέ να αναπτυχθεί ατοµικό

συναίσθηµα ντροπής.

Με άλλα λόγια, η ιστορία ζωής που η Περσεφόνη

γνώριζε και µπορούσε να αφηγηθεί ήταν η ιστορία µιας

ανθρώπινης οµάδας, το ξετύλιγµα του ανθρώπινου

δράµατος σε αδρές γραµµές. Μια αφήγηση για στοριτέ-

λερ. Η Αντριάνα ένιωσε καλύτερα: αν δεν γνώριζε την

ιστορία της δικής της µητέρας ήταν γιατί αυτή ήταν µυ-

θιστόρηµα, άφθονα καρυκευµένη δηλαδή µε τις πολυά-

ριθµες ατοµικές εµπειρίες, τις λεπτοµέρειες της ειρηνι-

κής ζωής. Παράλληλα συµπέρανε, µε ανεπαίσθητη αφ’

υψηλού µατιά, πως η Περσεφόνη ανήκε ακόµα, έστω

λίγο, σε µια κοινότητα κάπως αρχαϊκή.

Η γνώµη αυτή θα άλλαζε, όταν η Περσεφόνη θα

άρχιζε να ασχολείται µε την ίδρυση του νηπιαγωγείου.


- 174 -

Η Αντριάνα, που ως τότε θεωρούσε τα σχέδια της φί-

λης της µακρινά και νόµιζε πως για να τα πραγµατο-

ποιήσει (αν ποτέ), απλώς θα πλήρωνε κάποιους που θα

τα αναλάµβαναν, έµεινε κατάπληκτη από τις µεθοδικές

ενέργειες και γνώσεις της στο κάθε βήµα: πού να απευ-

θυνθεί, πώς να επιλέξει προσωπικό, αν ήταν προτιµό-

τερο να αγοράσει ή να µισθώσει το κτίριο και τον εξο-

πλισµό.

Μια µέρα δεν κρατήθηκε και τη ρώτησε από πού

επιτέλους τα ξέρει όλα αυτά. Η απάντηση ήρθε στο

φυσικότερο τόνο:

«Από το σχολείο».

Έτσι η Αντριάνα έµαθε πως τα σχολεία δεν είναι

όλα ίδια. Μπορεί ως παιδί να είχε πάει σε «πρωτοπο-

ριακό» (δεν είχε περίφραξη) σχολείο, µα ως έφηβη στο

Συνοµοσπονδιακό Λύκειο δεν διδάχτηκε ποτέ πώς να

ιδρύσει δική της επιχείρηση. Περίεργη, αναζήτησε τον

ιστότοπο του ακριβού σχολείου και άνοιξε (πληρώνο-

ντας) τις σελίδες µε τα βιβλία. Το µάθηµα λεγόταν Α-

τοµική Οικονοµία και το έκαναν στην τελευταία τάξη.

∆ιάβασε στην αρχή πρόχειρα, µα σε λίγο είχε βυθιστεί,

αφού πρώτα ρώτησε εύθυµα την Περσεφόνη στο τηλέ-

φωνο πως είναι δυνατόν τα πλουσιόπαιδα να µαθαίνουν

τέτοια επαναστατικά πράγµατα. Εκείνη της απάντησε

ότι τα πλουσιόπαιδα όλα τα µαθαίνουν.

Το ίδιο βράδυ, σαν µαθήτρια που θα δώσει εξετά-

σεις, µελέτησε, από τη διδακτέα ύλη του σχολείου στο


- 175 -

οποίο δεν θα µπορούσε να έχει φοιτήσει ποτέ, την ενό-

τητα µε τον τίτλο: «Πώς να φτιάξετε µια κολεκτίβα».


- 176 -

11112222

«Μοιάζει µε αραβική πόλη», είπε µε δισταγµό η

Μυριέλ, αλλά ο Καραγιαννόπουλος δεν συµφώνησε,

χωρίς όµως και να µπορεί να πει µε τι µοιάζει η Αθήνα.

Ουρανοξύστες τελευταίας γενιάς υψώνονταν στον ορί-

ζοντα σαν γιγάντια γεωµετρικά γλυπτά, ανάµεσα στα

υπόλοιπα, πολύ χαµηλότερα κτίρια, τα βαµµένα πολύ-

χρωµα στη δεκαετία του ’40, σε µια προσπάθεια αρµο-

νίας που σύντοµα απέτυχε κι αυτή. Κανείς εδώ δεν

µπόρεσε να επιβάλει ένα σχέδιο, έστω µια εικόνα ή

σταθερή εντύπωση, εκτός ίσως από αυτή της τυχαίας

ασυµµετρίας. Όµως τα απογεύµατα λίγο πριν τη δύση,

καθώς το ηµίφως ενώνει τους όγκους και βαθαίνει τα

χρώµατα, ζωντανεύει µια πολιτεία παραµυθένια, µε

πάλλουσες φωτοσκιάσεις και προβολείς οχηµάτων που

κινούνται θαρρείς χωρίς σκοπό, µέχρι που φτάνουν στη

µοβ θάλασσα κι απότοµα τότε, σαν να βρήκαν µε χαρά

το δρόµο τους, παίρνουν τη λεωφόρο της παραλίας.

Ένα τέτοιο λοιπόν απόγευµα, που οι δυο τους κά-

θονταν στη βεράντα της, η Μυριέλ, µετά το σχόλιο για

την Αθήνα, είπε στον Καραγιαννόπουλο πως ο Πρωθυ-

πουργός µάλλον συµφωνούσε µε την άρση της βιβλιο-

απαγόρευσης, µα δεν της το δήλωσε καθαρά.


- 177 -

«Φυσικά και δεν το δήλωσε καθαρά», είπε εκεί-

νος. «Φοβάται τον Κουτρουµάνο».

Η Μυριέλ δεν ήταν σίγουρη για τον Καραγιαννό-

πουλο. Κάτι στο βλέµµα του µέσα από τα µάτια - µπί-

λιες την έκανε επιφυλακτική, όµως από την άλλη γνω-

ρίζονταν χρόνια και την είχε στηρίξει πολύ. Είχαν γνω-

ριστεί στο Πανεπιστήµιο, κι εκείνη τον εκτίµησε όταν

έµαθε πως ως έφηβος ήταν στην Αντίσταση. Μαζί σε

µια παρέα φοιτητών διέσχιζαν τη γέφυρα του Ρίου ως

απέναντι, στα ερείπια του µικρού κάστρου στο Αντίρ-

ριο. Η βόλτα πάνω από τον Πατραϊκό στη µεγαλύτερη

καλωδιωτή γέφυρα του κόσµου ήταν από τις δηµοφιλέ-

στερες της Συνοµοσπονδίας. Η Μυριέλ στα δεκαεννιά

φορούσε αθλητικά κι έκανε µε τους συµφοιτητές τη

διαδροµή στο µεταλλικό πεζοδρόµιο, κοιτάζοντας από

τα ανοίγµατα κάτω τη βαθιά θάλασσα. Έπειτα έπαιρναν

τον καφέ τους στο Πριµαρόλι, το λιλιπούτειο αδερφάκι

των Ντούντου, που η Duroline Dolphins είχε δροµολο-

γήσει για να φέρνει πίσω τους κουρασµένους υπερθα-

λάσσιους περιπατητές. Στην επιστροφή κοίταζαν τη

δύση. Μια φορά είχε πει πως της θύµιζε τον ήλιο της

Γιάφας. Κάποιοι της πέταγαν πού και πού πάµε στη Βό-

ρεια όχθη ή να περπατήσουµε στη Λωρίδα του Ρίου, αλ-

λά τα λογοπαίγνια έσβηναν αµήχανα.

Τώρα στο σπίτι του Λυκαβηττού ζούσε ασκητικά,

γυµναζόταν, δεν είχε προσωπική ζωή. Παρά το υπερ-


- 178 -

σύγχρονο διαµέρισµα ένιωθες αµέσως στο χώρο της

αυτό που ονοµάζεται Ανατολή: χαλιά, πίνακες, κοµψο-

τεχνήµατα, η βιβλιοθήκη µε το χάρτινο µυρωδάτο πε-

ριεχόµενο. ∆εν ήταν τόσο η τεχνοτροπία ή η ατµό-

σφαιρα, ήταν κυρίως η αίσθηση πως ενώ στο σπίτι ενός

«δυτικού» όλα αυτά δεν θα ήταν παρά θραύσµατα ει-

κόνων, εδώ ήταν η ίδια η ουσία της Μυριέλ, που τη

στήριζε στα συνοµοσπονδιακά οράµατά της.

«Τι φοβάται ο Πρωθυπουργός από τον Κουτρου-

µάνο;» ρώτησε.

«Τα καινούργια βιβλία του», απάντησε ο Καρα-

γιαννόπουλος. «Για την ακρίβεια, µαντεύω πως φοβά-

ται το ένα τουλάχιστον δικό του βιβλίο σε αυτήν».

Και της είπε το θέµα του µυθιστορήµατος, που εί-

χε διαβάσει στο άρθρο του Πέτρου Χορν στην ιστοσε-

λίδα του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.: τρεις φίλοι που αναζητούν µια πε-

τρελαιοπηγή στους πάγους.

Η Μυριέλ δεν κατάλαβε τι φοβόταν ο Πρωθυ-

πουργός.

«Αλήθεια», άρχισε τότε ο Καραγιαννόπουλος,

κοιτάζοντάς την παράξενα, «πιστεύεις ότι ο Νικόλας

Κουτρουµάνος θα έχανε τον καιρό του για να γράψει

απλώς λογοτεχνία; Μπορεί η ιστορία να διαφέρει, αλλά

οι τρεις φίλοι υπήρξαν στην πραγµατικότητα».

Σώπασε λίγο, ύστερα συνέχισε:


- 179 -

«∆εν ξέρω την ιστορία καλά, πάντως τα πρώτα

χρόνια µετά τον πόλεµο τρεις συνεργάτες έβαλαν µαζί

κεφάλαια για καινούργια πετρελαιοπηγή, που τα

απέκτησαν µε ποικίλους τρόπους, ύποπτους. Για να το

πούµε καθαρά, µε καταχρήσεις δηµόσιου χρήµατος και

µάλιστα σε καιρό πολέµου. Όπως όλοι γνωρίζουµε, οι

ανανεώσιµες πηγές ενέργειας είναι µικρές σχετικά επι-

χειρήσεις, το φιλέτο, µόλις καθαριστεί στοιχειωδώς ο

πλανήτης, θα είναι πάντα οι υδρογονάνθρακες. Είχαµε

και µαύρη αγορά στην Ελλάδα».

«Ναι, ξέρω, του Αιγαίου».

«Σωστά, αλλά δεν µιλάµε για αυτές τις πετρελαι-

οπηγές».

«Πάγοι;»

«∆εν ξέρω. Πάντως ήταν τρεις. Ο ένας σκοτώθη-

κε ή χάθηκαν τα ίχνη του, αγνοώ µε ποιο τρόπο. Οι δύο

συνέχισαν. Λέγεται ότι έχυσαν αίµα αθώων στην πο-

ρεία τους».

Σταµάτησε λίγο κι έπειτα πρόσθεσε µε νόηµα:

«Μάντεψε ποιοι ήταν οι δύο».

Η Μυριέλ τον κοίταξε έκπληκτη.

«∆εν έχω ακούσει για τον Κουτρουµάνο τίποτα

που να δείχνει ιδιοκτήτη πετρελαιοπηγής», είπε µε αµ-

φιβολία.

«Είπα εγώ ότι τα κατάφεραν;»

Κι ενώ ακόµα την κοιτούσε µε νόηµα, σηκώθη-

καν να µπουν στο διαµέρισµα – ψύχραινε.


- 180 -

Από τα αντικείµενα του σαλονιού της πιο πολύ

τον γοήτευαν δύο, ένας πίνακας διάσηµης Ιρανής ζω-

γράφου και µια φωτογραφία της ίδιας της Μυριέλ στο

Μεγάλο Τζαµί της Αθήνας. Ήταν όντως εντυπωσιακή,

αλλά ενώ ο πλανήτης είχε πια µοιραστεί ισότιµα, ακό-

µα και ενδυµατολογικά, ο Καραγιαννόπουλος κρατού-

σε κάτι από την παλιά µατιά γραφικότητας του άλλου: η

Μυριέλ στη φωτογραφία του φαινόταν σαγηνευτική

κυρίως λόγω της µαντίλας, που φορούσε για την περί-

σταση.

«Λοιπόν τι λες», τη ρώτησε, παίρνοντας το βλέµ-

µα από τη φωτογραφία. «Ο Πρωθυπουργός µας συνέ-

ταιρος σε παράνοµη επιχείρηση, καταχραστής δηµό-

σιου χρήµατος και πιθανότατα δολοφόνος».

Την κοίταξε πάλι έντονα και συνέχισε:

«Μετά τον κάλεσε στο καθήκον η ebedu. Τα κα-

τορθώµατά του κουκουλώθηκαν. Ο Κουτρουµάνος δεν

θα µιλούσε, ήταν εξ ίσου ένοχος».

Η Μυριέλ άκουγε ανέκφραστη.

«Μα τώρα ο Κουτρουµάνος έγραψε βιβλίο», τό-

νισε ο Καραγιαννόπουλος. «Και µάλιστα λογοτεχνία,

γι’ αυτό πολύ επικίνδυνο. Στη λογοτεχνία βάζεις ό,τι

θέλεις, παραποιείς, παραλείπεις. Είναι δυνατό όπλο».

Και ενώ εκείνη παρέµενε ανέκφραστη, πρόσθεσε

µε σιγανή φωνή, τρυφερά:

«Μιµί, κι εσύ χρειάζεσαι όπλο. Είσαι στο κρίσιµο

ξεκίνηµα».


- 181 -

Το βλέµµα της Μυριέλ ήταν σταθερό. Είπε:

«∆εν µπορώ να το κάνω αυτό».

«Γιατί;»

«Γιατί είναι ο Πρωθυπουργός της πατρίδας µου.

∆εν µπορώ να τον εκβιάσω. Ο αρχηγός του κράτους

πρέπει να είναι ισχυρός και απερίσπαστος. Το µόνο που

µπορώ, αν τα πράγµατα είναι όπως τα λες και δεν είναι

παρά ένας τυχοδιώκτης, είναι να προσπαθήσω να µην

ξαναψηφιστεί».

Στην πρωθυπουργική κατοικία στις Βρυξέλες ο

Σιµόν Ανάν κοίταζε πάνω από τη βιβλιοθήκη τον πίνα-

κα µε το ηφαίστειο – πορτοκαλεώνα. Τον είχε αγοράσει

η Σοφία. Ήταν τότε ο πρώτος καιρός στην Αφρική, ε-

κείνη ακόµα πολύ νέα, εκείνος αρκετά µεγαλύτερος.

∆εν είχε τις ευαισθησίες της µε ζωγραφική και βιβλία,

τα κοινά τους ενδιαφέροντα, τις ελάχιστες ώρες που

αναπαύονταν µαζί στο αφρικάνικο σπιτάκι τους, ήταν

οι αλγοριθµικές φόρµες, οι ασκήσεις του νου. Κατά τα

άλλα δούλευε µαζί της, αν και πολύ λιγότερο αφού είχε

και τα καθήκοντα ως στέλεχος του δηµοκρατικού κόµ-

µατος. ∆εν ήξερε όµως ακόµα πως προοριζόταν για

Πρωθυπουργός, ούτε ότι σε λίγο θα χώριζαν οι δρόµοι

του µε του Νικόλα. Από µια άποψη ανάσανε όταν συ-

νέβη: τον βάραινε ήδη η παρουσία του Νικόλα, κι όχι

µονάχα εξ αιτίας της Σοφίας.


- 182 -

Μα τώρα ήταν µπερδεµένος: τι έκανε ο Νικόλας

µε αυτά τα καινούργια βιβλία του; Φαινόταν να βοηθάει

τα δικά του σχέδια – κι ο ίδιος ήθελε την άρση της βι-

βλιοαπαγόρευσης – όµως οι λόγοι του ήταν σίγουρα

άλλοι. Ο Σιµόν Ανάν ένιωθε φόβο, και δεν ήξερε ακρι-

βώς γιατί.

Η προσωπική σύνδεσή του µε την Αθήνα αναβό-

σβησε. Άκουσε µε ενδιαφέρον το παραµύθι µε τους

τρεις τυχοδιώκτες που είχε επινοήσει ο Καραγιαννό-

πουλος διαβάζοντας το άρθρο του Πέτρου Χορν, πλη-

ροφορήθηκε µε ικανοποίηση τη στάση της Μυριέλ

Μουσαράφ και, µετά από µικρή παύση, είπε:

«Λοιπόν, της αξίζει ένα καλό δώρο».

Πράγµα που σήµαινε ότι η άρση της βιβλιοαπα-

γόρευσης θα ξεκινούσε από την Ελλάδα.


- 183 -

Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΝΗΣ


- 184 -

1

Την άνοιξη του 2060 το Κοινοβούλιο της Ελλά-

δας ψήφισε νόµο που επανέφερε την έκδοση των χάρ-

τινων βιβλίων και τη διάθεσή τους στο εµπόριο. Η εί-

δηση κυριάρχησε στη Συνοµοσπονδία και το Συµβού-

λιο Γραµµάτων και Τεχνών στις Βρυξέλες ανακοίνωσε

λακωνικά πως παρακολουθεί µε ενδιαφέρον τις εξελί-

ξεις στο λίκνο του δυτικού πολιτισµού.

∆ύο µέρες πριν την έναρξη ισχύος του νόµου, κι

ενώ οι εκτυπώσεις διαρκούσαν 24ωρα, στην κεντρική

Αίθουσα Τελετών του Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου

εκφωνήθηκαν επίσηµοι λόγοι από εκπροσώπους της

ebedu και διανοούµενους. Του Νικόλα Κουτρουµάνου

ήταν συντοµότατος και το κύριο µέρος του ήταν το

παρακάτω:

Στον 20ο αιώνα το κεφάλαιο και η λεγόµενη τρο-

µοκρατία, φαινοµενικά αντίπαλοι, συνεργάστηκαν στη

δηµιουργία µιας ανθρωπότητας χωρίς συνείδηση µέλλο-


- 185 -

ντος. Μετά από αυτό τον αιώνα του χάους και µε ορό-

σηµο τον Πόλεµο του Νερού, ο κόσµος άρχισε να αναζη-

τά πάλι το νόηµά του. Τα βιβλία µάς ξαναδίνουν, κυριο-

λεκτικά στα χέρια, το παρελθόν µα και το µέλλον µας. Το

ένστικτο αυτοσυντήρησης του ανθρώπινου είδους εκ-

προσωπείται σήµερα από το βιβλίο.

Στην τελετή, κατά την οποία η παµπάλαια, µισο-

σκότεινη αίθουσα µε τα ξύλινα έδρανα απέσυρε για λί-

γο τα φαντάσµατά της για να υποδεχτεί τη νέα ελπίδα,

Ερµιόνη και Σεκερµέλ έδωσαν το παρών περήφανοι,

ενώ και η Περσεφόνη µε τον Πέτρο Χορν ήταν εκεί, σε

µια παρέα νεοκοµµουνιστών. Στα πίσω καθίσµατα, α-

παρατήρητες µα ευτυχείς, κάθισαν η Αντριάνα και η

Όλγα Μιχαήλοβα.

Την πρώτη µέρα ισχύος του νόµου χιλιάδες χα-

ρούµενοι βιβλιόφιλοι στριµώχτηκαν από νωρίς έξω από

τα πολυκαταστήµατα της Αθήνας, όπου τα πρώτα χάρ-

τινα βιβλία, καινούργια αλλά και από εκποιήσεις βι-

βλιοθηκών, περίµεναν αγοραστές. Όταν οι πόρτες άνοι-

ξαν, όρµησαν µε ενθουσιασµό και άρχισαν να αγορά-

ζουν από Ευριπίδη µέχρι Μίκι Μάους.

Τις επόµενες εβδοµάδες, και παρά τις αντιδράσεις

των ηλεκτρονικών συµφερόντων (ελεγχόµενων, άλλω-

στε, από την ίδια την ebedu, που ως πολυεθνική πρώ-

του µεγέθους ανταγωνιζόταν τον εαυτό της) αλλά και

οικολογικών οργανώσεων, ο νόµος ψηφίστηκε διαδοχι-

κά σε όλες τις επαρχίες. Τελευταία θα τον ψήφιζε η


- 186 -

Μεγάλη Βρετανία, το καλοκαίρι. Στις επιχειρήσεις ξυ-

λείας της Συνοµοσπονδίας, δηλαδή κυρίως της ebedu

(αλλά και των παλαιστινιακών κοινοτήτων) σήµανε

συναγερµός, ενώ η Αθήνα προβλήθηκε ως Πρωτεύουσα

του βιβλίου, µε αποτέλεσµα οι επισκέπτες (που λόγω

Ακρόπολης καταφθάνουν στην πόλη διαρκώς) να αυ-

ξηθούν πολύ. Τέλος η φήµη ότι στα χρόνια της βιβλιο-

απαγόρευσης δρούσε εδώ οµάδα νέων συγγραφέων υπό

τον καθηγητή Κουτρουµάνο, που εξέδιδε µε αυτοθυσία

σε χάρτινα βιβλία το έργο της, έδωσε ακόµα µεγαλύτε-

ρη αίγλη στην πρωτεύουσα της Ελλάδας.

Κανείς δεν πρόσεξε ότι ακριβώς εκείνες τις πρώ-

τες µέρες της πραγµατοποίησης του ονείρου του, ο Νι-

κόλας Κουτρουµάνος άρχισε ανεξήγητα να αδιαφορεί

και σχεδόν εξαφανίστηκε. Θα το πρόσεχε ίσως η Α-

ντριάνα, αν δεν συνέβαινε το ίδιο και µε αυτήν: βρι-

σκόταν στο σπίτι της και στην ταπεινή δουλειά της και

δεν συµµετείχε στις εκδηλώσεις.

Όταν η απουσία του καθηγητή έγινε αντιληπτή

προκάλεσε στην αρχή περιέργεια, µετά δυσαρέστησε.

Γρήγορα φήµες τον έφεραν να ταξιδεύει όχι στη Συνο-

µοσπονδία αλλά πολύ πιο µακριά: θεάθηκε στην Κίνα,

µετά στην Αµερική. Τέλος οι φαν της οµάδας Κουτρου-

µάνου είπαν πως ο καθηγητής έφυγε από σεµνότητα,

για να µη µονοπωλήσει το θρίαµβο.

Θρίαµβο; Όχι ακριβώς.


- 187 -

Όπως έχουµε ήδη πει, το χαρτί από τον πόλεµο

και µετά ήταν σχεδόν είδος πολυτελείας και οι παρα-

γωγοί, όσο κι αν προσπάθησαν µετά την άρση της βι-

βλιοαπαγόρευσης, δεν κατάφεραν να µειώσουν αρκετά

το κόστος του. Έτσι, µολονότι τα βιβλία ρίχτηκαν στην

αγορά σε καλές τιµές, ήταν πάντα πιο ακριβά από την

ηλεκτρονική µορφή του ίδιου έργου. Οι διανοούµενοι,

οι πιο µορφωµένοι, οι µεγαλύτεροι σε ηλικία ναι, τα

δοκίµασαν µε συγκίνηση, µα από αυτούς µόνο οι πιο

εύποροι έγιναν τακτικοί πελάτες, πράγµα που σήµαινε

σχεδόν αµελητέο τζίρο για τα οικονοµικά µεγέθη µιας

Ευροβαλκανικής Συνοµοσπονδίας.

Τα πράγµατα ήταν ακόµη χειρότερα για τα επι-

στηµονικά βιβλία, κανείς δεν τα αναζήτησε σε έντυπη

µορφή. Η έρευνα µε δέκα βιβλία µπροστά σου δεν είναι

βέβαια ό,τι πιο βολικό κι όπως ξέρουµε πέρασε σχεδόν

µια δεκαετία για να αρχίσουν οι ερευνητές να χρησιµο-

ποιούν (και) χάρτινα.

Τα µόνα έντυπα που άνθισαν κάπως, σαν χαριτω-

µένα µπουκέτα στα κιόσκια και τις καφετέριες, ήταν τα

περιοδικά. Μάλιστα, καθώς γεννήθηκαν µαζί µε τα βι-

βλία, τα περισσότερα ήταν ακριβώς περιοδικά λογοτε-

χνικά. Στις σελίδες τους γεννήθηκαν τάσεις και ζωντά-

νεψαν χυµώδεις διάλογοι, ήταν όµως όλα εκδόσεις από

χόµπι και δεν φιλοδοξούσαν τίποτα σχετικό µε πλατιά

διάδοση του βιβλίου.

Μέσα σε αυτή την αµήχανη στασιµότητα υπήρ-

χαν και οι αντιδαιµονιστές, το γνωστό συνονθύλευµα


- 188 -

φανατικών και άλλων παράξενων από όλες τις θρη-

σκείες, που έλεγαν ότι τα λόγια του θεού είναι µόνο οι

διάπυρες λέξεις που συνθέτουν τα ηλεκτρόνια και τα πί-

ξελ στην οθόνη του υπολογιστή* και όχι βέβαια κάτι τό-

σο υλικό όπως τα βιβλία, µη µπορώντας ακόµα στα µέ-

σα του 21ου αιώνα να καταλάβουν ότι τα ηλεκτρόνια

και τα πίξελ είναι εξ ίσου υλικά µε το χαρτί. Τόνιζαν

ακόµη ότι ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος, που

βρισκόταν πίσω από όλα αυτά, γνώριζε πάνω από δέκα

γλώσσες, ικανότητα που δεν απείχε πολύ από το να εί-

ναι δαιµονική.

Έτσι είχαν τα πράγµατα, όταν ξαφνικά άλλαξαν

απότοµα: οι τιµές µειώθηκαν δραµατικά. Απλούστατα,

ήρθε φτηνό χαρτί.

Ήταν από την Αφρική και δεν ήταν ξύλο. Ήταν

κενάφ. Για την ακρίβεια, το ίδιο κενάφ από το οποίο

ήταν φτιαγµένα τα βιβλία της λίστας του Κουτρουµά-

νου. Ήταν µια ποικιλία του φυτού γεννηµένη στο εργα-

στήριο, προσαρµοσµένη στα θερµά κλίµατα και υπο-

βοηθούµενη από ειδικά αφρώδη θερµοκήπια. Τα φυτά

αυτά χρησίµευαν ως τώρα για ρούχα, έπιπλα και συ-

σκευασίες, καθώς και για χαρτί στην ίδια την Αφρική.

Σπανιότερα και σε υπερδυνάµεις (Κίνα, Ινδία και χώρες

του Ισλάµ), όπου όµως συνήθως το χαρτί από κενάφ

* Από τον Τροµοκράτη του Τζον Απντάικ, σε µετάφραση Αύ-

γουστου Κορτώ.


- 189 -

σκόνταφτε στην εκεί παραγωγή. Το θέµα γέννησε αί-

σθηση µυστηρίου, µα καθώς δεν υποστηρίχτηκε από τα

Μέσα ξεχάστηκε, ωστόσο κάποιοι πρόλαβαν να θυµη-

θούν ότι στην Ελλάδα είχαν γίνει πειράµατα µε το κε-

νάφ ήδη στις αρχές του αιώνα. Και ότι τις επόµενες δε-

καετίες, ακόµη και στον Πόλεµο του Νερού, έγιναν έ-

ρευνες για νέες ποικιλίες, καθώς και για τα ειδικά θερ-

µοκήπια αφρού* που θα τις προστάτευαν.

Οι φίλοι του βιβλίου στην αρχή χάρηκαν, µα σύ-

ντοµα γεννήθηκε πρόβληµα πολύ πιο σύνθετο από ε-

κείνο του κόστους. Μπαίνοντας στον πειρασµό να που-

λήσουν το φτηνό χαρτί σε ποσότητες, οι εκδότες δεν

δίστασαν µπροστά στο χειρότερο: έχουµε χαρτί κερδο-

φόρο, µα για να το πουλήσουµε πρέπει να έχει κάτι τυ-

πωµένο επάνω του. Έτσι άρχισε µε ζήλο, στην αρχή

από τους πιο αδίστακτους και µετά από όλους, η µαζική

εκτύπωση ασήµαντων ιστοριών (ένα προϊόν άλλωστε

ήδη οικείο από το δίκτυο), που τις διάβαζες µια φορά

και τις ξεχνούσες. Σύντοµα µια πληθώρα µοδάτα «βι-

βλία» µε πλουµιστά εξώφυλλα γέµισε τα σπίτια της µε-

σαίας τάξης ως διακοσµητική ατραξιόν, µαζί µε οικια-

κές βιβλιοθήκες - έπιπλα σε διάφορα σχέδια και υλικά,

συναρµολογούµενες και πολύ διασκεδαστικές. Μέσα σ’

αυτόν τον πυρετό διακίνησης χαρτοµάζας, αφηγηµατι-

κής διάρροιας και ευρηµατικής επιπλοποιίας η ανάγνω-

* Τα λεγόµενα χηµικά θερµοκήπια: χηµική ουσία σε µορφή α-

φρού, µε την οποία ραντίζουν τα φυτά. Τα καλύπτει τελείως και

τα προστατεύει.


- 190 -

ση, όπως την είχε νιώσει η Αντριάνα εκείνη τη χειµω-

νιάτικη νύχτα στο προκάτ της µε τα βιβλία του Κου-

τρουµάνου στην αγκαλιά, φάνταζε πιο µακρινή από πο-

τέ.


- 191 -

2222

Στην παραλία µετά τους Βάλτους, ένας άντρας

καθισµένος στην άµµο ζωγραφίζει. Είναι σχεδόν σού-

ρουπο µα το φως ακόµα τον βοηθά, καθώς φτιάχνει µό-

νο αχνές εικόνες, παιχνίδια της τεχνικής µε το νερό και

του χεριού µε το υποσυνείδητο. Αν και νέος έχει πρό-

σωπο χαραγµένο, µε πινελιές επιµονής και κούρασης.

Πουλάει τις ακουαρελίτσες φτηνά, µα από ό,τι µπορούν

να αντιληφθούν η Όλγα Μιχαήλοβα και η Αντριάνα,

που κάθονται λίγα µόλις βήµατα από το κύµα, στην

άκρη της χρυσωπής δαντέλας που σχηµατίζουν νερό

και γη, κανείς ως τώρα δεν έχει αγοράσει.

Το δειλινό στολίζουν δύο πλοία στον ορίζοντα

και βαριές, αργές ριπές καµπάνας: είναι Μεγάλη Πα-

ρασκευή. Πίσω, στις πλαγιές, διακρίνονται οι συνοικίες

των πλούσιων, ήσυχες και άδειες. Οι κάτοικοί τους

βρίσκονται ήδη σε άλλες πόλεις της Συνοµοσπονδίας,

έχοντας αφήσει για το Πάσχα την Αθήνα στους φτωχό-

τερους. Σε λίγο τα ηλεκτρονικά φαναράκια των πιστών

θα γίνουν φάροι και όσων άλλων, άσχετα από θρή-


- 192 -

σκευµα ή πίστη, επιθυµούν µια βόλτα στους κήπους

των ναών µε το άρωµα της πασχαλιάς και των νερατζο-

λούλουδων. Οι Βάλτοι, ασχέτως δόγµατος, θα τραγου-

δήσουν απόψε αυτή την παράξενη, χωµατένια ορθόδο-

ξη άνοιξη.

Όχι όλοι οι κάτοικοι των Βάλτων βέβαια. Πολλοί

προτίµησαν να έρθουν αυτό το ζεστό απόγευµα στην

παραλία και να καθίσουν κοιτάζοντας τη θάλασσα. Το

κιόσκι µε τις οµπρέλες είναι πια ανοιχτό κι ακόµα και

αυτές τις ιδιότροπες µέρες υπάρχει ευπρεπής ποικιλία

επιλογών.

Η Όλγα Μιχαήλοβα κάθεται στο νοικιασµένο κα-

ρεκλάκι και ξεκουράζει τα κουρασµένα τον τελευταίο

καιρό (για λόγους που θα δούµε) µάτια της, ακουµπώ-

ντας το βλέµµα µια στο γαλήνιο ορίζοντα και µια στορ-

γικά στα πόδια της. Κάτω από τις κάλτσες µαντεύονται

σχήµατα κιρσών και αρθριτικών, ένας χάρτης αυστηρά

προσωπικός που επιβάλλει σιωπή στην Αντριάνα. Τα

πόδια της Όλγας µόνο η ίδια τα ξέρει, όπως και την ήβη

και το στοµάχι. Η ιστορία του σώµατός µας είναι η πιο

προσωπική από όλες τις ιστορίες µας. Η Όλγα πονάει

συχνά «χωρίς λόγο», η σάρκα είναι µαλακή και τα

κόκαλα τριµµένα. Μικρή δεν τράφηκε σωστά, πράγµα

που µεγαλώνει τους πόνους και την αστάθεια στα ε-

βδοµήντα, όµως η άµµος αποπνέει γλυκιά ζέστη, τα

ανθισµένα κρίνα φτάνουν ως το κάθισµα και στον ου-


- 193 -

ρανό ένα σύννεφο φεύγει προς τον Πειραιά, σαν αιθέ-

ριο νησί που ταξιδεύει. «Η Σαλαµίνα», λέει η Όλγα.

Η Αντριάνα αυτές τις µέρες νιώθει παράξενα. Ο

Κουτρουµάνος λείπει, η νοµιµοποίηση των βιβλίων δεν

είναι όπως τη φανταζόταν, είναι και Πάσχα… Κι η

Περσεφόνη έχει τις έννοιες της µε το νηπιαγωγείο. Γε-

µάτη ευγνωµοσύνη για τη σιωπηρή κατανόηση της Όλ-

γας, την απαλή σοφία, τις αφηγήσεις, κοιτάζει κι αυτή

το σύννεφο µε προσδοκία.

«Σου έχω πει για το βιβλιοπωλείο;» λέει ωστόσο

η δασκάλα, και στο ερωτηµατικό βλέµµα της Αντριά-

νας συµπληρώνει:

«Στην Αθήνα εννοώ, πριν µετακοµίσουµε στο

νησί».

Ήταν στην Οµόνοια, στην Αγίου Κωνσταντίνου,

το ρωσικό βιβλιοπωλείο των αρχών του αιώνα. Η Όλγα

ήταν κοριτσάκι, µα θυµάται καλά τη χαρά των δικών

της στη συνάντηση µε τους συµπατριώτες. Ήταν εκεί

σπανιότερα άντρες που ή µιλούσαν ελάχιστα ή πολύ

και δυνατά και πιο συχνά γυναίκες, που γελούσαν χα-

ρούµενες λέγοντας τα δικά τους και δοκιµάζοντας τα

µυρωδάτα καλλυντικά, κρέµες, κολόνιες και λοσιόν

από την πατρίδα, που είχε το µαγαζί σε πολύχρωµα βά-

ζα στα ράφια του, µαζί µε τα βιβλία. Ανάµεσά τους ή-

ταν και µια πανέµορφη ξαδέρφη, χορεύτρια σε στριπ

σόου της Αθήνας, που οι θαµώνες του, κυρίως Έλληνες

υπάλληλοι, διασκέδαζαν αγγίζοντας µε τα τσιγάρα το

σώµα της και, όπως οι ίδιοι δήλωναν σε εκφραστικά


- 194 -

ελληνικά, ακούγοντάς την να τσιρίζει. Η Όλγα θυµόταν

µε συγκίνηση αυτή τη σκληροτράχηλη θρυλική καλλο-

νή της οικογένειας που αργότερα έφυγε κάπου στην

Ευρώπη (ακόµα τότε όχι Συνοµοσπονδία) και δεν ξα-

νάκουσαν γι’ αυτήν.

Η Αντριάνα κάθεται στην άµµο και σωπαίνει κοι-

τάζοντας τα δικά της πόδια. Στο δέρµα κάτω από το

τζιν έχει µονάχα ένα σηµάδι από κάψιµο που έκανε µό-

νη της µε τσιγάρο στα δεκαπέντε, ίσως και κάποιο

σπυράκι ή ελιά. Κατά τα άλλα, η ιστορία του σώµατός

της είχε ως τώρα οδηγήσει σε τορνευτούς από την πο-

δηλασία και το περπάτηµα µηρούς, λατρεµένους σε α-

στείο βαθµό από τους λιγοστούς εραστές της. Ανήκει

σε τυχερή γενιά.

Η Όλγα θέλησε να το ελαφρύνει:

«Εκτός από το βιβλιοπωλείο συχνάζαµε και σε

καφενεία, τα ιντερνέτ καφέ. Εκεί, πληρώνοντας τον κα-

φέ κι ένα ελάχιστο ποσόν, έµπαινες στο δίκτυο και µέ-

σω αυτού στην πατρίδα και στον κόσµο. Πλήρωνες µό-

νο τη σύνδεση, οι πληροφορίες ήταν δωρεάν – δηλαδή

πληρωµένες από εταιρείες που διαφηµίζονταν στις ι-

στοσελίδες. Τίποτα φυσικά δεν είναι δωρεάν, αλλά

φαινόταν δωρεάν, και στη ζωή των φτωχών αυτό συχνά

αρκεί».

Η Αντριάνα σκέφτεται πως η αδικηµένη γενιά της

Ουκρανής καλλονής που το πρωί συναντούσε τους δι-

κούς της στο βιβλιοπωλείο και το βράδυ τις καύτρες

των τσιγάρων ήταν, από αυτή την άποψη, προνοµιούχα.


- 195 -

«Εκείνη η αγάπη για τα βιβλία δεν µπορεί να ξα-

ναγυρίσει, λες;» ρωτάει, σηκώνοντας το βλέµµα από το

τζιν της.

Το σύννεφο - Σαλαµίνα έχει διαλυθεί, η άµµος

έχει γίνει βαθιά µπρούντζινη, αέρας κουνάει τις οµπρέ-

λες. Στην άκρη της ακτής ο ζωγράφος µαζεύει τα πινέ-

λα του. Και στο βάθος, στις απαλές πλαγιές, τα φανα-

ράκια προσµένουν ήδη τους επιτάφιους.

«Τίποτα δεν µπορεί να ξαναγυρίσει», λέει η Όλγα

µε το βλέµµα προς τη θέση του χαµένου σύννεφου, κα-

θώς σηκώνεται και µαζεύει το κάθισµα.

Έπειτα τα γαλάζια µάτια στρέφονται.

«Μα να σου πω, Αντριάνα», λέει ζωηρά. «Το δί-

κτυο έµαθε τον κόσµο να διαβάζει. Πολύ περισσότερο

από τότε. Ειδικά οι Έλληνες, απίστευτο τώρα που το

σκέφτοµαι, δεν διάβαζαν τίποτα ποτέ».

Ο ζωγράφος τις υποδέχεται µε πλατύ χαµόγελο.

Έχει µάτια σαν κηλίδες γάλα µε µια βαριά λαδοπράσι-

νη σταγόνα, δόντια πυκνά και λίγο µυτερά και µοιάζει

να έρχεται από κόσµο σκιερών ονείρων. Λειασµένα

από τη χρήση θραύσµατά του καθρεφτίζονται στις α-

πλωµένες ακουαρέλες, καθησυχάζοντας τον πελάτη µε

το φλουταρισµένο τους απείκασµα. Η Αντριάνα προσέ-

χει την υπογραφή µε τα µεγάλα καλλιγραφικά γράµµα-

τα, Στήβεν, και σκέφτεται ότι αυτό το µαγικό πράγµα

δεν µπορεί να γίνει µε τα βιβλία, δεν µπορείς δηλαδή


- 196 -

να τα δεις την ώρα που γράφονται. Αγοράζει ένα έργο

που έχει περίπου το χρώµα των µατιών του ζωγράφου

και κρατώντας το µε καµάρι καθώς προχωράνε µε την

Όλγα, λέει:

«Θα θυµάµαι τον Στήβεν».


- 197 -

3333

Η (διάσηµη ήδη µετά την κατάσχεση – φιάσκο

των πρώτων αντιτύπων της) Χαµένη λήκυθος και οι

(µάλλον άσηµοι µετά την απόρριψή τους από το Eu-

rowriter) Κήποι του Τσέχωφ ήταν τα πρώτα βιβλία της

λίστας που κυκλοφόρησαν επίσηµα σε χάρτινη µορφή

από τις Εκδόσεις Σαλαµίνα (για τις οποίες ακόµα και

τώρα δεν ήξερε κανείς τίποτα) και παρουσιάστηκαν

πολλές φορές σε γκαλερί, βιβλιοπωλεία και µπαρ, όπου

το νέο προϊόν είχε τονώσει την προσέλευση των θαµώ-

νων και την αίγλη των δηµιουργών. Η Ερµιόνη προ-

σαρµοζόταν στις αλλαγές µε αυτοπεποίθηση. Στο πρό-

σωπό της µια οµορφιά καινούργια, πιο γλυκιά και βα-

θιά, ανέτελλε κάτω από την παλιά, του χαµόγελου-

διαφήµιση, και λίγοι κατάλαβαν πως δεν ήταν η λάµψη

της δόξας µα η εσώτερη ακτινοβολία του µυαλού που

νιώθει πια την άνεση, µε την επιτυχία, να ψάξει ήρεµο

τις αληθινές του δυνάµεις.

Αντίθετα ο Σεκερµέλ, παρά την προσπάθεια, που

φαινόταν στο τεντωµένο πρόσωπο, τις εναλλασσόµενες


- 198 -

κοµµώσεις και τα πολλά χαµόγελα, ένιωθε µάλλον έξω

από τα νερά του. Κάτι που αρκετοί πρόσεξαν ήταν ότι

ρωτούσε περισσότερο από όλους, και µε αληθινή αγω-

νία, για τον (πάντα απόντα) Κουτρουµάνο: ο στίβος εί-

χε αποδειχτεί γι’ αυτόν γεµάτος πνευµατώδη θηρία.

Η Όλγα Μιχαήλοβα ετοίµαζε πανευτυχής και-

νούργια έκδοση του Η Ρωσική για Έλληνες. Το ότι ο

τοµέας διδασκαλία ήταν ο πιο ανεπηρέαστος από το νέο

µέσον καθόλου δεν την πτοούσε. Μελέτησε ξανά το βι-

βλίο προσπαθώντας να εντοπίσει πόσο ξεπερασµένο

ήταν, όµως µε έκπληξη – και συγκίνηση – είδε ένα έρ-

γο µοναδικό, καθώς το πάθος των δυο νεαρών (της ί-

διας στα εικοσιτρία της και τους δεκατριάχρονου Νικό-

λα), που δεν ακολούθησαν κανένα πρόγραµµα, σχολή ή

µοντέλο, έκανε τη διαφορά: είχαν ενσωµατώσει λογοτε-

χνία, προ πολλού ξεχασµένη στη διδασκαλία γλωσσών.

Η Όλγα δούλεψε µε κέφι, αλλάζοντας σχόλια και εικό-

νες, προσαρµόζοντάς τα στην καινούργια ζωή. Το προ-

κάτ της είχε φως µέχρι αργά και η Αντριάνα χτυπούσε

κάθε τόσο για να βεβαιωθεί ότι η ηλικιωµένη φίλη ήταν

καλά και απλώς εργαζόταν.

Σε αντίθεση µε την Όλγα και παρά το θεωρητικό

ενθουσιασµό, οι νεοκοµµουνιστές αποδείχτηκαν αµή-

χανοι. Με τους κοµµατικούς πόρους χρηµατοδότησαν

εκδοτικούς οίκους, αλλά µε το ατοµικό τους πορτοφόλι

δεν µπορούσαν να αγοράσουν πολλά βιβλία. Και όταν

µε το φτηνό χαρτί προέκυψαν τα βιβλία των πολλών


- 199 -

αντιτύπων και της µιας χρήσης, είχαν καλή δικαιολογία

για να µην αγοράζουν καθόλου.

Εκείνες τις µέρες κυκλοφόρησε και το µυθιστό-

ρηµα Ο κατάσκοπος του Πέτρου Χορν που, θυµίζουµε,

ήταν κι αυτό στην πραγµατικότητα τµήµα του µεγάλου

µυθιστορήµατος του Κουτρουµάνου, του Ναυτικού.

Ήταν µια ναυτική περιπέτεια βιοµηχανικής κατασκο-

πείας, στην οποία ο αναγνώστης αγνοεί µέχρι το τέλος

ποιος από τους συνταξιδιώτες είναι ο κατάσκοπος. Το

λογοτεχνικό του ενδιαφέρον θα φαινόταν όταν θα κυ-

κλοφορούσε ο ίδιος Ο Ναυτικός: παρά τη διαφορά στο

(κυριολεκτικό και µεταφορικό) µέγεθος, τα δύο έργα

ήταν από άποψη δοµής σχεδόν παρόµοια. Προς το πα-

ρόν έκανε φτωχή εντύπωση, ίσως γιατί δεν παρουσιά-

στηκε στο κατάλληλο κοινό: οι φίλοι του «συγγραφέα»

του, οι νεοκοµµουνιστές, δεν πολυενδιαφέρονταν για

περιπέτειες µε εκπλήξεις και σασπένς, που αφορούν

τους πράκτορες των βιοµηχάνων.

Αντίθετα, πλατιά επιτυχία είχε ένα άλλο βιβλίο

της λίστας που κυκλοφόρησε παράλληλα, Ο ασύρµατος

της µυστηριώδους Μαρίνας Κύρου. (Ψευδώνυµο, όπως

ξέρουµε, του Νικόλα Κουτρουµάνου). Ήταν ιστορικό

µυθιστόρηµα τοποθετηµένο στον 20ο αιώνα, στη ναζι-

στική κατοχή. Μια αντιστασιακή οργάνωση διατηρού-

σε σε ένα υπόγειο της Αθήνας ασύρµατο, όργανο δηλα-

δή της τεχνολογίας της εποχής µε το οποίο οι αγωνι-

στές αντάλλασσαν µηνύµατα. Μέσω µια συναρπαστι-

κής όσο και ζοφερής πλοκής, η ιστορία κορυφωνόταν


- 200 -

µε µια τραγική αντικατάσταση προσώπου, µια θυσία

για χάρη του αγώνα. Αν και αναφερόταν σε παλιό πό-

λεµο ξύπνησε µνήµες του πρόσφατου και κάποιοι σκέ-

φτηκαν να πάρουν συνέντευξη από τον Κουτρουµάνο,

αλλά για άλλη µια φορά διαπιστώθηκε ότι έλειπε. Επί-

σης να θυµίσουµε ότι, αυτές τις µέρες του εκδοτικού

πυρετού, ένα ακόµα σηµαντικό πρόσωπο της ιστορίας

µας έλειπε από τον κόσµο του βιβλίου: η Αντριάνα.

Γιατί όµως;

Η ιδέα πως θα ένιωθε άβολα δεν στέκει, γιατί ως

στοριτέλερ είχε πάρει µέρος σε πολλές παρουσιάσεις.

Ίσως όµως (και παρά τα τέσσερα βιβλία που εγκαινία-

σαν τη βιβλιοθήκη της, τα Η τιµή και το χρήµα, Ο υπό-

γειος ουρανός, Το δωµάτιο του Ιάκωβου και τα Άπαντα

του Σεφέρη) ο κόσµος των χάρτινων εκδόσεων µε τα

βιβλία µιας χρήσης και χωρίς τον Κουτρουµάνο να µην

την ενδιέφερε.

Είχε να τον δει από την τελετή στο Καποδιστρια-

κό. Μερικοί έλεγαν ότι κάτι συνέβαινε µεταξύ τους,

όµως τίποτα δεν συνέβαινε, εκτός από το ότι εκείνη εί-

δε µια φορά τυχαία στο δίκτυο µια φωτογραφία από τα

µυστηριώδη ταξίδια του και διέκρινε στο βλέµµα του

µια αλλιώτικη από τη συνήθη θλίψη, µια αγωνία κρυµ-

µένη στην αγέρωχη έκφραση. Στο χέρι του κρατούσε

τη Μελάνη µέσα στο φορητό σπιτάκι της. Η Αντριάνα

αναρωτήθηκε αν ήταν πάντα το ίδιο καθαρή και καλο-

θρεµµένη. Επίσης αναρωτήθηκε αν κάποια σχέση µε

αυτή τη θλίψη είχε το γεγονός ότι η ανάγνωση όπως


- 201 -

την είχε η ίδια καταλάβει (όπως την είχαν µαζί ονειρευ-

τεί;) ήταν ακόµα ένα πολύ αµφίβολο διακύβευµα.

Από την πλευρά του ο υπ’ αριθµόν ένα βιβλιόφι-

λος της Ελλάδας, στα σύντοµα διαλείµµατα των αινιγ-

µατικών ταξιδιών του, κλεινόταν στο λοφτ του και α-

πέφευγε όλες τις προσκλήσεις. Ίσως είχε θυµώσει που

η Αντριάνα δεν προσπαθούσε να τον βρει. Αν µάλιστα

θυµηθούµε παλιότερη σκέψη του, όταν έκρινε το χαρα-

κτήρα της ως κατά βάθος ηγετικό, διακινδυνεύουµε να

πούµε πως, κατά τη γνώµη του, η σεµνή και ευπροσή-

γορη Αντριάνα µας, η για σας δωρεάν, δεν θα συµµε-

τείχε ποτέ εκεί όπου δεν θα ήταν η ίδια η βασίλισσα.

Πλησίαζε ο καιρός που τα σχολεία θα ανακοίνω-

ναν το πρόγραµµα της ερχόµενης χρονιάς, µα οι αρµό-

διοι ήταν πολύ επιφυλακτικοί για την εισαγωγή των βι-

βλίων σ’ αυτά. Ήταν, έλεγαν, εργαλεία µε ανεξέλεγκτες

δυνατότητες. Η ίδια η λέξη για τα πιθανολογούµενα

σχολικά βιβλία, εγχειρίδια, φώναζε από µόνη της: τα

χειρίζεσαι όπως νοµίζεις. Ποια η θέση τους σε µια συλ-

λογική διαδικασία σαν την εκπαίδευση;

Τελικά τα χάρτινα βιβλία έγιναν δεκτά στα σχο-

λεία της Ολλανδίας, επαρχίας µε παράδοση στους φι-

λελεύθερους νόµους και πειραµατικά σε µερικά άλλα,

κυρίως σε συνδυασµό µε την λειτουργία των σχολικών

βιβλιοθηκών ως ευρύτερα δανειστικών. Τα σχολεία της

Ελλάδας, που άλλωστε κατά κανόνα και για αδιευκρί-


- 202 -

νιστους λόγους δεν είχαν ποτέ βιβλιοθήκες, τα απαγό-

ρευσαν εντελώς. Αυτό αποδείχτηκε το καλύτερο µέτρο

υπέρ των βιβλίων.


- 203 -

4444

Στην άκρη του ουρανού υπάρχει µια χώρα όπου

ζουν οι ήρωες των βιβλίων. Κατοικούν χωρισµένοι κα-

τά γλώσσα, αλλά έρχονται σε επαφή µεταξύ τους, ενώ

η ζωή τους µπορεί να σταµατήσει για λίγο, για πολύ ή

και για πάντα αν αποσυρθούν ή εξοριστούν στο Νησί

της λήθης, οπότε τους ξεχνούν οι άλλοι ήρωες και κατά

µυστηριώδη τρόπο οι αναγνώστες.

Στην ελληνική κοινότητα µια µέρα σηµαίνει συ-

ναγερµός: ένα από τα πιο σεβάσµια µέλη, η Φραγκο-

γιαννού του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη, εξαφανίζεται.

Φηµολογείται ότι µεταφέρθηκε µε τη βία στο Νησί της

λήθης, οι εκεί έρευνες όµως, τροµερά δυσχερείς ανάµε-

σα στο ατέλειωτο πλήθος των ξεχασµένων ηρώων, δεν

την εντοπίζουν.

Μια άτυπη οµάδα ντέτεκτιβ σχηµατίζεται τότε µε

σκοπό την αποκάλυψη της αλήθειας. Την αποτελούν ο

µεγαλοφυής και ροµαντικός θείος Πέτρος του Απόστο-

λου ∆οξιάδη, ο ιδεολόγος και πεισµατάρης καθηγητής

∆ρακάς του ∆ηµοσθένη Κούρτοβικ, ο µετρ των επιστο-


- 204 -

λόλεξων Φιλέας Μπουκ της Ιωάννας Μπουραζοπούλου

και βέβαια οι αστυνόµοι Μπέκας και Χαρίτος των Γιάν-

νη Μαρή και Πέτρου Μάρκαρη. Η οµάδα κάποια στιγ-

µή έχει την ιδέα να καλέσει σε βοήθεια τον Αλέξη

Ζορµπά, καθώς αυτός ξεπερνάει την κρούστα της ζωής

και φτάνει στην ουσία, κι όλοι γνωρίζουν ότι τον νοιάζει

η αλήθεια και του αρέσει να φυτρώνει εκεί που δεν τον

σπέρνουν.*

Όταν ο Ζορµπάς, που ζει αποµονωµένος σε µια

παραλία της Άκρης του ουρανού, τρώγοντας, πίνοντας

και σχεδιάζοντας δήθεν ορυχεία και συστήµατα εναέ-

ριων µεταφορών, φτάνει στο συµβούλιο των ντέτεκτιβ,

µαθαίνει πως για την εξαφάνιση της Φραγκογιαννούς

έχει ήδη συλληφθεί η Λουτσία Ρόσσι, η µικροκαµωµένη

ηρωίδα της Σώτης Τριανταφύλλου από τον Υπόγειο

Ουρανό. Ανάµεσα στον Ζορµπά και την Ιταλιδούλα

αναπτύσσεται µια ιδιόρρυθµη συµπάθεια και µε έρευ-

νες του θρυλικού Μακεδόνα αλλά και άλλων που δεν

έχουν πειστεί για την ενοχή της, έρχονται στο φως

στοιχεία που περιπλέκουν το θέµα.

Συγκεκριµένα στην κοινότητα κυκλοφορεί η φή-

µη ότι η Φραγκογιαννού αποµακρύνθηκε µε συνωµοσία

των νεότερων γυναικών γιατί ήταν βέβαιο, µε βάση τις

προδιαγραφές του χαρακτήρα της, ότι θα σκότωνε το

παιδί της Ρήνης του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, αν αυτό

ήταν κορίτσι. Εδώ να πούµε ότι οι κάτοικοι της Άκρης

του ουρανού δεν είχαν καλή συναίσθηση του πραγµατι-

* Ν. Καζαντζάκη, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά.


- 205 -

κού χρόνου, ενώ διατηρούσαν γερά αυτή που είχαν ως

µυθιστορηµατικά πρόσωπα κι έτσι, ενώ συνέβαιναν

διάφορα στην κοινότητά τους, το µυαλό τους ήταν

κολληµένο κυρίως στα δεδοµένα του βιβλίου «τους».

Σύµφωνα µε αυτά η Ρήνη επρόκειτο να γεννήσει ένα

παιδί. Το παιδί βέβαια δεν θα γεννιόταν ποτέ, αφού το

βιβλίο τέλειωσε πριν γεννηθεί, αλλά το συναίσθηµα της

αναµονής του ήταν σύµφυτο µε το χαρακτήρα της και

είχε µεταδοθεί στις άλλες γυναίκες. Ως πιθανές συνω-

µότριες για την αποµάκρυνση της Φραγκογιαννούς ή-

ταν ύποπτες, µεταξύ άλλων, η Ασπασία της Μάρως

∆ούκα από τις Λεύκες ασάλευτες, η Άννα από τη Φυγή

της Σώτης Τριανταφύλλου και η Ιωάννα από τη Μεγά-

λη Πράσινη της Ευγενίας Φακίνου.

Ερευνώντας όµως οι ντέτεκτιβ ανακάλυψαν ακό-

µα ένα, εντελώς διαφορετικό νήµα προς την εξαφάνιση

της Φόνισσας. Σύµφωνα µε αυτό οι καραγατσικοί Γιού-

γκερµαν και Λιάπκιν συνεργάζονταν, ο πρώτος βάζο-

ντας την πανουργία και τη µεθοδικότητά του κι ο δεύ-

τερος συντροφεύοντάς τον, πίνοντας βάρβαρα και στή-

νοντας καβγάδες που προκαλούσαν τρόµο, για να ε-

ξουσιάσουν έµµεσα την κοινότητα, επηρεάζοντας και

βοηθώντας ισχυρά πρόσωπα που θεωρούσαν τους εαυ-

τούς τους αδικηµένους. Τέτοιο πρόσωπο ήταν ο ήρωας

του Κιβώτιου του Άρη Αλεξάνδρου, που µε τη συναί-

σθηση ότι κουβαλούσε το βάρος της τραγικότερης νεο-

ελληνικής ιστορίας και της λογοτεχνικής της ενσάρκω-

σης, είχε βαρεθεί να βλέπει το σεβασµό που απολάµβα-


- 206 -

νε η τρελή γριά, απλώς και µόνο επειδή βρέθηκε µεταξύ

θείας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης.*

Στο σηµείο αυτό µπαίνει στην ιστορία ένα ιδιόρ-

ρυθµο ντουέτο ντέτεκτιβ, αποτελούµενο από την Αν-

δροµάχη Κουτρουµπά και τη Λευκή Μπατώ των Κούρ-

τοβικ και Μπουραζοπούλου αντίστοιχα, µε το ένα µέ-

λος δηλαδή ριψοκίνδυνο και δυναµικό και το άλλο υ-

ποµονετικό και ιδιοφυές. Με τη συνδροµή τους ο Ζορ-

µπάς λύνει το µυστήριο, που ούτε λίγο ούτε πολύ ήταν

πως η Φραγκογιαννού, µετά από κάποια γεγονότα και

παρεξηγήσεις είχε αποσυρθεί µόνη της στο Νησί της

λήθης. Επανέρχεται συγκινητικά για να δεχτεί την αγά-

πη όλων, η Λουτσία Ρόσσι απαλλάσσεται και στη θέση

των σεβάσµιων πολιτών αποφασίζεται ότι θα εναλλάσ-

σονται από εδώ και πέρα όλοι ισότιµα.

Τα τελευταία λόγια του βιβλίου ήταν τα εξής:

«Εκείνα τα χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν και πέθαι-

ναν µέσα στην αγριότητα, σε πολέµους σκληρούς και

βάρβαρες πράξεις εκδίκησης», είπε ο Ζορµπάς. «Τα έζη-

σα στη Μακεδονία, στα Βαλκάνια, στην Κρήτη, σε µεγά-

λους στρατούς και µικρά χωριά, όπου έκανα διαρκώς

ενοχλητικές ερωτήσεις και παρίστανα πως ξέρω σπου-

δαίες απαντήσεις».

Η Λουτσία απέναντί του µασούλαγε ένα µπισκότο.

«Λένε πως είστε δράκος», είπε.

* Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη, Η φόνισσα.


- 207 -

Την κοίταξε παραξενεµένος, µετά γέλασε τραντα-

χτά:

«Μπα, θα έλεγα πως είµαι σαν εσάς τα καινούργια

παιδιά που απλώς αφήνεστε στη ζωή, µόνο που εγώ τα

καταφέρνω πολύ καλύτερα».

Η Λουτσία κούνησε τους ώµους.

«Κι ο Μπιλ έκανε ερωτήσεις. Τώρα είναι στη φυ-

λακή. Του πήρα αυτό το σιντί, αλλά ξέχασα να του το

πάω. Ακόµα το περιµένει, πρέπει να το πάω».

Ο Ζορµπάς πήρε το σιντί, το κοίταξε µε περιέργεια

κι από τις δύο πλευρές. Έγραφε: «Ήχοι από αγώνες αυ-

τοκινήτων της Ιντιανάπολης». Ιντιανάπολης; Σώπασε.

Σκεφτόταν πως αυτό το κοκαλιάρικο πλάσµα θα ήταν για

τον Μπιλ η π η γ ή, µα δεν το είπε, ήταν τάχα ξεπερασµέ-

νο να λες πως η γυναίκα είναι πηγή. Πάλι, συγκρίνοντάς

την µε εκείνες τις µοιρολογίστρες που παρ’ ολίγο να κα-

τασπαράξουν την Ορτάνς του, αυτή εδώ δεν ήταν θεριό,

ήταν πιο, πως να το πει, εξηµερωµένη. Κι ακόµα κάτι

του έλεγε πως αυτό το µισερό πλασµατάκι, µονίµως ήσυ-

χο µα τόσο πεισµατάρικο, µπορεί και να το έκανε: µπο-

ρεί και να ερχόταν αν µια µέρα της έγραφε: «Βρήκα

πράσινη πέτρα ωραιότατη, έλα αµέσως».* Αρκεί βέβαια

να της άρεσαν οι πράσινες πέτρες, υπήρχε άραγε στο βι-

βλίο της τίποτα για πράσινες πέτρες;

* Στο Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά, ο Ζορµπάς στέλνει

στον φίλο του, στο Βερολίνο, ένα γράµµα µε τη φράση: «Εύρον

πρασίνην πέτραν ωραιοτάτην. Ελθέ αµέσως, Ζορµπάς». Ο φίλος

δεν ανταποκρίνεται.


- 208 -

Στο διπλανό τραπέζι η Ασπασία κι ο αστυνόµος

Χαρίτος κάτι έλεγαν µεταξύ τους και γελούσαν. Η Ιταλι-

δούλα τους κοίταζε αφηρηµένα. Ένα αυτοκίνητο ακού-

στηκε τότε να φρενάρει απότοµα κι ο ήχος έκανε τη Λου-

τσία να στρέψει το βλέµµα µε ελπίδα. Συχνά έστρεφε το

βλέµµα µε ελπίδα. Μα δεν ήταν παρά εκείνοι οι ανεκδιή-

γητοι δύο, ο Γιούγκερµαν και ο Λιάπκιν. Το γέλιο του

συνταγµατάρχη έσκισε τον ακίνητο αέρα της νύχτας, σαν

να ήταν η τελευταία του πριν βουτήξει στα νερά του Πη-

νειού, στο δάσος µε τα καραγάτσια, και χαθεί. Κατά τα

άλλα η ζωή κυλούσε όπως πάντα ανιαρά, µακριά από τα

αξέχαστα, συναρπαστικά βιβλία, µα φιλικά και ήρεµα,

Σάββατο βράδυ στην άκρη του ουρανού.

Μόλις εκδόθηκε το Στην άκρη του ουρανού φάνη-

καν αµέσως τα χαρίσµατά του: εκτός του ότι η Ερµιόνη

είχε αξιοποιήσει θαυµαστά την πείρα της στη λογοτε-

χνία του φανταστικού, µπορούσες άνετα να το διαβάσεις

χωρίς να γνωρίζεις τίποτα για τα επιµέρους βιβλία, από

τα οποία προέρχονταν οι ήρωες. (Και των οποίων οι

συγγραφείς ήταν όλοι βολικά νεκροί). Το πρωτότυπο

και διασκεδαστικό µυθιστόρηµα που άνοιγε την όρεξη

για έρευνα και ξαναδιάβασµα, χάρη και στην προσωπι-

κότητα της συγγραφέως είχε απρόβλεπτο αποτέλεσµα:

έδωσε στα βιβλία µια χροιά καλτ προϊόντος για τη νεο-

λαία, που ήξερε την Ερµιόνη από τα δικτυακά παραµύ-

θια της. Ξαφνικά έφηβοι και φοιτητόκοσµος βρήκαν

πολύ γοητευτικά αυτά τα χάρτινα αντικείµενα, τα αυ-


- 209 -

στηρά απαγορευµένα στο σχολείο, κι άρχισαν να δια-

µορφώνουν, µε τις συζητήσεις τους στο δίκτυο, γούστα

και σχολές. Κι ενώ η ανάγνωση έκανε έτσι επιτέλους το

πρώτο σηµαντικό βήµα της προς την ελευθερία, το ε-

µπόριο ακολούθησε: τα βιβλία της µιας χρήσης βγήκαν

γρήγορα εκτός µόδας και αυτά που άξιζε τώρα να αγο-

ράσεις ήταν όσα µπορούσαν να ξαναδιαβαστούν.

Φάνηκε τότε πως το βιβλίο είναι από τα λίγα

προϊόντα που µπορεί να αυξάνει τζίρο και ποιότητα µα-

ζί: ενώ οι τίτλοι της νέας µόδας ήταν λιγότεροι από της

παλιάς (ένα βιβλίο που µπορεί να ξαναδιαβαστεί δεν

γράφεται στο πόδι), τα αντίτυπα αυξήθηκαν! Στους πα-

λιούς πελάτες, που άλλαξαν προτίµηση για να είναι στη

µόδα, προστέθηκαν τώρα δυναµικά και οι αληθινοί βι-

βλιόφιλοι και αληθινοί αναγνώστες. Ταυτόχρονα στο

δίκτυο πολλαπλασιάστηκαν οι οδηγίες για το πώς να

φτιάξετε µια καλή βιβλιοθήκη και οι παλιοί συλλέκτες,

εκείνοι οι παράξενοι φετιχιστές µε τους τόνους χαρτιού

(υπήρχε ο θρύλος ότι κάποιος έχτισε σπίτι µε αυτούς),

είχαν και πάλι λόγο, δίνοντας συµβουλές σε νεοφώτι-

στους που συνέρεαν σε δηµοπρασίες, αλλά και σε λιγό-

τερο φανατικούς, που απλώς ονειρεύονταν µια ευπρεπή

βιβλιοθήκη.

Όµως για τις µεγάλες µάζες, τις εθισµένες χρόνια

στο δίκτυο, το έντυπο ήταν ακόµα σποραδική εµπειρία.

Κάποια σχέση µε αυτό θα πρέπει να είχε η πρόσκληση

που δέχτηκε, σε ένα από τα διαλείµµατα των ταξιδιών

του, ο καθηγητής Κουτρουµάνος από την Τοµεάρχη


- 210 -

Γραµµάτων και Τεχνών. ∆εν ξέρουµε ποιος από τους

δύο εντυπωσιάστηκε περισσότερο από τον άλλο, πά-

ντως οι εντυπώσεις έµειναν άγονες, γιατί ο καθηγητής

αρνήθηκε τη µάλλον ασαφή πρόταση της Μυριέλ για

συνεργασία, ενώ κι εκείνη δεν επέµενε γιατί ένιωσε

πως κάτι σοβαρό βασάνιζε τον καθηγητή. Λίγο µετά τη

συνάντησή τους ωστόσο, η Τοµεάρχης άρχισε να δη-

µοσιεύει σε κυβερνητικές ιστοσελίδες τολµηρά άρθρα

για τη µόρφωση των φτωχών και αρκετοί είπαν τότε µε

θαυµασµό:

«Είδες η Πράσινη Νύφη;»

Η επόµενη εξέλιξη ήταν αναµενόµενη, καθώς τα-

βιβλία-που-µπορούν-να-ξαναδιαβαστούν δεν θα άφηναν

ασυγκίνητη την Αντριάνα. Αυτά µάλιστα, αξίζουν τον

κόπο! Θυµήθηκε τις αναγνώσεις στο σπίτι της Περσε-

φόνης, τότε που οι δυο τους διάβαζαν από τις εκτυπώ-

σεις στα παιδιά, διάλεξε για αρχή κάποιους καλούς πε-

λάτες της και το χειµώνα που ακολούθησε από στοριτέ-

λερ έγινε µπουκρίντερ. (Επιστρέφοντας έτσι στον κόσµο

του βιβλίου και στην ιστορία µας).

Οι αναγνώστες, µε αντίτυπα του ίδιου βιβλίου στο

χέρι, εντόπιζαν, σχολίαζαν – και αγγίζονταν µεταξύ

τους. Μια καινούργια ανθρώπινη σχέση διαδόθηκε

γρήγορα σε όλη τη Συνοµοσπονδία. Στην ερώτηση για-

τί δεν είχε συµβεί το ίδιο τόσα χρόνια µε τις εκδόσεις

στο δίκτυο, θα λέγαµε ίσως πως κάθε νέο µέσο ανανε-


- 211 -

ώνει τη δροσιά του µυαλού και τη χαρά της επινόησης,

µα θα είχαµε δίκιο µόνο εν µέρει, γιατί η επίδραση του

χάρτινου βιβλίου ως νέου µέσου οφειλόταν κυρίως στο

ότι, στην πραγµατικότητα, ήταν πολύ παλιό, γι’ αυτό

ξυπνούσε συλλογικές µνήµες χαδιών, αρωµάτων και

βλεµµάτων. Εκείνο το χειµώνα λοιπόν, τον πρώτο µετά

τη άρση της βιβλιοαπαγόρευσης, ήρθε το απρόσµενο κι

εκεί που απέτυχαν (ή ούτε καν δοκίµασαν) η πολιτική,

η εκπαίδευση και η αγορά, πέτυχε το παιχνίδι: η ανά-

γνωση βιβλίων διαδόθηκε στους φτωχούς.

Αυτή τη φορά η αλλαγή ήρθε από βόρεια. Οι α-

ναγνώσεις, που µπορούσες να τις παρακολουθήσεις και

χωρίς να έχεις δικό σου βιβλίο και που, το σπουδαιότε-

ρο, µπορούσαν να είναι πολλές αναγνώσεις του ίδιου

βιβλίου σε λίγο διαφορετικές, ακόµα και στις ίδιες πα-

ρέες, έγιναν ψυχαγωγία τις κρύες νύχτες του χειµώνα,

και το βιβλιόφιλο ρεύµα κατηφόρισε από τις χώρες του

πάγου και της οµίχλης κι έφτασε, µέσα από αλχηµικές

πολίχνες και δασωµένα βαλκάνια βουνά, σαν σµήνος

χαρούµενων ψαριών στην αττική κοιτίδα του, όχι όµως

για να γεννήσει και να πεθάνει, µα για να γεννήσει και

να αποθεωθεί: οι άνθρωποι ανακάλυψαν ξανά τα αγαθά

που τα αγοράζεις µια φορά και έχουν την µαγική ιδιότη-

τα να µεταµορφώνονται αέναα.

Ένα ενδιαφέρον γεγονός συνέβη τότε, που όµως

πέρασε στα ψιλά των ειδήσεων: η Τοµεάρχης Γραµµά-

των και Τεχνών της Ελλάδας Μυριέλ Μουσαράφ προ-

σπάθησε να αγοράσει µετοχές του αφρικανικού κενάφ.


- 212 -

Μα συνάντησε αξεπέραστες δυσκολίες (οι επιχειρήσεις

δεν ήταν στο χρηµατιστήριο και η αγορά απαιτούσε

προσωπικές επαφές) και τα παράτησε.


- 213 -

5555

Η άνοιξη ήρθε µαζί µε µια αύρα ευτυχίας άγραφη

κι ανύµνητη µα απολύτως ικανή να αλλάξει τη ζωή. Το

Μητροπολιτικό Πάρκο έλαµπε µε λίµνες ολοκάθαρες

και καινούργια δέντρα, νέες µουσικές στα στέκια του,

νέες γεύσεις παγωτού και εµφιαλωµένων κοκτέιλ στις

καντίνες. Ποδήλατα άστραφταν πολύχρωµα σε όλα τα

µεγέθη, καροτσάκια µωρών και σκύλων επίσης,

αυτοσχέδια πατίνια.

Μέσα σε αυτή την άτυπη γιορτή συναντούσες τις

µαµάδες. Ήταν κυνηγοί, πωλήτριες και διασκεδάστριες

µέχρι υπάλληλοι και χαµηλά στελέχη, όλες µε πενιχρές

επιδοτήσεις και σπάνια συντρόφους που τις βοηθού-

σαν. Γέµιζαν το πάρκο µε τις αυτοσχέδιες οµάδες τους,

άκουγες διαρκώς σε φυλλωσιές, περίπτερα και όχθες

τις φωνές τους, τα γέλια, τις ποικίλες γλώσσες τους.

Ήταν όµορφες κι άσχηµες, νέες και όχι, µορφωµένες

και λιγότερο, µα όλες µαζί ήταν η σταθερή θηλυκή φω-

νή του πάρκου, το καθηµερινό δελτίο ειδήσεων – και οι

δοκιµάστριες νέων προϊόντων. Στην αρχή φοβήθηκαν

µήπως ένα τόσο ευάλωτο προϊόν σαν το βιβλίο είναι


- 214 -

ακατάλληλο για παιδιά, σιγά σιγά όµως ξεθάρρεψαν κι

άρχισαν να αγοράζουν χάρτινα παραµύθια.

Μα η σαστισµένη στάση τους απέπνεε πάντα την

αίσθηση του πολύτιµου και έτσι, καθώς η ηλικία των

παιδιών ήταν αυτή ακριβώς κατά την οποία σχηµατίζε-

ται η αντίληψη του πολύτιµου, έφτιαχναν άθελά τους

την καινούργια, µετά από χρόνια, γενιά βιβλιοφετιχι-

στών. Περιττό να πούµε πόσο η στάση αυτή ενισχύθη-

κε από εκείνη την αυστηρή (και απολύτως επιδοκιµα-

σµένη από τους σοφούς αρµόδιους) σχολική απαγόρευ-

ση.

Τέλος, κάτι που κανείς δεν περίµενε, στις παρέες

των παιδιών ξαναγεννήθηκε η αποστήθιση, αυτή η ξε-

χασµένη πάνω από έναν αιώνα πράξη, που οι µικροί

βιβλιόφιλοι, µε το βιβλίο στο χέρι και ρυθµικό βηµατι-

σµό µέχρις εξαντλήσεως, ανήγαγαν σε µανία και που,

επίσης περιττό να πούµε, καµιά σχέση δεν έχει µε αυτό

που οι (βιβλιοµάχοι) αρµόδιοι της εκπαίδευσης ονοµά-

ζουν περιφρονητικά παπαγαλία.

Στο πάρκο σύχναζε εκείνο τον καιρό κι ο Πέτρος

Χορν, τα γυαλιά του αντανακλούσαν τον ήλιο και τον

εντόπιζες από µακριά. Βάδιζε αργά και αφηρηµένος, κι

όλο και πιο συχνά τον έβλεπαν µόνο και σκεφτικό στην

άκρη του αµφιθέατρου ή δίπλα σε µια λίµνη. Ο φίλος

του είχε εµφανιστεί µια δυο φορές στο διαµέρισµα

στους Αµπελόκηπους, δεν ξέρουµε όµως αν η άνοιξη


- 215 -

τον ζέστανε ή αν η ψύχρα είχε απλωθεί κι άλλο στην

καρδιά του.

Άνθισαν και περίεργα λουλούδια εκείνη τη χρονιά

στο Πάρκο, µα καθώς ο καθένας βυθιζόταν σταδιακά

στην ατοµική εκδοχή του συλλογικού ονείρου, έβλεπε

όλο και πιο λίγα γύρω του. Το βράδυ που έφευγαν τα

παιδιά οι αλέες ησύχαζαν και µόνο µερικοί κάθονταν

ακόµα λίγο, ώσπου νύχτωνε και τα χρώµατα της α-

σφάλτου φωτίζονταν από τους προβολείς. Τότε έπε-

φταν κουβέντες µισές, φράσεις που γλιστρούσαν γύρω

από φευγαλέα συναισθήµατα, ανάµεσά τους και λόγια

για τον Σεκερµέλ. Εκείνο τον καιρό είχε κλειστεί στο

σπίτι του στα Εξάρχεια, αλλά κανείς δεν αποφάσιζε να

πάει να τον δει.

Το πιο δηµοφιλές θέµα συζήτησης ήταν πάντα ο

Κουτρουµάνος. Ο καθηγητής συνέχιζε να θεάται σε

διάφορα µέρη του πλανήτη κι όλοι αναρωτιόνταν πια

µήπως η νοµιµοποίηση των βιβλίων τον είχε κάνει α-

διάφορο, ή µήπως αντίθετα τους ετοίµαζε κάποια έκ-

πληξη. Η Αντριάνα απέφευγε να µιλάει γι’ αυτό, θυµό-

ταν µόνο τη φωτογραφία του µε το σπιτάκι της Μελά-

νης στο χέρι και τη θλίψη στο πρόσωπο. Κατέβαινε

στους Βάλτους το βράδυ σιωπηλή και η άνοιξη τη µε-

λαγχολούσε.

Ένα τέτοιο βράδυ οι Βάλτοι δεν θα το ξεχάσουν

ποτέ: η Αντριάνα επέστρεφε µε το strada από το Πάρ-


- 216 -

κο, όταν έξω από την πόρτα της είδε την Όλγα Μιχαή-

λοβα, µαζί µε άλλους γείτονες να µιλούν ζωηρά. Ο λό-

γος ολοφάνερος: µπροστά στο βιολετί προκάτ, το λου-

σµένο στο άσπρο φως του δρόµου, έλαµπε µια χρυσα-

φένια Lotus Elise, αυτοκίνητο που οι Βάλτοι έβλεπαν

πρώτη φορά στη ζωή τους. ∆ίπλα της στεκόταν η

Περσεφόνη.

«Ήρθα να σε πάρω», της είπε, όταν βρέθηκαν µό-

νες. «Πάµε ταξίδι!». Και της εξήγησε ότι το νηπιαγω-

γείο ήταν έτοιµο, η παραίτησή της από τον Τοµέα γε-

γονός και πριν από τις νέες ευθύνες θα έπρεπε να το

γιορτάσουν παρέα.

Το ταξίδι τούς έµεινε αξέχαστο. Εθνικές οδοί και

Εγνατία άνοιξαν όχι µόνο τις ταχύτητες της Elise µα

και τις καρδιές τους. Ακούµπησαν µαζί τα βλέµµατα

όλες τις ώρες και κάτω από όλα τα κλίµατα της Συνο-

µοσπονδίας την άνοιξη σε ανθρώπους, κτίρια και εκθέ-

µατα, σε πλατείες, λίµνες και θάλασσες και πάνω από

όλα στην ατέλειωτη λωρίδα του δρόµου. Στο πέρασµα

ωστόσο από τη Βουλγαρία, και µετά τα πρώτα µεγα-

λειώδες, η Αντριάνα εξοµολογήθηκε πως δεν την ένιω-

θε περισσότερο πατρίδα της από την Ελλάδα (µαγεύτη-

κε βέβαια από την πιθανότητα να κατάγεται από τα δά-

ση της Ρίλα, αλλά και ποιος δεν θα µαγευόταν;), ενώ

από την πλευρά της η Περσεφόνη, για µετανάστρια

πρώτης γενιάς που ήρθε στα Κάτω Πατήσια κρυµµένη

στο σκοτάδι ενός πλοίου, έδειξε απροσδόκητη άνεση

στη χρήση πολυτελών ξενοδοχείων και ρεστωράν. Σε


- 217 -

ερώτηση της Αντριάνας αν κι αυτό ήταν µάθηµα του

ακριβού σχολείου, απάντησε πως η Ύπαρξη όπου κι αν

βρίσκεται νιώθει σαν στο σπίτι της.

Όσο οι δυο τους ταξίδευαν, επέστρεψε για µεγάλο

διάστηµα ο Κουτρουµάνος. Πριν κλειστεί στο λοφτ

πρόλαβε να διαπιστώσει πως από την Αθήνα είχε πια

σχεδόν εκλείψει η φρίκη του γυµνού σπιτιού, του σπι-

τιού χωρίς βιβλιοθήκη. (Και πως θα εξέλειπε η ακόµα

µεγαλύτερη του γυµνού σχολείου: οι αρµόδιοι ετοιµά-

ζονταν για την εισαγωγή του βιβλίου στην εκπαίδευ-

ση). Τέλος, πριν κλειστεί στο λοφτ, ο Κουτρουµάνος

επισκέφτηκε τον Σεκερµέλ.

Κανένας από τους νεότερους δεν το είχε κάνει, ο

καθηγητής όµως ρώτησε, έµαθε κι ένα απόγευµα πήρε

την πιο θορυβώδη και πολύχρωµη από τις υπόγειες

γραµµές του µετρό, την κίτρινη, που περνάει από τα

Εξάρχεια και την Κυψέλη, βγήκε στο σταθµό της θρυ-

λικής πλατείας από όπου θα ξεκινήσει η µεγαλύτερη

επανάσταση της Συνοµοσπονδίας, κοντοστάθηκε µε

λύπη µπροστά στα αδέσποτα σκυλιά και χτύπησε το

κουδούνι.

Βρήκε το διαµέρισµα ακατάστατο και τον νεαρό

συγγραφέα αµήχανο και ντροπιασµένο – µια µαριονέτα

χωρίς καν νήµατα. Προσπαθούσε να γράψει κάτι που

εξελισσόταν σε ένα συνονθύλευµα από σεξουαλικές

σχέσεις, εγκλήµατα και δολοπλοκίες και εξοµολογήθη-

κε στον καθηγητή µε απόγνωση ότι όλα αυτά δεν τα


- 218 -

έγραφε επειδή πίστευε πως είναι σπουδαία ή πως έτσι

είναι η ζωή, µα επειδή προσπαθούσε να φτιάξει πλοκή.

Αλλά καθώς ο ίδιος ήταν µόνος, χωρίς οικογένεια, φί-

λους, δουλειά και εποµένως την άνεση να παρατηρεί

τους ανθρώπους στις ποικίλες τους σχέσεις και τις απο-

χρώσεις των εκδηλώσεων, κατέληγε µοιραία στη χο-

ντροκοµµένη λύση σεξ, χρήµα, έγκληµα, σε ένα κλισέ

εύκολης δράσης.

Μετά από κάποιες συµβουλές του καθηγητή ηρέ-

µησε κάπως. Τις επόµενες µέρες προσπάθησε να δου-

λέψει ψύχραιµα την ιστορία του. Ήταν µια ιστορία µε

πατέρα και γιο. Ο πατέρας, ένας τυχοδιώκτης, κάνει ε-

πιχειρήσεις σε διάφορα µέρη, συνεργάζεται µε κυβερ-

νήσεις, οργανώνει συνωµοσίες. Μαζί του η ερωµένη

του, ο άλλος εραστής της και «φίλοι» που επιδίδονται

ακατάπαυστα σε µάχες εξουσίας, συναλλαγές και εκ-

βιασµούς. Απηυδισµένος από αυτά τα καµώµατα, ο

γιος παίρνει το σακίδιό του και ξεκινάει για το γύρο του

κόσµου.

∆ουλεύοντας για πρώτη φορά τόσο συστηµατικά,

ο Σεκερµέλ πρόσεξε πως όσο απλωνόταν το σύµπαν

του και τα πρόσωπα ορθώνονταν απέναντι στις πολύ-

πλοκες συνθήκες και τους άλλους ανθρώπους, γνωρί-

ζοντας όµως µόνο ένα µικρό µέρος τους, οι κακοί του

δεν φαίνονταν τόσο κακοί και οι καλοί επίσης όχι τόσο.

Ώσπου ένα ξηµέρωµα έπεσε για ύπνο µε την υποψία ότι

η µυστηριώδης ενέργεια που ονοµάζουν αγάπη είναι,

ακριβώς, η συµφιλίωση µε την απεραντοσύνη και µε το


- 219 -

γεγονός ότι ο καθένας µας δεν είναι παρά πρόσκαιρα

ενσυνείδητο κοµµάτι της. Πάνω από όλα πως το ίδιο

πρόσκαιρα µε µας, και γι’ αυτό αγαπηµένα, είναι κι όλα

τα άλλα ενσυνείδητα πλάσµατα.

Το µυθιστόρηµα δεν έµελλε να ευοδωθεί, το έ-

νιωσε ανώτερο από ό,τι µπορούσε να ελέγξει. Για να

του φτιάξει το κέφι τότε ο Κουτρουµάνος του υποσχέ-

θηκε έκδοση της Τσιγγάνας στο φάρο, του δεύτερου δη-

λαδή βιβλίου της λίστας µε το όνοµά του. Επίσης θυ-

µήθηκε τη φωτογραφία της Μελάνης που είχε τραβήξει

ο Σεκερµέλ πέρσι στο λοφτ κι έδειχνε τη γάτα, γατάκι

ακόµα, κάτω από έναν τόµο του Ντίκενς. Εκείνες τις

µέρες ο Τοµέας Γραµµάτων και Τεχνών είχε προτείνει

στην Κυβέρνηση της Συνοµοσπονδίας την καθιέρωση

ετήσιας γιορτής βιβλίου. Με τη σειρά του ο Κουτρου-

µάνος πρότεινε στην Τοµεάρχη τη φωτογραφία της

Μελάνης ως λογότυπο της γιορτής.

Έτσι, µε τις υπογραφές όλων των Τοµεαρχών

Γραµµάτων και Τεχνών της Συνοµοσπονδίας κάτω από

του Πρωθυπουργού, µε πρώτη από αυτές, τιµής ένεκεν,

της Μυριέλ Μουσαράφ και µε τη Μελάνη νήπιο στο

κάτω µέρος του εγγράφου, γεννήθηκε επίσηµα η Μέρα

της Μελάνης. Ως ηµεροµηνία ορίστηκε όχι η πρώτη αλ-

λά η τελευταία νοµιµοποίηση, αυτή της Μεγάλης Βρε-

τανίας, τέχνασµα για να έχουν οι διοργανωτές λίγο και-

ρό, αλλά κυρίως για να συµπέσει η γιορτή µε το ελλη-

νικό καλοκαίρι. Στην Αθήνα άρχισαν προετοιµασίες για

λαµπρές εκδηλώσεις στο γήπεδο του Ελαιώνα και ο λο-


- 220 -

γότυπος άρχισε να ταξιδεύει πάνω σε ιστοσελίδες,

προϊόντα και γκάτζετ.


- 221 -

6666

Την έβλεπαν στην άκρη της θάλασσας, µια οπτασία

µε άλογο δίπλα στον παλιό νότιο φάρο. Άλλοτε έµοιαζε

µε σύννεφο, αέρινο άγαλµα που έπλεε πάνω από το αση-

µένιο νερό, ενώ άλλοτε ήταν µικροσκοπική, ένα παιχνι-

δάκι από καπνό και σκιά που µάκραινε και χανόταν στην

κόχη της ακτογραµµής. Ίππευε µε χάρη, µα το άλογο έ-

µοιαζε να µη µετακινείται παρά ελάχιστα.

Μια νύχτα την είδε, πρώτη φορά στο σκοτάδι, ένα

κορίτσι από εκείνα…

Η αλήθεια είναι ότι λίγοι άκουσαν και ακόµα λι-

γότεροι κατέβασαν στο φορητό τους το απόσπασµα,

αφού έτσι κι αλλιώς θα αγόραζαν το βιβλίο. Κατά τα

άλλα Η Τσιγγάνα στο φάρο, ένα θρίλερ µε θέµα τις µε-

τανάστριες που σε περασµένα χρόνια εκδίδονταν για να

ζήσουν, ήρθε σε ειρωνική αντίθεση µε την ίδια την πα-

ρουσίασή της, που ήταν περίπου εκθαµβωτική. Στον

εξωτερικό τοίχο ενός µολ στον Ελαιώνα προβάλλονταν

τοπία φάρων εναλλάξ µε διαφηµίσεις του βιβλίου σε


- 222 -

πολλές γλώσσες, ανάµεσά τους και κάποιες παράξενες,

ενώ µέσα, στο αίθριο δεξιώσεων, έρεαν ποτά και εξα-

φανίζονταν εδέσµατα.

Ο Σεκερµέλ έλαµπε, πιο πολύχρωµος από ποτέ (κι

όµως λιγότερο από ποτέ σαν µαριονέτα) στο κέντρο

µιας οµήγυρης, στην οποία ήταν κι ένας νεαρός Τούρ-

κος βιβλιόφιλος. Η χαρά του Σεκερµέλ για τον απρό-

σµενο θαυµαστή και ίσως το χτυποκάρδι που του προ-

κάλεσε τον έκαναν οµιλητικό, και να που εξ ίσου α-

πρόσµενα διαπιστώνουµε κι εµείς πως το σύµπαν του

ήταν πλατύτερο από ό,τι έδειχνε.

Οι στενές σχέσεις της Τουρκίας µε την Ελλάδα,

εξήγησε, είχαν αρχίσει από τον Πόλεµο του Νερού, ό-

ταν µε τις σιωπηρές ευλογίες των αρχών Έλληνες και

Τούρκοι λαθρέµποροι συνεργάστηκαν στα πετρέλαια

του Αιγαίου, χτυπώντας τις διεθνείς τιµές. Ενθαρρυµέ-

νος από το βλέµµα του Τούρκου, ο Σεκερµέλ ζωντάνε-

ψε στη συνέχεια συναρπαστικά µια ιστορία πάθους,

συνεργασίας και αντεκδικήσεων, που ενέπλεκε συγγε-

νείς και των δύο γονιών του.

Τότε η Αντριάνα (που, θυµίζουµε, γνώριζε πως η

Τσιγγάνα στο φάρο δεν ήταν δική του) τον ρώτησε γιατί

δεν γράφει ένα βιβλίο µε αυτό το θέµα.

Την κοίταξε ξαφνιασµένος.

«Θέλει ψάξιµο», είπε αµήχανα.

∆υο χρόνια µετά ο Σεκερµέλ θα φύγει για την

Τουρκία. Το χτυποκάρδι για τον Τούρκο θαυµαστή

µπορεί να ήταν ένας λόγος, συχνά οι άνθρωποι εξελίσ-


- 223 -

σονται ακολουθώντας τα πάθη τους. Μπορεί πάλι ο

Κουτρουµάνος να του έδωσε την ασφάλεια που χρεια-

ζόταν, η απλώς τα γεγονότα να τον παρέσυραν, πάντως

µετακόµισε εκεί και ξεκίνησε καινούργια ζωή.

Αργά τη νύχτα, µε ένα νοικιασµένο city lady, η

Αντριάνα κυλούσε από τον Ελαιώνα προς το ποδηλα-

τοστάσιο του Κεραµεικού για να πάρει το µετρό για το

Μητροπολιτικό Πάρκο κι από εκεί το strada της για

τους Βάλτους. Της φάνηκε πως ήταν η σωστή διαδροµή

όταν έστριψε σε ένα στενό, κάπου από εδώ είχε έρθει.

Μπορεί, αλλά τότε δεν θα υπήρχε το φορτηγό που ήταν

τώρα παρκαρισµένο στη στροφή και σε συνδυασµό µε

το άγνωστο ποδήλατο την έκανε να χάσει την ισορρο-

πία. Οι ανθρώπινες σκιές, που µιλούσαν µια παράξενη

γλώσσα, πρόβαλαν αµέσως στο φως και έτρεξαν να τη

βοηθήσουν µιλώντας τώρα ελληνικά.

«Χτυπήσατε»;

«Όχι, ευχαριστώ».

Ήταν Ροµά. Είχαν αποµείνει στην περιοχή µετά

τον πόλεµο και είχαν εκεί το µαγαζί τους. Είχαν επίσης

πάει στη βιβλιοπαρουσίαση.

Η Αντριάνα τους θυµήθηκε, τους είχε πράγµατι

δει στην αίθουσα να παρακολουθούν την παρουσίαση

της Τσιγγάνας στο φάρο. Την ξάφνιασε η γλώσσα τους,

είπε και ετοιµάστηκε να προσθέσει πως δεν την είχε

ξανακούσει, µα ξαφνικά θυµήθηκε τις διαφηµίσεις στον


- 224 -

τοίχο του µολ: η γλώσσα µιας από αυτές κατάλαβε ότι

ήταν ροµανί.

«∆εν είναι πολλά χρόνια που έχει καταγραφεί, έ-

τσι δεν είναι;» ρώτησε.

Όχι, δεν ήταν, άρχισε στον πόλεµο. Αυτοί που

τους έφερναν νερό, µορφωµένοι άνθρωποι, τους µάθαι-

ναν και γράµµατα και τους έπεισαν πως πρέπει να κα-

ταγραφεί. Το ίδιο έγινε και σε άλλες επαρχίες της Συ-

νοµοσπονδίας µε τα κατά τόπους ροµανί, τη µίξη δηλα-

δή της κοινής βάσης (ινδικής, λένε, προέλευσης) µε τις

τοπικές γλώσσες.

«Θυµάµαι», είπε η Αντριάνα, «είχα διαβάσει τις

διαφωνίες για το αλφάβητο. Τελικά γράφτηκε µε το λα-

τινικό, ήταν, είπαν, το πιο κατάλληλο για να αποδοθούν

οι φθόγγοι».

«Να σας πω», είπε τότε ένας νέος άντρας που ως

εκείνη τη στιγµή στεκόταν σιωπηλός, «εγώ ήθελα να

γραφτεί µε εκείνα τα γράµµατα που χρησιµοποιούσε η

δασκάλα µας. Όχι για να µας διδάξει, ελληνικά µας µά-

θαινε, αλλά σηµείωνε τα δικά της – τις διανοµές νερού,

τα τρόφιµα – µε άλλα γράµµατα, ούτε λατινικά, ούτε

ελληνικά».

«Κυριλλικά», είπε η Αντριάνα, παραξενεµένη.

∆ασκάλα; Κυριλλικά; Πώς ήταν αυτή η δασκάλα;

Οι Ροµά δεν ήταν πολύ σαφείς στην περιγραφή,

είπαν όµως πως δεν ήταν νέα. Ο νέος για τους Ροµά ή-

ταν κάτι διαφορετικό από ό,τι για άλλους, αν και τα τε-

λευταία χρόνια πήγαιναν σχολείο και παντρεύονταν µε-


- 225 -

γαλύτεροι. Η Αντριάνα γνώριζε καλά τα σχολεία που

ιδρύθηκαν γι’ αυτούς γιατί πήγε κι εκείνη, ήταν χωρίς

περίφραξη για να µπορούν να πηγαίνουν τα παιδιά των

Ροµά, µια και είχε αποδειχτεί ότι οι περιφράξεις τους

προκαλούσαν πανικό.

∆εν ήταν νέα, ήταν δασκάλα, έγραφε κυριλλικά.

Τους πήγαινε νερό… Η Όλγα Μιχαήλοβα ήταν σε µια

τέτοια οργάνωση εθελοντών, έλειπε όµως από την Ελ-

λάδα στον πόλεµο. Έλειπε άραγε όλο το διάστηµα;

Εδώ που τα λέµε, λίγα πράγµατα ξέρω για την Όλγα.

Όταν όµως τη ρώτησε, εκείνη τη µάλωσε:

«Αντριάνα, τα ουκρανικά και τα ρώσικα δεν είναι

τα µόνα κυριλλικά!»

«Ναι, αλλά δασκάλα, νερό…»


- 226 -

7777

Τα Μεσόγεια (η µεγάλη πεδιάδα ανατολικά της

Αθήνας) ήταν καλυµµένα µε θερµοκήπια, µια άσπρη

θάλασσα αστραφτερή στο φως της Αττικής και µε τις

εφαρµογές της πιο σύγχρονης τεχνολογίας. Ανάµεσά

τους αγροικίες, µεζονέτες µα και πολυκατοικίες σε οι-

κισµούς, από το El. Venizelos µέχρι την Πεντέλη, την

Πάρνηθα και τον Υµηττό – αγαπηµένα βουνά που ανέ-

πνεαν πια µόνο µε τεχνητές αναδασώσεις. Το ποδήλατο

εδώ ήταν απόλαυση κι εκείνο το πρωί η κόκκινη φι-

γούρα που πρόβαλε από το µεγάλο ποδηλατοστάσιο

του Προαστιακού µε το νοικιασµένο Renegade και κύ-

λησε µε ταχύτητα ανάµεσα στα θερµοκήπια µε τα µαλ-

λιά να ανεµίζουν τράβηξε τα βλέµµατα.

«Η κόρη της Ροµίνας!», είπε µε χαρούµενη έκ-

πληξη µια γυναίκα σ’ αυτήν που βάδιζε µαζί της, κα-

θώς η φιγούρα πέρασε δίπλα τους. «Αντριάνα, πα-

ντρεύτηκες;»

Η Αντριάνα χαµογέλασε: Ελληνίδες. Για κάποιο

ακατανόητο λόγο, σαν προγραµµατισµένες βιολογικά,


- 227 -

έκαναν πάντα αυτή την ερώτηση. Σήκωσε το χέρι σε

αρνητικό σινιάλο, έπειτα έστριψε προς το κτήµα µε το

σπιτάκι, τις δύο αποθήκες και το γκαράζ που νοίκιαζε ο

δάσκαλος Βασίλι Μαρίνσκι µε τη γυναίκα του. Καλώς

τη Νένε µας.

Μετά τα φιλιά µπήκε στο θέµα.

«Μα ναι, λοιπόν», παραδέχτηκε η Ροµίνα Μαρίν-

σκα, «δεν υπήρχε λόγος να το ξέρεις, ήσουν µικρή. Εγώ

ήµουν η δασκάλα που τους µάθαινε γράµµατα. Ζούσαν

τότε σε παραπήγµατα κι έκαναν δουλειές του ποδαριού.

Εταιρείες που ήθελαν να λανσάρουν καινούργια προϊό-

ντα απευθύνονταν στους Ροµά κι αυτοί έπαιρναν χιλιά-

δες κοµµάτια από το ίδιο παιχνιδάκι, µικροέπιπλο, µπι-

µπελό κι έβγαιναν στους δρόµους µέρα νύχτα. Που-

λούσαν σφαίρες που άλλαζαν χρώµατα, αεροπλανάκια

µε πόδια, πλοία που κελαηδούσαν, φυτά που χόρευαν.

Στους πεζόδροµους τα κορίτσια, λυγερά και µε τα πα-

πούτσια στην άκρη, έκαναν χορευτικά σόου µε τα αντι-

κείµενα, µέχρι να πουληθούν όλα. Η πιο τακτική τους

δουλειά βέβαια ήταν και είναι πάντα αυτή του ανακυ-

κλωτή, κανείς δεν ξέρει τους κάδους της durecom σαν

τους Ροµά. Προµηθεύονται τις βιοδιασπώµενες σακού-

λες κατά χιλιάδες, τις µοιράζουν µεταξύ τους και αρχί-

ζουν συστηµατικά τη συλλογή για τις εταιρίες ανακύ-

κλωσης. Πριν τον πόλεµο δούλευαν και τα παιδιά, αλλά

αυτό σταµάτησε περίπου όταν άρχισε η καταγραφή της

γλώσσας. Μετά τον πόλεµο, µε τη µετακίνηση στα δυ-

τικά, απόχτησαν καλύτερη στέγη και κατάλληλα σχο-


- 228 -

λεία. Σ’ ένα από αυτά πήγες κι εσύ, θυµάσαι; Ήταν µα-

κριά από το σπίτι µα σου άρεσε».

Ζαλισµένη ευχάριστα από τη γνωριµία µε την

καινούργια µαµά, η Αντριάνα κάθισε λίγο ακόµα µαζί

της, ήπιε το δροσερό ποτό από φρούτα που έφτιαχνε η

Ροµίνα (ως παλιά µαµά) και µετά πήγε στα ληµέρια του

µπαµπά. Βρήκε τον Βασίλι Μαρίνσκι, πάντα εύρωστο,

ηλιοκαµένο, µε το µουστάκι και τα γελαστά του µάτια,

στο µεγάλο του θερµοκήπιο το γεµάτο λουλούδια. Ο

µπαµπάς κηπουρός, καινούργιο χόµπι.

Ο κλειστός κήπος ήταν πλούσιος και πολύ περι-

ποιηµένος. Θάµνοι πολυετών φυτών εναλλάσσονταν µε

χαριτωµένα λουλούδια που δεν µύριζαν µα ήταν πολύ

ζωντανά, άλλα σε παραλλαγές του λευκοκίτρινου και

προστατευµένα σε γωνιές κι άλλα στοιχισµένα στα µα-

κρόστενα παρτέρια, σε µεγάλη ποικιλία χρωµάτων.

Όταν πλησίασε η Αντριάνα, είδε ότι τα χρώµατα ήταν

στην πραγµατικότητα λίγα, µα όπως συνδυάζονταν τα

λουλούδια σχηµάτιζαν από µακριά την εντύπωση άλ-

λου, νέου χρώµατος, µε τη µίξη των µικροσκοπικών

πετάλων.

Ο πατέρας της είπε µε ενθουσιασµό:

«Πρόσεξε και το πράσινο των φύλλων. Όταν ζε-

σταίνει, µε το κίτρινο, γίνεται πιο ζωντανό, πιο, να

πούµε, ενεργητικό. Όταν ανακατεύεται µε το µπλε γίνε-

ται σοβαρό, στοχαστικό».


- 229 -

Η Αντριάνα άκουγε κατάπληκτη τα λόγια του

Βασίλι Μαρίνσκι*, δεν ήξερε ότι ο πατέρας της ήταν

καλλιτέχνης κηπουρός.

Στη µεσαία σειρά υπήρχαν κάτι λουλούδια σαν

πανσέδες αλλά πιο µικρά, µαύρα, κίτρινα, γαλάζια και

µοβ. Τα µοβ της άρεσαν πιο πολύ.

«Ματζέντα», είπε ο Βασίλι.

Και της εξήγησε ότι είχε µπροστά της τα τέσσερα

χρώµατα της τυπογραφικής τετραχρωµίας: µαύρο, κί-

τρινο, κυανό και µατζέντα.

«Αλλά εσύ», συµπλήρωσε, «ξέρεις µόνο τα πίξελ,

τα δεκαέξι εκατοµµύρια χρώµατα από κόκκινο, πράσι-

νο και µπλε. Αυτά εδώ είναι αρχαία για σένα».

Ύστερα επέµενε να της δείξει κάτι. Την οδήγησε

στη µια αποθήκη, που την τελευταία φορά που είχε έρ-

θει η Αντριάνα, εκείνος την ετοίµαζε. ∆εν είχε δώσει

σηµασία τότε, ο πατέρας της είχε µονίµως κάποιο ερ-

γαστήριο – αγγειοπλαστική δεν ήταν το τελευταίο;

Ο χώρος είχε δύο δωµάτια. Στο πρώτο µεγάλοι

σκληροί δίσκοι, µικρές άγνωστες συσκευές και παλιά

µόνιτορ που δούλευαν µε ένα αστείο χειριστήριο, το

ποντίκι. Στο δεύτερο η Αντριάνα είδε ένα παράξενο µη-

χάνηµα που µάντεψε σωστά ότι ήταν εκτυπωτικό πα-

µπάλαιας τεχνολογίας.

* Στην πραγµατικότητα είναι λόγια του Βασίλι Καντίνσκι. (Για

το πνευµατικό στην τέχνη).


- 230 -

«∆ιαβάζει έναν καταργηµένο τύπο αρχείου», εξή-

γησε ο Βασίλι, «που γίνεται από την επεξεργασία του

κειµένου µε καταργηµένο πρόγραµµα».

Και συµπλήρωσε µε καµάρι: «Πανάξιο πρόγραµ-

µα! Ανοίγει κείµενα φτιαγµένα µε φετινά προγράµµα-

τα, εκεί που ακόµα και περσινά βγαίνουν άχρηστα!»

Η Αντριάνα µουρµούρισε µηχανικά µεγαλειώδες,

αλλά εκείνος συνέχισε, µιλώντας για την ποιότητα του

χαρτιού, το δίπλωµα, τη διαφορά τετραχρωµίας και

χρωµάτων σηµείου. Στη φωνή του υπήρχε λαχτάρα, στο

βλέµµα η αναµονή του µπράβο, στον τοίχο η εικόνα

µιας αρχαίας ελληνικής τριήρους.

Η Αντριάνα βρισκόταν στο τυπογραφείο των Εκ-

δόσεων Σαλαµίνα.

Ο Βασίλι Μαρίνσκι βοηθούσε τον Κουτρουµάνο

στην Αντίσταση. Τότε του αναθερµάνθηκε το ενδιαφέ-

ρον για τα βιβλία, τα οποία είχε ξεφορτωθεί στα χρόνια

της ανακύκλωσης. Ο Κουτρουµάνος του παρείχε τα

µέσα για το εργαστήριο, ο ίδιος χαιρόταν να τυπώνει

και δεν ρωτούσε πολλά για την προέλευση των κειµέ-

νων.

«Μα, µπαµπά, δεν φοβόσουν;» ρώτησε η Αντριά-

να µε (ετεροχρονισµένη) αγωνία.

Να φοβηθεί; Γιατί; Πριν τη νοµιµοποίηση είχαν

πράγµατι έρθει από την Ασφάλεια, τότε που έπιασαν

την ξανθούλα (εννοούσε την Ερµιόνη) µε βιβλία. Φυσι-


- 231 -

κά έψαχναν τα διαβόητα βιβλία του Κουτρουµάνου,

αλλά δεν βρήκαν τίποτα: ο καθηγητής τα είχε πάρει στο

σπίτι του, όπου κανείς δεν τολµούσε να ψάξει. Το µόνο

ενδιαφέρον που βρήκαν ήταν λίγα κιλά από ένα χαρτί

κιτρινωπό και κάπως χοντρό, για το οποίο τότε ακόµα

κανείς δεν γνώριζε, ούτε υπήρχε νόµος που να το απα-

γορεύει.

«Μα µπαµπά, αν ήθελαν… µπορεί να σε έπιαναν

για τα παλιά προγράµµατα. Η διακίνηση παλιών προ-

γραµµάτων είναι παράνοµη!»

«Λάθος, κόρη!» Ο Βασίλι είχε τώρα το ύφος σο-

φού. «Παράνοµα είναι τα περσινά και τα προπέρσινα

προγράµµατα. Τόσο παλιό λογισµικό τους είναι αδιά-

φορο! ∆εν έχουν ιδέα, οι χαζοί, τι εργαλείο µπορεί να

είναι!»

Με άλλα λόγια, αυτό που έλεγε ο Βασίλι ήταν ότι

στα χρόνια της βιβλιοαπαγόρευσης το τυπογραφείο του

ήταν για τα µάτια των αρχών απλώς το ψώνιο ενός ι-

διώτη, να κάνει µε παµπάλαια µηχανήµατα εκτυπώσεις

από το δίκτυο, απολύτως νόµιµες – και απολύτως α-

σύµφορες.

«Σαλαµίνα», τόνισε µετά, δείχνοντας την τριήρη

στον τοίχο. «Το νησί µε τη µεγάλη βιβλιοθήκη.* Το κα-

τάντησαν ερηµότοπο. Κάποιοι πρέπει να διασώζουµε

τα σπουδαία µέρη, έστω και ως ονοµασίες εκδοτικών

οίκων».

* Του Ευριπίδη.


- 232 -

Έπειτα είπε, µε ύφος τώρα πολυάσχολου εκδότη,

ότι οι επόµενες ζόρικες δουλειές θα ήταν πρώτα το βι-

βλίο του Πέτρου Χορν και µετά το µεγάλο του καθηγη-

τή. Αυτές τις µέρες µόλις είχε τυπώσει ένα µικρό του.

«Ένα µικρό του;»

«Ναι, νάτο», έδειξε, ανοίγοντας µια κούτα.

Ήταν ένας από τους τίτλους της λίστας: Hotel

Macedonia, της Μαρίνας Κύρου. Είχε τυπώσει, της εί-

πε, και παλιότερα λίγα αντίτυπα µε αυτό τον τίτλο, αλ-

λά πρόσφατα ο καθηγητής του έφερε νέα, πολύ διαφο-

ρετική εκδοχή.

Η Αντριάνα κοίταζε µε απορία. «Καινούργιο

Hotel Macedonia;»

«Ναι, πάρε ένα», της είπε, σαν να την κερνούσε

σοκολατάκι.

Βαδίζοντας προς το ποδήλατο ξεφύλλισε µε πε-

ριέργεια. Σε λίγο στάθηκε, στην αρχή απορηµένη, µετά

έκπληκτη, τέλος αναστατωµένη. Πάτησε τις πρώτες πε-

ταλιές µουρµουρίζοντας κάτι απαξιωτικό για το Rene-

gade, ύστερα τις δεύτερες και τις τρίτες και κύλησε µε

θυµό στα χωράφια ανάµεσα στα θερµοκήπια:

Τον… τον παλιο… µα πως… µα γιατί… α, τον…

ώστε έτσι, λοιπόν… µε έκανε ηρωίδα µυθιστορήµατος!


- 233 -

8888

Την επαρχία της Ελλάδας διατρέχει από τη ∆ύση

στην Ανατολή η Εγνατία οδός, συλλεκτήριος άξονας ευ-

ροβαλκανικών διαδρόµων που κατεβαίνουν στο νότο

από το Ελσίνκι, το Βερολίνο, τη Βιέννη. Το όνοµά της

ανάγεται στη ρωµαϊκή Εγνατία, που διακινούσε από ξη-

ράς όλη την οικονοµία της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας.

Κατά µήκος της υπήρχαν µεγάλες πόλεις, καταυλισµοί

και καταλύµατα ταξιδιωτών. Στα ερείπια ενός τέτοιου

καταλύµατος είναι χτισµένο το Hotel Macedonia. Γι’ αυ-

τό υπάρχει ένας θρύλος, καταγραµµένος σε ένα παλιό

τραγούδι, που λέει ότι «µπορείς να αφήσεις το δωµάτιο

όποτε θέλεις, αλλά δεν µπορείς ποτέ να φύγεις…»*

Αυτό ήταν το οπισθόφυλλο του βιβλίου, που η

Αντριάνα διάβασε περιµένοντας τον Προαστιακό. Το

εξώφυλλο, περιποιηµένο αν και όχι πρωτότυπο, έδειχνε

ένα παλιό, κάπως τροµακτικό µέγαρο σε έρηµο σταυ-

* Φυσικά είναι στίχοι από το Hotel California.


- 234 -

ροδρόµι. Πιο ενδιαφέρον ήταν το (χωρίς φωτογραφία)

αυτί, που έγραφε:

«Μαρίνα Κύρου είναι ψευδώνυµο του Νικόλα

Κουτρουµάνου, µε το οποίο υπογράφει και το µυθιστό-

ρηµα «Ο ασύρµατος». Καθόλου τυχαία επίσης, είναι ίδιο

µε το όνοµα της ηρωίδας του µυθιστορήµατος «Η χαµέ-

νη Λήκυθος» της Ερµιόνης Τζούµα…»,

πράγµα που σήµαινε ότι ο Κουτρουµάνος προε-

τοίµαζε το κοινό για αποκαλύψεις.

Στη διαδροµή αντιστάθηκε στον πειρασµό να

διαβάσει κι αντί γι’ αυτό αναλογίστηκε: ο πατέρας της

είπε πως αυτό εδώ ήταν άλλο βιβλίο από το πρώτο Ho-

tel Macedonia, κι ας είχε τον ίδιο τίτλο. Ούτε το πρώτο

πάντως θυµόταν να έχει συζητηθεί ή να κυκλοφόρησε,

πέρα από εκείνα τα λίγα αντίτυπα της κρύπτης.

Προσπάθησε τότε να θυµηθεί όλη τη λίστα του

Κουτρουµάνου και τι ακριβώς ίσχυε ως τότε για τον

καθένα από τους δέκα τίτλους. Είναι καλή ευκαιρία,

νοµίζουµε, να θυµηθούµε µαζί της κι εµείς:

1) Η χαµένη λήκυθος, Ερµιόνη Τζούµα: Η θρυλική

παρουσίασή του σε µπαρ στο Λοφτ Σίτυ ξεκίνησε το

δηµόσιο θόρυβο για τα χάρτινα βιβλία. Είδαµε το θέµα

στον Πρόλογό του, που κατέβασαν στους φορητούς

τους οι θαµώνες την αξέχαστη εκείνη βραδιά.


- 235 -

2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ: Απορρίφθηκε

ως υποψήφιο για τη συµµετοχή της Ελλάδας στο

Eurowriter. Θέµα του η ιστορία µιας οικογένειας σε

τρεις γενιές. Κυκλοφόρησε λίγο µετά την άρση της βι-

βλιοαπαγόρευσης, χωρίς µεγάλη επιτυχία.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν: Είναι

πράγµατι του Πέτρου Χορν και δεν έχει ακόµα κυκλο-

φορήσει, έχουν µόνο τυπωθεί τα λίγα αντίτυπα που φύ-

λαξε στην κρύπτη του ο Κουτρουµάνος.

4) Η Τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ. Την έκδοση

και παρουσίασή του, µε σκοπό την εµψύχωση του

Σεκερµέλ, µόλις είδαµε.

5) Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό: Είναι το µεγάλο

µυθιστόρηµα του Νικόλα Κουτρουµάνου που αναµένε-

ται και περιέχει, σε διαφορετική γραφή και µαζί µε άλ-

λες ιστορίες, επτά* από τα έργα της λίστας. Ο Λούκας

Μονρό είναι ανύπαρκτος.

6) Ο ασύρµατος, Μαρίνα Κύρου: µυθιστόρηµα µε

θέµα τη ναζιστική Κατοχή στην Αθήνα, τη δράση µιας

αντιστασιακής οµάδας και την αυτοθυσία ενός συντρό-

* Για τον αφηρηµένο αναγνώστη: από τα δέκα εξαιρούνται ο ί-

διος ο Ναυτικός και τα δύο που δεν είναι του Κουτρουµάνου,

άρα επτά.


- 236 -

φου. Κυκλοφόρησε µετά της άρση της βιβλιοαπαγό-

ρευσης κι έκανε αρκετή αίσθηση.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό: Για το βιβλίο αυτό δεν

έχουµε πει τίποτα. Τυπώθηκε σε λίγα αντίτυπα µε σκο-

πό να χρησιµοποιηθεί κι αυτό, αν χρειαζόταν, στην α-

νακίνηση του θέµατος της βιβλιοαπαγόρευσης. ∆εν κυ-

κλοφόρησε ποτέ.

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου: ανύπαρκτη

συγγραφέας για ένα βιβλίο, για το οποίο ισχύουν όσα

και για το προηγούµενο. ∆εν γνωρίζουµε ακόµα το θέ-

µα του, µόλις όµως είδαµε ότι ο Κουτρουµάνος έγραψε

κι άλλο βιβλίο, µε τον ίδιο τίτλο και το ίδιο ψευδώνυµο.

9) Ο κατάσκοπος, Πέτρος Χορν: περιπέτεια βιο-

µηχανικής κατασκοπείας που κυκλοφόρησε χωρίς ι-

διαίτερη επιτυχία. Όταν δηµοσιευθεί ο Ναυτικός θα φα-

νεί η αναλογία τους στην πλοκή.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα:

Γνήσιο της Ερµιόνης, το βιβλίο βρέθηκε στη λίστα σε

µια πρώτη γραφή, καθώς η συγγραφέας του βιαζόταν

να το δει τυπωµένο. Στη συνέχεια το βελτίωσε, το εξέ-

δωσε µετά την άρση της βιβλιοαπαγόρευσης κι έγινε η

µεγάλη επιτυχία που είδαµε, σηµαντικός σταθµός στην

εξέλιξη της βιβλιοφιλίας.


- 237 -

(Όλα τα βιβλία της λίστας τυπώθηκαν σε χαρτί

από κενάφ).

Μία περίπου ώρα, δύο τρένα και δύο ποδήλατα

µετά η Αντριάνα κλείδωσε το strada, µπήκε στο προ-

κάτ, ξεφύλλισε λίγο ακόµα κι έπειτα αφοσιώθηκε στο

διάβασµα.

Η δράση ήταν τοποθετηµένη στο 2050, µέσα στη

βιβλιοαπαγόρευση. Η (παρά το ελληνικότατο όνοµα)

βουλγαρικής καταγωγής ηρωίδα, η Αυγή, είχε κατά-

στηµα οικιακών ζώων, ενώ ήταν και στοριτέλερ. ∆ια-

τηρούσε επίσης δανειστική βιβλιοθήκη, έναν αληθινό

χάρτινο θησαυρό.

Στο πρώτο µέρος του µυθιστορήµατος ένας νεα-

ρός εξάδερφος της Αυγής που ταξιδεύει οδικώς µένει

στο Hotel Macedonia µια νύχτα, κατά τη διάρκεια της

οποίας ζει τροµακτικά έως υπερφυσικά συµβάντα. Το

πρωί έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα µέρος µε

µεταµορφωµένα σε ανθρώπους τέρατα, πλάσµατα ενός

άλλου κόσµου που κατοικούν εδώ διαφυλάσσοντας κά-

ποιο µυστικό. Για να φύγει πρέπει να υπογράψει µια

σειρά ακατανόητα, µακροσκελή χαρτιά, τα καταφέρνει

όµως καλοπιάνοντας τον ρεσεψιονίστα µε γενναίο φι-

λοδώρηµα.

Στο δεύτερο µέρος η ίδια η Αυγή, µε αφορµή ένα

επαγγελµατικό ταξίδι για την παραλαβή µιας σπάνιας

γάτας, διανυκτερεύει µε τη σειρά της στο Hotel Mace-


- 238 -

donia και µε τα στοιχεία που συλλέγει λύνει τα αινίγ-

µατα. Η έρευνα είναι ταυτόχρονα και διαδικασία αυτο-

γνωσίας, που την οδηγεί στον έρωτα µε έναν παράξενο

πελάτη του pet shop και λάτρη των βιβλίων.

Στο παρακάτω απόσπασµα (που η Αντριάνα διά-

βασε µε ιδιαίτερη προσοχή), η Αυγή περιγράφεται µε

τη µατιά αυτού του πελάτη:

Κρατούσε το καλάθι µε το γατάκι σαν κοµψό αξε-

σουάρ, ενώ το άλλο της χέρι γλιστρούσε τα ακροδάχτυλα

απαλά στο τρίχωµα του ζώου. Κατόπιν τα χέρια, λεπτά,

ευκίνητα, τύλιξαν το κορδόνι, έκοψαν την απόδειξη και

µου προσφέρθηκαν χαιρετώντας µε. Ήταν οι ερευνητικές

απολήξεις ενός κορµιού αρµονικού, µε στήθη που πρό-

βαλλαν από τη σµίλη µινιµαλιστή γλύπτη: µαύρη µπλού-

ζα εφαρµοστή στα απαλά εξογκώµατα και πάνω της ένα

µακρύ κοραλλένιο, µπορεί και ψεύτικο, κολιέ. Υπάρχουν

γυναίκες που φοράνε πράγµατα αξίας και γυναίκες που

δίνουν αξία σε ό,τι φοράνε.

Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχουν βιβλιοθήκες που

προσθέτουν αξία στα αντίτυπα. Λίγη ώρα πριν είχα γίνει

δεκτός στα άδυτα του pet shop, στη σιωπή των βιβλίων.

Με τη βοήθεια του προγράµµατος αρχειοθέτησης η Αυγή

εντόπισε εύκολα το βιβλίο που ήθελα να δανειστώ: ένα

πολύ λεπτό, σε χρώµα κεραµιδί και µε ελαφρά φθαρµένα

φύλλα αντίτυπο του «Σύνοψη της πολιτιστικής βιοµηχα-

νίας» του Τεοντόρ Αντόρνο. Ήταν µια δίγλωσση, σε γερ-

µανικά και ελληνικά, έκδοση του 2000 από προ πολλού


- 239 -

εξαφανισµένο ελληνικό οίκο*. Θέλοντας να φέρω µε

πνευµατώδη τρόπο την κουβέντα στο θέµα του έρωτα,

άνοιξα την (τσεκαρισµένη ήδη από τη δικτυακή ανάγνω-

ση) σελίδα και της διάβασα, δήθεν τυχαία:

“Ξέρουµε, λένε, τι αξία έχουν όλα αυτά τα µυθι-

στορήµατα των εικονογραφηµένων περιοδικών και οι

τυποποιηµένες ταινίες, τα πλατιασµένα σε σειρές τηλεο-

πτικά δράµατα για την οικογένεια και οι παρελάσεις των

σουξέ, οι στήλες ωροσκόπιου και ψυχοσυµβουλευτικής.

Όλα αυτά όµως, συνεχίζουν, είναι ακίνδυνα και εκτός

αυτού δηµοκρατικά, αφού υπακούουν στη ζήτηση, που

βέβαια πρέπει πρώτα να κεντρισθεί. Κοντά σ’ αυτά κά-

νουν και τόσα καλά, διαδίδοντας πληροφορίες, συµβου-

λές και αποενοχοποιητικούς τύπους συµπεριφοράς. Ό-

πως δείχνει όµως κάθε κοινωνιολογική µελέτη πάνω σε

ένα τόσο στοιχειώδες θέµα όπως το επίπεδο πολιτικής

ενηµέρωσης, οι πληροφορίες είναι πενιχρές ή αδιάφορες,

οι συµβουλές που αποκοµίζονται µέσα από τις εκδηλώ-

σεις της πολιτιστικής βιοµηχανίας ασήµαντες και τετριµ-

µένες ή κάτι χειρότερο, οι τύποι συµπεριφοράς είναι α-

διάντροπα κοµφορµιστικοί”.

Την κοίταξα φευγαλέα και πετώντας ένα σχόλιο για

τη «ροζ» λογοτεχνία – στην οποία το κείµενο εν µέρει

αναφερόταν – τη ρώτησα θυµάµαι κάτι σαν ποια ήταν η

γνώµη της.

* Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. (Προς το παρόν ζουν και βασιλεύουν).


- 240 -

«∆εν έχω βιβλία για την αγάπη, αν αυτό εννοείτε»,

είπε.

Τη ρώτησα γιατί κι απάντησε ότι η αγάπη είναι

σιωπηρή και αυτονόητη.

«Όποιος αγάπησε δεν χρειάζεται βιβλία γι’ αυτήν

κι όποιος δεν αγάπησε καλό είναι να µην του δίνεις, για-

τί τον κάνεις να πιστεύει πως αγαπά, ενώ στην πραγµα-

τικότητα µισεί. Θα πρέπει να νιώθεις µίσος για την αγά-

πη για να µπορείς να την δέχεσαι ως προϊόν της πολιτι-

στικής βιοµηχανίας».

Από εκείνη τη µέρα όλο κοίταζα τις βιτρίνες για

κοραλλένια κολιέ. Η γάτα στο σπίτι έγινε µέρος της πα-

ρουσίας της. Αλλά ενώ ήταν µια γυναίκα έξυπνη, µορ-

φωµένη και ανεξάρτητη, εγώ τη σκεφτόµουν κυρίως ως

σώµα, µε συνέπαιρναν τα νιάτα και οι καµπύλες και φα-

νταζόµουν επίµονα τη γυµνότητά της. Εκεί σταµατούσε,

παρά την καλή θέληση, ο νους και το σώµα άρχιζε να

διεκδικεί µε ενοχή και απόγνωση. Είµαι αρσενικός, το

είδος που γέννησε το δυϊσµό. Κάποτε είχα διαβάσει µια

ποιήτρια που έλεγε πως όταν σκεφτόταν τον αγαπηµένο

της να επηρεάζει τους γύρω του µε το λόγο, να υψώνει

κεφάλι στην εξουσία και να ταχτοποιεί το χάος του κό-

σµου, καύλωνε. Αν οι γυναίκες µπορούν να καυλώνουν

µε τέτοια πράγµατα, τότε οι γυναίκες είναι ανώτερα ό-

ντα. Μα µερικές φορές σκέφτοµαι µε κακεντρέχεια πως η

κυρία δεν µας λέει πουθενά ως πού θα έφθανε η θυσία

της για εκείνον, αν δ ε ν ήταν καυλωµένη. Μπορεί οι ά-


- 241 -

ντρες να έχουν προγραµµατιστεί να καυλώνουν για ευτε-

λή πράγµατα για να µπορούν, από ενοχή, να γίνονται

ηρωικοί υπερασπιστές ιδανικών. Ξέρω βέβαια πως και

αν ακόµα αυτό είναι αλήθεια είναι µονάχα η µισή, γιατί

η άλλη µισή είναι πως επειδή οι άντρες καυλώνουν για

ευτελή πράγµατα νιώθουν µίσος για τον εαυτό τους και

τον κόσµο και τον έχουν γεµίσει βαρβαρότητα προσπα-

θώντας να λύσουν το µυστήριο. Παρόλα αυτά, το ξανα-

λέω, δεν ξέρω τι θα έκανε η ευαίσθητη ποιήτρια για τον

αγαπηµένο της, εγώ πάντως για την Αυγή θα έδινα και

τη ζωή µου.


- 242 -

9999

Το ηρωικό αντίτυπο του Η Ρωσική για Έλληνες,

µε καινούργιο διάφανο κάλυµµα, στεκόταν σε µια βι-

τρίνα στη µέση της αίθουσας, ενώ η Όλγα Μιχαήλοβα,

µε µαύρο βελούδινο φόρεµα, χαιρετούσε λάµποντας

τους καλεσµένους.

Ήταν λίγες µέρες πριν από τη γιορτή της Μέρας

της Μελάνης. Βιβλιόφιλοι από κάθε γωνιά του πλανήτη

συνέρεαν στην Αθήνα και περιµένοντας τη γιορτή απο-

λάµβαναν, µε την ενθουσιώδη βοήθεια εθελοντών, τις

πολύχρωµες συνοικίες που το σούρουπο γίνονται πα-

ραµυθένιες, το µεγάλο καλοκαιρινό φεγγάρι και την

ακούραστη καρδιά της πόλης γύρω από την Ακρόπολη.

Ένα από εκείνα τα απογεύµατα της προσµονής λοιπόν,

στη ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου, σε διώροφο µέγαρο των

αρχών του 20ου αιώνα µε µαρµάρινη πρόσοψη και ε-

ξώπορτα κοσµηµένη µε γλυπτά, γινόταν µια ξεχωριστή

εκδήλωση: η σάλα µε τα γύψινα και τις βαρύτιµες

κουρτίνες (διαµορφωµένη προ πολλού σε πολυτελές

καφέ) είχε γεµίσει από κυρίους µε λευκά µαλλιά, κυρί-


- 243 -

ες µε στιλάτα κοσµήµατα και γκρουπ δασκάλων και

µαθητών που ήρθαν για την παρουσίαση, στο χώρο του

κοµψού διατηρητέου, της νέας, αναθεωρηµένης έκδο-

σης του θρυλικού εγχειριδίου της Όλγας Κίροβα Η

Ρωσική για Έλληνες.

Οι γείτονες από τη Σαλαµίνα ήταν εκεί, έχοντας

µαζί παιδιά κι εγγόνια που δεν γνώρισαν το νησί µα

µάθαιναν από τους παλιούς για τη φτωχή, γεµάτη όνει-

ρα γη που έγινε βορά της αφαλάτωσης. Κάποιοι δηµο-

σιογράφοι τους άκουγαν µα απρόσεκτα, γιατί η δική

τους παρουσία εκεί δεν οφειλόταν τόσο στους γέρους ή

στα εγγόνια, ούτε καν, µεταξύ µας, στην Όλγα Μιχαή-

λοβα, όσο στην αναµενόµενη επιτέλους µετά από καιρό

δηµόσια εµφάνιση του καθηγητή Κουτρουµάνου.

Και πράγµατι να τος, λίγο πριν την έναρξη της

παρουσίασης, στο τραπέζι των οµιλητών µαζί µε έναν

εκπρόσωπο του εκδοτικού οίκου, έναν του Τοµέα

Γραµµάτων και Τεχνών και βέβαια την Όλγα. Μπρο-

στά τους, σε καθίσµατα ασυνήθιστης ποιότητας, ακρο-

ατές γεµάτη προσµονή. Και στο βάθος, κάπως ξεχωρι-

στό, αποµονωµένο από τα άλλα, ένα λευκοντυµένο

τραπέζι µε ανθοδοχείο, την ένδειξη ρεζερβέ και τρεις

άδειες καρέκλες.

«Καλοί µου φίλοι», άρχισε η Όλγα, «παλιοί και

καινούργιοι, θέλω να αρχίσω µε ένα Ζήτω. Ζήτω, λοι-

πόν, τους τη σκάσαµε! ∆ιαδώσαµε το διάβασµα! Τι

µπορούν αλήθεια να κάνουν τώρα;»


- 244 -

Λίγες ώρες νωρίτερα η Αντριάνα είχε δυο κρίσι-

µες τηλεφωνικές συνοµιλίες.

«Καλά, τι λες, µα είναι υπέροχο να είσαι ηρωίδα

βιβλίου!»

Γεµίζοντας την οθόνη µε το µαύρο πρόσωπο και

το λευκό της γέλιο, η Περσεφόνη απορούσε καλόκαρδα

µε το θυµό της φίλης της. «Εµένα θα µου άρεσε πολύ»,

πρόσθεσε.

∆εν ήταν βέβαια σίγουρη ότι θα της άρεσαν όλες

αυτές οι κουβέντες περί σεξ, µα προτίµησε να µην το

συζητήσει. Μπαίνοντας λίγο µετά στην πράσινη γραµ-

µή (λευκό πουκάµισο, τζιν, άσπρες κορδέλες στα µαλ-

λιά) σκεφτόταν αµφίθυµα πως οι πιθανότητές της για

σεξ είχαν αυξηθεί πολύ από τότε που απέκτησε χρήµα-

τα. (Πράγµα που, άλλωστε, έµοιαζε να ενισχύει την

άποψη ότι ο άνθρωπος στον πλανήτη κάνει κυρίως δύο

πράγµατα: µε το σεξ αποκτά χρήµα και µε το χρήµα

σεξ). Όντως η ζωή της θα µπορούσε να αναλυθεί θαυ-

µάσια µε βάση το δίπολο χρήµα-σεξ: µητέρα πόρνη,

σφαγή του πατέρα από δράση τυχοδιωκτών, θάνατος

του Χαϊλέ στο βωµό του πρωταθλητισµού. Αλλά και

µεγάλη κληρονοµιά και… τι άλλο την κυβερνούσε λοι-

πόν, αν όχι το σεξ και το χρήµα;

Μα όποτε τα φανταζόταν αυτά γραµµένα σαν µυ-

θιστόρηµα, ένιωθε πως η µατιά ήταν λάθος: η ζωή δεν

ταυτίζεται µε ό,τι την «καθορίζει» ή την «κυβερνά», το

περιεχόµενό της είναι άλλο. Η ζωή της ήταν ο Χαϊλέ


- 245 -

και τα παιχνίδια τους, ο θείος που τους διάβαζε από τη

µοναδική οθόνη, το χαρούµενο άγχος της όταν ετοίµαζε

τα σόου ως διασκεδάστρια, πάνω από όλα το όνειρο και

τώρα γεγονός του νηπιαγωγείου. Επί του προκειµένου,

ζωή ήταν αυτό που συµφώνησαν µε την Αντριάνα τη-

λεφωνικά: η συµµετοχή στη συνασπισµένη κοριτσοπα-

ρέα.

Η Ερµιόνη από την πλευρά της (στο άλλο τηλε-

φώνηµα της Αντριάνας) υπερασπίστηκε τον Κουτρου-

µάνο ως οµότεχνο. Αν και ασήµαντη σε σχέση µε εκεί-

νον, µπορούσε να καταλάβει ό,τι η Αντριάνα, παρά τα

πολλά βιβλία που είχε διαβάσει, ίσως δεν µπορούσε: ο

συγγραφέας ζει στον κόσµο του βιβλίου του και ξεχνά-

ει από ποιον εµπνεύστηκε.

«∆εν υπάρχεις, δεν έχει πια εσένα στο νου του.

Πολλές πλευρές της ζωής του µπερδεύονται στο γρά-

ψιµο και πολλά πρόσωπα».

Η Αντριάνα στην πραγµατικότητα το καταλάβαι-

νε: το «εγώ πάντως για την Αυγή θα έδινα και τη ζωή

µου» ήταν βαρύ, δεν µπορεί να αφορούσε την ίδια, ή

µόνο την ίδια, κι εκείνο πάλι το «ήταν µια γυναίκα έξυ-

πνη, µορφωµένη και ανεξάρτητη», αν και λογικά θα ταί-

ριαζε, δεν έδενε µε την κοριτσίστικη εικόνα της, αλλά

µάλλον µε άνθρωπο µεγαλύτερου κύρους. Επίσης, για

περισσότερο µπέρδεµα, Αυγή ήταν κατά κάποιο τρόπο

το αντίθετο του Μελάνη, που κάθε άλλο παρά µορφω-

µένη και µε κύρος ήταν.


- 246 -

Πιθανόν όµως αναφέρονταν στην ίδια τα στήθη

που πρόβαλλαν από τη σµίλη µινιµαλιστή γλύπτη και σί-

γουρα η στοριτέλερ βουλγαρικής καταγωγής, έτσι θεω-

ρούσε πρέπον να τρέφει µε λόγια το θυµό. Παραβαίνο-

ντας λοιπόν τη συνήθη ευγένειά της είπε στην Ερµιόνη

κάτι ειρωνικό για τη συγγραφική δεινότητα όλων τους,

σε σχέση µε τους παλιούς µεγάλους συγγραφείς.

Όµως τότε η Ερµιόνη, είτε γιατί χάρηκε για την

ταύτιση µε τον Κουτρουµάνο είτε γιατί έφερε στο νου

τους άγνωστους αθλητές του Μετς και τα παιδιά του

Αττικού Ωδείου που κοιτούσε από το µπαλκόνι της, ε-

ξέπληξε την Αντριάνα. Γεµίζοντας µ’ ένα πλατύ µα όχι

χαρούµενο χαµόγελο την τηλεφωνική οθόνη είπε πως

δεν ήξερε πόσο µεγάλοι ήταν οι παλιοί συγγραφείς, σί-

γουρα θα ήταν, αλλά είχαν ένα τεράστιο πλεονέκτηµα,

µάλλον χαµένο για πάντα πια: ζούσαν διαρκώς µε αν-

θρώπους. Στο στρατό, σε µεγάλες οικογένειες, µεγάλα

πορνεία, µε πολλούς υπηρέτες, µε συνταξιδιώτες σε

µακρόχρονα ταξίδια, κάνοντας εµπόριο χέρι µε χέρι. Η

λογοτεχνία είναι ανθρωποκεντρική, είναι φυσικό να έ-

χει ευνοήσει όσους έζησαν µε ανθρώπους.

Κι ενώ, µιας στιγµή µετά, η Αντριάνα την κοίταζε

έχοντας κιόλας µετανιώσει, η Ερµιόνη, χαµογελώντας

πάντα είπε µόνο µέσα, δηλώνοντας έτσι µε τη σειρά της

συµµετοχή στον κοριτσίστικο συνασπισµό.

Στην αίθουσα της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου, η Όλ-

γα έλεγε:


- 247 -

«…Εκείνα τα χρόνια σκεφτόµουν: πώς υπάρχουν

άνθρωποι που ζουν χωρίς βιβλία; Τι κάνουν αντί να

διαβάζουν;»

τη στιγµή που η Ερµιόνη και η Αντριάνα µπήκαν

και κάθισαν δίπλα στην Περσεφόνη (που είχε ήδη φτά-

σει), στις άλλες δύο θέσεις του τραπεζιού στο βάθος. Ο

Κουτρουµάνος στράφηκε ανήσυχος στην Όλγα. Εκείνη

τότε είπε «θα σας κούρασα» και άρχισε σε πιο ουδέτε-

ρο τόνο να µιλάει επιτέλους για το εκπαιδευτικό βιβλίο.

Πολλοί πήραν αµέσως το ύφος µαθητή που παίρνουν οι

δάσκαλοι όταν κάνουν διαλέξεις µεταξύ τους και αφο-

σιώθηκαν γοητευµένοι στην Όλγα, που στα εβδοµήντα

ένα της ήταν η ενσάρκωση της ωραίας, γεµάτης ζωής.

Από το πίσω µέρος της αίθουσας η Αντριάνα κοί-

ταζε αρχικά κι αυτή την Όλγα, µετά ήρεµα έστρεψε το

βλέµµα στον καθηγητή. Οι σκέψεις είχαν τώρα σβήσει.

Ήταν απλώς εκεί, ένα χρόνο µετά τη γνωριµία τους.

Ήταν εικοσιέξι, ανήκε στις πρώτες γενιές γυναικών της

ανθρωπότητας που ανατράφηκαν ως αυτόνοµα όντα

και πίστευε ότι ο έρωτας είναι κυρίως χαρά που συµβα-

δίζει, αν όχι πάντα µε τη βαθιά αγάπη, πάντως µε τη

συµπάθεια και τη φιλία. Με αυτή και µόνο την εξάρτυ-

ση, ήταν εκεί.

Απέναντί της ο Κουτρουµάνος ήταν ήδη εξήντα

ένα, είχε πίσω του ζωή που του έλεγε αρκετά πειστικά

ότι τα παραπάνω δεν ισχύουν, αλλά ειρωνικά, περισσό-


- 248 -

τερο από ό,τι στα εικοσιπέντε του, θα ήθελε να ισχύουν.

Θα ήθελε επίσης να ξέρει λιγότερα για την ιστορία του

έρωτα, την ψυχολογία, τη σχετικότητα θεσµών και εθί-

µων, δηλαδή να είναι λιγότερο κυνικός. Πάνω από όλα

θα ήθελε να ξέρει τη σωστή αντίδραση του πνευµατώ-

δους εξηντάρη όταν η εικοσιπεντάχρονη τον πληροφο-

ρεί ότι αύριο δεν µπορεί να τον δει γιατί έχει ραντεβού

µε συνοµήλικο.

Με άλλα λόγια, αφού έριξε το λογοτεχνικό του

δίχτυ, ο Κουτρουµάνος θα ήθελε πολύ να ξέρει πώς θα

σωθεί από αυτό. Αλλά σε λίγη ώρα δεν θα έχει σηµασία

τι ξέρει και τι θέλει γιατί τρεις κόκκινες λέξεις θα έχουν

απλωθεί µπροστά του και όλα τα ενδεχόµενα θα είναι

ανοιχτά. Προς το παρόν πήρε το λόγο.

Μίλησε µε συγκίνηση για την Σαλαµίνα και για

τα σπίτια που ερήµωσαν, όταν το νησί κηρύχτηκε επί-

σηµα ακατοίκητο. Για τα φτωχά κορίτσια που µεγάλω-

σαν εκεί και τους θρύλους του νησιού για τα ακόµη πιο

φτωχά κορίτσια που σύχναζαν παλιά στο φάρο. Είχε

µπροστά του σηµειώσεις αλλά έριχνε µόνο µια µατιά κι

έπειτα µιλούσε από καρδιάς, µε αµεσότητα. Όλοι ά-

κουγαν συγκινηµένοι, οι πιο γέροι δάκρυζαν.

Έπειτα έδειξε το αντίτυπο στη βιτρίνα και θύµισε

την ιστορία του. Η φωνή του έσπασε, είπε «θα ήθελα

να πω για πράγµατα που χάνονται επειδή δεν τα αγα-

πάµε», µετά, σκαλίζοντας τις σηµειώσεις του, άρχισε

πιο ψυχρά να κάνει λόγο για τη µυκηναϊκή Σαλαµίνα,

την ιστορική Σαλαµίνα…


- 249 -

Τότε ζήτησε το λόγο η Περσεφόνη. Οι καλεσµέ-

νοι στράφηκαν προς το µαύρο κεφάλι µε τις λευκές

κορδέλες και ο καθηγητής την άκουσε µε προσοχή, κα-

θώς εκείνη ρωτούσε µε την καθαρή, καλλιεργηµένη,

σχεδόν επαγγελµατική (µιας από τις καλύτερες ελλη-

νοµαθείς µεταφράστριες της Συνοµοσπονδίας) φωνή

της:

«Πόσο θα κόστιζε, καθηγητά, να ξαναγίνει η

Σαλαµίνα κατοικήσιµη; Έχει σκεφτεί κάποιος ένα

τέτοιο σχέδιο;»

Την ίδια στιγµή η Ερµιόνη, αστραφτερή µε τη

λαµέ της µπλούζα και τα χρυσά µαλλιά, τράβηξε µε τη

σειρά της τα βλέµµατα καθώς σηκώθηκε, µε την τσά-

ντα στο χέρι, πέρασε ανάµεσα από τα τραπέζια και κα-

τευθύνθηκε προς το στενόχωρο διάδροµο µπροστά από

τους οµιλητές και προς την τουαλέτα. Αρκετοί την κοί-

ταξαν µε θαυµασµό, ενώ κι ο Κουτρουµάνος, αµήχανος

όχι τόσο από την ερώτηση της Περσεφόνης όσο από

την Αντριάνα δίπλα της, κέρδισε χρόνο χαµογελώντας

κι αυτός στην αστραφτερή συγγραφέα που πέρασε

µπροστά του. Η Όλγα Μιχαήλοβα όµως τον επανέφερε

δείχνοντάς του διακριτικά τους γέρους, τα εγγόνια και

τους εκπαιδευτικούς, που περίµεναν την απάντησή του

στην ερώτηση της Περσεφόνης.

«Πόσο θα κόστιζε…», είπε µηχανικά. «Αν θέ-

λουµε, όλα γίνονται. Υποθέτω θα είναι κόστος µε κέρ-

δος, επένδυση στη ζωή… Ασφαλώς θα µπορούσε να

µείνει ένα µέρος από το εργοστάσιο…»


- 250 -

Και συνεπαρµένος ξαφνικά, άρχισε να αυτοσχε-

διάζει επί τόπου το πλάνο αναγέννησης της παιδικής

πατρίδας του.

Η Ερµιόνη επέστρεψε στην αίθουσα περνώντας

πάλι από το στενό διάδροµο µπροστά στους οµιλητές

και ταχτοποιώντας την τσάντα της. Η Όλγα Μιχαήλοβα

ενίσχυε την οµιλία µε επιφωνήµατα. Ο Κουτρουµάνος

είδε πάλι στο βάθος το πρόσωπο της Αντριάνας και έ-

σκυψε αµήχανα στο τραπέζι, την ώρα που η Περσεφό-

νη (για τον καθηγητή η κόρη της Μελάνης) ρωτούσε

ξανά, µε ενθουσιασµό και κουνώντας εκφραστικά το

χέρι:

«Και πόσο κοστίζει να χτιστούν στο νησί νηπια-

γωγεία, µε βιβλιοθήκες και όλα τα κατάλληλα µέσα για

παιδιά;»

«Πόσο κοστίζει;» επανέλαβε ο καθηγητής ρητο-

ρικά, αναζητώντας βοήθεια στις σηµειώσεις του.

Μα στο τραπέζι δεν είδε σηµειώσεις, είχαν σκε-

παστεί. Μπροστά του ήταν τώρα µόνο ένα χαρτί που

έγραφε µε µεγάλα κόκκινα, καλλιγραφικά γράµµατα:

«ΓΙΑ ΣΑΣ ∆ΩΡΕΑΝ».


- 251 -

10101010

Από τις µέρες πριν τη γιορτή πολλοί θυµούνται τα

παραλειπόµενα, όπως εκείνη τη διαµαρτυρία των άλ-

λων επαρχιών για την ελληνοποίηση της Μέρας της Με-

λάνης. Ευτυχώς οι διοργανωτές κράτησαν ίσες αποστά-

σεις και τα κείµενα της γιορτής ήταν σε πολλές γλώσ-

σες, αν και οι επισκέπτες, χωρίς κανείς να τους το ζη-

τάει, προσπαθούσαν να µιλάνε ελληνικά. Τους επόµε-

νους µήνες οι ελληνοµαθείς της Συνοµοσπονδίας αυξή-

θηκαν, αλλά βέβαια έµειναν πάντα αστεία λίγοι σε

σχέση µε τις κινδυνολογίες περί ελληνοποίησης.

Το δεύτερο παραλειπόµενο ήταν οι αντιδαιµονι-

στές. Η άποψή τους ότι ο λόγος του θεού είναι µόνο οι

διάπυρες λέξεις που συνθέτουν τα πίξελ και τα ηλεκτρό-

νια είχε αναβαθµιστεί, µε διάπυρα άρθρα στα περιοδικά

τους που, ούτε λίγο ούτε πολύ, υποστήριζαν ότι η δυα-

δική µορφή των bit στην οποία καταγράφονται οι πλη-

ροφορίες προσοµοιάζει µε τη δυαδική µορφή του αν-

θρώπινου γονιδιώµατος και εποµένως ο άνθρωπος δεν


- 252 -

θα έπρεπε καθόλου να αµφιβάλλει ποιο µέσον να χρη-

σιµοποιεί για την ανάγνωση κειµένων.

Αρκετή επιτυχία είχαν και τα λεγόµενά τους για

την ύπαρξη οργάνωσης µασονικού τύπου που σχετιζό-

ταν µε τις µυστηριώδεις επιχειρήσεις χαρτιού της Α-

φρικής και περνούσε στον κόσµο το µήνυµά της µε το

στίχο «Πέτα σκέψη στη γη της Μελάνης» από τον Ύµνο

του Βιβλίου.

Αλλά το µεγαλύτερο σουξέ τους ήταν, όπως είναι

γνωστό, ο ισχυρισµός ότι το χαρτί είναι επικίνδυνο για

την υγεία. Επιχείρηµά τους ήταν οι µαρτυρίες για τό-

µους δηλητηριασµένους που κάποτε, σε περασµένους

αιώνες, θανάτωναν τους χρήστες τους, σε συνδυασµό

µε τη συνήθεια του σαλιώµατος του φύλλου. Η τροµα-

κτική ιδέα τους οδήγησε σε πολύχρονες έρευνες για την

επικινδυνότητα του χαρτιού, ανάλογες µε εκείνες των

αρχών του αιώνα για τα κινητά τηλέφωνα.

Τρίτο, πιο χαριτωµένο παραλειπόµενο, ήταν η

Μελάνη. Εκτός από το λογότυπο της γιορτής µε τον

Ντίκενς πάνω από το κεφαλάκι της, κυκλοφορούσαν

από µπρελόκ και σελιδοδείκτες µέχρι αγάλµατα για κή-

πους και παιδικά οχήµατα µε τη µορφή της, µα το πιο

ενδιαφέρον ήταν η ίδια η γάτα: καταλάβαινε, όχι βέβαια

ακριβώς, αλλά ένιωθε πως κάτι σπουδαίο γινόταν που

την αφορούσε. Περιποιόταν διαρκώς τον εαυτό της,

ήταν ακατάδεκτη, µα και αρκετές φορές εκνευρισµένη.

Αυτή την εποχή ήταν περίπου ενάµισι έτους, λυγερή µα

πάντα καλοθρεµµένη, µε τις χαρακτηριστικές ραβδώ-


- 253 -

σεις του είδους που στην υπόλοιπη Συνοµοσπονδία ο-

νοµάζεται tabby και στην Ελλάδα απλώς κεραµιδόγατα,

και που έγινε είδος της µόδας και άρχισε να πουλιέται

σε ψηλές τιµές, να διασταυρώνεται και να µελετιέται

από κτηνίατρους, βιολόγους και ζωοψυχολόγους. Το

κόκκινο λουράκι της έγινε αξεσουάρ σε διάφορες πα-

ραλλαγές για παιδιά, γυναίκες και γκέι άντρες, ενώ και

στρέιτ άντρες έφεραν διακριτικές νότες σε κλειδιά, δια-

κοσµητικά αυτοκινήτου και είδη γραφείου.

Όµως ό,τι κυρίως έµεινε αξέχαστο από τις µέρες

πριν τη γιορτή ήταν ασφαλώς εκείνη η φλογερή διαδι-

κασία επιλογής ύµνου. Πλήθος εθελοντές ερεύνησαν

για το κατάλληλο έργο, καθώς ένα µουσικό κοµµάτι µε

ιστορία (και όχι ένα καινούργιο) κρίθηκε πως θα ταί-

ριαζε καλύτερα σε ένα αγαθό σαν το βιβλίο. Πράγµατι

οι έρευνες έφεραν πολλά στοιχεία στο φως, ενώ προκά-

λεσαν και γόνιµες απορίες. Αρκετοί θυµούνται την πε-

ρίπτωση εκείνης της οµάδας ερευνητών που µπέρδεψαν

τη Ρουµανίδα σοπράνο των αρχών του αιώνα Angela

Gheorghiu µε την απροσδιορίστου ρεπερτορίου Ελλη-

νίδα αοιδό Angela Dimitriou, µε αποτέλεσµα την παρα-

τεταµένη έρευνα της παράξενης µουσικής της Ελλάδας

πριν τη Συνοµοσπονδία. Όπως και να είναι, η διαδικα-

σία κατέληξε σε δύο υποψήφια κοµµάτια, το Va

pensiero από το Nabucco του Giuzeppe Verdi και το

Imagine του John Lennon. Και τα δύο ήταν αρκετά πα-

λιά, είχαν θέµα την ελευθερία και βέβαια οι στίχοι θα

προσαρµόζονταν στην περίσταση.


- 254 -

Αλλά τότε απροσδόκητα φούντωσε η συζήτηση

για το αν η φαντασία (από το imagine) ή η σκέψη

(pensiero) είναι πιο σηµαντική στη συγγραφή ενός βι-

βλίου και οι βιβλιόφιλοι χωρίστηκαν σε ιµατζινιστές*

και πενσιεριστές. Μέχρι που ψάξε ψάξε το θέµα πολιτι-

κοποιήθηκε και η περίπτωση John Lennon θεωρήθηκε

πολύ ανατρεπτική, έτσι επιλέχτηκε τελικά η µουσική

από το Nabucco.

Τότε το Κίνηµα της Αντισυγκέντρωσης, που είχε

ιδρυθεί µε σκοπό ακριβώς την πραγµατοποίηση αντι-

συγκέντρωσης στη διάρκεια της επίσηµης γιορτής (και

στο οποίο πρωτοστατούσε ο Πέτρος Χορν), υιοθέτησε

το Imagine ατόφιο, χωρίς δηλαδή να αλλάξει τους στί-

χους, που µιλούσαν για έναν κόσµο χωρίς σύνορα, χω-

ρίς θρησκεία και χωρίς ιδιοκτησία, όπου δεν υπάρχει

τίποτα για το οποίο να σκοτώσεις ή να πεθάνεις. Με το

τραγούδι το κίνηµα αύξησε τους οπαδούς του, που µά-

λιστα έγιναν ακόµα περισσότεροι µόλις µαθεύτηκε ότι

ο John Lennon ήταν ένας µετανάστης χωρίς πράσινη

κάρτα*.

Για την ίδια τη γιορτή της Μέρας της Μελάνης

(που κράτησε αρκετές µέρες) δεν χρειάζεται να πούµε

πολλά. Ποτέ ξανά η Αθήνα δεν είδε τόσα χαρούµενα * Ο όρος είναι υπαρκτός, αλλά αφορά ποιητική σχολή του Με-

σοπολέµου. (Από το image = εικόνα) * Ο John Lennon είχε χαρακτηριστεί ανεπιθύµητος στις Η.Π.Α.

και του είχε αφαιρεθεί η πράσινη κάρτα.


- 255 -

µάτια, τόση φιλία απλωµένη σαν γιγάντιο χαµόγελο ως

τον ορίζοντα της δύσης, όταν τη σκυτάλη έπαιρναν τα

φωτοβολταϊκά και η πόλη γινόταν τυρκουάζ, κόκκινη

και πλατινένια, οι γέφυρες ταχείας κυκλοφορίας ποτά-

µια φωτός που κυλούσε προς τον Ελαιώνα κι οι άνθρω-

ποι ευτυχισµένοι. Μα πάνω από όλα η γιορτή έµεινε

αξέχαστη για τη µοναδική εκείνη, την ανεπανάληπτη

αίσθηση ενότητας ανάµεσα στους βιβλιόφιλους της οι-

κουµένης. ∆εν είχε υπερβολές ή κακόγουστα σόου: αυ-

στηρά διαλεγµένοι διασκεδαστές αναπαρέστησαν στο

χώρο του γηπέδου, και υπό την καθοδήγηση των καλύ-

τερων σκηνοθετών τής έτσι κι αλλιώς διάσηµης για το

θέατρό της Ελλάδας, σκηνές από κλασικά βιβλία, ενώ

οι καλύτεροι στοριτέλερ της Συνοµοσπονδίας (µην ξε-

χνάµε, το ιδιότυπο αυτό επάγγελµα είχε γεννηθεί µαζί

µε τη βιβλιοαπαγόρευση και η γιορτή της Μελάνης υ-

πήρξε, πρακτικά, το λαµπρό κύκνειό του άσµα) αφηγή-

θηκαν ιστορίες από τις αντίστοιχες λογοτεχνίες. Η

στιγµή όπου βιβλιόφιλοι από όλη τη γη, κρατώντας βι-

βλία πάσης φύσεως τραγούδησαν τον Ύµνο του Βιβλίου

στη µελωδία του Va pensiero µαζί µε την πολυπληθή

χορωδία, θα µείνει για πάντα στη µνήµη:

Πέτα σκέψη στη γη της αγάπης Όπου η γνώση τροφή των ανθρώπων Όπου ελπίδα απ’ τον πόνο γεννιέται Στων βιβλίων την πλούσια ζωή.

Τώρα σβήνει ο φόβος της πλάνης


- 256 -

Τα βιβλία τις µνήµες κρατούν Πέτα σκέψη στη γη της Μελάνης

Όπου οι άνθρωποι ελεύθεροι ζουν.

Η γιορτή µεταδόθηκε σε όλο τον κόσµο µε γιγα-

ντοοθόνες. Στις Βρυξέλλες ο Πρωθυπουργός έκανε δη-

λώσεις µε πολιτικά µηνύµατα, ότι η Συνοµοσπονδία

πορεύεται δίπλα στις άλλες υπερδυνάµεις µε γνώµονα

την ισόρροπη ανάπτυξη δικτύου και βιβλίου, όπως ται-

ριάζει σε µια πλουραλιστική κοινωνία, ενώ δεν παρέ-

λειψε να κάνει λόγο και για τον έλεγχο του χαρτιού και

την απαρέγκλιτη αφοσίωση στην Πράσινη Ανάπτυξη. Ε-

ντύπωση επίσης έκανε η αναφορά του στους µπουκρί-

ντερ, που διέδωσαν την ανάγνωση καλών βιβλίων στις

µάζες, αναφορά που θύµισε σε πολλούς την Αντριάνα

Μαρίνσκα.

Πάντως το ζεύγος (γιατί φυσικά ήταν ζεύγος, από

τη βραδιά του Η Ρωσική για Έλληνες) Νικόλας Κου-

τρουµάνος - Αντριάνα Μαρίνσκα δεν παραβρέθηκε ως

ζεύγος στη γιορτή. Ο Κουτρουµάνος ήταν παρών στον

Ελαιώνα, µαζί µε την Όλγα Μιχαήλοβα και τους Βασί-

λι και Ροµίνα Μαρίνσκι των Εκδόσεων Σαλαµίνα, κα-

θώς επίσης την Ερµιόνη Τζούµα, τον Σεκερµέλ και α-

µέτρητους άλλους συγγραφείς. Παρούσα ήταν φυσικά

η ebedu και γενικά η κυβέρνηση, µε τη Μυριέλ Μου-

σαράφ και τον Καραγιαννόπουλο, καθώς και σηµαντι-

κά στελέχη κοµµάτων σαν την Ντανιέλα Μπεναρόγια

του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. Αλλά η Αντριάνα, ο Πέτρος και η Περ-


- 257 -

σεφόνη προτίµησαν την Αντισυγκέντρωση στο αµφιθέα-

τρο του Μητροπολιτικού Πάρκου.

Αν η γιορτή στον Ελαιώνα µάγεψε, η Αντισυγκέ-

ντρωση, που δεν µεταδόθηκε από γιγαντοοθόνες αλλά

καταγράφηκε από χιλιάδες ερασιτεχνικές κάµερες, ση-

µάδεψε την ιστορία εκείνης της γενιάς και όσοι την έ-

ζησαν δεν θα την ξεχάσουν ποτέ. Είναι δύσκολο να

µιλήσει κανείς για τις µοναδικές νύχτες, όπου κάτω από

τους προβολείς του Πάρκου και τα απλωµένα πολύ-

χρωµα πανό, ανάµεσα στα πρόχειρα υπαίθρια βιβλιο-

πωλεία και µε τους άντρες και τις γυναίκες της

Aσφάλειας σε κάθε γωνιά, χιλιάδες γέµισαν την ορχή-

στρα, τις κερκίδες και το γύρω χώρο του αµφιθεάτρου

σε µια γιορτή-συζήτηση όπου ακούστηκαν οι πιο σο-

βαρές πολιτικές αναλύσεις των τελευταίων δεκαετιών.

Οι παρατάξεις και οι φράξιες τους δεν υπήρχαν, όλοι

µιλούσαν µε όλους σαν µια παρέα, ζούσαν την πιο ζω-

ντανή άµεση δηµοκρατία, ενώ η Αντριάνα και η Περ-

σεφόνη απολάµβαναν αυθόρµητες τιµές, η πρώτη για

τους λόγους που ανέφερε ο Σιµόν Ανάν και η δεύτερη

γιατί είχε διαθέσει την περιουσία της στην ίδρυση των

νηπιαγωγείων-βιβλιοθηκών. Παιδιά και σκυλιά έτρεχαν

χαρούµενα ανάµεσα στον κόσµο, το Imagine ακουγό-

ταν σε πολλές διασκευές, ενώ στη µνήµη όλων θα χα-

ρασσόταν η µορφή του Πέτρου Χορν, που έµοιαζε φυ-

σιογνωµικά µε τον John Lennon – και που κανείς δεν

µάντευε ότι εκείνες οι νύχτες ήταν οι τελευταίες του.


- 258 -

Μια από αυτές πήρε δηµόσια το λόγο και είπε πράγµα-

τα που οι πιο πολλοί άκουγαν για πρώτη φορά.

Είπε την ιστορία του διαδικτύου, του προδρόµου

του δικτύου. Πως στις αρχές του αιώνα υπήρχε απόρ-

ρητο επικοινωνιών και ψευδώνυµοι χρήστες, νόµιµα.

Υπήρχαν τα Internet cafe (η Αντριάνα θυµήθηκε τις

αφηγήσεις της Όλγας) µε ανώνυµη χρήση ελεύθερη,

δεν µπορούσαν να βρουν το ίχνος σου. Κι όµως τότε,

µε όλη αυτή την ελευθερία, δεν έγινε τίποτα σηµαντικό.

Τα µεγάλα συµφέροντα σταδιακά επικράτησαν κι ο έ-

λεγχος επιβλήθηκε, και τεχνικά και µε νόµους. Πανεπι-

στήµια συνεργάστηκαν για να απονευρώσουν κόµβους,

να αχρηστεύσουν τα κανάλια διοχέτευσης της είδησης,

κι η δύναµη των χάκερ, που γεννήθηκε ως αντίσταση κι

έφτασε να γίνει οργανωµένο κίνηµα, πέρασε τελικά µε

γερές αµοιβές στα χέρια των ισχυρών ή εκφυλίστηκε σε

µέσο κοινής απάτης.

«Παρ’ όλα αυτά», κατέληξε ο Πέτρος µε πάθος

(και αναζητώντας µε το βλέµµα κάποιον µέσα στο πλή-

θος), «τότε, στην αρχή του αιώνα, υπήρχαν τα µεγάλα,

αλλά υπήρχαν και µικρά συµφέροντα και τον µικρό δεν

τον χτυπάς εύκολα, τον νιώθεις πιο κοντά σου. Τώρα

όµως, φίλοι, που όλα είναι στα χέρια της issol, της dur-

cel και της ebedu µπορούν ευκολότερα να ενωθούν οι

δούλοι, γιατί οι δούλοι του ίδιου αφεντικού ενώνονται

πιο εύκολα.

»Μα όχι µονάχα γι’ αυτό. Κοιτάξτε γύρω σας! Η

αποψινή βραδιά µάς λέει πως άρχισε η αντίστροφη µέ-


- 259 -

τρηση: ως τώρα οι εργαζόµενοι ήταν απλώς µηχανές,

και τα στελέχη νόµιζαν πως είναι οι δυνατοί ανάµεσά

τους. Μα τώρα, αργά ή γρήγορα, όλοι θα καταλάβουν

πως είναι εξ ίσου δούλοι. Γιατί τώρα, φίλοι, ήρθε η επο-

χή της ανάγνωσης και τώρα ο άνθρωπος ξαναγεννιέ-

ται».

Την πρώτη µέρα µετά το τέλος της γιορτής ο Ε-

λαιώνας και το Πάρκο κρατούσαν τα αποµεινάρια της,

παρά τις φιλότιµες προσπάθειες των ανακυκλωτών.

Στους σταθµούς του µετρό οι επιβάτες αναδύονταν πιο

νωθρά, τα χέρια κρατούσαν λιγότερο σταθερά τις τσά-

ντες, κι ενώ χιλιάδες περνούσαν στα µόνιτορ των ελε-

γκτών σταλµένοι από τις κάµερες ασφαλείας, δεν ήταν

µια κανονική µέρα. Όχι µόνο γιατί όλοι ήταν ακόµα ευ-

χάριστα ζαλισµένοι, µα και γιατί σε λίγο θα βουβαίνο-

νταν από απορία και φρίκη.

Οι άντρες και οι γυναίκες της Ασφάλειας γύρω

από το σταθµό Βικτόρια απέκλεισαν το χώρο κι έτσι ο

κόσµος είδε µόνο τις φωτογραφίες που τράβηξαν οι ί-

διοι. Σύµφωνα µε τις λακωνικές ειδήσεις, η βόµβα, που

προοριζόταν για το κτίριο του Τοµέα Γραµµάτων και

Τεχνών, έσκασε στα χέρια του Πέτρου Χορν, µέσα στο

Πεδίο του Άρεως. Όταν τον βρήκαν, δεν υπήρχε παρά

το διαµελισµένο σώµα του. Η ώρα της έκρηξης κι ένα

ανώνυµο τηλεφώνηµα έδειξαν πως είχε φροντίσει να

µην υπάρχουν θύµατα, ενώ ένα λακωνικό σηµείωµά


- 260 -

του στο δίκτυο έλεγε πως το βιβλίο δεν είναι εµπόρευ-

µα, αλλά το εργαλείο της ανθρώπινης ελευθερίας.

Ακολούθησαν συλλήψεις µελών του Κινήµατος

της Αντισυγκέντρωσης, χωρίς αποτέλεσµα. Ο πρώην ε-

ραστής του Πέτρου ανακρίθηκε επίσης, αλλά δεν προέ-

κυψε τίποτα σε βάρος του. Ακούστηκαν όµως τότε

διάφορα, ότι στην πραγµατικότητα ο λατρεµένος και

ισχυρός ήταν αυτός και ο Πέτρος τού ήταν αφοσιωµέ-

νος µέχρι θανάτου.

Τη δεύτερη επέτειο της Μέρας της Μελάνης (που

γιορτάστηκε λιτά σε κλειστούς χώρους) εκδόθηκε η

Νοσταλγία του Ήλιου. Παραθέτουµε αυτούσια την πα-

ρουσίασή της από το περιοδικό Λογοτεχνικοί Πεζόδρο-

µοι:

«Ο αρχαιολόγος ήρωας µε τους δύο βοηθούς του,

ένα νεαρό µαζί του στις περιπέτειες και µια ανάπηρη

συνάδελφό του από το σπίτι της, αναζητά στοιχεία για

την περίφηµη επανάσταση των δούλων στο βασίλειο

της Περγάµου (ο συγγραφέας το ονοµάζει βασίλειο της

Περγαµηνής) που είχε πρόγραµµα κοινοκτηµονικής

κοινωνίας. Ο αρχαιολόγος έχει να αντιµετωπίσει τρεις

φανατικές οργανώσεις, που η κάθε µία θέλει να επιβά-

λει τη δική της εκδοχή για εκείνη την επανάσταση. Η

πρώτη, που έχει ως µανιφέστο το έργο του 17ου αιώνα

Η Πολιτεία του ήλιου του Τοµάσο Καµπανέλα, έχει


- 261 -

σκοπό την αναδιάρθρωση της ανθρωπότητας µε την α-

ξιοποίηση των πιο προικισµένων από τη φύση. Η δεύ-

τερη, η γυναικεία οργάνωση Κόρες της Γης, δανείζεται

στοιχεία από την ίδια Πολιτεία του Ήλιου αλλά και από

την πολύ παλιότερή της οµότιτλη φανταστική ιστορία

του Ιαµβούλου, στην κοινοκτηµονική κοινωνία της ο-

ποίας τα παιδιά δεν γνωρίζουν όχι µόνο τους πατέρες,

αλλά ούτε τις µητέρες τους. Τέλος η τρίτη είναι µια ορ-

γάνωση ελλήνων εθνικιστών που µε λάβαρο την επίσης

οµότιτλη µελέτη του Παναγή Λεκατσά* προβάλλει την

ελληνική ταυτότητα εκείνων των πρωτοπόρων

επαναστατών».

Όπως ήδη ξέρουν οι αναγνώστες µας, το έργο του

Πέτρου ήταν παραλλαγή του µυθιστορήµατος του 20ου

αιώνα Η Νοσταλγία των δράκων του ∆ηµοσθένη Κούρ-

τοβικ. Είχε ωραία πλοκή, όµως µε όλη τη δράση, τους

γρίφους και τις ανατροπές ελάχιστοι πρόσεξαν ότι ο

κεντρικός ήρωας ενδιαφέρεται για την εν λόγω επανά-

σταση µόνο και µόνο για να συνεχίσει, βάσει των συ-

µπερασµάτων, τη µελέτη των ανθρώπινων κοινωνιών,

ενώ οι αντίπαλές του οργανώσεις ψάχνουν απλώς απο-

δείξεις για την επιβεβαίωση των ιδεών τους, που θα

* Τα τρία οµότιτλα έργα είναι υπαρκτά. Το βιβλίο του Π. Λεκα-

τσά πραγµατεύεται το ιστορικό γεγονός της, αναφερόµενης εδώ

ως θέµα του «βιβλίου» του Πέτρου Χορν, επανάστασης των

δούλων (133-128 π.Χ.) στο βασίλειο της Περγάµου. Με το ίδιο

θέµα υπάρχει επίσης στην ελληνική βιβλιογραφία το ιστορικό

µυθιστόρηµα Ψηλά το κεφάλι, δούλε: ο Αριστόνικος και η πολι-

τεία του ήλιου, του Χάρη Σακελλαρίου.


- 262 -

σηµάνει γι’ αυτές το τέλος κάθε έρευνας. Με τον ευ-

προσήγορο και χιουµορίστα αρχαιολόγο εξάλλου το

µυθιστόρηµα αποκάλυπτε έναν Πέτρο παιχνιδιάρη, µε

αγάπη για τη ζωή και µετριοπαθή, πράγµα που έκανε

ακόµα πιο ανεξήγητο το τέλος του.


- 263 -

11111111

Την Πρωτοχρονιά του 2063 εκδόθηκε ο Ναυτικός.

Ήταν περίπου 2000 σελίδες (σε δύο τόµους) και κυ-

κλοφόρησε αρχικά σε πέντε γλώσσες, µετά από γιγά-

ντιο αγώνα µετάφρασης. (Ταυτόχρονα κοινοποιήθηκε

το τέχνασµα των ψευδώνυµων βιβλίων της λίστας,

πράγµα που υπήρξε ασυναγώνιστη διαφήµιση). Για την

παρουσίαση του µυθιστορήµατος νοµίζουµε πως το

καλύτερο είναι να αντιγράψουµε πάλι από τους Λογο-

τεχνικούς Πεζόδροµους:

«Όταν η Ευρώπη ερηµώθηκε, κάποιοι σοφοί µε-

τακόµισαν στην Αφρική. Από εκεί τρεις, ο πολιτικός

Demon (από το ∆ηµόνικος), ο επιστήµονας Μελανίτης

κι ο διανοούµενος Ναυτικός (δεν µαθαίνουµε το όνοµά

του) ξεκίνησαν ένα ταξίδι µε το πλοίο Stella Oceanis

για τους πάγους. Σκοπός, να βρεθεί η θρυλική πετρε-

λαιοπηγή που έχει τη δύναµη να κινήσει πάλι την Ευ-

ρώπη και να δώσει ζωή στις χαµένες πατρίδες. Το ταξί-

δι είναι ταυτόχρονα µια επιστροφή της µνήµης στη ζωή


- 264 -

της ηπείρου, που έχει τώρα περάσει σε παλαιότερα

στάδια πολιτισµού, µε τη βαρβαρότητα να κυριαρχεί

στο εσωτερικό και µόνο στα παράλια µια στοιχειώδη

ανάπτυξη.

Το έργο είναι ογκώδες µε πολλούς εγκιβωτι-

σµούς. Κάθε στάση του πλοίου είναι και µια ιστορία

φανταστική, και όλες µαζί συνθέτουν τη συνολική ι-

στορία, που, κατά µία ανάγνωση, εκπροσωπεί τη συλ-

λογική µνήµη και συνείδηση της Ευρωπαϊκής ηπεί-

ρου».

Στα πρώτα πέντε τεύχη του 2063 οι Λογοτεχνικοί

Πεζόδροµοι (που εκδίδονταν, ηλεκτρονικά και προσφά-

τως έντυπα σε δεκαπέντε γλώσσες και διαβάζονταν από

εκατοµµύρια αναγνώστες), δηµοσίευσαν µια σειρά άρ-

θρων για να βοηθήσουν τους αναγνώστες στην προσέγ-

γιση του µυθιστορήµατος. Σ’ αυτά παρουσιάστηκαν

συνοπτικά οι επί µέρους ιστορίες του Ναυτικού, µεταξύ

τους και οι επτά που είχαν γίνει βιβλία της λίστας του

Κουτρουµάνου. ∆εν θα σας κουράσουµε µε επαναλή-

ψεις, θα δείξουµε µόνο τη σχέση ανάµεσα στα επτά βι-

βλία, αποκαλύπτοντας και κάποια επιπλέον στοιχεία

τους:

Στη Χαµένη λήκυθο η στάχτη, όπως ανακάλυψαν

ο δούλος Κριναγόρας και η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα

Κύρου, ανήκε σε Αθηναία εταίρα του 6ου π.Χ. αιώνα

που βασανίστηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους του

συντρόφου της και για να µην αποκαλύψει ό,τι γνώριζε


- 265 -

έκοψε µε τα δόντια της τη γλώσσα και πέθανε. Στον

Ασύρµατο ένας αγωνιστής συλλαµβάνεται και βασανί-

ζεται από τους ναζί στη θέση του συντρόφου του χειρι-

στή του ασυρµάτου, σώζοντας έτσι και αυτόν και την

οργάνωση, ενώ στην Τσιγγάνα στο φάρο το φάντασµα

µιας νεαρής µετανάστριας, από τα κορίτσια που εκδί-

δονταν στην Ελλάδα πριν τη Συνοµοσπονδία, στοιχειώ-

νει τη µικρή κοινωνία ενός νησιού. Σους Κήπους του

Τσέχωφ, πάλι µε τη βοήθεια φαντασµάτων ξεδιπλώνε-

ται η ιστορία της Αθήνας λίγο πριν και µετά την ίδρυση

της Συνοµοσπονδίας, µέσα από τρεις γενιές που κατοι-

κούν το ίδιο σπίτι. Στη Λίστα µια µάλλον αυτοβιογρα-

φική ιστορία ψευδώνυµων βιβλίων θυµίζει (σωστά το

υποπτευθήκατε) αυτή που µόλις διαβάσατε και Ο κατά-

σκοπος, η περιπέτεια βιοµηχανικής κατασκοπείας, µοι-

άζει στη δοµή (όχι όµως στις ιδέες και τη δύναµη) µε

τον ίδιο τον Ναυτικό.

Το µόνο βιβλίο από τα επτά που δεν έχει ως τώρα

γνωρίσει ο αναγνώστης µας είναι το Hotel Macedonia.

(Γιατί το οµότιτλο που γνωρίζει, µε την ιδιοκτήτρια pet

shop και τον ερωτευµένο πελάτη της είναι, θυµίζουµε,

στην πραγµατικότητα άλλο βιβλίο). Επειδή στον Ναυτι-

κό αυτή η ιστορία είναι ο τελευταίος σταθµός του ταξι-

διού πριν την πετρελαιοπηγή και µεγάλης σηµασίας,

την παρουσιάζουµε εκτενέστερα. Ο λόγος και πάλι

στους Λογοτεχνικούς Πεζόδροµους, πέµπτο τεύχος του

2063 και τελευταίο του αφιερώµατος στον Ναυτικό.


- 266 -

«Στο προτελευταίο κεφάλαιο παρακολουθούµε

ένα ταξίδι προς το Βορρά, στο τέλος του οποίου οι τα-

ξιδιώτες µας φτάνουν στο Hotel Macedonia, σε τόπο

ονειρικό, αποκλεισµένο στο πολικό τοπίο…

………………………………………..

Στο παρακάτω απόσπασµα έχουµε ένα από τα

γνωστά λογοτεχνικά παιχνίδια του Νικόλα Κουτρουµά-

νου, αφού από την τρίτη παράγραφο το κείµενο είναι,

µε µικρές αλλαγές, συµπίληµα από πέντε συγγραφείς

περασµένων εποχών. Με τη σειρά διαβάζουµε ένα α-

πόσπασµα από το ∆αίµονα του σκοταδιού του Χάου-

αρντ Λάβκραφτ, ένα από το Μαύρο βιβλίο του Ορχάν

Παµούκ, ένα από το Μόµπι Ντικ του Χέρµαν Μέλβιλ,

ένα από την Περιπλάνηση στον κόσµο του Μ. Καραγά-

τση και τέλος ένα από το Ταξίδι στη Λευκή Θάλασσα

του άγνωστου συγγραφέα των αρχών του αιώνα Βλάσ-

ση Τρεχλή.

Γλίστρησε τα χέρια στα διαµαντένια πλήκτρα και

το Stella Oceanis, µε ένα βουητό που κράτησε λίγα δευ-

τερόλεπτα, µεταµορφώθηκε σε παγοθραυστικό. Αφήνο-

ντας πίσω τους το γαλατένιο φως του Πόλου, εισχώρη-

σαν αργά στο γιγάντιο τούνελ µε τις πορφυρές ανταύγειες

από τα πρωτόζωα. Ο Demon στεκόταν στην κουπαστή,

ενώ ο Μελανίτης κοιτούσε την πυξίδα.

«Πλησιάζουµε το Hotel Macedonia», είπε. «Εδώ

υπάρχει, πάνω σε έναν παράξενο θρόνο, ένας φυλακι-

σµένος βασιλιάς που δεν θυµάται ποιος είναι».


- 267 -

Στο τοίχωµα του τούνελ έχασκε ένα άνοιγµα και

κοιτάζοντας µέσα ο Demon είδε µια άβυσσο γεµάτη α-

ράχνες και σκόνη να φωτίζεται αµυδρά από τις φιλτρα-

ρισµένες ακτίνες του ήλιου. Τα µάτια του αντίκρισαν α-

πορρίµµατα, παλιά βαρέλια, κατεστραµµένα κουτιά και

έπιπλα αναρίθµητων ειδών, ενώ πάνω στο κάθε τι είχε

κατακαθίσει το σάβανο της σκόνης που απάλυνε τις έ-

ντονες γραµµές. Έπειτα, προχωρώντας σ’ ένα υδάτινο

πλάτωµα, είδαν στο πλάι του τούνελ µια λασπωµένη

πλαγιά. Ο Μελανίτης µίλησε σαν υπνωτισµένος:

«Είναι η καινούργια ακτή που παλιά ήταν θάλασ-

σα. Τη σηµατοδοτούν παπούτσια αµέτρητων ετών, φω-

λιές για αµφίβια τώρα πια, µπότες παράταιρες, κόκαλα

από τετράποδα και µπουκάλια µε ερωτικά γράµµατα α-

πευθυνόµενα σε άγνωστες αγαπηµένες. Από εδώ, όταν

έρθει η ώρα, θα περιπλανηθούµε σε µαιάνδρους που

βρίσκονται βαθιά, κάτω από την καρδιά του Hotel Ma-

cedonia. Σ’ αυτές τις αίθουσες, κάτω από τους αλλόκο-

τους πύργους που βλέπουµε στον εξωτερικό κόσµο, ε-

δρεύει ένα αρχαίο ον που έχει για θρόνο του κορµούς

από αγάλµατα σπασµένα».

Το τούνελ άνοιξε και φάνηκε µια γαλήνια ακτή.

Τεφροκύανα µαργαριτάρια σκέπαζαν τον ουρανό, διά-

στικτη από αµέθυστους ήταν η οπάλινη έκταση της θά-

λασσας. Στο στερέωµα η µυστηριακή µήνη ενός φεγγα-

ριού περιπλεκόταν µε το συρφετό αχνών αστεριών. Και

κάτω χαµηλά ένα άλλο τεράστιο µισοφέγγαρο, ξαπλωµέ-


- 268 -

νο µε χαριτόβρυτη νωχέλεια στο τόξο της ακρογιαλιάς:

Welcome to the Hotel Macedonia.

Οι άνεµοι δεν αγαπούσαν να συναντιούνται σ’ αυ-

τό τον τόπο και η ησυχία αντανακλούσε σε όλο το τοπίο.

Αν δεν ήταν ο ξεχασµένος καπνός που έβγαινε από τις

καµινάδες του hotel και ο οποίος έσβηνε σιγά σιγά, θα

έλεγες πως βρισκόσουν µπροστά σε µια έρηµη πόλη.

Το Ηotel Macedonia είναι ο τόπος συνάντησης

προσώπων από τους προηγούµενους σταθµούς, που κα-

ταφθάνουν από τη θάλασσα ή από τα έγκατα της γης,

καθώς στο κέντρο του hotel υπάρχει ένα πηγάδι, από-

ληξη υπόγειων διαδροµών. Καµιά φορά φτάνουν κι α-

πρόσκλητοι µε γενειάδα πλεγµένη κοτσίδες ή µε µουστά-

κια που σκεπάζουν το στόµα ή µε κράνη µε χάλκινα στε-

φάνια που τελειώνουν σε σταυρούς,* µια και ο συγγρα-

φέας δεν διστάζει, ακόµα και στις πιο σοβαρές στιγµές,

να παίζει µε αποσπάσµατα παλιών βιβλίων.

Το Hotel Macedonia είναι λοιπόν ο τελευταίος

σταθµός πριν την πετρελαιοπηγή που θα ξαναδώσει

ζωή, θα ενώσει ανθρώπους και θα απαντήσει σε µυστι-

κά και παλιές ενοχές. Στο επόµενο κεφάλαιο η πετρε-

λαιοπηγή βρίσκεται, αλλά το περιεχόµενό της είναι έκ-

πληξη, ενώ αντίθετα αναµενόµενη (καθότι προετοιµα-

σµένη αφηγηµατικά) είναι η διαφορετική στάση των

τριών ηρώων απέναντί της».

* Από Το θαµµένο πηγάδι, τον πρώτο από τους Τέσσερις ελληνι-

κούς φόνους του Αλέξη Πανσέληνου, µε ελαφρά διασκευή.


- 269 -

Η Όλγα Μιχαήλοβα δήλωσε ότι δεν σκοπεύει να

πεθάνει πριν διαβάσει όλο το µυθιστόρηµα. Η Αντριά-

να το ξεκίνησε σιγά σιγά, µε διαλείµµατα. Η Ερµιόνη

Τζούµα, ο Σεκερµέλ και ο (νεκρός) Πέτρος Χορν, µετά

και την αποκάλυψη του κόλπου µε τις ψευδωνυµίες,

προβλήθηκαν ξανά ως ήρωες της άρσης της βιβλιοαπα-

γόρευσης. Η αναζωπύρωση του θέµατος προκάλεσε

στον Σεκερµέλ νευρική κατάρρευση, και ήταν τότε α-

κριβώς που αποφάσισε οριστικά να αναζητήσει στην

Τουρκία τις άλλες ρίζες του και µια νέα τύχη. Η δηµο-

τικότητα του Ναυτικού ωστόσο απογειώθηκε µόνο ό-

ταν, χάρη στην αναγνωστική δεινότητα της Αντριάνας,

ήρθε στο φως η ξεχωριστή σχέση του Νικόλα Κου-

τρουµάνου µε τον Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν. Προηγουµέ-

νως όµως η Συνοµοσπονδία και ο κόσµος όλος έζησε

άλλο σηµαντικό γεγονός: την άνοιξη του 2063 πέθανε,

µόλις στα σαρανταπέντε της, η περίφηµη Ελληνίδα.

Ο θάνατός της δεν ήταν απρόσµενος, γιατί η Σο-

φία Σιµόν Ανάν, το γένος Μαύρου, Πρώτη Κυρία της

Συνοµοσπονδίας αν και από χρόνια σε διάσταση µε τον

Πρωθυπουργό, ήταν άρρωστη. Η υγεία της είχε επιδει-

νωθεί απότοµα τις πρώτες µέρες της άρσης της βιβλιο-

απαγόρευσης, πράγµα που µαθεύτηκε µόνο µε το θάνα-

τό της. Έτσι φανερώθηκε σε όλους κι ο λόγος που ο


- 270 -

Νικόλας Κουτρουµάνος έλειπε τότε διαρκώς από την

Αθήνα: βρισκόταν µαζί της σε συνεχή ταξίδια στα πιο

απίθανα µέρη της γης, προσπαθώντας µε γιατρούς και

άλλους ειδικούς να τη σώσει. Η αποκάλυψη προκάλεσε

συγκίνηση αλλά και περιέργεια. Τι σχέση είχε ο Νικό-

λας Κουτρουµάνος; Ήταν βέβαια παλιός καθηγητής της

και φίλος του Πρωθυπουργού από τον πόλεµο, αλλά...

Επίσης µε το θάνατό της µαθεύτηκε ότι εκείνη

ήταν η πρωτοπόρος της περίφηµης συνδυασµένης µε-

θόδου καλλιέργειας κενάφ, που περιλάµβανε ένα µε-

ταλλαγµένο τύπο του φυτού κατάλληλο για θερµά κλί-

µατα, µαζί µε εξειδικευµένο αφρώδες θερµοκήπιο που

προστάτευε την υγρασία του και κάποιες άλλες παρα-

µέτρους. Τα πειράµατα τής προκάλεσαν σε νεαρή ηλι-

κία καρκίνο. Αν και σπάνιας µορφής δεν έφερε από µό-

νος του το θάνατο, κανείς στα 2063 δεν πέθαινε πια

από καρκίνο. Αλλά η Ελληνίδα βρισκόταν για µεγάλα

διαστήµατα σε µέρη της Αφρικής όπου διεξάγονταν

κάθε είδους πειράµατα, και οι παρενέργειες από αυτά

συνεργάστηκαν µε τον καρκίνο για να τη σκοτώσουν.

Το απρόσµενο λοιπόν δεν ήταν ο θάνατός της, αλλά ο

κόσµος που συνέρευσε στην κηδεία.

Εκατοµµύρια απέκλεισαν την Αθήνα για τρεις

µέρες, όσο κράτησε το προσκύνηµα. Για την τελετή η

durcair είχε βάλει έκτακτες πτήσεις κι ήρθαν οµάδες

ακτιβιστών και αντιπροσωπείες οργανώσεων από όλο

τον κόσµο, ποικίλες επιτροπές και βέβαια οι αρχές της

Συνοµοσπονδίας. Σοβαρά µέσα και ταµπλόιντ δηµοσί-


- 271 -

ευσαν την ιστορία της νεκρής, µε έµφαση άλλοτε στο

κοινωνικό και επιστηµονικό της έργο και άλλοτε στην

προσωπική της ζωή µε τον Σιµόν Ανάν, κυρίως της ε-

ποχής του πολέµου, όταν, πολύ νέα ακόµα, κρυβόταν

µαζί του στο Θεσσαλικό Κάµπο κι έκρυβε τα δίδυµα σε

φίλους, ενώ η ίδια εργαζόταν πάνω στα περίφηµα πει-

ράµατά της.

Τέλος αντικείµενο λαϊκής περιέργειας έγιναν, µε

αφορµή την κηδεία, τα ίδια τα δίδυµα. Ο Νικολά και η

Μελανί Σιµόν Ανάν, είκοσι χρονών και πολύ όµορφοι,

εµφανίστηκαν σοβαροί και λιγοµίλητοι, αληθινά πρι-

γκιπόπουλα και τα µέσα δεν αντιστάθηκαν στον πειρα-

σµό να παροµοιάσουν τον Νικολά, µε το ηλιοκαµένο

παρουσιαστικό, το ονειροπόλο βλέµµα και τις περιπέ-

τειες σε απρόσιτα µέρη, µε τον συγγραφέα των Γραµ-

µάτων από το Χαράρ Αρθούρο Ρεµπό. Για τη Μελανί,

που εκείνη την εποχή σπούδαζε βιολογία, τα σχόλια

περιορίστηκαν στην οµορφιά και την ευγένεια της κό-

ρης του Πρωθυπουργού και της Σοφίας Μαύρου.

Την τρίτη µέρα η στάχτη της νεκρής µπήκε σε

λήκυθο και ξεκίνησε για τη θάλασσα σε µια µεγαλειώ-

δη ποµπή. Παράξενα λουλούδια σε χρώµα µατζέντα και

άλλα που θύµιζαν τα υπόλευκα στις γωνιές του κήπου

του Βασίλι Μαρίνσκι σκέπασαν το αυτοκίνητο που µε-

τέφερε το αέρινο λείψανο. Όταν η ποµπή έφτασε στη

θάλασσα, ο Νικόλας Κουτρουµάνος, µε τον Πρωθυ-

πουργό και τα δίδυµα δίπλα του, ύψωσε τη λήκυθο, την

άνοιξε και σκόρπισε τη στάχτη της Σοφίας στο Σαρω-


- 272 -

νικό, λίγο πιο πέρα από την παραλία µετά τους Βάλ-

τους, όπου οι αχινοί είχαν ήδη κάνει αποικία.

Στην ίδια παραλία η Αντριάνα καθόταν κάτω από

την οµπρέλα παρέα µε τον Ναυτικό. Η επέτειος της Μέ-

ρας της Μελάνης πλησίαζε αλλά, όπως και η προηγού-

µενη, θα γιορταζόταν λιτά.

Ο θάνατος της Ελληνίδας είχε φέρει βαθύ πόνο

στον Νικόλα, µα η Αντριάνα δεν ρωτούσε: είχε µάθει,

από το Hotel Macedonia (όχι του Ναυτικού, το άλλο, το

δικό τους) ότι για εκείνον η αγάπη είναι για εκείνον

σιωπηλή:

«∆εν έχω βιβλία για την αγάπη, αν αυτό εννοείτε»,

είπε.

Όταν τη ρώτησα γιατί, απάντησε ότι η αγάπη είναι

σιωπηρή και αυτονόητη».

Έµενε λοιπόν σιωπηλή και η ίδια απέναντι στους

θησαυρούς που κρατούσε στην καρδιά του ο αγαπηµέ-

νος άντρας και διάβαζε τις ιστορίες του Ναυτικού αργά,

προσπαθώντας να βρει κι άλλα στοιχεία, µα η πολύ-

πλοκη αφήγηση την αποπροσανατόλιζε.

Ώσπου µια µέρα…

Έτρωγε µια τροποποιηµένη πατάτα από την κα-

ντίνα της παραλίας και κοίταζε τους αχινούς που απλώ-

νονταν ξανά στιλπνοί και µαύροι κάτω από το νερό,


- 273 -

εδώ που η Ιστορία, επεµβαίνοντας στη φύση, είχε

ερηµώσει τη ζωή.

Η Ιστορία.

Ό,τι είναι Ιστορία µοιάζει παλιό, το αφαιρούµε

από το παρόν µε µια πράξη καταγραφής. Όµως η Ιστο-

ρία είναι πάντα εδώ.

2043, πραξικόπηµα των εθνικιστών. Ο Νικόλας

έκρυβε στο λοφτ του αγωνιστές, πολύ πιθανόν να έκρυψε

τον Σιµόν Ανάν…

Ξαφνικά, χωρίς φανερό λόγο, η Αντριάνα θυµή-

θηκε την επεισοδιακή εκείνη µέρα µε τον πράκτορα και

τα σκυλιά, όταν η ίδια είχε πει, στην κουβέντα τους στο

προκάτ της Όλγας Μιχαήλοβα, ότι µάταια θα την ανέ-

κριναν αφού δεν ήξερε τίποτα. Τότε ο Νικόλας είχε α-

παντήσει ότι ακριβώς το να σε ανακρίνουν ενώ δεν ξέ-

ρεις τίποτα είναι το πιο φοβερό.

Τελείωσε µε την πατατούλα, τοποθέτησε το περι-

τύλιγµα στον κάδο της durecom και άρχισε, χωρίς βια-

σύνη, να αναζητά για δεύτερη ανάγνωση το απόσπα-

σµα του Ναυτικού που µόλις είχε µαντέψει ότι έκρυβε

το µυστικό:

Στο υπόγειο της οδού Πιπίνου, στην Αθήνα της

Κατοχής, έναν αιώνα πριν τον Πόλεµο του Νερού, ο

αγωνιστής µε το ψευδώνυµο Μιχάλης προτείνει στον

σύντροφό του, τον χειριστή του ασυρµάτου, να φύγει

για να σωθεί και να σώσει τα πολύτιµα µυστικά που

γνωρίζει. Θα έµενε ο ίδιος στη θέση του.


- 274 -

«Μα σύντροφε Μιχάλη, εσύ δεν ξέρεις τον κώδικα

του ασυρµάτου», είπε ο χειριστής, µολονότι και οι δύο

γνώριζαν πως ο διάλογος γινόταν για τους τύπους.

«Ακριβώς, σύντροφε», απάντησε ο Μιχάλης.

Πράγµατι, ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα, ότι µόνο έ-

νας σε κάθε βάση επικοινωνίας θα γνώριζε το χειρισµό,

όχι φυσικά του (απλούστατου) µηχανήµατος, αλλά του

κώδικα των παράνοµων µηνυµάτων. Αυτός ο ένας έπρε-

πε να προστατευθεί µε κάθε τρόπο.

Έσφιξαν τα χέρια. Ο Μιχάλης χαµογελούσε, το

πρόσωπό του έλαµπε. Είναι γιορτή να θυσιάζεσαι για τον

αγώνα…»

Έτσι η Αντριάνα έµαθε ότι ο Νικόλας Κουτρου-

µάνος ήταν ήρωας όχι µόνο γιατί έκρυβε αγωνιστές,

αλλά και γιατί πιάστηκε στη θέση του φίλου του Ζαν

Πωλ Σιµόν Ανάν, που ήταν ο πραγµατικός κρυπτογρά-

φος και χάκερ και βασανίστηκε για να αποκαλύψει

κλειδιά κρυπτανάλυσης και προγράµµατα των χάκερ

που απλούστατα αγνοούσε. Όταν η ιστορία µαθεύτηκε,

πιο πολύ συγκίνησε η είδηση ότι ο Πρωθυπουργός της

Συνοµοσπονδίας υπήρξε στον πόλεµο κρυπτογράφος

και χάκερ τόσο δεινός, ώστε η Αντίσταση τον προστά-

τευε θυσιάζοντας συνεργάτες της ακόµα και επιπέδου

Κουτρουµάνου. Το καµουφλάζ είχε οργανωθεί τόσο

καλά, που µέχρι και παλιοί σύντροφοι ένιωσαν για την

αποκάλυψη την ίδια έκπληξη µε τους νεότερους.


- 275 -

Για τη νοµιµοποίηση των βιβλίων την πιο ξάστε-

ρη κρίση είχε η Όλγα Μιχαήλοβα, που δεν έχανε ευ-

καιρία να δηλώνει:

«Εγώ, παιδιά µου, θα πεθάνω ευτυχισµένη, είδα

τα σπίτια της Αθήνας γεµάτα βιβλιοθήκες».

Τα επόµενα χρόνια η Αντριάνα αναδιοργάνωσε

τις Εκδόσεις Σαλαµίνα. Κατά βάθος την είχε συνεπάρει

το ηρωικό παρελθόν του µπαµπά κι ένιωθε συµµέτοχος

των Εκδόσεων, από τότε που κατάλαβε ότι οι άνθρωποι

της ebedu, εκείνη τη µέρα µε τον ατυχή πράκτορα και

τα σκυλιά, δεν την καταδίωξαν µόνο γιατί είχε αποκρυ-

πτογραφήσει κάτι, µα και επειδή ήξεραν ήδη, πολύ πριν

από την ίδια, ότι ήταν η κόρη των Εκδόσεων Σαλαµίνα.

Όµως ήθελε να κάνει την επιχείρηση κολεκτίβα.

«Εγώ δεν είµαι κληρονόµος», δήλωσε στον συγ-

χυσµένο Βασίλι Μαρίνσκι, που απλώς έψαχνε τρόπο να

ξεφορτωθεί το τυπογραφείο για να ασχοληθεί µε το ε-

πόµενο εργαστήριο. (Μόλις είχε µυηθεί στην κατα-

σκευή ραδιοφώνων µε λάµπες).

Στην κολεκτίβα Σαλαµίνα εντάχθηκαν αρκετοί

συγγραφείς, ανάµεσά τους η Ερµιόνη Τζούµα µε γεν-

ναιόδωρο κεφάλαιο. ∆ιάσηµη µετά την επιτυχία του

Στην άκρη του ουρανού αλλά και λόγω της συµµετοχής

της στην οµάδα Κουτρουµάνου, η Ερµιόνη χρησιµο-

ποιούσε αυτό τον καιρό τη φήµη της για να αναβιώσει

στη Συνοµοσπονδία την ανάγνωση του Νίκου Καζα-


- 276 -

ντζάκη. Η συµµετοχή στην κολεκτίβα της φάνηκε καλή

διαφήµιση, και δεν έπεσε έξω.

Την ίδια εποχή ο Κουτρουµάνος και η Αντριάνα

διάλεξαν ένα µεγάλο σπίτι στην οδό Πειραιώς – όπου

µια ήπια ροή οχηµάτων πάντα κυλάει προς το λιµάνι

κάτω από κοµψές πεζογέφυρες και ανάµεσα στα βιοµη-

χανικά µνηµεία. Το ιστορικό της επιλογής του είναι λί-

γο αστείο καθώς η Αντριάνα το προτίµησε γιατί, αγνο-

ώντας τη σηµασία µιας ελληνικής λέξης ήδη σε αχρη-

στία πριν εκείνη γεννηθεί και διαβάζοντάς την σε ένα

παλιό κείµενο για το κτίριο, νόµιζε ότι αυτό υπήρξε

κάποτε κατάλυµα σκύλων. Άσχετα από την παρεξήγηση

η επιλογή αποδείχτηκε ευτυχής. Το µέγαρο, όχι µακριά

από το παλιό λοφτ του καθηγητή, διαµορφώθηκε σε

ευρύχωρο σπίτι κι εκεί εγκαταστάθηκαν η Μελάνη, η

διασηµότερη γάτα του κόσµου, ο καθηγητής Νεοελλη-

νικής Ιστορίας, κριτικός λογοτεχνίας, ήρωας της Αντί-

στασης και ένας από τους µεγαλύτερους συγγραφείς

του 21ου αιώνα Νικόλας Κουτρουµάνος και η Αντριά-

να Βασίλιεβα Μαρίνσκα, πρώην κυνηγός, στοριτέλερ

και µπουκρίντερ και νυν επικεφαλής εκδοτικής κολε-

κτίβας και παγκόσµιος πολιτιστικός θρύλος.


- 277 -

11112222

Λίγα χρόνια µετά ξέσπασε το σκάνδαλο Μπενα-

ρόγια: η Μυριέλ Μουσαράφ έβαλε µπροστά ένα σχέδιο

συνεργασίας µεταξύ ebedu και durcel για τη ναυπήγη-

ση dolphins (κάτι σαν τα περίφηµα αποκριάτικα Ντού-

ντου), που θα γίνονταν πλωτές βιβλιοθήκες και λέσχες

ανάγνωσης. Η durcel έβαλε τα σκάφη και η ebedu τον

εξοπλισµό. Ήταν φιλόδοξο σχέδιο, που µακροπρόθε-

σµα είχε επιτυχία µόνο µε παιδιά – ποιο πιτσιρίκι δεν

έχει κλάψει για να ταξιδέψει µε τα Τριβιζάς, Άντερσεν

και Τζόαν Ρόουλινγκ; Το αρχικό πλάνο όµως ήταν για

ενήλικες κι όταν ναυπηγήθηκαν τα δύο πρώτα Ντού-

ντου-βιβλιοθήκες, τα Στρατής Τσίρκας και Μάρω ∆ού-

κα, στο εναρκτήριο ταξίδι Πειραιάς – Σαντορίνη η Μυ-

ριέλ συνδέθηκε µε τη µηχανικό της durcel (και υψηλό-

βαθµο στέλεχος του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.) Ντανιέλα Μπεναρό-

για. Τότε την άφησε κι ο Καραγιαννόπουλος, που ήταν

µυστικά ερωτευµένος µαζί της, και γύρισε στον Σιµόν

Ανάν, οπότε αποκαλύφθηκε σιωπηρά πως ήταν πάντα

άνθρωπός του – αν και η αφοσίωσή του δεν τον εµπό-


- 278 -

δισε να βοηθήσει, µε το αζηµίωτο και εκ του ασφα-

λούς, τον Κουτρουµάνο σε εκείνη τη θρυλική παρουσί-

αση της Χαµένης ληκύθου, σχεδιάζοντας µαζί του τις

συλλήψεις.

Σήµερα η Μουσαράφ, που παραιτήθηκε από την

κυβέρνηση µα κατέχει µεγάλη θέση στην ebedu, είναι

για τους φτωχούς Παλαιστίνιους σύµβολο ξεπουλήµα-

τος, ενώ για τη µεσαία τάξη σύµβολο ενότητας. Αλλά

το πιο σηµαντικό είναι πως όπου εµφανίζονται, µαζί ή

χωριστά, η Παλαιστίνια µε την αναλλοίωτη αραβική

οµορφιά και η Εβραία µε το αδρό εκφραστικό πρόσω-

πο, όλοι γίνονται ξαφνικά προσεκτικοί: είναι πασίγνω-

στο πως το ζεύγος Μουσαράφ – Μπεναρόγια αγοράζει

τα πάντα.

Ίσως οι αναγνώστες µας, αντί για τη δράση των

πολιτικών και των επιχειρήσεων, να ήθελαν περισσότε-

ρα για το ειδύλλιο του Νικόλα Κουτρουµάνου και της

Αντριάνας Μαρίνσκα, όµως αυτή δεν ήταν µια ιστορία

έρωτα, µα µια ιστορία ανάγνωσης. Έτσι, παρόλο που η

σχέση τους δεν ήταν εύκολη, δεν θα µιλήσουµε γι’ αυ-

τήν. Ας πούµε µόνο ότι, ενώ µε την ιδιότητά της ως α-

ναγνώστρια, η Αντριάνα µας επιβεβαιώνει µε τον καιρό

το στοχαστικό της χαρακτήρα και τον ήρεµο τρόπο της

να αγαπά, η κατά τα άλλα γνώση µας γι’ αυτήν µένει

στάσιµη. Οµορφαίνει βέβαια και ωριµάζει. Κάνει λιγό-

τερο ποδήλατο (χρησιµοποιεί ένα µικρό ηλεκτροκίνη-

το), δεν λέει πια µεγαλειώδες ούτε τα αντίστοιχα της


- 279 -

µόδας και δεν είναι πια κυνηγός. Ασχολείται κυρίως µε

την εκδοτική κολεκτίβα της. Μα καθώς δεν γράφει η ί-

δια για να τη διαβάσουµε, δεν µαθαίνουµε τα µυστικά

της, ενώ αντίθετα µε τη δική της αναγνωστική δεινότη-

τα ο Κουτρουµάνος µάς αποκαλύπτεται κι άλλο.

Παραδείγµατος χάριν, γρήγορα η Αντριάνα κατά-

λαβε πως οι τρεις φίλοι του Ναυτικού, που ταξίδεψαν

προς τους πάγους και που στο τέλος χωρίζονται (ο

πρώτος, ο οµώνυµος, ενδιαφέρεται κυρίως να αφηγηθεί,

ο δεύτερος, ο Demon, αποζητά δόξα και εξουσία κι ο

τρίτος µονάχα, ο Μελανίτης, συνεχίζει τον αγώνα τους

µε πάθος) υπήρξαν πράγµατι, αν και χωρίς πετρελαιο-

πηγή και ταξίδι στον Πόλο και ήταν, ακριβώς, ένας ε-

πιστήµονας, ένας διανοούµενος κι ένας πολιτικός.

Τρεις συνεργάτες που έστησαν, όχι στους πάγους µα

στην Αφρική, ολόκληρο σχέδιο υποστήριξης των κατα-

τρεγµένων ανθρώπινων κοινωνιών. Οι τρεις αυτοί συ-

νεργάτες ήταν η Σοφία Μαύρου, ο Νικόλας Κουτρου-

µάνος κι ο Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν.

Τα πρωτοπόρα πειράµατα της Σοφίας άνοιξαν το

δρόµο. Αµέσως µετά τον πόλεµο επένδυσαν κεφάλαια

(αποκτηµένα νόµιµα) και έφτιαξαν τις επιχειρήσεις του

κενάφ. Το προϊόν έδωσε ζωή, δυνατότητες εκπαίδευσης

και εξειδίκευσης και φτηνό χαρτί όχι µόνο για βιβλία

αλλά και για άλλα είδη. Το σχέδιο αποσκοπούσε στην

ανακούφιση των φτωχών ταυτόχρονα µε τη διάδοση

των χάρτινων βιβλίων µα, λίγους µήνες αργότερα, το

δηµοκρατικό κόµµα της Συνοµοσπονδίας (στο οποίο


- 280 -

ανήκε ο Ζαν Πωλ) έγινε κυβέρνηση κι επέβαλε, χάριν

της Πράσινης Ανάπτυξης, τη βιβλιοαπαγόρευση, µεγάλο

πλήγµα κυρίως για τον Κουτρουµάνο. Ο Σιµόν Ανάν

έφυγε τότε για τις Βρυξέλες. Μια σκηνή αποχωρισµού

σε πλοίο (όχι το Stella Oceanis, άλλο πολύ µικρότερο)

στο τέλος του Ναυτικού, απηχούσε τον αποχωρισµό του

Νικόλα και του Ζαν Πωλ σε ένα πρωτόγονο αεροδρό-

µιο της Αφρικής.

Η Σοφία ήταν η µόνη από τους τρεις που δεν το

έβαλε κάτω. Πάτησε σταθερά και κράτησε ανοιχτό το

δρόµο του κενάφ για τις αγορές εκτός Συνοµοσπονδίας.

Όταν αργότερα η ebedu συνέλαβε το σχέδιο για την

επαναφορά των βιβλίων, συνδυασµένο µε ειδικές καλ-

λιέργειες της Ευρώπης (στις οποίες είχαν συµφέροντα

πολλοί µέτοχοί της και οι παλαιστινιακές κοινότητες),

οι αφρικανικές επιχειρήσεις µπήκαν γενναία στον α-

νταγωνισµό, και είδαµε ότι τον κέρδισαν, την ίδια α-

κριβώς εποχή που η Σοφία πέθαινε.

Στην πραγµατικότητα ο Νικόλας το είχε ήδη πει

στην Αντριάνα, τότε που τα βιβλία ακόµα απαγορεύο-

νταν και η ίδια ήταν σε παρακολούθηση από τις αρχές:

η ιστορία του Ναυτικού είναι η ιστορία του κενάφ. Όπως

της φανέρωσε τώρα, η δράση των οργανώσεων συνεχι-

ζόταν πάντα, καθώς και τα διάφορα πειράµατα. Παλιοί

φίλοι, σαν τον Βασίλι Μαρίνσκι, δοκίµαζαν νέες ποικι-

λίες του φυτού (η Αντριάνα θυµήθηκε το θερµοκήπιο

του µπαµπά της µε τα λευκοκίτρινα λουλουδάκια), ενώ

και η ebedu δοκίµαζε, χρησιµοποιώντας µάλιστα τα


- 281 -

δηµόσια πάρκα, καθώς ο κόσµος έβρισκε τα λουλούδια

των µεταλλαγµένων φυτών γοητευτικά. (Η Αντριάνα

θυµήθηκε τα όµορφα και παράξενα λουλούδια του Μη-

τροπολιτικού Πάρκου την άνοιξη, που απαγορευόταν

αυστηρά να κόβεις, όπως και κάθε λουλούδι άλλωστε).

Υπάρχει όµως κι ένα είδος ανάγνωσης που γίνεται

µε κλειστό βιβλίο: το κείµενο εντυπώνεται στο νου, ξε-

χνιέται και προβάλλει εναργέστερο µόλις κάτι το φωτί-

σει. Το κέντρισµα δόθηκε όταν η Αντριάνα κατάλαβε,

µε τα χρόνια, πως ο Νικόλας δεν είχε ιδιαίτερο ενδια-

φέρον για την αρχαιότητα. Ψάχνοντας ξανά τον Ναυτι-

κό βεβαιώθηκε πως πουθενά στις 2000 σελίδες του δεν

υπήρχε άλλη ιστορία από την αρχαία Ελλάδα: η ιστορία

της αθηναίας εταίρας που πρωταγωνιστούσε στη Χαµέ-

νη λήκυθο (το ηρωικό πια βιβλίο που µε το όνοµα της

Ερµιόνης Τζούµα και λίγα φτωχικά αντίτυπα άνοιξε το

δρόµο για την άρση της βιβλιοαπαγόρευσης το µακρινό

εκείνο βράδυ στο Λοφτ Σίτυ) ήταν µοναδική.

Και µάλιστα, ήταν πραγµατική: ήταν η ιστορία

της Λέαινας, συντρόφου των τυραννοκτόνων Αρµόδιου

και Αριστογείτονα, που βασανίστηκε από τους αντιπά-

λους τους και για να µην αποκαλύψει ό,τι γνώριζε, έ-

κοψε µε τα δόντια της τη γλώσσα της και πέθανε. Οι

Αθηναίοι της έστησαν µνηµείο στην Ακρόπολη µε την

επιγραφή «Τη αγλώττω Λεαίνη»*.

* Η ιστορία αναφέρεται στους ∆ειπνοσοφιστές του Αθηναίου

(βιβλίο 13ο) και στον Παυσανία (βιβλίο 10

ο).


- 282 -

Η εταίρα Λέαινα, η πόρνη Μελάνη: µοιραία η Α-

ντριάνα έκανε τον παραλληλισµό. Βασάνισαν άραγε τη

Μελάνη; Όµως, κάτι θα είχε ακουστεί, τέτοιοι θρύλοι

δεν κρύβονται. Τι να υπήρχε λοιπόν στην ιστορία αυτή,

που ο Νικόλας θέλησε να εκφράσει;

Η Αντριάνα άρχισε να ερευνά για τον εθνικιστή

που σκοτώθηκε µαζί µε τη Μελάνη στο µπουρδέλο της

Οµόνοιας, σ’ εκείνη την εκκαθάριση του Νέου Γοργο-

πόταµου. Σύντοµα διαπίστωσε πως κανένας δεν ήξερε

το όνοµά του, ούτε και ήταν καταγραµµένο πουθενά.

Παράξενο για θύµα πολέµου. Βέβαια ανήκε στους ητ-

τηµένους, ήταν εθνικιστής, µα είχαν περάσει πολλά

χρόνια από τον Πόλεµο του Νερού κι όλοι όσοι πήραν

µέρος είχαν πια τους επώνυµους νεκρούς τους.

Μήπως δεν υπήρξε ποτέ αυτός ο εθνικιστής; Μή-

πως τον έπλασαν αυτοί που σκότωσαν τη Μελάνη, και

µόνο τη Μελάνη, για να µη µιλήσει; Και τι θα µπορούσε

να ξέρει η φτωχή πόρνη που να την καταδικάζει σε θά-

νατο;

Μόλις αναρωτήθηκε η Αντριάνα, είχε και την α-

πάντηση. Η Μελάνη ήταν πολύ παραπάνω από απλή

πόρνη, ήταν εταίρα: ο Νικόλας κατέφευγε σαν παιδί

στην αγκαλιά της και της έλεγε διάφορα. Το είχε ο ίδιος

εξοµολογηθεί στην Αντριάνα, στις τρυφερές στιγµές

τους: πώς, στα χρόνια του πολέµου, έβρισκε στο

µπουρδέλο τη ζεστασιά, πώς χαιρόταν την παρέα της

Μελάνης, πώς εκείνη τον άκουγε. Αν λοιπόν ήξερε ότι

ο πραγµατικός κρυπτογράφος και χάκερ ήταν ο Σιµόν


- 283 -

Ανάν και όχι ο Νικόλας Κουτρουµάνος, αν γνώριζε για

το καµουφλάζ που ακόµα και σύντροφοι της Αντίστα-

σης αγνοούσαν, τότε δεν είχαν άλλη επιλογή: κινδύνευε

όλος ο Νέος Γοργοπόταµος.

Πράγµα που σήµαινε πως οι τύψεις του Νικόλα,

για τη στοργή του που χάρισε το θάνατο, θα ήταν µεγά-

λες και πολύ επώδυνες. Μα η Αντριάνα δίστασε ελάχι-

στα. Αφού σχεδόν βεβαιώθηκε πως κάπως έτσι θα εί-

χαν τα πράγµατα, του το είπε απλά κι εκείνος εύκολα

το παραδέχτηκε, αν και µε ασάφεια – δεν ήξερε, µόνο

υποψιαζόταν. Είπε όµως πως ο µόνος, εκτός από τους

ανθρώπους του µπουρδέλου, που γνώριζε τη σχέση του

µε τη Μελάνη, ήταν ο Ζαν Πωλ. Πιθανότατα λοιπόν το

έκανε ο ίδιος κι ύστερα φρόντισε να φτάσει στη φυλα-

κή, στον Νικόλα, η πληροφορία για τον εθνικιστή –

στόχο και η φήµη ότι κι ο εκτελεστής, ένας νεοκοµ-

µουνιστής δήθεν, σκοτώθηκε µετά σε ενέδρα των εθνι-

κιστών.

«Όταν ξαναβρεθήκαµε», κατέληξε ο Νικόλας,

«παραστήσαµε πως ήταν, αόριστα, µια απώλεια πολέ-

µου».

Χρόνια αργότερα, ο Νικόλας Κουτρουµάνος συ-

νάντησε τον Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν, άρρωστο στο σπίτι

του στις Βρυξέλλες. Το πρόσωπο του πρώην Πρωθυ-

πουργού είχε περιβληθεί τη µάσκα που εµφανίζεται λί-

γο πριν το τέλος: ο περιποιηµένος πάγος µε τη λαµπρή

καριέρα στις οθόνες είχε υποχωρήσει και στη θέση του


- 284 -

υπήρχαν ζάρες, µε χαραγµένα µέσα τους όσα δεν ειπώ-

θηκαν ποτέ. Από την άλλη, ίσως στο µεγαλόψυχο πρό-

σωπο του Κουτρουµάνου, που αξιώθηκε να µη συναλ-

λαχθεί ποτέ µε την εξουσία, υπήρχε τώρα µια σπίθα

αλαζονείας που το σκλήραινε κάπως. Πίσω της τα δικά

του ανείπωτα κρύβονταν µε µεγαλύτερη επιτυχία.

Όπως και να ’ναι, ένωσαν τα χέρια πάνω από το

νοητό σεντούκι µε τις κοινές αγάπες, ήπιαν σπάνιο

κρασί (απαγορευµένο από τους γιατρούς) και όταν ο

Ζαν Πωλ ειρωνεύτηκε τα θαύµατα της σύγχρονης ιατρι-

κής ο Νικόλας δεν του θύµισε πόσοι αγώνες έγιναν γι’

αυτά: οι επίλογοι των µυθιστορηµάτων περιλαµβάνουν

µόνο τα απαραίτητα κι ο καθένας απ’ τους δυο τους,

άσχετα µε το τι είδους ήρωας υπήρξε, στήριξε ένα ση-

µαντικό µυθιστόρηµα που αξιώθηκε να διασταυρωθεί

µε άλλα εξ ίσου σηµαντικά.

Σ’ ένα µελόδραµα ο Ζαν Πωλ θα ήταν βέβαια ο

κακός: πήρε τη Σοφία, σκότωσε τη Μελάνη, έστειλε το

φίλο του στη φυλακή και τα βασανιστήρια, παραλίγο

να κάνει κακό ακόµα και στη σηµερινή του σύντροφο.

Πολλοί θα έλεγαν ακόµη πως κατέληξε ένα πιόνι της

ebedu.

Όµως δεν ήταν ακριβώς έτσι: ο Ζαν Πωλ φοβόταν

τον Νικόλα. Την περήφανη πίστη του, τη σιωπή, τον

απρόβλεπτο συναισθηµατισµό του. Αλήθεια επίσης εί-

ναι πως φοβάσαι αυτόν που θυσιάστηκε για σένα, όσο κι

αν έχεις εµπιστοσύνη. Τότε µε τα βιβλία της λίστας,

πριν την άρση της βιβλιοαπαγόρευσης, ο ίδιος ο Κου-


- 285 -

τρουµάνος του είχε πει, αν θυµάστε, «γράφω για µας»

και το είπε για να τον καθησυχάσει, µα προκάλεσε το

αντίθετο.

Γιατί, βλέπετε, τα βιβλία εκείνα ήταν λ ο γ ο τ ε χ

ν ί α. Σε σύγκριση µε άλλα κείµενα, η λογοτεχνία έχει

διαφορετική δύναµη, ανεξέλεγκτη, περίπου όπως οι

τύψεις µας και η θεία δίκη σε σχέση µε τη δικαιοσύνη

των ανθρώπων. ∆εν ήταν το τι γνώριζε πραγµατικά ο

Νικόλας, το τι θα έγραφε συνειδητά. Ήταν ό,τι τυχόν

θα ξέφευγε και σε µια µόνο φράση, ό,τι θα γλιστρούσε

από µια µόνο ρωγµή της συνείδησης από τις αµέτρητες

που υπάρχουν στη λογοτεχνία. Ο Ζαν Πωλ έτρεµε τη

φωνή της καρδιάς του φίλου του, ένα τσεκούρι πάνω

στον πάγο πριν προλάβει να ζητήσει συγχώρεση.

Υπήρχε και κάτι ακόµα: η Σοφία που λουζόταν

στο αποπνικτικό δειλινό της Αφρικής. Το γιατί έφυγε

(αργότερα βέβαια, όταν αποφάσισε ότι δεν ήθελε να εί-

ναι Πρώτη Κυρία) θα είχε ίσως µικρή σηµασία, όµως ο

Ζαν Πωλ µάντευε, ή νόµιζε πως µάντευε, το πρώτο

ρήγµα: η Σοφία είχε διαισθανθεί το φόνο της Μελάνης.

Τότε, βλέπετε, το ζευγάρι κρυβόταν στο Θεσσαλικό

Κάµπο, και εκείνος, ενώ µόλις είχε φτάσει, ξανάφυγε

σχεδόν αµέσως για την Αθήνα.

Το πιο σπουδαίο όµως δεν ήταν γιατί έφυγε η Σο-

φία, αλλά γιατί π ή γ ε µε τον Ζαν Πωλ, γιατί τον διά-

λεξε. Κατά βάθος εκείνος ένιωθε πως το έκανε ακριβώς

για να µη διαλέξει, να µη δοθεί ποτέ στον έρωτα. Ο Ζαν

Πωλ ήταν κ ε ν ή επιλογή.


- 286 -

Όπως και να ’ταν, στην τελευταία τους συνάντη-

ση στις Βρυξέλες οι δύο άντρες είπαν ελάχιστα για όλα

αυτά. Πολύ απλά, ο Νικόλας συγχώρεσε τον Ζαν Πωλ

(και το αντίστροφο) επειδή, φυσικά, τον αγαπούσε.

Ο Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν θεωρήθηκε από τους α-

ξιότερους ηγέτες του 21ου αιώνα, υπήρξε άλλωστε

σπουδαίος κρυπτογράφος και χάκερ στον Πόλεµο του

Νερού και µε ηγετικό ρόλο στο Νέο Γοργοπόταµο. Κη-

δεύτηκε µε τη δωδεκάστερη σηµαία της Συνοµοσπον-

δίας πάνω στο αυτοκίνητο που µετέφερε τη στάχτη του

στο µαυσωλείο των Βρυξελλών. Στην κηδεία ο Κου-

τρουµάνος συνάντησε και την Περσεφόνη, που ζούσε

πια µόνιµα στις Βρυξέλλες, επικεφαλής των νηπιαγω-

γείων της. Στα µάτια της αναζήτησε µια ένδειξη, και

είδε πως υποπτευόταν την αλήθεια για το φόνο της µη-

τέρας της. Είναι κάπως µελό, µα µπαίνουµε στον πει-

ρασµό να πούµε πως η Περσεφόνη έτσι κι αλλιώς δεν

είχε επιλογή: είχε ήδη συγχωρήσει όλη την ανθρωπότη-

τα.

Στην κηδεία επίσης ο Κουτρουµάνος και η Α-

ντριάνα συνάντησαν τη Μελανί Σιµόν Ανάν, την κόρη

του Ζαν Πωλ και της Σοφίας και ∆ιευθύνουσα Σύµ-

βουλο της Παναφρικανικής Οργάνωσης για την Προ-

στασία και Ανάπτυξη της Ζωής. Μετά από ερώτησή της,

ο Κουτρουµάνος της εξήγησε για τον πίνακα µε το η-


- 287 -

φαίστειο - πορτοκαλεώνα, που της είχε κληροδοτήσει ο

πατέρας της.

Βλέπετε, εκείνος γνώριζε τη Σοφία πριν από τον

Ζαν Πωλ: ένα κοριτσόπουλο µε µαλλιά πιασµένα πίσω,

ντυµένο συνήθως µε την ποδιά της ερευνήτριας και

χωµένο στα εργαστήρια, τους υπολογιστές, τα ζουµιά.

Μια µέρα την συνόδεψε µαζί µε άλλους φοιτητές σε

µια έκθεση ζωγραφικής. Εκείνη στάθηκε µπροστά σε

έναν πίνακα µε τον τίτλο Η χωµατερή: ο καλλιτέχνης

είχε ζωγραφίσει, σαν φλόγα, σαν αίµα ή λάβα, τα πορ-

τοκάλια που θάβονται για να µην πέσουν οι τιµές. Το

βλέµµα της σκοτείνιασε. Αργότερα αναζήτησε τον ζω-

γράφο και αγόρασε τον πίνακα.

«Της άρεσε και η λογοτεχνία», πρόσθεσε ο καθη-

γητής, «διάβαζε όµως µόνη της και σπάνια συζητούσε

το βιβλίο. Επίσης, όταν το Πανεπιστήµιο την εµπόδισε

στο διδακτορικό, κάτι για αναµόχλευση εθνικών πα-

θών, προς έκπληξή µου συµβιβάστηκε αδιάφορα, έκανε

ένα τυπικό διδακτορικό και δεν ξανασχολήθηκε. Αφο-

σιώθηκε στο έργο της χωρίς να σηκώνει κεφάλι και

χωρίς καµιά επίσηµη διάκριση».

Η Μελανί Σιµόν Ανάν τον ευχαρίστησε θερµά για

όσα είχε την καλοσύνη να της πει, εκείνος απάντησε

πως δεν ήταν τίποτα, µερικές πληροφορίες. Κι αυτές οι

πληροφορίες ήταν τα µόνα λόγια που άκουσε ποτέ η

Αντριάνα από τον Νικόλα για τον πιο µεγάλο έρωτα

της ζωής του.


- 288 -

Η ιστορία µας κλείνει λίγα χρόνια µετά, ένα από-

γευµα που ο Κουτρουµάνος και η Όλγα Μιχαήλοβα

κάθονταν στο σαλόνι του σπιτιού της Πειραιώς. Η ηλι-

κία τούς έκανε σχεδόν συνοµήλικους, φέρνοντας συγ-

χρόνως πολύ κοντά (και σβήνοντας τα ενδιάµεσα σαν

φλύαρες σελίδες) το µακρινό εκείνο καλοκαίρι στη Σα-

λαµίνα που κάθε άλλο παρά συνοµήλικοι ήταν, εκείνη

µε τα ξανθά της µαλλιά στα είκοσι τρία κι εκείνος ένας

δεκατριάχρονος µε πείσµα και ορµή. Μοιράζονταν το

κοινό αυτό συναίσθηµα πίνοντας το τσάι τους, µα πού

και πού ο Κουτρουµάνος επέστρεφε στο παρόν και κοι-

τούσε µε ανησυχία και κάποια θλίψη το δωµάτιο γύρω

του.

«Έλα», τον παρηγόρησε η Όλγα, «έλα πια, ήταν

φυσικό, είχε έρθει η ώρα της».

Σε λίγο ακούστηκε η εξώπορτα και µια στιγµή

µετά µπήκε στο σαλόνι η Αντριάνα. Ήταν στην ακµή

της, κοµψότατη και κρατούσε στο χέρι ένα ιδιότυπο

βαλιτσάκι. Το έβαλε πάνω στο τραπέζι µπροστά τους,

το άνοιξε κι έβγαλε από µέσα το µόλις αποκτηµένο θη-

σαυρό: ένα ασπρόµαυρο γατάκι, ένα ζωηρό, χαδιάρικο

taxedo* ενός µηνός.

Ο Κουτρουµάνος άπλωσε την παλάµη και η Α-

ντριάνα ακούµπησε το γατάκι απαλά. Εκείνο ένιωσε τη

* Τύπος ασπρόµαυρης γάτας, µε το µαύρο να καλύπτει την πλά-

τη, σαν το οµώνυµο ένδυµα.


- 289 -

ζέστη, κατάλαβε κι εκείνος τότε άγγιξε µε το δάχτυλο

το κεφαλάκι και είπε:

«Γεια σου, Μελάνη».


- 290 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Τα συµπιλήµατα

Το συµπίληµα στο κεφάλαιο 2/3 αποτελείται από

τα παρακάτω αποσπάσµατα, µε µικρές µετατροπές:

1) Μαρία Μήτσορα, «Καλός καιρός/µετακίνηση»,

Πατάκης 2006, σελ.63: «Η αγάπη σου για µένα τέλειω-

σε όταν χτύπησε το κεφάλι µου στην άσφαλτο. Μ’ α-

γαπούσες µόνο την ώρα που πετούσα… Άφησέ µε να

γίνω ΣΚΟΝΗ – ΝΥΧΤΑ – ΚΡΥΟ. Άφησέ µε να µην

είµαι τίποτα».

2) Από το ίδιο, σελ.96: «Θέλω να θυµάσαι ότι µε

ξεκόλλησες από τη σιωπή και µου γέµισες το µυαλό µε

το βουητό µιας µυστικής γιορτής».

3) Από το ίδιο, σελ.116: «Το ταξί θα κυλάει πάνω

στην άσφαλτο, χωρίς ο οδηγός να έχει ιδέα ότι πηδάω

πάνω από ανοιχτούς σκαµµένους τάφους, γεµάτους

χώµα από τα χαµένα χρόνια».

4) Αργυρώ Μαντόγλου, «Βιρτζίνια Γουλφ Καφέ»,

Απόπειρα, 1999, σελ.36: «Και βγήκε απ’ το τζάκι γυ-

ναίκα πύρινη, όµορφη, µε όλες τις ιδιότητες της γενέ-

θλιας ουσίας της. Να κάψει και να θρέψει ό,τι παρηκ-

µασµένο, ό,τι ατροφικό. Τα µάτια της πλανιόνταν ε-

ρευνητικά πάνω στα αντικείµενα. Ήθελα να τα προστα-

τεύσω από το βλέµµα της».

5) Ελένη Λαδιά, «Ο Μαύρος Ερµής», Εστία 2005,

σελ.192: «Θυµήθηκε το βραδινό του όνειρο: ήταν κα-


- 291 -

βάλα σ’ ένα πελώριο άσπρο άλογο µε πλουµιστή σέλα

και πέταγαν, µολονότι το ζώο δεν είχε φτερά. Ύστερα

βρέθηκε σε µια εκκλησία µε περίεργη αρχιτεκτονική,

ανάµεσα σ’ ένα παράξενο πλήθος όντων…»

6) Μάρω Βαµβουνάκη, «Η µοναξιά είναι από χώ-

µα», Φιλιππότης, 1995, σελ.90: «Χθες τη νύχτα, µεθυ-

σµένος από τούτη την αόριστη άνοιξη έπεσα στο κρε-

βάτι νωρίς… Μέσα στην ασάφεια της µέθης που χαλα-

ρώνει τις κλωστές των ορίων, µε κλειστά µάτια περίµε-

να την εγκατάλειψή µου. Το σκοτάδι ήταν πυκνόρρευ-

στο σαν ατµόσφαιρα ονείρων …»

Το συµπίληµα στο κεφάλαιο 3/11 (που αρχίζει από την τρίτη παράγραφο του παρατιθέµενου «απο-

σπάσµατος» του «Ναυτικού») αποτελείται, µε µετα-

τροπές και συνδετικές προτάσεις, από τα εξής:

1) Χ. Φ. Λάβκραφτ, «Ο δαίµονας του σκοταδιού»,

από τα «Άπαντα 3», µτφ. Μιµόζα Μαύτα, Κάκτος 1990,

σελ.355: «Κοιτάζοντας µέσα, ο Μπλέικ είδε µια υπό-

γεια άβυσσο γεµάτη αράχνες και σκόνη να φωτίζεται

αµυδρά από τις φιλτραρισµένες ακτίνες του ήλιου που

έδυε. Τα µάτια του αντίκρισαν απορρίµµατα, παλιά βα-

ρέλια, καταστρεµµένα κουτιά και έπιπλα αναρίθµητων

ειδών, ενώ επάνω στο καθετί είχε κατακαθίσει το σά-

βανο της σκόνης που απάλυνε τις έντονες γραµµές».

2) Ορχάν Παµούκ, «Το µαύρο βιβλίο», µτφ. Στέλ-

λα Βρετού, Ωκεανίδα 1998, σελ.31: «Θα βρίσκεται εκεί,


- 292 -

στα βάθη της καινούργιας κοιλάδας που παλιά λεγόταν

“Βόσπορος”, κάτω κάτω σ’ ένα λασπωµένο γκρεµό,

που θα τον σηµατοδοτούν παπούτσια επτακοσίων χρο-

νών, φωλιές για καβούρια τώρα πια, µπότες παράται-

ρες, κόκαλα από καµήλες και µπουκάλια µε ερωτικά

γράµµατα απευθυνόµενα σε άγνωστες αγαπηµένες…»

3) Χέρµαν Μέλβιλ, «Μόµπι Ντικ», µτφ. Α. Κ. Χρι-

στοδούλου, Gutemberg, 1991,σελ.291-292: « Ας περι-

πλανηθούµε λοιπόν σε µαιάνδρους που βρίσκονται βα-

θιά, κάτω ακριβώς από την καρδιά αυτού του Οτέλ-ντε-

Κλινί…Σ’ αυτές τις αίθουσες, που βρίσκονται πολύ

βαθιά, κάτω ακριβώς από τους αλλόκοτους πύργους

που βλέπουµε στον εξωτερικό κόσµο του ανθρώπου,

εδρεύει…ένα αρχαίο ον, θαµµένο κάτω από αρχαιότη-

τες, που έχει για θρόνο του κορµούς από αγάλµατα

σπασµένα!»

4) Μ. Καραγάτσης, «Περιπλάνηση στον κόσµο»,

Εστία 2002, σελ.214: «Τεφροκύανα µαργαριτάρια ανά-

βλυζαν από την ανατολή και σκέπαζαν τον ουρανό.

∆ιάστικτη από ρουµπίνια και αµέθυστους ήταν η οπά-

λινη έκταση της θάλασσας…Στο στερέωµα, η µυστη-

ριακή µήνη του καινούργιου φεγγαριού περιπλέκεται

µε τον συρφετό των αστεριών. Και κάτω, χαµηλά, ένα

άλλο τεράστιο µισοφέγγαρο, ξαπλωµένο µε χαριτόβρυ-

τη νωχέλεια στο τόξο της ακρογιαλιάς και τις πλαγιές

των λόφων: η Σµύρνη…»

5) Βλάσσης Τρεχλής, «Ταξίδι στη Λευκή Θάλασ-

σα», Αρµός 2006, σελ.334: «Οι άνεµοι δεν αγαπούσαν


- 293 -

να συναντιούνται σ’ αυτό τον τόπο και η ησυχία αντα-

νακλούσε σε όλο το τοπίο. Αν δεν ήσαν τα παιδιά και ο

ξεχασµένος καπνός που έβγαινε από τις µικρές καµινά-

δες των νοικοκυριών και ο οποίος έσβηνε σιγά σιγά, θα

έλεγες πως βρισκόσουνα µπροστά σε µια έρηµη πόλη».


- 294 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: Στην άκρη του ουρανού

Τα βιβλία από τα οποία προέρχονται οι ήρωες

του «αποσπάσµατος» του Στην άκρη του ουρανού

(κεφ.3/4) είναι (µε τη σειρά εµφάνισης των ηρώων)

τα εξής:

Φραγκογιαννού:

Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης, «Η Φόνισσα»

Θείος Πέτρος

Απόστολος ∆οξιάδης, «Ο θείος Πέτρος και η εικα-

σία του Γκόλντµπαχ»

Καθηγητής ∆ρακάς

∆ηµοσθένης Κούρτοβικ, «Η νοσταλγία των δρά-

κων»

Φιλέας Μπουκ

Ιωάννα Μπουραζοπούλου, «Τι είδε η γυναίκα του

Λωτ»

Αστυνόµος Μπέκας

Ήρωας αστυνοµικών µυθιστορηµάτων του Γιάννη

Μαρή («Έγκληµα στο Κολωνάκι», «Το χαµόγελο της

Πυθίας», κ.α.)

Αστυνόµος Χαρίτος


- 295 -

Οµοίως, ήρωας αστυνοµικών µυθιστορηµάτων του

Πέτρου Μάρκαρη («Βασικός µέτοχος», «Παλιά, πολύ

παλιά», κ.α.)

Αλέξης Ζορµπάς

Νίκος Καζαντζάκης, «Βίος και πολιτεία του Αλέξη

Ζορµπά»

Λουτσία Ρόσσι

Σώτη Τριανταφύλλου, «Ο υπόγειος ουρανός»

Ρήνη

Κωνσταντίνος Θεοτόκης, «Η τιµή και το χρήµα»

Ασπασία

Μάρω ∆ούκα, «Οι λεύκες ασάλευτες»

Άννα

Σώτη Τριανταφύλλου, «Η φυγή»

Ιωάννα

Ευγενία Φακίνου, «Η µεγάλη πράσινη»

Γιούγκερµαν

Μ. Καραγάτσης, «Γιούγκερµαν»

Λιάπκιν

Μ. Καραγάτσης, «Ο συνταγµατάρχης Λιάπκιν»


- 296 -

Ο ήρωας του Κιβώτιου

Άρης Αλεξάνδρου, «Το Κιβώτιο»

Ανδροµάχη Κουτρουµπά

∆ηµοσθένης Κούρτοβικ, «Η νοσταλγία των δρά-

κων»

Λευκή Μπατώ

Ιωάννα Μπουραζοπούλου, «Τι είδε η γυναίκα του

Λωτ»

Μπιλ

Σώτη Τριανταφύλλου, «Ο υπόγειος ουρανός»

Ορτάνς

Νίκος Καζαντζάκης, «Βίος και πολιτεία του Αλέξη

Ζορµπά»

mera-melanis

Documents

Transcript of mera-melanis