Τίτλος πρωτοτύπου: Finance 5th ed. by A.A. Groppelli and Ehsan Nikbakht

Copyright © 2006, 2000, 1995, 1990, 1986 by Barron's Educational Series, Inc.

Published by arrangement with Barron's Educational Series, Inc., Hauppauge, NY, 11788 USA All rights Reserved

Αποκλειστικότητα για την ελληνική γλώσσα: Copyright © 2012 Εκδόσεις Κλειδάριθμος ΕΠΕ

Έδρα: Στουρνάρα 27Β Αθήνα, 106 82 Κεντρική Διάθεση: Δομοκού 4, Σταθμός Λαρίσης Αθήνα 104 40 Τηλ.: 210.52.37.635 Fax: 210.52.37.677 e-mail: info@klidarithmos.gr

www.klidarithmos.gr www.facebook.com/klidarithmos.gr Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του βιβλίου με οποιοδήποτε μέσο (φωτοτυπία, εκτύπωση, μικροφίλμ, ή άλλη μηχανική ή ηλεκτρονική μέθοδο) χωρίς την άδεια του εκδότη. Μετάφραση 3ης αμερικανικής έκδοσης: Σούλα Παπαϊωάννου

Μετάφραση/αναβάθμιση 5ης αμερικανικής έκδοσης: Σταύρος Καράλης, Διπλ. Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπ. Πειραιώς

Επιμέλεια/συντονισμός: Παναγιώτης Σταυρόπουλος, Διπλ. Οικονομικού Πανεπ. Αθηνών

Επιστημονική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Κυριακή Κοσμίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τομέας Οικονομικής των Επιχειρήσεων, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. ISBN: 978-960-461-460-8

Εκτύπωση: Α. Χονδρορίζος & Σια Ο.Ε., τηλ. 210-5126233, lithoxon@otenet.gr

5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος ....................................................................................................................13

ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ .................................................................................................... 17

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; ..................................................................... 19 Το διευθυντικό στέλεχος ως αντιπρόσωπος ...........................................................22 Ο κίνδυνος σε σχέση με τα κέρδη ..........................................................................24

Βασικές δεξιότητες της χρηματοοικονομικής διοίκησης ...........................................27 Κατανόηση των οικονομικών παραγόντων............................................................27 Σημασία της λογιστικής .........................................................................................30

Η παγκοσμιοποίηση της επιχείρησης .........................................................................31 Οι επιπτώσεις της εξωτερικής ανάθεσης εργασιών....................................................34 Δημόσια ευθύνη και χρηματοοικονομική διοίκηση ...................................................35 Στόχοι του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού ............................................................37 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ................................................................................................38 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ..............................................................................................................40

2 ΕΙΔΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗΣ ............................................... 43 Μορφές εταιρειών ......................................................................................................43 Βασικές αρχές φορολογίας .........................................................................................46 Φορολογία εισοδήματος εταιρειών ........................................................................47 Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων........................................................49 Βασικές αρχές υπολογισμού των αποσβέσεων ......................................................50 Οι κυριότερες μέθοδοι απόσβεσης .........................................................................51

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ................................................................................................56 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ...............................................................................................56 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ..............................................................................................................57

ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ) ................................................ 59

3 Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ...................................... 61 Γιατί αλλάζει η αξία του χρήματος με την πάροδο του χρόνου .................................61 Μελλοντική αξία και σύνθετος τόκος ........................................................................64 Παρούσα αξία και προεξοφλητικά επιτόκια...............................................................70 Παρούσα αξία προσόδου........................................................................................72 Παρούσα αξία μεταβλητών ταμιακών ροών ..........................................................77 Παρούσα αξία ομολογιών χωρίς τακτή λήξη .........................................................77

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ενδιάμεσος ανατοκισμός............................................................................................78 Υπολογισμός ποσοστών απόλυτης αύξησης ..............................................................80 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ................................................................................................81 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ...............................................................................................81 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ..............................................................................................................83

4 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΣΗ ..................................................................................... 87 Η σχέση μεταξύ κίνδυνου και απόδοσης....................................................................88 Υπολογισμός της απόδοσης ...................................................................................90 Υπολογισμός του κίνδυνου ....................................................................................92

Υπολογισμός των προβλεπόμενων αποδόσεων και των κινδύνων σε αβέβαια επενδυτικά προγράμματα ...................................................................................95

Κίνδυνος χαρτοφυλακίου .....................................................................................101 Υπολογισμός κίνδυνου και απόδοσης με το μοντέλο αποτίμησης

κεφαλαιουχικών περιουσιακών στοιχείων (CAPM) ........................................106 Η γραμμή αγοράς χρεογράφων (SML) ....................................................................111 Σύγκριση των μοντέλων CAPM και SML ...............................................................114 Αποτίμηση μέσω κερδοσκοπικών αγοραπωλησιών (APT)......................................115 Πώς θα εκμεταλλευτούμε την αποτελεσματική αγορά ........................................118 Κίνδυνος και απόδοση των κλάδων μιας επιχείρησης .........................................119

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................126 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................127 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................129

5 ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ...................................................................................... 135 Η έννοια της αξίας....................................................................................................135 Αποτίμηση ομολογιών .........................................................................................136 Αποτίμηση προνομιούχων μετοχών .....................................................................138 Αποτίμηση κοινών μετοχών .................................................................................139

Χρήση των πολλαπλασιαστών τιμής........................................................................143 Χρήση του μοντέλου CAPM στις μεθόδους αποτίμησης ........................................144 Ελεύθερη ταμιακή ροή .............................................................................................145 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................147 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................148 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................149

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ .................................................. 153

6 ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ: ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ................................................................................. 155 Τι είναι ο προϋπολογισμός κεφαλαιουχικών επενδύσεων; ......................................155 Προσδιορισμός του αρχικού κόστους ......................................................................158

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 7

Προσδιορισμός της επαυξητικής ταμιακής ροής......................................................161 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................164 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................165 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................167

7 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ: ΧΩΡΙΣ ΚΙΝΔΥΝΟ .................................................................................................... 171 Μέση απόδοση επένδυσης (ARR) ............................................................................172 Περίοδος επανείσπραξης ..........................................................................................173 Καθαρή παρούσα αξία (NPV) ..................................................................................175 Δείκτης αποδοτικότητας (PI) ...................................................................................178 Εσωτερική απόδοση επένδυσης (IRR) .....................................................................179 Γιατί η NPV και η IRR επιλέγουν μερικές φορές διαφορετικά επενδυτικά

προγράμματα;...................................................................................................182 Ποτέ είναι αξιόπιστες οι μέθοδοι NPV και IRR; .................................................183

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................184 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................184 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................187

8 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ: ΜΕ ΚΙΝΔΥΝΟ .......................................................................................................... 191 Ο κίνδυνος στον προϋπολογισμό κεφαλαιουχικών επενδύσεων..............................191 Προσέγγιση των ισοδύναμων βεβαιότητας (CEA) ..................................................192 Ανάλυση ευαισθησίας ..............................................................................................194 Η μέθοδος CAPM στον προϋπολογισμό κεφαλαιουχικών επενδύσεων ..................195 Τεχνικές προσομοίωσης ...........................................................................................197 Προσαρμογή για τον πληθωρισμό............................................................................200 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................201 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................202 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................205

ΜΕΡΟΣ ΙV: ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ, ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ, ΚΑΙ ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ............................................................. 211

9 ΚΟΣΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ........................................................................................... 213 Βασικές έννοιες ........................................................................................................213

Tο κόστος κεφαλαίου ως σημείο αναφοράς για τις επενδυτικές αποφάσεις........214 Tο κόστος κεφαλαίου ως μέτρο της αποδοτικότητας ..........................................215 Xρήση εσωτερικών και εξωτερικών πηγών άντλησης κεφαλαίου.......................218

Ο κίνδυνος και το κόστος κεφαλαίου.......................................................................219 Kόστος μακροπρόθεσμου χρέους.........................................................................221 Kόστος προνομιούχων μετοχών ...........................................................................226 Kόστος κοινών μετοχών.......................................................................................227

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Tο CAPM και το κόστος κοινών μετοχών ...........................................................229 Kόστος αδιανέμητων κερδών...............................................................................230

Υπολογισμός του μέσου σταθμικού κόστους κεφαλαίου (WACC)..........................232 Μέτρηση του οριακού σταθμικού κόστους κεφαλαίου (WMCC) ............................236 Το CAPM και το κόστος κεφαλαίου ....................................................................239

Το κόστος κεφαλαίου των κλάδων (ή τμημάτων) μιας επιχείρησης ........................241 Η παγκοσμιοποίηση και το κόστος κεφαλαίου ........................................................242 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................244 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................246 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................247

10 ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ.................................................................................. 253 Βασικές έννοιες ........................................................................................................253 Εξήγηση της χρηματοοικονομικής μόχλευσης ....................................................254

Κεφαλαιακή διάρθρωση ...........................................................................................258 Κεφαλαιακή διάρθρωση και αξία του μετοχικού κεφαλαίου της επιχείρησης ....258 Κεφαλαιακή διάρθρωση και συνολική αξία της επιχείρησης ..............................260

Η διαμάχη για την κεφαλαιακή διάρθρωση .............................................................262 Η προσέγγιση των καθαρών εσόδων (ΝΙ)............................................................263 Η προσέγγιση των καθαρών λειτουργικών εσόδων (ΝΟΙ) ..................................265 Η θεωρία Modigliani-Miller.................................................................................266 Το υπόδειγμα ΜΜ με φορολόγηση της επιχείρησης ...........................................268 Η σύγχρονη ερμηνεία της κεφαλαιακής διάρθρωσης ..........................................270

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................276 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................277 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................279

11 ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ..................................................................................... 285 Η σημασία της μερισματικής πολιτικής ...............................................................285

Ο ρόλος των μερισμάτων στη διαδικασία αποτίμησης ............................................286 Μη χρηματικές διανομές μερίσματος...................................................................292 Επιπτώσεις των μη χρηματικών μερισμάτων στον ισολογισμό ...........................293 Περιορισμοί στην καταβολή μερίσματος .............................................................296

Η μερισματική πολιτική και η τιμή της μετοχής ......................................................298 Η προσέγγιση του καθαρού υπολειμματικού μερίσματος....................................302 Η αποτίμηση με την προσέγγιση της ελεύθερης ταμιακής ροής..........................305 Αποτίμηση μετοχών με την προσέγγιση των κερδών ..........................................306

Επαναγορά μετοχών .................................................................................................311 Γιατί οι εταιρείες επαναγοραζουν τις μετοχές τους; ............................................311

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................314 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................316 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................317

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9

ΜΕΡΟΣ V: ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΕ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ............................................. 323

12 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ........................ 325 Δικαιώματα προαίρεσης (ΟΨΙΟΝ) ..........................................................................327 Πώς λειτουργούν τα δικαιώματα αγοράς και πώλησης .......................................329 Αποτίμηση δικαιωμάτων προαίρεσης και το υπόδειγμα των Black και Scholes....333

Το διωνυμικό υπόδειγμα ..........................................................................................336 Προθεσμιακά συμβόλαια .........................................................................................343 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................352 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................354 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................355

ΜΕΡΟΣ VΙ: ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ............................................................................. 361

13 ΜΙΣΘΩΣΕΙΣ............................................................................................................. 363 Βασικές αρχές της χρηματοδοτικής μίσθωσης.........................................................363 Είδη μισθώσεων .......................................................................................................366 Οι κανονισμοί της FASB και της IRS..................................................................367 Η μίσθωση είναι στοιχείο του ενεργητικού ή του παθητικού; .............................368

Ταμιακές ροές των μισθώσεων ................................................................................369 Υπολογισμός των ετήσιων δαπανών για μισθώματα ...........................................371 Μίσθωση ή αγορά: προσέγγιση από την άποψη της παρούσας αξίας..................374

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................379 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................379 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................380

14 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΜΕΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΤΡΕΨΙΜΑ ΟΜΟΛΟΓΑ ... 385 Πιστοποιητικά απόκτησης μετοχών και μετατρέψιμα ομόλογα ..............................385 Πιστοποιητικά απόκτησης μετοχών .....................................................................386 Θεωρητική αξία των πιστοποιητικών απόκτησης μετοχών .................................387 Το φαινόμενο της μόχλευσης ...............................................................................388 Αντικειμενική αξία του πιστοποιητικού απόκτησης μετοχών (FVw) ...................389 Τι συμβαίνει όταν γίνεται άσκηση του δικαιώματος που απορρέει από το πιστοποιητικό απόκτησης μετοχών ..................................................................391

Μετατρέψιμα ομόλογα .............................................................................................391 Αξία των μετατρέψιμων .......................................................................................392 Οφέλη για την επιχείρηση ....................................................................................397 Διαφορές ανάμεσα στα πιστοποιητικά απόκτησης μετοχών και τα μετατρέψιμα ομόλογα.......................................................................................398

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................399 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................400 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................401

10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

15 ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΗ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ................... 407 Βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση .............................................................................408 Ο ταμιακός κύκλος ...................................................................................................416 Μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση ............................................................................418 Χρηματοδότηση μέσω ομόλογων ........................................................................419

Προσδιορισμός του επιτοκίου ..................................................................................420 Επιλογή του κατάλληλου χρόνου των χρηματοδοτικών στρατηγικών ....................424 Η εναλλακτική λύση του ομόλογου χωρίς τοκομερίδιο.......................................424 Χαρακτηριστικά των κοινών μετοχών .................................................................428

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................435 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................437 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................439

ΜΕΡΟΣ VIΙ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ......................... 447

16 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ............................................................ 449 Η σημασία του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού ...................................................449 Μέθοδοι υπολογισμού των αναγκών........................................................................451 Ανάλυση πηγών και χρήσεων κεφαλαίων ................................................................456 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................459 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................460 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................461

ΜΕΡΟΣ VIIΙ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ........................................... 463

17 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ................................................ 465 Διαχείριση του κυκλοφορούντος ενεργητικού .........................................................466 Διαχείριση των εισπρακτέων λογαριασμών .............................................................470 Διαχείριση των αποθεμάτων ....................................................................................471 Διαχείριση των πληρωτέων λογαριασμών ...............................................................474 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................476 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................477 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................477

ΜΕΡΟΣ ΙX: ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ................................................ 479

18 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ.......... 481 Οικονομικές καταστάσεις.........................................................................................482

Xρήση των οικονομικών καταστάσεων ...............................................................488 Tυποποίηση των οικονομικών καταστάσεων.......................................................489

Χρηματοοικονομικοί δείκτες ...................................................................................491 Xρήσεις και είδη δεικτών .....................................................................................492

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 11

Xρήση δεικτών για την ανάλυση της απόδοσης ..................................................509 Η ποιότητα των κερδών .......................................................................................511 Περιορισμοί της ανάλυσης δεικτών .....................................................................515

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................516 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................517 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................520

ΜΕΡΟΣ X: ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ...................................................................................... 529

19 ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ..................................................................................................... 531 Είδη συγχωνεύσεων .................................................................................................532 Γιατί συγχωνεύονται οι εταιρείες; ............................................................................533 Φορολογικά οφέλη των συγχωνεύσεων ...............................................................535

Ζητήματα που αφορούν τις συγχωνεύσεις ...............................................................536 Μέθοδοι εξαγοράς................................................................................................537 Η θεωρητική αιτιολόγηση των συγχωνεύσεων ....................................................537 Αλλά ζητήματα που αφορούν τις συμφωνίες συγχώνευσης ................................546

Λογιστικές πτυχές των συγχωνεύσεων ....................................................................547 Στρατηγικές κατά των συγχωνεύσεων .....................................................................549 Χρηματοδότηση των συγχωνεύσεων .......................................................................551 Έχουν επιτυχία οι συγχωνεύσεις; .............................................................................553 Οι συγχωνεύσεις στη δεκαετία του 1990 .............................................................553 Οι συγχωνεύσεις στη δεκαετία του 2000 .............................................................555 Εναλλακτικές λύσεις ............................................................................................557 Εταιρική αναδιάρθρωση.......................................................................................558

Παράλληλο μετοχικό κεφάλαιο και αντίστροφες συγχωνεύσεις .............................559 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................562 ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ .............................................................................................563 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................564

20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ............................... 571 Εισαγωγή στη διεθνή χρηματοοικονομική ...............................................................572 Κατανόηση των ξένων νομισμάτων .........................................................................572 Ανατίμηση και υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας ................................573

Τι καθορίζει την αξία ενός ξένου νομίσματος;.........................................................575 Ορολογία και έννοιες ...............................................................................................577 Ισοζύγιο πληρωμών..............................................................................................579 Ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα ............................................................................582

Κατανόηση του ξένου συναλλάγματος ....................................................................582 Χρηματοοικονομικά μέσα ξένου συναλλάγματος ...............................................583 Αρμπιτράζ ............................................................................................................589 Δικαιώματα προαίρεσης επιτοκίων ......................................................................591

12 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η αγορά προθεσμιακών συμβολαίων συναλλάγματος.........................................593 Διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές ..................................................................595

Χρηματοδότηση των εξαγωγών ...............................................................................597 ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................602 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ .........................................................................................603 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................604

21 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ...................................... 607 Εισαγωγή στο χρηματοοικονομικό λογισμικό .........................................................608 Αρχεία διαχείρισης ...............................................................................................608 Ανάλυση λογιστικών φύλλων ..............................................................................609 Στατιστικά πακέτα................................................................................................610 Μαθηματικά πακέτα.............................................................................................610 Τράπεζες χρηματοοικονομικών δεδομένων .........................................................610

Η διαδικτυακή επανάσταση......................................................................................612 Κόστος και αποδοτικότητα ..................................................................................613 Αγοραπωλησίες και αναδοχή έκδοσης χρεογράφων............................................615 Άλλες διαδικτυακες εφαρμογές............................................................................616 Επιλεγμένοι χρηματοοικονομικοί δικτυακοί τόποι ..............................................619

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ..............................................................................................622 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ............................................................................................................622

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΕΣ ............................................................................................... 625 Πίνακας Α-1 Συντελεστές Επιτοκίου Μελλοντικής Αξίας ......................................626 Πίνακας Α-2 Συντελεστές Επιτοκίου Μελλοντικής Αξίας Προσόδου ....................630 Πίνακας Α-3 Συντελεστές Επιτοκίου Παρούσας Αξίας ..........................................634 Πίνακας Α-4 Συντελεστές Επιτοκίου Παρούσας Αξίας Προσόδου ........................638

ΓΛΩΣΣΑΡΙ...................................................................................................................... 643

ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ ............................................................................................................. 663

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ .................................................................................................................. 673

ΜΕΡΟΣ I ΕΙΣΑΓΩΓΗ

19

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟ-ΝΟΜΙΚΗ;

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ αντιστάθμιση κινδύνου/απόδοσης (risk/return trade-off): το απαιτούμενο ποσοστό από-

δοσης που δικαιολογεί μια επένδυση, σε δεδομένο επίπεδο κινδύνου

δαπάνες (κόστος) αντιπροσώπευσης (agency costs): δαπάνες που αφορούν τη διευθέ-τηση συγκρούσεων μεταξύ διευθυντικών στελεχών, μετόχων, και ομολογιούχων

διεθνής εταιρεία (global firm): μια εταιρεία με επενδύσεις περιουσιακών στοιχείων και ερ-γασίες σε παγκόσμιο επίπεδο

εξωτερική ανάθεση έργου (outsourcing): μια εταιρεία αποφασίζει να επενδύσει και να παράγει προϊόντα στο εξωτερικό (ή να βασιστεί στις εισαγωγές) αντί να κατασκευάσει εργοστάσια στη χώρα της για να παράγει αυτά τα προϊόντα

μακροοικονομικοί παράγοντες (macro factors): ευρύτερες οικονομικές και χρηματοοικο-νομικές εξελίξεις που επηρεάζουν τις πωλήσεις και τα κέρδη της επιχείρησης

μεγιστοποίηση του πλούτου (wealth maximization): συμβολή στην αξία μιας επιχείρησης με την επιλογή εκείνων των επενδύσεων που παρουσιάζουν την καλύτερη αντιστάθμι-ση κινδύνου/απόδοσης

μικροοικονομικές αποφάσεις (micro decisions): εσωτερικές αποφάσεις της επιχείρησης που επηρεάζουν τα αποτελέσματα των πωλήσεων, συμβάλλουν στον έλεγχο του κό-στους, και καθορίζουν την τιμολογιακή πολιτική

χρηματοοικονομική (finance): η εφαρμογή μιας σειράς χρηματοδοτικών και οικονομικών αρχών για τη μεγιστοποίηση του πλούτου της επιχείρησης και της αξίας του μετοχικού της κεφαλαίου

χρηματοοικονομικός σχεδιασμός (financial planning): πρόβλεψη απαιτήσεων σε μετρη-τά, καθορισμός κατευθυντηρίων γραμμών για τον έλεγχο του κόστους, προσδιορισμός στόχων μελλοντικών πωλήσεων και κερδών, καθορισμός της καλύτερης κατανομής των περιορισμένων κεφαλαίων, και ανάπτυξη εναλλακτικών στρατηγικών για την περί-πτωση που δεν αποδίδουν τα υπάρχοντα προγράμματα

20 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Χρηματοοικονομική (finance) είναι η εφαρμογή μιας σειράς οικονομικών αρχών για τη μεγι-στοποίηση του πλούτου (maximization of wealth), δηλαδή της συνολικής αξίας μιας επιχείρη-σης. Ειδικότερα, με τη χρήση της καθαρής παρούσας αξίας (την αναγωγή, ή προεξόφληση, των μελλοντικών ταμιακών ροών σε παρούσες αξίες μείον τις αρχικές δαπάνες) για τη μέ-τρηση της κερδοφορίας, μια εταιρεία μεγιστοποιεί τον πλούτο της επενδύοντας σε προγράμ-ματα ή έργα και αποκτώντας περιουσιακά στοιχεία των οποίων οι συνδυασμένες αποδόσεις αποφέρουν τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη με το μικρότερο κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν γνωρίζει πότε επιτυγχάνεται ο μέγιστος πλούτος, αν και εξυπακούεται ότι είναι ο τελικός στόχος κάθε επιχείρησης. Ένας τρόπος για να υπολογιστεί ο πλούτος μιας επιχείρη-σης είναι μέσω της τιμής της κοινής μετοχής της. Όταν ανεβαίνει η τιμή της μετοχής μιας επιχείρησης, τότε θεωρείται ότι ο πλούτος των μετόχων της επιχείρησης αυξήθηκε. Γιατί η τιμή της μετοχής μιας επιχείρησης αντικατοπτρίζει την ικανότητά της να δημιουργεί και να αυξάνει τον πλούτο; Επειδή η χρηματιστηριακή αγορά είναι ένας πολύ αποτελεσματικός μη-χανισμός. Έτσι, η τιμή της μετοχής αποτυπώνει πολύ γρήγορα όλες τις διαθέσιμες πληροφο-ρίες καθώς και τις προοπτικές για μελλοντικές μεταβολές του πλούτου της επιχείρησης. Σή-μερα, η αγορά είναι ακόμη πιο αποτελεσματική αφού οι επενδυτές έχουν καλύτερη πληρο-φόρηση και τα διευθυντικά στελέχη χρησιμοποιούν καλύτερες μεθόδους και πιο αποτελε-σματικές στρατηγικές για να γνωστοποιήσουν την απόδοσή τους. Η διάδοση των ηλεκτρονι-κών υπολογιστών αποτέλεσε το μέσον για την επιλογή των καλύτερων εναλλακτικών επεν-δύσεων. Και βέβαια, η έλευση του Διαδικτύου έφερε πραγματική επανάσταση στους τρό-πους έρευνας, συλλογής και διάδοσης των πληροφοριών πάνω στις οποίες βασίζονται σω-στότερες επιχειρηματικές αποφάσεις. Σήμερα, οι οικονομικοί διευθυντές διαθέτουν πολλά σύνθετα εργαλεία για την επίλυση δύσκολων επιχειρηματικών προβλημάτων. Αυτό δεν ίσχυε πάντα στο παρελθόν. Πριν από το 1970, δινόταν έμφαση στην εξεύρεση νέων τρόπων για την αποτελεσματική διαχείριση του κεφαλαίου κίνησης, τη βελτίωση των μεθόδων για την τήρηση των οικονομικών αρχείων, και την ερμηνεία των ισολογισμών και των καταστάσεων αποτελεσμάτων χρήσης (αναλύ-σεων εσόδων-εξόδων). Οι πρόσφατες εξελίξεις στον κλάδο της χρηματοοικονομικής προσέ-φεραν στα διευθυντικά στελέχη καλύτερα εργαλεία για τη λήψη ορθών επενδυτικών αποφά-σεων. Με τη βοήθεια των νέων μεθόδων μέτρησης του κινδύνου και της απόδοσης, οι εται-ρείες έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν αποτελεσματικότερους τρόπους για να επιτύχουν τη βέλτιστη κατανομή των πόρων που σπανίζουν. Η εμφάνιση των αγορών των χρηματοοι-κονομικών παραγώγων επιτρέπει στα διευθυντικά στελέχη να αντισταθμίζουν τους κινδύ-νους. Η δυνατότητα προσομοίωσης των στρατηγικών επιτρέπει σε μια επιχείρηση να επιλέ-γει τα καλύτερα επενδυτικά προγράμματα ή έργα (projects), γεγονός το οποίο έχει ως αποτέ-λεσμα τη μεγιστοποίηση του πλούτου της επιχείρησης. Η γνώση της χρηματοοικονομικής δεν πρέπει να είναι αποκλειστικό προνόμιο των δια-χειριστών των διαθεσίμων των επιχειρήσεων, των ελεγκτών, και όσων σχεδιάζουν τα χρημα-τοοικονομικά προγράμματα. Σε κάθε επιχείρηση, αν οι λογιστές, οι στατιστικολόγοι, και οι υπεύθυνοι πωλήσεων έχουν αντίληψη και κατανόηση των χρηματοοικονομικών αρχών, θα είναι σε θέση να συμμετέχουν αποτελεσματικότερα στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Στα τελικά προγράμματα που καταρτίζονται από τη διεύθυνση χρηματοοικονομικών υπηρε-σιών πρέπει να συμμετέχουν και τα υπόλοιπα τμήματα της επιχείρησης.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 21

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ Η χρηματοοικονομική είναι λίγο επιστήμη και λίγο τέχνη. Η χρηματοοικονομική ανάλυ-ση (financial analysis) παρέχει τη δυνατότητα να λαμβάνονται ορθές και ευέλικτες επενδυ-τικές αποφάσεις στην κατάλληλη και πλεονεκτικότερη χρονική στιγμή. Όταν οι οικονομι-κοί διευθυντές επιτυγχάνουν, συμβάλλουν στη βελτίωση της αξίας των μετοχών της επι-χείρησης. Ένας οικονομικός διευθυντής εκπέμπει ευνοϊκά σήματα προς τους επενδυτές όταν έχει στο ενεργητικό του μια σειρά υγιών χρηματοοικονομικών καταστάσεων με αποδόσεις που αυξάνο-νται με γρήγορο και σταθερό ρυθμό και με το χαμηλότερο επίπεδο κινδύνου. Γιατί τα σωστά σήματα είναι τόσο απαραίτητα; Γιατί οι μέτοχοι (επενδυτές) προσδιορίζουν τελικά τη χρηματι-στηριακή αξία της επιχείρησης όπως αυτή αντανακλάται στις τιμές των χρεογράφων που εκδίδει. Αν η επιχείρηση έχει καλή φήμη και οι επενδυτές πιστεύουν ότι αυτό θα συνεχιστεί, τότε η αποτίμηση θα είναι υψηλή. Αντίθετα, μια κακή φήμη, με προβλέψεις δυσμενών αποδόσεων και υψηλά επίπεδα κινδύνου, θα οδηγήσει σε χαμηλή αποτίμηση. Για να είναι επιτυχημένοι, οι οικονομικοί διευθυντές μιας επιχείρησης πρέπει να αντι-μετωπίζουν τις μεταβολές που συντελούνται συνεχώς στον τομέα της χρηματοοικονομι-κής. Οφείλουν να υιοθετούν περισσότερο εξελιγμένες μεθόδους ώστε να μπορούν να προ-γραμματίζουν καλύτερα σε ένα διαρκώς ανταγωνιστικότερο κλίμα. Είναι απαραίτητο να αντιμετωπίζουν με αποτελεσματικότητα τις συνεχείς αλλαγές μέσα και έξω από την επι-χείρηση. Με λίγα λόγια, οι οικονομικοί διευθυντές μιας επιχείρησης έχουν την ευθύνη να αναγνωρίζουν τις μεταβολές στο χρηματοοικονομικό περιβάλλον και να ανταποκρίνονται σ’ αυτές. Υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη για τη σωστή επιλογή του χρόνου εισαγωγής νέων προϊόντων, για την παράδοση προϊόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις τρέ-χουσες και εξελισσόμενες ανάγκες, και για τη διασφάλιση της υποστήριξης των αποφάσεων από εναλλακτικά προγράμματα. Μερικές φορές απαιτούνται αλλαγές στις ερευνητικές προ-σπάθειες και την παραγωγή, για να εξασφαλιστεί ότι τα νέα προϊόντα ανταποκρίνονται στις προκλήσεις μιας όλο και πιο ανταγωνιστικής αγοράς.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ Πολλές φορές, τα πιο επιτυχημένα χρηματοοικονομικά προγράμματα δεν προσελκύουν την προσοχή που θα έπρεπε, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι τα διευθυντικά στελέχη δεν τα δη-μοσιοποιούν, δηλαδή «δεν τα διαφημίζουν». Στο παρελθόν, τέτοιου είδους πληροφορίες δια-βιβάζονταν στους αναλυτές χρεογράφων οι οποίοι, με τη σειρά τους, ενημέρωναν τους επεν-δυτές για τις νέες εξελίξεις που λάμβαναν χώρα σε μια επιχείρηση. Όμως αυτή η προσέγγιση ήταν πολύ επιλεκτική και αφορούσε λίγους μόνο επενδυτές. Συνήθως, οι υπεύθυνοι της ε-ταιρείας διέδιδαν τις πληροφορίες αυτές μέσω του τύπου, της τηλεόρασης, και των τριμη-νιαίων και ετήσιων χρηματοοικονομικών εκθέσεων. Στην καλύτερη περίπτωση, αυτές οι πληροφορίες ήταν σποραδικές και χωρίς αμεσότητα. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η δημοσιοποίηση των νέων πληροφοριών να γίνεται όσο το δυνατόν συντομότερα και σε όσο το δυνατόν περισσότερους επενδυτές. Το Διαδίκτυο έχει

22 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

γίνει, και θα συνεχίσει να είναι, ένα αποτελεσματικό μέσον για την επίτευξη αυτού του στό-χου. Η επιχείρηση θα πρέπει να επιδιώκει να κάνει επενδύσεις στους κλάδους εκείνους τους οποίους οι επενδυτές συσχετίζουν με την ανάπτυξη και το «συρμό» και έχουν μεγάλες προο-πτικές κερδοφορίας. Δυστυχώς, πολλές καλές και οικονομικά υγιείς εταιρείες ταυτίζονται με κλάδους χαμηλής αποτίμησης. Υπάρχουν καλά προϊόντα τα οποία δεν απολαμβάνουν την αναγνώριση που τους αξίζει. Μια ιδέα θα ήταν να εστιαστεί η προσοχή των επενδυτών στους πιο ελκυστικούς τομείς της επιχείρησης ώστε να εξασφαλιστεί μια καλύτερη αποτίμηση. Ί-σως η επιχείρηση να θέλει να γνωρίζουν οι επενδυτές ότι στρέφεται προς περισσότερο δελε-αστικούς τομείς ανάπτυξης και κερδοφορίας. Η ευθύνη της επιχείρησης έναντι των μετόχων της είναι να δημιουργήσει μια όσο το δυνατόν καλύτερη εικόνα. Μια πρόσφατη επιτυχημένη στρατηγική είναι η χρήση των «παράλληλων μετοχών» (tracking stock). Η στρατηγική αυτή συνίσταται στην έκδοση νέων μετοχών οι οποίες αντιπροσωπεύουν το τμήμα εκείνο των πε-ριουσιακών στοιχείων (ή ενεργητικού) της εταιρείας με τις καλύτερες χρηματοοικονομικές προοπτικές. Με τον τρόπο αυτόν, οι επενδυτές μπορούν να ταυτίσουν τις μετοχές με παρεμ-φερείς τομείς υψηλής αποτίμησης, δίνοντας έτσι στις παράλληλες μετοχές την πραγματική αποτίμηση που τους αξίζει. Τα διευθυντικά στελέχη οφείλουν να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην έννοια της δημιουργίας μιας καλής εικόνας όταν εξαγοράζουν άλλες εταιρείες, όταν προσθέτουν νέες σειρές προϊόντων, ή όταν δίνουν νέες κατευθύνσεις στην έρευνα. Το μέρος αυτό της επενδυτικής στρατηγικής, είτε είναι πραγματικό ή πλασματικό, δεν πρέπει να φεύγει πο-τέ από το μυαλό των διευθυντικών στελεχών όταν επιδιώκουν να μεταβάλουν την αντί-ληψη που έχουν οι επενδυτές για τις δυνατότητες των μετοχών της επιχείρησης ως επέν-δυσης.

• ΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΩΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν κάποτε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν αντιπροσώπους για να επιληφθούν κάποιου συγκεκριμένου θέματος. Με αυτόν τον τρόπο, η ευθύνη μεταβι-βάζεται σε κάποιον άλλο. Για παράδειγμα, στην περίπτωση μιας αγωγής για αποζημίωση, μπορεί κάποιος, προκειμένου να υποστηρίξει την υπόθεσή του στο δικαστήριο, είτε να εκ-προσωπήσει τον εαυτό του είτε να προσλάβει δικηγόρο. Ως αντιπρόσωπος, ο δικηγόρος ανα-λαμβάνει την αποστολή να επιτύχει την υψηλότερη δυνατή αποζημίωση. Το ίδιο ισχύει και για τους μετόχους όταν μεταβιβάζουν το έργο της λειτουργίας μιας επιχείρησης σε κάποιον οικονομικό διευθυντή, ο οποίος ενεργεί ως αντιπρόσωπος της εταιρείας. Προφανώς, ο στό-χος είναι να επιτευχθεί η μέγιστη αξία των μετοχών που έχουν στα χέρια τους οι ιδιοκτήτες της επιχείρησης. Δεν υπάρχουν, πάντως, καθιερωμένοι κανόνες που να υποδεικνύουν ποιο δρόμο πρέπει να ακολουθήσουν τα στελέχη ώστε να επιτύχουν αυτόν το στόχο. Σε τελική ανάλυση, οδηγός είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι επενδυτές τις ενέργειες των στελεχών. Ένας καλός τρόπος για την παρακίνηση των διευθυντικών στελεχών είναι η προσφορά επικερδών δικαιωμάτων αγοράς μετοχών (stock options) συνδεδεμένων με την απόδοσή τους.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 23

ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Γενικά, τα στελέχη πρέπει να αναζητούν και να χρησιμοποιούν ασφαλείς επενδυτικές πολι-τικές που ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο. Ωστόσο, ορισμένα στελέχη ερμηνεύουν την αποστο-λή τους διαφορετικά. Ως αντιπρόσωποι, θεωρούν ότι ο ρόλος τους είναι να αποφύγουν τα μεγάλα λάθη. Έτσι, αυτοί οι αντιπρόσωποι ίσως παραβλέπουν κάποιες καλές ευκαιρίες ανά-πτυξης με αποδεκτά επίπεδα κινδύνου. Αυτή η αντίθεση συμφερόντων μεταξύ αντιπροσώ-που και μετόχων είναι απίθανο να δώσει το άριστο αποτέλεσμα. Δεν υπάρχει εγγύηση ότι οι οικονομικοί διευθυντές, ενεργώντας ως αντιπρόσωποι, θα πάρουν τις κατάλληλες αποφάσεις και θα ακολουθήσουν τον καλύτερο δρόμο. Για παρά-δειγμα, αξιολογώντας τους κινδύνους διαφόρων επενδυτικών προγραμμάτων σε σχέση με τις προβλεπόμενες αποδόσεις τους, οι διευθυντές ίσως να επικεντρώνονται σε ορισμένες μόνο επενδύσεις και να μην διαφοροποιούν τη σύνθεση των περιουσιακών στοιχείων της επιχεί-ρησης ώστε να επιτύχουν χαμηλότερο επίπεδο κινδύνου. Προσφάτως, υπήρξαμε μάρτυρες περιπτώσεων απροκάλυπτης απάτης, παραποίησης χρη-ματοοικονομικών καταστάσεων, και κακοδιοίκησης σε επιχειρήσεις όπως η Enron, η Adel-phia Communications, και η Worldcom. Υπεύθυνη γι’ αυτές τις χρεοκοπίες ήταν εν μέρει και η αδυναμία των διοικητικών συμβουλίων να επιμείνουν στην εφαρμογή αποδεκτών κα-νόνων επαγγελματικής συμπεριφοράς και χρηστής διοίκησης. Ευτυχώς, η πλειοψηφία των διευθυντικών στελεχών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι υπεύθυνα άτομα. Συχνά οι αντιπρόσωποι βρίσκονται στη μέση, προσπαθώντας να ικανοποιήσουν δύο κύρια αντίπαλα στρατόπεδα: τους πιστωτές και τους μετόχους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν τα ξένα κεφάλαια (debt) γίνονται σοβαρή πηγή χρηματοδότησης. Οι πιστωτές επιβάλλουν ορι-σμένους περιορισμούς στην επιχείρηση, όπως π.χ. ο περιορισμός του καταβαλλόμενου μερί-σματος όταν τα κέρδη βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, και κατά τα άλλα υποχρεώνουν τα στελέχη να διατηρήσουν τη ρευστότητα της επιχείρησης σε συγκεκριμένο επίπεδο ώστε να διασφαλιστεί η εξυπηρέτηση των δανείων. Προσπαθώντας να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι πιστωτές, οι οικονομικοί διευθυντές μπορεί να δί-νουν πολύ μεγαλύτερη προσοχή στους πιστωτές από ό,τι στους μετόχους. Αυτή η σύγκρουση μπορεί να καταστήσει τα στελέχη λιγότερο αποτελεσματικά και να τα εμποδίσει να αξιοποιή-σουν τις καλύτερες ευκαιρίες. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις που να εξασφαλίζουν την αρμονία μεταξύ στελεχών και μετόχων. Επαφίεται στους μετόχους — μέσω του διοικητικού συμβουλίου — να προσ-λάβουν τα κατάλληλα στελέχη και να εξασφαλίσουν ότι θα αμείβονται ανάλογα. Αυτό ση-μαίνει ότι πρέπει να ανταποκριθούν στις τιμές της αγοράς ώστε να προσελκύσουν τα κατάλ-ληλα ταλέντα. Η προσφορά μετοχών σε αυτά τα στελέχη λειτουργεί επίσης ως κίνητρο για να προσπαθούν να μεγιστοποιούν την αξία των μετοχών της επιχείρησης. Σε κάθε περίπτωση, τα ικανά στελέχη διαθέτουν κρίση και ένστικτο ώστε να γνωρίζουν ποια πολιτική να εφαρμόζουν και πότε. Ξέρουν πότε να συγκεντρώνουν κεφάλαια και πώς να ελέγχουν τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης. Οι σωστές αποφάσεις μεταφράζονται σε ευνοϊκά σήματα προς τους επενδυτές και συνήθως έχουν αποτέλεσμα την υψηλότερη α-ποτίμηση της κοινής μετοχής της επιχείρησης.

24 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ Αν υπάρχει ένα πρόβλημα που υπεισέρχεται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αυτό είναι

η αβεβαιότητα και ο κίνδυνος που περικλείουν οι επενδύσεις. Όταν η επιχείρηση παίρνει ε-πενδυτικές αποφάσεις, προσπαθεί αυτομάτως να συγκεντρώσει το (να επενδύσει στο) καλύ-τερο δυνατό πακέτο περιουσιακών στοιχείων. Αυτό σημαίνει να χρησιμοποιήσει τα καλύτερα περιουσιακά στοιχεία με τον αποδοτικότερο τρόπο, έτσι ώστε να αποφέρουν στο μέλλον όσο το δυνατό ταχύτερες αποδόσεις με τον ελάχιστο κίνδυνο. Επιπλέον, η επιχείρηση θα πρέπει να ενδιαφέρεται για τον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί εσωτερικά και εξωτερικά κεφάλαια, μια και ένας υπερβολικός αριθμός μετοχών σε κυκλοφορία μπορεί να προκαλέσει μείωση του δεί-κτη κερδών ανά μετοχή, ενώ οι υπερβολικές υποχρεώσεις προς τρίτους μπορεί να αυξήσουν τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο και τις πάγιες δανειακές υποχρεώσεις της επιχείρησης. Όμως, η κατάλληλη χρήση αυτών των παραγόντων μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της αξίας της επιχείρησης. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό για τα χρηματοοικονομικά στελέχη να υιοθετούν μια ισορροπημένη χρηματοοικονομική πολιτική, έτσι ώστε οι επενδυτές να αισθάνονται ότι τα επενδεδυμένα κεφάλαιά τους είναι ασφαλή και υπόκεινται σε σωστή διαχείριση.

• Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΚΕΡΔΗ Η μεγιστοποίηση του κέρδους είναι βραχυπρόθεσμος στόχος, λιγότερο σημαντικός από τη μεγιστοποίηση του πλούτου της επιχείρησης. Μια επιχείρηση μπορεί να επιτύχει υψηλή κερ-δοφορία βραχυπρόθεσμα χρησιμοποιώντας απλώς διάφορες τεχνικές. Με άλλα λόγια, τα στελέχη μπορούν να καθυστερήσουν ορισμένα έξοδα, να αναβάλουν την αγορά δαπανηρού αλλά αποδοτικού εξοπλισμού, και να απολύσουν κάποιους υψηλόμισθους αλλά πολύ παρα-γωγικούς εργαζόμενους. Αυτές οι κοντόφθαλμες αποφάσεις μπορεί προσωρινά να μειώσουν τις δαπάνες και να αυξήσουν τα κέρδη. Εξάλλου, υψηλά κέρδη μπορούν να επιτευχθούν με επενδύσεις σε προγράμματα υψηλού κινδύνου και αβεβαιότητας. Μακροχρόνια, αυτά τα υψηλού κινδύνου επενδυτικά προγράμματα ή έργα μπορεί να μειώσουν την ανταγωνιστικό-τητα της επιχείρησης και την αξία των μετοχών της. Κατά συνέπεια, οι προσπάθειες μεγι-στοποίησης των κερδών ίσως αποδειχτούν αντίθετες προς το στόχο της μεγιστοποίησης του πλούτου της επιχείρησης, ο οποίος απαιτεί την πραγματοποίηση των υψηλότερων δυνατών αποδόσεων με το χαμηλότερο επίπεδο κινδύνου. Στη χρηματοοικονομική, ο υψηλότερος κίνδυνος συνδέεται γενικά με υψηλότερα προ-βλεπόμενα κέρδη — αλλά και με μεγαλύτερη πιθανότητα ζημιών. Η ίδια αρχή ισχύει και στην περίπτωση του μέσου μικροεπενδυτή. Επιθυμεί να γίνει ξαφνικά πλούσιος, αλλά ξέρει ότι για να το πετύχει αυτό, θα πρέπει να είναι πρόθυμος να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο υψη-λών απωλειών. Ο μέσος μικροεπενδυτής γνωρίζει ότι είναι ασφαλέστερο να αγοράσει έντο-κα γραμμάτια του Δημοσίου παρά να επενδύσει σε κάποια συγκεκριμένη μετοχή. Οι πιθανό-τητες να υπάρξουν απώλειες από την κατοχή κρατικών εντόκων γραμματίων είναι πράγματι μικρές, ενώ η πορεία μιας μετοχής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλά κέρδη ή σε μεγάλες απώ-λειες.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 25

Τα στελέχη αντιμετωπίζουν παρόμοια διλήμματα. Μερικά επενδυτικά προγράμματα μπορεί να είναι πιο αποδοτικά από άλλα, αλλά ο συνεπαγόμενος κίνδυνος μπορεί να είναι πολύ υψη-λός και να διακυβεύεται η φερεγγυότητα της επιχείρησης. Αυτή η κατάσταση είναι ανάλογη με εκείνη των παικτών που επιμένουν να στοιχηματίζουν σε άλογα που δεν έχουν προοπτικές νί-κης. Παρά το ότι το κέρδος είναι πολύ μεγάλο όταν αυτά τα άλογα νικήσουν, το πιθανότερο είναι ότι αυτοί οι παίκτες θα είναι μονίμως χαμένοι. Οι παίκτες που στοιχηματίζουν σε φαβορί έχουν περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν, αλλά τα κέρδη τους θα είναι μικρότερα. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική που υιοθετούν τα διευθυντικά στελέχη. Υπάρχει μια συνεχής σύγκρουση μεταξύ της ανάληψης παρακινδυνευμένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων υψη-λής κερδοφορίας και της διατήρησης μιας ασφαλούς χρηματοοικονομικής κατάστασης. Αυτές οι αποφάσεις των στελεχών εμπεριέχουν ένα συμβιβασμό μεταξύ της ανάληψης υπερβολικών κινδύνων προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη και της απόφασης για επενδύσεις που θα έχουν ίσως χαμηλότερο κίνδυνο και χαμηλότερη κερδοφορία — αλλά αναμένεται να οδηγή-σουν στην ασφαλή οικονομική κατάσταση της επιχείρησης. Ας σταθούμε λίγο στα παραπάνω σημεία. Οι επενδυτικές αποφάσεις συνεπάγονται τη σύγκριση των μελλοντικών προβλεπόμενων αποδόσεων των επενδύσεων με τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι σχετικές δραστηριότητες. Η ουσιώδης αυτή απόφαση στηρίζεται στην πολύ γνωστή αρχή της αντιστάθμισης κινδύνου/απόδοσης (risk/return trade-off), η οποία απεικονίζεται στην Εικόνα 1–1. Βασικά, η σχέση της Εικόνας 1-1 σημαίνει ότι μια απόφαση για επένδυση σε ένα πρόγραμμα χαμηλού κινδύνου (Α) θα αποφέρει χαμηλή απόδοση (Α'), ενώ ένα πρόγραμμα υψηλού κινδύνου (Β) θα πρέπει να έχει υψηλότερη απόδοση (Β') για να δικαιολογείται η πραγματοποίησή του.

Εικόνα 1-1. Η σχέση ανάμεσα στον κίνδυνο και τις προβλεπόμενες αποδόσεις

26 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο μόνος τρόπος για να αξιολογηθεί η συμβολή των διαφόρων επενδύσεων στον πλούτο μιας επιχείρησης είναι η προσαρμογή των μελλοντικών αποδόσεων κάθε επένδυσης ως προς τον κίνδυνο. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι έχετε δύο επενδυτικά προγράμματα/έργα, τα Α και Β. Και τα δύο παράγουν την ίδια ακολουθία μελλοντικών αποδόσεων αλλά το πρό-γραμμα Α ενέχει λιγότερο κίνδυνο από το πρόγραμμα Β. Ποιο πρόγραμμα είναι καλύτερο και ποιο πρόγραμμα θα αυξήσει περισσότερο τον πλούτο της επιχείρησης; Προφανώς το πρόγραμμα Α. Συνεπώς, στόχος του διευθυντικού στελέχους είναι η μεγιστοποίηση της αξίας της επιχεί-ρησης ή των μετοχών της. Αυτό επιτυγχάνεται με επενδύσεις σε εκείνα τα προγράμματα που έχουν την καλύτερη αντιστάθμιση κινδύνου/απόδοσης.

Η ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Η διοίκηση μπορεί, βραχυπρόθεσμα, να αποκομίσει υψηλά κέρδη αγοράζοντας υλικά κατώ-τερης ποιότητας και προσλαμβάνοντας ανεκπαίδευτους ή ανειδίκευτους εργαζόμενους .Αυτή η απόφαση μπορεί να αποφέρει προσωρινά χαμηλότερο κόστος και χαμηλότερες τιμές από εκείνες των ανταγωνιστών με συνέπεια την αύξηση των κερδών. Ωστόσο, αυτές οι κοντό-φθαλμες πολιτικές τείνουν να οδηγούν μακροπρόθεσμα σε προβλήματα. Ο εξοπλισμός κα-τώτερης ποιότητας παράγει περισσότερα ελαττωματικά προϊόντα από τα συνηθισμένα. Οι βλάβες των μηχανημάτων θα συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα, το κόστος των επι-σκευών θα αυξηθεί, και λιγότερα προϊόντα θα ανταποκρίνονται στις ποιοτικές προδιαγρα-φές. Το αποτέλεσμα θα είναι, ίσως, να καταστραφεί η εικόνα της επιχείρησης και να επηρε-αστεί αρνητικά η τιμή της μετοχής της. Είναι προτιμότερο για την επιχείρηση να επιβαρυνθεί με πρόσθετα έξοδα για τη διατήρηση του ελέγχου της ποιότητας, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον ενδεχόμενο κίνδυνο αρνητικής αντίδρασης των επενδυτών. Υψηλά κέρδη που επιτυγχάνονται με αντάλλαγμα την αύξηση του κινδύνου οδηγούν συ-νήθως σε ανεπιθύμητες αντιδράσεις των μετόχων και των επενδυτών μακροπρόθεσμα. Οι επενδυτές αποδίδουν συνήθως μεγαλύτερη αξία στα κέρδη που παράγει μια επιχείρηση με ιστορικό σταθερής κερδοφορίας παρά σε κέρδη του ίδιου επιπέδου που παράγονται από μια επιχείρηση με επενδύσεις υψηλού κινδύνου και με ιστορικό κερδοφορίας με μεγάλη διακύ-μανση. Κατά συνέπεια, ο στόχος της μεγιστοποίησης των κερδών μπορεί να συγκρούεται με το στόχο της μεγιστοποίησης του πλούτου. Οι προσπάθειες αύξησης των κερδών πέρα από ένα ορισμένο επίπεδο μπορεί να σημαίνουν την ανάληψη μεγαλύτερων από τους αναγκαί-ους κινδύνους και μπορεί επίσης, σε κάποιο βαθμό, να κλονίσουν την ικανότητα της επι-χείρησης να διατηρήσει τη φερεγγυότητά της. Η μεγιστοποίηση του πλούτου (wealth maximization) σημαίνει συνεχή ανησυχία για τον κίνδυνο. Αυτός ο στόχος μπορεί να μην επιτευχθεί αν η επιχείρηση ακολουθεί πολιτική βραχυπρόθεσμης μεγιστοποίησης του κέρ-δους. Για την επίτευξη της μεγιστοποίησης του πλούτου υπάρχουν πολλά εργαλεία – ανάμεσα στα άλλα, η κατανόηση και η εφαρμογή των αρχών των οικονομικών, της λογιστικής, της χρηματοοικονομικής, της στατιστικής, και άλλων σχετικών επιστημών.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 27

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ Ο κύριος στόχος ενός οικονομικού διευθυντή είναι η μεγιστοποίηση του πλούτου των μετό-

χων. Η μεγιστοποίηση των κερδών είναι βραχυπρόθεσμος στόχος που δεν ικανοποιεί ορισμέ-νους καθοριστικούς παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι το αποδεκτό επίπεδο κινδύνου. Ο στόχος της μεγιστοποίησης του πλούτου μπορεί να έρχεται σε σύγκρουση με το στόχο της βελτιστοποίησης των κερδών βραχυπρόθεσμα, αλλά η μεγιστοποίηση του πλούτου πρέπει να είναι πάντοτε πρωταρχική σκέψη και φροντίδα. Καθώς θα αγωνιζόμαστε για την επίτευξη αυ-τού του στόχου, θα πρέπει να εφαρμόζουμε την αρχή της αντιστάθμισης κινδύνου/απόδοσης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ • ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Σχεδόν όλοι εφαρμόζουν κάποιες οικονομικές αρχές στη μια ή στην άλλη περίπτωση. Ας πά-ρουμε για παράδειγμα τα παλιατζίδικα. Οι περισσότεροι από εμάς τα έχουμε επισκεφθεί είτε για να αγοράσουμε είτε για να πουλήσουμε. Είτε αγοράζει κάποιος είτε πουλάει, είναι προφα-νές ότι ο πωλητής που εκθέτει αντικείμενα με μεγαλύτερη ζήτηση πραγματοποιεί συνήθως τις μεγαλύτερες πωλήσεις. Η τιμή είναι ένα άλλο σημαντικό ζήτημα. Αν είναι πολύ υψηλή, λίγοι πελάτες θα αγοράσουν. Μερικές από αυτές τις απλές οικονομικές αρχές είναι χρήσιμες προ-κειμένου να λαμβάνεται η σωστή απόφαση πώλησης/αγοράς σε οποιαδήποτε αγορά. Οι οικονομικοί διευθυντές μπορούν και αυτοί να παίρνουν καλύτερες αποφάσεις αν ε-φαρμόζουν αυτές τις βασικές οικονομικές αρχές. Για παράδειγμα, η οικονομική θεωρία μάς διδάσκει να επιδιώκουμε την καλύτερη κατανομή των πόρων. Για το σκοπό αυτόν, οι οικο-νομικοί διευθυντές έχουν την ευθύνη να βρίσκουν τις καλύτερες και φθηνότερες πηγές χρη-ματοδότησης και να επενδύουν αυτά τα κεφάλαια στο καλύτερο και αποδοτικότερο μίγμα περιουσιακών στοιχείων. Ενεργώντας έτσι, προσπαθούν να ανακαλύψουν τη σύνθεση των διαθέσιμων πόρων που θα επιτύχει την υψηλότερη απόδοση με τον ελάχιστο κίνδυνο μέσα στα όρια που θέτει μια προβλεπόμενη μεταβολή του οικονομικού κλίματος. Η καλή χρημα-τοοικονομική διοίκηση έχει σωστή αντίληψη του τρόπου με τον οποίον οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές αρχές επηρεάζουν την κερδοφορία της επιχείρησης.

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι οικονομικοί διευθυντές κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους όταν κατανοούν πώς να αντα-ποκρίνονται αποτελεσματικά στις μεταβολές της προσφοράς, της ζήτησης, και των τιμών — οι μικροοικονομικοί παράγοντες (micro factors) που σχετίζονται με την επιχείρηση — κα-θώς επίσης και των γενικότερων και καθολικότερων οικονομικών παραγόντων — μακροοι-κονομικοί παράγοντες (macro factors). Μαθαίνοντας κάποιος να αντιμετωπίζει αυτούς τους παράγοντες, αποκτά σημαντικά εργαλεία για τον αποτελεσματικό χρηματοοικονομικό σχε-διασμό.

28 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όταν οι οικονομικοί διευθυντές παίρνουν επενδυτικές αποφάσεις, λαμβάνουν υπόψη τους τις επιπτώσεις της μεταβολής των συνθηκών προσφοράς, ζήτησης, και τιμών στην απόδοση της επιχείρησης. Η κατανόηση της φύσης αυτών των παραγόντων βοηθά τα στελέχη να παίρνουν τις καταλληλότερες αποφάσεις για τη λειτουργία της επιχείρησης. Επίσης, τα στε-λέχη πρέπει να προσδιορίζουν την καταλληλότερη στιγμή για να εκδίδουν μετοχές, ομόλογα, ή άλλους χρηματοοικονομικούς τίτλους. Η πώληση των προϊόντων με κέρδος εξαρτάται σημαντικά από το βαθμό ικανότητας των στελεχών να αναλύουν και να ερμηνεύουν τις συνθήκες προσφοράς και ζήτησης. Οι παρά-γοντες της προσφοράς σχετίζονται ειδικότερα με τον έλεγχο του κόστους παραγωγής, ενώ το καθοριστικό στοιχείο είναι η διατήρηση του κόστους σε χαμηλά επίπεδα ώστε οι τιμές να καθορίζονται σε ανταγωνιστικά επίπεδα. Πρέπει να αγοραστεί ο καλύτερος εξοπλισμός και πρέπει να προσληφθούν οι παραγωγικότεροι εργαζόμενοι. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος στις δεδομένες συνθήκες προσφοράς. Η διατήρηση χαμηλού κό-στους λειτουργίας θα επιτρέψει στην επιχείρηση να τιμολογήσει τα προϊόντα της σε ανταγω-νιστικές τιμές και να διατηρήσει το μερίδιό της στην αγορά, ενώ θα εξακολουθεί να επιτυγ-χάνει μια λογική απόδοση. Η γνώση των οικονομικών αρχών μπορεί να φανεί χρήσιμη στην επίτευξη όσο το δυνα-τόν περισσότερων πωλήσεων. Η κατανόηση και η σωστή αντίδραση στις αλλαγές της ζήτη-σης επιτρέπει στους οικονομικούς διευθυντές να αξιοποιήσουν πλήρως τις συνθήκες της α-γοράς. Για να το επιτύχουν, τα ικανότερα στελέχη αναπτύσσουν και υιοθετούν αξιόπιστες και εύχρηστες στατιστικές τεχνικές οι οποίες προβλέπουν τη ζήτηση και εντοπίζουν τις αλ-λαγές κατεύθυνσης στις πωλήσεις. Αυτή η αποστολή, όμως, δεν είναι εύκολη. Οι οικονομικοί παράγοντες δεν μπορούν να προβλεφθούν με κάποιο βαθμό ακρίβειας, και πολλές προγνώσεις υπόκεινται σε μεγάλα σφάλματα. Παρόλα αυτά, τα ικανά διευθυντικά στελέχη μπορούν να προσαρμόσουν τις προβλέψεις της προσφοράς και της ζήτησης και να προσεγγίσουν ικανοποιητικά τα πραγ-ματικά δεδομένα. Με άλλα λόγια, οι καλοί οικονομικοί διευθυντές γνωρίζουν πότε να αυ-ξήσουν ή να μειώσουν τις τιμές. Όταν οι εκτιμήσεις προβλέπουν υψηλή ζήτηση, παίρνουν μέτρα ώστε να αποφύγουν την υπερπαραγωγή και τα υπερβολικά αποθέματα. Κατά συνέ-πεια, ενώ όλα τα διευθυντικά στελέχη αντιμετωπίζουν προβλήματα σε ό,τι αφορά τις προ-βλέψεις, μόνο οι ικανοί μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά τις δύσκολες καταστά-σεις. Υποθέτοντας ότι η ζήτηση και οι τιμές μπορούν να προβλεφθούν με ανεκτή ακρίβεια, το επόμενο βήμα είναι η απόφαση για το είδος του εργοστασίου και του εξοπλισμού που απαι-τείται προκειμένου να παραχθούν προϊόντα με το χαμηλότερο κόστος. Προφανώς, αυτή η απόφαση απαιτεί σωστή κρίση ως προς την αποτελεσματικότητα των διαφόρων τύπων εξο-πλισμού και το κατά πόσο — ή το πότε — ο συγκεκριμένος εξοπλισμός ενδέχεται να κατα-στεί ξεπερασμένος. Η επιλογή της μιας ή της άλλης μηχανής σημαίνει ότι λαμβάνονται υπό-ψη οι κίνδυνοι που συνεπάγεται κάθε μηχανή και πόσο γρήγορα είναι πιθανόν να καταστεί απηρχαιωμένη. Αυτή η απόφαση ανάληψης κινδύνου πρέπει επίσης να λάβει υπόψη της ότι μια μελλοντική μετατόπιση της ζήτησης μπορεί να καταστήσει τη συγκεκριμένη μηχανή ά-χρηστη. Αυτά είναι μερικά από τά σημαντικά μικροοικονομικά ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντήσουν οι οικονομικοί διευθυντές.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 29

ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι αποφάσεις των ατόμων επηρεάζονται από τις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες. Φροντίζοντας για την ενημέρωσή τους, τα άτομα αναπτύσσουν αντίληψη για το οικονομικό κλίμα. Αν το οικονομικό κλίμα δείχνει να επιδεινώνεται, οι καταναλωτές τείνουν να περικό-πτουν τις δαπάνες τους και να γίνονται πιο συντηρητικοί στις αγοραστικές τους συνήθειες. Αντίστροφα, όταν βελτιώνονται οι συνθήκες, τα άτομα είναι πιθανόν να ανοίξουν το πορτο-φόλι τους. Αυτές οι αντιδράσεις στις μεταβαλλόμενες εξωτερικές (μακρο)οικονομικές δυνά-μεις, όπως η άνοδος ή η πτώση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και οι αλλαγές της φορολογικής νομοθεσίας, επηρεάζουν τις αποφάσεις που παίρνει μια επιχείρηση. Όταν επεκτείνεται η επιχειρηματική δραστηριότητα, μια επιχείρηση αυξάνει τις επενδύ-σεις της και την παραγωγή. Αντίθετα, όταν αντιμετωπίζει συρρίκνωση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, κλείνεται στο καβούκι της. Το σημαντικό είναι να μπορεί η επιχείρηση να ανιχνεύει πότε είναι πιθανόν να συμβούν αυτές οι αλλαγές. Γι' αυτόν το λόγο, η χρηματοοι-κονομική διοίκηση βασίζεται σε εσωτερικά και εξωτερικά μοντέλα πρόγνωσης της αναμενό-μενης επιχειρηματικής δραστηριότητας τους επόμενους μήνες και χρόνια. Μια επιχείρηση πρέπει, επίσης, να αναπτύσσει ευέλικτη στρατηγική ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις μεγάλες δημογραφικές μεταβολές, σε αλλαγές της νομοθεσίας ή της φορολογικής νομοθεσί-ας, και στις νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις. Τα διευθυντικά στελέχη επιβάλλεται να συμμε-τέχουν στο χρηματοοικονομικό σχεδιασμό ώστε να έχουν στη διάθεσή τους διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις κάτω από διαφορετικές οικονομικές συνθήκες. Η αποτυχία — ή η επιτυχία — στο χειρισμό των μακροοικονομικών προβλημάτων μπο-ρεί να έχει επίπτωση στην τιμή της μετοχής της επιχείρησης.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΛΗΨΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Οι περισσότεροι καταναλωτές γνωρίζουν ότι μπορεί κάποιος να κάνει μια καλή αγορά όταν η ζήτηση για το προϊόν πέφτει. Αυτού του τύπου η εκτίμηση του χρόνου αγοράς μπορεί να αποβεί πολύ αποδοτική. Για παράδειγμα, οι χριστουγεννιάτικες κάρτες πωλούνται μισοτιμής αμέσως μετά τα Χριστούγεννα. Με τον ίδιο τρόπο, το επιτυχημένο διευθυντικό στέλεχος γνωρίζει ενστικτωδώς πώς να αντιδρά εγκαίρως στις μεταβολές των συνθηκών της προσφοράς, της ζήτησης, και των τι-μών. Η αγορά πρώτης ύλης σε χαμηλές τιμές μπορεί να αποβεί πλεονεκτική από άποψη κό-στους για μια εταιρεία. Αντίστροφα, αν προχωρήσει σε επενδύσεις και η ζήτηση δεν αυξάνε-ται όπως αναμενόταν, η επιχείρηση μπορεί να επεκταθεί πρόωρα και να "φρακάρει" από τα μεγάλα αποθέματα και την ανεκμετάλλευτη παραγωγική ικανότητα. Ο τρόπος με τον οποίο τα χρηματοοικονομικά στελέχη προσδιορίζουν χρονικά τις αποφάσεις τους σε σχέση με τους μεταβαλλόμενους μικροοικονομικούς παράγοντες μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση ή τη μείωση της τιμής της μετοχής της εταιρείας. Την ίδια αξία έχει και η ικανότητα επιλογής του κατάλληλου χρόνου για τη λήψη των αποφάσεων που συνδέονται με τους μεταβαλλόμενους μακροοικονομικούς παράγοντες. Τα έμπειρα στελέχη διαθέτουν την ορθή κρίση που τους επιτρέπει να αξιοποιούν πλήρως τις κερδοφόρες ευκαιρίες σε λογικά πλαίσια κινδύνου, όταν η γενική επιχειρηματική δραστη-

30 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ριότητα αναπτύσσεται. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό για τους οικονομικούς διευθυντές όχι μόνο να προβλέπουν με ακρίβεια τα επίπεδα των επιχειρηματικών και των άλλων σχετι-κών δραστηριοτήτων αλλά και να κρίνουν σωστά ό,τι αφορά τις αναμενόμενες αλλαγές κα-τεύθυνσης των σχετικών μακροοικονομικών και μικροοικονομικών παραγόντων. Οι οικονομικοί διευθυντές πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι αποφάσεις τους να επενδύσουν ή όχι, να συγκεντρώσουν κεφάλαια ή όχι, είναι δικαιολογημένες. Για να το επιτύχουν αυτό, πρέπει να εκτιμήσουν την κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθούν στο μέλλον τα επιτόκια, τη συμπεριφορά των τιμών των μετοχών, τις αναμενόμενες μεταβολές της συνολικής επιχει-ρηματικής δραστηριότητας, τον προβλεπόμενο ρυθμό πληθωρισμού, την κατάσταση των χρηματοοικονομικών αγορών, ακόμη και τις τάσεις των τιμών του ξένου συναλλάγματος. Η λανθασμένη επιλογή του κατάλληλου χρόνου σχετικά με οποιονδήποτε από αυτούς τους πα-ράγοντες μπορεί να σημαίνει υψηλότερο κόστος άντλησης κεφαλαίων από τις χρηματοοικο-νομικές αγορές. Αν τα στελέχη της εταιρείας δεν εκτιμήσουν σωστά το σημείο αιχμής του οικονομικού κύκλου, μπορεί να βρεθούν με ανεπιθύμητα και δαπανηρά αποθέματα. Η από-φαση να αυξηθούν οι κεφαλαιουχικές δαπάνες και η παραγωγή στην κορυφή του οικονομι-κού κύκλου μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικά αποθέματα όταν συρρικνωθεί η ζήτηση. Ε-κτιμώντας σωστά τις χρονικές περιόδους στις οποίες αναμένεται άνοδος του πληθωρισμού, τα στελέχη μπορούν να κάνουν καλύτερες εκτιμήσεις για την αγορά πρώτων υλών σε χαμη-λότερες τιμές, για την αύξηση των αποθεμάτων, για την προμήθεια εξοπλισμού με πλεονε-κτικούς όρους, και για την άντληση κεφαλαίων την κατάλληλη στιγμή. Ο σωστός χρονικός συντονισμός αυτών των παραγόντων μειώνει, επίσης, την αστάθεια και την αβεβαιότητα των μελλοντικών κερδών.

• ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Οι οικονομικοί διευθυντές επαφίενται στους λογιστές οι οποίοι θα συντάξουν την κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης (ανάλυση εσόδων-εξόδων) και τον ισολογισμό για να πάρουν πλη-ροφορίες για την κερδοφορία και τη χρηματοοικονομική κατάσταση μιας επιχείρησης. Στις Η.Π.Α., ο Κανονισμός 95 του Γραφείου Προτύπων Χρηματοοικονομικής Λογιστικής απαιτεί πλέον από τις επιχειρήσεις να υποβάλλουν μια τρέχουσα Κατάσταση Ταμιακών Ροών. Αυτή η κατάσταση παρέχει λεπτομερή ανάλυση για το πώς "γεννιούνται" τα μετρητά και δείχνει πώς χρησιμοποιούνται στη διαχείριση όλων των φάσεων μιας επιχειρηματικής δραστηριότη-τας. Επομένως, αυτή η κατάσταση προσφέρει ένα ακόμη σημαντικό χρηματοοικονομικό ερ-γαλείο στα στελέχη που επιζητούν να ελέγξουν και να κατανοήσουν τους εξωτερικούς παρά-γοντες και τις εσωτερικές στρατηγικές που είναι πιθανό να επηρεάσουν το ρυθμό των ταμια-κών ροών της επιχείρησης. Οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις (financial statements) βοηθούν τα διευθυντικά στελέ-χη να καταλήγουν σε αποφάσεις που αφορούν την καλύτερη χρήση των μετρητών, την επίτευ-ξη αποτελεσματικής λειτουργίας, τη βέλτιστη κατανομή των χρηματικών διαθεσίμων μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων, και την αποδοτική χρηματοδότηση των επενδύσεων και των δραστηριοτήτων. Η ερμηνεία των χρηματοοικονομικών καταστάσεων επιτυγχάνεται εν μέρει με τη χρήση χρηματοοικονομικών δεικτών, προσωρινών χρηματοοικονομικών καταστάσεων, αναλύσεων των πηγών και των χρήσεων των ταμιακών ροών, και προϋπολογισμών.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 31

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα διευθυντικά στελέχη μιας επιχείρησης τροφοδοτούνται με λεπτομερέστερα στατιστικά στοιχεία από αυτά που δημοσιεύονται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Αυτά τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για να διαμορφώσει κανείς άποψη για το ρυθμό των ταμιακών ροών προκειμένου να αξιολογήσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα διαφόρων επενδυτικών προγραμμάτων. Αυτές οι πληροφορίες επιτρέπουν στα διευθυντικά στελέχη να προσδιορίζουν τις διαφορικές (incremental) ταμιακές ροές (μια προσέγγιση που εξετάζει τις καθαρές αποδόσεις που αποφέρει ένα δεδομένο έργο σε σύγκριση με εναλλακτι-κές επενδύσεις), δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να προβαίνουν σε ακριβέστερες εκτιμή-σεις της κερδοφορίας συγκεκριμένων επενδύσεων. Τα διευθυντικά στελέχη έχουν την ευθύ-νη να κατευθύνουν τους λογιστές τους στην προετοιμασία εσωτερικών εκθέσεων οι οποίες περιλαμβάνουν αυτές τις πληροφορίες, ώστε να μπορούν να λαμβάνουν όσο το δυνατόν κα-λύτερες επενδυτικές αποφάσεις.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ Τα διευθυντικά στελέχη οφείλουν να μαθαίνουν πώς να επιλέγουν τον κατάλληλο χρόνο και

να προβλέπουν, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, τις μεταβολές στους βασικούς μι-κροοικονομικούς και μακροοικονομικούς παράγοντες. Επίσης, οφείλουν να αξιοποιούν τους λογιστές που καταρτίζουν τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις οι οποίες διευκολύνουν τα στε-λέχη στην παρακολούθηση της απόδοσης της επιχείρησης. Με άλλα λόγια, τα ικανά διευθυντι-κά στελέχη είναι σε θέση να χρησιμοποιούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και να συνδυάζουν τις διάφορες πηγές πληροφοριών ώστε να επιτύχουν όσο το δυνατόν αποδοτικότερες επενδυτι-κές στρατηγικές και, τελικά, τους αντικειμενικούς στόχους της επιχείρησης.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Οι περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις λειτουργούν σε παγκόσμια κλίμακα και έχουν κάθε λόγο γι’ αυτό: οι επενδύσεις στο εξωτερικό έχουν αποδειχτεί εξαιρετικά προσοδοφόρες. Οι αποφάσεις να κατασκευάσουν εργοστάσια και να παράγουν αγαθά στο εξωτερικό βασίζονται επίσης στο δέλεαρ της φτηνής εργασίας και της εύκολης μεταφοράς πολύ αποδοτικών τε-χνολογιών οι οποίες προσφέρουν το πλεονέκτημα των ανταγωνιστικών τιμών στις δραστη-ριότητες του εξωτερικού. Καθώς η εγχώρια ζήτηση φτάνει στο στάδιο της ωριμότητας, η έρευνα για καινούργιες αγορές οδηγεί τις επιχειρήσεις να επενδύουν και να πωλούν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό. Η τάση για την ανάπτυξη της παρουσίας τους στο εξωτερικό έχει ως επιπρόσθετο κίνητρο την επιθυμία τους να αντισταθμίσουν τους κινδύνους. Επειδή η οικονομική δραστηριότητα διαφέρει από χώρα σε χώρα, η διαφοροποίηση στο εξωτερικό έχει την τάση να μετριάζει τις συνολικές διακυμάνσεις των πωλήσεων και των κερδών, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την έκθεση της επιχείρησης στους κινδύνους. Δυστυχώς, τα πλεονεκτήματα αυτής της αρχής της συνδιακύμανσης δεν είναι πια τόσο μεγάλα όσο ήταν στο παρελθόν. Ευτυχώς, η εμφάνιση νέων χρηματοοικονομικών εργαλείων, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοοικονομικών παραγώγων (derivatives), όπως τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) και οι συμ-

32 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

βάσεις ανταλλαγής (swap agreements), προσφέρουν στα διευθυντικά στελέχη νέα εργαλεία για την αντιστάθμιση και την ελαχιστοποίηση των ξένων κινδύνων. Η ανάδυση ξένων βιομηχανικών δυνάμεων, όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, και η Κίνα, έκανε εντονότερο τον ανταγωνισμό ενώ προσέφερε νέες ευκαιρίες στις Αμερικανικές επιχει-ρήσεις για να κάνουν εισαγωγές φτηνών προϊόντων προς πώληση στην εγχώρια αγορά. Αυτό όχι μόνο απαλλάσσει την εγχώρια επιχείρηση από την ανάγκη να κάνει επενδύσεις σε νέο παραγωγικό δυναμικό, αλλά επιπλέον της επιτρέπει να συμμετέχει στις τεχνολογικές εξελί-ξεις της ξένης χώρας.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΗΨΗ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Η παγκοσμιοποίηση σημαίνει ότι τα διευθυντικά στελέχη βρίσκονται αντιμέτωπα με νέες προκλήσεις κατά τη λήψη των αποφάσεων. Κάτι που λειτουργεί στην εγχώρια αγορά ίσως να μην ισχύει στις ξένες χώρες. Οι θυγατρικές εταιρείες του εξωτερικού καλούνται να βρουν τρόπους για να προστατεύσουν την αξία των περιουσιακών τους στοιχείων χρησιμοποιώντας μέσα αντιστάθμισης κινδύνων (hedges) και χρηματοοικονομικά εργαλεία, όπως τα συμβό-λαια μελλοντικής εκπλήρωσης, τα δικαιώματα προαίρεσης και οι συμφωνίες ανταλλαγής, που ίσως δεν αναφέρονται στις εγχώριες χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Ειδικότερα, οι διοικήσεις των θυγατρικών του εξωτερικού και των άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων οφείλουν να καθιερώσουν πολιτικές για την προστασία της αξίας των αποθεμάτων τους και των εισπρακτέων λογαριασμών τους. Η διασφάλιση των κερδών από τους συναλλαγματι-κούς κινδύνους πρέπει να είναι μια συνεχής φροντίδα. Αυτό σημαίνει διαρκή επαγρύπνηση και άμεση ενημέρωση για τις οικονομικές και χρηματοοικονομικές τάσεις καθώς αυτές επη-ρεάζουν τα κέρδη μιας πολυεθνικής επιχείρησης. Προκύπτει εδώ το ερώτημα αν μια θυγατρική εταιρεία του εξωτερικού οφείλει να κατα-βάλει μερίσματα στη μητρική της εταιρεία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα μερίσματα μεταξύ εταιρειών του ιδίου ομίλου απαλλάσσονται μερικώς από τη φορολογία, αλλά τα μερίσματα που προέρχονται από το εξωτερικό φορολογούνται πλήρως. Υπάρχουν επίσης σημαντικά ζητήματα σε σχέση με το κόστος κεφαλαίου. Μερικές φορές το κόστος δανεισμού στις ξένες χώρες είναι μικρότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ορισμένες ξένες κυβερνήσεις επι-δοτούν τα δάνεια που χρησιμοποιούνται για άμεσες επενδύσεις. Επιπροσθέτως, οι δανειακές υποχρεώσεις μιας θυγατρικής εταιρείας του εξωτερικού είναι συχνά εγγυημένες από τη μη-τρική εταιρεία. Κατά συνέπεια, η στάση απέναντι στη χρηματοδότηση με δανειακά κεφά-λαια είναι διαφορετική στο εξωτερικό. Εξ αιτίας των προστατευτικών αυτών μέτρων, ο δεί-κτης ξένων προς ίδια κεφάλαια στο εξωτερικό είναι υψηλότερος από ό,τι στις Ηνωμένες Πο-λιτείες. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μικρότερη ανησυχία για την οικονομική δυσπραγία και μια καλύτερη ευκαιρία εκμετάλλευσης της προσφυγής σε δανειακά κεφάλαια. Η υποτίμηση του νομίσματος είναι ένας κίνδυνος ο οποίος ελλοχεύει πάντα και μπορεί να προκαλέσει χάος στην αξία των περιουσιακών στοιχείων. Γι’ αυτό τα διευθυντικά στελέχη οφείλουν να εξετά-ζουν την περίπτωση της πώλησης περιουσιακών στοιχείων όταν αντιμετωπίζουν μια πιθανή υποτίμηση του ξένου νομίσματος, ενώ πρέπει να αναβάλουν την πληρωμή των υποχρεώσεών τους σε μια τέτοια κατάσταση.

1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ; 33

Η επέκταση στο εξωτερικό προϋποθέτει ότι τα διευθυντικά στελέχη γνωρίζουν τις τε-χνικές αντιστάθμισης κινδύνων έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται οι συναλλαγματικοί κίν-δυνοι. Επίσης, όταν τα διευθυντικά στελέχη χρησιμοποιούν τις διαδικασίες προϋπολογι-σμού κεφαλαιουχικών επενδύσεων για να μετρήσουν τα σχετικά πλεονεκτήματα κινδύ-νου/απόδοσης των έργων στο εξωτερικό, θα πρέπει να έχουν κατά νου την ανάγκη προ-σαρμογής των ταμιακών ροών στις μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Μην ξε-χνάτε το ρόλο του Διαδικτύου, το οποίο είναι ένα χρήσιμο μέσον για να έλθουν σε επαφή οι πωλητές και οι αγοραστές που εμπλέκονται στα προθεσμιακά συμβόλαια και τις συμβά-σεις ανταλλαγών. Είναι προφανές ότι τα διευθυντικά στελέχη των πολυεθνικών επιχειρήσεων αντιμετωπί-ζουν πολύ περισσότερες προκλήσεις όταν εξετάζουν μια επένδυση στο εξωτερικό. Αν και οι ευκαιρίες εξακολουθούν να παραμένουν δελεαστικές, πρέπει να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στην αρχή της αντιστάθμισης κινδύνου/απόδοσης κατά την αξιολόγηση των πλεονεκτημά-των μιας επένδυσης στο εξωτερικό. Η παγκοσμιοποίηση της επιχείρησης θα συνεχίσει να προσφέρει ιδιαίτερα επικερδείς ευκαιρίες στις εγχώριες επιχειρήσεις, αλλά αυτή η κίνηση απαιτεί μεγάλη προσοχή κατά τη λήψη των αποφάσεων και μια εξαιρετικά ικανή χρηματοοι-κονομική διοίκηση.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ Οι επιχειρήσεις επεκτείνονται σε παγκόσμιο επίπεδο για να βελτιώσουν τα κέρδη τους, να

αυξήσουν τις δυνατότητες ανάπτυξής τους, και να επωφεληθούν από την ανταλλαγή των τε-χνολογιών. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να σημαίνει διαφοροποίηση και μικρότερο κίνδυνο. Υπάρχουν κίνδυνοι, όπως οι νομισματικές υποτιμήσεις και οι διεθνείς κρίσεις· μακροπρόθε-σμα, ωστόσο, η επιχειρηματική δραστηριότητα στο εξωτερικό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερο κόστος παραγωγής και μερικές φορές χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Οι στενότε-ροι δεσμοί μεταξύ των κρατών έκαναν τις επιχειρήσεις πιο ευαίσθητες στις χρηματοοικονομι-κές και δημοσιονομικές κρίσεις. Γι’ αυτό τα διευθυντικά στελέχη δεν πρέπει να επεκτείνουν σε υπερβολικό βαθμό τις δραστηριότητες των εταιρειών τους στο εξωτερικό.

Η παγκοσμιοποίηση σημαίνει ότι πρέπει να αναπτύξουμε προγράμματα για την προστασία των περιουσιακών στοιχείων από την απομείωση της αξίας τους, αλλά σημαίνει επίσης ότι γνωρίζουμε πώς να καλυφτούμε από τους εξωτερικούς κινδύνους με τη χρήση συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης και συμβάσεων ανταλλαγής. Είναι προφανές ότι τα διευθυντικά στε-λέχη πρέπει να κάνουν τις σχετικές προσαρμογές λόγω των διαφορών των προεξοφλητικών επιτοκίων κατά την κατάρτιση των προϋπολογισμών κεφαλαιουχικών επενδύσεων, ενώ πρέ-πει να καταβάλλονται προσπάθειες για να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίον οι ανόμοιοι φορολογικοί νόμοι, οι νομοθετικοί κανόνες, και τα λογιστικά πρότυπα μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση. Θα πρέπει να αναγνωρίζεται ότι τα εγχώρια πρότυπα που αφορούν την κεφα-λαιακή διάρθρωση, το κόστος κεφαλαίου, και τις μερισματικές πολιτικές απαιτούν διαφορετι-κούς χειρισμούς στο εξωτερικό από ό,τι στο εσωτερικό. Ενώ οι επενδύσεις στο εξωτερικό μπορεί να είναι δελεαστικές, τα διευθυντικά στελέχη δεν θα πρέπει να αγνοούν τα νέα είδη κιν-δύνων που σχετίζονται με την επέκταση σε παγκόσμιο επίπεδο.