Μανώλης Παρούσης

ΑΘΗΝΑ 2004

Μανώλης Παρούσης ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ DA VINCI

Original Copyright © 2004 Compupress S.A. - Anubis Publications, Athens, Hellas

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ANUBIS Λεωφ. Συγγρού 44, 11742 Αθήνα, τηλ.: 2109238672, fax: 2109216847 Web site: www.anubis.gr, e-mail: anubis@compupress.gr

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ-ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Σουλτάνη 17, 10682 Αθήνα, τηλ.: 2103801487, fax: 2103841095

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΔΟΣΕΩΝ: Μάρθα Ψυχάκη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Γιάννης Ιωαννίδης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Δώρα Γιακουμή ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Βασίλης Ευσταθίου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Μαίρη Λυμπέρη

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: Ζοζέφ Φίλο ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Ηλιότυπο ΑΕΒΕΕ ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Μουρκόγιαννης & Σία Ο.Ε. - PLASTICARTA ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Β. Ευταξιάδης - Ι. Ιωοηφίδης & Σία Ε.Ε.

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΕΒ-00-549 ISBN: 960-306-491-2

Ευχαριστούμε το θεολόγο Γιώργο Μερτίκα για την πολύτιμη βοήθειά του. Τα λήμματα Αλχημεία, Εσσαίοι, Καθαροί, Opus Dei, Ρεν-λε-Σατό και Σολομών είναι από το βιβλίο του Τ. Λιβανίδη Τα Κεκρυμμένα, Εκδόσεις Anubis, Αθήνα 2000. Οποιοδήποτε παράλειψη ή αβλεψία βαρύνει το συγγραφέα

Απαγορεύονται η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή -ολική, μερική ή περιληπτική-, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του κειμένου με οποιονδήποτε τρόπο -μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο- χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη, καθώς και η κυκλοφορία του σε οποιαδήποτε μορφή, ίδια ή διαφορεπκή από την παρούσα, στο πρωτότυπο ή σε με­τάφραση ή άλλη διασκευή, σύμφωνα με το Νόμο 2121/1993 και τους Κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, που ισχύουν στην Ελλάδα.

Περιεχόμενα Εισαγωγή 9 Α Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας 13 Αβαείο του Ουέστμινστερ 14 Άγιο Δισκοπότηρο 15 Άγιος Σουλπίκιος 20 Αδελφότητα του Ρόδου και του Σταυρού 21 Ακολουθία Φιμπονάτσι 26 Αλβιγενσιανή Σταυροφορία 27 Αλμπί 36 Αλχημεία 37 Ανκχ 44 Απόκρυφα Βιβλία 45 Ασμοδαίος 49 Βάιερ, Γιόχαν 52 Βαλδένσιοι 53 Βερνάρδος του Κλερβό 55 Βιβλίο του Τωβίτ 56 Βιτρούβιος Άντρας 57 Βογόμιλοι 59 Γεμάτρια 60 Γνωστικοί 61 Δευτεροκανονικά Βιβλία 64 Εκκλησία του Ναού 66 Ελάσσονα Κλείδα του Σολομώντα 67 Εσσαίοι 68 θεά 70 θεία Αναλογία 75 Ιερός Γάμος 76 Ιλουμινάτι 76 Ιωσήφ από Αριμαθαίας 78 Καθαροί 79 Καθεδρικός Ναός της Σαρτρ 82

Κιλίκιο 83 Κοινό της Σιών 83 Κοπτική Εκκλησία 86 Κώδικας Ατμπάς 91 Κώδικας Λέσχερ 91 Μανδαϊσμός 92 Μανιχαϊσμός 93 Μαντόνα των Βράχων 95 Μαρία Μαγδαληνή 98 Μαύρες Παρθένοι 100 Μεγάλοι Διδάσκαλοι του Κοινού της Σιών 101 Μεροβίγγειοι Βασιλείς 103 Μνημείο του Νεύτωνα 104 Μόνα Λίζα 106 Μουσείο του Λούβρου 109 Μπαφομέτ 110 Μυστικοί Φάκελοι 112 Μυστικός Δείπνος 113 Νεύτων, σερ Ισάακ 117 Ντα Βίντσι, Λεονάρντο 119 Ντε Πλανσί, Κολίν 125 Opus Dei 125 Πάπας Κλήμης Ε'.. 130 Παρεκκλήσι του Ρόσλιν 131 Πλαντάρ, Πιερ 132 Πόουπ, Αλεξάντερ 133 Προσκύνηση των Μάγων, Η 134 Ρεν-λε-Σατό 138 Σολομών, Βασιλιάς του Ισραήλ 142 Sub Rosa 147 Σφύρα των Μαγισσών, Η 148 Τάγμα των Ιπποτών του Ναού 151 Το Άγιο Αίμα και το Άγιο Γκράαλ (Holy Blood, Holy Grail) 157 Χειρόγραφα του Ναγκ Χαμαντί 162

Εισαγωγή Ποιο είναι άραγε το κύριο συστατικό της τεράστιας επιτυχίας που σημειώνει παγκοσμίως το μυθιστόρημα του Νταν Μπρά-ουν The Da Vinci Code (Κώδικας Da Vinci, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2004); Για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα, θα πρέπει να θυμηθεί μια φράση του Χέρμαν Μέλβιλ: "Για να γρά­ψεις ένα μεγάλο βιβλίο, πρέπει να διαλέξεις ένα μεγάλο θέμα... από τη στιγμή που θα το βρεις, όλα τα υπόλοιπα ξεκαθαρίζουν." Ο Νταν Μπράουν επέλεξε ένα πραγματικά "μεγάλο" θέμα: μια πανάρχαια θεωρία συνομωσίας με επίκεντρο την ιστορική μορφή του Ιησού. Μπορεί βέβαια η Μαρία η Μαγδαληνή να εί­ναι το κεντρικό πρόσωπο γύρω από το οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία του Αμερικανού συγγραφέα, η πραγματικά κεντρική μορφή όμως είναι ο Ιησούς Χριστός, αφού ο Ιησούς είναι η αρ­χή και το τέλος της θεωρίας συνωμοσίας που ξετυλίγεται στο μυθιστόρημα. Αυτό, λοιπόν, είναι το πρώτο συστατικό της τε­ράστιας επιτυχίας του Κώδικα Da Vinci. To δεύτερο είναι ότι αναφέρεται και σε μία άλλη μεγάλη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, μια προσωπικότητα που κατόρθωσε να ξεπεράσει τα στενά όρια της εποχής της, έναν εμπνευσμένο καλλιτέχνη κι ένα χαρισματικό επιστήμονα: το Λεονάρντο ντα Βίντσι, δημι­ουργό της "Μόνα Λίζα" του διασημότερου πίνακα στον κόσμο, της "Μαντόνας των Βράχων" του "Μυστικού Δείπνου" της "Προσκύνησης των Μάγων"...

Με λίγες λέξεις, ο Νταν Μπράουν πήρε δυο από τις πλέον ανα­γνωρίσιμες μορφές της ιστορίας, έπλεξε γύρω τους μια ιστορία

9

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

παγκόσμιας συνωμοσίας και κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα από τα πιο επιτυχημένα μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαε­τίας. Η αμφιλεγόμενη οργάνωση Opus Dei, το αινιγματικό πα­ρεκκλήσι του Ρόσλιν, το Τάγμα των Ιπποτών του Ναού, το μυ­στηριώδες Κοινό της Σιών, τα Ευαγγέλια των Γνωστικών, το Άγιο Δισκοπότηρο, η Μαρία η Μαγδαληνή και, πάνω από όλα, ο "Μυστικός Δείπνος" του Λεονάρντο ντα Βίντσι, αποτελούν τα βασικά συστατικά ενός μυθιστορήματος που από τις πρώτες σε­λίδες κερδίζει την προσοχή του αναγνώστη. Πολλά από τα στοι­χεία που αναφέρονται στο μυθιστόρημα βασίζονται σε ιστορι­κά γεγονότα, όπως για παράδειγμα η σταυροφορία της Καθο­λικής Εκκλησίας εναντίον της αίρεσης των Καθαρών στη Γαλ­λία του δέκατου τρίτου αιώνα, η οργάνωση Opus Dei και η δρά­ση των Ιπποτών του Ναού. Άλλα, πάλι, είναι μάλλον αμφιλεγό­μενα, όπως η ιστορία του Κοινού της Σιών, το Απόκρυφο Ευαγ­γέλιο της Μαγδαληνής, ο θρύλος του Δισκοπότηρου. Το βέβαιο πάντως είναι ότι το συναρπαστικό μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν κατορθώνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώ­στη, καθώς τον καλεί να αναζητήσει ο ίδιος την αλήθεια πίσω από το μύθο.

Σκοπός του παρόντος βιβλίου είναι να αποτελέσει ένα εύχρη­στο εγχειρίδιο αναφοράς, που θα βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα ορισμένα από τα θέματα που θίγονται στο μυθιστόρημα Κώδικας Da Vinci. To σκοπό αυτό εξυπηρετούν τόσο το σχήμα και το μέγεθος του βιβλίου όσο και η αλφαβητι-

10

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κή παράθεση των θεμάτων που αναλύονται. Σε αρκετά σημεία υπάρχουν αναφορές σε άλλα λήμματα, προκειμένου να δοθεί στον αναγνώστη η δυνατότητα να αποκτήσει κατά το δυνατόν σφαιρική άποψη για τα ζητήματα που τον ενδιαφέρουν. Αρκε­τά από τα θέματα που εξετάζουμε καλύπτονται από το πέπλο του μύθου. Για ευνόητους λόγους, κρίναμε σκόπιμο να μην επε­κταθούμε σε θεωρίες, απόψεις και συμπεράσματα που αποκλί­νουν από τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας. Ελπίζουμε πως διαβάζοντας το βιβλίο Τα Μυστικά του Κώδι­κα Da Vinci, σε συνδυασμό με το ομότιτλο DVD που κυκλοφο­ρεί από τις Εκδόσεις Anubis, ο αναγνώστης θα είναι σε θέση να σχηματίσει μια σαφή άποψη για τα γεγονότα, τα ιστορικά πρόσωπα, τα έργα τέχνης και τις τοποθεσίες που διαδραματί­ζουν κεντρικό ρόλο στην πλοκή και την εξέλιξη του Κώδικα Da Vinci.

Μανώλης Παρούσης, Νοέμβριος 2004

11

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Α Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας Η Α Οικουμενική Σύνοδος των χριστιανικών εκκλησιών συ­νήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας (το σημερινό Ιζνίκ της Τουρ­κίας) το 325. Σύμφωνα με την παράδοση, στη σύνοδο παρέ­στησαν τριακόσιοι δεκαοχτώ επίσκοποι από την Ανατολή και τη Δύση με σκοπό να εκδώσουν οριστική απόφαση για το ζή­τημα του αρειανισμού, που από τις αρχές του τέταρτου αιώνα είχε επιφέρει βαθύτατο ρήγμα στους κόλπους της Εκκλησίας. Ο αρειανισμός οφείλει την ύπαρξη του στον Άρειο (256-336), μαθητή του Λουκιανού στην Αντιόχεια, ο οποίος αργότερα χει­ροτονήθηκε πρεσβύτερος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Αρειος θεωρούσε πως ο Ιησούς Χριστός ήταν κτίσμα του Ενός και Μόνου θεού, ο οποίος ήταν αγέννητος, άναρχος και αιώ­νιος. Με επικεφαλής το Μέγα Αθανάσιο, οι πολέμιοι της διδα­σκαλίας του Αρείου υπερασπίστηκαν την τριαδική υπόσταση του θεού κατηγορώντας τον Αρειο ως αιρετικό και κρίνοντας ότι η διάδοση των δογμάτων του υποβίβαζε το χριστιανισμό σε ένα απλό φιλοσοφικό σύστημα. Η απήχηση των κηρυγμάτων του Αρείου και των οπαδών του υπήρξε τεράστια, θορυβημένος από τη διατάραξη της θρη­σκευτικής ειρήνης, ο Μέγας Κωνσταντίνος επιχείρησε αρχικά να συμβιβάσει τις αντιμαχόμενες πλευρές. Οι προσπάθειες του όμως απέβησαν άκαρπες και για αυτό το λόγο ο αυτοκράτορας αποφάσισε να συγκαλέσει εκκλησιαστική σύνοδο, αναλαμβά­νοντας επίσης την εποπτεία της. Η Α Οικουμενική Σύνοδος ξεκίνησε επίσημα τις εργασίες της

13

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

στις 20 Μαΐου 325.Έπειτα από περίπου ένα μήνα συζητήσεων και διαβουλεύσεων η πλειονότητα των μελών της συνόδου τά­χθηκε με το μέρος του Μεγάλου Αθανασίου, που από τότε έλα­βε τον τίτλο του Πατέρα της Ορθοδοξίας, καταδίκασε τον αρει­ανισμό, διακήρυξε το ομοούσιο Πατρός και Υιού και αφόρισε τον Άρειο και τους οπαδούς του, σπουδαιότερος από τους οποί­ους ήταν ο Ευσέβιος Νικομήδειας. Η σύνοδος τερμάτισε τις εργασίες της στις 25 Ιουλίου 325, γιορτάζοντας ταυτόχρονα την επέτειο της ανόδου του Κωνστα­ντίνου στον αυτοκρατορικό θρόνο. Από τις αποφάσεις της Α Οι­κουμενικής Συνόδου διασώθηκαν οι είκοσι κανόνες, τα αναθέ­ματα, μία επιστολή προς την Εκκλησία της Αλεξάνδρειας κα­θώς και το Σύμβολο της Πίστεως, το οποίο, με τις προσθήκες της Β' Οικουμενικής Συνόδου της Κωνσταντινούπολης (381), βρίσκεται σε ισχύ μέχρι τις μέρες μας. Παρά τις αποφάσεις της Συνόδου της Νίκαιας, η διδασκαλία του Αρείου συνέχιζε να διαδίδεται όχι μόνο στην Ανατολή αλ­λά και στη Δύση, περίπου μέχρι και τον έβδομο αιώνα.

Αβαείο του Ουέστμινστερ Η τοποθεσία όπου βρίσκεται σήμερα το περίφημο αβαείο του Ουέστμινστερ ήταν κάποτε νησί, το οποίο φιλοξενούσε ένα μι­κρό ιερό του έκτου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρυτής του μικρού αυτού ναού ήταν ο Αγιος Πέτρος, στον οποίο ήταν αφιερωμένο το ιερό. Η πραγματική ιστορία του αβαείου ξεκινά

14

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

στα μέσα του ενδέκατου αιώνα, όταν ο Εδουάρδος ο Ομολογη-τής αποφασίζει να επεκτείνει ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων που βρισκόταν κοντά στα ανάκτορα της ομώνυμης περιοχής του Λονδίνου. Περί τα μέσα του δέκατου τρίτου αιώνα, ο Ερρίκος Γ' αποφάσισε να γκρεμίσει το μοναστήρι και να ανεγείρει στη θέ­ση του έναν επιβλητικό ναό, στον οποίο θα πραγματοποιούνταν όλες οι επίσημες τελετές της βασιλικής οικογένειας. Το 1502 ο Ερρίκος Ζ' ξεκίνησε την ανέγερση του περίφημου παρεκκλη­σίου που φέρει το όνομα του. Το 1534 το αβαείο θα περιέλθει στον έλεγχο του Στέμματος και θα μετατραπεί σε καθεδρικό ναό. Οι Βενεδικτίνοι μοναχοί θα αποκατασταθούν μερικά χρό­νια αργότερα από την καθολική βασίλισσα Μαρία. Η Ελισάβετ Α' θα ακυρώσει την απόφαση της προκατόχου της. Από τότε μέ­χρι και σήμερα, το αβαείο του Ουέστμινστερ φέρει τον άτυπο τίτλο του ναού της βασιλικής οικογένειας. Αξίζει να σημειωθεί πως από το 1066, με εξαίρεση τον Εδουάρδο Ε' και τον Εδου­άρδο Ζ', όλοι οι μονάρχες της Βρετανίας στέφθηκαν στο αβαείο, στο οποίο επίσης βρίσκονται οι τάφοι πολλών μελών της βασι­λικής οικογένειας αλλά και τα μνημεία διάσημων ιστορικών προσώπων, όπως ο Ισαάκ Νεύτων (βλ. λέξη), ο Κάρολος Δαρ­βίνος και ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Αγιο Δισκοπότηρο Μυστήριο της δυτικής και ιδιαίτερα της βρετανικής εσωτερικής παράδοσης. Πρόκειται για έναν ειδωλολατρικό μύθο που εκ-

15

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χριστιανίστηκε και συγχωνεύτηκε στον αρθουριανό θρύλο, διατηρώντας όμως μεγάλο μέρος του ειδωλολατρικού συμβολι­σμού του. Το Αγιο Δισκοπότηρο είναι η πύλη του παράδεισου, ένα αντικείμενο με απεριόριστες θεραπευτικές ιδιότητες, το ση­μείο όπου η όλη συναντά το πνεύμα. Ως προχριστιανικός μύθος το Δισκοπότηρο ταυτίζεται με το Γκράαλ, το κύπελλο της αφθονίας και της αναγέννησης, και συμβολίζει το σώμα της θεάς ή της Μεγάλης Μητέρας. Στην εκχριστιανισμένη μορφή του, το Δισκοπότηρο είναι το κύπελ­λο που χρησιμοποίησε ο Ιησούς στο Μυστικό Δείπνο αλλά και το σκεύος το οποίο δέχτηκε το αίμα του. Ως πνευματικό μυ­στήριο, το Δισκοπότηρο συμβολίζει την αναγέννηση μέσω της διδασκαλίας του Ιησού Χριστού. Οι πρώτες γραπτές αναφορές σχετικά με το μύθο του Αγιου Δι­σκοπότηρου κάνουν την εμφάνιση τους προς το τέλος του δω­δέκατου αιώνα, ενώ μέχρι το δέκατο τέταρτο αιώνα έχουν γνω­ρίσει ήδη ιδιαίτερη διάδοση στη Μεσαιωνική Ευρώπη. Μια αφήγηση του έκτου αιώνα, που αποδίδεται στο βάρδο Τα-λιέζιν, η οποία όμως διασώζεται από τις γραπτές πηγές που χρονολογούνται περίπου τέσσερις αιώνες αργότερα, αναφέρε­ται σε μία μαγική χύτρα που βρίσκεται στη μυθική χώρα της Άνουν και φυλάσσεται από εννέα παρθένες. Η μαγική αυτή χύ­τρα ταυτίζεται με το αντικείμενο που αναζητούν οι ιππότες του Βασιλιά Αρθούρου. Όσο πλήθαιναν οι διάφορες μεσαιωνικές παραλλαγές, ο μύθος του Δισκοπότηρου συμπεριέλαβε στοιχεία της κλασικής και

16

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κελτικής μυθολογίας, της χριστιανικής εικονογραφίας, της αραβικής ποίησης και των διδασκαλιών των Σούφι. Οι πηγές αναφέρονται επίσης στο Άγιο Δισκοπότηρο ως Σανγκρεάλ (Sangreal), λέξη που αποτελεί σύνθεση των όρων Saint (άγιος) και Graal (παραφθορά του λατινικού gradalis, κρατήρας). Συγ­γραφείς του Μεσαίωνα προτείνουν επίσης πως η λέξη θα μπο­ρούσε να ερμηνευτεί ως Sang Rial ή Real (Βασιλικό Αίμα), μια ετυμολογική προσέγγιση που όμως θεωρείται εσφαλμένη. Η ύπαρξη του Δισκοπότηρου δεν έγινε ποτέ πλήρως αποδεκτή από τα καθολικά Απόκρυφα Βιβλία, αλλά δεν αποκηρύχθηκε ούτε και συνδέθηκε με κάποια αίρεση. Η χριστιανική εκδοχή της ιστορίας του Δισκοπότηρου έχει ως εξής: Ο Ιωσήφ από Αριμαθαίας (βλ. λέξη) έχει αναλάβει την προετοιμασία του σώματος του Ιησού για τον ενταφιασμό. Έχει ήδη προμηθευτεί το κύπελλο που χρησιμοποίησε ο Ιησούς στο Μυστικό Δείπνο και, ενώ πλένει το νεκρό σώμα, συλλέγει στο κύπελλο το αίμα του θεανθρώπου. Όταν το σώμα του Ιησού εξα­φανίζεται από τον τάφο, ο Ιωσήφ κατηγορείται για κλοπή και φυλακίζεται. Τότε εμφανίζεται ο Ιησούς ενώπιόν του, του ανα­θέτει τη φύλαξη του κυπέλλου και τον κατηχεί σε διάφορα μυ­στήρια, μεταξύ των οποίων και τη θεία Ευχαριστία. Μετά την απελευθέρωσή του το 70 μ.Χ., σύμφωνα με μία εκδοχή, ο Ιω­σήφ ταξιδεύει στη Βρετανία, όπου ιδρύει την πρώτη χριστιανι­κή εκκλησία στο Γκλαστονμπέρι. Στην εκκλησία αυτή, η οποία είναι αφιερωμένη στην Παρθένο Μαρία, φυλάσσεται το Άγιο Δισκοπότηρο.

17

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή του μύθου, ο Ιωσήφ προσφέρει το Άγιο Δισκοπότηρο στον Μπρον, το σύζυγο της αδελφής του. Το Δισκοπότηρο φυλάσσεται σε ένα ναό στο Μάντσαλβαχ, το Όρος της Σωτηρίας, από ένα τάγμα των Ιπποτών του Δισκοπό­τηρου. Ο φύλακας του Δισκοπότηρου, που είναι βασιλιάς, πλη­γώνεται στους μηρούς ή στα γεννητικά όργανα από ένα δόρυ. Το βασίλειο μαραζώνει και μετατρέπεται σε έναν άγονο τόπο. Ο μοναδικός τρόπος να δοθεί ένα τέλος στις συμφορές είναι να ξα­ναγίνει καλά ο βασιλιάς - στοιχείο που συναντάται συχνά στους μύθους και τη λαϊκή παράδοση. Έτσι ξεκινούν οι αναζητήσεις του αρθουριανού θρύλου για το Άγιο Δισκοπότηρο. Την ημέρα της Πεντηκοστής, οι ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης βλέπουν το Δισκοπότηρο να μετεωρίζε­ται μέσα σε μία ηλιαχτίδα και δίνουν ιερό όρκο να το αναζητή­σουν. Πρόκειται ουσιαστικά για μια διαδικασία μύησης. Ο Γκάλαχαντ ο αγνός, ο Πάρσιφαλ ο αθώος και ο Μπορς ο ταπει­νός είναι οι ιππότες που κατορθώνουν τελικά να βρουν το Δι­σκοπότηρο. Στον Πάρσιφαλ, που επιστρέφει στο πλευρό του πληγωμένου βασιλιά, απευθύνεται η τελετουργική ερώτηση: «Ποιον υπηρετεί το Δισκοπότηρο;» Η απάντηση είναι φυσικά τον ίδιο το βασιλιά. Ο Πάρσιφαλ απαντάει σωστά, ο βασιλιάς θεραπεύεται και του επιτρέπεται να πεθάνει, κι έτσι ο άγονος τόπος αποκτά και πάλι ζωή.

Οι απαρχές του αρθουριανού θρύλου μπορούν να αναζητη­θούν στα αρχαία και παγκόσμια μοτίβα του ιερού σκεύους ως συμβόλου ισχύος και θαυματουργής δύναμης. Τέτοια σκεύη,

18

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

που αποτελούν ουσιαστικά θηλυκά σύμβολα, συναντώνται στη βεδική, την αιγυπτιακή, την ελληνική και την κελτική μυθολο­γία, καθώς και σε διάφορες μυστηριακές παραδόσεις ως κύ­πελλα ή χύτρες αναγέννησης, ανανέωσης και αφθονίας. Στην αλχημεία το Δισκοπότηρο σχετίζεται με τη φιλοσοφική λί­θο, η οποία συμβολίζει την ένωση με το θεό. Στο θιβετιανό βουδισμό υπάρχουν αντίστοιχα αντικείμενα, που συμβολίζουν τη μεταμόρφωση. Σύμφωνα με την παράδοση, το Δισκοπότηρο μπορούν να το δουν μόνο εκείνοι που έχουν επιτύχει έναν υψη­λό βαθμό πνευματικής συνείδησης, άνθρωποι που έχουν ξεπε­ράσει τους περιορισμούς των αισθήσεων. Το Άγιο Δισκοπότηρο ταυτίζεται και με άλλα θηλυκά σύμβολα, όπως το πιάτο, η μήτρα ή οι πολύτιμοι λίθοι. Όπως αναφέρεται στο έργο Parzival, που γράφτηκε από τον Γερμανό Βόλφραμ βον Έσενμπαχ στις αρχές του δέκατου τρίτου αιώνα, το Δισκοπότη­ρο ήταν ένα σμαράγδι που έπεσε από το στέμμα του Εωσφόρου και το οποίο οι άγγελοι μετέφεραν στη γη. Το Άγιο Δισκοπότηρο κατέχει επίσης σημαντική θέση στην ου-αλική μυθολογία, και μάλιστα αναφέρεται στη συλλογή Mabinogion του δέκατου τρίτου αιώνα, όπου διασώζεται η προ­φορική παράδοση των Ουαλών βάρδων. Άλλες σχετικές πηγές που αξίζει να αναφερθούν είναι το έργο Conte du Graal του Κρετιέν ντε Τρουά, το αγγλικό ποίημα του δέκατου πέμπτου αι­ώνα Sir Percyvelle και το Morte D' Arthur του Τόμας Μάλορι (1405-1471), όπου αναπτύσσεται η πλέον δημοφιλής στις μέ­ρες μας εκδοχή του αρθουριανού θρύλου.

19

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Για τούς συγγραφείς του βιβλίου Holy Blood, Holy Grail (To Άγιο Αίμα και το Άγιο Γκράαλ) (βλ. λέξη), των οποίων το έρ­γο στηρίχτηκε στην υπόθεση πως ο Ιησούς δεν πέθανε στο σταυρό αλλά παντρεύιηκε τη Μαρία Μαγδαληνή, το Αγιο Δι-σκοπότηρο δεν είναι παρά μια αλληγορία. Την ίδια άποψη φαί-νεται να υιοθετεί και ο Νταν Μπράουν στο βιβλίο του The Da Vinci Code (Κώδικας Da Vinci), όπου αναπτύσσει τη θεωρία πως το πραγματικό Δισκοπότηρο δεν ήταν ένα κύπελλο αλλά ένα σύνολο αρχαίων εγγράφων, στα οποία διασώζειαι η διδα­σκαλία του Ιησού αλλά και η μυστική ιστορία του ίδιου και των απογόνων του.

Άγιος Σουλπίκιος Η ανέγερση του περίφημου ναού του Αγιου Σουλπίκιου, της δεύτερης μεγαλύτερης εκκλησίας της γαλλικής πρωτεύουσας μετά την Παναγία των Παρισίων, ξεκίνησε το 1645. Το χτίσιμο του ναού διάρκεσε εκατόν τριάντα τέσσερα χρόνια και για την ολοκλήρωση του χρειάστηκε να εργαστούν έξι αρχιτέκτονες. Ο ναός χτίστηκε όταν η άλλη εκκλησία της περιοχής, ο μεσαιω­νικός ναός του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών, αποδείχτηκε πλέ­ον πολύ μικρός για να εξυπηρετεί τους πιστούς. Στην εκκλησία φιλοξενείται ένα εξαιρετικό εκκλησιαστικό όρ­γανο, το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά το Πάσχα του 1862. Στο εσωτερικό του ναού βρίσκεται επίσης ο περίφημος γνώμο­νας, ένας οβελίσκος που αποτελεί αστρονομικό όργανο παρα-

20

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

τήρησης της εαρινής και της φθινοπωρινής ισημερίας. Επίσης, μέσα από την Εκκλησία διέρχεται ο επονομαζόμενος μηδενι­κός μεσημβρινός (δε θα πρέπει να συγχέεται με τον πρώτο με­σημβρινό, ο οποίος διέρχεται από το Γκρίνουιτς της Μ. Βρετα­νίας), ο οποίος δηλώνεται από μια χάλκινη ρόδινη γραμμή (βλ. λέξη) που είναι λαξευμένη στο πάτωμα του ναού και η οποία καταλήγει στην κορυφή του γνώμονα. Στον Άγιο Σουλπίκιο τελέστηκε στις 14 Οκτωβρίου 1822 ο γά­μος του Βικτόρ Ουγκό, ενώ στην ίδια εκκλησία βαφτίστηκαν ο Μαρκήσιος ντε Σαντ και ο Σαρλ Μποντλέρ.

Αδελφότητα του Ρόδου και του Σταυρού Σύμφωνα με την παράδοση του τάγματος, οι Ροδόσταυροι είναι η αρχαιότερη μυστική κοινωνία στο δυτικό κόσμο. Κατά βάση είναι οργάνωση ουτοπιστική και ανθρωπιστική, τα δε ιδανικά και οι πρακτικές της είναι κυρίως χριστιανικές. Σύμφωνα με τον Χάρβεϊ Σπένσερ Λιούις, ιδρυτή του Αρχαίου και Μυστικι­στικού Τάγματος του Ρόδου και του Σταυρού (Ancient and Mystical Order Rosae Crucis - AMORC) στις Ηνωμένες Πολι­τείες, η ίδρυση της Αδελφότητας του Ρόδου και του Σταυρού χρονολογείται στο 1489 π.Χ. στην Αίγυπτο του Φαραώ Τούθ-μωση Γ'. Οι Φαραώ που τον διαδέχτηκαν διατήρησαν τον τίτλο

21

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

του Μεγάλου Διδασκάλου μέχρι τα χρόνια του Αμενχοτέπ Δ', τρισέγγονου του Τούθμωση Γ'. Ο Αμενχοτέπ Δ' (1388-1350 π.Χ) θεωρείται ένας από τους με­γαλύτερους κοινωνικούς αναμορφωτές της εποχής του. Ήρθε σε ρήξη με το ιερατείο και το θεολογικό κατεστημένο, θέτοντας εκτός νόμου τη λατρεία του ανώτατου θεού των Αιγυπτίων, του Άμμωνα, και καθιερώνοντας τη θρησκεία του Ατών, του θεού ήλιου. Ο Φαραώ άλλαξε μέχρι και το όνομά του σε Ακενατών, που σήμαινε "δόξα στον Ατών" αφού Αμενχοτέπ σήμαινε "ο Αμμωνας είναι ευχαριστημένος'! Μετέφερε την πρωτεύουσα από τις Θήβες, ιερή πόλη του Αμμωνα, σε μια τοποθεσία που πήρε την ονομασία Κουτ-εν-Ατών (Ελ Αμάρνα), όπου υποτίθε­ται ότι έχτισε ένα ναό σε σχήμα σταυρού. Σύμφωνα με τον Λι-ούις, ο Ακενατών καθιέρωσε το σταυρό και το ρόδο ως σύμβο­λα της αδελφότητας και υιοθέτησε τον crux ansata (σταυρός με λαβή) ως το σύμβολο της ζωής. Μετά το θάνατο του Ακενατών, η λατρεία του Αμμωνα Ρα αποκαταστάθηκε και η αδελφότητα υποχρεώθηκε να αποσυρθεί στο ναό του Κουτ-εν-Ατών. Τους επόμενους αιώνες η αδελφότητα επικεντρώθηκε στη δια­τήρηση και τη διάδοση της διδασκαλίας του Ακενατών. Δέκτες και κοινωνοί αυτής της παράδοσης ήταν, κατά τους Ροδόσταυ-ρους, ο βασιλιάς Σολομών του Ισραήλ, ο Πλωτίνος, ο Πυθαγό­ρας, ο Πλάτωνας και ο Σόλων. Αυτή η πρώιμη περίοδος κορυ­φώθηκε με τη ζωή και το έργο του Διδάσκαλου Ιησού Χριστού, τον οποίο, σύμφωνα με τον Λιούις, ανέμεναν οι Εσσαίοι - οι Ρο-δόσταυροι της Παλαιστίνης.

22

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες η αδελφότητα φαίνε­ται να χάνεται από το ιστορικό προσκήνιο. Ο Λιούις ισχυρί­στηκε ότι το τάγμα έδωσε εντολή στις κατά τόπους Στοές να ανα­λαμβάνουν δραστηριότητα σε κύκλους των εκατόν οκτώ ετών, τους οποίους θα ακολουθούσαν εκατόν οκτώ έτη αδράνειας. Σύμφωνα πάντα με τον Λιούις, η ανακάλυψη και διάδοση της τυπογραφίας μετέφερε το μήνυμα της αλληγορικής αναγέννη­σης κατά τρόπο δυσανάλογο, θέτοντας τις βάσεις της παράδο­σης που πολλοί συνδέουν με την αληθινή ιστορία του Ροδό-σταυρων: το θρύλο του Κρίστιαν Ρόζενκροϊτς. Οι πρώτες αναφορές σχετικά με τον Ρόζενκροϊτς έκαναν την εμ­φάνισή τους στο Kassel της Γερμανίας το 1614. Τα έργα Η Δό­ξα του Αξιέπαινου Τάγματος του Ρόδου και του Σταυρού (Fama Fraternitatis dess Loblichen Ordens des Rosenkreutzes) και Η Ομολογία της Αδελφότητας (Confessio Fraternitatis) κυ­κλοφόρησαν ανώνυμα και περιέγραφαν τη ζωή και τη δράση του Κρίστιαν Ρόζενκροϊτς. Σύμφωνα με το περιεχόμενο των συ­γκεκριμένων έργων, ο φερόμενος ως ιθύνων νους της αδελφό­τητας μελέτησε τις αποκρυφιστικές παραδόσεις στην Αραβία, την Αίγυπτο και το Μαρόκο. Με το πέρας των σπουδών του, ο Ρόζενκροϊτς ταξίδεψε στην Ισπανία, όπου τον ανέμενε θερμή υποδοχή από τους Μαυριτανούς μυστικιστές. Λίγο καιρό αρ­γότερα ο Ρόζενκροϊτς επέστρεψε στη Γερμανία, όπου ίδρυσε τον πυρήνα της Ροδοσταυρικής Αδελφότητας. Το αρχηγείο των Ροδόσταυρων είχε την ονομασία Spiritus Sanctum ή Οίκος του Αγίου Πνεύματος. Εκεί τα μέλη της Αδελ-

23

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

φότητας αφιερώνονταν στη διδασκαλία και την περίθαλψη των ασθενών. Λέγεται μάλιστα ότι ένας αδελφός του τάγματος κα­τόρθωσε να θεραπεύσει τον Αγγλο Δούκα του Νόρφολκ από λέ­πρα. Ο Κρίστιαν Ρόζενκροϊτς πέθανε το 1484 σε ηλικία εκατόν έξι ετών και ενταφιάστηκε σε μυστική κρύπτη στο Spiritus Sanctum. To 1604, κατά τη διάρκεια επισκευών του αρχηγείου, τα μέλη της Αδελφότητας ανακάλυψαν τον τάφο του Ρόζενκροϊτς. Στην πόρτα της κρύπτης υπήρχε επιγραφή όπου αναγραφόταν στα λατινικά: "Μετά από εκατόν είκοσι χρόνια θα ανοίξω." Μέσα στο επτάπλευρο δωμάτιο υπήρχαν μαγικά σύμβολα, βιβλία και τελετουργικά αντικείμενα. Αλλά το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι η σορός του Ρόζενκροϊτς είχε διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση. Τα δύο έργα που προαναφέρθηκαν έδιναν περιγραφές των θαυ­μάτων του τάγματος και παράλληλα προσκαλούσαν όλους όσοι ενδιαφέρονταν για τα ιδανικά της αδελφότητας να γίνουν μέλη. Το 1616 ανακαλύφτηκε ακόμη ένα ανώνυμο κείμενο με τίτλο Χημικός Γάμος (Chymische Hochzeit), το οποίο υποτίθεται ότι είχε γραφτεί από τον ίδιο τον Ρόζενκροϊτς το 1459. Στο έργο αυ­τό περιγράφεται μία βασιλική γαμήλια τελετή, η οποία βρίθει από αποκρυφιστικούς συμβολισμούς και αναφορές στη δημι­ουργία ανδροειδών (τεχνητών ανθρώπων που υποτίθεται ότι μπορεί να δημιουργήσει κάποιος με την άσκηση μαγείας). Αυτές οι αποκαλύψεις προκάλεσαν τεράστιο ενδιαφέρον στις τά­ξεις των αποκρυφιστών της εποχής και πολλοί ήταν εκείνοι που θέλησαν να μυηθούν στην αδελφότητα. Αργότερα κάποιοι απέ-

24

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

δωσαν την πατρότητα των φυλλαδίων στον Γιόχαν Βαλεντίν Αντρέ (1586-1654), Γερμανό λουθηρανό ιερέα και μεταρρυθ­μιστή. Και τα τρία έγγραφα εξυμνούσαν τα ιδανικά του προτε­σταντισμού και στρέφονταν εναντίον της Παπικής Εκκλησίας. Τα ίχνη των Ροδόσταυρων χάνονται μερικές δεκαετίες αργότε­ρα. Λέγεται πως τα μέλη της αδελφότητας προσχώρησαν στο γερμανικό κίνημα του πιετισμού, ένα παρακλάδι της Μεταρ­ρύθμισης που αναζητούσε την τελειότητα και πρόσμενε την επιστροφή του Χριστού. Το 1693, μία ομάδα πιετιστών με αρ­χηγό τον Γιόχανς Κέλπιους (1673-1708) μετανάστευσε στην Πενσιλβανία των ΗΠΑ, αποδεχόμενη την πρόταση του Ουίλιαμ Πεν να τους παρασχεθεί θρησκευτικό άσυλο. Πιστοί στο χι-λιασμό και την ιδέα της κοινοκτημοσύνης, οι πιετιστές της Αμερικής ασκούνταν επίσης στον αποκρυφισμό και τις τέχνες της θεραπείας. Μετά το θάνατο του Κέλπιους διαλύθηκαν, αλ­λά έμειναν γνωστοί ως οι διαμορφωτές της μαγικής παράδοσης στην Πενσιλβανία. Ο Λιούις υποστήριξε ότι αυτοί έφεραν το ρο-δοσταυρισμό στην Αμερική.

Στις αρχές του δέκατου όγδοου αιώνα, διάφοροι συγγραφείς εξέδωσαν αρκετά βιβλία και διακηρύξεις προσπαθώντας να αποδείξουν την ύπαρξη της Αδελφότητας του Ρόδου και του Σταυρού και να σκιαγραφήσουν τα ιδεώδη και τις πρακτικές του τάγματος. Οι Ροδόσταυροι πάντα συσχετίζονταν με την αλχημεία, γιατί ασχολούνταν σε κοσμικό επίπεδο με τη μεταστοιχείωση ευτε­λών μετάλλων σε χρυσάφι και σε πνευματικό επίπεδο με τη με-

25

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ταστοιχείωση της κατώτερης φύσης της ανθρωπότητας σε μια ανώτερη πνευματική οντότητα. Όλοι οι ροδοσταυρικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν το Ρόδο και το Σταυρό ως σύμβολα του τάγματος. Το έμβλημα της Ροδο-σταυρικής Κοινότητας (Rosicrucian Fellowship) είναι ένα πε­ντάκτινο άστρο, μέσα στο οποίο βρίσκεται ένας χρυσός σταυ­ρός που τα άκρα του καταλήγουν σε βρόχους. Τυλιγμένα γύρω από το σταυρό υπάρχουν επτά κόκκινα τριαντάφυλλα. Το έμβλημα του AMORC αποτελείται από ένα κόκκινο τριαντά­φυλλο που βρίσκεται στο κέντρο ενός χρυσού σταυρού, ο οποί­ος επίσης καταλήγει σε βρόχους. To AMORC χρησιμοποιεί επίσης ένα ισόπλευρο τρίγωνο με έναν εγγεγραμμένο σταυρό. Συμβολικά ο σταυρός αντιπροσωπεύει το θάνατο, τον πόνο και την ανάσταση. To AMORC έχει υιοθετήσει το σημείο του σταυ­ρού με λαβή ως αντιπροσωπευτικό της μετενσάρκωσης. Ήδη από την αρχαιότητα το ρόδο χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της αγάπης και της μυστικότητας. Οι επιγραφές στις ρωμαϊκές τα­βέρνες συχνά είχαν ζωγραφισμένο ένα τριαντάφυλλο, που συμ­βόλιζε πως οτιδήποτε λεγόταν "κάτω από το ρόδο" (sub rosa -βλ, λέξη) θα παρέμενε μυστικό.

Ακολουθία Φιμπονάτσι Μαθηματική ακολουθία η ανακάλυψη της οποίας οφείλεται στον Ιταλό μαθηματικό Λεονάρντο Φιμπονάτσι, γνωστό και ως

26

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Λεονάρντο Πιζάνο (περ. 1170-1250). Ο Φιμπονάτσι γεννήθη­κε στην Πίζα της βόρειας Ιταλίας και διαδραμάτισε καθοριστι­κό ρόλο στην εισαγωγή του δεκαδικού αριθμητικού συστήμα­τος στην Ευρώπη. Κάθε αριθμός της ακολουθίας Φιμπονάτσι αποτελεί το άθροι­σμα των δύο προηγούμενων. Έτσι, ξεκινώντας με τους αριθμούς 0 και 1, προκύπτει η εξής ακολουθία: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377 610 κ.ο.κ. (βλ. θεία Αναλογία).

Αλβιγενσιανή Σταυροφορία Η Αλβιγενσιανή Σταυροφορία διήρκεσε είκοσι χρόνια (1209-1229) και ήταν μια πολεμική επιχείρηση που υποκινήθηκε από την Καθολική Εκκλησία με μοναδικό σκοπό τη συντριβή της αίρεσης των Καθαρών στη νότια Γαλλία. Η συγκεκριμένη σταυροφορία έμεινε στην ιστορία για τη βαρβαρότητά της -που ήταν ιδιαίτερα σκληρή ακόμα και για τα δεδομένα του Μεσαί­ωνα-, για την κυριαρχία και τον απόλυτο έλεγχο που ασκούσε πάνω στους Γάλλους ευγενείς της νότιας Γαλλίας αλλά και στο Γάλλο βασιλιά, καθώς και για το γεγονός ότι οδήγησε στη δη­μιουργία της Ιεράς Εξέτασης. Η Καθολική Εκκλησία πάντα βρισκόταν αντιμέτωπη με αιρέ­σεις, συνήθως όμως τα προβλήματα που προκαλούνταν ήταν μι­κρά και περιορίζονταν κυρίως στην εμφάνιση περιπλανώμενων ιεροκηρύκων, που γυρνούσαν σε πόλεις και χωριά ή σε μικρές παγανιστικές σέκτες. Οι Καθαροί (βλ. λέξη) όμως ήταν ένα

27

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

πρωτόγνωρο φαινόμενο, καθώς αποτελούσαν ένα μαζικό κίνη­μα που απέρριπτε το χριστιανικό δόγμα και το αλάθητο της Κα­θολικής Εκκλησίας. Σχεδόν ολόκληρη η νότια Γαλλία είχε υι­οθετήσει την αίρεση των Καθαρών, ενώ είχαν αρχίσει ήδη να προσηλυτίζονται και κάτοικοι άλλων περιοχών. Η αίρεση των Καθαρών, μαζί με άλλες αιρετικές σέκτες εκείνης της περιόδου, όπως οι Βαλδένσιοι (βλ. λέξη), ασκούσαν μεγάλη επιρροή σε περιοχές όπου ιδρύονταν νέες πόλεις - και η νότια Γαλλία ήταν μια από πλέον πυκνοκατοικημένες περιοχές της Ευρώπης τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπου οι πόλεις δημιουργού­νταν η μία μετά την άλλη. Ο αριθμός των Καθαρών ήταν ιδιαίτερα μεγάλος στην επαρχία του Λανγκεντόκ στη νότια Γαλλία, η οποία τότε αποτελούσε τμή­μα της Καταλανο-αραγωνικής Ένωσης, ή αλλιώς του Βασιλείου της Αραγονίας. Ονομάστηκαν Αλβιγένσιοι λόγω της έντονης παρουσίας τους μέσα και γύρω από την πόλη του Αλμπί (βλ. λέξη). Καθώς ο πολιτικός έλεγχος στο Λανγκεντόκ ήταν δια­μοιρασμένος σε πολλούς τοπικούς άρχοντες και τοπικά συμ­βούλια, η διακυβέρνηση δεν ήταν ιδιαίτερα καταπιεστική και η οικονομία ήταν σχετικά ανθηρή. Όταν ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ' ανήλθε στον παπικό θώκο τo 1198, ήταν αποφασισμένος να εξοντώσει τους Καθαρούς. Στην αρχή προσπάθησε με ειρηνικά μέσα, όμως οι ιερείς που στάλ­θηκαν για να πείσουν τους Αλβιγένσιους να επανέλθουν στο καθολικό δόγμα δεν είχαν καμία επιτυχία. Οι Καθαροί προ­στατεύονταν από τοπικούς άρχοντες και ευγενείς καθώς και

28

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

από επισκόπους οι οποίοι αμφισβητούσαν το αλάθητο του Πά­πα. Το 1204 ο Πάπας ανέστειλε την εξουσία των επισκόπων της νότιας Γαλλίας και διόρισε λεγάτους. Το 1206 ο Πάπας αναζή­τησε υποστήριξη από τους ευγενείς του Λανγκεντόκ. Οι ευγε­νείς που προστάτευαν τους Καθαρούς αφορίστηκαν. Ο πανί­σχυρος κόμης Ρεύμόνδος Στ' της Τουλούζ αρνήθηκε να βοη­θήσει τον Πάπα και αφορίστηκε το Μάιο του 1207 Ο Πάπας ζήτησε από το βασιλιά της Γαλλίας, το Φίλιππο Β', να δράσει ενάντια στους ευγενείς που στήριζαν τους Καθαρούς, ο Φίλιπ­πος όμως αρνήθηκε να βοηθήσει. Ο κόμης Ρεϋμόνδος συνα­ντήθηκε με το λεγάτο Πιερ ντε Καστελνό τον Ιανουάριο του 1208 και μία μέρα μετά τη συνάντηση, η οποία διεξήχθη σε ιδιαίτερα τεταμένο κλίμα, ο Καστελνό δολοφονήθηκε. Ο Πάπας αντέδρασε στη δολοφονία εκδίδοντας παπική βούλα με την οποία κήρυττε σταυροφορία εναντίον του Λανγκεντόκ, παρα­χωρώντας τα εδάφη που κατείχαν οι αιρετικοί σε όποιον λάμ­βανε μέρος στον πόλεμο. Αυτή η προσφορά γης τράβηξε το εν­διαφέρον πολλών ευγενών της βόρειας Γαλλίας, οι οποίοι έσπευσαν στον πόλεμο κατά των ευγενών της νότιας Γαλλίας. Η Αλβιγενσιανή Σταυροφορία μπορεί να χωριστεί σε επιμέρους περιόδους. Η πρώτη από αυτές, το διάστημα 1209-1215, ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη για τους σταυροφόρους στο Λανγκεντόκ. Οι περιοχές όμως που κατακτήθηκαν χάθηκαν ξανά μεταξύ 1215-1225 σε μια σειρά από μάχες και εξεγέρσεις. Η κατάστα­ση άλλαξε και πάλι το 1226, όταν πήρε μέρος στη διαμάχη ο Γάλλος βασιλιάς Λουβοδίκος Η', ο οποίος διαδέχτηκε το Φί-

29

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

λιππο. Ο Λουβοδίκος Η' πέθανε το Νοέμβριο της ίδιας χρο­νιάς, όμως οι πολεμικές προσπάθειες συνεχίστηκαν από το διάδοχό του, Λουβοδίκο Θ'. Οι περιοχές κατακτήθηκαν ξανά μέχρι το 1229, οπότε οι πρωτοστάτες της διαμάχης έκαναν επι­τέλους ειρήνη. Από το 1233 οι προσπάθειες της Ιεράς Εξέτα­σης να συντρίψει τους Καθαρούς ήταν καθοριστικές. Εντούτοις η αντίσταση και οι αψιμαχίες συνεχίστηκαν μέχρι και το 1255, οπότε το κίνημα των Καθαρών ήταν πλέον οριστικά καταδικα­σμένο. Έως τα μέσα του 1209 περίπου δέκα χιλιάδες σταυροφόροι εί­χαν συγκεντρωθεί στη Λιόν και ξεκινούσαν την πορεία τους προς το Νότο. Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο Ρεϋμόνδος της Τουλούζ, αναγνωρίζοντας την πιθανότητα της καταστροφής, υποσχέθηκε να δράσει ενάντια στους Καθαρούς, οπότε ο αφο­ρισμός του ανακλήθηκε. Οι σταυροφόροι κατευθύνθηκαν προς το Μονπελιέ, έχοντας ως στόχο τις κοινότητες των Καθαρών γύρω από τις πόλεις του Αλμπί και του Καρκασόν. Όπως και ο Ρεύμόνδος της Τουλούζ, έτσι και ο Ρεϋμόνδος-Ροζέρ του Τρεν-σαβέλ ανησύχησε με την προέλαση των σταυροφόρων, αρνή­θηκε όμως μια συνάντηση μαζί τους και κατευθύνθηκε προς το Καρκασόν για να προετοιμάσει την άμυνα του. Τον Ιούλιο οι σταυροφόροι κατέλαβαν το μικρό χωριό του Σερβιάν και κα­τευθύνθηκαν προς την πόλη του Μπεζιέ, στην οποία έφτασαν στις 21 Ιουλίου. Απόκλεισαν την πόλη και απαίτησαν να τους παραδοθούν οι Καθαροί. Το αίτημα τους απορρίφθηκε. Η πό­λη έπεσε την επόμενη ημέρα και οι κάτοικοι της σφαγιάστη-

30

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

καν. Από αυτή τη σφαγή έμεινε και η περίφημη λατινική φρά­ση: "Caedite eos! Novit enim Dominus qui sunt eius!" που ση­μαίνει: "Σφάξτε τους όλους! Ο Θεός γνωρίζει ποιοι είναι οι δι­κοί χου!" Στην πόλη χου Μπεζιέ δεν υπήρχαν περισσότεροι από πεντακόσιοι Καθαροί, σκοτώθηκαν όμως πάνω από δέκα χι­λιάδες πολίτες. Τα νέα της σφαγής στο Μπεζιέ διαδόθηκαν γρήγορα και πολ­λοί καταυλισμοί κυριεύχηκαν από τρόμο. Ο επόμενος άμεσος στόχος της σταυροφορίας ήχαν το Καρκασόν. Η πόλη ήταν κα­λά οχυρωμένη αλλά ευάλωτη, καθώς είχε γεμίσει με πρόσφυ­γες. Οι σταυροφόροι έφτασαν έξω από την πόλη την 1η Αυγού-στου 1209. Η πολιορκία δεν κράτησε πολύ, καθώς μέχρι τις 7 Αυγούστου οι σταυροφόροι είχαν αποκλείσει την πρόσβαση της πόλης σε πόσιμο νερό. Ο Ρεϋμόνδος-Ροζέρ ζήτησε να δια-πραγματευτεί, αλλά συνελήφθη και κρατήθηκε αιχμάλωτος, παρ' ότι είχε συνάψει προσωρινή ανακωχή. Η πόλη παραδό­θηκε στις 15 Αυγούσχου. Οι κάτοικοι δε σφαγιάστηκαν, υπο­χρεώθηκαν όμως να εγκαταλείψουν όλοι την πόλη. Ο επικεφα­λής σταυροφόρος Σιμόν ντε Μονφόρτ ανέλαβε τον έλεγχο της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των Καρκασόν, Αλμπί και Μπεζιέ.

Μετά το Καρκασόν, οι περισσότερες πόλεις παραδόθηκαν χω­ρίς να προβάλουν αντίσταση. Το Καστελνονταρί, το Καστρέ, τo Φανζό, το Λιμό, το Λομπέρ και το Μοντρεάλ έπεσαν γρήγορα, μέχρι το φθινόπωρο. Παρ' όλα αυτά, κάποιες από αυτές τις πό­λεις επιχείρησαν εξεγέρσεις. Ο επόμενος στόχος ήταν το Λα-

31

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

στούρ και το παρακείμενο κάστρο του Καμπαρέ. Η επίθεση έγι­νε το Δεκέμβριο του 1209, αλλά ο Πιερ-Ροζέρ του Καμπαρέ απέ­κρουσε τους επιτιθέμενους. Οι αψιμαχίες σταμάτησαν στη διάρκεια του χειμώνα, στην περιοχή όμως κατέφτασαν αρκετοί νέοι σταυροφόροι. Το Μάρτιο του 1210 η πόλη του Μπραμ κα­ταλήφθηκε μετά από σύντομη πολιορκία. Τον Ιούνιο ξεκίνησε η πολιορκία της πόλης Μινέρβ, η οποία παραδόθηκε στις 22 Ιουλίου. Στους Καθαρούς της πόλης δόθηκε η ευκαιρία να αποκηρύξουν την αίρεση και οι εκατόν σαράντα κάτοικοι που αρνήθηκαν κάηκαν ζωντανοί. Τον Αύγουστο οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν στην πόλη Τερμέ και, παρά τις επιθέσεις του Πιερ-Ροζέρ του Καμπαρέ, η πολιορκία ήταν επιτυχής. Η πόλη έπεσε το Δεκέμβριο. Αυτή ήταν και η τελευταία πολεμική πρά­ξη του έτους.

Όταν οι επιχειρήσεις ξεκίνησαν και πάλι το 1211, η δράση των σταυροφόρων είχε προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια στους κύ­κλους των αρχόντων και των ευγενών και ο Ρεΰμόνδος της Του-λούζ αφορίστηκε ξανά. Οι σταυροφόροι επέστρεψαν στο Λαστούρ το Μάρτιο και ο Πιφ-Ροζέρ του Καμπαρέ σύντομα συμφώνησε να παραδοθεί. Το Μάιο η δύναμη των σταυροφόρων κινήθηκε ενά­ντια στους εξεγερμένους. Το κάστρο του Αμερί του Μόντρεαλ πάρ­θηκε εκ νέου, ο ίδιος και οι ιππότες του απαγχονίστηκαν, ενώ αρ­κετές εκατοντάδες Καθαροί ρίχτηκαν στην πυρά. Οι πόλεις του Σασέ και του Μονφερά έπεσαν εύκολα μέχρι τον Ιούνιο και οι σταυροφόροι κατευθύνθηκαν προς την Τουλούζ. Η πόλη πολιορ­κήθηκε, οι δυνάμεις των σταυροφόρων όμως υστερούσαν τόσο σε

32

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

άντρες όσο και σε εφόδια, με αποτέλεσμα η πολιορκία να λυθεί σχετικά σύντομα. Τότε ο Ρεϋμόνδος της Τουλούζ εξαπέλυσε επί­θεση εναντίον των σταυροφόρων και τους πολιόρκησε στην πόλη Καστελνονταρί το Σεπτέμβριο. Ο Ντε Μονφόρτ, αρχηγός των σταυ­ροφόρων, κατάφερε να ξεφύγει από τον κλοιό της πολιορκίας, η πόλη όμως έπεσε και ο Ρεϋμόνδος κατάφερε να ελευθερώσει άλ­λες τριάντα πόλεις, προτού επιστρέψει στο Λαστούρ το φθινόπω­ρο. Την επόμενη χρονιά, μεγάλο μέρος της επαρχίας της Τουλούζ ανακαταλήφθηκε. Το 1213, δυνάμεις υπό την αρχηγία του βασι­λιά Πέτρου Β' της Αραγονίας έσπευσαν προς βοήθεια της Του­λούζ. Ο στρατός πολιόρκησε την πόλη του Μουρέ, αλλά το Σε­πτέμβριο μια μικρή ομάδα πολιορκημένων επιχείρησε έξοδο από την πόλη και κατάφερε να σκοτώσει το βασιλιά Πέτρο. Ο στρατός του τερμάτισε την πολιορκία και αποχώρησε. Αυτό ήταν ένα σο­βαρό χτύπημα για εκείνους που αντιστέκονταν, ενώ το 1214 η κα­τάσταση επιδεινώθηκε, καθώς ο Ρεϋμόνδος της Τουλούζ αναγκά­στηκε να διαφύγει στην Αγγλία, ενώ η περιουσία του παραχωρή­θηκε από τον Πάπα στο βασιλιά Φίλιππο Β'. Το Νοέμβριο ο Σιμόν ντε Μονφόρτ και οι σταυροφόροι του μπήκαν στο Περιγκόρ και κατέλαβαν σχετικά εύκολα τα κάστρα των Ντομ και Μονφόρτ. Ο ίδιος κατέλαβε επίσης το Καστελνόντ και κατάστρεψε τις οχυρώ­σεις του Μπεϊνάκ. Το 1215 το Καστελνόντ έπεσε και γρήγορα ανα­καταλήφθηκε από τους σταυροφόρους, οι οποίοι στη συνέχεια μπήκαν στην Τουλούζ. Το 1916 ο Ντε Μονφόρτ παραχώρησε τα εδάφη που είχε κατακτήσει στο βασιλιά Φίλιππο.

33

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Παρ' όλα αυτά, ο Ρεϋμόνδος και ο γιος του επέστρεψαν στην πε­ριοχή τον Απρίλιο του 1216 και σύντομα συγκέντρωσαν μια υπολογίσιμη δύναμη από πόλεις που δεν είχαν επηρεαστεί από τις εχθροπραξίες. Η πόλη του Μποκαΐρ πολιορκήθηκε το Μάιο και έπεσε μετά από τρεις μήνες. Οι προσπάθειες των σταυρο­φόρων να ανακτήσουν την πόλη απέτυχαν. Ο Ντε Μονφόρτ χρειάστηκε να καταστείλει πρώτα μια εξέγερση στην Τουλούζ προτού κατευθυνθεί δυτικά προς την Μπιγκορέ, που είχε κα­ταληφθεί από τους αντιπάλους του, απωθήθηκε όμως στη Λούρδη το Δεκέμβριο του 1206. Τον Σεπτέμβριο του 1217 οι δυνάμεις του Ρεϋμόνδου κατάφεραν να πάρουν την Τουλούζ. Ο Ντε Μονφόρτ επιχείρησε να ανακαταλάβει την πόλη, οι δυνά­μεις του όμως δεν ήταν αρκετές. Επιχείρησε και πάλι να πο­λιορκήσει την πόλη το 1218, αλλά τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου σκοτώθηκε. Η σταυροφορία για ένα διάστημα έμεινε ακέφαλη. Η αρχηγία πέρασε στο Φίλιππο Β', τον οποίο απασχόλησε κυ­ρίως η Τουλούζ και όχι η αίρεση των Καθαρών. Στο μεταξύ, το | 1216 είχε πεθάνει και ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ'. Η σταυροφορία είχε σχεδόν βαλτώσει μέχρι το 1219, αν και είχαν κατακτηθεί οι πόλεις Μπελκαΐρ και Μαρμάντ. Η Τουλούζ όμως παρέμενε απόρθητη.

Το 1221 οι επιτυχίες του Ρεϋμόνδου και του γιου του συνεχίστη­καν. Το Μόντρεαλ και το Φανζό κατακτήθηκαν, και πολλοί κα­θολικοί εγκατέλειψαν τις πόλεις. Το 1222 ο Ρεϋμόνδος πέθανε και τον διαδέχτηκε ο συνονόματος γιος του. Το 1223 πέθανε ο Φί­λιππος Β', τον οποίο διαδέχτηκε ο Λουδοβίκος Η'. Το 1224 οι

34

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σταυροφόροι εγκατέλειψαν το Καρκασόν, ενώ ο γιος του Ρεϋμόν-δου-Ροζέρ του Τρανσαβάλ επέστρεψε από την εξορία για να διεκ­δικήσει την περιοχή. Οι γαίες του Λανγκεντόκ παραχωρήθηκαν από τους σταυροφόρους στο βασιλιά Λουβοδίκο Η'. Τον Νοέμβριο του 1225 ο υιός Ρεϋμόνδος αφορίστηκε, ακρι­βώς όπως και ο πατέρας του. Ο Λουδοβίκος Η' ξεκίνησε εκ νέου τη σταυροφορία τον Ιούνιο του 1226 - και αυτή τη φο­ρά οι πόλεις και τα κάστρα παραδίδονταν χωρίς αντίσταση. Η Αβινιόν, που αντιστάθηκε, έπεσε μετά από τρίμηνη πολιορ­κία. Ο βασιλιάς πέθανε το Νοέμβριο και τον διαδέχτηκε ο Λουδοβίκος Θ', ο οποίος ήταν ακόμα παιδί. Η βασίλισσα της Καστίλης, όμως, επέτρεψε τη συνέχιση της σταυροφορίας, υπό την ηγεσία του Ουμβέρτου ντε Μποζό. Η Τουλούζ έπεσε το 1228. Η βασίλισσα πρότεινε ανακωχή στον Ρεϋμόνδο, ανα­γνωρίζοντας τον ως άρχοντα της Τουλούζ, με την προϋπόθε­ση πως θα πολεμήσει τους Καθαρούς, θα επιστρέψει την εκ­κλησιαστική περιουσία, θα παραδώσει τα κάστρα του και θα καταστρέψει τις οχυρώσεις της Τουλούζ. Ο Ρεϋμόνδος συμ­φώνησε και υπέγραψε ανακωχή τον Απρίλιο του 1229. Αμέ­σως μετά συνελήφθη, μαστιγώθηκε και φυλακίστηκε για σύ­ντομο χρονικό διάστημα.

Το Λανγκεντόκ βρισκόταν πλέον υπό τον έλεγχο του Γάλλου βασιλιά. Η Ιερά Εξέταση εμφανίστηκε στην Τουλούζ το Νο­έμβριο του 1229 και αμέσως ξεκίνησαν οι διώξεις των αιρε-τικών Καθαρών της περιοχής. Με πρωτοστάτη τον Πάπα Γρηγόριο Θ', δόθηκε στην Ιερά Εξέταση σχεδόν απεριόριστη

35

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

εξουσία για την καταστολή των αιρετικών. Από το 1233 ξεκί­νησε μια ανελέητη εκστρατεία εξόντωσης, που έφτασε στο ση­μείο οι Καθαροί να καίγονται όπου κι αν βρίσκονταν, ακόμα κι αν χρειαζόταν να τους ξεθάψουν από τους τάφους τους. Φυ­σικά υπήρξαν αρκετοί που αντιστάθηκαν, αναζητώντας κατα­φύγιο σε διάφορα οχυρά ή υποκινώντας εξεγέρσεις. Το 1235 μάλιστα, η Ιερά Εξέταση εκδιώχθηκε από το Αλμπί, τη Ναρ-βόν και την Τουλούζ. Ο Ρεϋμόνδος-Ροζέρ του Τρενσαβέλ ηγήθηκε μιας εκστρατείας το 1240, ηττήθηκε όμως στο Καρ-κασόν και στη συνέχεια πολιορκήθηκε στο Μόντρεαλ, όπου σύντομα παραδόθηκε. Του επιτράπηκε να επιλέξει την αυτο­εξορία στην Αραγονία. Ο υιός Ρεϋμόνδος της Τουλούζ επι­χείρησε να υποκινήσει νέα εξέγερση, με τη βρετανική εισβο­λή μάλιστα να βοηθά τα σχέδια του, οι Αγγλοι όμως γρήγορα απωθήθηκαν και έτσι έχασε τη στήριξη του. Τελικά ο Ρεϋ­μόνδος έλαβε χάρη από το βασιλιά. Τα προπύργια των Κα­θαρών έπεφταν το ένα μετά το άλλο καθ' όλη τη δεκαετία του 1240. Το τελευταίο από τα οχυρά αυτά, ένα μικρό, απομονω­μένο χωριό στο Νότο, έπεσε τον Αύγουστο του 1255. Η τε­λευταία περίπτωση Καθαρού που οδηγήθηκε στην πυρά από την Ιερά Εξέταση σημειώθηκε το 1321.

Αλμπί Το Αλμπί είναι πόλη της νότιας Γαλλίας με πληθυσμό πενήντα χιλιάδες κατοίκους. Αποτελεί την πρωτεύουσα της νομαρχίας

36

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

του Ταρν και βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Ταρν. Η πόλη ιδρύθηκε επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ήταν γνωστή με το όνομα Albiga. Οι Αλβιγένσιοι, αιρετικοί του δωδέκατου και του δέκατου τρίτου αιώνα, πήραν το όνομα τους από αυτήν. Στα γνωστότερα μνημεία της πόλης ανήκουν η Βασιλική του Αγίου Καικιλίου, το μεγαλύτερο τούβλινο οικοδόμημα που κατασκευ­άστηκε ποτέ, και η Παλαιά Γέφυρα (Pont Vieux), η οποία χρη­σιμοποιείται ακόμα και σήμερα, σχεδόν μία χιλιετία μετά την κατασκευή της. Το Αλμπί είναι επίσης η γενέτειρα του διάση­μου ζωγράφου Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ (1864-1901).

Αλχημεία Η αλχημεία, που μπορεί ανεπιφύλακτα να θεωρηθεί η μητέρα της σύγχρονης επιστήμης, αποτελεί έναν κλάδο με ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον. Εικάζεται ότι η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από την αραβική λέξη al chemi ή al kimia, που με τη σειρά της κατάγεται από την ελληνική χυμεία, δηλαδή τη με­λέτη των χυμών, στοιχείου θεμελιακού για την αρχαία σκέψη που καθορίζει τη φύση της ύλης και του κόσμου. Η ιστορία της αλχημείας ξεκινά σε παλαιότατες εποχές, οι πρώ­τες ιστορικά καταγεγραμμένες αναφορές της όμως συναντώνται στην αιγυπτιακή αρχαιότητα. Από τις απαρχές της η αλχημεία θεωρήθηκε η "τέχνη" που είχε ως βασικό, ίσως και μοναδικό,

37

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

στόχο της τη μελέτη των στοιχείων του κόσμου και στη συνέ­χεια την επίτευξη του Μεγάλου Έργου, δηλαδή τη μετατροπή οποιουδήποτε ελάσσονος στοιχείου στο πιο πολύτιμο, το πιο καθαρό και αγνό από όλα: το χρυσάφι. Από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης της η αλχημιστική επι­στήμη είχε πρώτιστο σκοπό της την αναζήτηση της περίφημης φιλοσοφικής λίθου, του φευγαλέου εκείνου στοιχείου που θα επέτρεπε τη μετατροπή κάθε άλλης ουσίας σε χρυσό. Εκείνη όμως που εξέφραζε πάντοτε την εσωτερική συμβολιστική της αλχημείας δεν ήταν η επιδίωξη της απλής υλιστικής αξίας του αλλά κυρίως η χημική καθαρότητα αυτού του μετάλλου, η οποία αντιπροσώπευε μια καθαρότητα ψυχής και νου προς την οποία έπρεπε να στρέφονται οι προσπάθειες του πιστού υπη­ρέτη της "βασιλικής τέχνης". Οι απαρχές της ευρωπαϊκής αλχημιστικής επιστήμης ξεκινούν από τις λατινικές μεταφράσεις αραβικών αλχημιστικών έργων, οι οποίες όμως μαζί με τη γνώση μεταφέρουν τα λάθη και τις φιλολογικές αβλεψίες των συχνά όχι ιδιαίτερα μορφωμένων με­ταφραστών τους. Έτσι, πολλές από τις ονομασίες και τις τεχνι­κές της αλχημείας αποτελούν ένα μεγαλοπρεπές αλλά απελπι­στικά δυσνόητο μείγμα βαθύτατης εσωτερικής και φιλοσοφικής σκέψης, συνδυασμένης δυστυχώς με ένα πλήθος λεκτικών ακροβατισμών και παραδοξολογίας που επί χρόνια συσκότισε τις πραγματικές δυνατότητες της. Με αυτό τον τρόπο διαμορ­φώνεται η λεγόμενη λατινική αλχημεία, κυρίως από τα μέσα του δεύτερου αιώνα, με κύριο χαρακτηριστικό της την απόκρυ-

38

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

φη γνώση και την έρευνα της φιλοσοφικής λίθου. Αυτή την πε­ρίοδο ξεκινά ο διαχωρισμός ανάμεσα στον αποκρυφισμό και την αλχημεία, σύμφωνα με τον ορισμό των αλχημιστών της επο­χής: "Όταν εκείνο που επιδιώκουμε να αλλάξει είναι ο εαυτός μας (εσωτερικό), τότε η επιστήμη είναι η ερμητική, ενώ όταν εκείνο που επιδιώκουμε να αλλάξει είναι ένα φυσικό στοιχείο (εξωτερικό), τότε η επιστήμη είναι η αλχημεία!' Οι διασημότεροι εκπρόσωποι της λατινικής (μεσαιωνικής) αλ­χημείας είναι ο Αλβέρτος ο Μέγας, ο Ρογήρος Βάκων, ο Θωμάς Ακινάτης (πέρα από τις σημαντικότατες θεολογικές μελέτες του), ο Αλφόνσος Α της Ισπανίας, ο Αρνάλδος Βιλανοβάνους, ο Ραϊμόνδος Λουλ, ο Νικόλαος Φλαμέλ κατ πολλοί άλλοι. Φυσι­κά, μεγάλες μορφές της ευρωπαϊκής αλχημείας είναι επίσης ο διάσημος και για τις μαθηματικές μελέτες του Τζον Ντι, στα χρόνια της Ελισάβετ Α', και ο Ρόμπερτ Φλαντ. θα πρέπει να το­νιστεί ότι η αλχημιστική σκέψη του Μεσαίωνα παρέμεινε σχε­δόν πάντα βαθύτατα θρησκευτική, αν και συχνά συνδεδεμένη στενά με το νεοπλατωνισμό, χωρίς να έχει καμιά σχέση με τη μαγεία ή το σατανισμό, όπως είναι μερικές από τις κατηγορίες που συχνά του έχουν αποδοθεί. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή αλχη­μεία επηρεάστηκε άμεσα από το κίνημα του μυστικιστικού χρι­στιανισμού του μεγάλου μεταρρυθμιστή στοχαστή Μάιστερ Έρχαρτ, όπως και πολλών άλλων βαθύτατα θρησκευόμενων φι­λοσόφων της εποχής.

Η αλχημιστική σκέψη του Μεσαίωνα δεν περιορίστηκε στην τε­χνική, "χημική" θεώρηση της ύλης. Οι αποκρυφιστικές τάσεις

39

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

της εποχής αλλά και τα μεγάλα ρεύματα αλλαγής που διαμορ­φώθηκαν ακόμα και κάτω από τους στυγνούς καταπιεστικούς θεσμούς της εκκλησίας και του κράτους έδωσαν και μια άλλη, ίσως σημαντικότερη διάσταση στην αναζήτηση της λυδίας λί­θου. Η εσωτερική αναζήτηση του πλέον πνευματικού και τέ­λειου εαυτού του, το μυστικό κυνήγι της αθανασίας και η "φώ­τιση" του αλχημιστή με την ανακάλυψη ανώτερων και υπερβα­τικών αληθειών είναι εκείνα που ουσιαστικά αποτέλεσαν το κρυμμένο χαρακτηριστικό της προσπάθειας τους. Η αποκρυ-φιστική αυτή άποψη της αλχημείας στηρίζεται στη διδασκαλία του Ερμή του Τρισμέγιστου (από το όνομα του οποίου προέρ­χεται η λέξη ερμητικός) και στον περίφημο ανά τους αιώνες Σμαράγδινο Πίνακα του.

Ο Σμαράγδινος Πίναξ (Tabula Smaragdina) του Ερμή Τρισμέ­γιστου αποτελεί το κυριότερο κείμενο της αλχημείας. Οι θρύ­λοι για την προέλευση του είναι πάμπολλοι, με κοινό χαρα­κτηριστικό τους τη θεϊκή καταγωγή του και τη μυστική ανακά­λυψη του. Ένας τέτοιος μύθος θέλει το Μέγα Αλέξανδρο να τον ανακαλύπτει μέσα στον τάφο του ίδιου του Ερμή γραμμένο σε πλάκες φτιαγμένες από σμαράγδι, τις οποίες ο νεκρός στοχα­στής κρατούσε επί αιώνες στα χέρια του. Αυτό μας διηγείται η έκδοση της Βέρνης (1545), ενώ στην αραβική αλχημεία ανα­καλύπτουμε το κείμενο του Πίνακα να αποδίδεται στον αλχη­μιστή Jabir κατά τον ένατο αιώνα. Σε κάθε περίπτωση, ο Σμα-ράγδινος Πίνακας πρέπει να αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα αλχημιστικά κείμενα. Η διδασκαλία που περιγράφεται σε αυτόν

40

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

περιλαμβάνει απόψεις όπως η ενότητα των πάντων και σκέψεις για την εκδήλωση αυτής της ολότητας, η οποία ταυτόχρονα εί­ναι η μονάδα ως έκφραση του ενός και μόνο πράγματος: του αι­θέρα. Το κείμενο βρίθει επίσης μυστικιστικών αναφορών και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αραβικής αλχημείας, όπου όμως πίσω από τους μυστηριώδεις και μεταφορικούς συλ­λογισμούς του μπορεί κανείς να διακρίνει με σαφήνεια τα σπέρ­ματα μιας κατοπινής επιστημονικής σκέψης. Επομένως, μπορεί οι Άραβες να ασχολήθηκαν κυρίως με την πρακτική πλευρά της αλχημείας και τις προσπάθειες της να ανακαλύψει καθαρό χρυσό, η λατινική εκδοχή της όμως στρέ­φεται σε σημαντικό βαθμό στη βαθύτερη φιλοσοφικά αποκρυ-φιστική άποψη, η οποία όμως με τη σειρά της τη διαμορφώνει σε ένα ιδιότροπο μείγμα κερδοσκοπίας και γνώσης, εμπειρίας και φανταστικών περιγραφών και μεθόδων. Έτσι, μέσα από τις θερμάνσεις των υλικών και την επεξεργασία των διάφορων με­τάλλων και προσμείξεων τους -διαδικασίες απαραίτητες στο αλ-χημιστικό εργαστήριο-, παρακολουθούμε εξελικτικά να ξεκινά από αυτές μια σειρά ανακαλύψεων καθαρά επιστημονικών, όπως είναι η ανακάλυψη του φωσφόρου από τον Μπραντ και της πορσελάνης από τον Μπότγκερ.

Ο Παράκελσος, ένας από τους σημαντικότερους αλχημιστές της εποχής και πνεύμα ανήσυχο, πρωτοπόρο και επιστημονικό, χωρίζει κριτικά τους αλχημιστές σε δυο κατηγορίες: στους πραγματικούς υπηρέτες της τέχνης, που πραγματικά κοπιά­ζουν για το Μεγάλο Έργο, και σε εκείνους που διακωμωδούν

41

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

την Υψηλή Τέχνη, γράφοντας ανοησίες που τις αποδίδουν στον Ερμή και στους άλλους μεγάλους της αλχημείας. Όντως, πολ­λά από τα αλχημιστικά κείμενα αποτελούν μνημεία παραδοξο­λογίας και σχεδόν κωμικών περιγραφών πειραμάτων και με­θόδων, δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει ότι για τη συγκεκρι­μένη εποχή ο διαχωρισμός των πραγματικά ερευνητικών πνευ­μάτων και των προσπαθειών τους από τους λογής τσαρλατάνους ή απελπιστικά αμαθείς δεν ήταν πάντα εύκολος... Η συσκότιση όμως στα αλχημιστικά κείμενα, που πολλές φορές αγγίζει τα όρια της ακαταληψίας, δεν αποτελεί αποκλειστικά προϊόν αμάθειας ή κακής μετάφρασης. Σε πολλά αποκρυφιστι-κά μεσαιωνικά κείμενα παρόμοιες λεκτικές περιπλοκές και εν­νοιολογικές συσκοτίσεις είχαν ενσωματωθεί σκόπιμα εκεί σαν "κρυπτογραφικά εμπόδια" έχοντας ως στόχο τους την κατα­νόηση αυτών των κειμένων μόνο από τους βαθύτατα μυημένους και την απόκρυψη του αληθινού νοήματος τους από τους θρη­σκευτικούς διώκτες τους. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι τα αλχημιστικά μυστικά κάποιας συγκεκριμένης κατεργασίας αποτελούσαν την ύψιστη περιουσία του αλχημιστή, επομένως ήταν απόλυτα φυσικό να τα κρατά ζηλότυπα κρυμμένα. Οι νεότερες έρευνες για τη μεσαιωνική ιστορία έχουν δείξει ότι η αποκρυφιστική αλχημεία αποτελούσε ένα ολοκληρωμένο φι­λοσοφικό σύστημα, με κύρια διδασκαλία του την ενότητα και την ολότητα του σύμπαντος και με σκοπό την ανάλυση και ανα­σύνθεση του παντός - ερωτήματα που ποτέ δε σταμάτησαν να απασχολούν την ανθρώπινη σκέψη. Η βασική αλχημιστική πα-

42

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ραδοχή ήταν ότι όλα τα μέταλλα περιέχουν ένα είδος ψυχής, η οποία αποκαλείται Πρώτη Αιτία (Prima Materia), δίνονχας έτσι την ευκαιρία στον αλχημιστή να την εξευγενίσει και να τη μετα­τρέψει στην ευγενέστερη μορφή της, που βρίσκεται μόνο στον χρυσό. Έτσι, τα "χυδαία" μέταλλα μπορούσαν να μεταβληθούν σε άλλα ευγενή ή στο ευγενέστρο από αυτά, με τη χρήση όμως διαδικασιών που βρίσκονταν κρυμμένες από τα μάτια των θνη-τών και για την ανακάλυψη των οποίων ο αλχημιστής έπρεπε να στραφεί στην εσωτερική παράδοση, στη βαθύχερη έρευνα του σύμπαντος αλλά και του ίδιου του εαυτού του. Η ιστορία της αλχημείας περιλαμβάνει ένα πλήθος θρησκευτι­κών, ιστορικών και κοινωνιολογικών στοιχείων της εποχής. Ταυχόχρονα όμως είναι συνδεδεμένη και με μια σειρά άλλων παραμέτρων, όπως με σαφή καμπαλιστικά στοιχεία, με το με­γαλύτερο μέρος της ιστορίας των κυριότερων μυστικών ταγμά­των που ιδρύθηκαν κατά το Μεσαίωνα, με τον αποκρυφιστικό χριστιανισμό αλλά και με τις ρίζες της θρησκευτικής μεταρ­ρύθμισης, στην οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αλχημιστικές έρευνες πολύ σύντομα μετα­τρέπονται σε μεταφυσικές αναζητήσεις και ανησυχίες, με το Μέγα Έργο να αποτελεί τον απώτερο στόχο της ανθρώπινης ευ­δαιμονίας, τη θεραπεία όλων των ασθενειών, την πνευματική φώτιση και, σε υπέρτατο στάδιο, την επίτευξη της αθανασίας. Στα εγχειρίδια των αλχημιστών που διασώθηκαν μετά την Ανα­γέννηση αυτό φαίνεται ιδιαίτερα έντονα, με σαφείς αναφορές στην ανάγκη για ηθική και πνευματική αναμόρφωση του αν-

43

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

θρώπου - δηλαδή στοιχεία που για το μεσαιωνικό κλήρο απο­τελούσαν επαρκείς ενδείξεις αιρετικής και επομένως επικίνδυ­νης σκέψης.

Ανκχ Το ανκχ είναι ο χαρακτήρας των ιερογλυφικών που συμβολίζει τη λέξη "ζωή". Στα λατινικά το σύμβολο ερμηνεύεται ως "crux ansata" που σημαίνει "σταυρός με λαβή" Ο ακριβής συμβολι­σμός του ανκχ παραμένει μυστήριο για τους αιγυπτιολόγους. Ορισμένοι εικάζουν πως ουσιαστικά αναπαριστά τη γυναικεία μήτρα. Η υπόθεση αυτή όμως δε γνωρίζει ιδιαίτερη αποδοχή. Σύμφωνα με τον σερ Αλαν Γκάρντινερ, το ανκχ ίσως συμβολί­ζει τον ιμάντα ενός σανδαλιού. Το ανκχ εμφανίζεται συχνά στις αιγυπτιακές ταφικές τοιχογραφίες. Εμφανίζεται επίσης στα χέ­ρια των θεών σε εικόνες που αναπαριστούν θεότητες της επό­μενης ζωής. Το ανκχ χρησιμοποιούταν επίσης από τους Αιγυ­πτίους ιερείς ως φυλαχτό, είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με δύο ακόμα σύμβολα που σήμαιναν "δύναμη" και "υγεία" ενώ συχνά κατασκευάζονταν και καθρέφτες στο σχήμα του ανκχ. Μία παραλλαγή του ανκχ χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαί­ους ως σύμβολο της θεάς Αφροδίτης, και μάλιστα αυτή παρα­πέμπει πολύ περισσότερο στη γυναικεία μήτρα από ό,τι το αν­κχ. Το ίδιο σύμβολο χρησιμοποιείται στην αστρολογία για να

44

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

υποδηλώνει τον πλανήτη Αφροδίτη (Venus), στην αλχημεία το χαλκό και στη βιολογία το γυναικείο φύλο.

Απόκρυφα Βιβλία Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα κείμενα που απορρίπτονται από τα χριστιανικά δόγματα ως μη θεόπνευστα. Η Προτεσταντική Εκκλησία τα ονομάζει επίσης "ψευδεπίγρα­φα" Υπάρχουν Απόκρυφα Βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης. Τα περισσότερα Απόκρυφα Βιβλία της Εβραϊκής Βίβλου έχουν γραφτεί σε άλλες γλώσσες πλην της εβραϊκής, όπως τα αρα-μαϊκά ή τα ελληντκά. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη πως διαφορετικές θρησκείες έχουν διαφορετικούς Κανόνες, κάτι που σημαίνει πως υπάρχουν και ανάλογες διαφοροποιή­σεις όσον αφορά τα έργα τα οποία αποτελούν τμήμα των Κανό­νων και αυτά που θεωρούνται Απόκρυφα. Τα Απόκρυφα Βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης είναι θρησκευτι­κά κείμενα που γράφτηκαν μεταξύ 200 π.Χ. και 100 μ.Χ. στην αραμαϊκή ή στην ελληνική γλώσσα από τους Ιουδαίους της Παλαιστίνης ή της διασποράς. Ήδη από τον 1ο μ.Χ. αιώνα απορρίπτονται ως μη θεόπνευστα από τη Σύνοδο της Ιαμνείας. Τα Απόκρυφα Βιβλία που γράφτηκαν στην Παλαιστίνη είναι τα εξής: "Ενώχ" "Οι διαθήκες των Δώδεκα Πατριαρχών" "Ιωβη­λαία" "Η διαθήκη του Ιώβ" "Ψαλμοί του Σολομώντα" "Το μαρ­τύριο του Ησαΐα" "Τα παραλειπόμενα του Ιερεμία" "Βίος Αδάμ

45

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

και Εύας" "Βίοι Προφητών" "Η ανάληψη του Μωυσή" "Η Αποκάλυψη του Βαρούχ" ή "Συριακός Βαρούχ" και "Η Απο­κάλυψη του Έσδρα" Τα Απόκρυφα Βιβλία που γράφτηκαν στη διασπορά είναι τα εξής: "Επιστολή του Αριστέα" "Τα σιβυλλι­κά βιβλία" "Η Αποκάλυψη του Αβραάμ" "Η διαθήκη του Αβραάμ" "Σλαυονικός Ενώχ" ή "Ενώχ Β'" ή "Βιβλίο των μυ­στικών του Ενώχ" Τα συγκεκριμένα Απόκρυφα Βιβλία είναι αυτά που διασώθη­καν. Υπάρχουν όμως και άλλα απόκρυφα κείμενα, που αναφέ­ρονται σε αρχαίους καταλόγους χωρίς να έχουν ανακαλυφθεί. Μερικά από αυτά είναι "Η προσευχή του Ιωσήφ" "Η διαθήκη του Μωυσή", "Ελδάδ και Μωδάδ", Άδάμ", "Λάμεχ", "Όραση Ησαΐα", "Η Αποκάλυψη του Σοφονία", "Η Αποκάλυψη του Ζα­χαρία", "Το βιβλίο της λεπτογενέσεως περί των θυγατέρων του Αβραάμ", "Μετάνοια Αδάμ", "Διαθήκη", "Το έβδομο όραμα του Δανιήλ", "Το όραμα του Ενώχ", "Οι προσευχές του Ασεθέν", "Ο θάνατος των Προφητών" κ.ά. Τα Απόκρυφα Βιβλία της Καινής Διαθήκης έκαναν την εμφά­νιση τους κατά το 2ο μ.Χ. αιώνα. Διακρίνονται σε Ευαγγέλια, Πράξεις των Αποστόλων και Επιστολές. Μερικά από τα πιο γνωστά είναι τα ακόλουθα: "Το Κατά Νικόδημο Ευαγγέλιο": Περιλαμβάνει τη δράση του Πιλάτου και μια αναφορά του προς τον αυτοκράτορα Τιβέριο για τη δίκη του Ιησού. Γράφτηκε το 2ο ή τον 5ο μ.Χ. αιώνα. "Το Πρωτευαγγέλιο του Ιάκωβου": Εξιστόρηση των γεγονότων από τη γέννηση της Παρθένου Μαρίας μέχρι τη σφαγή των νη-

46

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

πίων. Περιλαμβάνει λεπτομέρειες που άρχισαν να γίνονται γνωστές το 2ο μ.Χ. αιώνα. Συμπληρώθηκε κατά τον 5ο μ.Χ. αι­ώνα. "Η Κοίμηση της Μαρίας": Περιέχει περιγραφές θαυμάτων και καταλήγει με την ανάληψη της Παρθένου Μαρίας στον Παρά­δεισο. Γράφτηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα. "Το Κατά Εβραίους Ευαγγέλιο": Γράφτηκε γύρω στο 100 μ.Χ. και περιέχει προσθήκες στα γνωστά Ευαγγέλια. "Το Κατά Εβιονίτες Ευαγγέλιο": Γράφτηκε μεταξύ 2ου-4ου μ.Χ. αιώνα και περιέχει αποσπάσματα των Ευαγγελίων, δίνοντας έμφαση στα σημεία όπου στήριζαν τη διδασκαλία τους οι Εβιο-νίτες. "Το Κατά Αιγυπτίους Ευαγγέλιο": Φανταστικοί διάλογοι του Ιησού με τη Σαλώμη. Γράφτηκε μεταξύ 130-150 μ.Χ. "Το Κατά Πέτρον Ευαγγέλιο": Γράφτηκε στα μέσα του 2ου μ.Χ. αιώνα. Έχει ως βάση του τα γνωστά ευαγγέλια γραμμένο και εί­ναι γραμμένο με αντι-ιουδαϊκό πνεύμα. "Το Κατά Ματθαίον Ψευδευαγγέλιο": Πλαστή μετάφραση του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, που συμπεριλαμβάνει την περι­γραφή θαυμάτων του Ιησού κατά την παιδική του ηλικία. "Το Κατά Θωμά Ευαγγέλιο": Γράφτηκε το 2ο μ.Χ. αιώνα και εξι­στορεί τη ζωή του Ιησού από το πέμπτο έως το δωδέκατο χρό­νο της ζωής του. Παρουσιάζει τον Ιησού να κάνει θαύματα. "Η γέννηση της Μαρίας": Γράφτηκε τον 6ο μ.Χ. αιώνα και αφηγείται τις συχνές εμφανίσεις αγγέλων στην Παναγία. "Το Αραβικό Ευαγγέλιο της Γεννήσεως": Φανταστικές διηγή-

47

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σεις θαυμάτων που σημειώθηκαν στη διάρκεια της υποδού­λωσης των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο. Γράφτηκε τον 7ο μ.Χ. αι­ώνα. "Το Ευαγγέλιο του Ιωσήφ του Τέκτονα": Γράφτηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και διαδόθηκε στην Αίγυπτο ως φόρος τιμής στον Ιω­σήφ. "Η Αποκάλυψη του Πέτρου": Συμβολικά οράμαχα που αποδί-δονται στον Πέτρο. "Πράξεις του Παύλου": Γράφτηκε στα μέσα του 2ου μ.Χ. αιώ­να. Περιλαμβάνει την υποτιθέμενη χαμένη επισχολή του Παύ­λου προς τους Κορίνθιους, που είχε σκοπό να διδάξει την έν­νοια της εγκράτειας. "Πράξεις του Πέτρου": Γράφτηκε στο χέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα και αναφέρεται στην κόρη του Πέτρου. "Πράξεις του Ιωάννη": Εξιστορεί την υποτιθέμενη επίσκεψη του Ιωάννη στη Ρώμη. Γράφτηκε στα χέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα. "Πράξεις του Ανδρέα": Το βιβλίο καταλήγει με το μαρτυρικό θάνατο του αποστόλου. "Πράξεις του Θωμά": Το κείμενο γράφχηκε στα χέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα και έχει στόχο να εξάρει την έννοια της αγαμίας. "Επιστολή του Πέτρου προς Ιάκωβο": Γράφτηκε στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα. Αποτελεί μια φανταστική επινόηση προκειμέ­νου να στηριχτούν οι αιρετικές διδασκαλίες των Εβιονιτών. "Η από Λαοδίκεια Επιστολή": Πρόκειται για μια συρραφή από διάφορες φράσεις του Παύλου. "Επιστολές του Παύλου προς Σενέκα": Γράφτηκαν τον 4ο μ.Χ.

48

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

αιώνα με στόχο να γνωρίσουν το χριστιανισμό στους οπαδούς του Σενέκα. "Επιστολές του Αβγάρου": Πιστεύεται πως ίσως τελικά το συ­γκεκριμένο κείμενο να έχει κάποια ιστορική βάση. Το βιβλίο περιγράφει την ιστορία του βασιλιά της Βέροιας Αβγάρου, ο οποίος είχε μάθει για τα θαύματα του Ιησού και έτσι, όταν αρ­ρώστησε, Του έστειλε επιστολή όπου Του ζητούσε να πάει στη Βέροια για να τον θεραπεύσει. Ο Ιησούς τού απάντησε πως έπρεπε να πραγματοποιήσει το θέλημα του Πατρός Του και κα­τόπιν να επιστρέψει στους ουρανούς, θα έστελνε όμως ένα μα­θητή Του για τον θεραπεύσει. Λέγεται πως ο μαθητής αυτός ήταν ο Θαδδαίος.

Αρειανισμός Βλ. Σύνοδος της Νίκαιας.

Ασμοδαίος Πονηρό δαιμόνιο που αναφέρεται στο Βιβλίο του Τωβίτ (βλ. λέ­ξη) και στο Ταλμούδ. Ο Ασμοδαίος συναντάται καταρχήν στη θρησκεία του ζωροαστρισμού. Ενσωματώθηκε όμως τόσο στον ιουδαϊσμό όσο και στο χριστιανισμό λόγω της επιρροής που ασκούσαν οι Πέρσες στους Εβραίους, ειδικά στην περίοδο της αιχμαλωσίας των δεύτερων. Ο Aeshma-Deva (Asmodai) στο ζωροαστρισμό είναι ο αρχηγός των δαιμόνων, υπηρέτης του

49

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Angra Mainyu, τής Αρχής του Κακού, και εχθρός του Sraoscha, ενός από τους suras (αγγέλους) που υπηρετούν τον Αχούρα-Μάζντα (Ahura Mazdah) την Αρχή του Καλού. Αποστολή του Aeshma είναι να γεμίζει με οργή και εκδικητικότητα τις καρ­διές των ανθρώπων και να είναι ο εκπρόσωπος του Κακού στη Γη. Πάντως στο ζωροαστρισμό ο Aeshma δεν εμφανίζεται που­θενά ως δαίμονας σαρκικών επιθυμιών, όπως για παράδειγμα ο Azi, ένας άλλος δαίμονας της ίδιας θρησκείας. Στο Βιβλίο του Τωβίτ, ο Ασμοδαίος ερωτεύεται τη Σάρα, κόρη της Ραχήλ, και σκοτώνει τους άντρες της κάθε φορά που εκεί­νη παντρεύεται. Έτσι, δολοφονεί επτά άντρες την πρώτη νύχτα του γάμου τους, αποτρέποντας έτσι την ερωτική πράξη. Στη συ­νέχεια η Σάρα αρραβωνιάζεται τον Τωβία, έναν νεαρό άντρα που δέχεται τη βοήθεια του αρχαγγέλου Ραφαήλ. Ο Ραφαήλ δι­δάσκει στον Τωβία πώς να αντιμετωπίσει το δαίμονα. Συγκε­κριμένα, τον καθοδηγεί να πιάσει ένα ψάρι και να τοποθετήσει την καρδιά και το συκώτι του σε αναμμένα κάρβουνα, παράγο­ντας έτσι μια οσμή που αποτρέπει τον Ασμοδαίο. Ο δαίμονας καταφεύγει στην Αίγυπτο, όπου ο Ραφαήλ τον βρίσκει και τον τυφλώνει. Η μετέπειτα τύχη του Ασμοδαίου αγνοείται, στο Βι­βλίο του Τωβίτ πάντως εμφανίζεται ως ένας δαίμονας με σαρ­κικές επιθυμίες και σατανική συμπεριφορά. Στο Ταλμούδ, ο Ασμοδαίος δεν εμφανίζεται ως το διαβολικό πλάσμα που παρουσιάζεται στο Βιβλίο του Τωβίτ. Υπάρχουν άλλωστε θρύλοι που αναφέρονται στον Ασμοδαίο και το βασι­λιά Σολομώντα. Ένας από αυτούς αναφέρει πως ο Σολομώντας

50

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κατάφερε να ξεγελάσει τον Ασμοδαίο και τον υποχρέωσε να συ­νεργαστεί στην κατασκευή του Ναού στην Ιερουσαλήμ, ενώ σε άλλο θρύλο ο Ασμοδαίος παίρνει τη θέση του Σολομώντα για μερικά χρόνια. Υπάρχει βέβαια ακόμη ένας θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο ο Ασμοδαίος είναι ο βασιλιάς όλων των δαιμόνων και σύζυγος της Λίλιθ μετά το χωρισμό της από τον Αδάμ. Η σημασία που αποδίδει η χριστιανική δαιμονολογία στον Ασμοδαίο είναι μικρότερη από εκείνη που του αποδίδει ο ιου­δαϊσμός, καθώς από τους περισσότερους δαιμονολόγους θεω­ρείται μάλλον κατώτερη οντότητα σε σχέση με άλλους δαίμονες. Σύμφωνα με την Ελάσσονα Κλείδα του Σολομώντα, ένα ανώ­νυμο κείμενο του δέκατου έβδομου αιώνα, κατέχει την τριακο­στή δεύτερη θέση στην ιεραρχία. Όλοι όμως συμφωνούν ως προς το σκοπό του, που είναι η έξαψη της σαρκικής επιθυμίας. Στο Malleus Maleficarum, τη Σφύρα των Μαγισσών (βλ. λέξη), του 1486, ο Ασμοδαίος περιγράφεται ως ο δαίμονας της λα­γνείας, ο μεγάλος εχθρός του Αγίου Ιωάννη. Ορισμένοι δαιμονολόγοι του δέκατου έκτου αιώνα συνέδεαν τους μήνες του χρόνου με συγκεκριμένους δαίμονες. Ο Ασμο­δαίος βρισκόταν στο απόγειο της δύναμης του το Νοέμβριο. Αλλοι δαιμονολόγοι τον συμβολίζουν με το σημείο του ζωδίου του Υδροχόου, τον αποκαλούν Βασιλιά της Κόλασης (ο Λούσι-φερ είναι ο Αυτοκράτορας), θεωρούν πως έχει υπό τις διαταγές του εβδομήντα δύο λεγεώνες δαιμόνων και προσθέτουν στις επιδιώξεις του την έξαψη της επιθυμίας του τζόγου. Αλλοι με-

51

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

λετητές τον θεωρούν πρίγκιπα της εκδίκησης και προστάτη των αρένων ομοφυλόφιλων, καθώς η παρότρυνση στην ομοφυ­λοφιλία θεωρείται μία από τις μεθόδους αποπλάνησης που χρησιμοποιεί. Στο Λεξικό της Κόλασης (Dictionnaire Infernal, 1818) του Γάλλου δαιμονολόγου Κολίν ντε Πλανσί (1793-1887) (βλ. λέξη), περιγράφεται ως ένα πλάσμα με ανθρώπινο κορμό, πόδια κατσίκας, ουρά ερπετού και τρία κεφάλια (ένα ανθρώπινο, που φτύνει φωτιά, ένα κεφάλι κριαριού κι ένα ταύ­ρου), στη ράχη ενός λιονταριού με φτερούγες και λαιμό δρά­κου.

Ατμπάς Βλ. Κώδικας Ατμπάς.

Βάιερ, Γιόχαν Γερμανός ιατρός, μυστικιστής και δαιμονολόγος, μαθητής του Κορνηλίου Αγρίππα. Είναι γνωστός κυρίως για τα έργα του De Praestigiis Daemonum (1563) και Pseudomonarchia Daemonum (1583). Ο Βάιερ άσκησε έντονη κριτική στο Malleus Maleficarum (βλ. λέξη) και τις ειδεχθείς μεθόδους που χρησιμοποιούσαν στις μέρες του οι επονομαζόμενοι κυ­νηγοί μαγισσών. Λέγεται πως υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που χρησιμοποίησε τον όρο "πνευματική ασθένεια" για να χαρα­κτηρίσει τις γυναίκες που κατηγορούνταν για μαγεία.

52

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ορισμένοι λόγιοι υποστήριξαν πως με τα δυο βιβλία που έγρα­ψε ήθελε απλά να διακωμωδήσει την αντίληψη περί "Ιεραρχίας της Κόλασης" την οποία είχαν αναπτύξει παλαιότεροι δαιμονο-λόγοι σε αντίστοιχα συγγράμματα. Παρ' όλα αυτά, αν και στο De Praestigiis Daemonum προβάλλει την άποψη πως οι δυνάμεις του Διαβόλου δεν είναι τόσο ισχυρές όπως παρουσιάζονται από την Εκκλησία, εντούτοις υπερασπίζεται την ιδέα πως οι δαί­μονες είχαν πράγματι κάποιες δυνάμεις και πως μπορούσαν να εμφανιστούν μπροστά στους ανθρώπους όταν τους καλούσαν, προκαλώντας παραισθήσεις. Συνήθως όμως αναφέρεται σε μά­γους και όχι σε μάγισσες, υποστηρίζοντας πως πρόκειται για αιρετικούς οι οποίοι κάνουν χρήση της δύναμης του Διαβόλου.

Βαλδένσιοι Οι Βαλδένσιοι υπήρξαν οι ακόλουθοι του Πέτρου Βάλδου. Αυ­τοαποκαλούνταν οι "φτωχοί της Λιόν" οι "φτωχοί της Λομβαρ­δίας" ή απλά "οι φτωχοί". Ουσιαστικά υπήρξαν μια χριστιανι­κή σέκτα που πίστευε στη φτώχεια και τη λιτότητα και η οποία ιδρύθηκε το 1173, προβάλλοντας την πραγματική φτώχεια, το δημόσιο κήρυγμα και την κυριολεκτική ερμηνεία των Γραφών. Η σέκτα τελικά κηρύχτηκε αιρετική και διώχθηκε άγρια από την Καθολική Εκκλησία κατά το δωδέκατο και το δέκατο τρίτο αιώνα.

53

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ο Βάλδος ξεκίνησε να κηρύττει στους δρόμους της Λιόν το 1173. Ήταν ένας εύπορος έμπορος που μίσησε την ίδια του την επιτυχία και αποφάσισε να απαρνηθεί τα πλούτη του και να γί­νει ένας περιπλανώμενος κήρυκας, ο οποίος θα ζητιάνευε για να ζήσει. Σιγά σιγά άρχισε να αποκτά οπαδούς, καθώς οι θέ­σεις του έμοιαζαν αρκετά με εκείνες του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης. Το δημόσιο κήρυγμα όμως απαιτούσε επίσημη άδεια, την οποία δεν κατάφερε να αποσπάσει από τον Επίσκοπο της Λιόν. Έτσι, το 1179, κατά τη διάρκεια της Γ' Συνόδου του Λα-τερανού, συναντήθηκε με τον Πάπα και ζήτησε την άδεια για να κηρύττει, την οποία όμως δεν έλαβε. Ο Βάλδος συνέχισε να κηρύττει και μέχρι το 1180 τόσο ο ίδιος όσο και οι οπαδοί του είχαν αφοριστεί και είχαν εκδιωχτεί από τη Λιόν, ενώ η Καθο­λική Εκκλησία τους κήρυξε αιρετικούς. Στην πραγματικότητα, κανένα σημείο της διδασκαλίας τους δεν ήταν αιρετικό. Το μεγάλο τους σφάλμα ήταν ότι αμφισβητούσαν την εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας. Ο Βάλδος και οι οπα­δοί του είχαν αναπτύξει ένα σύστημα βάση του οποίου μετακι­νούνταν από πόλη σε πόλη και συναντούσαν μικρές ομάδες Βαλδένσιων, στους οποίους και κήρυτταν. Ανακηρύχτηκαν σχι­σματικοί και αιρετικοί το 1184, ενώ το 1215 αναθεματίστηκαν από τη Δ' Σύνοδο του Λατερανού.

Η απόρριψη του κινήματος από την εκκλησιαστική αρχή το έκανε ακόμα πιο οξύ στις επιθέσεις του ενάντια στην Καθολι­κή Εκκλησία. Η σέκτα πλέον πρέσβευε ανοικτά την άρνηση της να αποδεχτεί την εξουσία της Εκκλησίας, δίδασκε πως οι

54

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

όρκοι είναι αμαρτία και υποστήριζε πως οποιοσδήποτε μπο­ρούσε να κηρύξει και πως το μόνο που χρειαζόταν για να το κάνει ήταν η Βίβλος. Επίσης οι Βαλδένσιοι απέρριπταν την ιδέα του Καθαρτηρίου καθώς και τα ιερά κειμήλια και τις ει­κόνες. Καθώς εκείνη την περίοδο μαίνονταν οι διώξεις ενάντια στους Καθαρούς (βλ. λέξη), οι Βαλδένσιοι συσχετίστηκαν μαζί τους και από το 1208 κι έπειτα έγιναν και αυτοί στόχος εξόντωσης. Οι δυο σέκτες όμως εμφάνιζαν σημαντικές διαφορές στον πυ­ρήνα της διδασκαλίας τους. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους Κα­θαρούς, το κίνημά τους κατάφερε να επιζήσει από τις διώξεις και τις σφαγές και να διαδοθεί στην Ευρώπη. Το 1487 ξεκίνη­σε μια σταυροφορία εναντίον τους, που όμως δεν κράτησε πο­λύ, καθώς μέχρι τα μέσα του δέκατου έκτου αιώνα οι Βαλδέν­σιοι είχαν απορροφηθεί από το κίνημα του προτεσταντισμού, θύλακοι Βαλδένσιων εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι τις μέ­ρες μας στην Ιταλία, τη Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Νότια Αμερική.

Βερνάρδος του Κλερβό Αγιος της Δυτικής Εκκλησίας και θεολόγος. Γεννήθηκε το 1090 στην πόλη Φοντέν της Γαλλίας. Υπήρξε μία από τις εξέ­χουσες προσωπικότητες της εποχής του και έχει μείνει γνω­στός ως ο "μελίρρυτος διδάσκαλος" για την πνευματικότητα και την ηδύτητα των κηρυγμάτων του. Ο Βερνάρδος υπήρξε υπέρ-

55

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μαχος της Δεύτερης Σταυροφορίας και ένθερμος υποστηρικτής του Τάγματος των Ιπποτών του Ναού (βλ. λέξη). Σημαντικός ήταν επίσης ο ρόλος του στην πάταξη της αίρεσης των Καθα­ρών (βλ. λέξη). Ο Βερνάρδος πέθανε στο Κλερβό τον Αύγουστο του 1153.

Βιβλίο του Τωβίτ Το Βιβλίο του Τωβίτ συγκαταλέγεται μεταξύ των ιστορικών βι­βλίων της Παλαιάς Διαθήκης. Απαντάται μόνο στη μετάφραση των Εβδομήκοντα, ενώ απουσιάζει από την Εβραϊκή Βίβλο. Ανήκει δηλαδή στα δευτεροκανονικά ή αναγινωσκόμενα βιβλία. Γράφτηκε γύρω στο 200 π.Χ. και αποτελείται από δεκατέσσερα κεφάλαια. Το βιβλίο περιγράφει τις δοκιμασίες που υφίστανται δύο ευσε­βείς ιουδαϊκές οικογένειες της διασποράς, του Τωβίτ και του Ραγουήλ, στη Νινευή και στα Εκβάτανα αντίστοιχα. Συγκεκρι­μένα, ο Τωβίτ τυφλώνεται και χάνει την περιουσία του, ενώ η οικογένεια του Ραγουήλ είναι βυθισμένη στο πένθος, καθώς καθένας από τους εφτά διαδοχικούς συζύγους της κόρης του Σάρρας δολοφονήθηκαν την πρώτη νύχτα του γάμου τους από το πονηρό δαιμόνιο που είναι γνωστό ως Ασμοδαίος (βλ. λέξη). Αλλά η δυστυχία των δύο οικογενειών έχει αίσιο τέλος χάρη στη βοήθεια που προσφέρει ο αρχάγγελος Ραφαήλ. Υπό την κα­θοδήγηση του, ο γιος του Τωβίτ, Τωβίας, νυμφεύεται τη Σάρρα και θεραπεύει τον πατέρα του.

56

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Το Βιβλίο του Τωβίτ ουσιαστικά καταγράφει προγενέστερες και ευρύτατα διαδεδομένες λαϊκές παραδόσεις, δίνοντας τους το χα­ρακτήρα ηθικοπλαστικού-διδακτικού αφηγήματος. Οι ευσεβείς άνθρωποι, όταν υποφέρουν και υφίστανται δοκιμασίες, όχι μό­νο δεν εγκαταλείπονται από το θεό, αλλά με τη βοήθεια Του αποκαθίσταται η ευτυχία τους. Το δίδαγμα είναι ότι ο άνθρω­πος πρέπει να έχει πίστη στον Κύριο και να τηρεί το νόμο Του. Στο βιβλίο επίσης τονίζεται ιδιαίτερα η σημασία που έχουν οι άγγελοι στο σωτήριο έργο του θεού.

Βιτρούβιος Αντρας Πρόκειται για το ιδιαίτερα γνωστό σχέδιο του Λεονάρντο ντα Βίντσι (βλ. λέξη), το οποίο ο ζωγράφος φιλοτέχνησε περίπου το 1490. Το σχέδιο, στο οποίο γίνεται χρήση του κανόνα της χρυσής τομής ή θείας αναλογίας (βλ. λέξη), απεικονίζει ένα γυμνό άντρα με τα χέρια σε έκταση και σε δύο διαφορετικές στάσεις, με ολόκληρο το σώμα περικλεισμένο σε έναν κύκλο και ένα τετράγωνο. Το σχέδιο, μαζί με το ερμηνευτικό κείμενο που το συνοδεύει, καλείται επίσης "Κανόνας των Αναλογιών" και φιλοξενείται στην Ακαδημαϊκή Πινακοθήκη της Βενετίας. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του ίδιου του Ντα Βίντσι, το σχέδιο αποτελεί μελέτη των σωστών αναλογιών του ανθρώπινου σώ­ματος, όπως αυτό περιγράφεται σε μια πραγματεία του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Βιτρούβιου, ο οποίος έγραψε πως για το ανθρώπι­νο σώμα θα πρέπει να ισχύουν τα εξής:

57

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Μια παλάμη έχει το πλάτος τεσσάρων δάχτυλων. Ένα πόδι έχει το πλάτος τεσσάρων παλαμών. Ένας κυβίτης ισούται με έξι παλάμες. Το ύψος ενός ανθρώπου είναι τέσσερις κυβίτες Ένας διασκελισμός ισούται με τέσσερις κυβίτες. Το μήκος του ανοίγματος των χεριών ενός ανθρώπου ισούται με το ύψος του. Η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού μέχρι το πιγούνι εί­ναι το 1/10 του ύψους του ανθρώπου. Η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού μέχρι την αρχή του στήθους είναι το 1/7 του ύψους του ανθρώπου. Η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού μέχρι τις θηλές εί­ναι το 1/4 του ύψους του ανθρώπου. Το μέγιστο πλάτος των ώμων είναι το 1/4 του ύψους του αν­θρώπου. Η απόσταση από τον αγκώνα μέχρι την άκρη των δαχτύλων εί­ναι το 1/5 του ύψους του ανθρώπου. Η απόσταση από τον αγκώνα μέχρι τη μασχάλη είναι το 1/8 του ύψους του ανθρώπου. Το μήκος της παλάμης είναι το 1/10 του ύψους του ανθρώπου. Η απόσταση από το πιγούνι μέχρι τη μύτη είναι το 1/3 του μή­κους του προσώπου. Η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού μέχρι τα φρύδια εί­ναι το 1/3 του μήκους του προσώπου. Το μήκος του αυτιού ισούται με το 1/3 του μήκους του προσώ­που.

58

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Βογόμιλοι Οι Βογόμιλοι εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο γνωστικής πα­ράδοσης που επιβίωσε ανά τους αιώνες παράλληλα με την επίσημη χριστιανική εκκλησία. Πρόκειται για μια τάση νόθευσης όχι μόνο του χριστιανισμού αλλά και των ιουδαϊσμού και μουσουλμανισμού μέσα σε ένα πλαίσιο εκλεκτικού συγκρητισμού, όπου, παρά τις όποιες μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές, μπορούν να διαγνωστούν αδρές γραμμές πίστης είτε μιλάμε για Βογόμιλους είτε για Παυλι-κιανούς, Μεσσαλιανούς ή Καθαρούς (βλ. λέξη). Το συγκεκριμένο πλαίσιο μπορεί συνοπτικά να περιγραφεί ως δυϊσμός, δοκητισμός, αντι-ιουδαϊσμός, ασκητισμός. Δυϊσμός ονομάζεται η θεωρία που βασίζεται στην πεποίθηση ότι υπάρχουν δύο αντιμαχόμενες αρχές μέσα στον κόσμο, το καλό και το κακό. Συνήθως ο κακός θεός είναι ο δημιουργός της ύλης και ταυτίζεται με το θεό της Παλαιάς Διαθήκης (αντι-ιουδαϊσμός). Αλλά ο καλός θεός δεν αφήνει την ανθρωπότητα αβοήθητη, γι' αυ­τό έστειλε στον κόσμο το Χριστό, ο οποίος όμως έπαθε και σταυρώ­θηκε μόνο φαινομενικά (δοκητισμός). Ο άνθρωπος, λοιπόν, πρέπει να αντιπαλέψει την ύλη και τη σάρκα για να απελευθφωθεί η ψυχή του από τα εγκόσμια δεσμά. Κατά βάση ο τρόπος που επιτυγχάνεται αυτό είναι ο έντονος ασκητισμός. (Κατά το Μεσαίωνα, όπως και στον αρχαίο γνωστικισμό, συναντάται και η ακριβώς αντίθετη μέθοδος της ακολασίας ως τρόπος εξευτελισμού της σάρκας) Οι Βογόμιλοι θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελούν τη σλα­βική έκφραση του συγκεκριμένου θρησκευτικού ρεύματος. Πή­ραν το όνομα τους από τον Μπόγκομιλ (Θεόφιλο), κήρυκα της αί-

59

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ρεσης στη Βουλγαρία κατά τον ένατο αιώνα. Ο Σαταναήλ, ο πρω-τότοκος γιος του θεού, αποστάτησε μαζί με κατώτερους αγγέλους και ρίχτηκε στην ακατασκεύαστη γη, δημιουργώνχας έτσι τον ορατό κόσμο όπως περιγράφεται στη Γένεση. Δημιούργησε επί­σης τον άνθρωπο, στον οποίο δεν μπόρεσε να δώσει πνοή ζωής, και έτσι, παρακάλεσε το θεό να ζωοποιήσει το άπνοο σώμα. Όμως ο Σαταναήλ φθόνησε τα χαρίσμαχα του ανθρώπου και πή­ρε τη μορφή του όφεως προκειμένου να ξεγελάσει την Εύα. Έτσι η ανθρωπότητα έγινε υποχείριο του Σαταναήλ. Επιθυμώντας να λυ-τρώσει τον άνθρωπο από την εξουσία του κακού δημιουργού, ο θεός έστειλε στον κόσμο τον Ιησού Χριστό, οποίος έλαβε εικονι­κά μόνο την ανθρώπινη φύση. Οι Βογόμιλοι ήχαν αυστηρότατοι ασκητές και απέφευγαν την επαφή με τον κόσμο. Κατά το δωδέκατο και το δέκατο τρίτο αιώνα ήταν ήδη γνωστοί στη Δύση ως Βούλγαροι, η δε αίρεση τους ως η "βουλγα­ρική αίρεση" Ήρθαν πολλές φορές σε ρήξη με την εκκλησιαστική και την πολιτική εξουσία και υπέστησαν απηνείς διωγμούς. Συνερ­γάστηκαν με τους Νορμανδούς εναντίον του Βυζανχίου και το όνο­μα τους ταυτίστηκε με ό,τι πιο απεχθές.

Γεμάτρια Ένα από τα χρία καμπαλιστικά συστήματα αποκάλυψης της αλη­θινής, κρυφής σημασίας των λέξεων, μέσω των αριθμών και

60

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

των γραμμάτων του αλφαβήτου. Οι αριθμητικές αξίες των γραμ­μάτων των λέξεων προστίθενται και στη συνέχεια ερμηνεύονται σύμφωνα με άλλες λέξεις που έχουν τις ίδιες αριθμητικές αξίες. Το καμπαλιστικό σύστημα της γεμάτρια είναι αρκετά πιο περί­πλοκο από μια απλή καταμέτρηση. Λαμβάνεται υπόψη όχι μό­νο η αριθμητική αξία αλλά και το μέγεθος και ο τρόπος γραφής των χαρακτήρων. Οι πρώτοι καμπαλιστές του δέκατου τρίτου αιώνα εφάρμοσαν τη γεμάτρια στις Γραφές, για τις οποίες πί­στευαν ότι έφεραν την έμπνευση του θεού γραμμένη σε κώδι­κα. Οι πρώτοι καμπαλιστές χρησιμοποίησαν επίσης τη γεμά­τρια για να ανακαλύψουν τη μυστική, άφατη δύναμη των ονο­μάτων του θεού. Τα ονόματα αυτά ενσωματώθηκαν στις επω­δούς των μαγικών τελετών και χρησίμευαν για την επίκληση και τον έλεγχο των δαιμόνων.

Γκράαλ Βλ. Άγιο Δισκοπότηρο.

Γνωστικοί Μυστικιστικό χριστιανικό κίνημα που γνώρισε μεγάλη διά­δοση στη λεκάνη της Μεσογείου κατά το 2ο μ.Χ. αιώνα. Για τους Γνωστικούς, ο δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία της ψυ-

61

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χής είναι η γνώση και όχι η πίστη. Στις απαρχές του ο γνω-στικισμός υπήρξε φιλοσοφικά δυϊστικός, με τουλάχιστον εξή­ντα δόγματα και παρακλάδια. Στοιχεία γνωστικισμού είναι δυνατόν να εντοπιστούν σε όλες τις θρησκείες, αφού υπό μία ευρεία έννοια η εσωτερική αναζήτηση της γνώσης είναι συ­στατικό στοιχείο κάθε θρησκείας. Ανάλογες τάσεις συναντώ­νται επίσης στις μυστηριακές λατρείες Ελλήνων και Αιγυ­πτίων, στο ζωροαστρισμό, τον ιουδαϊσμό, το βουδισμό και τον ταοϊσμό. Αρκετές χριστιανικές πηγές συνδέουν την ίδρυση του γνω­στικισμού με το Σίμωνα το Μάγο, πρόσωπο που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Είναι όμως πιο πιθανό ο γνω-στικισμός να είναι δημιούργημα διάφορων θρησκευτικών ηγετών την εποχή των ζυμώσεων των πρώιμων χριστιανικών χρόνων και να έχει συμβιώσει για ένα διάστημα με την Ορθό­δοξη Εκκλησία. Ακόμα και η ίδια η καταγωγή του γνωστικι­σμού είναι ένα ζήτημα που παραμένει υπό συζήτηση. Ορι­σμένοι μελετητές θεωρούν πως ο γνωστικισμός είναι παγανι­στικός στη βάση του αλλά έχει υιοθετήσει ένα χριστιανικό επίχρισμα, ενώ άλλοι θεωρούν πως έχει ιουδαϊκή καταγωγή. Εκείνο πάντως που είναι βέβαιο είναι πως το κίνημα του γνω­στικισμού απηχεί τις επιρροές της διδασκαλίας του νεοπλα-τωνισμού, των στωικών και των πυθαγορείων. Ο γνωστικισμός ανέπτυξε το δυϊσμό του καλού (πνευματικού) και του κακού (υλικού). Σε κάθε άτομο, ο θετικός σπόρος, δη­λαδή η ψυχή (πνεύμα-καλό), φυλακίστηκε στο σώμα (ύλη-κα-

62

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κό) ως αποτέλεσμα της κοσμικής πτώσης. Οι Γνωστικοί δί­δασκαν επιπλέον ότι η πνευματική λύτρωση έρχεται μόνο με την απελευθέρωση της φύσει καλής ψυχής από το φύσει κα­κό σώμα. Προεκτείνοντας το δυϊσμό σε ακραία σημεία, οι ρι­ζοσπαστικοί Γνωστικοί οδηγήθηκαν σε ασκητικές υπερβολές στην προσπάθεια τους να εξαγνιστούν από το κακό. Η μυστικιστική φύση της γνωστικής διδασκαλίας καθώς και το γεγονός πως τα περισσότερα από τα στοιχεία που υπάρ­χουν για αυτή προέρχονται από τους πολέμιους του κινήμα­τος καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τη διάκριση των διαφορών ανάμεσα στα διάφορα γνωστικά συστήματα. Ορισμένοι εκπρόσωποι του γνωστικισμού αμφισβήτησαν τα πάθη και τη σταύρωση του Χριστού, θέτοντας το ερώτημα πώς θα μπορούσε ο θεός να μολυνθεί με την ύλη. Επηρεασμένοι από τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, αρκετοί εκπρόσωποι του κινήματος πήραν αρκετές ελευθερίες κατά την ερμηνεία των γραφών. Η διάδοση των ιδεών του γνωστικισμού ήταν φυσικό να αντιμετωπιστεί ως απειλή. Ανάμεσα στους χρι­στιανούς λόγιους των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων που στάθηκαν πολέμιοι του γνωστικισμού ήταν οι Ειρηναίος, Ιππόλυτος, Τερτυλλιανός (περ. 160-230), καθώς και ο Κλή-μης ο Αλεξανδρεύς (περ. 150-215).

Οι Γνωστικοί διώχτηκαν ως αιρετικοί. Μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα κάθε θρησκευτική κίνηση που υπέθαλπε τις δι­δασκαλίες του γνωστικισμού είχε εξαλειφθεί, με τελευταίο το διωγμό του 1224 στη Γαλλία. Οι ιδέες του γνωστικισμού όμως

63

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κρατήθηκαν ζωντανές από τους τέκτονες, τους Ροδόσταυρους, τους καμπαλιστές και διάφορα άλλα εσωτερικά τάγματα. Το ενδιαφέρον για το γνωστικισμό αναβίωσε τον εικοστό αι­ώνα, όταν ανακαλύφθηκαν χειρόγραφα των Γνωστικών που θεωρούνταν χαμένα, συγκεκριμένα στο Τουρκεστάν την πε­ρίοδο 1902-1914 και κοντά στο Ναγκ Χαμαντί της άνω Αιγύ­πτου τα έτη 1945, 1946 και 1948. Τα τελευταία, που έγιναν γνωστά με την ονομασία Χειρόγραφα της Νεκρός θάλασσας, έδωσαν την αφορμή και αποτέλεσαν τη βάση για μια νέα ερ­μηνεία των γνωστικών ιδεών κατ επιρροών. Οι ιδέες του γνωστικισμού αναδείχτηκαν ξανά μέσα από το κί­νημα της θεοσοφίας της Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκι, μιας ιδιαίτερα αμφιλεγόμενης προσωπικότητας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν σήμερα αρκετές εκκλησίες των Γνωστι­κών, όπως η Ecclesia Gnostica, η οποία συνδέεται με τον ορ­γανισμό μελέτης των Γνωστικών Gnostics Society και εδρεύ­ει στο Λος Αντζελες.

Δευτεροκανονικά Βιβλία Δευτεροκανονικά ή αναγιγνωσκόμενα ονομάζονται τα δέκα επιπλέον βιβλία που θα εντοπίσει όποιος συγκρίνει μια Πα­λαιά Διαθήκη της Ορθόδοξης Εκκλησίας και μιας Βίβλου των Εβραίων (όπου προφανώς δεν μπορεί να χρησιμοποιη­θεί ο όρος Παλαιά Διαθήκη, εφόσον δεν υπάρχει και Καινή). Ο ευρύτερος κανόνας -δηλαδή συλλογή βιβλίων- ονομάζεται

64

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Αλεξανδρινός ή Ελληνικός Κανόνας, λόγω τού ότι χρησιμο­ποιήθηκε από τους ελληνιστές Ιουδαίους της διασποράς, και περιλαμβάνει σαράντα εννέα βιβλία. Ο στενότερος κανόνας ονομάζεται Παλαιστινός ή Ιουδαϊκός Κανόνας και περιλαμ­βάνει τριάντα εννέα βιβλία. Όταν κάνουμε λόγο για μετάφρα­ση των Εβδομήκοντα, εννοούμε την πρώτη κατηγορία. Τα δέκα επιπλέον βιβλία είναι τα ακόλουθα: "Α' Έσδρας", "Τωβίτ", Ίουδίθ", "Α'-Β'-Γ Μακκαβαίων", "Σοφία Σολομώ-ντος", "Σοφία Σειράχ", "Βαρούχ" και "Επιστολή Ιερεμίου". Εκτός από τα βιβλία αυτά υπάρχουν και δευτεροκανονικά τε­μάχια, προσθήκες που περιλαμβάνονται μέσα στα βιβλία της Εσθήρ και του Δανιήλ στη μετάφραση των Εβδομήκοντα. Τα δευτεροκανονικά βιβλία είτε γράφτηκαν πρωτοτύπως στα ελ­ληνικά είτε το κείμενο τους σώθηκε μόνο στα ελληνικά εξαι­τίας της απώλειας του αρχικού εβραϊκού ή αραμαϊκού πρω­τοτύπου.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διέκρινε τα βιβλία του Αλεξανδρινού Κανόνα σε πρωτοκανονικά και σε δευτεροκανονικά, θεωρώ­ντας τα όμως στην ουσία τους ισόκυρα. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, με κάποιες μικρές παραλλαγές, ακολούθησε την ίδια πολιτική με την Ορθόδοξη, ενώ οι προτεστάντες, ακο­λουθώντας την τάση για επιστροφή στις πηγές, δέχτηκαν τον ολιγάριθμο Εβραϊκό Κανόνα των τριάντα εννέα βιβλίων. Συ­νήθως όμως παραθέτουν και τα δευτεροκανονικά βιβλία ως παράρτημα της Παλαιάς Διαθήκης.

65

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Εκκλησία του Ναού Η περίφημη Εκκλησία του Ναού οφείλει το όνομα της στους Ναΐτες (βλ. Τάγμα των Ιπποιών ιου Ναού) και αποτέλεσε το αρχηγείο του ιπποτικού τάγματος στη Μεγάλη Βρετανία. Κα­θαγιάστηκε το Φεβρουάριο του 1185 από τον Πατριάρχη Ιερο­σολύμων Ηράκλειτο. Λέγεται μάλιστα πως ο ίδιος ο βασιλιάς Ερρίκος Β', θερμός υποστηρικτής των Ναϊτών, ήταν παρών στην τελετή του καθαγιασμού. Ο κυρίως ναός έχει κυκλικό σχήμα, όπως πολλές από τις εκ­κλησίες των Ιπποτών του Ναού, προκειμένου να θυμίζει τον Πανάγιο Τάφο, ονομάζεται δε Στρογγυλή Εκκλησία. Στο εσω­τερικό του ναού βρίσκονται τα αγάλματα εννέα ιπποτών. Ένα δεύτερο κτίριο προστέθηκε στο κυρίως σώμα της Εκκλησίας το 1240. Μετά την ανακατάληψη των ιερών τόπων από τους Σαρα­κηνούς και την επακόλουθη διάλυση των Ναϊτών, ο Εδουάρ­δος Β' παραχώρησε την εκκλησία στους Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη. Το 1540, ο Ερρίκος Η' προχώρησε στη διάλυση του τάγματος και κατέσχεσε το ναό υπέρ του στέμματος. Η Εκκλησία δεν υπέ­στη καμία ζημιά κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου το 1666. Ανακαινίστηκε όμως από τον Κρίστοφερ Ρεν, ο οποίος έκανε αρκετές αλλαγές στο εσωτερικό της, μία από τις οποίες ήταν η προσθήκη εκκλησιαστικού οργάνου. Η Εκκλησία ανα­καινίστηκε ξανά το 1841 από τους Σμιρκ και Μπάρτον. Το Μάιο του 1941, η Εκκλησία του Ναού επλήγη από βόμβα Μεγάλο μέρος του εσωτερικού διακόσμου καταστράφηκε από

66

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

την πυρκαγιά που προκλήθηκε. Κατά τη διάρκεια της αποκα­τάστασης των ζημιών ανακαλύφθηκε πως τα τμήματα που είχαν αντικατασταθεί από τον Ρεν το δέκατο έβδομο αιώνα είχαν φυ­λαχτεί στις αποθήκες της εκκλησίας, οπότε τοποθετήθηκαν εν νέου στις αρχικές τους θέσεις.

Ελάσσονα Κλείδα του Σολομώντα Η Ελάσσονα Κλείδα του Σολομώντα, ή αλλιώς Lemegeton Clavicula Salomonis, είναι ένα ανώνυμο έργο του δέκατου έβδομου αιώνα και ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία της δαιμο-νολογίας. Το κείμενο, αν και κάνει την εμφάνιση του το δέκατο έβδομο αιώνα, εντούτοις βασίζεται σε κείμενα του προηγούμε­νου αιώνα, στα οποία συγκαταλέγονται το Pseudomonarchia Daemonum του Γιόχαν Βάιερ καθώς και παλαιότερα μεσαιωνι­κά κείμενα. Το βιβλίο είναι πιθανό να αντλεί αρκετά στοιχεία από παλαιά κείμενα Ιουδαίων καβαλιστών και μουσουλμάνων μυστικιστών. Μερικά μάλιστα από τα κείμενα του πρώτου μέρους του βιβλί­ου, τα οποία αφορούν την επίκληση των δαιμόνων, αναβιώνουν περιγραφές του δέκατου τέταρτου αιώνα. Στο βιβλίο αναφέρεται ότι γράφτηκε από τον ίδιο το βασιλιά Σολομώντα (βλ. λέξη), αλ­λά κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο. Η Ελάσσονα Κλείδα περιέχει λεπτομερείς περιγραφές των

67

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

πνευμάτων και των δαιμόνων καθώς και των επικλήσεων που απαιτούνται ώστε αυτοί να εμφανιστούν και να εκτελέσουν το θέλημα εκείνου που τους καλεί. Περιγράφει επίσης τα προστα­τευτικά σύμβολα και τις τελετές που χρειάζεται να εκτελεστούν, τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν ώστε να παραμείνουν υπό έλεγχο οι δαίμονες, τις προετοιμασίες πριν τις επικλήσεις, κα­θώς και οδηγίες για την κατασκευή των απαραίτητων οργάνων για την εκτέλεση των τελετών. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πέντε μέρη ('Ars Goetia" 'Ars Theurgia Goetia" Ars Paulina" Ars Almadel" Ars Notoria"), ενώ κυκλοφορούν αρκετές εκδόσεις του, που όμως διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους σε κάποιες λεπτομέρειες και στους συλ­λαβισμούς των ονομάτων. Τέλος, συνοπτικές εκδόσεις του κει­μένου κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο.

Εσσαίοι Οι Εσσαίοι μπορούν να θεωρηθούν μία από τις αρχαιότερες μυστικές θρησκευτικές εταιρείες, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν την πρώτη γνωστή ιουδαϊκή αίρεση. Η επίδραση της διδασκα­λίας και του τρόπου ζωής των Εσσαίων υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση σχεδόν όλων των μετέπειτα μυστικών δογμά­των των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών σε όλες ης περιό­δους στις οποίες αυτά ήκμασαν: στην περίοδο του βυζαντινού διωγμού κατά της εικονομαχίας, στις μεσαιωνικές διώξεις κα­τά των Αλβιγένσιων και στην αντιμεταρρύθμιση.

68

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Οι περισσότερες ιστορικές πληροφορίες για τους Εσσαίους προέρχονται από τον Φλάβιο Ιώσηπο, τον Ιουδαίο συγγραφέα και ιστορικό που έγινε Ρωμαίος πολίτης και περιέγραψε πολ­λά από τα γεγονότα της εποχής του αυτοκράτορα Τιβέριου στα έργα του Ιουδαϊκοί Πόλεμοι και Ιουδαϊκές Αρχαιότητες. Σύμ­φωνα με τις συγκεκριμένες μαρτυρίες -και στο βαθμό που αυ­τά τα σημαντικότατα ιστορικά κείμενα υπέστησαν την κριτική "συμμόρφωση" τους από τους χριστιανούς αντιγραφείς του Με­σαίωνα- οι Εσσαίοι ζούσαν στην έρημο της Ιουδαίας. Εκεί εί­χαν οργανώσει τις κοινότητες τους (απομεινάρια των οποίων πιθανότατα να είναι οι οικισμοί στους οποίους έχουν βρεθεί τα περίφημα Χειρόγραφα της Νεκρός θάλασσας), επάνω σε ιδιαίτερα απλούς αλλά απαραβίαστους κανόνες διαβίωσης και στηριγμένοι από την εσωτερική μελέτη των Γραφών. Όλα τα υπάρχοντα τους συγκεντρώνονταν ως κοινό αποταμίευμα και οι ίδιοι ζούσαν μια ζωή αφιερωμένη στην εργασία, την ευλά­βεια και την πνευματικότητα. Έτρωγαν σε κοινά τραπέζια, τα οποία ήταν τοποθετημένα σε χώρους όπου απαγορευόταν η παρουσία όσων δεν ήταν μέλη της αίρεσης, ενώ ο αποκλεισμός αυτός επεκτεινόταν και στους ίδιους τους Εσσαίους που κατεί­χαν κατώτερους βαθμούς.

Η διαδικασία για την εισδοχή στο δόγμα των Εσσαίων ήταν κι αυτή ιδιαίτερα επίπονη και βασιζόταν σε μεγάλες περιόδους σιωπής, υπομονής και περισυλλογής. Παράλληλα, στη διάρ­κεια της μαθητείας του ο δόκιμος έπρεπε να επιδείξει υποδειγ­ματική συμπεριφορά και σεβασμό στα μέλη που κατείχαν ανώ-

69

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

τερους βαθμούς καθώς και να περάσει με επιτυχία διάφορες σωματικές και νοητικές δοκιμασίες. Οι Εσσαίοι εφάρμοσαν επίσης εκτεταμένα την πρακτική της χρήσης μυστικών συμβόλων αναγνώρισης μεταξύ τους ως τρό­πο διαφύλαξης της μυστικότητας αλλά πιθανόν και σαν ιστορι­κή ανάμνηση των μυστικών θρησκευτικών εταιρειών της Αιγύ­πτου. Η βιβλιογραφία για τις δοξασίες των Εσσαίων και την επίδραση τους στις περισσότερες από τις χριστιανικές αιρέσεις είναι εκτενέστατη και συστήνεται ανεπιφύλακτα στον αναγνώ­στη που επιθυμεί να διερευνήσει τις απαρχές του χριστιανικού εσωτερισμού. Άλλωστε, από τον επίσκοπο Καισαρείας Ευσέβιο υπάρχει η πληροφορία ότι και ο Ιησούς είχε μυηθεί στα μυ­στήρια των Εσσαίων κατά τη μακρόχρονη διάρκεια της απομό­νωσης του στην έρημο της Ιουδαίας, ισχυρισμός που ενισχύε­ται και από τη θεμελίωση πολλών από τις αντιλήψεις τους στο ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα για την απλότητα του βίου, την ευ­λάβεια, το σεβασμό προς το θεό και τη φιλανθρωπία.

Θεά Η λατρεία της θεάς ήταν ευρύτατα διαδεδομένη κατά τα προϊ­στορικά χρόνια, σήμερα όμως έχει παύσει να αποτελεί πρωτο­γενή δύναμη στα κύρια θρησκευτικά ρεύματα. Κατά τις τρεις προηγούμενες χιλιετίες, ήταν υποταγμένη ή είχε αγνοηθεί προς χάρη της αρσενικής αρχής. Το Υπέρτατο Ον του ιουδαϊ­σμού, του χριστιανισμού και του ισλαμισμού είναι άρρην. Η

70

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

αγία τριάδα του χριστιανισμού, ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, συνθέτουν μία τριανδρία. Ο ινδουισμός, μολονότι ανα­γνωρίζει θηλυκές θεότητες, δίνει προτεραιότητα στο αρσενικό οτοιχείο. Ο βουδισμός, που δεν αναγνωρίζει μία υπέρτατη οντότητα, θεωρεί αδιαμφισβήτητα τον άρρενα Βούδα ως την ανώτερη και πιο ιερή μορφή. Από το 1960, όμως, η δυτική συ­νείδηση έχει αναβιώσει την έννοια του θηλυκού αρχέτυπου. Η λατρεία της θεάς εκτείνεται χρονικά τουλάχιστον έως τη Νε­ολιθική Εποχή, δέκα χιλιάδες χρόνια πριν, ενώ ίσως να φτά­νει ακόμη και ως την Παλαιολιθική Εποχή, δηλαδή τριάντα χι­λιάδες χρόνια στο παρελθόν. Τα πρώτα γνωστά θρησκευτικά έργα και γενικότερα έργα τέχνης της Εποχής του Λίθου, κυρίως γλυπτά, που παριστάνουν γυ­ναικείες φιγούρες, μερικά με υπερβολική έμφαση στα σεξουα­λικά χαρακτηριστικά, απηχούν την αντίληψη εκείνων των πρώ­των ανθρώπων, που ήθελε τη θεά να αναπαριστάται ως η Με­γάλη Μητέρα. Τα γνωστά ειδώλια της θεάς της γονιμότητας χρονολογούνται από την εποχή του Κρο Μανιόν, μεταξύ 35000 και 10000 π.Χ. Η θεά εμφανίζεται πρωταρχικά ως σύμβολο γονιμότητας αλλά με πολλαπλά προσωπεία, ως αρχέτυπο της σοφίας, της αλή­θειας, των μαγικών δυνάμεων, της φύσης, του πεπρωμένου, της εστίας, της θεραπείας, της δικαιοσύνης, της αγάπης, της γέν­νησης, του θανάτου, του χρόνου και της αιωνιότητας. Είναι ο φύλακας της ανθρώπινης εσωτερικότητας, του συναισθήματος, της διαίσθησης, των ψυχικών δυνάμεων και των μυστηρίων.

71

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Είναι Δημιουργός, Τροφός και Καταστροφέας, και σχεδόν πά­ντα είναι ισχυρότερη από τους θεούς. Από αυτή πηγάζουν τα πάντα και χωρίς την ευλογία και την εύνοια της τίποτα δεν μπο­ρεί να ευοδωθεί, είτε στον ουρανό είτε στη γη. Σε διάφορες κοσμολογίες πολύ συχνά συναντάται ως θεά της Γης, το αρσενικό αντίστοιχο της οποίας είναι ο θεός του Ου­ρανού. Στις ουράνιες εκδοχές της είναι συχνά η θεά του Φεγ­γαριού και οι αχτίδες της από την αρχαιότητα έχουν συνδεθεί με τη γονιμοποιό δύναμη. Στην αρχαία κινεζική μυθολογία υπήρχε κάποτε μία εποχή κατά την οποία η θεά ήταν η υπέρ­τατη εξουσία. Το Ταό Τεχ Τσινγκ αναφέρεται στην εποχή όπου το γιν, η θηλυκή αρχή, δεν εξουσιαζόταν από την αρσενική αρ­χή, το γιανγκ. Η ταοϊστική σοφία είναι δομημένη σε χαρακτη­ριστικά που θεωρούνται θηλυκά: τη διαίσθηση, τη ροή των δυ­νάμεων της φύσης και την αρμονία με τη φύση. Τα πολυάριθμα πρόσωπα της θεάς αντιπροσωπεύονται σε θε­ότητες με διάφορα ονόματα και χαρακτήρες. Η θεά λέγεται ότι είναι Αυτή με τα Χίλια Ονόματα. Η ποικιλομορφία της είναι μία ένδειξη ότι η ιδιότητα του πολλαπλού έρχεται φυσικά στη γυ­ναίκα, επειδή ενσαρκώνει πολλούς ρόλους στη ζωή της. Η αρχή του τέλους για τη Χρυσή Εποχή της θεάς χρονολογεί­ται γύρω στα 1800-1500 π.Χ., την εποχή του Αβραάμ, του πρώ­του προφήτη του εβραϊκού θεού Γιάχβε, που διακήρυξε ότι η ανθρωπότητα δε θα έχει άλλους θεούς πριν τον Γιάχβε. Στη διάρκεια της εξάπλωσης του χριστιανισμού, η λατρεία της θε­άς μαζί με τις άλλες παγανιστικές θεότητες εκριζώθηκε ή κα-

72

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ταστάληκε και οι θεότητες δαιμονοποιήθηκαν. Όμως η ανάγκη για τη λατρεία της θεάς εξακολουθούσε να είναι επίμονη και, έτσι, στο χριστιανισμό πήρε μορφή στη λατρεία της Παρθένου Μαρίας. Κατά περιόδους η θρησκευτική λατρεία της Παρθένου πλησίαζε αυτή της θεάς, αλλά η αναφορά κάθε ομοιότητας με­ταξύ της Παρθένου και της θεάς αποθαρρυνόταν από την Κα­θολική Εκκλησία. Η θέση που πρέπει να κατέχει η Παρθένος στη χριστιανική δο­ξασία αποτέλεσε και το ιδιαίτερο σημείο τριβής κατά την προ­τεσταντική μεταρρύθμιση, με τους προτεστάντες να θεωρούν ότι είχε δοθεί υπερβολική έμφαση στο όνομα της. Η Μαρία, ως Βασίλισσα των Ουρανών, κατά την επίσημη Εκκλησία κατέχει θέση κατώτερη μιας θεότητας, μολονότι πιο εξυψωμένη από τη θέση των αγίων, ενώ μέσω αυτής ο πιστός μπορεί να προσεγγί­σει το Χριστό και το θεό. Η θεά αποτελούσε ήδη από την Εποχή του Λίθου ένα πανί­σχυρο αρχέτυπο. Συμβολίζεται με το απύθμενο Σκεύος, που πε­ριέχει όλη την ανθρώπινη σοφία και τις ζωικές δυνάμεις και το οποίο εμφανίζεται με διαφορετικές μορφές στις μυθολογίες -σαν χύτρα, κύπελλο ή ποτήρι- και στα χριστιανικά μυστήρια ως Δισκοπότηρο. Ο αναλυτικός ψυχολόγος Έριχ Νιούμαν σημειώνει ότι η ανα­βίωση του θηλυκού αρχετύπου ήταν απαραίτητη για να ισορ­ροπήσει η "μονόπλευρη πατριαρχική ανάπτυξη της αρσενικής διανοητικής συνείδησης" η οποία είναι ο κύριος υπαίτιος για τους "κινδύνους της σύγχρονης εποχής". Ο Νιούμαν υποστή-

73

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ρίξε ότι "ο δυτικός πολιτισμός πρέπει να φτάσει σε μία σύνθε­ση που περιλαμβάνει το θηλυκό κόσμο - ο οποίος στέκεται επί­σης μονόπλευρα στην απομόνωση του. Μόνο τότε το άτομο θα μπορέσει να αναπτύξει την ψυχική ενότητα που χρειάζεται επειγόντως, εάν πρόκειται ο δυτικός άνθρωπος να αντιμετωπί­σει τους κινδύνους που απειλούν τις υπάρξεις του εσωτερικά και εξωτερικά" Η επαναφορά της θεάς στο δυτικό προσκήνιο, στα τέλη της δε­καετίας του '60, συνέπεσε με τη δραστηριοποίηση του γυναι­κείου κινήματος καθώς και τις απαρχές του οικολογικού κι­νήματος και του κινήματος της Νέας Εποχής (New Age). Με­γάλη επίδραση άσκησαν οι ανακαλύψεις των αρχαιολόγων ιδι­αίτερα στην περιοχή του Κατάλ Χουγιούκ καθώς και σε άλλες περιοχές της Ανατολίας, όπως της Μερσίνης και του Χακιλάρ. Η ανασκαφή στο Κατάλ Χουγιούκ ξεκίνησε το 1961, ενώ το 1966 δημοσιεύτηκαν λεπτομερείς αναφορές και για τις τρεις περιοχές, σύμφωνα με τις οποίες υπήρχαν ενδείξεις για μια κυ­ρίαρχη θρησκευτική λατρεία της θεάς, που εκτεινόταν χρονι­κά και στην Εποχή του Χαλκού. Πρόσφορο έδαφος για την αναβίωση της θεάς συναντάται στο νεοπαγανισμό και τη νεοπαγανιστική μαγεία, που αποτελούν κατά κύριο λόγο αναδομήσεις παλαιότερων ειδωλολατρικών σχημάτων. Οι περισσότερες αιρέσεις αναγνωρίζουν και τη θη­λυκή και την αρσενική όψη της θεϊκής δύναμης -θεά και Κε-ρασφόρος θεός αντίστοιχα- δίνοντας όμως προβάδισμα στη θεά. Η θεά ενσαρκώνει επίσης την ίδια την ουσία της σύγ-

74

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χρονης μαγείας. Είναι η Μεγάλη Μητέρα, η Μητέρα Φύση, η Δημιουργός, η Καταστροφέας, η Βασίλισσα των Ουρανών, η Σε­λήνη (ως πηγή των μαγικών δυνάμεων) και ο Εσώτερος Εαυ­τός. Η θεά συχνά αναγνωρίζεται σε τριαδικό σχήμα, ως η Τρι­πλή θεά, μία προσωποποίηση των τριών εκφάνσεων της ως Παρθένος, Μητέρα και Γραία, με αντίστοιχες μορφές την Αρτε­μη, τη Σελήνη και την Εκάτη.

Θεία Αναλογία Καλείται επίσης χρυσή τομή. Είναι ο αριθμός που προκύπτει αν διαιρέσουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο λόγος του συνόλου προς το μεγαλύτερο τμήμα να ισούται με το λόγο του μεγαλύτερου τμήματος προς το μικρότερο. Η διαί­ρεση ενός ευθύγραμμου τμήματος σε μέσο και άκρο λόγο απα­σχόλησε τον Ευκλείδη, θεωρήθηκε δε από την αρχαιότητα ως πρότυπο αισθητικής και γι' αυτό το λόγο ονομάστηκε χρυσή τομή. Ο αριθμός αυτός, όπως και ο αριθμός π, είναι άρρητος και μη περιοδικός. Τα πρώτα του δέκα ψηφία αντιστοιχούν σε 1,618033987 Το φ συνδέεται με την ακολουθία Φιμπονάτσι (βλ. λέξη), καθώς ο λόγος δύο διαδοχικών αριθμών της ακο­λουθίας τείνει προς το φ. Η ονομασία θεία αναλογία (Divina Proportione) δόθηκε στον αριθμό φ από τον Ιταλό μαθηματικό Λούκα Πατσιόλι (1445-1510).

75

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ιερός Γάμος Μυστικιστική τελετή η οποία ανάγει τις ρίζες της σε αρχαίες τελετές γονιμότητας. Σύμφωνα με το τελετουργικό, τη στιγμή της σεξουαλικής κορύφωσης ο μύστης, με το μυαλό καθαρό από οποιαδήποτε άλλη σκέψη, είναι σε θέση να κατακτήσει τη γνώ­ση και να έρθει σε επαφή με το θεό. Ο Ιερός Γάμος βασίζεται στην αντίληψη ότι ο άνδρας είναι εκ φύσεως ημιτελής και μπο­ρεί να ολοκληρωθεί μόνο μέσω της ένωσης με το θηλυκό στοι­χείο, τόσο σε πνευματικό όσο και σε υλικό επίπεδο.

Ιλουμινάτι Ο όρος Ιλουμινάτι (Πεφωτισμένοι) χρησιμοποιήθηκε για πρώ­τη στην Ευρώπη του δέκατου πέμπτου αιώνα για να περιγράψει τους μύστες που είχαν δεχτεί τη φώτιση. Το Τάγμα των Πεφωτισμένων, η πρώτη οργάνωση που συμπε­ριέλαβε τον όρο στην ονομασία της, ιδρύθηκε το Μάιο του 1776 από τον Άνταμ Βέισχοπτ, έναν εικοσιοχτάχρονο καθηγη­τή της Νομικής. Αρχικά υπήρξαν πέντε ιδρυτικά μέλη. Ο Βέι­σχοπτ ίσως ίδρυσε το τάγμα φιλοδοξώντας να ενταχθεί στους μασόνους, κάτι που κατάφερε το 1777. Το 1780, με τη συνεργα­σία ενός ευυπόληπτου βαρόνου και ανώτερου μέλους της μα­σονικής στοάς, εισήγαγε μασονικά στοιχεία στην οργανωτική δομή και στις τελετές. Εντούτοις, σε συνέδριο του 1782, το τάγ-

76

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μα δεν κατάφερε να κερδίσει επίσημα αναγνώριση από τη μα­σονική ηγεσία. Ο ιλουμινατισμός ήταν ένα αντιμοναρχικό κίνημα και η ταύτι­ση του με το ρεπουμπλικανισμό συνέβαλε στη διάδοση του τάγ­ματος στην ευρύτερη περιοχή. Το 1784 η μασονία καταδικά­στηκε από την κυβέρνηση της Βαυαρίας ως οργάνωση πολιτι­κά επικίνδυνη, γεγονός που οδήγησε στην καταστολή όλων των μυστικών ταγμάτων, συμπεριλαμβανομένων των μασόνων και των Ιλουμινάτι. Αργότερα ο όρος "πεφωτισμένοι" χρησιμοποι­ήθηκε από τους οπαδούς του Λουί Κλοντ ντε Σεν-Μαρτέν (1743-1803), Γάλλου συγγραφέα και μυστικιστή, ιδρυτή της μαρτινιστικής αίρεσης το 1754. Το Τάγμα των Ιλουμινάτι συμπεριέλαβε στις τάξεις του αρκετές προσωπικότητες της εποχής, όπως τον Γκέτε, τον Καλιόστρο και τον Φραντς Αντον Μέσμερ. Ο Καλιόστρο μυήθηκε στη Φρανκφούρτη το 1781 από τους Μεγάλους Δασκάλους των Να­ών, ονομασία που χρησιμοποιούσε το τοπικό παρακλάδι του τάγματος. Ο Καλιόστρο φέρεται να έχει δεχτεί χρήματα από τον Βέισχοπτ για να χρησιμοποιηθούν εκ μέρους της γαλλικής μα­σονίας. Μετά την καταστολή στη Βαυαρία, το τάγμα ανασυστάθηκε το 1880 στη Δρέσδη υπό την ηγεσία του Λεοπόλδου Ένγκελ. Το 1895, ο αρχηγός των πεφωτισμένων Δρ Καρλ Κέλνερ αποφά­σισε τη μετονομασία του τάγματος σε Τάγμα του Ναού της Ανα­τολής (Ordo Templi Orientis). Ο Κέλνερ εισήγαγε στο τυπικό της νέας οργάνωσης στοιχεία ταντρικού μυστικισμού και μα-

77

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

γείας. Με το θάνατο του Κέλνερ το 1947, το Τάγμα του Ναού της Ανατολής διασπάστηκε. Σήμερα υπάρχουν δύο οργανισμοί, ο ένας με έδρα τη Μεγάλη Βρετανία και ο άλλος το Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια. Στη δυτική τελετουργική μαγεία, ο όρος "ιλουμινάτι" αναφέρε­ται σε κάθε μυστικό δάσκαλο ή μύστη που επικαλείται ένας μά­γος επικουρικά στις τελετές του.

Ιππότες του Ναού Βλ. Τάγμα των Ιπποτών του Ναού.

Ιωσήφ από Αριμαθαίας Η κύρια πηγή πληροφόρησης για τη ζωή του Ιωσήφ από Αρι-μαθαίας είναι η ευαγγελική αφήγηση. Σύμφωνα με τον ευαγγε­λιστή Λουκά, ο Ιωσήφ ήταν ένας εύπορος αλλά και δίκαιος άν­θρωπος, που ακολούθησε τη διδασκαλία του Ιησού. Μετά τη σταύρωση, ο Ιωσήφ ζήτησε από τον Πόντιο Πιλάτο το σώμα του Ιησού προκειμένου να αναλάβει την ταφή του. Όπως χαρακτη­ριστικά αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Λουκά: "Και ιδού ανήρ ονόματι Ιωσήφ, βουλευτής υπάρχων, ανήρ αγαθός και δίκαιος από Αριμαθαίας, πόλεως των Ιουδαίων, ος προσεδέχετο την βασιλείαν του θεού. Ούτος προσελθών τω Πιλάτω ητήσατο το Σώμα του Ιησού και καθελών ενετύλιξεν αυτό, σινδόνη καθαρά και έθηκεν αυτό εν μνήμα τι λαξευτώ" Πέρα από αυτά τα λίγα

78

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

στοιχεία, υπάρχουν κάποιες ακόμα λεπτομέρειες σε ορισμένα απόκρυφα χριστιανικά κείμενα, ενώ ο μύθος σύμφωνα με τον οποίο ο Ιωσήφ ταξίδεψε στη Γαλατία και από εκεί στη Μεγάλη Βρετανία, όπου υποτίθεται πως ίδρυσε την πρώτη χριστιανική εκκλησία στην πόλη του Γκλάστονμπερι, εμφανίζεται για πρώ­τη φορά στα τέλη του δωδέκατου αιώνα, στο ρομαντικό ποίημα "Ιωσήφ εξ Αριμαθαίας" του Ρομπέρ ντε Μπορόν.

Καθαροί Η αίρεση των Καθαρών αποτέλεσε ένα γενικότερο κίνημα θρη­σκευτικής αμφισβήτησης και μια προσπάθεια για επιστροφή στην πρωτόγονη χριστιανική αθωότητα, το οποίο περιέλαβε τους Αλβιγένσιους (βλ. Αλβιγενσιανή Σταυροφορία) αλλά και διάφορες άλλες αιρέσεις. Η αίρεση των Καθαρών (βλ. λέξη) υπήρξε γνωστική στη βάση της και μέχρι σήμερα προκαλεί απορία η απίστευτα σκληρή δίωξη της από τη Ρωμαιοκαθολι­κή Εκκλησία ακόμα και για τα μέτρα της εποχής. Για τη σκληρότητα αυτή έχουν προταθεί από διάφορους ερευ­νητές δύο διαφορετικές εκδοχές, αντίθετες μεταξύ τους αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες. Η πρώτη εκδοχή έχει να κάνει με την απλή εμφάνιση και τη διάδοση μιας αίρεσης που ανήκε στο γε­νικότερο κύμα θρησκευτικής αγωνίας και αμφισβήτησης που εξελίσσεται σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, δηλαδή μιας ση­μαντικής δογματικής παρέκκλισης ενός μεγάλου αριθμού αν­θρώπων, που προσπάθησαν να αναβιώσουν τα πρώτα χριστια-

79

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

νικά χρόνια αναπολώντας την αθωότητα τους και την καθαρό­τητα της πίστης που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Με αυτό το σκεπτικό, οι Καθαροί δε διέπραξαν παρά το αδίκημα να δε­χτούν τη γνωστική άποψη για την απόκτηση της σωτηρίας μέ­σω μιας βιωματικής, εσωτερικής διαδικασίας γνώσης, την οποία και εφάρμοσαν στις κοινότητες τους, που μοιράζονταν πολλές ομοιότητες με εκείνες των Εσσαίων. Η πίστη τους όμως στο θεό ήταν απόλυτη, όπως απόλυτη ήταν και η εφαρμογή στις κοινότητες τους της ισότητας των φύλων, η φροντίδα προς τους ηλικιωμένους και ανήμπορους και η αγωνία τους για μια θρησκευτικά απλούστερη διαβίωση. Έτσι, η αποστροφή τους για οτιδήποτε είχε σχέση με την εκκλησια­στική μεγαλοπρέπεια και τις υπερβολές του κλήρου της εποχής ήταν φυσικό να τους οδηγήσει πολύ σύντομα στο να αποτελέ­σουν το βασικό στόχο των διώξεων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του επικεφαλής της, Πάπα Ιννοκέντιου Γ'. Μα­ζί τους ακούσια ίσως θύματα αυτών των διώξεων να έπεσαν και οι Αλβιγένσιοι εξαιτίας της απόλυτης ανεξιθρησκίας την οποία εξασκούσαν οι Καθαροί, με αποτέλεσμα να συνυπάρχουν με αυτούς στην περιοχή της νότιας Γαλλίας. Οι καταστροφές που υπέστησαν από το στρατό του βασιλιά της Γαλλίας και του Πά­πα σε ένα όργιο διωγμών που κράτησαν για περισσότερα από τριάντα χρόνια υπήρξαν τεράστιες και με χιλιάδες νεκρούς, από τους οποίους πολλοί ήταν γυναίκες και παιδιά. Η δεύτερη εκδοχή για τις πρωτοφανείς διώξεις των Καθαρών -και μαζί τους και των Αλβιγένσιων, που φαίνεται ότι μάλλον

80

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

δε γνώριζαν αυτή την άποψη- είναι πολύ πιο "περιθωριακή" ιστορικά, η οποία όμως, αν αληθεύει, αποδεικνύει για ακόμα μία φορά την απύθμενη λαϊκή δεισιδαιμονία αλλά και την όμοια ατέρμονη θρησκευτική μισαλλοδοξία του Μεσαίωνα. Σύμφωνα λοιπόν με την "απόκρυφη" ιστορία των αιρέσεων, ο κύριος λόγος που προκάλεσε τον τρόμο και αργότερα τη θανά­σιμη οργή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του Πάπα Ιννοκέντιου Γ' εναντίον τους ήταν η φήμη ότι οι Καθαροί ισχυ­ρίζονταν μυστικά πως κατείχαν αποδείξεις που έκαναν λόγο για μια τελείως διαφορετική εξέλιξη της χριστιανικής παράδο­σης. Συγκεκριμένα, υπήρξε η διάδοση πως οι Καθαροί ήταν κάτοχοι της μυστικής γνώσης (επικουρούμενης ίσως και από θρησκευτικά κείμενα της εποχής) για τα πραγματικά συμβάντα γύρω από το θάνατο του Ιησού, για την αληθινή δομή των πρώ­των χριστιανικών εκκλησιών της Ιερουσαλήμ αλλά και για το ακόμα πιο πρωτοφανές μυστικό της πραγματικής προέλευσης του θεανθρώπου, για το ρόλο της Μαρίας Μαγδαληνής στα κρίσιμα γεγονότα που συνόδευσαν τη δίκη του Ιησού και τη σταύρωση, καθώς και για την τύχη του Άγιου Δισκοπότηρου. Σύμφωνα με αυτή την απόκρυφη διδασκαλία, οι Καθαροί είχαν επίσης στην κατοχή τους τα πραγματικά κείμενα των Ευαγγε­λίων όπως αυτά είχαν διασωθεί στην αυθεντική μορφή τους, πριν την -αποδεδειγμένη ιστορικά αλλά και φιλολογικά- επέμ­βαση στο κείμενο από τους αντιγραφείς του Ευσέβιου Καισα­ρείας στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Αν όμως όλα αυ­τά περιείχαν και τον παραμικρό κόκκο αλήθειας, τότε οι Καθα-

81

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ροί ήταν φανερό ότι απειλούσαν τα ίδια τα δογματικά θεμέλια της χριστιανικής εκκλησίας, και μάλιστα στην καρδιά της ιδι­αίτερα ευαίσθητης θρησκευτικά ιστορικής περιόδου μεταξύ εν­δέκατου και δέκατου τρίτου αιώνα, μιας περιόδου στην οποία σημειώθηκαν μεταξύ άλλων το σχίσμα με την Ανατολική Εκκλησία και η μετοικεσία των Παπών στην Αβινιόν.

Καθεδρικός Ναός της Σαρτρ Ο Καθεδρικός Ναός της Σαρτρ -η περίφημη Παναγία των Πα­ρισίων, όπως είναι περισσότερο γνωστός- βρίσκεται στην ομώ­νυμη πόλη της Γαλλίας, η οποία απέχει περίπου ογδόντα χι­λιόμετρα από το Παρίσι, θεωρείται το κορυφαίο δείγμα υψηλής γοτθικής αρχιτεκτονικής στη Γαλλία. Η ανέγερση του καθεδρι­κού, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Παρθένο Μαρία, ξεκί­νησε το 1145 στα θεμέλια ενός παλαιότερου ναού, όμως μια πυρκαγιά το 1194 κατάστρεψε σχεδόν ολόκληρο το οικοδόμη­μα -καθώς και το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης-, αφήνοντας ανέ­παφη μονάχα τη δυτική πρόσοψη της εκκλησίας. Το κτίριο χτί­στηκε ξανά την περίοδο 1194-1225, ένα ομολογουμένως σύ­ντομο χρονικό διάστημα για την ανέγερση καθεδρικού ναού. Σύμφωνα με την παράδοση, στο ναό φυλάσσεται ένα χιτώνιο που ανήκει στην Παρθένο Μαρία. Το ιερό κειμήλιο είχε παρα­χωρηθεί στην εκκλησία από τον Καρλομάγνο, ο οποίος το είχε λάβει ως δώρο από την Αυτοκράτειρα Ειρήνη του Βυζαντίου.

82

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Κιλίκιο Τραχύ μάλλινο ένδυμα από τρίχες καμήλας ή κατσίκας που οφείλει την ονομασία του στην Κιλικία, νοτιοανατολική επαρ­χία της Μικρός Ασίας. Τέτοιου είδους ενδύματα φορούσαν κα-τάσαρκα οι εβραίοι προφήτες και ιεροκήρυκες ως ένδειξη με­τάνοιας κατ θρησκευπκής αφοσίωσης. Αργότερα οι χριστιανοί ασκητές χρησιμοποίησαν το κιλικίο ως μέσο αυτοτιμωρίας και κατευνασμού της σάρκας. Σε πιο πρόσφατους χρόνους, το συ­γκεκριμένο ένδυμα περιορίστηκε σε μια απλή λωρίδα με αιχ­μηρές απολήξεις, καρφιά ή βελόνες, την οποία οι μετανοούντες πιστοί έδεναν σφιχτά στη μέση, τους βραχίονες ή τις κνήμες. Στις μέρες μας, η πρακτική αυτή του σωματικού εξαγνισμού συνδέεται με τα μέλη της οργάνωσης Opus Dei (βλ. λέξη).

Κοινό της Σιών Έχουν διατυπωθεί πολλές εικασίες για το τι είναι ακριβώς το Κοινό της Σιών (γαλλ. Prieure de Sion, αγγλ. Prior of Sion). Η οργάνωση υπήρξε ο σκοτεινός πρωταγωνιστής σε πολλά μυθι­στορηματικά και επιστημονικά έργα και έχει χαρακτηριστεί μία από τις πλέον πανίσχυρες μυστικές ενώσεις στην ιστορία της Δύσης. Αποτελούσε όμως πράγματι μια σύγχρονη εκδοχή των Ροδόσταυρων (βλ. Αδελφότητα του Ρόδου και του Σταυρού) ή, όπως έχει καταγραφεί από αρκετούς, δεν ήταν τελικά παρά μια καλοστημένη φάρσα; Σύμφωνα με το Άρθρο Τρία του καταστατικού χάρτη του Κοινού της Σιών, η εταιρεία πήρε το όνομα της από το βουνό Σιών, που

83

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

γειτόνευε με τη γαλλική πόλη Ανεμάς. Η οργάνωση είχε αφοσιω­θεί στην αγώνα κατά της εξάπλωσης της μεγαλοαστικής νοοτρο­πίας στην περιοχή μέσω του εντύπου Circuit που δημοσίευε. Το 1956, το Κοινό είχε τα γραφεία του στην οικία του Πιερ Πλαντάρ (βλ. λέξη) στην Ανεμάς. Τον ίδιο χρόνο η οργάνωση θα διαλυθεί για να ανασυσταθεί από τον Πλαντάρ από το 1962 και να συνεχί­σει μέχρι το 1993 ως μια εταιρεία μύησης και ως κρυφοπολιτική κομματική εμπροσθοφυλακή, η οποία ήταν αφοσιωμένη στην παλινόρθωση της ιπποσύνης και της μοναρχίας στη Γαλλία. Την περίοδο 1961-1984 ο Πλαντάρ επινόησε ένα γενεαλογικό δένδρο του Κοινού της Σιών, ισχυριζόμενος πως είχε ανακα­λυφθεί στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια της Πρώτης Σταυ­ροφορίας από τον Γοδεφρίγο της Μπουγιόν. Έρευνες που πραγ­ματοποίησαν οι Μίκαελ Μπέπζεντ, Ρίτσαρντ Αι και Χένρι Λίν-κολν στα μυστικά του Ρεν-λε-Σατό τους οδήγησαν στους ψευ-δοϊστορικούς Μυστικούς Φακέλους του Ερρίκου Λομπινό, σε επιμέλεια κάποιου Φιλίπ Τοσκάν ντι Πλαντιέρ, που έγιναν η πηγή του βιβλίου τους Holy Blood, Holy Grail (βλ. To Άγιο Αί­μα και το Άγιο Γκράαλ). Οι συγγραφείς του συγκεκριμένου έργου πιστεύουν πως οι υπέρτατοι σκοποί της οργάνωσης είναι οι εξής:

• η ίδρυση μιας Αγίας Ευρωπαϊκής Αυτοκρατορίας, που θα γί­νει η επόμενη υπερδύναμη και θα οδηγήσει σε ένα νέο κόσμο ειρήνης και ευημερίας • η αντικατάσταση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με ένα οι­κουμενικό μεσσιανικό κράτος

84

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

• η ανάδειξη και η ενθρόνιση του κεχρισμένου βασιλιά ενός Μείζονος Ισραήλ. Αποδεχόμενοι τις υποθέσεις αυτές ως γεγονότα, ορισμένοι χρι­στιανοί ερευνητές εσχατολογικών ζητημάτων θεωρούν πως το Κοινό της Σιών αποτελεί την εκπλήρωση προφητειών που βρί­σκονται στο Βιβλίο της Αποκάλυψης και επιπλέον απόδειξη μιας αντιχριστιανικής συνωμοσίας επικών διαστάσεων. Ωστό­σο, εφόσον οι σύγχρονοι ιστορικοί δεν αποδέχονται το Holy Blood, Holy Grail ως σοβαρή συνεισφορά στην επιστημονική έρευνα, όλες αυτές οι θεωρίες αξιολογούνται πως αποτελούν μέρος μιας ενδιαφέρουσας αλλά αμφίβολης αξίας θεωρίας συ­νωμοσίας. Οι Γάλλοι συγγραφείς Φρανκ Μαρί, Ζαν Λικ Σομέιλ και Πιερ Ζαρνάκ δεν πήραν ποτέ στα σοβαρά τις απόψεις του Πιερ Πλαντάρ και το Κοινό της Σιών, όπως οι Μπέιτζεντ, Λίν-κολν και Λι, αναφέροντας πάντοτε στα βιβλία τους πως πρόκει­ται για μια φάρσα και υπογραμμίζοντας πως οι λόγοι που τους ώθησαν σε αυτό το συμπέρασμα είναι πως ποτέ οι Βρετανοί συγγραφείς δεν αποδεικνύουν με επάρκεια τα συμπεράσματα τους και πως το έργο τους είναι προσανατολισμένο στη θεωρία της συνωμοσίας.

Το 1989 ο Πιερ Πλαντάρ επιχείρησε να διαφυλάξει την αξιο­πιστία του, υποστηρίζοντας πως το Κοινό είχε ιδρυθεί το έτος 1681 στο Ρεν-λε-Σατό (βλ. λέξη). Η τελευταία αυτή απόπειρα δεν καρποφόρησε, και το 1993, πιστεύοντας πως είχε να αντι­μετωπίσει μια περίπτωση παρόμοια με την υπόθεση της μασο­νικής στοάς Ρ2, ο δικαστής Ζαν-Πιερ Τιερί ερεύνησε και διέτα-

85

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ξε να σταματήσουν όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονταν με το Κοινό της Σιών. Με το βιβλίο του Νταν Μπράουν παρατηρείται μια αναζωπύ-ρωση του ενδιαφέροντος για τη συγκεκριμένη μυστική οργά-νωση, αν και κάποιοι επικριτές του Αμερικανού συγγραφέα υποστηρίζουν πως, μετά την καταδίκη του Πλαντάρ από τη γαλλική δικαιοσύνη, δε θα έπρεπε να στηρίξει το υλικό του μυθιστορήματος του σε μια τόσο εξόφθαλμη και αποδεδειγμέ­νη απάτη. Ο Πλαντάρ πέθανε το Φεβρουάριο του 2000 και πολλοί πι-στεύουν πως το Κοινό της Σιών, που ήταν το προσωπικό του δημιούργημα, ή τουλάχιστον έγινε το καλτ σημείο αναφοράς της προσωπικότητας του, έπαψε να υφίσταται το 1984. Αρκετοί πιστεύουν πως λειτουργεί ακόμα, κανείς πάντως δεν έχει εμ­φανιστεί να το υποστηρίξει δημόσια. Εντούτοις σε μερικούς κύ­κλους υπάρχει η υπόνοια πως το Κοινό της Σιών λειτουργεί σή­μερα στη Βαρκελώνη με έναν Καταλανό δικηγόρο ως το σύγ­χρονο Μεγάλο Διδάσκαλο.

Κοπτική Εκκλησία Η Κοπτική Εκκλησία της Αιγύπτου αποτελεί συνέχεια της αρ­χαίας Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, ο προκαθήμενος της οποί­ας, "Πάπας και Πατριάρχης" κατείχε στο θεσμό της Πενταρ-χίας των Πατριαρχών την τρίτη θέση μετά τους Επισκόπους Ρώ­μης και Κωνσταντινουπόλεως. Η συνέχεια αυτή διεκδικείται και από τη Μελχιτική Εκκλησία, την Ελληνορθόδοξη Εκκλη-

86

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σία της Αλεξάνδρειας, που προέρχεται από το σχίσμα στην Ανα­τολική Εκκλησία, το οποίο σημειώθηκε τον πέμπτο αιώνα. Η ιστορία αυτή, το άγνωστο σχίσμα για πολλούς, σημάδεψε την τύχη ενός μεγάλου τμήματος του Βυζαντίου και στην ουσία οδή­γησε στην εκκλησιαστική απομόνωση τη γηγενή Εκκλησία της Αιγύπτου για δεκατρείς αιώνες. Η λέξη κόπτης αποτελεί τη συγκεκομμένη μορφή της λέξης Αι­γύπτιος, ενώ η λέξη Αίγυπτος, με τη σειρά της, προέρχεται από την αρχαία αιγυπτιακή λέξη Hak-ka-Ptah, δηλαδή ο Ναός του Πνεύματος του Ptah, μιας σεβάσμιας θεότητας της αιγυπτιακής μυθολογίας - και όνομα της Μέμφιδος, της αρχαίας πρωτεύου­σας της ενοποιημένης άνω και κάτω Αιγύπτου. Ιδρυτής της Εκκλησίας των Κοπτών θεωρείται ο Ευαγγελιστής Μάρκος, ο οποίος διετέλεσε πρώτος Πατριάρχης της την τέ­ταρτη δεκαετία του πρώτου αιώνα. Ο χριστιανισμός στην Αίγυ­πτο συνυπήρχε τα πρώτα χρόνια με τον παγανισμό, ωστόσο η ανακάλυψη αρχαίων βιβλικών παπύρων στην κοπτική γλώσσα στην αμμώδη περιοχή της άνω Αιγύπτου αποδεικνύουν τη στα­διακή και ταχύτατη διείσδυση της χριστιανικής πίστης στην αιγυπτιακή κοινωνία.

Σταθμό στην εξέλιξη της θεολογικής σκέψης αποτελεί η ίδρυση της περίφημης Κατηχητικής Σχολής στην Αλεξάνδρεια πριν το 200 μ.Χ.Ήταν η πρώτη σημαντική σχολή των χριστιανικών γραμ­μάτων στον κόσμο που δημιουργήθηκε ως αντίβαρο στο ειδωλο­λατρικό Μουσείο των Πτολεμαίων, μια σχολή που καλλιέργησε με συστηματικό τρόπο τον ερμηνευτικό κλάδο της θεολογίας.

87

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ιδρυτής της σχολής θεωρείται ο Πάνταινος, ο οποίος προσπά­θησε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της δυναστικής Αιγύπτου και των ελληνικών Ευαγγελίων μέσω της χρήσης του αρχαϊκού ελληνικού αλφαβήτου. Τον Πάνταινο διαδέχτηκε ο Κλήμης Αλεξανδρείας, ένας θεολόγος που προσπάθησε να συμφιλιώσει την ελληνική φιλοσοφία με το χριστιανισμό. Ο Κλήμης αγα­πούσε τη γνώση, την οποία εξύψωσε ως το ανώτατο στάδιο της πίστης. Ήταν όμως μια γνώση όχι νοησιαρχική αλλά βασισμέ­νη στην εντολή της αγάπης. Η μελέτη της ελληνικής φιλοσο­φίας τον οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο Χριστός ήταν ο σπερ­ματικός λόγος των φιλοσόφων, πως οι εθνικοί φιλόσοφοι προ­σέγγισαν την αλήθεια, η οποία όμως αποκαλύφθηκε στην πλη­ρότητα της εν Χριστώ. Πάντως τόσο ο Μωυσής όσο και ο Πλά­των ήταν χριστιανοί προ Χριστού.

Ένα άλλο μεγάλο όνομα είναι ο Ωριγένης, ίσως ο πολυγραφό­τερος εκκλησιαστικός συγγραφέας όλων των εποχών, αμφιλε­γόμενος αλλά ακατάβλητος στην προσπάθεια του να ερμηνεύ­σει όλα τα βιβλία της Αγίας Γραφής, ενώ ο ίδιος έκανε και την πρώτη κριτική μελέτη του κειμένου της. Η Αλεξάνδρεια πάντως γνώρισε την περίοδο της απόλυτης ακμής της στην εποχή του Μεγάλου Αθανάσιου. Ήταν η εποχή της σύ­γκρουσης με τις ιδέες του πρεσβύτερου Αρείου, που διαμόρφωσε το τριαδολογικό δόγμα της Εκκλησίας μέσα από τη σύγκλιση της Α Οικουμενικής Συνόδου (βλ. Α' Οικουμενική Σύνοδος της Νί­καιας), η οποία καθιέρωσε το Σύμβολο της Πίστης καταδικάζο­ντας την ορθολογιστική θεώρηση του Υιού από τον Αρειο.

88

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Η επιρροή της αλεξανδρινής σκέψης φαίνεται και στις επόμε­νες δύο Οικουμενικές Συνόδους, οι οποίες, με τη σειρά τους, αντιμετώπισαν ανάλογης σημασίας αιρέσεις με εκείνη του Αρείου, που ως θεμέλιο είχαν την ορθολογική κατανόηση του προσώπου του Χριστού. Επρόκειτο συγκεκριμένα για το μονο-φυσιτισμό, που εκπροσωπούνταν από τον Ευτυχή και δίδασκε την απορρόφηση της ανθρώπινης φύσης του Χριστού από τη θεία, και το νεστοριανισμό, που διασπούσε την ενότητα των φύ­σεων στο πρόσωπο του Χριστού. Η αντιμετώπιση των δύο αυ­τών αιρέσεων βασίστηκε στη θεολογία του Πατριάρχου Αλε­ξανδρείας Κύριλλου, μίας από τις πλέον αμφιλεγόμενες προ­σωπικότητες στην εκκλησιαστική ιστορία. Η Δ' Οικουμενική Σύνοδος στη Χαλκηδόνα το 451 μ.Χ. υπήρ­ξε η απαρχή των δεινών για τον αιγυπτιακό χριστιανισμό. Συ­νήθως η κοινή αντίληψη για τους κόπτες τονίζει πως αυτοί εί­ναι μονοφυσίτες χριστιανοί, που αποκήρυξαν τους κανόνες της Δ' Οικουμενικής Συνόδου επειδή διατύπωσε όρους ενάντια στο μονοφυσιτισμό, εγκαταλείποντας έτσι την κοινή ορθόδοξη πί­στη. Το αποτέλεσμα όμως ήταν, πέρα από τη διακοπή της συ­νοχής της εκκλησιαστικής κοινωνίας, να χαλαρώσουν οι δε­σμοί των Αιγυπτίων με το βυζαντινό κράτος, γεγονός που είχε ως συνέπεια την κατάκτηση τους από το Ισλάμ. Ωστόσο η αλή­θεια είναι διαφορετική. Δίχως να εισέλθουμε σε πολύπλοκες θεολογικές διατυπώσεις, οι κόπτες κατανοούσαν το χριστολο-γικό δόγμα, τον τρόπο ένωσης των δύο φύσεων στο Χριστό, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τη θεολογία του Κύριλλου

89

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Αλεξανδρείας. Ο μονοφυσιτισμός διδάσκει την απορρόφηση της ανθρώπινης φύσης του Χριστού από τη θεία κατά την υπο­στατική ένωση. Για να αντιμετωπιστεί λοιπόν η δοξασία του μο-νοφυσιτισμού, που, αν γινόταν αποδεκτή, καθιστούσε προβλη­ματική τη σωτηρία του ανθρώπου -γιατί τότε θα αμφισβητού­νταν η ανθρώπινη παρουσία του Χριστού στον κόσμο-, κατόπιν πίεσης του αυτοκράτορα Μαρκιανού συνεκλήθη Οικουμενική Σύνοδος στη Χαλκηδόνα της Μικράς Ασίας. Στη σύνοδο αυτή κυριάρχησε ο άξονας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης εις βάρος της Αλεξάνδρειας, που πιστευόταν πως είχε παρεκκλίνει από την ορθή πίστη. Οι τελικές αποφάσεις της Χαλκηδόνας δεν έγιναν αποδεκτές από τον κλήρο και το λαό της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Ουσιαστικά υπήρξε σύγκρουση δύο μακροχρόνιων παραδό­σεων: η Αλεξάνδρεια θεωρούσε πως ο Χριστός αποτελεί υπό­σταση "εν δύο φύσεσιν" ενώ οι υπόλοιποι μιλούσαν για ένα πρόσωπο αποτελούμενο "εκ δύο φύσεων". Η διαφορά στα αυ­τιά του σύγχρονου ανθρώπου ακούγεται μάλλον εξωπραγμα­τική, όμως για εκείνη την εποχή σήμαινε όχι μόνο διαφορά στον τρόπο κατανόησης της εν Χριστώ σωτηρίας του ανθρώ-που αλλά και αφορμή πολιτικής αντιπαράθεσης της βυζαντι­νής εξουσίας με τις ανατολικές επαρχίες. Η αντιπαράθεση με την αυτοκρατορική εξουσία και η αποκοπή της Αλεξάνδρει­ας από την εκκλησιαστική κοινωνία με τις υπόλοιπες εκκλη­σίες, καθώς δεν απεδέχθη τις αποφάσεις της Δ' Οικουμενι­κής Συνόδου, έφεραν την αποξένωση στις μεταξύ τους σχέ-

90

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σεις, για να οδηγηθεί τελικά η Αίγυπτος στην αραβική και μουσουλμανική ηγεμονία.

Κώδικας Ατμπάς Ο Κώδικας Ατμπάς ή Ατμπάς είναι ένα απλό κρυπτογραφικό σύστημα που βασίζεται στην αντικατάσταση γραμμάτων της εβραϊκής γλώσσας. Στην πράξη, το άλεφ (το πρώτο γράμμα της εβραϊκής αλφαβήτου) αντικαθίσταται από το ταβ (το τελευταίο γράμμα), το μπετ (το δεύτερο γράμμα) με το σιν (το προτελευ­ταίο γράμμα), και ούτω καθεξής, αντιστρέφοντας έτσι ολόκλη­ρο το αλφάβητο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ορισμένες λέξεις στο Βιβλίο του Ιερεμία έχουν γραφεί σε κώδικα Ατμπάς. Γενικά, η κρυπτογράφηση Ατμπάς έχει συσχετιστεί με τις εσωτερικές με­θοδολογίες του εβραϊκού μυστικισμού καθώς και με τις μετα­φράσεις και τις ερμηνείες των εβραϊκών ιερών κειμένων, όπως είναι η Καμπάλα.

Κώδικας Λέστερ Πρόκειται για την περίφημη συλλογή σημειώσεων και σχε­δίων του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Πήρε το όνομα του από τον Κόμη του Λέστερ, ο οποίος τον αγόρασε το 1717 Καλύπτει μια ευρεία γκάμα θεμάτων, από αστρονομικές παρατηρήσεις ως θεωρίες σχετικά με τις ιδιότητες του νερού, τα απολιθώματα, τον αέρα και το φως. Ο Κώδικας Λέστερ αποτελεί ένα εξαίρετο

91

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

δείγμα της σπάνιας γνώσης και της διάνοιας του κορυφαίου καλλιτέχνη της Αναγέννησης, ο οποίος υπήρξε ταυτόχρονα ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες και στοχαστές της εποχής του. Μέχρι και το 2003 ο Κώδικας Λέστερ εκτίθετο στο Μουσείο Τέχνης του Σιάτλ των ΗΠΑ, ενώ το Νοέμβριο του 1994 αγοράστηκε από τον Μπιλ Γκέιτς έναντι 30,8 εκατομμυ­ρίων δολαρίων.

Λούβρο Βλ. Μουσείο του Λούβρου.

Malleus Maleficarum Βλ. Σφύρα των Μαγισσών, Η.

Μανδαϊσμός Ο μανδαϊσμός είναι μια αίρεση που συνδυάζει στοιχεία ιου-δαιοχριστιανικού και σημιτικού γνωστικισμού. Το όνομα της προέρχεται από τον αραμαϊκό όρο Μανδά, που σημαίνει αυτόν που έχει αποκτήσει τη γνώση εξ αποκαλύψεως. Ο μανδαϊσμός αποτελεί έναν πολύπλοκο και συγκρητιστικό συ­γκερασμό θρησκευτικών αντιλήψεων. Χαρακτηρίζεται από ένα έντονα μυθολογικό πάνθεο, που χωρίζεται σε υπερφυσικά πλά­σματα του άνω και του κάτω κόσμου. Είναι προφανής ο δυϊστι-

92

Τα Μυστικά ιου Κώδικα Da Vinci

κός χαρακτήρας της αίρεσης, δηλαδή της αντίθεσης μεταξύ φω­τός και σκότους, ύλης και πνεύματος. Όπως συμβαίνει συνή­θως στην πλειονότητα των γνωστικών δοξασιών, έτσι και στο μανδαϊσμό ο άνθρωπος είναι το θέατρο μάχης ενός κοσμικού πολέμου. Η ψυχή του προέρχεται από τον κόσμο του φωτός, ενώ το σώμα του από τον κόσμο του σκότους. Το λυτρωτικό ζητού­μενο για τους πιστούς είναι η απελευθέρωση της ψυχής από τα δαιμονικά δεσμά της σάρκας και της ύλης, κάτι το οποίο επι­τυγχάνεται μέσω της γνώσης της αλήθειας και της ακριβής τέ­λεσης των τελετουργιών. Κατά το μανδαϊσμό, το δόγμα των μο­νοθεϊστικών θρησκειών και το έργο των ιδρυτών τους (Μωυ-σής, Ιησούς, Μωάμεθ) αποτελεί ψευδοδιδασκαλία. Στις μέρες μας επιβιώνουν ελάχιστοι Μανδαίοι στην περιοχή του νότιου Ιράκ.

Μανιχαϊσμός Το δόγμα του μανιχαϊσμού ιδρύθηκε από τον Πέρση Μάνη το δεύτερο μισό του 3ου μ.Χ. αιώνα, θεωρούσε πως αποτελεί την αληθινή σύνθεση όλων των τότε γνωστών θρησκευτικών συ­στημάτων, όπως του ζωροαστρικού δυϊσμού, των βαβυλώνιων δοξασιών, της βουδιστικής ηθικής καθώς και ορισμένων χρι­στιανικών στοιχείων. Ο μανιχαϊσμός είναι μια δυϊστική θρησκεία. Στη βάση των θε­ωριών του βρίσκεται η έννοια των δύο αιώνιων αρχών, του κα­λού και του κακού, θεωρεί το σύμπαν ως πεδίο μάχης ανάμε-

93

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σα στον κακό θεό της ύλης και τον καλό θεό του πνεύματος. Η διαφορά με τη χριστιανική θρησκεία είναι πως οι χριστιανοί, αν και παραδέχονταν την ύπαρξη του Σατανά, δεν τον θεωρού­σαν ισότιμο με το θεό Δημιουργό. Στην ουσία, πρόκειται για ένα σύστημα ιδεών που τοποθετείται στον ευρύτερο κύκλο του γνωστικισμού, αφού η σωτηρία για τον Μάνη είναι αποτέλεσμα της γνώσης και όχι της πίστης. Το όνομα του ιδρυτή της θρησκείας, του Μάνη, δεν είναι πραγ­ματικό όνομα αλλά μάλλον τίτλος τιμής. Ο Μάνης είχε επηρεαστεί από το μανδαϊσμό κατ είχε αρχίσει να κηρύττει σε νεαρή ηλικία. Σύμφωνα με μια βιογραφία του, όταν ήταν νέος, έλαβε μια αποκάλυψη από ένα πνεύμα, το οποίο αργότερα θα ονόμαζε Δίδυμο. Το πνεύμα αυτό του δίδαξε τις θε-ϊκές αλήθειες που αργότερα θα αποτελούσαν τη βάση της μα-νιχαϊκής θρησκείας. Ο Μάνης ισχυριζόταν πως ήταν ο Παρά-κλητος της Καινής Διαθήκης, ο Τελευταίος Προφήτης και η Σφραγίς των Προφητών, που ολοκλήρωνε μια διαδοχική σειρά ανθρώπων που καθοδηγούνταν από το θεό και περιλάμβανε μορφές όπως ο Ζωροάστρης, ο Ερμής, ο Πλάτωνας, ο Βούδας και ο Ιησούς Χριστός.

Η Μανιχαϊκή Εκκλησία που ίδρυσε ο Μάνης δεν είχε κε­ντρική οργάνωση και, σύμφωνα με τον Αυγουστίνο, δε βρήκε ανταπόκριση στη Δύση. Γνώρισε όμως μεγάλη αποδοχή στην Ανατολή, κυρίως στη Μεσοποταμία, τη Βαβυλωνία και ακόμα στην Άπω Ανατολή, στη Βόρεια Ινδία, τη Δυτική Κίνα και το Θιβέτ.

94

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Η σχέση του χριστιανισμού με το μανιχαϊσμό είναι αντικεί­μενο πολλών μελετών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πιστεύεται πως οι χριστιανικές αιρέσεις των Βογόμιλων και των Καθα­ρών ήταν επηρεασμένες από τις μανιχαϊκές διδασκαλίες. Οι διωγμοί που υπέστησαν οι οπαδοί του Μάνη στην Ανατολή από το βυζαντινό κράτος συνετέλεσαν στην παρακμή και την εξαφάνιση τους, ενώ στη Δύση υπάρχουν ορισμένοι ερευνη­τές που θεωρούν πως στη σκέψη του κορυφαίου πατέρα της Εκκλησίας Αυγουστίνου διασώζονται μανιχαϊκά στοιχεία.

Μαντόνα των Βράχων Στις 25 Απριλίου 1483, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι συμφώνησε να φιλοτεχνήσει ένα έργο για το παρεκκλήσι της Αμωμου Συλλή­ψεως στην εκκλησία του Σαν Φραντσέσκο Γκράντε στο Μιλάνο. Το συμβόλαιο του Ντα Βίντσι ανέφερε μια ιδιαίτερα σύντομη ημερομηνία παράδοσης, σύμφωνα με την οποία το έργο θα έπρεπε να παραδοθεί πριν τις 8 Δεκεμβρίου, δηλαδή πριν τη γιορτή της Αμωμου Συλλήψεως, στοιχείο που αποδεικνύει πως ο Ντα Βίντσι είχε ήδη έτοιμα τα προσχέδια του πίνακα. Αλλά όπως συνέβαινε συνήθως, ο Ντα Βίντσι δεν κατάφερε να έχει έτοιμο το έργο στην ώρα του. Υπάρχουν δύο πίνακες με το ίδιο θέμα. Ο πρώτος βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι και ο δεύτερος στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Οι ειδικοί που έχουν μελετήσει και τα δύο έργα έχουν καταλήξει πως η εκδοχή του Λούβρου έχει

95

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

φιλοτεχνηθεί εξ ολοκλήρου από τον Ντα Βίντσι, ενώ όσον αφο­ρά το έργο που εκτίθεται στη Εθνική Πινακοθήκη οι απόψεις εξακολουθούν να διίστανται. Σύμφωνα με την κρατούσα θεω­ρία, ο Ντα Βίντσι συνεργάστηκε με τον Ντε Πρέντις, αφού είχε αποτύχει να ολοκληρώσει το έργο στην ώρα του. Αρκετοί πι-στεύουν πως ο Ντα Βίντσι είχε ακόμα μικρότερη συμμετοχή στο έργο και πως πέρα από μερικές πινελιές απλά επιτηρούσε τον Ντε Πρέντις. Ο πίνακας του Λούβρου ενδεχομένως είχε δοθεί από τον Ντα Βίντσι στο βασιλιά Λουδοβίκο IB' της Γαλλίας. Οι ιστορικοί τέχνης εξακολουθούν να διαφωνούν για το ποιο από τα δύο έργα φιλοτεχνήθηκε πρώτο. Φαίνεται πως η τεχνο­τροπία του πίνακα του Λούβρου ταιριάζει περισσότερο στη δε­καετία του 1480, ενώ το έργο ολοκληρώθηκε πιθανότατα στις αρχές του 1490. Ο πίνακας που εκτίθεται στο Λονδίνο θεωρεί­ται πιο ώριμο έργο και, εφόσον πρόκειται για το δεύτερο πίνα­κα, θα πρέπει να ολοκληρώθηκε περίπου το 1506. Το συμβόλαιο που είχε υπογράψει ο Ντα Βίντσι ήταν αρκετά πε­ρίπλοκο και προσεκτικά συνταγμένο, προκειμένου οι κληρικοί να διασφαλίσουν ότι θα έπαιρναν ακριβώς αυτό που ήθελαν. Το κεντρικό θέμα θα ήταν η Παναγία και το θείο Βρέφος. Το συμ­βόλαιο καθόριζε επακριβώς τη θέση και τη στάση των προσώ­πων που θα απεικονίζονταν στη σύνθεση, τα χρώματα των ρού­χων τους καθώς και τον περιβάλλοντα χώρο. Παρ' όλα αυτά, έγιναν ορισμένες αλλαγές στη σύνθεση, καθώς αφαιρέθηκε ένας άγγελος και προστέθηκε ο Άγιος Ιωάννης. Το έργο τελικά ολοκληρώθηκε και τοποθετήθηκε στη θέση του στις 18 Αυ-

96

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

γούστου 1508, ενώ η εξόφληση έγινε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Η "Παναγία των Βράχων" είναι το πρώτο έργο που φιλοτέχνη­σε ο Ντα Βίντσι στο Μιλάνο. Το θέμα του είναι η Άμωμος Σύλ­ληψη, ένα συνηθισμένο θέμα στα έργα της εποχής. Οι κληρι­κοί είχαν απαιτήσει από τον καλλιτέχνη να απεικονίσει την αγνότητα να ακτινοβολεί στο πρόσωπο της Παναγίας. Και στις δύο εκδοχές του έργου η Παρθένος Μαρία κάθεται μπροστά από μια σπηλιά που περιβάλλεται από βράχους. Το σκηνικό ήταν ιδεώδες, καθώς το παρεκκλήσι ήταν χτισμένο πάνω από κατακόμβες. Το στήσιμο του έργου ήταν αρκετά τυπικό για την εποχή. Ο Ιη­σούς, σε νηπιακή ηλικία, συναντά τον Ιωάννη το Βαπτιστή, που είναι επίσης βρέφος, ο οποίος βρίσκεται υπό τη σκέπη ενός αγ­γέλου. Και οι δύο έχουν διασωθεί από τη σφαγή του Ηρώδη. Ο Ιωάννης φαίνεται να χαιρετίζει τον Ιησού ενώ δέχεται την ευ­λογία της Παναγίας, σκηνή που παραπέμπει έμμεσα στη Βά­πτιση. Άλλωστε έτσι εξηγείται και ο ποταμός που διακρίνεται στο φόντο. Η εκδοχή του Λούβρου, η οποία θεωρείται εξ ολο­κλήρου έργο του Ντα Βίντσι, τοποθετείται χρονικά στο φθινό­πωρο. Τα χαρακτηριστικά του αγγέλου στα αρχικά σχέδια ήταν μάλλον θηλυπρεπή. Στην τελική εκδοχή αλλάχτηκαν και το πρόσωπο του αγγέλου μπορεί να ερμηνευτεί είτε ως ανδρικό εί­τε ως γυναικείο.

Η "Παναγιά των Βράχων" που εκτίθεται στην Εθνική Πινακο­θήκη του Λονδίνου εμφανίζει αρκετές αλλαγές από τον ομώνυ-

97

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μο πίνακα του Λούβρου. Φέρνει το θεατή πιο κοντά στις μορ-φές, περιέχει περισσότερο γαλάζιο χρώμα, το χέρι του αγγέλου δε δείχνει πλέον τον Άγιο Ιωάννη, έχει προστεθεί ένας σταυρός και η Παναγία φέρει φωτοστέφανο. Πιθανότατα το φωτοστέφα­νο και ο σταυρός προστέθηκαν αργότερα από άλλο καλλιτέχνη. Τμήματα του πίνακα δείχνουν ανολοκλήρωτα. Η συγκεκριμένη εκδοχή του έργου παρέμεινε στο παρεκκλήσι μέχρι και το 1781. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Σάντα Κατερίνα στο Μιλάνο. Το 1875 ο πίνακας αγοράστηκε από το Σκοτσέζο ζωγράφο Γκάβιν Χάμιλτον, ο οποίος τον μετέφερε στο Λονδίνο, για να τον πουλήσει στην συνέχεια στο Μαρκήσιο του Λάντσνταουν. Στη συνέχεια το έργο πέρασε στα χέρια του Κόμη του Σάφολκ, για να μεταφερθεί τελικά στην Εθνική Πινακοθή­κη το 1880.

Μαρία Μαγδαληνή Η Μαρία Μαγδαληνή, δηλαδή η Μαρία από τα Μάγδαλα, μια πόλη στη δυτική όχθη της λίμνης της Τιβεριάδας, περιγρά­φεται στην Καινή Διαθήκη ως μία από τις γυναίκες που ακο­λούθησαν τον Ιησού. Κατά την ευαγγελική αφήγηση, η Μα­ρία η Μαγδαληνή παρευρέθηκε στη σταύρωση και την απο-καθήλωση, ενώ ήταν η πρώτη στην οποία εμφανίστηκε ο Ιη-σους μετά την ανάσταση. Σύμφωνα με την παράδοση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, η Μαρία η Μαγδαληνή είναι το ίδιο πρόσωπο με την αμαρτω-

98

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

λή που έπλυνε με μύρο τα πόδια του Ιησού και τα σκούπισε με τα μαλλιά της αλλά και με την αδελφή της Μάρθας και του Λα­ζάρου. Αντίθετα, σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Μαρία ήταν ένα από τα τρία αυτά πρόσωπα που αναφέρονται στα Ευαγγέλια. Σύμφωνα με την ίδια παράδοση, η Μαγδαληνή έζησε σε μια σπηλιά για τριάντα ολόκληρα χρό­νια και πέθανε στην Έφεσο. Η ανακομιδή των λειψάνων της από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' το Σοφό εορτάζεται στις 4 Μαΐου από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ η Καθολική Εκκλη­σία τιμά τη μνήμη της Μαρίας της Μαγδαληνής στις 22 Ιου­λίου. Σε ορισμένα απόκρυφα ευαγγέλια, η Μαρία η Μαγδαληνή φαίνεται να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο μεταξύ των μαθητών του Ιησού και να έρχεται αρκετές φορές σε αντίθεση με τον Πέτρο. Στο Ευαγγέλιο της Μαρίας της Μαγδαληνής, ένα κεί­μενο του οποίου σώζονται μόνο αποσπάσματα, οι μαθητές του Ιησού κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τον αναστημένο Ιησού, στις οποίες απαντά η Μαρία Μαγδαληνή. Η αντιδικία της Μα­ρίας με τον Πέτρο καταγράφεται και σε άλλα απόκρυφα κείμε­να, όπως το Ευαγγέλιο του Θωμά και το Ευαγγέλιο των Αιγυ­πτίων, εικάζεται δε πως αντανακλά τις έριδες και τις διαμάχες των διάφορων χριστιανικών ρευμάτων των πρώτων αιώνων. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο Το Άγιο Αίμα και το Άγιο Γκράαλ (βλ. λέξη), μια άποψη που υιοθετεί και ο Νταν Μπράουν στο μυθιστόρημα του Κώδικας Da Vinci, n Μαρία Μαγδαληνή ήταν στην πραγματικότητα σύζυγος του

99

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ιησού, γεγονός το οποίο αποκρύφτηκε από τους Ευαγγελιστές και τους ορθόδοξους συγγραφείς των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Οι υπέρμαχοι της συγκεκριμένης άποψης αντλούν τα επιχειρήματα τους από τα απόκρυφα ευαγγέλια καθώς και από διάφορα γνωστικά κείμενα, θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως δεν υπάρχει καμία ιστορική πηγή στην οποία να αναφέ­ρεται πως η Μαρία Μαγδαληνή ήταν σύζυγος του Ιησού.

Μαύρες Παρθένοι Άγαλμα ή εικόνα της Παναγίας στην οποία η Παρθένος απει­κονίζεται με μαύρο δέρμα. Μόνο στη νότια Γαλλία υπάρχουν σήμερα εκατοντάδες τέτοια αγάλματα. Σύμφωνα με ορισμένους θρύλους, οι Μαύρες Παρθένοι δεν απεικονίζουν την Παναγία αλλά τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Είναι γεγονός πως, όπου συνα­ντώνται Μαύρες Παρθένοι, υπάρχει επίσης μια ισχυρή παρά­δοση σεβασμού προς το πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής (βλ. λέξη). Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η Μαύρη Παρθένος συμβολίζει την απόκρυφη ιστορία της Μαρίας Μαγδαληνής, η οποία μετά τη φυγή της στην Αίγυπτο, και ενώ ήταν έγκυος από τον Ιησού, κατέφυγε τελικά στην Προβηγκία της Γαλλίας. Εκτός από τη νό­τια Γαλλία, αγάλματα Μαύρων Παρθένων υπάρχουν σήμερα στο Καρτάγκο της Κόστα Ρίκα, στη Βαυαρία της Γερμανίας, στην Πόλη του Μεξικό, στην Πολωνία, στην Ισπανία, στη Σικελία και στις ΗΠΑ.

100

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Μεγάλοι Διδάσκαλοι του Κοινού της Σιών Σύμφωνα με τους Μυστικούς Φακέλους (βλ. λέξη), τα ακόλου­θα πρόσωπα διατέλεσαν Μεγάλοι Διδάσκαλοι του Κοινού της Σιών (βλ λέξη):

1. Ούγκο νε Μπλανσφόρ (1150-1151) 2. Μπερνάρ ντε Τρεμπλέ (1151-1153) 3. Εβράρ ντε Ν...; (1154-1154) 4. Αντρέ ντε Μονμπάρ (1155-1156) 5. Μπερνάρ ντε Μπλανσφόρ (1156-1169) 6. Φιλίπ ντε Μιλί (1169-1170) 7 Ιντ ντε Σεν Αρμάν (1171-1174) 8. Αρνό ντε Τορόζ (1175-1184) 9. Ζεράρ ντε Ριντφόρ (1184-1188) 10. Ζαν ντε Ζιζόρ (1188-1220) 11. Μαρί ντε Σεν Κλερ (1220-1266) 12. Γκιγιόμ ντε Ζιζόρ (1266-1307) 13. Εντουάρ ντε Μπαρ (1307-1336) 14. Ζαν ντε Μπαρ (1336-1351) 15. Ζαν ντε Σεν Κλερ (1351-1366) 16. Μπλανς ντ' Εβρέ (1366-1398) 17. Νικολά Φλαμέλ (1398-1418) 18. Ρενέ ντ' Ανζού (1418-1480) 19. Γιολάντ ντε Μπαρ (1480-1483) 20. Σάντρο Φιλιπέπι ή Μποτιτσέλι (1483-1510) 21. Λεονάρντο ντα Βίντσι (1510-1519)

101

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

22. Κάρολος Γ' (1519-1527) 23. Φερντινάν ντε Γκονζάγκ (1527-1575) 24. Λουί ντε Νεβέρ (1575-1595) 25. Ρόμπερτ Φλαντ (1595-1637) 26. Γιόχαν Βαλεντίν Αντρέα (1637-1654) 27 Ρόμπερτ Μπόιλ (1654-1691) 28. Ισαάκ Νεύτων (1691-1727) 29. Τσαρλς Ράντκλιφ (1727-1746) 30. Σαρλ ντε Λορέν (1746-1780) 31. Μαξιμιλιάν ντε Λορέν (1780-1801) 32. Σαρλ Νοντιέρ (1801-1844) 33. Βικτόρ Ουγκό (1844-1885) 34. Κλονι Νιεμπισί (1885-1918) 35. Ζαν Κοκτό (1918-1963)

Μετά τov Ζαν Κοκτό, δηλαδή από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν αποκαλύφθηκε η ύπαρξη των περίφημων Μυστικών Φακέλων, δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία σχετικά με πρόσωπα που να βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας του Κοινού της Σιών - εκτός φυσικά από τον Πιέρ Πλαντάρ (βλ. λέξη), ο οποί­ος υποτίθεται ότι διατέλεσε Μέγας Διδάσκαλος από το 1981 ως το 1984. Ένας δεύτερος κατάλογος των Μεγάλων Διδασκάλων του Κοι­νού της Σιών, που περιελάμβανε τα ονόματα των Ροζέ Πατρίς Πελά και Τομάς Πλαντάρ, είχε εμφανιστεί το 1989. Δεν πρέπει όμως να συγχέεται με τον κατάλογο που προαναφέρθηκε, ο

102

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

οποίος ανήκε σε μια εκδοχή του Κοινού της Σιών που είχε απορρίψει ο Πλαντάρ. Το 1989, όταν ο Πλαντάρ επιχείρησε να αναγεννήσει το ενδιαφέρον για το Κοινό της Σιών, ισχυρίστη­κε πως η ανωτέρω λίστα ονομάτων ήταν κάλπικη και αποτε­λούσε μέρος των Μυστικών Φακέλων, οι οποίοι είχαν αποδει­χτεί απάτη από τους Γάλλους ερευνητές.

Μεροβίγγειοι Βασιλείς Η ονομασία της πρώτης βασιλικής δυναστείας της Γαλλίας οφεί­λεται στο Μεροβαίο, για τη ζωή κατ τη δράση του οποίου ελά­χιστα μας είναι γνωστά. Το ίδιο αβέβαιες είναι και οι γνώσεις μας για τους διαδόχους του Κλοδίονα και Χιλδέριχο, οι οποίοι βασίλεψαν από τα μέσα του πέμπτου αιώνα μέχρι και το 480 πε­ρίπου. Πολύ συχνά οι εκπρόσωποι της δυναστείας αναφέρονται και ως οι "μακρυμάλληδες βασιλείς" αν και η αιτία κατ η ση­μασία αυτής της συνήθειας τους μας είναι άγνωστη. Εξέχουσα ιστορική μορφή θα πρέπει να θεωρείται ο βασιλιάς Χλωδοβίκος, ο οποίος επέκτεινε το κράτος των υπηκόων του, Σαλλίων Φράγκων, κατακτώντας ολόκληρη τη σημερινή Γαλλία εκτός από τις περιοχές της Προβηγκίας, της Βουργουνδίας και της Βρετάνης. Ο Χλωδοβίκος επέβαλλε στις κτήσεις του το χρι­στιανισμό μετά τη βάπτιση του το 496. Μετά το θάνατο του το βα­σίλειο του διασπάστηκε σε τέσσερις αυτόνομες επικράτειες, στις οποίες βασίλεψαν οι τέσσερις γιοι του, ενώ ενώθηκαν εκ νέου από τον Κλοθάριο Α'

103

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Η παρακμή της δυναστείας των Μεροβίγγειων βασιλέων ξεκί-νησε μετά το θάνατο του Δαγοβέρτου. Οι απόγονοι του άρχισαν να εγκαταλείπουν την εξουσία τους στα χέρια των αξιωματούχων της αυλής τους και έμειναν έτσι στην ιστορία ως οι "νωθροί βα-σιλείς". Ιδιαίτερη δύναμη απέκτησαν έτσι οι μαγιορδόμοι της Αυστρα-σίας, του ανατολικού τμήματος του βασιλείου της Μεροβίγγειας δυναστείας. Σύντομα οι μαγιορδόμοι αναδείχτηκαν στους πραγ­ματικούς στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες του βασιλείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι επικεφαλής των Φράγκων στην περί­φημη μάχη του Πουατιέ (732), που ανέκοψε την προέλαση των Αράβων στην Ευρώπη, δεν ήταν ο βασιλιάς αλλά ένας από τους μαγιορδόμους του, ο Κάρολος Μάρτελλος, Το 752 περίπου, ο Πιπίνος ο Βραχύς, ένας ακόμα μαγιορδόμος, κατόρθωσε να εξα-σφαλίσει τη συναίνεση των Φράγκων ευγενών και την εύνοια του Πάπα και ανέτρεψε τον τελευταίο εκπρόσωπο της Μεροβίγ-γειας δυναστείας, Χιλδέριχο Γ'.

Μνημείο του Νεύτωνα Το μνημείο του Νεύτωνα είναι τοποθετημένο βόρεια της εισό-δου του χοροστασίου του Αβαείου του Ουέστμινστερ (βλ. λέξη). Πρόκειται για έργο του γλύπτη Μάικλ Ρίσμπρακ (1694-1770) και βασίζεται σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ουίλιαμ Κεντ (1685-1748). Στο κατώτερο τμήμα του μνημείου, που αποτελεί τη βάση μια μεγάλης λάρνακας, υπάρχει λατινική επιγραφή. Στη λάρνακα,

104

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

η οποία φέρει διακοσμητική πλάκα όπου απεικονίζονται μορ­φές παιδιών που χρησιμοποιούν επιστημονικά όργανα, ανα­παύεται το άγαλμα του Νεύτωνα, ο δεξιός αγκώνας του οποίου στηρίζεται σε μια στοίβα βιβλίων που φέρουν τους τίτλους των γνωστότερων έργων του. Με το αριστερό του χέρι δείχνει έναν πάπυρο, τον οποίο κρατούν δυο φτερωτές μορφές παιδιών. Πί­σω από το άγαλμα βρίσκεται μια πυραμίδα, από τη μία εμπρό­σθια πλευρά της οποίας προβάλλει μια σφαίρα η οποία έχει χαραγμένα διάφορα σχέδια, όπως το ζωδιακό κύκλο, τους αστε­ρισμούς κατ τη διαδρομή του κομήτη του 1680. Στην κορυφή της σφαίρας κάθεται μια γυναικεία μορφή, η προσωποποίηση της Αστρονομίας. Η λατινική επιγραφή, σε ελεύθερη μετάφραση, αναγράφει: "Εδώ αναπαύεται ο σερ Ισαάκ Νεύτων, ο οποίος με μια δύναμη μυαλού σχεδόν θεϊκή και με τις μαθηματικές αρχές που ο ίδιος θεμελίωσε, ερεύνησε την πορεία και τη μορφή των πλανητών, τα μονοπάτια των κομητών, τις παλίρροιες και τις ανομοιότη­τες στις ακτίνες του φωτός αλλά και αυτό που ποτέ κανείς άλλος λόγιος δεν είχε φανταστεί, τις ιδιότητες των χρωμάτων που απο­καλύπτονται μέσα τους. Επιμελής, συνετός και πιστός στα κε­λεύσματα της φύσης, της αρχαιότητας και των Ιερών Γραφών, απέδειξε με το έργο του το μεγαλείο του θεού και έζησε με την απλότητα των Ευαγγελίων. Οι θνητοί αγαλλιάζουν που υπήρξε ένα τόσο μεγάλο κόσμημα στην ανθρώπινη φυλή. Γεννήθηκε σης 25 Δεκεμβρίου 1642 και πέθανε στις 20 Μαρτίου 1727"

105

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Μόνα Λίζα Η "Μόνα Λίζα" ή "Τζιοκόντα" είναι το γνωστότερο έργο του Λε­ονάρντο ντα Βίντσι και, σύμφωνα με την άποψη αρκετών ιστο-ρικών τέχνης, ο πλέον διάσημος πίνακας ζωγραφικής όλων των εποχών. Ο Nta Βίντσι ξεκίνησε να εργάζεται στην προσω­πογραφία το 1503 και ολοκλήρωσε τo έργο τρία ή τέσσερα χρό­νια αργότερα. Ο πίνακας κοσμεί το Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Το έργο έφερε μαζί του από την Ιταλία στη Γαλλία ο ίδιος ο Ντα Βίντσι το 1516, όταν ο βασιλιάς Φραγκίσκος Α', προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών, προσκάλεσε το μεγάλο ζωγράφο να εγκατασταθεί στον Πύργο του Κλου, κοντά στην Αμπουάζ. Ο βασιλιάς, μάλιστα, αγόρασε ο ίδιος τον πίνακα. Αρχικά το έρ­γο τοποθετήθηκε στον πύργο του Φοντενεμπλό (ο μεγαλύτερος βασιλικός πύργος στην Γαλλία) και αργότερα στο παλάτι των Βερσαλλιών. Μετά τη Γαλλική Επανάσταση μεταφέρθηκε στο Λούβρο. Η Μόνα Λίζα εκλάπη σας 22 Αυγούστου 1911. Στις 7 Σεπτεμ­βρίου συνελήφθη ως ύποπτος για την κλοπή ο Γάλλος ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ, ο οποίος φέρεται να είχε δηλώσει κάποτε πως το Λούβρο θα έπρεπε να καεί συθέμελα. Ο φίλος του ποι­ητή, Πάμπλο Πικάσο, ανακρίθηκε και αυτός, αλλά τελικά αφέ­θησαν και οι δύο ελεύθεροι. Κάποιοι πίστεψαν πως ο διάσημος πίνακας είχε χαθεί για πάντα. Πέρασαν περίπου δύο χρόνια έως ότου αποδειχτεί πως πίσω από την κλοπή του πίνακα βρι­σκόταν ο Βιντσέντζο Περούτζια, ένας Ιταλός που είχε εργαστεί

106

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

για κάποιο διάστημα στο μουσείο του Λούβρου. Λέγεται πως ο Περούτζια μισούσε τους Γάλλους και πίστευε λανθασμένα πως η προσωπογραφία της Μόνα Λίζα είχε κλαπεί από το Μέγα Να­πολέοντα. Ο Περούτζια συνελήφθη όταν επιχείρησε να πουλή­σει τον πίνακα σε έναν έμπορο έργων τέχνης στη Φλωρεντία. Στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου ο πίνακας βγήκε και πάλι από το Λούβρο, για να μεταφερθεί πρώτα στην Αμπουάζ, έπειτα στο αβαείο του Λοκ-Ντιε και, τέλος, στο Μουσείο Ινγκρ στο Μοντομπάν. Το 1956, το κάτω μέρος του πίνακα υπέστη σημαντικές φθορές, όταν κάποιος επιχείρησε να καταστρέψει το έργο με οξύ. Από τότε ο πίνακας φυλάσσεται πίσω από προ­στατευτικό γυαλί. Από τις 14 Δεκεμβρίου 1962 μέχρι το Μάρ­τιο του 1963 το έργο δανείστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και εκτέθηκε στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον. Προτού ξεκι­νήσει το ταξίδι του, το έργο ασφαλίστηκε με το ποσό των εκατό εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με το Βιβλίο των Ρεκόρ Γκί­νες, η "Μόνα Λίζα" είναι το πλέον πολύτιμο αντικείμενο που ασφαλίστηκε ποτέ. Ο πίνακας έχασε τον τίτλο του ακριβότερου έργου τέχνης μόλις πρόσφατα, καθώς το έργο "Το αγόρι με την πίπα" του Πικάσο πωλήθηκε για 104,1 εκατομμύρια δολάρια το Μάιο του 2004. Βέβαια είναι πολύ πιθανό πως, αν η "Μόνα Λίζα" διατεθεί ποτέ ξανά προς πώληση, η τιμή της θα ξεπερά­σει κατά πολύ τα 104 εκατομμύρια δολάρια. Το 1974, το έργο ταξίδεψε και πάλι στο Τόκιο και στη Μόσχα, προτού επιστρέψει ξανά στο Μουσείο του Λούβρου, όπου εκτίθεται μέχρι σήμερα. Για την ταυτότητα της γυναίκας που απεικονίζεται στο διάσημο

107

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

πίνακα μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, πρόκειται για τη σύζυγο του Φραντσέ-σκο ντελ Τζιοκόντο, ενός εύπορου εμπόρου από τη Φλωρεντία και ισχυρού άνδρα της πόλης. Οι υπέρμαχοι της συγκεκριμέ­νης θεωρίας παραπέμπουν σε μια δήλωση του ίδιου του Ντα Βίντσι σχετικά με το πορτρέτο μιας γυναίκας από τη Φλωρεντία, που ο ζωγράφος φιλοτέχνησε κατόπιν παραγγελίας του Ιουλια­νού των Μεδίκων. Ο βιογράφος του Ντα Βίντσι, Τζιόρτζιο Βα-ζάρι, θεωρεί επίσης πως στον πίνακα απεικονίζεται η σύζυγος του Ντε Τζιοκόντο, ο οποίος ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο. Λί­γα όμως είναι γνωστά για τη σύζυγο του, Λίζα Γκεραρντίνι. Δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να αποδεικνύουν πως μπορεί να υπήρξε ερωμένη κάποιου Μεδίκου ή η γυναίκα στην οποία αναφερόταν ο Ντα Βίντσι. Ο εναλλακτικός τίτλος του έργου, "Λα Τζιόκοντα" κάνει την εμφάνιση του το 1625. Θα πρέπει πάντως να τονιστεί πως στα ιταλικά "gioconda" σημαίνει γυναίκα ελευ­θερίων ηθών.

Η δόκτωρ Λίλιαν Σβαρτς, των εργαστηρίων Μπελ, έχει διατυ­πώσει την άποψη πως η "Μονά Λίζα" αποτελεί αυτοπροσωπο­γραφία. Η ίδια στηρίζει τη θεωρία της στα αποτελέσματα ψη­φιακής ανάλυσης μέσω της οποίας έγινε σύγκριση του διάση­μου πίνακα με μια αυτοπροσωπογραφία του Ντα Βίντσι. Τα χα­ρακτηριστικά των προσώπων μοιάζουν να συμπίπτουν όταν αντιπαραβληθούν με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οι επικριτές της ανωτέρω θεωρίας υποστηρίζουν πως η ομοιότη­τα οφείλεται στο γεγονός ότι και τα δυο πορτρέτα έχουν φιλοτε-

108

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χνηθεί από τον ίδιο ζωγράφο. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, η άγνωστη γυναίκα θα πρέπει να ταυτιστεί με την Ιζαμπέλα ντ' Έστε της Μάντουα. Αρκετές ακόμα θεωρίες κάνουν λόγο για την προσωπογραφία ενός έφηβου ντυμένου με γυναικεία ρού­χα, μια ερωμένη του ίδιου του Ντα Βίντσι ή ακόμα και για ένα φανταστικό πρόσωπο που αποτελεί το ιδεώδες της γυνατκείας μορφής σύμφωνα με το μεγάλο ζωγράφο.

Μουσείο του Λούβρου Βασιλικό ανάκτορο μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση και ένα από τα πλέον διάσημα μουσεία του κόσμου, που κάθε χρόνο προ­σελκύει εκατομμύρια επισκέπτες. Ο κεντρικός πυρήνας του συ­γκροτήματος που αποτελεί το σημερινό μουσείο χτίστηκε τα τε­λευταία χρόνια της βασιλείας του Φραγκίσκου Α στη θέση πα­λαιότερου οχυρού και είναι έργο του αρχιτέκτονα Πιερ Λεσκό. Ο διάδοχος του Φραγκίσκου, Ερρίκος Β', ανέθεσε στον ίδιο αρ­χιτέκτονα την ανέγερση συμπληρωματικών κτιρίων. Το έργο της ανέγερσης των βασιλικών ανακτόρων του Λούβρου συνεχί­στηκε μέχρι τα χρόνια του Λουδοβίκου ΙΔ'. Μετά από μια περίοδο παρακμής, που συνδέεται με τη μεταφο­ρά της αυλής στις Βερσαλίες, τα παλαιά ανάκτορα έρχονται και πάλι στο προσκήνιο με τον Ναπολέοντα Γ' και την ανέγερση των κτιρίων του λεγόμενου "Νέου Λούβρου". Η μετατροπή του Λούβρου σε μουσείο καταγράφηκε σε σχετικό διάταγμα της Συμβατικής Συνέλευσης, με το οποίο τα ανάκτο-

109

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ρα αποκτούν πλέον τον τίτλο του Κεντρικού Μουσείου Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το μουσείο εγκαινιάστηκε το 1793. Στο Λούβρο φιλοξενούνται αρχικά έργα τέχνης που ανήκαν στις συλλογές της έκπτωτης μοναρχικής οικογένειας και των αρι­στοκρατών της χώρας - μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η "Μόνα Λίζα" ήδη από την εποχή του Φραγκίσκου Α Τα εκθέ­ματα του εμπλουτίζονται μετά τις εκστρατείες του Ναπολέοντα στην Ιταλία αλλά και το επιτυχημένο ανασκαφικό έργο των Γάλ­λων αρχαιολόγων στην Αίγυπτο. Τα πιο γνωστά έργα τέχνης που εκτίθενται στο μουσείο είναι η "Μόνα Λίζα" του Ντα Βί-ντσι, η Αφροδίτη της Μήλου" η "Νίκη της Σαμοθράκης" κα­θώς και πολλά από τα αριστουργήματα των σημαντικότερων ζω­γράφων της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Την περίοδο 1985-1989 κατασκευάστηκε η γυάλινη πυραμί­δα, η οποία αποτέλεσε και τη νέα είσοδο του μουσείου. Η ανέ­γερση της προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις σε μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης, ενώ μέχρι και σήμερα το ερώτημα αν τελι­κά η σύγχρονη αυτή προσθήκη αναδεικνύει το χαρακτήρα του Λούβρου εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης.

Μπαφομέτ Δαιμονικό πλάσμα το οποίο, σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυ­ρίες, λάτρευαν οι Ναΐτες Ιππότες. Έχει περιγραφεί ως ένα πλά-

110

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σμα με δύο πρόσωπα, κεφάλι γάτας ή ένα γενειοφόρο ανθρώ­πινο κεφάλι. Την εποχή της ακμής του Τάγματος των Ιπποτών του Ναού (βλ. λέξη), η Ιερά Εξέταση υποστήριζε πως οι ΝαΤτες επικαλούνταν τον Μπαφομέτ στις τελετές μύησης τους και πως αυτό, ανάμεσα σε πολλά άλλα, αποτελούσε απόδειξη της αιρετι­κής φύσης του τάγματος τους. Μια πολύ πιο πρόσφατη και αρ­κετά γνωστή απεικόνιση δείχνει τον Μπαφομέτ με τη μορφή μιας φτερωτής αίγας με γυναικείο στήθος κτ ένα δαυλό στο κέ­ντρο του κερασφόρου κεφαλιού του. Το σκίτσο προέρχεται από το έργο του Ελιφάς Λεβί Δόγμα και Τελετουργικό της Υψηλής Μαγείας (Dogme et Rituel de la Haute Magie) του 1854. Η ει­κόνα που παραθέτει ο Λεβί δεν ταιριάζει απόλυτα με την ιστο­ρική περιγραφή του Μπαφομέτ, τουλάχιστον σύμφωνα με τα ιστορικά αρχεία που υπάρχουν από τις δίκες των Ναϊτών Ιππο­τών, αν και αποτελεί αντίγραφο διάφορων αγαλμάτων που κο­σμούσαν αρκετές από τις εκκλησίες των Ναϊτών. Ο Μπαφομέτ, όπως απεικονίζεται στο σχέδιο του Λεβί, συχνά έχει ταυτιστεί με το Σατανά ή κάποιο ανώτερο δαίμονα στην ιε­ραρχία της Κόλασης. Πάνω από το κεφάλι του Μπαφομέτ του Λεβί εμφανίζεται μία πεντάλφα, ένα σύμβολο που χρησιμοποι­είται συχνά από τους οπαδούς του μυστικισμού. Οι σατανιστές, αντίθετα, χρησιμοποιούν το σύμβολο της ανάποδης πεντάλφας, μέσα στο οποίο βρίσκεται το κεφάλι μιας κατσίκας. Όσον αφορά την προέλευση του όρου, υπάρχουν πολλές θεω­ρίες. Υπάρχει η άποψη ότι η συγκεκριμένη ονομασία αποτελεί παραφθορά της λέξης Μαχομέτ, της λατινικής απόδοσης του

111

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

αραβικού Μουχαμάντ, που είναι το όνομα του προφήτη του Ισλάμ. Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει πως η λέξη Μπαφομέτ εί­ναι κρυπτογραφημένη με τον εβραϊκό Κώδικα Ατμπάς (βλ. λέ­ξη) και σημαίνει "σοφία" - άποψη που υιοθετεί και ο Νταν Μπράουν στο βιβλίο του. Μια τρίτη θεωρία θέλει τη λέξη Μπα­φομέτ να προέρχεται από την αραβική λέξη Abufihamat, που σημαίνει "ο Πατέρας της Κατανόησης" και συνδέεται με τις δι­δασκαλίες των σούφι.

Μυστικοί Φάκελοι To 1967, στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού ανακαλύφτη­καν ορισμένα έγγραφα τα οποία έγιναν γνωστά με την ονομα­σία Μυστικοί Φάκελοι (Dossiers Secrets). Ουσιαστικά επρό­κειτο για μια συλλογή από επιστολές, φυλλάδια και αποκόμ­ματα εφημερίδων, τα οποία περιείχαν δύο γενεαλογικούς πί­νακες καθώς και δύο περγαμηνές και αναφέρονταν σε μια μυ­στική οργάνωση με την ονομασία Κοινό της Σιών (βλ. λέξη). Σύμφωνα πάντα με τα έγγραφα αυτά, μέλη της οργάνωσης υπήρξαν διάσημοι ζωγράφοι, συγγραφείς και επιστήμονες, με­ταξύ των οποίων ο Ισαάκ Νεύτων, ο Βικτόρ Ουγκό, ο Αλεσάντρο Μποτιτσέλι και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (βλ. Μεγάλοι Διδά­σκαλοι της Σιών). Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι Μυστικοί Φάκελοι ήταν πλαστοί και μοναδικό σκοπό είχαν να προσφέ­ρουν ιστορικό υπόβαθρο και κύρος στο Κοινό της Σιών.

112

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Μυστικός Δείπνος Ο "Μυστικός Δείπνος" ("II Cenacolo" ή "La Ultima Cena") είναι μια τοιχογραφία την οποία ανέλαβε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι κα­τόπιν παραγγελίας από το Δούκα του Μιλάνου, Λουντοβίκο Σφόρτσα. Το έργο αναπαριστά τη σκηνή του Μυστικού Δείπνου και βασίζεται στην περιγραφή του Ευαγγελίου του Ιωάννη. Η τοιχογραφία έχει διαστάσεις 4,6 επί 8,8 μέτρα, και βρίσκεται στην τράπεζα της μονής Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε στο Μιλάνο. Το θέμα ήταν αρκετά παραδοσιακό, η έμπνευση του Ντα Βίντσι όμως του έδωσε μεγαλύτερο ρεαλισμό και βάθος, επιτυγχάνοντας επιπλέον να τονίσει την αντίθεση μεταξύ της ανησυχίας των απο­στόλων και της γαλήνιας στάσης του Ιησού. Οι θολίσκοι πάνω από το κυρίως έργο φέρουν το θυρεό του Οίκου των Σφόρτσα. Ο Ντα Βίντσι ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στο έργο το 1495 και το ολοκλήρωσε το 1497 Βέβαια, δε δούλευε συνεχώς στο έργο καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής. Καθώς μια νωπογρα­φία δεν μπορεί να τροποποιηθεί ενώ δουλεύει ο καλλιτέχνης, ο Ντα Βίντσι επέλεξε να καλύψει τον τοίχο της μονής με ένα στρώ­μα πίσσας, γύψου και γυψομάρμαρου. Λόγω της μεθόδου που χρησιμοποιήθηκε, η τοιχογραφία επιδεικνύει μικρή αντοχή στο χρόνο και μόλις είκοσι χρόνια μετά την ολοκλήρωση της άρχι­σε να εμφανίζει τα πρώτα σημάδια φθοράς. Από το δέκατο έκτο αιώνα και έπειτα έχει υποστεί αρκετές σημαντικές επεμβάσεις αποκατάστασης. Εξαιτίας αυτού, δεν μπορεί να είναι σίγουρο πως τα πρόσωπα παραμένουν τα ίδια όπως όταν τα ζωγράφισε ο Ντα Βίντσι. Τουλάχιστον ένα από αυτά, εκείνο του Θωμά, είναι

113

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σίγουρο πως διέφερε από το αυθεντικό, τουλάχιστον μέχρι τις ερ. γασίες αποκατάστασης του 1999. Ήδη το 1568, περίπου εβδομήντα χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου, ο βιογράφος του Ντα Βίντσι, Τζόρτζιο Βαζάρι, αναφέ­ρει πως το έργο είχε υποστεί τόσες φθορές, ώστε οι μορφές δεν ήταν πλέον αναγνωρίσιμες. Το 1726 επιχειρήθηκε μια πρώτη, αποκατάσταση του "Μυστικού Δείπνου" από τον Μικελάντζελο Μπελότι. Το 1770 επιχειρήθηκε μια δεύτερη αποκατάσταση από, τον Τζιουζέπε Μάτσα. Το 1796 τα γαλλικά στρατεύματα χρησι-μοποίησαν το μοναστήρι ως φυλακή. Δεν είναι γνωστό αν κά­ποιος από τους κρατούμενους έκανε την περίοδο εκείνη κάποια ζημιά στο έργο. Το 1821 ο Στέφανο Μπαρέζι, ειδικός στο να αφαιρεί ολόκληρες νωπογραφίες από τοίχους χωρίς να προκα­λεί ζημιές στα έργα, κλήθηκε να αφαιρέσει την τοιχογραφία προ­κειμένου να τη μεταφέρει σε ασφαλέστερη τοποθεσία. Ο Μπαρέ­ζι προκάλεσε σημαντικές ζημιές στο κεντρικό τμήμα του έργου, πριν συνειδητοποιήσει πως ο "Μυστικός Δείπνος" δεν ήταν μια απλή νωπογραφία.

Από το 1901 μέχρι το 1908 ο Λουίτζι Καβενάτζι ολοκλήρωσε μια προσεκτική μελέτη της δομής του έργου και στη συνέχεια ξε­κίνησε να το καθαρίζει. Το 1924 ο Ορέστε Σιλβέστρι έκανε επι­πλέον εργασίες καθαρισμού και σταθεροποίησε ορισμένα τμή­ματα του έργου με στόκο. Στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέ­μου, στις 15 Αυγούστου 1943, το μοναστήρι χτυπήθηκε από βόμ­βα. Οι αμμόσακοι που κάλυπταν τον τοίχο προστάτευσαν το έρ­γο, που όμως ίσως υπέστη ζημιές από τη δόνηση. Από το 1951

114

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μέχρι και το 1954 ο "Μυστικός Δείπνος" υποβλήθηκε σε μια ακόμα εργασία καθαρισμού και αποκατάστασης από τον Μάου-ρο Πελιτσιόλι. Μια μακροχρόνια επιχείρηση καθαρισμού και αποκατάστασης της τοιχογραφίας ξεκίνησε το 1978 και ολοκληρώθηκε το 1999. Καθώς ήταν δεδομένο πως η μεταφορά του έργου ήταν αδύνατη, ο χώρος μετατράπηκε σε ένα σφραγισμένο, κλιματολογικά ελεγ­χόμενο περιβάλλον. Ακολούθησε μια λεπτομερής μελέτη για να καθοριστεί η αυθεντική μορφή του έργου με τη χρήση εξειδι­κευμένων επιστημονικών οργάνων αλλά και των αυθεντικών προσχεδίων, που φυλάσσονται στη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Ουίνδσορ. Μερικές περιοχές του έργου κρίθηκαν οριστικά κα­τεστραμμένες. Αυτά τα σημεία βάφτηκαν ξανά με νερομπογιές και με χαμηλότερο φωτισμό, ώστε να φαίνεται πως δεν αποτελούν τμήμα του πρωτότυπου έργου. Η συγκεκριμένη διαδικασία απο­κατάστασης διάρκεσε είκοσι δύο χρόνια, και στις 28 Μαίου 1999 το έργο παραδόθηκε και πάλι σε κοινή θέα, αν και οι επι­σκέπτες θα πρέπει να επικοινωνούν από πριν για την ώρα προ­σέλευση τους στο μουσείο, καθώς επιτρέπεται να παραμένουν στο χώρο μόνο για δεκαπέντε λεπτά. Όταν έγιναν τα αποκαλυ­πτήρια του έργου, υπήρξαν αρκετές διαμάχες σχετικά με τις αλ­λαγές στα χρώματα, στους τόνους, ακόμα και στα σχήματα ορι­σμένων προσώπων.

Ένα αντίγραφο του "Μυστικού Δείπνου" ελαιογραφία σε καμβά (έργο του δέκατου έκτου αιώνα), διατηρείται στο αβαείο του Τον-ζερλό στο Βέλγιο. Αποκαλύπτει πολλές λεπτομέρειες οι οποίες

115

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

δεν είναι πλέον ορατές στο πρωτότυπο. Ο ζωγράφος Τζιάκομο Ραφαέλι φιλοτέχνησε ακόμα ένα αντίγραφο σε πραγματικό μέγε­θος στη Μινορίτικη Εκκλησία της Βιέννης, την περίοδο 1809-1814. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο βιβλίο The Templar Revelation (Η Αποκάλυψη των Ναϊτών) των Lynn Picknett και Clive Prince, η μορφή που βρίσκεται στα δεξιά του Ιησού είναι η Μαρία Μαγδαληνή και όχι ο Απόστολος Ιωάννης. Η θεωρία αυ­τή αποτελεί κεντρικό άξονα της πλοκής του μυθιστορήματος του Νταν Μπράουν Κώδικας Da Vinci. Οι πολέμιοι αυτής της άπο­ψης επισημαίνουν τα εξής: • Η εκτενής ζημιά καθιστά μεν σχεδόν αδύνατο το να πει κανείς με σιγουριά το φύλο της μορφής, εντούτοις είναι προφανές πως φοράει ανδρικά ρούχα. • Υπάρχουν μόνο δεκατρείς μορφές στο έργο, οπότε, αν στον πί­νακα απεικονίζεται όντως η Μαρία Μαγδαληνή, τότε λείπει ένας απόστολος. Μερικοί έχουν προτείνει πως μπροστά από τη φι­γούρα του Πέτρου υπάρχει ένα χέρι που κρατά μαχαίρι και το οποίο δε δείχνει να ανήκει σε κανέναν από όσους διακρίνονται στον πίνακα, σε πιο καθαρές αναπαραγωγές του έργου όμως φαί­νεται πως είναι το δεξί χέρι του Πέτρου. • Το σκούρο χρώμα στο κέντρο του στήθους της επίμαχης μορ­φής, το οποίο μερικοί θεωρούν ως ένδειξη γυναικείου στήθους, οφείλεται στη φθορά του έργου. • Καμία γυναικεία μορφή δε διακρίνεται στα προσχέδια του "Μυ­στικού Δείπνου" που διασώζονται.

116

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ναίτες Βλ. Τάγμα των Ιπποτών του Ναού.

Ναός του Σολομώντα Βλ. Σολομών, Βασιλιάς του Ισραήλ και Τάγμα των Ιπποτών του Ναού.

Νεύτων, σερ Ισάακ Ο σερ Ισαάκ Νεύτων γεννήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 1642, τη χρονιά που πέθανε ο Γαλιλαίος. Ο πατέρας του πέθανε πριν ακόμα γεννηθεί ο Ισαάκ και η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε στα τρία του χρόνια και τον εμπιστεύτηκε στη γιαγιά του. Οι δύο οι­κογένειες ζούσαν σε απόσταση δύο μιλίων στο Γούλσθορπ, στο Λίνκολνσαϊρ της Αγγλίας. Όταν ήταν έντεκα χρονών, η μητέρα του χήρεψε για δεύτερη φορά, κι έτσι ο Νεύτων πήγε να ζήσει κοντά της μαζί με τα ετεροθαλή αδέλφια του. Ο Νεύτων υπήρξε καλός μαθητής στις πρώτες τάξεις του σχο­λείου, αλλά οι δυνατότητες του δε φάνηκαν νωρίς, εκτός από την κλίση του στην κατασκευή μηχανικών παιχνιδιών. Είχε εξοικειωθεί επίσης από μικρή ηλικία με τη χρήση των χημι­κών ουσιών, πηγαίνοντας συχνά στο φαρμακείο ενός γείτονα του. Παρ' όλο που η μητέρα του ήθελε να τον κάνει αγρότη, βλέ-

117

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ποντας ότι ο μικρός δε θα τα κατάφερνε, αποφάσισε να τον στεί­λει στο Πανεπιστήμιο. Έτσι, ο Νεύτων πέρασε με μεγάλη ευκο­λία τις εισαγωγικές εξετάσεις για το Τρίνιτι Κόλετζ του Κέι­μπριτζ, από το οποίο αποφοίτησε το 1665. Ακολούθησαν δυο χρόνια εντατικής και γόνιμης εργασίας. Κατά την περίοδο αυ­τή συνέλαβε τις πρώτες ιδέες και θεωρίες που θα επεξεργαζό­ταν τα υπόλοιπα εξήντα χρόνια της ζωής του, μεταξύ των οποί­ων οι πρώτες σκέψεις που τον οδήγησαν αργότερα στο νόμο της παγκόσμιας έλξης, μαθηματικοί τύποι καθώς και τα πρώτα πει­ράματα για την ανάλυση του φωτός. Το 1667 επέστρεψε στο Κέιμπριτζ, όπου τον επόμενο χρόνο πή­ρε τον τίτλο του διδάκτορα. Το 1668 κατασκεύασε το πρώτο κα­τοπτρικό τηλεσκόπιο και ένα χρόνο αργότερα έφτασε στην κο­ρυφή της ακαδημαϊκής του καριέρας, όταν κατέλαβε τη Λου-κασιανή έδρα. Η θέση αυτή προέβλεπε μόνο μία ώρα διδασκα­λίας την εβδομάδα και τέσσερις ώρες ακρόασης των σπουδα­στών, κι έτσι, ο Νεύτων είχε πολύ χρόνο για προσωπικές έρευ­νες και μελέτες. Μέχρι το 1679 ο Νεότων ασχολήθηκε κυρίως με προβλή­ματα οπτικής, ανάλυσης χρωμάτων καθώς και με την κατα­σκευή ενός δεύτερου και τελειότερου κατοπτρικού τηλεσκο­πίου. Τότε όμως στράφηκε προς το πρόβλημα της βαρύτητας και είκοσι χρόνια αργότερα, το 1687, δημοσίευσε το βιβλίο του Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας, που αποτελεί θεμέλιο λίθο της μηχανικής και όλης της κλασικής φυσικής.

118

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

To 1701 άφησε την έδρα του στο Κέιμπριτζ και από το 1703 έως το θάνατό του το 1727 ήταν πρόεδρος της Βασιλικής Εται-ρείας, όπου ανέπτυξε εξαιρετική δράση. Τις χελευταίες δεκαε-τίες της ζωής του το επιστημονικό του έργο περιορίστηκε ιδι­αίτερα, καθώς στράφηκε κυρίως σε θεολογικά και ιστορικά θέ-ματα. Γύρω στο 1725 άρχισε να κλονίζεχαι η άριστη μέχρι τό-τε υγεία του και μεχακόμισε στο Κένσινγκχον του Λονδίνου. Στις 28 Φεβρουαρίου, αφού προέδρευσε σε άλλη μία συνεδρίαση της Βασιλικής Εταιρείας, είχε μία κρίση από την οποία δε συ­νήλθε ποτέ. Πέθανε στις 20 Μαρχίου και τάφηκε στο αβαείο του Ουέστμινσχερ (βλ. λέξη) με μεγάλες τιμές.

Ντα Βίντσι, Λεονάρντο Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι γεννήθηκε στις 15 Απριλίου 1452 και πέθανε στις 2 Μαΐου 1519. Υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της εποχής του. Εκτός από τη ζωγραφική ασχολήθηκε επίσης με την αρχιτεκτονική, τη μουσική, τη γλυ-πτική, τις φυσικές επιστήμες, τη φιλοσοφία και την ποίηση. Έχει χαρακχηρισχεί ως το πρόχυπο του "ανθρώπου της Αναγέν­νησης". Αρκεχά σχοιχεία για τη ζωή του Ντα Βίντσι μάς είναι γνωστά χά­ρη στο έργο του Τζόρτζιο Βαζάρι (1511-1574), ιστορικού τέ-χνης που συνέγραψε τη βιογραφία του μεγάλου ζωγράφου. Ο Ντα Βίντσι γεννήθηκε στο Αντσιάνο, κοντά στο Βίντσι της βό­ρειας Ιχαλίας, και ήταν νόθος γιος του συμβολαιογράφου Πιέρο

119

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ντα Βίντσι και της Κατερίνα, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Το 1469 μαθήτευσε στο εργαστήρι του διάσημου ζωγράφου Αντρέα Βερόκιο (1435-1488) μαζί με τον Αλεσάντρο Μποτιτσέλι και τον Πιέτρο Περουτζίνο. Από την πρώτη αυτή περίοδο προέρχο­νται ορισμένα έργα η αυθεντικότητα των οποίων έχει κατά και­ρούς αμφισβητηθεί από τους κριτικούς τέχνης. Ένα από τα χα­ρακτηριστικότερα έργα εκείνης της περιόδου είναι ο "Ευαγγελι­σμός" που εκτίθεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας, το πρώτο έργο στο οποίο ο Ντα Βίντσι εφαρμόζει την περίφημη "ατμοσφαιρική προοπτική" του. Στην ίδια περίοδο ανήκουν επί­σης η "Παναγία με το Γαρύφαλλο" έργο στο οποίο είναι ακόμα εμφανής η επιρροή του Βερόκιο, η προσωπογραφία της "Τζινέ-βρα Μπέντσι" και η "Παναγία Μπενουά" Ίσως το σημαντικότε­ρο έργο της πρώτης φλωρεντινής περιόδου του Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι η "Προσκύνηση των Μάγων" (βλ. λέξη), που ο ζω­γράφος ανέλαβε κατόπιν παραγγελίας των μοναχών του Σαν Ντονάτο ντέλι Σκοπέτι. Ο πίνακας, ο οποίος παρέμεινε ημιτε­λής, είναι το πρώτο έργο που αποδίδεται με βεβαιότητα στον Ντα Βίντσι.

Το 1482, ο Λεονάρντο μετακομίζει στο Μιλάνο για να τεθεί στην υπηρεσία του Λουντοβίκο Σφόρτσα. Έτσι ξεκινά η λεγόμενη λομβαρδική περίοδος του ζωγράφου, η οποία θεωρείται και η πιο γόνιμη της ζωής του. Από το 1482 μέχρι το 1499 ο Νια Βί­ντσι ασχολείται με ια πιο ετερογενή αντικείμενα. Εκπονεί μελέ­τες ύδρευσης και οχυρωματικών έργων, αφιερώνει χρόνο για τη σχεδίαση όπλων, αναλαμβάνει τη διοργάνωση των εορταστικών

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

εκδηλώσεων και των θεατρικών παραστάσεων της Αυλής, ενώ παράλληλα συνεχίζει να ζωγραφίζει και να μελετά τις φυσικές επιστήμες. Στην περίοδο αυτή ανήκουν η περίφημη "Παναγία των Βράχων" (βλ. λέξη) και η τοιχογραφία του "Μυστικού Δεί­πνου" (βλ. λέξη). Είναι τα χρόνια που ο Ντα Βίντσι διαμορφώ­νει τα στοιχεία της τέχνης του που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Αναγέννησης, τη φωτο­σκίαση (κιαροσκούρο) και την ατμοσφαιρική προοπτική. Στην ίδια περίοδο ανήκουν επίσης τα σχέδια για ένα μεγάλο έφιππο ανδριάντα του Φραντσέσκο Σφόρτσα. Μετά την ανατροπή του Λουντοβίκο Σφόρτσα από τους Γάλλους, ο Λεονάρντο αναγκάζεται να εγκαταλείψει το Μιλάνο μαζί με το φίλο του Τζαν Τζιάκομο Καπρότι ντα Ορένο, τον οποίο ο ζω­γράφος αποκαλούσε χαϊδευτικά Σαλάι (Διαβολάκο), και να κα­ταφύγει αρχικά στη Φλωρεντία κι έπειτα στη Μάντουα και την αυλή της Ιζαμπέλα ντ' Έστε. Δύο μήνες αργότερα ο Ντα Βίντσι θα ταξιδέψει στη Βενετία, πιθανότατα για να αναλάβει τη μελέτη των οχυρωματικών έργων εναντίον των Τούρκων, που την επο­χή εκείνη απειλούσαν το Φρίουλι. Το 1501 ο Λεονάρντο επι­στρέφει στη Φλωρεντία, όπου ο Φιλιπίνο Λίπι (1457-1507), ένας άλλος μεγάλος ζωγράφος της Αναγέννησης, του παραχω­ρεί την παραγγελία της "Αγίας Αννας" την οποία του είχαν ανα­θέσει οι μοναχοί της Ανουντσιάτα. Για περίπου δύο χρόνια ο Ντα Βίντσι τίθεται στην υπηρεσία του Καίσαρα Βοργία και ταξι­δεύει στην περιοχή της Ρωμανίας για να αναλάβει την επίβλεψη των οχυρωματικών έργων που έχουν ξεκινήσει εκεί. Το Μάρτιο

121

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

του 1503 ο ζωγράφος επιστρέφει στη Φλωρεντία, όπου παρα­μένει για περίπου τρία χρόνια. Εκεί, αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας μια τοιχογραφία στην Αίθουσα Συμβουλίων του Παλά-τσιο Βέκιο με θέμα τη "Μάχη του Ανγκιάρι". Στην ίδια περίοδο ανήκει και η "Μόνα Λίζα" (βλ, λέξη), το πλέον διάσημο έργο του ζωγράφου. Το 1506, μετά την παλινόρθωση του Οίκου των Σφόρτσα, ο Λε­ονάρντο επιστρέφει στο Μιλάνο. Ένα χρόνο αργότερα διορίζεται μόνιμος ζωγράφος και μηχανικός της πόλης και γνωρίζει τον νεαρό Φραντσέσκο Μέλτσι, που γίνεται μαθητής και αχώριστος σύντροφος του. Τα επόμενα χρόνια ο Λεονάρντο μοιράζει to χρόνο του μεταξύ του Μιλάνου και της Φλωρεντίας και ασχο­λείται κατά κύριο λόγο με μελέτες υδραυλικής. Το 1513 ταξι­δεύει στη Ρώμη για να τεθεί στην υπηρεσία του Ιουλιανού των Μεδίκων, αδελφού του Πάπα Λέοντα Ι'. Στη Ρώμη ο Ντα Βίντσι θα έρθει σε επαφή με ορισμένες από τις μεγαλύτερες προσωπι­κότητες της εποχής, όπως τον αρχιτέκτονα Ντονάτο Μπραμάντε και τον Ραφαήλ. Τα επόμενα τρία χρόνια ο Ντα Βίντσι θα ασχο­ληθεί ιδιαίτερα με τη γεωμετρία και τη γεωλογία και θα αναλά­βει τη μελέτη της αποξήρανσης των ελών του Πόντε. Το 1516 εγκαθίσταται στον πύργο του Κλου, κοντά στην πόλη Αμπουάζ, και τίθεται στην υπηρεσία του Φραγκίσκου Α της Γαλ­λίας, ένθερμου προστάτη των τεχνών, από τον οποίο λαμβάνει το ποσό των χιλίων σκούδων ως ετήσια επιχορήγηση. Ο Φρα­γκίσκος χρηματοδοτεί επίσης τους δύο μαθητές του ζωγράφου, Φραντσέσκο Μέλτσι και Σαλάι. Στα τελευταία χρόνια της ζωής

122

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

του ο Ντα Βίντσι ολοκληρώνει τον "Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή" και τον "Βάκχο" πιθανότατα με τη βοήθεια των μαθητών του. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του ασχολείται με τη με­λέτη των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών. Μετά το θάνατο του τα πολύτιμα σχέδια και τα χειρόγραφα των μελετών και των παρατηρήσεων του διασκορπίστηκαν σε ολό­κληρη την Ευρώπη. Καθώς ο ίδιος δεν εξέδωσε τις θεωρίες και τα πορίσματα των ποικίλων ερευνών και των παρατηρήσεων του, το επιστημονικό του έργο παρέμεινε στην αφάνεια μέχρι το δέκατο ένατο αιώνα. Ελάχιστοι όμως είναι οι επιστημονικοί κλάδοι που δεν απασχόλησαν αυτή την πολυσύνθετη προσωπι­κότητα της Αναγέννησης. Σε καθαρά θεωρητικό επίπεδο, η ενασχόληση του με τις φυσι­κές επιστήμες τον οδήγησε σε μια γενική διατύπωση της αρχής της αδράνειας, ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη μελέτη του κέ­ντρου βάρους των σωμάτων. Πολύ σημαντικό είναι το έργο του Ντα Βίντσι στον τομέα της οπτικής. Ήταν ο πρώτος που κατα­νόησε τις βασικές αρχές λειτουργίας του ανθρώπινου ματιού, ενώ ασχολήθηκε επίσης με μελέτες φωτομετρίας. Σε αυτό το ση­μείο αξίζει να σημειωθεί πως ορισμένοι σύγχρονοι ερευνητές θεωρούν πως πίσω από το μυστήριο της Ιεράς Σινδόνης του Το­ρίνο, του σάβανου που λέγεται πως δέχτηκε το σώμα του Ιησού μετά τη Σταύρωση, δεν αποκλείεται να κρύβεται ο Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Εξίσου αξιόλογη είναι η ενασχόληση του Ντα Βίντσι με την επι­στήμη της γεωλογίας. Σε αντίθεση με τους σύγχρονους του,

123

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

απέρριψε ως μη τεκμηριωμένη τη βιβλική αφήγηση του κατα­κλυσμού, ενώ ασχολήθηκε με το φαινόμενο της διάβρωσης και τη μελέτη των απολιθωμάτων. Συνδυάζοντας τις καλλιτεχνικές του ικανότητες με την επιστη­μονική περιέργεια και αδιαφορώντας για τις προκαταλήψεις των συγχρόνων του, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ασχολήθηκε επίσης με την ανατομία και άφησε πίσω του πολυάριθμα σχέδια τα οποία μαρτυρούν το ενδιαφέρον του για τη ανθρώπινη φυσιολογία και τον τρόπο λειτουργίας των διάφορων οργάνων. Στον "Βιτρούβιο Άντρα" ίσως το πιο γνωστό σχέδιο του, ο Ντα Βίντσι ασχολείται με τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Ως εφευρέτης ο Ντα Βίντσι σχεδίασε και κατασκεύασε μηχανές κάθε λογής. Υδραυλικά συστήματα, θωρακισμένα οχήματα, όπλα, εκσκαφείς και μηχανές διάνοιξης σηράγγων είναι μόνο λίγες από τις τεχνολογικές καινοτομίες που σώζονται στα ση­μειωματάρια του Ντα Βίντσι. Γοητευμένος από την ιδέα της πτή­σης, ο Λεονάρντο μελέτησε την κίνηση και την ανατομία των πουλιών. Τον Ιανουάριο του 1496 δοκίμασε ανεπιτυχώς μία από τις πτητικές μηχανές που ο ίδιος είχε κατασκευάσει. Στα σημειωματάρια του σώζονται επίσης τα σχέδια ενός αλεξίπτω­του, ενός ελικοπτέρου που θα κινούνταν από τη συντονισμένη προσπάθεια τεσσάρων αντρών, καθώς και αρκετών ανεμόπτε­ρων.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι πέθανε το Μάιο του 1519 και, σύμφω­να με την επιθυμία του, ενταφιάστηκε στην εκκλησία του Σεν Φλοραντέν της Αμπουάζ.

124

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ντε Πλανσί, Κολίv Ο Κολίν ντε Πλανσί (1793-1887) ήταν Γάλλος μυστικιστής, δαιμονολόγος και συγγραφέας αρκετών βιβλίων αποκρυφι­σμού. Το 1818 εκδόθηκε για πρώτη φορά το γνωστότερο έργο του, Dictionnaire Infernal (To Λεξικό της Κόλασης). Το βιβλίο έγινε ευρέως γνωστό το 1863, όταν ανατυπώθηκε με την προ­σθήκη ορισμένων ευφάνταστων εικόνων και σχεδίων. Ο Ντε Πλανσί ακολούθησε την παράδοση πολλών παλαιότερων συγ­γραφέων, ταξινομώντας τους δαίμονες κατά όνομα και αξίωμα στα πρότυπα της Ελάσσονος Κλείδας του Σολομώνια (βλ. λέ­ξη) και του Pseudomonarchia Daemonum.

Opus Dei Η οργάνωση Opus Dei αποτελεί δημιούργημα του ιερωμένου Χοσέ Μαρία Εσκρίβα, όταν το 1928, στη διάρκεια της διαμο­νής του στη Μαδρίτη, δήλωσε ότι προχωρά στην ίδρυση της οργάνωσης επειδή έλαβε θεία εντολή. Έτσι, λίγα χρόνια μετά, το 1933, ιδρύει το πρώτο κέντρο της οργάνωσης στην ισπανι­κή πρωτεύουσα, στο οποίο διδάσκονται μαθήματα νομικής και αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με τον Εσκρίβα, οι αποκλειστικοί σκοποί της οργάνωσης ήταν η εκπαίδευση των νέων στα ιδεώ­δη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, η προσφορά βοήθειας στους φτωχούς και τους ασθενείς και η διάδοση της πίστης. Σύντομα η οργάνωση, κάτω από την εποπτεία του Εσκρίβα και την αμέριστη συμπαράσταση των εκκλησιαστικών αρχών της

125

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Μαδρίτης, αρχίζει να επεκτείνει τις δραστηριότητες της σε όλη την Ισπανία και από εκεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε αυτή την εξάπλωση διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο η επικράτηση των φραν-κιστών μετά το τέλος του ισπανικού εμφύλιου πόλεμου, οι οποί­οι, σε συνδυασμό με την επίσημη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, υποστήριξαν το Opus Dei με τόσο άμεσο τρόπο, ώστε το 1943 να επιτραπεί η μετατροπή της οργάνωσης σε ιδιαίτερο θρη­σκευτικό τάγμα αλλά και να ευλογηθεί η ύπαρξη της από τον ίδιο τον Πάπα, ο οποίος ιδρύει για τα μέλη του το Ρωμαϊκό Κο­λέγιο του Τιμίου Σταυρού. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1953, ιδρύεται το Ρωμαϊκό Κολέγιο St Mary, στο οποίο φοιτούν γυναίκες μέλη του Opus Dei σε πα­νεπιστημιακό επίπεδο θεολογικών σπουδών. Το 1991 ο Αλβά-ρο ντε Πορτίγιο, διάδοχος του Εσκρίβα στην ηγεσία της οργά­νωσης, χρίζεται επίσκοπος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β', οπότε η επιρροή της οργάνω­σης στην Ισπανία, στο Βατικανό και αλλού αποκτά επίσημη θρησκευτική βάση και υποστήριξη. Η παράθεση αυτών των ιστορικών στοιχείων καταρχήν φαίνε­ται ως η συνηθισμένη πορεία μιας επιτυχημένης φιλανθρωπι­κής θρησκευτικής εταιρείας, στην ανθρωπιστική χρησιμότητα και επίρρωση της οποίας συμβάλλει καταλυτικά η απαραίτητη επίσημη ευλογία και συναίνεση. Από την άλλη πλευρά, σχεδόν σε ολόκληρη την ιστορία της η οργάνωση ή το τάγμα του Opus Dei έχει κατηγορηθεί ότι αποτελεί μια έντονη προσπάθεια του Βατικανού για την αλληλεπίδραση και τον έλεγχο της κοσμι-

126

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

κής εξουσίας από την πνευματική - κάτι που είχε επιχειρηθεί για τελευταία φορά στην περίοδο της Αναγέννησης, με κατα­στροφικά και για τις δύο αποτελέσματα. Η σημερινή εικόνα του Opus Dei εμφανίζει όλα τα χαρακτηρι­στικά μιας πανίσχυρης θρησκευτικής οργάνωσης, ίσως της ισχυρότερης στην Ευρώπη, η οποία βρίσκεται κάτω από ισχυ­ρή συγκεντρωτική διοίκηση, γνωρίζει λόγω της δύναμης της άλλοτε την απόλυτη εμπιστοσύνη και άλλοτε την ισχυρή επι­φύλαξη της ανώτατης ιεραρχίας, ενώ αριθμεί σχεδόν δυόμισι χιλιάδες ιεράρχες μαζί με έναν τεράστιο αριθμό λαϊκών, που κατέχουν θέσεις-κλειδιά στο πολιτικό, οικονομικό και κοινω­νικό κατεστημένο πολλών χωρών, θα πρέπει επίσης να σημει­ωθεί ότι η θρησκευτική μορφή του Opus Dei είναι μοναδική στα χρονικά του Βατικανού. Η θρησκευτική υπόσταση του στην Αγία Έδρα ορίζεται ως personal prelature, δηλαδή μια ιερατι­κή δομή που λειτουργεί πέρα και πάνω από τις τοπικές εκκλη­σιαστικές αρχές στους τόπους όπου υπάρχουν αποστολές της, με περιουσία που υπολογίζεται μεγαλύτερη από το εθνικό ει­σόδημα πολλών χωρών του αναπτυσσόμενου κόσμου και χωρίς καμιά νομική υποχρέωση για τη δημοσίευση ή τον έλεγχο των οικονομικών της. Σύμφωνα με το χάρτη του Opus Dei, ο σκο­πός του είναι αποκλειστικά ο πνευματικός εμπλουτισμός των μελών του - η υποψία όμως ότι ο πραγματικός στόχος της ορ­γάνωσης δεν είναι άλλος από την επιδίωξη της επέκτασης της κυριαρχίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σε όλους τους το­μείς της κοινωνίας δε φαίνεται να είναι αβάσιμη.

127

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Τα μέλη του Opus Dei ανήκουν σε δυο κατηγορίες: στους εγ-γάμους και τους άγαμους. Η διαδικασία εισδοχής στην οργά­νωση είναι μυστική, τα δε μέλη υπόσχονται απόλυτη υποταγή στον επικεφαλής της και "σε άλλα εξουσιοδοτημένα στελέχη της ιεραρχίας". Μαζί όμως με τα μεγάλα περιουσιακά στοιχεία της και την επιμέρους κυριαρχία της οργάνωσης σε πολλούς τομείς της ζωής στις χώρες όπου δρα, η συμπεριφορά των με­λών της είναι το τρίτο θέμα που προκαλεί ερωτήματα. Έτσι, εί­ναι υποχρεωμένα να υποβάλλουν εβδομαδιαίες αναφορές στις οποίες περιγράφουν όλες τις δραστηριότητες τους, επαγγελμα­τικές, οικογενειακές και προσωπικές. Επίσης, η εβδομαδιαία εξομολόγηση τους, αλλά αποκλειστικά σε ιερωμένο ο οποίος να ανήκει στο Opus Dei, είναι υποχρεωτική. Ακόμη, η σύνδεση της οργάνωσης με την παρούσα ηγεσία του Βατικανού είναι γνωστή και αποτέλεσε στο παρελθόν θέμα σκανδάλου στη Ρω­μαιοκαθολική Εκκλησία, όταν ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' προσπάθησε να αγιοποιήσει τον ιδρυτή της. Σε λαϊκό επίπεδο, το Opus Dei είναι πανίσχυρο στην Ισπανία και μέσω αυτής στη Λατινική Αμερική, όπου πριν λίγα χρόνια υπήρξαν αποδείξεις για τη δημιουργία, κάτω από την ηγεσία του, ενός ισχυρότατου συνασπισμού από εκπροσώπους του με­γάλου κεφαλαίου κατ των τραπεζών, ενός λόμπι για την υπο­στήριξη της σκανδαλώδους, όπως αποδείχτηκε, εκλογής του προέδρου Φουτζιμόρι.

Στην Ισπανία η ισχύς της οργάνωσης δεν αμφισβητήθηκε πο­τέ, ιδιαίτερα στο πλαίστο των συντηρητικών κυβερνήσεων της

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χώρας. Άλλωστε η διατύπωση για το σύγχρονο ρόλο και σκο­πό της οργάνωσης δόθηκε παραστατικά ήδη από τη δεκαετία του 1950, όταν δύο βασικά στελέχη της, ο Ραφαέλ Κάλβο Σερέρ και ο Φλορεντίνο Περέζ-Έμπιντ, δημοσίευσαν τις διάσημες από τότε εργασίες τους για την αναγέννηση του Opus Dei και το διεθνή ρόλο του. Εκεί ισχυρίζονταν ότι η ένταξη της Ισπα­νίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίαζε μια μοναδική ευκαι­ρία για τη δημιουργία ενός μαχόμενου, κατακτητικού καθολι­κισμού, στα ίχνη εκείνου που προσπάθησε να οργανώσει ο αυ­τοκράτορας Κάρολος Ε' (Κάρολος Κουίντος) κατά το δέκατο έκτο αιώνα. Εκτός από την Ισπανία και τις ΗΠΑ, όπου η διείσδυση του Opus Dei στα κρατικά όργανα θεωρείται ιδιαίτερα μεγάλη, στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης -Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία και Βέλγιο- συμβαίνει κάτι ανάλογο. Ειδικά στο Βέλγιο μάλιστα, όπου υπάρχει η ιδιαιτερότητα της σύνδεσης του βασιλικού οί­κου του με τον ισπανικό βασιλικό οίκο των Βουρβόνων, η δι­είσδυση της οργάνωσης υπήρξε τόσο ισχυρή, ώστε οδήγησε στην αναγραφή της στον κατάλογο που συντάσσει η ειδική κοι­νοβουλευτική επιτροπή και ο οποίος περιλαμβάνει τις επικίν­δυνες αιρέσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν με ειδική νο­μολογία.

Ουέστμινστερ Βλ. Αβαείο του Ουέστμινστερ.

129

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Παναγία των Παρισίων Βλ. Καθεδρικός Ναός της Σαρτρ.

Πάπας Κλήμης Ε' Ο Πάπας Κλήμης Ε', κατά κόσμον Μπερτράν ντε Γκοτ, γεννή­θηκε το 1264 στο Βιλαντρό της Γασκόνης και πέθανε στο Ροκ-μόρ το 1314. Ανήλθε στον παπικό θώκο το 1305 ως διάδοχος του Βενέδικτου ΙΑ. Έμεινε στην ιστορία λόγω της καθοριστικής συμβολής του στη διάλυση του Τάγματος των Ιπποτών του Να­ού (βλ. λέξη) αλλά και για την απόφαση του να μεταφέρει την παπική έδρα στην Αβινιόν. Η μεταφορά υποτίθεται πως ήταν προσωρινή, τελικά όμως κράτησε σχεδόν εβδομήντα χρόνια. Η παραμονή της παπικής εξουσίας στην Αβινιόν παραλληλί­στηκε με την επίσης εβδομηκονταετή εξορία των Ιουδαίων στη Βαβυλώνα τον 6ο π.Χ. αιώνα και για αυτό το λόγο είναι επίσης γνωστή ως Βαβυλωνιακή Αιχμαλωσία της Εκκλησίας. Ο Κλή­μης υπηρέτησε πιστά τον Πάπα Βονιφάτιο Η', ο οποίος ιον έχρισε αρχιεπίσκοπο του Μπορντό. Ανήλθε στον παπικό θώκο το 1305, μετά από περίπου ένα χρόνο διαβουλεύσεων μεταξύ των Γάλλων και των Ιταλών καρδιναλίων, οι οποίοι είχαν ίσες δυνάμεις στο κονκλάβιο, το συνέδριο που ήταν αρμόδιο για την εκλογή του Πάπα. Καθώς ο αρχιεπίσκοπος του Μπορντό δεν είχε ιταλική καταγωγή, η εκλογή του θεωρείται ένδειξη ουδε­τερότητας. Όταν ο νέος ποντίφικας της Ρώμης ειδοποιήθηκε για την εκλογή του, έσπευσε να μεταβεί στην Ιταλία. Τελικά

130

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

όμως επέλεξε τη Λυών για την ενθρόνιση του, η οποία έλαβε χώρα στις 14 Νοεμβρίου 1305. Ανάμεσα στις πρώτες πράξεις του νέου Πάπα ήταν ή χειροτονία εννέα Γάλλων Καρδιναλίων. Στις αρχές του 1306, ο Κλήμης ο Ε' ακυρώνει μια σειρά από προηγούμενες αποφάσεις των προ­κατόχων του προκειμένου να ευνοήσει το Φίλιππο Δ', βασιλιά της Γαλλίας. Το Μάρτιο του 1309 η έδρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μεταφέρθηκε στην Αβινιόν, η οποία την εποχή εκείνη δεν αποτελούσε τμήμα της Γαλλίας αλλά ανήκε στο βα­σίλειο της Σικελίας. Η Σύνοδος της Βιέννης, που ασχολήθηκε με το ζήτημα των Ιπποτών του Ναού το 1311, δεν κατέληξε σε κάποια οριστική απόφαση. Ο Πάπας όμως αποφάσισε να προ­χωρήσει στη διάλυση του τάγματος, ικανοποιώντας έτσι τις επι­θυμίες του Φίλιππου. Ακόμα ένα χαρακτηριστικό των χρόνων του Κλήμη ήταν η αιματηρή καταστολή του κινήματος των οπα­δών του Φρά Ντολτσίνο στη Λομβαρδία. Αξίζει να σημειώσου­με ότι ο Κλήμης Ε' ήταν ο πρώτος ποντίφικας της Ρώμης που καθιέρωσε την παπική τιάρα.

Παρεκκλήσι του Ρόσλιν Ναός του δέκατου πέμπτου αιώνα που βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό της Σκοτίας και είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελιστή Ματ­θαίο. Η εκκλησία χτίστηκε από τον Γουίλιαμ Σαν Κλερ, τρίτο και τελευταίο Πρίγκιπα του Όρκνι της οικογένειας των Σαν Κλερ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το χοροστάσιο ενός σταυρό-

131

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σχημου ναού, η ανέγερση του οποίου εγκαταλείφθηκε μετά το θά­νατο του Σαν Κλερ. Η λαϊκή παράδοση που συνδέει το Παρεκ­κλήσι του Ρόσλιν με τα εξόριστα μέλη του Τάγματος των Ιπποτών του Ναού (βλ. λέξη) που είχαν καταφύγει στη Σκοτία φαίνεται να είναι εσφαλμένη. Πηγές της εποχής εμφανίζουν την οικογένεια των Σαν Κλερ να καταθέτει εναντίον των Ναϊτών περίπου εκατόν πενήντα χρόνια πριν την ανέγερση της εκκλησίας. Σε αντίθεση επίσης με όσα αναφέρονται στο βιβλίο του Νταν Μπράουν Κώδικας Da Vinci, η ονομασία του ναού δεν αποτε­λεί παραφθορά της ρόδινης γραμμής (βλ. λέξη), αλλά προέρ­χεται από τις γαελικές λέξεις ross (ύψωμα) και lynn (νερό) και μπορεί να ερμηνευτεί ως παραθαλάσσιο ύψωμα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν πως στο εσω­τερικό της εκκλησίας υπάρχουν διακοσμητικές αναπαραστά­σεις φυτών που ευδοκιμούν στην αμερικανική ήπειρο, η ανα­κάλυψη της οποίας έγινε σχεδόν εκατόν πενήντα χρόνια μετά την ανέγερση του ναού.

Πεφωτισμένοι Βλ. Ιλουμινάτι.

Πλαντάρ, Πιερ Ο Πιερ Αθενάς Μαρί Πλαντάρ γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1920 και υπήρξε ο εγκέφαλος πίσω από την ίδρυση και τη δρά-

132

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ση του αμφιλεγόμενου Κοινού της Σιών (βλ. λέξη). Το Κοινό της Σιών απασχόλησε για πρώτη φορά τη δημοσιότητα το 1956, όταν ο Πλαντάρ εργαζόταν ως σχεδιαστής για μια εταιρεία στην πόλη Ανμάς στη νοτιοανατολική Γαλλία. Μέσα από το έντυπο που εξέδιδε, το Κοινό της Σιών υπερασπιζόταν την ανάπτυξη κα­τοικιών χαμηλού κόστους. Ο Πλαντάρ κατηγορήθηκε ως απα­τεώνας εξαιτίας των περίφημων Μυστικών Φακέλων (βλ. λέξη) τους οποίους χρησιμοποίησε για να αποδείξει πως το Κοινό της Σιών ήταν μια οργάνωση με ιστορία εκατοντάδων ετών και με πολλά διάσημα μέλη στις τάξεις της, καθώς και πως ο ίδιος ήταν απόγονος των Μεροβίγγειων βασιλέων (βλ. λέξη). Ο Πλαντάρ πέθανε στο Παρίσι στις 3 Φεβρουαρίου 2000.

Πόουπ, Αλεξάντερ Ο Αλεξάντερ Πόουπ ήταν γνωστός Βρετανός ποιητής και συγ­γραφέας. Γεννήθηκε στις 21 Μαΐου 1688 και πέθανε στις 30 Μαΐου 1744. Από παιδί αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα με τη σπονδυλική του στήλη, γι' αυτό άλλωστε και το ύψος του ήταν μόλις ένα μέτρο και τριάντα επτά εκατοστά. Παρ' ότι έγραφε ποί­ηση από τα δώδεκα χρόνια του, η πρώτη του σημαντική δου­λειά και συνεισφορά στη λογοτεχνία θεωρείται το Δοκίμιο στην Κριτική, το οποίο δημοσίευσε το 1711, όταν ήταν είκοσι τριών ετών. Στα σημαντικά του έργα συγκαταλέγονται το έργο The Rape of the Lock, καθώς και μια εξάτομη μετάφραση της Ιλιάδας του

133

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ομήρου, ενώ η μετάφραση που επιχείρησε στην Οδύσσεια ση­μείωσε μικρότερη επιτυχία. Ο Πόουπ έγραψε επίσης τον περί-φημο Επιτάφιο του σερ Ισαάκ Νεύτων: "Nature and nature's laws lay hid in night. God said: "let Newton be" and all was light." ("Η φύση και οι νόμοι της φύσης παρέμεναν κρυμμένοι μέσα στη νύχτα. Ο θεός είπε: "γεννηθήτω Νεύτων" και εγένε-το φως.") Σε αυτό το δίστιχο αργότερα ο Βρετανός ποιητής, ιστο­ρικός και συγγραφέας σερ Τζον Κόλινγκς Σκουάιρ (1882-1958) θα κάνει την εξής προσθήκη: "It did not last: the devil, shouting: "ho! let Einstein be" restored the status quo." ("Δεν κράτησε πολύ: ο Διάβολος, φωνάζοντας: "γεννηθήτω Αϊνστάιν" αποκατέστησε την καθεστηκυία τάξη"). Ο Πόουπ ήταν επίσης στενός φίλος με το διάσημο συγγραφέα Τζόναθαν Σουίφτ. Στα γνωστά αποφθέγματα του Πόουπ περι­λαμβάνονται και τα: "η ημιμάθεια είναι επικίνδυνη" "Το να σφάλλεις είναι ανθρώπινο, το να συγχωρείς είναι θεϊκό" "οι ανόητοι τρέχουν εκεί όπου οι άγγελοι φοβούνται να περπατή­σουν" και: "το πλέον κατάλληλο αντικείμενο μελέτης για την ανθρωπότητα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος"

Προσκύνηση των Μάγων, Η Πρόκειται για μια πασίγνωστη σκηνή της χριστιανικής θρη­σκευτικής παράδοσης, η οποία αναπαράχθηκε ως θέμα στα έρ­γα πολλών διάσημων ζωγράφων. Ανάμεσα στους ζωγράφους που φιλοτέχνησαν πίνακες με θέμα το προσκύνημα των μάγων

134

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

συγκαταλέγονται οι Ντιέγκο Βελάσκεθ, Αντρέα Μαντένια, Φρα Αντζέλικο, Φιλίπο Λίπι, και φυσικά ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Το έργο του Ντα Βίντσι βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία και οι διαστάσεις του είναι 2,43χ 2,74 μέτρα. Ο Ντα Βίντσι ξεκίνησε να εργάζεται στο συγκεκριμένο έργο το 1480. Ο πίνακας προοριζόταν γτα την Αγία Τράπεζα του μονα­στηριού του Σαν Ντονάτο στο Σκοπέτο, κοντά στη Φλωρεντία. Αρχικά είχε συμφωνηθεί το έργο να ολοκληρωθεί σε τριάντα μήνες, παρέμεινε όμως ημιτελές όταν ο Ντα Βίντσι ένα χρόνο αργότερα έφυγε για το Μιλάνο. Το αρχικό συμβόλαιο για το συ-γκεκριμένο έργο ήταν αρκετά περίπλοκο, καθώς οι μοναχοί πρόσφεραν στον Ντα Βίντσι ως αμοιβή το ένα τρίτο της γης που είχαν κερδίσει από κάποιο κληροδότημα. Το συμβόλαιο όριζε πως η συγκεκριμένη ιδιοκτησία δε θα μπορούσε να μεταβιβα­στεί για τρία χρόντα μετά από την ολοκλήρωση του έργου, εκτός κι αν πουλιόταν στους ίδιους τους μοναχούς, αντί του τιμήμα­τος των τριακοσίων φλορινιών. Αλλά την απόκτηση της γης συ­νόδευε ένας φόρος κληρονομιάς ύψους εκατόν πενήντα φλορι-νιών, τον οποίο ο Ντα Βίντσι έπρεπε να ξεπληρώσει σε δόσεις (κάτι το οποίο δεν έκανε ποτέ λόγω έλλειψης χρημάτων - μάλι­στα, όταν ήρθε η ώρα για την πρώτη δόση, ζήτησε από τους μο­ναχούς είκοσι οκτώ φλορίνια ως προκαταβολή για να συνεχί­σει να εργάζεται). Επιπλέον, ο ζωγράφος ήταν υποχρεωμένος να επιβαρύνεται ο ίδιος τα υλικά για το έργο, αν και πράγματι του προσφέρθηκε μια μικρή οικονομική βοήθεια με τη μορφή προκαταβολής. Τέλος, στο συμβόλαιο υπήρχε ρήτρα σύμφωνα

135

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

με την οποία ο Ντα Βίντσι δε θα έπαιρνε καμία αμοιβή, αν δεν ολοκλήρωνε το έργο στην ώρα του. Ο Ντα Βίντσι ήταν γνωστός για την αναξιοπιστία του σχετικά με τα χρονοδιαγράμματα πα­ράδοσης των έργων του. Μπορούσε να αφιερώσει μήνες ολό­κληρους σε προβλήματα περιεχομένου και σύνθεσης ενός έρ­γου, βαριόταν όμως γρήγορα την πρακτική διαδικασία της ζω­γραφικής δημιουργίας. Στην "Προσκύνηση των Μάγων" απεικονίζονται άνθρωποι κά­θε ηλικίας να περιστοιχίζουν την Παρθένο και το θείο Βρέφος, πολλοί από αυτούς έφιπποι. Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηρι­στικά των έργων του Ντα Βίντσι είναι η μοναδική του ικανότη­τα να εκφράζει σχεδόν ανθρώπινα συναισθήματα στις εκφρά­σεις των ζώων που ζωγράφιζε. Στο βάθος της εικόνας διακρί­νονται τα σκαλιά ενός ερειπωμένου ναού, ενώ μια ομάδα αν­θρώπων πλησιάζει για να προσκυνήσει και αυτή το θείο Βρέ­φος. Στην άκρη δεξιά, απομονωμένος από το υπόλοιπο πλήθος, βρίσκεται ένας μικρός βοσκός. Έχει ειπωθεί πως ο μικρός βο­σκός είναι η μοναδική αυτοπροσωπογραφία του ζωγράφου σε νεαρή ηλικία. Άλλωστε εκείνη την εποχή ήταν κοινή πρακτική των ζωγράφων να περιλαμβάνουν τους εαυτούς τους σε κάποιο σημείο στα έργα τους. Ανάμεσα στις άλλες φιγούρες του πλή­θους ξεχωρίζουν ένας ετοιμοθάνατος γέρος, ένας συλλογισμέ­νος νέος και οι μάγοι. Πίσω από τα ερείπια του ναού διακρί­νονται αγροί και ένας έφιππος άντρας που πολεμά ένα τέρας. Ερείπια όπως αυτά που εμφανίζονται στον πίνακα υπήρξαν ένα συνηθισμένο μοτίβο, που συμβόλιζε την πτώση της παγανολα-

136

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

τρείας μετά τη γέννηση του Ιησού Χριστού. Το δέντρο που βρί­σκεται ακριβώς πίσω από την Παρθένο είναι το Δέντρο της Ζω­ής. Στον πίνακα έχουν καταμετρηθεί εξήντα έξι άνθρωποι και έντεκα ζώα. Ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο, πράγματι: ο Ντα Βί-ντσι ήταν είκοσι εννέα ετών όταν ξεκίνησε να δουλεύει πάνω σε αυτό το έργο. Έχουν διασωθεί πολλά προκαταρκτικά σκίτσα και πειραματικά σχέδια του Ντα Βίντσι για το συγκεκριμένο έργο. Στην πραγ­ματικότητα, τα προσχέδια του "Προσκυνήματος των Μάγων" εί­ναι τα περισσότερα που έχουν βρεθεί για έργο του ζωγράφου. Ο Ντα Βίντσι σχεδίασε ανθρώπινες μορφές σε εκατοντάδες στά­σεις, ενώ τα άλογα σχεδιάζονταν ξανά και ξανά, αφού ο ζωγρά­φος έλπιζε πως τα άλογα στο "Προσκύνημα των Μάγων" θα αναπαριστούνταν κάποτε ως μπρούτζινα αγάλματα. Φαίνεται όμως πως ποτέ δε βρήκε λύση στο πρόβλημα του πως θα επι­τευχθεί η ισορροπία σε τόσο μεγάλο όγκο μπρούτζου, που θα στηριζόταν μόνο στα πισινά πόδια του αλόγου. Επίσης, η με­λέτη της προοπτικής που έκανε για το "Προσκύνημα των Μά­γων" είναι αρκετά πιο χαλαρή και αδρή από το τελικό έργο και διαφέρει σε πολλά σημεία. Σε αυτή τη μελέτη εμφανίζεται μά-λιστα μία καμήλα, και είναι απορίας άξιο πού είχε δει το συ­γκεκριμένο ζώο ο Ντα Βίντσι. Μέχρι σχιγμής η μοναδική εξή­γηση είναι ο μικρός ζωολογικός κήπος που υπήρχε εκείνη την εποχή στη Φλωρεντία. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η καμήλα καθώς και πολλές άλλες μορφές που είχε σχεδιάσει ο Ντα Βί­ντσι δε συμπεριλήφθηκαν στο τελικό έργο. Αν και το έργο δεν

137

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ολοκληρώθηκε ποτέ, εντούτοις θεωρείται ένα από τα πιο ση­μαντικά έργα του ζωγράφου, καθώς έγινε κατά την περίοδο που απεγκλωβιζόταν από την επιρροή του δασκάλου του, Αντρέα Βερόκιο. Το έργο πραγματεύεται θέματα που θα κάνουν την εμ­φάνιση τους σε πολλά κατοπινά έργα του ζωγράφου. Όταν τελι­κά ο Ντα Βίντσι έφυγε για το Μιλάνο, προσελήφθη ο Φιλίπο Λίπι για να φιλοτεχνήσει ένα εναλλακτικό έργο με το ίδιο θέ­μα, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1496.

Ρεν-λε-Σατό Το χωριό Ρεν-λε-Σατό στην περιοχή Λανγκεντόκ της Γαλλίας ήρθε στο προσκήνιο το 1885, όταν ο νεαρός αβάς Φρανσουά Μπερενζέρ Σονιέρ (1852-1917) του μικρού, παλαιού παρεκ­κλησίου αποφάσισε να επιδιορθώσει κάποια τμήματα του. Το παρεκκλήσι, το οποίο ήταν αφιερωμένο στη Μαρία τη Μαγδα­ληνή, βρισκόταν σε άθλια κατάσταση από το πέρασμα του χρό­νου, αφού τα θεμέλια του χρονολογούνταν από τον ενδέκατο αι­ώνα. Κατά τη διάρκεια αυτών των επιδιορθώσεων και σύμφω­να με το θρύλο, σκάβοντας ο αβάς σε ένα συγκεκριμένο σημείο, που βρίσκεται στο προαύλιο της μικρής εκκλησίας, ανακάλυ­ψε ένα είδος κρύπτης, η οποία θα έπρεπε να χρονολογούνταν από την εποχή των πρώτων Μεροβίγγειων βασιλέων (βλ. λέξη) της Γαλλίας, μιας μυστηριώδους δυναστείας που περιλάμβανε

138

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

τους πρώτους ηγεμόνες της χώρας πριν τον έκτο αιώνα. Στο εσωτερικό αυτής της κρύπτης, συνεχίζει ο θρύλος, ο αβάς αντί­κρισε ένα -ή, κατά μια άλλη εκδοχή, τέσσερα- κομμάτι μιας αρ­χαίας περγαμηνής, μετά την ανάγνωση του οποίου συνέχισε τις ανασκαφές του στο χώρο του νεκροταφείου δίπλα στην εκκλη­σία και συγκεκριμένα στον τόπο ταφής της Κόμισσας του Μπλάνκφορτ. Στη συνέχεια, και ίσως μετά την ανακάλυψη και άλλων στοιχείων εκεί, ο αβάς επισκέφτηκε τον επισκοπικό αντιπρόσωπο στην πλησιέστερη πόλη Καρκασόν, στον οποίο παρουσίασε τα ευρήματά του. Η συνέχεια της ιστορίας είναι ακόμα πιο παράξενη. Μέσα σε λίγες μέρες η επισκοπή της Καρκασόν ενέκρινε ένα ασυνήθι­στα υψηλό ποσό για την αναστήλωση και την επιδιόρθωση της μικρής εκκλησίας μαζί με την εντολή να κατασκευαστεί και μια σειρά από κτίρια, όπως ο Πύργος της Μαγδαληνής. Κάτω από την επιστασία του αβά οι επιδιορθώσεις αυτές άλλαξαν κυριο­λεκτικά τη μορφή της εκκλησίας - με τη μόνη διαφορά πως αφε­νός η επισκοπή της Καρκασόν έχει αρνηθεί από τότε να επιβε­βαιώσει κάθε παροχή χρημάτων στον αβά και αφετέρου η Γαλ­λική Βιβλιοθήκη, όπου φημολογείται πως φυλάγονται το ένα ή τα περισσότερα τμήματα της περγαμηνής, έχει αρνηθεί να επι­βεβαιώσει με τη σειρά της την προέλευση τους. Η διακόσμηση του ίδιου του παρεκκλησίου είναι αρκετά πα­ράδοξη για χριστιανικό ναό. Στην αψίδα της εισόδου υπάρχει χαραγμένη η φράση: "Αυτός ο τόπος είναι τρομερός" δίπλα της βρίσκεται σαν ένα είδος παραστάτη ή "επιβλέποντα" ένα άγαλ-

139

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μα του δαίμονα Ασμοδαίου (βλ. λέξη), ενώ παράξενες αναπα ραστάσεις βρίσκονται σε άλλα σημεία του εσωτερικού της εκ-κλησίας. Το σκάνδαλο που προκάλεσε τις περισσότερες συζητήσεις γύ-ρω από το μυθικό ή μη εύρημα του αβά προκλήθηκε κυρίως από την αναπάντεχη και παράξενη αλλαγή που παρατηρήθηκε στην οικονομική του κατάσταση, μια αλλαγή που τονίστηκε ακόμα περισσότερο από την προκλητική επίδειξη αυτού του νε­οαποκτηθέντος πλούτου. Πριν τις ανασκαφές στο παρεκκλήσι ο Σονιέρ δεν ήταν παρά άλλος ένας από τους χιλιάδες κακο­πληρωμένους επαρχιακούς ιερωμένους, με μισθό που δεν ξε­περνούσε τα εβδομήντα πέντε φράγκα μηνιαίως. Μετά από αυ­τές, όμως, ο αβάς ανέλαβε εξ ολοκλήρου την επιδιόρθωση του ναού, αγόρασε μεγάλες εκτάσεις της περιοχής, όπου έχτισε μια κατοικία που θύμιζε παλάτι, απόκτησε πανάκριβες συλλογές από αντίκες και παλαιά βιβλία και άρχισε να δίνει πολυδάπα­νες δεξιώσεις σε πολιτικούς, αστέρες της όπερας, προσωπικό­τητες των παριζιάνικων εσωτεριστικών κύκλων αλλά και στους τοπικούς ευγενείς και κληρικούς. Τα συνολικά έξοδα που πραγματοποίησε στα επόμενα είκοσι χρόνια υπολογίζονται σε περισσότερα από είκοσι εκατομμύρια φράγκα της εποχής, πο­σό αρκετά μακρινό από τα εβδομήντα πέντε φράγκα του μισθού του. Η παράξενη και προκλητική αυτή συμπεριφορά προκάλε­σε τον αποσχηματισμό του από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την εντολή να εγκαταλείψει το Ρεν-λε-Σατό, κάτι που ο Σο­νιέρ αγνόησε επιδεικτικά.

140

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ο αβάς Σονιέρ πέθανε το 1917, χωρίς να αποκαλύψει ποτέ τις πηγές της αναπάντεχης χρηματοδότησής του. Αυτό, σε συν­δυασμό με την επίμονη φήμη ότι ο εφημέριος που είχε ακού­σει την εξομολόγησή του αρνήθηκε να του δώσει άφεση αμαρ­τιών -κάτι πρωτάκουστο για έναν αβά-, ήταν φυσικό να ξεκινή­σουν από τότε μια χιονοστιβάδα από διαδόσεις και σενάρια για την προέλευση αυτών των χρημάτων. Οι εκδοχές που έχουν κατά καιρούς προταθεί για την περίεργη ιστορία του παρεκ­κλησίου του Ρεν-λε-Σατό και του αβά Σονιέρ εκτείνονται από την ολοκληρωτική διάψευση της ανακάλυψης παράξενων ευ­ρημάτων και την απόδοση της συμπεριφοράς του Σονιέρ στην κατάχρηση μιας γενναίας οικονομικής βοήθειας της τοπικής επισκοπής για την επιδιόρθωση ενός ναού με ιδιαίτερη αρχαι­ολογική αξία μέχρι κάποιους ακραίους ιστορικά ισχυρισμούς, οι οποίοι αγγίζουν ευαίσθητα ιστορικά και θρησκευτικά θέμα­τα. Έτσι, ο ξαφνικός πλούτος του μέχρι τότε σχεδόν άπορου αβά αποδόθηκε κατά σειρά και από διάφορους ερευνητές και συγ­γραφείς στο χαμένο θησαυρό των Ναϊτών, σε θαμμένο χρυσά­φι από την εποχή των Βησιγότθων, σε αρχαία κειμήλια και πο­λύτιμα αντικείμενα από την εποχή της αίρεσης των Καθαρών (βλ. λέξη) ή -το πιο επικίνδυνο σενάριο από όλα- στο προϊόν εκβιασμού που άσκησε ο αβάς στις γαλλικές εκκλησιαστικές αρχές, προκειμένου να μην αποκαλύψει κάποιο τρομερό μυ­στικό που είχε ανακαλύψει μέσα στα κομμάτια του αρχαίου χει­ρόγραφου της κρύπτης.

141

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ρόδινη γραμμή Ονομασία του μεσημβρινού που διασχίζει το Παρίσι αλλά και της γραμμής αίματος του Ιησού, σύμφωνα με τα όσα αναφέρο­νται στο μυθιστόρημα Κώδικας Da Vinci του Νταν Μπράουν. Η επιστημονική έρευνα θεωρεί ότι η ρόδινη γραμμή δεν απο­τελεί τον ονομαζόμενο μηδενικό μεσημβρινό, αλλά δημιουργή­θηκε απλώς για να εξυπηρετήσει τις αστρονομικές έρευνες που διεξήχθησαν από το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Παρισιού.

Ροδόσταυροι Βλ. Αδελφότητα του Ρόδου και του Σταυρού.

Σολομών, Βασιλιάς του Ισραήλ Μία από τις σημαντικότερες μορφές της ιστορίας, η οποία πέρα από τον αυθεντικό ρόλο της έχει συμβολικά συνδεθεί με μια πλειάδα από εσωτερικές οργανώσεις και εταιρείες με απόκρυφο περιεχόμε­νο. Πρόκειται για ένα πρόσωπο με ιδιαίτερα έντονη και καταλυτική, αν και στηριγμένη στο θρύλο, παρουσία στην ιστορία του εσωτερι-σμού, μια φυσιογνωμία με την οποία συνδέονται αλήθειες και μύ­θοι που ακόμα και σήμερα μαγεύουν τον ερευνητή και παρουσιά­ζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Πολιτική ιδιοφυΐα, στρατιωτικός σπάνιας διορατικότητας, θρη-σκευτικός ηγέτης με ευρύτατη σκέψη και από τους μεγαλύτφους σο­φούς της εποχής του, ο Σολομών ήταν παράλληλα ο ηγέτης που

142

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σύνδεσε το όνομα του με μια τεράστια περιοχή της εσωτερικής γνώ­σης και της μαγείας, δηλαδή της προσπάθειας του ανθρώπου να εξευμενίσει και στη συνέχεια να ελέγξει τις δυνάμεις της φύσης, το άγνωστο και το επίφοβο. Ο βασιλιάς Σολομών θεωρείται σχεδόν από όλους τους ιστορικούς ο μεγαλύτερος ηγεμόνας του Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι σύγχρονοι μελετητές εκφράζουν διαφορές στις κρίσεις τους για τον ευρύτερο ιστορικό ρόλο του. Ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά Δαβίδ, επίσης σημαντικής προσωπικότητας της ιουδαϊκής ιστο­ρίας. Η περίοδος της βασιλείας του δεν είναι επακριβώς διαπιστωμένη, διάρκεσε όμως για ένα πολύ μεγάλο διάστημα, περίπου σαράντα χρόνια, η δε ηγεμονία του τοποθετείται στα μέσα του 10ου π.Χ. αι­ώνα. Από ιστορικής άποψης, σχεδόν όλα όσα γνωρίζουμε για το Σο-λομώντα πηγάζουν από την Παλαιά Διαθήκη και συγκεκριμένα το Βιβλίο Βασιλειών Α', κεφ. 1-11 και το Βιβλίο των Χρονικών Β', κεφ. 1-9. Παρά το γεγονός ότι όλα τα αρχαία κείμενα θρησκευτικού πε­ριεχομένου περιέχουν ένα πλήθος από μυθικές ή ψευδοϊστορικές αναφορές, τα στοιχεία που υπάρχουν στην Παλαιά Διαθήκη αρ­κούν για να μας βοηθήσουν να σχηματίσουμε μια αρκετά σαφή ιστορική εικόνα του. Από στρατιωτική άποψη, ο Σολομών θεωρείται ένας από τους ικα­νότερους και ευφυέστερους στρατηγούς της ιστορίας, η δε αυτοκρα­τορία του είχε ως κύριο σκοπό της την οικονομική και εμπορική εδραίωση και εξάπλωση. Οι συμμαχίες που δημιούργησε στόχευ­αν πάντα στην αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση λιμανιών, εμπο-

143

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ρικών δρόμων και ασφαλών ανταλλαγών προς κοινό όφελος. Ένα από τα γνωστότερα περιστατικά κατά τη βασιλεία του Σολομώντα ήταν η περίφημη γνωριμία του με τη Βασίλισσα του Σαβά. Το βασί­λειο της εκτεινόταν στη νότια Αραβία, στον εμπορικό δρόμο που ενώνει την Ερυθρά θάλασσα με τον Ινδικό Ωκεανό, όπου τα εδάφη ήταν πλούσια σε χρυσό, μύρο και σμύρνα, προϊόντα δυσεύρετα και πολύτιμα. Έτσι, φαίνεται ότι η θρυλούμενη ερωτική ιστορία ανάμε­σα τους δεν ήταν τίποτε άλλο από ακόμη μία επιτυχημένη συμμα­χία του ιδιοφυή βασιλιά με μια τοπική ηγεμονίδα - εκείνος πρό­σβλεπε στα πλούσια εδάφη και τα αγαθά της περιοχής της, ενώ εκεί­νη στην ασφάλεια των μεταφορών που πρόσφερε η ισχυρή ηγεμο­νία του για προϊόντα που θα κατευθύνονταν προς τη Μεσόγειο από τα ασφαλή λιμάνια της Παλαιστίνης. Εξάλλου, η φράση της Παλαιάς Διαθήκης: "Και έδωκεν ο βασιλεύς Σολομών εις την βασίλισσαν της Σεβά πάντα όσα ηθέλησεν, όσα εζήτησεν" δείχνει χαρακτηριστικά την ικανότητα του Σολομώντα στις επιτυχημένες συμμαχίες... Άλλο ένα από τα σημαντικά χαρακτηριστικά της βασιλείας του Σο­λομώντα είναι ο κατασκευαστικός οργασμός εκείνης της περιόδου, με μεγαλύτερο εκπρόσωπο το ναό που φέρνει το όνομα του. Παρά τη λιτότητα της κατασκευής, ο Ναός του Σολομώντα πρέπει να ήταν ένα επιβλητικό κτίριο, σύμφωνα με τις περιγραφές που διασώθηκαν με­τά την οριστική καταστροφή του ναού από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ. Ο Ναός του Σολομώντα αποτελεί κάτι που υπερβαίνει την έννοια ενός απλού λατρευτικού χώρου. Κατά μία έννοια, δηλώνει την ευ­ρύτερη αντίληψη του Σολομώντα όσον αφορά την ανεξιθρησκία και

144

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

το σεβασμό στα δόγματα των άλλων λαών της εποχής, όπως φαίνε­ται και από την προσευχή που εκφώνησε στην εγκαθίδρυση του (Παλαιά Διαθήκη, Βασιλέων Α', 8). Πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως αυτά ακριβώς τα λόγια, με τα οποία, αφού δηλώσει την ισχύ του μο­νοθεϊσμού με την παντοδυναμία του θεού της Ιερουσαλήμ, τον πα­ρακαλεί παράλληλα να εισακούει τις προσευχές όλων των ανθρώ­πων που ανήκουν σε άλλα δόγματα, εδραιώνουν τη φήμη του ως με­γάλου μύστη, σοφού και κατόχου μιας εσωτερικής λατρευτικής γνώ­σης, που ίσως να υπερέβαινε το μέσο ανθρώπινο μέτρο. Η διοικητική ιδιοφυΐα του φάνηκε και στις μεταρρυθμίσεις του που αφορούσαν τη δομή του ίδιου του κράτους του Ισραήλ. Καταλαβαί­νοντας ότι η παλαιά διαίρεση του λαού σε δώδεκα φυλές άρχισε να διαμορφώνει έναν ορατό κίνδυνο διάσπασης, χώρισε το κράτος του ξανά σε δώδεκα διοικητικές υποδιαιρέσεις, με γεωπολιτικό γνώμο­να αυτή τη φορά. Έτσι κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εσωτερική ει­ρήνη σεβόμενος τις φυλές του Ισραήλ, διατηρώντας όμως ταυτό­χρονα το έθιμο του αριθμού δώδεκα, που συνδεόταν ανάμεσα σε άλ­λα και με την προστασία του παλατιού από διαφορετική φυλή κάθε μήνα.

Οι ικανότητες του Σολομώντα στη διοίκηση της απέραντης για εκεί­νη την εποχή αυτοκρατορίας του φαίνεται πως δεν πφίορίζονταν στη στρατηγική και την πολιτική, αλλά επεκτείνονταν σημαντικά, καλύπτοντας και το πεδίο των φιλοσοφικών και εσωτερικών γνώσε­ων. Οι ιστορικοί της εποχής του τον χαρακτηρίζουν "σοφό των σο­φών" περισσότερο ακόμα και από τους μύστες και προφήτες που εμ­φανίστηκαν εκείνα τα χρόνια στο χώρο της Εγγύς Ανατολής και της

145

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Αιγύπτου. Από την Παλαιά Διαθήκη, το Βιβλίο των Παροιμιών θε­ωρείται ότι περιέχει ένα μικρό δείγμα από τη σκέψη και τη διδα­σκαλία του, όπως και το Άσμα Ασμάτων μερικά από τα ποιήματα του, που διακρίνονται για τον πλούτο των περιγραφών και τη δύνα­μη της έμπνευσης του. Το πλούσιο αυτό έργο του έδωσε στη συνέ­χεια αφορμή στη δημιουργία θρύλων για τη συγγραφή απόκρυφων βιβλίων, όπως είναι οι Ωδές κατ οι Ψαλμοί του, αν και αρκετοί ιστο­ρικοί αμφισβητούν πως η πατρότητα όλων αυτών των αυθεντικών και απόκρυφων έργων ανήκει στο Σολομώντα. Η σοφία αυτής της σημαντικής προσωπικότητας, και με τις δεδο­μένες συνθήκες της εποχής της, ήταν φυσικό να προσφέρει λαβή σε μια μεγάλη σειρά από απόκρυφες και μυστικές διηγήσεις για την ικανότητα του Σολομώντα να εξουσιάζει δυνάμεις πέρα από τη φύ­ση. Στο περίφημο βιβλίο Χίλιες και Μία Νύχτες αναφέρεται πως η δύναμη του στα φυσικά και υπερφυσικά πράγματα ήταν απόλυτη, καθώς και ότι εκείνος υπήρξε ο πρώτος από μια σειρά θρυλικών προσωπικοτήτων της μαγείας που κατόρθωσε να φυλακίσει δαίμο­νες σε φιάλες (τα αραβικά ισοδύναμα των τζίνι) και να τα εξαφανί­σει στους βυθούς των θαλασσών μόνο με τη δύναμη του σφραγιδό-λιθου στο δαχτυλίδι του. Οι πρώτες αναφορές για τη μαγική ιδιό­τητα της περίφημης Σφραγίδας του Σολομώντα απαντώνται σε πα­λιά αραμαϊκά κείμενα, όπως στα Κύπελλα των Επικλήσεων. Πέρα από τη μαγική και υπφφυσική διάσταση που πήραν οι διδα­σκαλίες και η ζωή του Σολομώντα, θα πρέπει εδώ να τονιστεί μια σημαντική επήρεια του στην ιστορία των θρησκειών. Πολλοί ιστο­ρικοί πιστεύουν ότι η προϊστορία της γενιάς του Δαβίδ, με τη θρυ-

146

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

λούμενη μαγική ικανότητα της να ελέγχει το υπερφυσικό, διατηρεί­ται και τονίζεται μέχρι τα χρόνια του Ιησού, ο οποίος αποκαλείται Υιός του Δαβίδ. Η επίδραση των θρυλούμενων ικανοτήτων του Σολομώντα στη μυ­στικιστική και εσωτερική σκέψη και πρακτική στα επόμενα χρόνια και ιδιαίτερα στο Μεσαίωνα υπήρξε τεράστια και καθοριστική. Η φήμη του ως σοφού και μύστη παράλληλα με τους θρύλους για την εξουσία του στον κόσμο των δαιμόνων και του υπερφυσικού οδή­γησαν στην κυκλοφορία πλήθους αποκρυφιστικών διηγήσεων, μα­γικών συγγραμμάτων και βιβλίων γνωστών σαν σολομωνικές ή grimoires.

Σοφοί του Κοινού της Σιών Βλ. Μεγάλοι Διδάσκαλοι του Κοινού της Σιών.

Sub Rosa Η φράση "sub rosa" ("υπό το ρόδο" εν κρυπτώ) συνδέεται με τους Ροδόσταυρους, καθώς το έμβλημα της Αδελφότητας του Ρό­δου και του Σταυρού απεικονίζει ένα κόκκινο τριαντάφυλλο στο κέντρο ενός χρυσού σταυρού, ο οποίος καταλήγει σε βρόχους. Ήδη από την αρχαιότητα το ρόδο χρησιμοποιούνταν ως σύμ­βολο της αγάπης και της μυστικότητας. Ο συμβολισμός της συ-

147

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

γκεκριμένης φράσης πιστεύεται πως προέρχεται από τη ρω­μαϊκή εποχή, καθώς οι επιγραφές στις ρωμαϊκές ταβέρνες συ­χνά είχαν ζωγραφισμένο ένα τριαντάφυλλο, που ήθελε να δεί­ξει πως οτιδήποτε λεγόταν "κάτω από το ρόδο" θα παρέμενε μυ­στικό.

Σφύρα των Μαγισσών, Η Πρόκειται για μια ιδιαίτερα γνωστή πραγματεία εναντίον της μαγείας. Καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση το 1490 και δεν την επικαλέστηκε ποτέ επίσημα η Καθολική Εκκλησία. Δημο­σιεύτηκε για πρώτη φορά το 1487 με τον τίτλο Malleus Maleficarum και γνώρισε ευρεία χρήση στο κυνήγι των μαγισ­σών μεταξύ του δέκατου πέμπτου και του δέκατου έβδομου αι­ώνα. Το έργο αποτελεί πόνημα δύο Δομινικανών ιεροεξεταστών, των Τζέικομπ Σπρένγκλερ και Χάινριχ Κράμερ, που υπέβαλαν το έργο τους στο Τμήμα θεολογίας του Πανεπιστημίου της Κολο­νίας στις 9 Μαΐου 1487, προσδοκώντας ότι θα λάβουν την έγκριση και την υποστήριξη του πανεπιστημίου. Η συγκεκρι­μένη ημερομηνία θεωρείται η επίσημη ημερομηνία έκδοσης, αν και ενδεχομένως υπήρξαν και παλαιότερες εκδόσεις, ίσως του 1486 ή του 1485. Το βιβλίο γνώρισε δεκατρείς εκδόσεις από το 1487 μέχρι το 1520. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές σε ολόκληρη την Ευρώπη, αν και έγινε δεκτό με λιγότερο ενθου­σιασμό στην Αγγλία και την Ολλανδία, ενώ γνώριζε διάδοση

148

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ανάμεσα τόσο στους καθολικούς όσο και στους προτεστάντες. Στις σύγχρονες μεταφράσεις του έργου συγκαταλέγονται μια γερμανική έκδοση του 1906 με τίτλο Der Hexanhammer και μια βρετανική του 1928, η οποία ανατυπώθηκε το 1948 και εί­ναι διαθέσιμη μέχρι σήμερα, καθώς από το 1971 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Dover. Καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης και όσο το κυνήγι των μαγισσών βρισκόταν σε πλήρη εξάπλωση, το Malleus Maleficarum υπήρξε ο πιο δημοφιλής οδηγός για όλους τους επίδοξους "κυνηγούς μαγισσών". Κάποια περίοδο, μάλιστα, ήταν το δεύτερο βιβλίο σε πωλήσεις μετά τη Βίβλο. Αρχικά στον πρόλογο του βιβλίου είχε συμπεριληφθεί η παπι­κή βούλα Summis Desiderantes, το κύριο παπικό έγγραφο πά­νω στο ζήτημα της μαγείας, η οποία εκδόθηκε από τον Πάπα Ιννοκέντιο Η' το 1484. Η βούλα κατονομάζει τους συγγραφείς του βιβλίου και τους προτρέπει να πολεμήσουν τη μαγεία στη βόρεια Γερμανία. Οι συγγραφείς περιλάμβαναν επίσης στο βι­βλίο τους μια εγκριτική επιστολή από το Πανεπιστήμιο της Κο­λονίας, υπογεγραμμένη από τέσσερις καθηγητές. Όπως απο­δείχτηκε, όμως, η επιστολή ήταν πλαστή. Το πανεπιστήμιο δεν είχε εγκρίνει το βιβλίο, μάλιστα στην πραγματικότητα το είχε καταδικάσει, αφού έκρινε ότι παρακινεί σε ανήθικες πρακτικές αλλά και επειδή η δαιμονολογία του περιεχομένου του εμφάνι­ζε ασυνέπειες ως προς το καθολικό δόγμα. Ο Κράμερ καταδι­κάστηκε από την Ιερά Εξέταση το 1490, το έργο του όμως συ­νέχισε να εκδίδεται, καθώς το αναγνωστικό κοινό συνέχισε να

149

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ζητά κείμενα που αποκάλυπταν το ρόλο των δαιμονικών μα­γισσών. To Malleus Maleficarum χωρίζεται σε τρεις θεματικές ενότη­τες. Η πρώτη επιχειρεί να αποδείξει την ύπαρξη της μαγείας, η δεύτερη περιγράφει τις διάφορες μορφές της και η τρίτη ασχο­λείται με τους τρόπους αναγνώρισης, τη δίκη και την τιμωρία των μαγισσών. Πρόκειται για ένα σύγγραμμα που αποτελεί σύν­θεση παλαιότερων αντιλήψεων και μεθόδων, ενώ έχουν παρθεί ολόκληρα αποσπάσματα από προηγούμενα βιβλία που ασχο­λούνταν με το θέμα. Το βιβλίο ξεκινά με ένα διάλογο γύρω από τη φύση της μαγεί­ας. Ένα μέρος του εξηγεί γιατί οι γυναίκες, εξαιτίας της αδύνα­μης φύσης τους και της χαμηλότερης ευφυΐας τους, είναι πιο επιρρεπείς να μπουν στον πειρασμό και να υποκύψουν στη δύ­ναμη του Κακού. Οι ίδιοι οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως η λατινική λέξη "femina" που σημαίνει "γυναίκα" προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων "fe" και "minus" δηλαδή "άπιστος" Το βιβλίο περιγράφει πως ορισμένα από όσα εξομολογούνται οι μάγισσες, όπως για παράδειγμα οι μεταμορφώσεις τους σε ζώα, είναι απλές ψευδαισθήσεις που προκαλούνται από το Σατανά για να τις ξελογιάσει, ενώ άλλες πράξεις, όπως η πτήση με σκουπόξυλα, η πρόκληση καταιγίδων και η καταστροφή των σπαρτών, είναι αληθινές. Οι συγγραφείς αφιερώνουν αρκετές σελίδες στις τρομακτικές πράξεις των μαγισσών, ενώ ασχολού­νται και με το το αν οι δαίμονες μπορούν να αποκτήσουν παι­διά με μάγισσες. Το τελευταίο τμήμα του βιβλίου αναφέρεται

150

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σης πρακτικές λεπτομέρειες της αποκάλυψης, της δίκης και της τιμωρίας των μαγισσών. Οι συγγραφείς περιγράφουν πόσο πολλή πίστη πρέπει να δίνει κανείς στις καταθέσεις των μαρ­τύρων καθώς και την ανάγκη να αποκαλύπτονται τυχόν ανυ­πόστατες κατηγορίες. Προσθέτουν όμως πως οι δημόσιες δια­δόσεις είναι ένας ικανός λόγος για να φέρει ένα άτομο σε δίκη και πως μια αρκετά έντονη υπεράσπιση είναι στοιχείο πως ο κατηγορούμενος είναι μαγεμένος. Υπάρχουν κανόνες για το πώς να αποτραπεί το μάγεμα των αρχών και η διαβεβαίωση πως, ως αντιπρόσωποι του θεού, οι ερευνητές διαθέτουν φυσι­κές άμυνες ενάντια σε όλες τις δυνάμεις της μάγισσας. Υπάρ­χουν επίσης περιγραφές για το πώς μπορούν να λαμβάνονται ομολογίες καθώς και η διαδικασία των βασανιστηρίων και των ερωτήσεων που θα γίνονται κατά την ανάκριση. Η χρήση του πυρωμένου σιδήρου συνιστάται ανεπιφύλακτα, όπως και το ξύ­ρισμα ολόκληρου του κορμιού της κατηγορούμενης προκειμέ­νου να εντοπιστούν τα σημάδια του Διαβόλου.

151

Τάγμα των Ιπποτών του Ναού Στρατιωτικό παρακλάδι της Καθολικής Εκκλησίας στη διάρ­κεια των Σταυροφοριών και μία από τις πιο ισχυρές μοναστι­κές κοινότητες της μεσαιωνικής Ευρώπης. Το Τάγμα των Ιππο­τών του Ναού συμβόλιζε τον ιερό αγώνα των χριστιανών ενα-

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ντίον των απίστων. Ο τεράστιος όμως πλούτος τους, που ζηλό-φθονα εποφθαλμιούσαν βασιλείς και πάπες, και οι μυστικιστι­κές τελετές στις οποίες, σύμφωνα με τους εχθρούς τους, επιδί­δονταν οι Ναΐτες επέφεραν τη θεαματική τους πτώση και συνέ­βαλαν ουσιαστικά στην καθιέρωση της μαγείας ως αποδεικτι­κού στοιχείου αίρεσης. Το 1118 μΧ., περίπου μία εικοσαετία μετά την ίδρυση του βα­σιλείου της Ιερουσαλήμ από τον Γοδεφρίγο της Μπουγιόν και μία ομάδα Σταυροφόρων, ο Γάλλος ιππότης Ούγος ντε Πεν οδή­γησε μία ομάδα από εννέα Γάλλους ευγενείς στην περιοχή όπου, σύμφωνα με την παράδοση, βρισκόταν ο Ναός του Σολο-μώντα. Οι ιππότες έδιναν όρκους αγαμίας, πενίας και υπακοής και είχαν ταχτεί να προστατεύουν τους χριστιανούς που ταξί­δευαν στους Αγίους Τόπους, και ειδικά μεταξύ της Ιερουσαλήμ και του Αγίου Ιωάννη των Αγρών. Οι ίδιοι αποκαλούνταν Ιππό­τες του Ναού ή Ναΐτες. Μολονότι αρχηγός του τάγματος ήταν ο Ούγος ντε Πεν, η πραγ­ματική ψυχή του τάγματος υπήρξε ο Αγιος Βερνάρδος του Κλερ-βό, που απολάμβανε της εύνοιας του Πάπα Ονώριου Β'. Το 1128 ο Πάπας αναγνώρισε τους Ναΐτες ως αυτόνομο τάγμα και τους παραχώρησε πρωτοφανείς για την εποχή εξουσίες και αρ­μοδιότητες. Το τάγμα εξέπιπτε των τοπικών φόρων, μπορούσε να εισπράττει το φόρο της δεκάτης από τις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχο του και έδινε αναφορά μόνο στον Πάπα. Ως μέ­λη γίνονταν δεκτά μόνο άντρες αριστοκρατικής καταγωγής, που έπρεπε να υποβληθούν σε εξαιρετικά σκληρές δοκιμασίες μύη-

152

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

σης προκειμένου να αποδείξουν την πίστη και το υψηλό τους φρόνημα. Επικεφαλής του τάγματος ήταν ο Μέγας Διδάσκαλος και ακολουθούσαν στην ιεραρχία ο αναπληρωτής του, ο Φρο­ντιστής, ο Τελετάρχης και ο Διοικητής. Το πολεμικό έμβλημα του τάγματος ήταν ένας σταυρός με διχα-λωτά σκέλη πάνω σε ένα φόντο από μαύρα και λευκά τετράγω­να που είχαν την ονομασία "beauceant" Όμως το επίσημο έμ­βλημα των ιπποτών του Ναού ήταν ένας σταυρός πάνω σε λευ­κό φόντο. Η πολεμική ιαχή τους ήταν: "Vive Dieu, Saint Amour" ("Ο θεός ζει, Αγία Αγάπη") και το σύνθημα τους: "Νοn nobis, Domine, sed Nomini Tuo da gloriam" ("Όχι σε μας, Κύριε, αλλά στο όνομα Σου δίνε δόξα"). Η σφραγίδα του Τάγματος απεικόνιζε δυο ιππότες που μοιράζονταν το ίδιο άλο­γο, σύμβολο πενίας και αδελφικής αγάπης. Μέχρι τις αρχές του δέκατου τέταρτου αιώνα οι Ναΐτες είχαν αναδειχτεί σ' έναν από τους πλέον ισχυρούς οικονομικούς και στρατιωτικούς οργανισμούς στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατο­λή με έδρα το Παρίσι και παρακλάδια στη Σκοτία, την Αγγλία, την Αραγκόν, την Καστίλη και την Πορτογαλία, τη Γερμανία και το Βασίλειο της Νάπολης. Είχαν συσσωρεύσει τεράστιο πλού­το και, αντίθετα από το τάγμα των Ιωαννιτών της Μάλτας, δεν ασκούσαν φιλανθρωπικό έργο. Επίσης, δάνειζαν διάφορα πο­σά, αν και τέτοια περιστατικά συναντώνται σπανιότερα από ανά­λογες κινήσεις των Ιουδαίων ή των Λομβαρδών. Για πολλά χρόνια κυκλοφορούσαν διαδόσεις για τις μυστικές τελετές των Ναϊτών και υπήρχε το ερώτημα κατά πόσο ήταν

153

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

χριστιανοί ή είχαν ασπαστεί το μωαμεθανισμό. Οι Ναΐτες δια­τηρούσαν επίσης στενούς δεσμούς με τους σούφι, τη μυστική σέκτα του Ισλάμ, και μοιράζονταν την εσωτερική γνώση τους για την αλχημεία και την ιουδαϊκή Καμπάλα. Η πολεμική ια­χή των Ναϊτών: "Ο θεός ζει, Αγία Αγάπη" σχετίζεται με τη σου-φική αναζήτηση του Αγαπημένου ως συμβόλου του θεού. Οι Ναΐτες κατηγορήθηκαν για τη λατρεία μιας δαιμονικής μορ­φής που ονόμαζαν Μπαφομέτ (βλ. λέξη). Είχαν κατηγορηθεί επίσης ότι οι τελετές τους περιλάμβαναν κτηνωδίες όπως το φί­λημα των οπισθίων γάτας, σοδομία, ασπασμό των γεννητικών οργάνων του Μεγάλου Διδασκάλου, ψήσιμο ζωντανών παιδιών, ειδωλολατρία, αποκήρυξη του Χριστού και της Παρθένου Μα­ρίας, ακόμα και συνουσία με διάφορους δαίμονες. Όλες αυτές οι φήμες είχαν κάνει την εμφάνιση τους ήδη από τα πρώτα χρό­νια της δράσης του τάγματος, αλλά κανένας δεν τους είχε δώ­σει ιδιαίτερη σημασία μέχρι το 1307

Την εποχή εκείνη, ο Φίλιππος Δ' της Γαλλίας, ο αποκαλούμε­νος και Δίκαιος, είχε δανειστεί από τους Ναϊτες και ήταν ιδιαί­τερα ενοχλημένος από το γεγονός ότι προστατεύονταν οι κο­σμικές δικαιοδοσίες τους. Ο Γάλλος βασιλιάς αποφάσισε ότι ο θησαυρός των Ναϊτών ήταν η τελευταία πηγή εσόδων του. Στις 13 Οκτωβρίου 1307 εισέβαλε στο ναό του τάγματος στο Παρί­σι και συνέλαβε το Μεγάλο Διδάσκαλο Ζακ ντε Μολέ και εκα­τόν σαράντα ακόμα αδελφούς, καθώς και κάθε Ναΐτη στην ευ­ρύτερη περιοχή της Γαλλίας που κατάφεραν να εντοπίσουν οι στρατιώτες του. Με τις κατηγορίες της βλασφημίας και της αί-

154

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

ρεσης, οι συλληφθέντες υποβλήθηκαν σε ειδεχθή βασανιστή­ρια προκειμένου να τους αποσπαστούν ομολογίες. Ο Φίλιππος είχε ανάγκη την υποστήριξη της Εκκλησίας. Έτσι, εξανάγκασε τον αδύναμο Κλήμη Ε' να εκδώσει παπική βούλα στην οποία ενέκρινε τις δίκες των Ναϊτών και την κατάσχεση της περιου­σίας τους. Οι δίκες και τα βασανιστήρια διάρκεσαν επτά χρό­νια, διάστημα κατά το οποίο ο Γάλλος βασιλιάς και ο Πάπας προσπαθούσαν να μοιράσουν τα περιουσιακά στοιχεία του τάγ­ματος. Οι κατηγορίες του Φίλιππου για αίρεση και για μαγεία δικαιώνονταν μέσα από τις ομολογίες που είχαν αποσπαστεί με βασανιστήρια και εφοδίαζαν την Ιερά Εξέταση με νέα όπλα για το κυνήγι των εχθρών της, και ειδικά των μελών του τάγματος που διέθεταν αξιόλογη περιουσία. Το 1312, ο Πάπας Κλήμης Ε' (βλ. λέξη) αποκήρυξε επίσημα το τάγμα στο Συμβούλιο της Βιέννης, μεταβιβάζοντας όλη την πε­ριουσία των Ναϊτών στους Ιωαννίτες, οι οποίοι στη συνέχεια παραχώρησαν στο Φίλιππο τα ποσά που ο ίδιος ισχυριζόταν ότι του όφειλαν οι Ναΐτες. Ουσιαστικά, ο Φίλιππος και ο Εδου­άρδος Β' της Αγγλίας καρπώθηκαν ένα μεγάλο μέρος των χρη­μάτων του τάγματος. Προβάλλοντας σθεναρή αντίσταση στις πιέσεις του Πάπα, οι βασιλείς της Ισπανίας και της Πορτογα­λίας μεταβίβασαν τα υπόλοιπα χρήματα σε νέα ιπποτικά τάγ­ματα και επέτρεψαν στους Ναΐτες που ζούσαν στην επικράτεια τους να εισέλθουν σε αυτά. Το Μάρτιο του 1314, ο Μέγας Διδάσκαλος Ντε Μολέ οδηγή­θηκε στο ικρίωμα. Εκεί, μπροστά σε ένα ετερόκλητο πλήθος

155

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

από ευγενείς, κληρικούς και λαϊκούς, του προσφέρθηκε η ευ­καιρία να ομολογήσει δημόσια τα εγκλήματα του και να αλλά­ξει τη θανατική του καταδίκη σε ισόβια φυλάκιση. Ο Μολέ, όμως, που ήταν φίλος του Φίλιππου Δ' και νονός της κόρης του, ματαίωσε το θρίαμβο του βασιλιά διακηρύσσοντας δημόσια την αθωότητα τόσο του ίδιου όσο και των αδελφών του. Οργισμένος ο Φίλιππος, καταδίκασε το Μεγάλο Διδάσκαλο σε θάνατο στην πυρά. Λίγο προτού ξεψυχήσει, λέγεται πως ο Ντε Μολέ κατα­ράστηκε την οικογένεια του Φίλιππου και προφήτεψε πως ο Γάλλος βασιλιάς και ο Κλήμης θα λογοδοτήσουν ενώπιον του θεού σε διάστημα ενός έτους. Ο Κλήμης πέθανε μέσα σε ένα μήνα, ο δε Φίλιππος το Νοέμβριο του ίδιου έτους και η δυνα­στεία του έσβησε μέσα σε μία γενιά.

Η αλήθεια πιθανόν να χάθηκε μαζί με τον Ντε Μολέ, εντούτοις η παράδοση των Ναϊτών υποστηρίζει πως το τάγμα δεν είχε τη μοίρα του Μεγάλου Διδασκάλου. Ο θρύλος αναφέρει πως ορι­σμένα μέλη του τάγματος κατέφυγαν στη Σκοτία και ήταν αυτοί που ίδρυσαν τις πρώτες στοές των ελευθεροτεκτόνων. Ήδη από τα χρόνια της ίδρυσης του τάγματος, στην περιοχή όπου, σύμ­φωνα με την παράδοση, βρισκόταν ο Ναός του Σολομώντα, οι Ναΐτες ήταν γνωστοί ως τέκτονες. Σύμφωνα με την ίδια παρά­δοση, οι Ναΐτες είχαν εντοπίσει την Κιβωτό της Διαθήκης και είχαν ανακαλύψει τα μυστικά των αρχιτεκτόνων που έχτισαν το Ναό του Σολομώντα. Αξίζει να αναφερθεί ότι ένα από τα πιο έν­θερμα ευχολόγια του πνευματικού καθοδηγητή τους, Αγίου Βερνάρδου του Κλερβό, αφορούσε την ανέγερση ναών.

156

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

Ένας άλλος θρύλος αναφέρει ότι ο Ναΐτης Γοδεφρίγος της Μπουγιόν μεχέφερε ένα μήνυμα από τον Ντε Μολέ σε μία ομά­δα αδελφών του που συνεδρίαζε στη Δαλματία, όπου έκανε λό­γο για την αναζωπύρωση των ιδανικών του τάγματος έπειτα από εξακόσια χρόνια. Ο πυρήνας αυτός των Ιπποτών του Ναού παρέμεινε στην Κέρκυρα για τρία χρόνια και στη συνέχεια δια­λύθηκε, αφού πρώχα ίδρυσε την Αδελφότητα του Ρόδου και του Σταυρού (βλ. λέξη) ή Ροδόσταυρους. Μεταγενέστερες πηγές αναφέρουν ότι ο Κόμης του Σεν Ζερμέν, ο περίφημος μυστικιστής του δέκατου όγδοου αιώνα, υπήρξε Ναϊτης. Ο Κόμης, ο οποίος συμμετείχε επίσης σε τελετές των Ροδόσχαυρων και των τεκτόνων, προσπάθησε να μεταλαμπα-δεύσει στα συγκεκριμένα τάγματα τα μυστικά των Ναϊτών.

Το Άγιο Αίμα και το Άγιο Γκράαλ (Holy Blood, Holy Grail)

To βιβλίο Holy Blood, Holy Grail (To Άγιο Αίμα και το Άγιο Γκράαλ, εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 2002) εκδόθηκε το 1982 και γρήγορα έγινε μπεσχ σέλερ. Συγγραφείς του είναι οι Μίκαελ Μπάιτζεντ, Ρίτσαρντ Λι και Χένρι Λίνκολν, οι οποίοι βασίστη-καν για το έργο τους στην ενδελεχή αναδίφηση ιστορικών πη­γών και στην εκτεταμένη δημοσιογραφική έρευνα των παρα­γωγών του BBC. Με την έκδοση του βιβλίου, δεν άργησε να ξεσπάσει μια σειρά έντονων επιστημονικών συζητήσεων σχετικά με τις αμφιλεγό-

157

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

μενες θέσεις του, ενώ το περιεχόμενο του βιβλίου έφτασε να προκαλέσει ως και την κινητοποίηση ολόκληρης της Ρωμαιο­καθολικής Εκκλησίας. Σήμερα, παρ' όλο που έχουν περάσει περισσότερα από είκοσι χρόνια από την πρώτη του έκδοση, εξα-κολουθεί να βρίσκεται στο προσκήνιο λόγω της μυθιστορημα-τικής επανάληψης των ιδεών του στο βιβλίο του Νταν Μπρά ουν. Το στοιχείο που οξύνει τη διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρι­κτές και τους επικριτές του βιβλίου είναι το γεγονός πως το έργο επιχειρεί να αμφισβητήσει με τρόπο θεμελιωμένο από την επιστήμη και την ιστορία -τουλάχιστον έτσι διατείνονται οι συγγραφείς του- την επίσημη εκδοχή της χριστιανικής ιστορίας που διδάσκεται εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια ο θεο-σεβής κατηχούμενος και ο μαθητής της Δύσης στα σχολικά εγχειρίδια. Η έρευνα των τριών συγγραφέων έχει ως αφετηρία ένα ορεινό χωριουδάκι στη Γαλλία του δέκατου ένατου αιώνα. Το 1885, ο αβάς Μπερενζέρ Σονιέρ θα ανακαλύψει στην εκκλησία του χω­ριού Ρεν-λε-Σατό (βλ. λέξη)-μια συλλογή από περγαμηνές. Μία από αυτές αναφέρει τα εξής: "Στο Βασιλέα Νταγκομπέρ Β' και στη Σιών ανήκει ο θησαυρός αυτός". Τα χειρόγραφα μεταβιβά­ζονται στον τοπικό επίσκοπο, ο οποίος με τη σειρά του τα πα­ραχωρεί στην ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας, μέλη της οποίας συναντιούνται με τον Σονιέρ. Από αυτό το σημείο ο Σο­νιέρ αρχίζει να ζει μια ζωή μέσα στον πλούτο και τη χλιδή, ενώ έρχεται επίσης σε επαφή με ανθρώπους που έχουν γνώσεις

158

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

εσωτερισμού και ανάλογα ενδιαφέροντα. Μετά το θάνατο του αναφύονται πολλά ερωτήματα σχετικά με τις περίεργες δραστη­ριότητες του και την πηγή του πλούτου του, και μάλιστα επι­κρατεί η πεποίθηση πως είχε ανακαλύψει κάποιο "θαμμένο θησαυρό" των Ναϊτών Ιπποτών από τον καιρό των Σταυροφο­ριών. Επίσης σημαντικό στοιχείο της έρευνας αποτέλεσε η αποκρυ­πτογράφηση ορισμένων απόκρυφων και σκοτεινών συμβολι­σμών που σχεδίαζε ο αβάς Σονιέρ. Οι συγγραφείς του βιβλίου ισχυρίζονται πως οι έρευνες τους οδήγησαν στην παραδοχή πως ο θησαυρός των Ιπποτών του Ναού δεν ήταν ο χρυσός αλ­λά η "ακλόνητη απόδειξη" πως ο Ιησούς επέζησε της Σταύρω­σης, και μάλιστα πως αυτή υπήρξε μια σκηνοθετική απάτη! Στη συνέχεια οι Βρετανοί συγγραφείς στρέφουν το ενδιαφέρον τους προς άλλη κατεύθυνση, ερευνώντας τον ισχυρισμό πως ο Ιη­σούς είχε παντρευτεί τη Μαρία Μαγδαληνή και πως είχαν απο­κτήσει παιδιά μαζί. Συγκεκριμένα, εξετάζουν το θρύλο που αναφέρει πως η Μαγδαληνή και τα παιδιά της έφτασαν στην Γαλλία κάποια στιγμή μετά τη Σταύρωση και πως συνδέθηκαν με δεσμούς αίματος με την παλαιά Μεροβιγγιανή Δυναστεία, οι οποίοι έδωσε στη Γαλλία βασιλείς και βασίλισσες (βλ. Μερο-βίγγιοι Βασιλείς). Επομένως η αναζήτηση του Αγιου Δισκοπότηρου (βλ. λέξη) δεν αφορά την αναζήτηση ενός φυσικού αντικειμένου, όπως το Ποτήριον από όπου ήπιε κατά το Μυστικό Δείπνο ο Χριστός, αλλά την αναζήτηση του "san greal" ή "sang royal" δηλαδή του

159

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

βασιλικού αίματος! Ο Ιησούς, καθώς ανήκει στο γενεαλογικό δέντρο του Βασιλιά Δαβίδ του αρχαίου Ισραήλ, έχει βασιλικό αίμα. Έτσι, το τελευταίο μυστήριο που προκύπτει είναι η πιθα­νότητα να ζουν στις μέρες μας εξ αίματος συγγενείς του Ιησού και της Μαγδαληνής! Αυτή είναι η βασική ιδέα του βιβλίου. Βέβαια, σε αυτό περι­λαμβάνονται και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως είναι οι γε­νεαλογικοί κατάλογοι των δυναστειών καθώς και πληροφορίες για τοποθεσίες, ναούς, μνημεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τά­φοι, μυστηριώδεις πίνακες ζωγραφικής και συμβολικά μηνύ­ματα αποτελούν επίσης σημεία αναφοράς των συγγραφέων. Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι τρεις Βρετανοί συγ­γραφείς μετά τη δεκαετή έρευνα τους μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: • Υπάρχει μια μυστική εταιρεία γνωστή ως Κοινό της Σιών (βλ. λέξη), η οποία έχει μια μακρά και έντονη ιστορία, που χρονο­λογείται από την εποχή της Πρώτης Σταυροφορίας και ξεκινά με την ίδρυση των Ιπποτών του Ναού ως του στρατιωτικού τμή­ματος της. • Η συγκεκριμένη οργάνωση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μεσαιωνική Ευρώπη, καθώς συμμετείχε και προώθησε το κύ­μα του εσωτερισμού εκείνης της εποχής. • Η μυστική εταιρεία είναι αφιερωμένη στην παλινόρθωση της Μεροβιγγιανής Δυναστείας, που ηγεμόνευσε στο βασίλειο των Φράγκων από το 447 έως το 751 μ.Χ, στους θρόνους της Ευ­ρώπης και της Ιερουσαλήμ.

160

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

• Ένας από τους στόχους της είναι να προστατεύει τους βασιλι­κούς διαδόχους της εν λόγω δυναστείας, πιστεύοντας πως είναι οι φυσικοί απόγονοι του Ιησού και της συζύγου του Μαρίας Μαγδαληνής. • Με όργανο την Ιερά Εξέταση, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία επιχείρησε να αφανίσει όλους τους απόγονους της συγκεκρι­μένης δυναστείας καθώς και τους αξιωματούχους που τους προστάτευαν, τους Καθαρούς και τους Ναίτες, προκειμένου να αποκτήσει εξουσία μέσα από την αποστολική διαδοχή του Πέ­τρου παρά μέσω της κληρονομικής διαδοχής της Μαρίας Μα­γδαληνής. Όπως ήταν αναμενόμενο, το βιβλίο πέρα από τρομερή εκδοτι­κή επιτυχία αντιμετώπισε και τη μήνη όσων εναντιώθηκαν και δε συμφωνούσαν με τα συμπεράσματα του. Η κριτική που ασκή­θηκε στους Βρετανούς συγγραφείς είχε να κάνει κυρίως με τη μέθοδο που χρησιμοποίησαν προκειμένου να καταλήξουν στα πορίσματα τους. Οι συγγραφείς εξισώνουν την τεκμηριωμένη ιστορία με τις εικασίες, τις φημολογίες και τους θρύλους. Όλο το βιβλίο είναι μια προσπάθεια απάντησης στο ερώτημα "αν... εφόσον" Όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι συγγραφείς: Αναζητούσα­με ενδείξεις για έναν ορισμένο χαρακτήρα... ενδείξεις που θα συνηγορούσαν υπέρ του γάμου μεταξύ Ιησού και Μαγδαληνής. Προκειμένου να τις ανακαλύψουμε, συνειδητοποιήσαμε πως θα έπρεπε να διαβάσουμε ανάμεσα στις γραμμές, να γεμίσουμε κά­ποια κενά... θα έπρεπε να ασχοληθούμε με παραλείψεις, με

161

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

υπαινιγμούς, με αναφορές που ήταν, στην καλύτερη των περι­πτώσεων, έμμεσες." Οι ιστορικοί κατέκριναν με δριμύτητα αυτή τη μεθοδολογία. Όσα αναφέρει το βιβλίο εύκολα μπορούν να ενταχθούν στις ποικίλες "θεωρίες συνωμοσίας" που είναι πάντα επίκαιρες για μια μεγάλη μερίδα κοινού και απασχολούν αναγνώστες αλλά και μελετητές. Πάντως, και ανεξάρτητα από την αμφίβολη επι­στημονική και ιστορική αξία του βιβλίου, εκείνο που κατόρ­θωσαν οι συγγραφείς ήταν να αναζωπυρώσουν το ενδιαφέρον για ένα ξεχασμένο θέμα και να γίνουν η αφορμή ώστε να αρχί­σουν να γράφονται αναλύσεις και μελέτες γύρω από αυτό αλλά και ν' αναπτυχθεί ένας ενδιαφέρων διάλογος, που συνεχίζεται ως τις μέρες μας.

Χειρόγραφα του Ναγκ Χαμαντί Θεωρούνται, και όχι άδικα, η μεγαλύτερη επιστημονική ανα­κάλυψη του εικοστού αιώνα. Πρόκειται για μία ανεύρεση που έγινε το Δεκέμβριο του 1945 στο χωριό Ναγκ Χαμαντί της Αι­γύπτου, το οποίο στην κλασική αρχαιότητα ονομαζόταν Χηνο-βόσκιον. Εκεί, μέσα σε δοχεία, φυλάσσονταν σε καλή κατάστα­ση αρχαία κείμενα που αποδεικνύονται πολύτιμα στην προ­σπάθεια της επιστήμης να ερμηνεύσει την περιπετειώδη σχέση χριστιανισμού και γνωστικισμού. Τα συγκεκριμένα χειρόγρα­φα ήταν γραμμένα στην κοπτική γλώσσα, ωστόσο θεωρείται πως η πλειονότητα τους είχε γραφτεί καταρχήν στα ελληνικά. Συνολικά ανακαλύφθηκαν δεκατρείς κώδικες, που περιλαμβά-

162

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

νουν αρκετά έργα ο καθένας. Τα σημαντικότερα κείμενα έχουν τους εξής τίτλους: Ευαγγέλιον του Θωμά, Απόκρυφον του Ιω­άννου, Αποκάλυψις Παύλου, Ευαγγέλιον του Φιλίππου και Ευαγγέλιον της Αληθείας. Η επιστημονική εκτίμηση αυτών των κειμένων δεν έχει ολο­κληρωθεί, ενώ σε πολλές περιπτώσεις προκύπτουν σημαντικά ερωτήματα που δεν έχουν λάβει ακόμα ικανοποιητική απάντη­ση, όπως είναι η ταυτότητα των συγγραφέων ή ο σκοπός της συλλογής και της απόκρυψης τους σε μια σπηλιά. Επίσης, η ανακάλυψη δεν έχει επιλύσει ακόμα το πρόβλημα της καταγω­γής του γνωστικισμού ή της ύπαρξης ενός προχριστιανικού γνωστικισμού, έχει εμπλουτίσει όμως τις γνώσεις μας για εκεί­νη την εποχή. Το πρόβλημα με τα συγκεκριμένα κείμενα, όπως και με το γνω-στικισμό εν γένει, είναι ο βαθμός και το εύρος που συντέλεσαν στη διαμόρφωση τάσεων μέσα στο χώρο της επίσημης χριστια­νικής εκκλησίας. Δεν ήταν ένα περιθωριακό πνευματικό κίνη­μα αλλά η συνισταμένη πολλών ετερόκλητων παραδόσεων, που προσδιορίζονταν από την επιθυμία των μελών τους να δοθούν απαντήσεις στα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου. Η σχέ­ση του καλού με το κακό, η αμαρτία και η σωτηρία, η επίτευξη εσωτερικής ειρήνης και οι ασκητικές τάσεις αποτελούν βασικά και κοινά γνωρίσματα των χειρογράφων του Ναγκ Χαμαντί, η μελέτη των οποίων δίνει στο φιλέρευνο αναγνώστη την αίσθη­ση πως ο αγώνας για την κατάκτηση του πνεύματος και πολύ­πτυχος είναι και όχι δίχως αντιφάσεις. Η αναβίωση ρευμάτων

163

Τα Μυστικά του Κώδικα Da Vinci

του γνωστικισμού στις μέρες μας, κυρίως μέσα από τις θρη­σκευτικές δοξασίες της λεγόμενης Νέας Εποχής, αποτελεί από­δειξη πως οι αναζητήσεις αυτές συνεχίζονταν πάντα ενδόμυ­χες, παρά τους αιώνες που παρέμειναν καλά φυλαγμένες σε κά­ποιες ερημικές σπηλιές της Αιγύπτου.

Χρυσή Τομή Βλ. θεία Αναλογία.

164