ΖΥΣΤΙΝ

Μαρκήσιος ντε Σαντ

ΖΥΣΤΙΝή

οι δυστυχίες της αρετής

Μετάφραση: Δ. Γκινοσάτης

νεφέλη / ερωτική λογοτεχνία

[...] Απώτερος στόχος αυτού του μυθιστορήματος (όχι και τόσο μυθιστόρημα όσο θα πίστευε κανείς) είναι κάτι αναμφίβολα καινοφανές. Η κυριαρχία της αρετής επί της φαυλότητας, η ανταμοιβή του αγα-θού, η καταδίκη του κακού – ιδού η συνήθης εξέλι-ξη όλων των έργων αυτού του είδους, η οποία δεν μας είναι διόλου άγνωστη!

Το να παρουσιάζεις όμως τη φαυλότητα να θρι-αμβεύει παντού και την αρετή να θυσιάζεται στο βωμό των ίδιων των αρχών της, το να δείχνεις μια δύστυχη να παραδέρνει από βάσανο σε βάσα-νο, να γίνεται άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύασμα των ακόλαστων, στόχος των πιο βάρβαρων και τε-ρατωδών ορέξεων, παραζαλισμένη από τα πιο τολ-μηρά και ευλογοφανή σοφίσματα, λεία της πιο πα-νούργας σαγήνης, των πιο ακαταμάχητων εκμαυλι-σμών, μην έχοντας κάτι άλλο να αντιτάξει στις τό-σες δυστυχίες και συμφορές, μη διαθέτοντας άλλη δύναμη για να αποκρούσει την τόση διαφθορά, παρά μόνο μια ευαίσθητη ψυχή, ενδιάθετο πνεύμα και πολύ κουράγιο, κοντολογίς, το να αποτολμάς τις πιο παρακινδυνευμένες περιγραφές, να εκθέτεις τις πιο ασυνήθιστες καταστάσεις, να διατυπώνεις τα πιο φοβερά αξιώματα, να προσθέτεις τις πιο έντο-νες πινελιές, με μοναδικό σκοπό να αντλήσεις απ’ όλα αυτά ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα ηθι-κής που έχει δεχτεί ποτέ άνθρωπος – σημαίνει, και όλοι θα συμφωνήσουν σ’ αυτό, ότι φτάνεις στο στό-χο σου ακολουθώντας ένα μονοπάτι που ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν περπατήσει.

Ο Δημήτρης Γκινοσάτης γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Είναι διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημί-ου και διδάσκει φιλοσοφία και αισθητική των μέσων στην Ανωτάτη Σχολή Kαλών Τεχνών των Αθη-νών. Η διδακτική και ερευνητική του δραστηριό-τητα προσανατολίζεται προς μια μορφή επιστημο-λογίας, όπου η φιλοσοφία συναντά τις θεωρίες και τεχνολογίες της αισθητικής αντίληψης. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές σπουδές του, σπούδασε μεταφρα-σεολογία στην Ελλάδα (IFA) και διεξήγαγε σχετι-κή έρευνα στη Γαλλία, ως υπότροφος του γαλλικού κράτους. Επιστημονικά άρθρα του περί αισθητικής και τεχνικών μέσων έχουν φιλοξενηθεί στον ημε-ρήσιο Τύπο, αλλά και σε συλλογικούς τόμους, ενώ έχει επίσης δημοσιεύσει εκτενή εξειδικευμένα κεί-μενα πάνω σε θέματα φιλοσοφίας και επιστημολο-γίας. Έχει μεταφράσει και δημοσιεύσει στα ελληνι-κά έργα των J. Derrida, M. Foucault, S. Kofman, P. Klossowski, M. de Sade, καθώς και κείμενα των G. Deleuze, S. Freud, V. Flusser και Fr. Kittler.

Μαρ

κήσι

ος ν

τε Σ

αντ

ΖΥ

ΣΤ

ΙΝ ή

οι δυ

στυχ

ίες

της

αρετ

ής

www.nnet.gr

ISBN 978-960-211-981-5

9 7 8 9 6 0 2 1 1 9 8 1 5

Γεννημένος στις 2 Ιουνίου 1740, ο Ντονασιέν-Αλφόνς-Φρανσουά ντε Σαντ, άρχοντας της Λακόστ και του Μαζάν, ανήκε σε μια από τις επιφανέστερες και πα-λαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Προβη-γκίας. Σε ηλικία δέκα ετών εισήχθη στους ιησουί-τες του κολλεγίου Λουί-Λε-Γκραν και τέσσερα χρό-νια αργότερα έγινε δεκτός στη φημισμένη τότε σχολή του Ελαφρού Ιππικού, όπου φοιτούσαν αποκλειστικά και μόνο γόνοι των παλαιότερων αριστοκρατικών οι-κογενειών. Υπηρέτησε διαδοχικά ως υπολοχαγός στο βασιλικό πεζικό και ως αξιωματικός του ιππικού και έλαβε μέρος στον Επταετή Πόλεμο, όπου και δια-κρίθηκε για τα ανδραγαθήματά του. Όλα αυτά μέ-χρι τη χρονιά-ορόσημο του 1763, οπότε και έμελλε να γνωρίσει τον χειρότερο εχθρό του, που θα αποδει-κνυόταν εξίσου επικίνδυνος με το Καθεστώς του Τρό-μου: την πεθερά του, αρχόντισσα του Μοντρέιγ, γυ-ναίκα με ισχυρές γνωριμίες στην Αυλή, της οποίας την κόρη υποχρεώθηκε να παντρευτεί παρά τη θέλη-σή του στις 17 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Η ζωή του, μέχρι και το θάνατό του στις 2 Δεκεμβρίου 1814, ση-μαδεύτηκε από αλλεπάλληλες σεξουαλικές «υποθέ-σεις», συλλήψεις, φυλακίσεις, καταδικαστικές απο-φάσεις σε θάνατο που αίρονταν την τελευταία στιγμή, εγκλεισμούς σε άσυλα φρενοβλαβών, αλλά και από απαράμιλλο δημιουργικό οίστρο: επιδόθηκε σε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές ματεριαλιστικής φιλοσοφίας του καιρού του, συνέταξε μια σειρά από τους πλέον φαρμακερούς πολιτικούς λίβελους κατά των ηθών της Επανάστασης και έγραψε μερικά από τα πλέον τερατώδη, ως προς τον όγκο και την αρχι-τεκτονική τους, λογοτεχνικά έργα που έχει να επι-δείξει ο δυτικός πολιτισμός.

[...] Απώτερος στόχος αυτού του μυθιστορήματος (όχι και τόσο μυθιστόρημα όσο θα πίστευε κανείς) είναι κάτι αναμφίβολα καινοφανές. Η κυριαρχία της αρετής επί της φαυλότητας, η ανταμοιβή του αγα-θού, η καταδίκη του κακού – ιδού η συνήθης εξέλι-ξη όλων των έργων αυτού του είδους, η οποία δεν μας είναι διόλου άγνωστη!

Το να παρουσιάζεις όμως τη φαυλότητα να θρι-αμβεύει παντού και την αρετή να θυσιάζεται στο βωμό των ίδιων των αρχών της, το να δείχνεις μια δύστυχη να παραδέρνει από βάσανο σε βάσα-νο, να γίνεται άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύασμα των ακόλαστων, στόχος των πιο βάρβαρων και τε-ρατωδών ορέξεων, παραζαλισμένη από τα πιο τολ-μηρά και ευλογοφανή σοφίσματα, λεία της πιο πα-νούργας σαγήνης, των πιο ακαταμάχητων εκμαυλι-σμών, μην έχοντας κάτι άλλο να αντιτάξει στις τό-σες δυστυχίες και συμφορές, μη διαθέτοντας άλλη δύναμη για να αποκρούσει την τόση διαφθορά, παρά μόνο μια ευαίσθητη ψυχή, ενδιάθετο πνεύμα και πολύ κουράγιο, κοντολογίς, το να αποτολμάς τις πιο παρακινδυνευμένες περιγραφές, να εκθέτεις τις πιο ασυνήθιστες καταστάσεις, να διατυπώνεις τα πιο φοβερά αξιώματα, να προσθέτεις τις πιο έντο-νες πινελιές, με μοναδικό σκοπό να αντλήσεις απ’ όλα αυτά ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα ηθι-κής που έχει δεχτεί ποτέ άνθρωπος – σημαίνει, και όλοι θα συμφωνήσουν σ’ αυτό, ότι φτάνεις στο στό-χο σου ακολουθώντας ένα μονοπάτι που ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν περπατήσει.

Ο Δημήτρης Γκινοσάτης γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Είναι διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημί-ου και διδάσκει φιλοσοφία και αισθητική των μέσων στην Ανωτάτη Σχολή Kαλών Τεχνών των Αθη-νών. Η διδακτική και ερευνητική του δραστηριό-τητα προσανατολίζεται προς μια μορφή επιστημο-λογίας, όπου η φιλοσοφία συναντά τις θεωρίες και τεχνολογίες της αισθητικής αντίληψης. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές σπουδές του, σπούδασε μεταφρα-σεολογία στην Ελλάδα (IFA) και διεξήγαγε σχετι-κή έρευνα στη Γαλλία, ως υπότροφος του γαλλικού κράτους. Επιστημονικά άρθρα του περί αισθητικής και τεχνικών μέσων έχουν φιλοξενηθεί στον ημε-ρήσιο Τύπο, αλλά και σε συλλογικούς τόμους, ενώ έχει επίσης δημοσιεύσει εκτενή εξειδικευμένα κεί-μενα πάνω σε θέματα φιλοσοφίας και επιστημολο-γίας. Έχει μεταφράσει και δημοσιεύσει στα ελληνι-κά έργα των J. Derrida, M. Foucault, S. Kofman, P. Klossowski, M. de Sade, καθώς και κείμενα των G. Deleuze, S. Freud, V. Flusser και Fr. Kittler.

Μαρ

κήσι

ος ν

τε Σ

αντ

ΖΥ

ΣΤ

ΙΝ ή

οι δυ

στυχ

ίες

της

αρετ

ής

www.nnet.gr

ISBN 978-960-211-981-5

9 7 8 9 6 0 2 1 1 9 8 1 5

Γεννημένος στις 2 Ιουνίου 1740, ο Ντονασιέν-Αλφόνς-Φρανσουά ντε Σαντ, άρχοντας της Λακόστ και του Μαζάν, ανήκε σε μια από τις επιφανέστερες και πα-λαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Προβη-γκίας. Σε ηλικία δέκα ετών εισήχθη στους ιησουί-τες του κολλεγίου Λουί-Λε-Γκραν και τέσσερα χρό-νια αργότερα έγινε δεκτός στη φημισμένη τότε σχολή του Ελαφρού Ιππικού, όπου φοιτούσαν αποκλειστικά και μόνο γόνοι των παλαιότερων αριστοκρατικών οι-κογενειών. Υπηρέτησε διαδοχικά ως υπολοχαγός στο βασιλικό πεζικό και ως αξιωματικός του ιππικού και έλαβε μέρος στον Επταετή Πόλεμο, όπου και δια-κρίθηκε για τα ανδραγαθήματά του. Όλα αυτά μέ-χρι τη χρονιά-ορόσημο του 1763, οπότε και έμελλε να γνωρίσει τον χειρότερο εχθρό του, που θα αποδει-κνυόταν εξίσου επικίνδυνος με το Καθεστώς του Τρό-μου: την πεθερά του, αρχόντισσα του Μοντρέιγ, γυ-ναίκα με ισχυρές γνωριμίες στην Αυλή, της οποίας την κόρη υποχρεώθηκε να παντρευτεί παρά τη θέλη-σή του στις 17 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Η ζωή του, μέχρι και το θάνατό του στις 2 Δεκεμβρίου 1814, ση-μαδεύτηκε από αλλεπάλληλες σεξουαλικές «υποθέ-σεις», συλλήψεις, φυλακίσεις, καταδικαστικές απο-φάσεις σε θάνατο που αίρονταν την τελευταία στιγμή, εγκλεισμούς σε άσυλα φρενοβλαβών, αλλά και από απαράμιλλο δημιουργικό οίστρο: επιδόθηκε σε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές ματεριαλιστικής φιλοσοφίας του καιρού του, συνέταξε μια σειρά από τους πλέον φαρμακερούς πολιτικούς λίβελους κατά των ηθών της Επανάστασης και έγραψε μερικά από τα πλέον τερατώδη, ως προς τον όγκο και την αρχι-τεκτονική τους, λογοτεχνικά έργα που έχει να επι-δείξει ο δυτικός πολιτισμός.

Ζυστίν ή οι δυστυχίες της αρετής

Οι γκραβούρες της παρούσας έκδοσης προέρχονται από αναπαραγωγή της έκδοσης του 1797.

Μακέτα εξωφύλλου και σχεδιασμός βιβλίου:Περικλής Δουβίτσας

ISBN: 978-960-211-981-5

Για την ελληνική γλώσσα:© Eκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ και Δημήτρης Γκινοσάτης

Ασκληπιού 6, Αθήνα 106 80τηλ.: 210 3639962 – fax: 210 3623093e-mail: info@nnet.grwww.nnet.gr

ΝΕΦΕΛΗ / ΕΡΩΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Τίτλος πρωτοτύπου: Justine ou les Malheurs de la vertu

Σύμβουλος έκδοσης: Αλέξης Πφάου

ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ

ΑΘΗΝΑ 2011

ΖΥΣΤΙΝΉ

ΟΙ ΔΥΣΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ

ΜετάφρασηΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΝΟΣΑΤΗΣ

Ω φίλε μου! Η ευδαιμονία που πηγάζει από τοέγκλημα

είναι σαν τον κεραυνό, που με την απατηλή του λάμψη

εξωραΐζει για μια στιγμή την ατμόσφαιρα, για ναγκρεμίσει

όμως μιαν ώρα αρχύτερα στην άβυσσο του θανάτουτον δυστυχή που θαμπώθηκε από αυτήν.

9

ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΜΟΥ ΦΙΛΗ

Ναι, Κονστάνς,1 σε σένα απευθύνω αυτό το έργο. Παράδειγμα λαμπρό και συνάμα τιμή για το φύλο σου, συνδυασμός της πιο ευαίσθητης ψυχής με το πιο δίκαιο και φωτισμένο πνεύμα, εσύ μόνο δικαιούσαι να γνωρίσεις την απαλότητα των δακρύων που γεν-νά η ταλανισμένη αρετή. Είμαι σίγουρος ότι εσύ που αποστρέφεσαι τα σοφίσματα της ελευθεριότητας και της αθρησκίας, που τα αντιμάχεσαι αδιάλειπτα με τις πράξεις και τα λόγια σου, δεν θα πτοηθείς από όσα τέτοια επιβάλλει αναγκαστικά, σ’ αυτά τα Απο-μνημονεύματα, το είδος των προσώπων που συνέ-θεσα. Ούτε ο κυνισμός ορισμένων περιγραφών (που παρά ταύτα μετριάστηκαν όσο ήταν δυνατόν) θα σε τρομάξει επιπλέον. Η φαυλότητα είναι αυτή που, φο-βούμενη μήπως αποκαλυφθεί, φωνάζει για σκάνδα-λα μόλις δεχθεί επίθεση. Η δίκη του Ταρτούφου2

έγινε από θρησκόληπτους. Εκείνη της Ζυστίν θα εί-ναι έργο των ελευθέριων, δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία γι’ αυτό. Γνωρίζω όμως ότι τα κίνητρά μου, μόλις τα αποκαλύψεις, δεν πρόκειται να απο-δοκιμαστούν από κανέναν. Η γνώμη σου αρκεί για

1. Πρόκειται για την ηθοποιό Μαρί-Κονστάνς Κενέ (Marie-Constance Quesnet), με την οποία ο Σαντ διατη-ρούσε σχέση από το 1790 μέχρι και το θάνατό του. (Σ.τ.Μ.)

2. Όπως όλοι οι πεφωτισμένοι άνθρωποι της εποχής του, έτσι και ο Σαντ υπήρξε ένθερμος αναγνώστης του Μο-λιέρου. (Σ.τ.Μ.)

10

να με δοξάσει, και οφείλω, εφόσον θα έχω τύχει τηςδικής σου εύνοιας, να αποκτήσω και την καθολικήεύνοια ή να υπομείνω τις κάθε είδους λογοκρισίες.

Απώτερος στόχος αυτού του μυθιστορήματος (όχικαι τόσο μυθιστόρημα όσο θα πίστευε κανείς3) εί-ναι κάτι αναμφίβολα καινοφανές. Η κυριαρχία τηςαρετής επί της φαυλότητας, η ανταμοιβή του αγα-θού, η καταδίκη του κακού – ιδού η συνήθης εξέλι-ξη όλων των έργων αυτού του είδους, η οποία δενμας είναι διόλου άγνωστη!

Το να παρουσιάζεις όμως τη φαυλότητα να θριαμ-βεύει παντού και την αρετή να θυσιάζεται στο βωμότων ίδιων των αρχών της, το να δείχνεις μια δύστυ-χη να παραδέρνει από βάσανο σε βάσανο, να γίνε-ται άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύασμα των ακό-λαστων, στόχος των πιο βάρβαρων και τερατωδώνορέξεων, παραζαλισμένη από τα πιο τολμηρά καιευλογοφανή σοφίσματα, λεία της πιο πανούργας σα-γήνης, των πιο ακαταμάχητων εκμαυλισμών, μηνέχοντας κάτι άλλο να αντιτάξει στις τόσες δυστυχί-ες και συμφορές, μη διαθέτοντας άλλη δύναμη γιανα αποκρούσει την τόση διαφθορά, παρά μόνο μιαευαίσθητη ψυχή, ενδιάθετο πνεύμα και πολύ κουρά-γιο, κοντολογίς, το να αποτολμάς τις πιο παρακιν-δυνευμένες περιγραφές, να εκθέτεις τις πιο ασυνή-θιστες καταστάσεις, να διατυπώνεις τα πιο φοβερά

3. Με την έννοια ότι δεν πρόκειται και τόσο για κλα-σικό μυθιστόρημα όσο για μυθιστορηματική πραγματείαπάνω στη φύση και την ανθρωπολογική αλήθεια. (Σ.τ.Μ.)

11

αξιώματα, να προσθέτεις τις πιο έντονες πινελιές, με μοναδικό σκοπό να αντλήσεις απ’ όλα αυτά ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα ηθικής που έχει δε-χτεί ποτέ άνθρωπος – σημαίνει, και όλοι θα συμφω-νήσουν σ’ αυτό, ότι φτάνεις στο στόχο σου ακολου-θώντας ένα μονοπάτι που ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν περπατήσει.

Πέτυχα, άραγε, Κονστάνς; Αρκεί ένα δάκρυ των ματιών σου για να επιβεβαιώσει το θρίαμβό μου; Όταν θα έχεις διαβάσει τη Ζυστίν απνευστί, θα πειςάραγε: «Ω, πόσο περήφανη για την αγάπη μου προς την αρετή με κάνουν αυτές οι απεικονίσεις του εγκλή-ματος! Πόσο μεγαλειώδης είναι μέσα στα δάκρυά της! Πόσο την εξωραΐζουν οι δυστυχίες!».

Ω Κονστάνς! Είθε να ξεστομίσεις αυτά τα λόγια και οι προσπάθειές μου να στεφθούν με επιτυχία.

13

Το ύψιστο επίτευγμα της φιλοσοφίας θα ήταν να καταδείξει εκείνα τα μέσα τα οποία μετέρχεται η Θεία Πρόνοια προκειμένου να πραγματώσει τους σκοπούς που έχει ορίσει για τον άνθρωπο και, κα-τόπιν τούτου, να χαράξει κάποια υποδείγματα συ-μπεριφοράς που θα επέτρεπαν σ’ αυτό το δύστυχο δίποδο πλάσμα να λάβει γνώση του τρόπου με τον οποίο οφείλει να πορευτεί στον δύσβατο δρόμο της ζωής, ούτως ώστε να προλάβει τις αλόγιστες τρο-πές της ειμαρμένης, στην οποία αποδίδουμε χίλια δυο διαφορετικά ονόματα, δίχως να έχουμε κατα-φέρει ακόμη ούτε να τη γνωρίσουμε ούτε να την προσδιορίσουμε.

Εάν, παρ’ όλο το σεβασμό μας προς τις κοινω-νικές συμβάσεις και δίχως να υπερβαίνουμε ποτέ τους φραγμούς που αυτές μας επιβάλλουν, συμβαί-νει ο δρόμος μας να είναι στρωμένος με αγκάθια, τη στιγμή που οι κακοί δρέπουν μόνο ρόδα, επό-μενο δεν είναι κάποιοι άνθρωποι, που στερούνται ενός ηθικού υποβάθρου τόσο εδραίου ώστε να τεθούν

14

υπεράνω τέτοιων διαπιστώσεων, να εκτιμήσουν ότι αξίζει καλύτερα να ακολουθήσουν το ρεύμα παρά να αντισταθούν σ’ αυτό; Δεν θα πουν πως η Αρετή, όσο ωραία κι αν είναι, αποτελεί τον χειρότερο δρόμο που θα μπορούσε να επιλέξει κανείς, από τη στιγμή που αποδεικνύεται τόσο αδύναμη να αντιταχθεί στη φαυλότητα, και πως σε έναν ολότελα διαφθαρμένο κόσμο η πιο ασφαλής επιλογή είναι να πράττει κα-νείς κατά το παράδειγμα των άλλων; Όσοι διαθέ-τουν λίγη παραπάνω μόρφωση, εκμεταλλευόμενοι την παιδεία τους, δεν θα αναφωνήσουν, όπως ο άγ-γελος Ζεσράντ στο Ζαντίγκ,4 πως δεν υπάρχει κακό χωρίς καλό και πως μπορούν συνεπώς να επιδοθούν στο κακό, εφόσον στην πραγματικότητα είναι κι αυ-τός ένας τρόπος για να γεννηθεί το καλό; Δεν θα προσθέσουν πως, σε τελική ανάλυση, είναι αδιάφο-ρο αν κάποιος προτιμά την αρετή από τη φαυλότη-τα, πως αν η δυστυχία κατατρέχει την αρετή και η ευημερία συνοδεύει το έγκλημα, εφόσον τα πάντα είναι ισότιμα στη φύση, αξίζει απείρως περισσότερο να τάσσεται κανείς με το μέρος των ευημερούντων κακών παρά με εκείνο των δεινοπαθούντων ενά-ρετων; Είναι, λοιπόν, σημαντικό να αποτρέπεται η εγκόλπωση τέτοιων επικίνδυνων σοφισμάτων, προϊ-όντων μιας κίβδηλης φιλοσοφίας, όπως επίσης είναι ουσιωδώς αναγκαίο να δειχθεί ότι η έκθεση τέτοιων παραδειγμάτων κατατρεγμού της αρετής είναι δυ-

4. Πρόκειται για το περίφημο έργο φιλοσοφικής μυθο-πλασίας του Βολταίρου (1747). (Σ.τ.Μ.)

15

νατόν να οδηγήσει μία διεφθαρμένη ψυχή, η οποία ωστόσο διατηρεί ακόμη μέσα της ορισμένες σωστές αρχές, πίσω στο δρόμο του αγαθού. Και τούτο εί-ναι τόσο βέβαιο όσο και στην περίπτωση που ο δρό-μος της αρετής ήταν σπαρμένος από περίλαμπρα τρόπαια και δελεαστικές ανταμοιβές. Δίχως αμφι-βολία, είναι σκληρό να πρέπει κανείς να ιστορήσει, από τη μια μεριά, τη σωρεία βασάνων που πλήττουν μια γλυκιά και ευαίσθητη νεαρή γυναίκα που επι-δεικνύει τον υπέρτατο σεβασμό προς την αρετή και, από την άλλη, το πλεόνασμα ευημερίας που απο-λαμβάνουν εκείνοι που ταπεινώνουν και συντρίβουν την ίδια αυτή γυναίκα. Αν όμως πράγματι προκύ-πτει κάποιο καλό από την καταγραφή αυτών των δυστυχιών, θα έπρεπε άραγε να νιώθει τύψεις αυ-τός που τις εξέθεσε; Θα έπρεπε να λυπάται επει-δή αποτύπωσε ένα γεγονός από το οποίο κάθε έμ-φρων άνθρωπος που ξέρει να διαβάζει θα αντλήσει το τόσο χρήσιμο μάθημα της υποταγής στα κελεύ-σματα της Πρόνοιας, καθώς και τη μοιραία προει-δοποίηση ότι συχνά ο Ουρανός πλήττει εκείνον που φαίνεται να εκπληρώνει απαρέγκλιτα το ηθικό του χρέος, με μοναδικό σκοπό όμως να μας υποδείξει το δικό μας ηθικό χρέος;

Τέτοια είναι τα φρονήματα που συνέχουν και κα-τευθύνουν το έργο μας και, επικαλούμενοι ακριβώς αυτά, ζητούμε την επιείκεια του αναγνώστη για τις εσφαλμένες ιδέες και αντιλήψεις που βάλαμε στο στόμα ορισμένων εκ των ηρώων μας, καθώς και για τις σφοδρές σκηνές που, από αγάπη προς την

16

αλήθεια, χρειάστηκε ενίοτε να ξεδιπλώσουμε μπρο-στά στα μάτια του.

Η κυρία κόμισσα ντε Λορσάνζ ήταν μία από εκείνες τις ιέρειες της Αφροδίτης που έκαναν την τύχη τους με ένα ωραίο παρουσιαστικό και με πολλή δόση πα-ραλυσίας και των οποίων οι ψευδεπίγραφοι τίτλοι, καίτοι πομπώδεις, υπάρχουν μονάχα στα αρχεία του πάνδημου έρωτα, πλασμένοι από την αυθάδεια εκείνων που τους επιδιώκουν και επικυρωμένοι από τη βλακώδη ευπιστία εκείνων που τους απονέμουν. Καστανή, με ωραίο παράστημα και βλέμμα με πα-ράξενη έκφραση, απέπνεε εκείνο το είδος δυσπιστί-ας το οποίο προσδίδει επιπλέον νοστιμιά στα πάθη και ωθεί τους άντρες να αναζητούν με περισσή φρο-ντίδα τις γυναίκες που υποπτεύονται ότι μπορεί να τη διαθέτουν. Ολίγον κακεντρεχής, δίχως κα-θόλου αρχές, δεν θεωρούσε τίποτε κακό, κι ωστό-σο η καρδιά της δεν είχε εξαχρειωθεί σε τέτοιο ση-μείο ώστε να σβήσει από μέσα της κάθε ευαισθη-σία. Αλαζών, με ελευθεριάζοντα ήθη… Τέτοια ήταν η κυρία ντε Λορσάνζ.

Εντούτοις, αυτή η γυναίκα είχε λάβει την κα-λύτερη μόρφωση. Κόρη ενός μεγαλοτραπεζίτη του Παρισιού, είχε μεγαλώσει μαζί με μια αδελφή κατά τρία χρόνια νεότερή της, της οποίας το όνομα ήταν Ζυστίν, σε ένα από τα πιο φημισμένα αββαεία αυτής της πρωτεύουσας, όπου, έως την ηλικία των δώδε-κα και δεκαπέντε χρόνων αντιστοίχως, τους είχαν

17

προσφερθεί αφειδώς κάθε είδους συμβουλές, δάσκα-λοι, βιβλία και δεξιότητες.

Εκείνη τη μοιραία για την αρετή τους εποχή, τα δύο κορίτσια έχασαν τα πάντα σε μια μέρα: μια φο-βερή χρεοκοπία οδήγησε απροσδόκητα τον πατέρα τους σε τόσο δεινή θέση, ώστε έσβησε από τον καη-μό του. Ένα μήνα μετά, τον ακολούθησε στον τάφο κι η γυναίκα του. Δύο συγγενείς ψυχροί και από-μακροι συσκέφθηκαν προκειμένου να αποφασίσουν για την τύχη των δύο ορφανών. Το μερίδιο της κάθε κόρης από τη γονική κληρονομιά, την οποία είχαν απορροφήσει τα χρέη, ανερχόταν στα εκατό σκούδα. Καθώς κανείς δεν έδειχνε πρόθυμος να αναλάβει τη φροντίδα των κοριτσιών, τους έδωσαν στο χέρι την προίκα τους και τις οδήγησαν στην πόρτα της μο-νής, αφήνοντάς τες ελεύθερες να αναζητήσουν την τύχη τους.

Η κυρία ντε Λορσάνζ, που τότε λεγόταν Ζυλιέτ και της οποίας ο χαρακτήρας και το πνεύμα εί-χαν ήδη αποκρυσταλλωθεί στη μορφή που θα δια-τηρούσαν και στα τριάντα της, στην ηλικία δηλαδή την οποία διήνυε την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία μας, δεν έβλεπε την ώρα να απολαύσει την ελευθερία της, δίχως να πτοείται ούτε μια στιγμή από τη σκληρή μοίρα που είχε σπάσει τα δεσμά της. Απεναντίας η Ζυστίν, η οποία διήνυε, όπως έχουμε ήδη πει, το δωδέκατο έτος της ηλικίας της, λόγω του κλειστού και μελαγχολικού χαρακτήρα της συ-ναισθανόταν πολύ περισσότερο τη φρίκη της κατά-στασής της. Προικισμένη με απαράμιλλη τρυφερό-

18

τητα και ευαισθησία, κατ’ αντίθεση προς την πα-νουργία και την επιτηδειότητα της αδελφής της, απέ-πνεε μια αφέλεια, μια άδολη ειλικρίνεια, που δί-χως αμφιβολία θα την έριχναν σε πολλές παγίδες. Ο τόσο χαρισματικός χαρακτήρας αυτής της νεα-ρής γυναίκας συναρμοζόταν άψογα με μια γλυκιά φυσιογνωμία, η οποία πόρρω απείχε από εκείνην με την οποία η φύση είχε προικίσει τη Ζυλιέτ. Όση πονηριά, υστεροβουλία και φιλαρέσκεια διέκρινε τη μία, τόση αξιοθαύμαστη αιδημοσύνη, ευπρέπεια και αγνότητα διέθετε η άλλη. Στην όψη έμοιαζε με την Παρθένο, με μεγάλα γαλανά μάτια που ξεχείλιζαν από ψυχή και στοργή, με δέρμα εκθαμβωτικό, πα-ράστημα όλο ευλυγισία, φωνή απαλή και ευαίσθη-τη, οδοντοστοιχία κατάλευκη σαν από φίλντισι και τα ωραιότερα ξανθά μαλλιά – ιδού το σκιαγράφη-μα αυτού του δευτερότοκου γοητευτικού κοριτσιού, του οποίου τις άσπιλες χάρες και τα λεπτά χαρα-κτηριστικά αδυνατούν να αποδώσουν ακόμη και οι πιο ζωηρές πινελιές.

Αφού ενεχείρισαν στην καθεμιά το ποσό των εκα-τό σκούδων, τους διεμήνυσαν ότι είχαν είκοσι τέσ-σερις ώρες για να εγκαταλείψουν τη μονή, αφήνο-ντάς τες ελεύθερες να επιλέξουν πώς και προς τα πού θα πορευτούν. Γοητευμένη από την ιδέα ότι θα είχε τη Ζυστίν υπό την καθοδήγησή της, η Ζυλιέτ θέλησε για μια στιγμή να της σκουπίσει τα δάκρυα. Βλέποντας όμως πως δεν το κατάφερνε, βάλθηκε να τη μαλώνει. Την έψεξε για την ευαισθησία της⋅ της εξήγησε, υιοθετώντας έναν φιλοσοφικό τόνο που

19

δεν συμβάδιζε επ’ ουδενί με την ηλικία της, πως σε τούτον δω τον κόσμο δεν πρέπει να στενοχωριόμα-στε για τίποτε άλλο παρά μόνο για ό,τι μας θίγει προσωπικά⋅ πως είναι δυνατόν να ανακαλύψει μέσα της αισθήσεις και απολαύσεις τέτοιας δύναμης που μπορούν να σβήσουν μεμιάς όλα τα ηθικά πλήγμα-τα και όλους τους οδυνηρούς κλονισμούς που αυτά επιφέρουν⋅ πως είναι απολύτως ουσιώδες και επιτα-κτικό να ασπαστεί και να θέσει σε εφαρμογή αυτό το σύστημα αρχών, εφόσον η αληθινή σοφία συνίστα-ται απείρως περισσότερο στο να πληθαίνει κανείς τις απολαύσεις του παρά στο να πολλαπλασιάζει τα βά-σανά του⋅ εν ολίγοις, πως θα έπρεπε να κάνει κανείς τα πάντα για να κατασιγάσει μέσα του αυτή τη δο-λερή και απατηλή ευαισθησία, από την οποία επω-φελούνται μόνον οι άλλοι, ενώ σε μας χαρίζει μόνο λύπες. Δύσκολα όμως σκληραίνει κανείς μια ευαί-σθητη ψυχή. Η αντίστασή της στους πλανερούς συλ-λογισμούς ενός διαβρωμένου νου είναι σθεναρή, και η αφοσίωσή της στην αρετή την παρηγορεί για τα ψεύτικα στολίδια του επιτηδευμένου και υποκριτι-κού πνεύματος.

Αντιλαμβανόμενη ότι τα λόγια της δεν είχαν καμία επίδραση στην αδελφή της, η Ζυλιέτ αποφά-σισε να αλλάξει τακτική. Της είπε πως με την ηλι-κία και το παρουσιαστικό που διαθέτουν είναι απί-θανο να πεθάνουν από την πείνα. Της έφερε ως πα-ράδειγμα την κόρη ενός γείτονά τους, η οποία είχε εγκαταλείψει το πατρικό της και ζούσε τώρα πλου-σιοπάροχα με κάποιον που τη συντηρούσε, αναμ-

20

φίβολα πολύ πιο ευτυχισμένη απ’ ό,τι αν είχε πα-ραμείνει στην οικογενειακή εστία. Τη συμβούλευ-σε πως θα έπρεπε να παραιτηθεί από την ιδέα ότι ο γάμος μπορεί να κάνει μια κοπέλα ευτυχισμένη, πως μόλις δεσμευτεί με τα νομικά δεσμά του γά-μου το μόνο που θα έχει να περιμένει είναι πολ-λή δυστυχία και ελάχιστη απόλαυση και πως αν, αντιθέτως, αποφάσιζαν να διαγάγουν ελευθέριο βίο, αυτό όχι μόνο θα τις γλίτωνε από τις ιδιοτροπίες των εκάστοτε εραστών τους, αλλά επιπλέον θα μπο-ρούσαν να παρηγορούνται με τη συνεχή εναλλαγή τους.

Στο άκουσμα των λόγων της η Ζυστίν αισθάν-θηκε να την κατακλύζει ανείπωτη φρίκη. Της δή-λωσε πως προτιμούσε το θάνατο από την ατίμωση και, παρά τις παρατεταμένες ικεσίες της αδελφής της, αρνήθηκε πεισματικά να εγκατασταθεί μαζί της, καθώς την έβλεπε αποφασισμένη να επιδοθεί σε μια μορφή βίου που της προκαλούσε ρίγη τρόμου.

Έτσι, οι δύο νεαρές γυναίκες αποχωρίστηκαν η μια την άλλη, δίχως την παραμικρή υπόσχεση ότι θα ξανανταμώσουν, εφόσον τα σχέδια ζωής τους ήταν τόσο διαφορετικά. Η Ζυλιέτ που, όπως η ίδια ισχυ-ριζόταν, σχεδίαζε να γίνει κυρία της υψηλής κοινω-νίας, θα δεχόταν άραγε να συμπορευτεί με ένα νεα-ρό κορίτσι της οποίας ο ενάρετος αλλά ταπεινόφρων χαρακτήρας ήταν ικανός να την ατιμώσει; Και η Ζυστίν, από την πλευρά της, θα ήθελε να διακινδυ-νεύσει το ήθος και την ακεραιότητά της μέσα στον κοινωνικό περίγυρο ενός εκμαυλισμένου πλάσματος

21

που επρόκειτο να πέσει θύμα της ακολασίας και της δημόσιας κραιπάλης; Έτσι, λοιπόν, οι δύο αδελφές αποχαιρέτησαν για πάντα η μια την άλλη και την επομένη εγκατέλειψαν το μοναστήρι.

Η Ζυστίν, η οποία όταν ήταν παιδί απολάμβανε τις φροντίδες και την αγάπη της ράφτρας της μητέ-ρας της, πίστευε πως αυτή η γυναίκα δεν θα έμε-νε ασυγκίνητη από τη δυστυχία της. Πήγε λοιπόν να τη βρει, της εκμυστηρεύτηκε τις ατυχίες της, της ζήτησε δουλειά… Εις μάτην όμως! Εκείνη σχεδόν δεν την αναγνώρισε και την έδιωξε κακήν κακώς.

–Ω Ουρανοί, αναφώνησε η μικρή φτωχή ύπαρξη, ήταν ανάγκη τα πρώτα μου βήματα στον κόσμο να σημαδευτούν από τόση πίκρα! Γιατί αυτή η γυναίκα που με αγαπούσε άλλοτε με αποδιώχνει τώρα; Αλί-μονο! Φταίει το ότι είμαι φτωχή και ορφανή⋅ το ότι δεν έχω άλλους πόρους στον κόσμο. Δεν υπολογί-ζουν τους ανθρώπους παρά ανάλογα με τη βοήθεια και τις χάρες που νομίζουν ότι μπορούν να αποσπά-σουν απ’ αυτούς.

Με τα μάτια της πλημμυρισμένα από δάκρυα, η Ζυστίν πήγε να βρει τον πνευματικό της. Του εξι-στόρησε την κατάστασή της με εκείνη την αθώα ζω-ηράδα της ηλικίας της… Φορούσε ένα μικρό λευκό χυτό φόρεμα⋅ τα όμορφα μαλλιά της τα είχε μαζέ-ψει ατημέλητα κάτω από έναν μεγάλο σκούφο⋅ ο λαιμός της μόλις που διακρινόταν κρυμμένος κάτω από δυο-τρεις πήχες λεπτού βαμβακερού υφάσμα-τος⋅ το ωραίο πρόσωπό της ήταν λίγο χλωμό από τις πίκρες που την κατέτρωγαν, ενώ δάκρυα έτρε-

22

χαν από τα μάτια της, προσδίδοντάς τους ακόμη με-γαλύτερη εκφραστικότητα.

–Με βλέπετε, κύριε, είπε στον ιερωμένο… Ναι, βλέπετε σε τι δεινή θέση έχει περιέλθει μια κοπέ-λα σαν εμένα. Έχασα και τους δυο γονείς μου… Οι Ουρανοί μού τους στέρησαν ακριβώς τότε που τους είχα περισσότερο ανάγκη… Πέθαναν κατεστραμμέ-νοι, κύριε. Δεν μας έχει μείνει τίποτε. Αυτά μου άφησαν όλα κι όλα, συνέχισε δείχνοντάς του τα δώ-δεκα λουδοβίκεια… Δεν έχω πού να γείρω το κε-φάλι μου… Θα δείξετε οίκτο για τη δύσμοιρη ύπαρ-ξή μου, έτσι δεν είναι, κύριε; Είστε λειτουργός της θρησκείας και η θρησκεία ανέκαθεν έτρεφε την ενά-ρετη καρδιά μου. Στο όνομα αυτού του Θεού που λατρεύω και τον οποίο εσείς υπηρετείτε, μιλήστε μου σαν πατέρας μου, υποδείξτε μου τι πρέπει να κάνω… ποιο δρόμο οφείλω να ακολουθήσω!

Ο φιλεύσπλαχνος ιερέας απάντησε, λοξοκοιτά-ζοντας επίμονα τη Ζυστίν, πως η ενορία του ήταν υπερπλήρης, πως ήταν δύσκολο να δεχτεί στους κόλπους της νέα μέλη, αν όμως η Ζυστίν ήταν πρό-θυμη να προσφέρει τις υπηρεσίες της, αν δεχόταν να κάνει διάφορες χοντροδουλειές, θα υπήρχε πά-ντα στην κουζίνα του ένα κομμάτι ψωμί για εκείνη. Και καθώς της απηύθυνε αυτά τα λόγια, το όργανο του Θεού πέρασε το χέρι του κάτω από το πιγού-νι της και, αφού το ανασήκωσε ελαφρά, της έδω-σε ένα φιλί υπέρ το δέον κοσμικό για άνθρωπο της Εκκλησίας. Η Ζυστίν, που το ένιωσε για τα καλά, τον απώθησε λέγοντάς του:

23

–Κύριε, δεν σας ζητώ ούτε ελεημοσύνη ούτε θέση υπηρέτριας. Εδώ και λίγο καιρό άφησα μια κατά-σταση πολύ ανώτερη από αυτή που θα με έκανε να επιθυμήσω αυτές τις δύο χάρες και να έρθω γονυ-πετής να ικετεύσω γι’ αυτές. Δεν αποζητώ τίποτε άλλο παρά μόνο τις συμβουλές που χρειάζεται η βα-σανισμένη νεαρή ηλικία μου, τις οποίες όμως απαι-τείτε να τις αγοράσω πολύ ακριβά.

Ντροπιασμένος που αποκαλύφθηκε, ο ιερωμένος εξαπέστειλε ευθύς το δύστυχο αυτό πλάσμα. Εκδι-ωγμένη για δεύτερη φορά από τη μέρα που βρέθηκε μόνη κι έρημη να περιπλανιέται αναζητώντας την τύχη της, η Ζυστίν μπήκε σε ένα σπίτι όπου είδε αναρτημένη σχετική πινακίδα, νοίκιασε ένα μικρό επιπλωμένο δωμάτιο στον πέμπτο όροφο, πλήρωσε προκαταβολικά και έμεινε εκεί για να αναλυθεί σε πικρότατα δάκρυα, ευθέως ανάλογα με τη βάναυσα πληγείσα ευαισθησία και περηφάνια της.

Ας μας επιτραπεί όμως να αφήσουμε για λίγο εδώ τη Ζυστίν και να επιστρέψουμε στη Ζυλιέτ, για να αφηγηθούμε με ποιον τρόπο, από την ανάξια λό-γου θέση στην οποία είχε βρεθεί και δίχως να δια-θέτει περισσότερους πόρους απ’ ό,τι η αδελφή της, κατάφερε στα δεκαπέντε της χρόνια να κατακτήσει τίτλους, εισόδημα τριάντα χιλιάδες λίβρες, θεσπέσια κοσμήματα, δυο-τρία σπίτια τόσο στην πόλη όσο και στην εξοχή και, για την ώρα, την καρδιά, την περι-ουσία και την εμπιστοσύνη του κυρίου ντε Κορβίλ, συμβούλου Επικρατείας, ανθρώπου εξαιρετικά ευυ-πόληπτου και με μεγάλο κύρος, που τον προόριζαν

24

για υπουργό. Η σταδιοδρομία αυτή υπήρξε ακαν-θώδης, δεν χωρεί καμία αμφιβολία: ο δρόμος πουεπιλέγουν να πορευθούν αυτές οι δεσποινίδες είναισπαρμένος με σκληρές και επαίσχυντες δοκιμασίες.Να τες λοιπόν σήμερα στο κρεβάτι κάποιου πρίγκι-πα, φέροντας ακόμη ίσως νωπά πάνω τους τα τα-πεινωτικά σημάδια της ακολασίας, στα δίχτυα τηςοποίας τις έριξαν η νιότη και η απειρία τους.

Βγαίνοντας από το μοναστήρι, η Ζυλιέτ αναζήτη-σε μια γυναίκα της οποίας το όνομα είχε ακούσει κά-ποτε να το αναφέρει η νεαρή φίλη και κόρη των γει-τόνων της. Παρακινούμενη από τον διακαή πόθο τηςνα διαφθαρεί, και μάλιστα από τούτη δω τη γυναί-κα, πήγε να τη βρει με το μικρό της δέμα υπό μάλης,το ταλαιπωρημένο γαλάζιο πανωφόρι της, τα ακατά-στατα μαλλιά της και το ωραιότερο πρόσωπο του κό-σμου – αν αληθεύει πως στα μάτια μερικών η αναι-σχυντία μπορεί να φαντάζει γοητευτική. Της διηγή-θηκε την ιστορία της και την εκλιπάρησε να την προ-στατέψει, όπως είχε κάνει παλιότερα με τη φίλη της.

–Πόσων χρονών είστε; τη ρώτησε η κυρία Ντι-βερζιέ.

–Σε λίγες μέρες κλείνω τα δεκαπέντε, κυρία,απάντησε η Ζυλιέτ.

–Και ποτέ κανείς θνητός, συνέχισε η ματρόνα…–Ω! Όχι, κυρία, σας ορκίζομαι, πρόλαβε να πει

η Ζυλιέτ.–Κι όμως, μερικές φορές σ’ αυτά τα μοναστή-

ρια… όλο και κάποιος εξομολόγος, μοναχή ή αδελ-φή… κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά… χρειά-

25

ζομαι βέβαιες αποδείξεις, αποκρίθηκε η ηλικιωμέ-νη γυναίκα.

–Δεν έχετε παρά να το εξακριβώσετε η ίδια, απά-ντησε η Ζυλιέτ κοκκινίζοντας.

Έτσι λοιπόν, αφού πρώτα εξοπλίστηκε με ένα ζευ-γάρι γυαλιά, η γηραιά παρθεναγωγός εξέτασε το πράγμα εξονυχιστικά και απ’ όλες τις πλευρές, για να καταλήξει:

–Εντάξει, μπορείτε να μείνετε εδώ. Αν ακολου-θήσετε πιστά τις συμβουλές μου, αν επιδείξετε σε-βασμό και υπακοή στις πρακτικές μου, καθαριότη-τα, οικονομία και ειλικρίνεια προς το πρόσωπό μου, επιτηδειότητα προς τις συναδέλφους σας και πονη-ρία προς τους άντρες, προτού παρέλθουν δέκα χρό-νια, θα είστε σε θέση, με τη συμβολή μου βεβαίως, να αποσυρθείτε σε κάποιο δωμάτιο του τρίτου ορό-φου με έναν κομό, ένα παραβάν και μια υπηρέτρια. Τα υπόλοιπα θα σας τα παράσχει η τέχνη που θα έχετε κατακτήσει κοντά μου.

Μόλις τελείωσε με τις συστάσεις, η Ντιβερζιέ άρπαξε το μικρό δέμα της Ζυλιέτ και τη ρώτησε αν είχε καθόλου χρήματα, για να λάβει την ειλικρι-νή απάντηση πως είχε όλα κι όλα εκατό σκούδα. Η σπλαχνική ματρόνα τα κατέσχεσε δίχως δεύτερη κουβέντα, βεβαιώνοντας τη νέα οικότροφό της πως θα έπαιζε το μικρό της κεφάλαιο στη λοταρία για λογαριασμό της, καθώς είναι ανεπίτρεπτο τόσο νέα κοπέλα να κρατά πάνω της χρήματα.

–Δεν ενδείκνυται, της είπε, σε μια τόσο διεφθαρ-μένη εποχή όσο αυτή στην οποία ζούμε… Ένα φρό-

26

νιμο κορίτσι καλής ανατροφής, όπως είστε εσείς,οφείλει να είναι πολύ προσεκτικό και να αποφεύγειοτιδήποτε θα μπορούσε να το παρασύρει σε κάποιαπαγίδα. Εγώ το καλό σας θέλω, μικρή μου, πρό-σθεσε η ματρόνα, και θα πρέπει να με ευγνωμονεί-τε γι’ αυτό που κάνω.

Μόλις τελείωσε το κήρυγμα, παρουσίασε τη νε-οφερμένη στις συντρόφους της, οι οποίες εν συνε-χεία την οδήγησαν στην κάμαρά της, και από τηνεπομένη κιόλας τα άθικτα θέλγητρά της διατέθη-καν προς πώληση.

Μέσα σε τέσσερις μήνες το εμπόρευμα πωλήθη-κε διαδοχικά σε περίπου εκατό άτομα. Κάποιοι αρ-κέστηκαν στο ρόδο της και κάποιοι άλλοι, με πε-ρισσότερο εκλεπτυσμένα γούστα ή πιο διεφθαρμένοι(το συγκεκριμένο ζήτημα δεν έχει ακόμη διαλευ-κανθεί), θέλησαν να ανοίξουν το μπουμπούκι πουάνθιζε πλησίον του. Κάθε βράδυ, η Ντιβερζιέ φρό-ντιζε να στενεύει, να διορθώνει και να αναπροσαρ-μόζει τα πράγματα κατά τέτοιον τρόπο ώστε, επίτέσσερις μήνες, αυτή η απατεώνισσα κατάφερνε ναπουλάει στο κοινό της παρθενία. Με το πέρας αυτήςτης επίπονης περιόδου προπαρασκευαστικής ενάσκη-σης, η Ζυλιέτ είχε επιτέλους προσηλυτιστεί στο νέοδόγμα. Λογιζόταν πλέον επισήμως κορίτσι του σπι-τιού και έκτοτε μετείχε δικαιωματικά και στις χα-ρές και στις λύπες. Αυτή η αναβάθμισή της εγκαινί-ασε μια νέα περίοδο μαθητείας: αν στο πρώτο σχο-λείο η Ζυλιέτ υπηρέτησε τη Φύση, στο δεύτερο έμα-θε να λησμονεί κάθε νόμο και αρχή. Εκεί, τα ήθη

27

της διεφθάρησαν εντελώς. Η θριαμβευτική σταδιο-δρομία της στη φαυλότητα και στη διαστροφή βύθι-σε την ψυχή της στην απόλυτη εξαχρείωση. Αισθα-νόμενη πως είχε γεννηθεί γι’ αυτό, σκεπτόταν πως όφειλε τουλάχιστον να επιδιώξει να ανελιχθεί στα υψηλότερα κλιμάκια του εγκλήματος και όχι να εκ-πέσει σε μια μέτρια κατάσταση, η οποία θα την πα-ρέσυρε στα ίδια ατοπήματα και στις ίδιες ταπεινώ-σεις, δίχως ωστόσο να της προσφέρει τα ίδια οφέ-λη. Άρεσε σε έναν γέρο άρχοντα, όσο δεν πάει δι-εφθαρμένο, ο οποίος αρχικά την καλούσε μόνο και μόνο για μερικές σύντομες «εμπορικές συναλλα-γές». Εκείνη, από την πλευρά της, κατείχε άριστα την τέχνη τού να τη συντηρούν. Στο τέλος, έφτασε να εμφανίζεται σε θεάματα και περιπάτους πλάι σε ιππότες του τάγματος των Κυθήρων. Έπεσαν πάνω της βλέμματα, έγινε αντικείμενο σχολίων, τη ζή-λεψαν… το λεπταίσθητο αυτό πλάσμα κατάφερνε τόσο καλά να τους έχει του χεριού της που, σε λι-γότερο από τέσσερα χρόνια, κατέστρεψε έξι άνδρες, εκ των οποίων ο φτωχότερος διέθετε εκατό χιλιά-δες σκούδα εισόδημα. Δεν χρειαζόταν τίποτε περισ-σότερο για να αποκτήσει φήμη. Η εθελοτυφλία των κοσμικών ήταν τόση, ώστε όσο πιο πολύ ένα τέτοιο πλάσμα αποδείκνυε έμπρακτα την αισχρότητα και την ανεντιμότητά του τόσο πιο πολύ λαχταρούσαν εκείνοι να προστεθούν στον κατάλογο των θυμάτων του. Φαίνεται πως ο βαθμός του εξευτελισμού και της διαφθοράς της αποτελούσε το μέτρο των παθια-σμένων αισθημάτων που έτρεφαν για εκείνη.

[σελ . 1 ]www.nnet.gr

Μαρκήσιος ντε Σαντ

Ζυστίν ή οι δυστυχίες της αρετήςΜετάφραση: Δημήτρης Γκινοσάτης

ISBN: 978-960-211-981-5 Σελ. 544, τιμή: € 29,00 Εξώφυλλο με κουβερτούρα

Σειρά: Ερωτική λογοτεχνία Σύμβουλος έκδοσης: Αλέξης Πφάου

Κυκλοφορία: 24 Δεκεμβρίου 2010 Περιέχει τις γκραβούρες της έκδοσης του 1797.

[...] Απώτερος στόχος αυτού του μυθιστορήματος (όχι και τόσο μυθιστόρημα όσο θα πίστευε κανείς) είναι κάτι αναμφίβολα καινοφανές. Η κυριαρχία της αρετής επί της φαυλότητας, η ανταμοιβή του αγα-θού, η καταδίκη του κακού – ιδού η συνήθης εξέλι-ξη όλων των έργων αυτού του είδους, η οποία δεν μας είναι διόλου άγνωστη!

Το να παρουσιάζεις όμως τη φαυλότητα να θριαμβεύει παντού και την αρετή να θυσιάζεται στο βωμό των ίδιων των αρχών της, το να δείχνεις μια δύστυχη να παραδέρνει από βάσανο σε βάσανο, να γίνεται άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύασμα των ακόλαστων, στόχος των πιο βάρβα-ρων και τερατωδών ορέξεων, παραζαλισμένη από τα πιο τολμηρά και ευλογοφανή σοφίσματα, λεία της πιο πανούργας σαγήνης, των πιο ακαταμάχητων εκμαυλισμών, μην έχοντας κάτι άλλο να αντιτάξει στις τόσες δυστυχίες και συμφορές, μη διαθέτοντας άλλη δύναμη για να αποκρού-σει την τόση διαφθορά, παρά μόνο μια ευαίσθητη ψυχή, ενδιάθετο πνεύμα και πολύ κουράγιο, κοντολογίς, το να αποτολμάς τις πιο παρακινδυνευμένες περιγραφές, να εκθέτεις τις πιο ασυνή-θιστες καταστάσεις, να διατυπώνεις τα πιο φοβερά αξιώματα, να προσθέτεις τις πιο έντονες πι-νελιές, με μοναδικό σκοπό να αντλήσεις απ’ όλα αυτά ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα ηθι-κής που έχει δεχτεί ποτέ άνθρωπος – σημαίνει, και όλοι θα συμφωνήσουν σ’ αυτό, ότι φτάνεις στο στόχο σου ακολουθώντας ένα μονοπάτι που ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν περπατήσει.

Το κλασικό αριστούργημα της ερωτικής λογοτεχνίας που ρίχνει φως στις αβύσσους της ανθρώπινης φύσης και ηθικής μέσα από την εμπειρία του ερωτισμού.

Κάποιοι μυθιστορηματικοί χαρακτήρες δεν έπαψαν ποτέ να κατατρύχουν τους δημιουργούς τους. Εγκυστωμένοι στο φαντασιακό των τελευταίων, απαιτούσαν την αδιάλειπτη επαναπραγ-μάτευσή τους: ένα και μόνον έργο δεν αρκούσε για να εξαντλήσει το ανεξάντλητο λογοτεχνι-κό απόθεμα της φύσης τους.

Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί κατ’ εξοχήν και στην περίπτωση της Ιουστίνης του Σαντ. Η έμμονη εικόνα της βασανισμένης αρετής που υποκύπτει θυσιαζόμενη στο βωμό των αρχών της, θύμα της πιο απάνθρωπης φαυλότητας και διαφθοράς, «άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύ-ασμα των ακόλαστων, στόχος των πιο βάρβαρων και τερατωδών ορέξεων, […] των πιο ακα-ταμάχητων εκμαυλισμών» – αυτή ακριβώς η επίμονη και ανεξάντλητη εικόνα, την οποία εν-σαρκώνει μια τρυφερή ενάρετη ύπαρξη ονόματι Ιουστίνη, που συντρίβεται υπό το βάρος των

[σελ . 2 ]www.nnet.gr

πιο ταπεινωτικών δοκιμασιών που έχει υποστεί ποτέ ανθρώπινο ον, εμψύχωσε το διανοητι-κό σύμπαν του Σαντ καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια της ώριμης ζωής του, ωθώντας τον στη δη-μιουργία τριών έργων-παραλλαγών πάνω στο ίδιο θέμα (εκ των οποίων το τελευταίο αριθ-μεί περί τις 4.000 σελίδες), πολυάριθμων τετραδίων-σχεδιασμάτων και πλείστων άλλων εκ-δοχών, των οποίων τα ίχνη χάθηκαν στο χρόνο.

Ωστόσο, αυτή η τερατώδης παραγωγή, αυτή η διαρκής και επιτακτική απαίτηση για «έργο» υποδεικνύει και κάτι άλλο βαθύτερο, το οποίο ο Μισέλ Φουκώ έχει προσδιορίσει ως τον ιδι-άζοντα πυρήνα του σαδικού λογοτεχνικού σύμπαντος: την αδιάρρηκτη σχέση της αναπαρά-στασης με το μη αναπαραστήσιμο. Τη σχέση δηλαδή μεταξύ ενός λόγου που αναλαμβάνει να αναπαραστήσει, να «ονομάσει» ανελλιπώς όλες τις δυνατότητες της επιθυμίας και της ίδιας της επιθυμίας, η οποία, μέσω της επαναλαμβανόμενης αδηφάγου σκοτεινής βίας της, ξεπερ-νά και καταργεί τα όρια της παράστασης τη στιγμή ακριβώς που τη θεμελιώνει.

Εξ ου και ο ατελεύτητος χαρακτήρας του «έργου»: διότι όλη αυτή η εξαντλητική χαρακτη-ρολογία και σκηνοθεσία της επιθυμίας, όλη αυτή η εκροή λεπτολόγων λεκτικών παραστάσε-ων (αγριοτήτων, βιαιοτήτων, οργίων, βασανιστηρίων, εγκλημάτων) δεν συνιστά θρίαμβο πάνω στον μη περιγράψιμο, άνομο νόμο της επιθυμίας. Απεναντίας, τη στιγμή που τον σχηματοποι-εί, τον ανατροφοδοτεί και τον αναζωπυρώνει, κατά τρόπο ώστε τελικά το «έργο» να είναι αυ-τός ο ατέρμονας βρόχος ανάδρασης που διαστρέφει και διαλύει τόσο το λόγο όσο και την επι-θυμία σε ένα απείρως πολύπλοκο οργανικό μόρφωμα δίχως αρχή και τέλος.

Δημήτρης Γκινοσάτης

Γεννημένος στις 2 Ιουνίου 1740, ο Ντονασιέν-Αλφόνς-Φρανσουά ντε Σαντ, άρχοντας της Λακόστ και του Μαζάν, ανήκε σε μια από τις επιφανέστερες και παλαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Προβηγκίας. Σε ηλικία δέκα ετών εισήχθη στους ιησουίτες του κολλεγίου Λουί-Λε-Γκραν και τέσσε-ρα χρόνια αργότερα έγινε δεκτός στη φημισμένη τότε σχολή του Ελαφρού Ιππικού, όπου φοιτούσαν αποκλειστικά και μόνο γόνοι των παλαιότερων αριστοκρατικών οικογενειών. Υπηρέτησε διαδοχικά ως υπολοχαγός στο βασιλικό πεζικό και ως αξιωματικός του ιππικού και έλαβε μέρος στον Επταε-τή Πόλεμο, όπου και διακρίθηκε για τα ανδραγαθήματά του. Όλα αυτά μέχρι τη χρονιά-ορόσημο του 1763, οπότε και έμελλε να γνωρίσει τον χειρότερο εχθρό του, που θα αποδεικνυόταν εξίσου επικίν-δυνος με το Καθεστώς του Τρόμου: την πεθερά του, αρχόντισσα του Μοντρέιγ, γυναίκα με ισχυρές γνωριμίες στην Αυλή, της οποίας την κόρη υποχρεώθηκε να παντρευτεί παρά τη θέλησή του στις 17 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Η ζωή του, μέχρι και το θάνατό του στις 2 Δεκεμβρίου 1814, σημαδεύτηκε από αλλεπάλληλες σεξουαλικές «υποθέσεις», συλλήψεις, φυλακίσεις, καταδικαστικές αποφάσεις σε θάνατο που αίρονταν την τελευταία στιγμή, εγκλεισμούς σε άσυλα φρενοβλαβών, αλλά και από απα-ράμιλλο δημιουργικό οίστρο: επιδόθηκε σε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές ματεριαλιστικής φιλοσοφίας του καιρού του, συνέταξε μια σειρά από τους πλέον φαρμακερούς πολιτικούς λίβελους κατά των ηθών της Επανάστασης και έγραψε μερικά από τα πλέον τερατώδη, ως προς τον όγκο και την αρχιτεκτονική τους, λογοτεχνικά έργα που έχει να επιδείξει ο δυτικός πολιτισμός.

Ο Δημήτρης Γκινοσάτης γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Είναι διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημί-ου και διδάσκει φιλοσοφία και αισθητική των μέσων στην Ανωτάτη Σχολή Kαλών Τεχνών των Αθη-νών. Η διδακτική και ερευνητική του δραστηριότητα προσανατολίζεται προς μια μορφή επιστημολογί-ας, όπου η φιλοσοφία συναντά τις θεωρίες και τεχνολογίες της αισθητικής αντίληψης. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές σπουδές του, σπούδασε μεταφρασεολογία στην Ελλάδα (IFA) και διεξήγαγε σχετική έρευνα στη Γαλλία, ως υπότροφος του γαλλικού κράτους. Επιστημονικά άρθρα του περί αισθητικής και τεχνικών μέσων έχουν φιλοξενηθεί στον ημερήσιο Τύπο, αλλά και σε συλλογικούς τόμους, ενώ έχει επίσης δημοσιεύσει εκτενή εξειδικευμένα κείμενα πάνω σε θέματα φιλοσοφίας και επιστημο-λογίας. Έχει μεταφράσει και δημοσιεύσει στα ελληνικά έργα των J. Derrida, M. Foucault, S. Kofman, P. Klossowski, M. de Sade, καθώς και κείμενα των G. Deleuze, S. Freud, V. Flusser και Fr. Kittler.