Μπίτσης Χρίστος

Δραστηριότητα στα πλαίσια της επιμόρφωσης

στο ΠΑΚΕ Μακεδονίας

Διδάσκουσα: Ασλανίδου Σοφία

(για την ενότητα 1 )

Θέμα:

ΜΑΚΑΤΟΝ: Ένα εναλλακτικό σύστημα επικοινωνίας κατάλληλο για ΑΜΕΑ.

Αν και η ομιλία είναι ο πιο συνήθης τρόπος επικοινωνίας, εν τούτοις είναι γεγονός ότι

ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τη

βοήθεια της ομιλίας.

Τα άτομα που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τη δική τους ομιλία, αποζητούν

έναν τρόπο να υποσκελίσουν το πρόβλημά τους, χρειάζονται επομένως ένα εναλλακτικό

σύστημα επικοινωνίας διαφορετικό από την ομιλία . Έτσι έχουν αναπτυχθεί συστήματα

που βασίζονται στη νοηματική γλώσσα, ή που κάνουν χρήση εικόνων, γραφικών συμβό-

λων και εικονιδίων συνιστώντας έτσι τις λεγόμενες συμβολικές ή μη φυσικές γλώσσες επι-

κοινωνίας

ΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΜΑΚΑΤΟΝ

Το Λεξιλόγιο ΜΑΚΑΤΟΝ είναι ένα πρόγραμμα που συνδυάζει ομιλία, νοηματικά σή-

ματα, και γραφικά σύμβολα. Σχεδιάστηκε από την Margaret Walker, και από τις πρώτες

προσπάθειες διάδοσής του από το 1976 και έκτοτε, έγινε από τα πλέον εφαρμοσμένα και

διάσημα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας. Το σύστημα ΜΑΚΑΤΟΝ δεν πρέπει να θε-

ωρείται αποκλειστικά ως εναλλακτικό σύστημα επικοινωνίας, αλλά ως μια οργανωμένη

προσέγγιση για τη διδασκαλία της γλώσσας και της επικοινωνίας γενικά.

Τα γλωσσικά θέματα παρουσιάζονται σε δύο λεξιλόγια:

α) ένα μικρό Βασικό Λεξιλόγιο (Λεξιλόγιο Πυρήνας) αποτελούμενο από λειτουργικές έν-

νοιες που παρουσιάζεται σε στάδια αυξανόμενης δυσκολίας. Το Λεξιλόγιο Πυρήνας διδά-

σκεται πρώτο και αποτελεί την βάση του προγράμματος:(σχήμα 1)

β) ένα εκτενές Λεξιλόγιο Πηγή που καλύπτει μεγάλο αριθμό κοινωνικών δραστηριοτήτων

και χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το Λεξιλόγιο Πυρήνας ανάλογα με τις ανάγκες του

κάθε χρήστη (σχήμα 2)

Νοήματα και σύμβολα έχουν ταυτιστεί με όλες τις έννοιες των λεξιλογίων MAKATON

Πυρήνα και Πηγή και χρησιμοποιούνται με ομιλία, την γραπτή λέξη ή μόνα τους. Προσφέ-

ρουν μια οπτική αναπαράσταση του λόγου η οποία αυξάνει την κατανόηση και καθιστά την

εκφραστική επικοινωνία ευκολότερη.

Τα νοηματικά σύνολα δεν είναι κατασκευασμένα ειδικά για το σύστημα ΜΑΚΑΤΟΝ

αλλά είναι δάνεια από τις καθιερωμένες νοηματικές γλώσσες. Στη Μ. Βρετανία χρησιμο-

ποιείται η βρετανική Νοηματική Γλώσσα, στην Ελλάδα η ελληνική. Τα γραφικά σύμβολα

είναι δάνεια από τα σύμβολα Bliss και από τα σύμβολα Rebus, υπάρχουν όμως και ορι-

σμένα κατασκευασμένα ειδικά για το σύστημα ΜΑΚΑΤΟΝ

Το Γλωσσικό Πρόγραμμα MAKATON εφαρμόζεται ευρέως σε όλο το Ηνωμένο Βασί-

λειο σε προσχολικά - σχολικά πλαίσια και πλαίσια για ενήλικες και χρησιμοποιείται στα

σπίτια των ανθρώπων για τους οποίους το MAKATON είναι το μέσο επικοινωνίας. Μέχρι

σήμερα το MAKATON έχει προσαρμοστεί για να χρησιμοποιηθεί σε άλλες 40 χώρες. Χρη-

σιμοποιείται με επιτυχία σε άτομα με μέτριες ή και σοβαρές δυσκολίες μάθησης αλλά και

άτομα με σωματικά προβλήματα: παιδιά και ενήλικες με νοητική καθυστέρηση, αυτισμό,

προβλήματα γλώσσας, πολλαπλές αισθητηριακές βλάβες, και επίκτητα νευρολογικά προ-

βλήματα

Η αναθεώρηση του βασικού λεξιλογίου (1996)

Το Νοέμβριο 1996, η έκδοση του Βασικού Λεξιλογίου του MAKATON (1979) αναθεω-

ρήθηκε για να συμπεριλάβει τις βασικές καθημερινές ανάγκες παιδιών και ενηλίκων που

ζουν στον 21ο αιώνα. Οι περισσότερες έννοιες του λεξιλογίου του 1976 έχουν διατηρηθεί.

Οι βασικές αλλαγές αφορούν στην προσθήκη εννοιών που αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες

της σύγχρονης διαπολιτισμικής κοινωνίας, ενσωματώνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, την

ανάπτυξη τεχνολογίας και των ενδιαφερόντων και παρέχουν σύμβολα για συγκεκριμένα

γραμματικά στοιχεία της προφορικής και γραπτής γλώσσας που απαιτούνται για την ανά-

πτυξη των ικανοτήτων γραφής και ανάγνωσης. Επίσης έννοιες σχετικές με τον Χριστιανι-

σμό έχουν μεταφερθεί σε ένα νέο θέμα του Λεξιλογίου Πηγή "Θρησκείες και Έθιμα". Έτσι,

συμπεριλαμβάνονται έννοιες σχετικές με διάφορες θρησκείες και όχι μόνο τον Χριστιανι-

σμό..

ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

Για να είναι λειτουργική η χρήση των συμβόλων πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν οι ανά-

γκες του κάθε χρήστη: το επίπεδο κατανόησης, οι επικοινωνιακές του ικανότητες, το κίνη-

τρο για επικοινωνία, η ικανότητα συγκέντρωσης, οι ευκαιρίες για επικοινωνία, η προτίμηση

για χρήση νοημάτων και / ή συμβόλων και οι ικανότητες του συνδιαλεγόμενου.

Τα σύμβολα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αναπαρασταθούν οι λέξεις κλειδιά

μιας πρότασης, κάθε λέξη σε μια πρόταση, ακόμα και οι γραμματικές έννοιες. (αυτό είναι

ένα χρήσιμο βήμα για την ανάπτυξη πρώιμων δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης ) ή μια

ολόκληρη πρόταση ή "ενέργεια".

Παραδείγματα χρήσης του ΜΑΚΑΤΟΝ με σύμβολα

Σύμβολα με λέξεις κλειδιά:

Ο κύριος τρώει ένα πορτοκάλι

Ανάγνωση με σύμβολα:

1

Ο κύριος τρώει ένα πορτοκάλι

Λειτουργικά σύμβολα:

Ο κύριος τρώει ένα πορτοκάλι

Παρουσίαση των συμβόλων

Τα σύμβολα μπορούν να παρουσιαστούν σε κάρτες, σε πίνακα, σε βιβλία, στον Η/Υ

και να γίνει χρήση τους για διάφορους σκοπούς, π.χ., για προγράμματα, λίστες αγορών,

οδηγίες, συνταγές μαγειρικής, ανάπτυξη καθημερινών δεξιοτήτων, περιγραφή διαδικασιών

σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, μετάφραση κάθε είδους πληροφοριών και σαν βοή-

θημα στην γραφή και την ανάγνωση.

Προσαρμογή συμβόλων για την κάλυψη αναγκών του χρήστη ή του περιβάλλο-

ντός του

Τα σύμβολα του ΜΑΚΑΤΟΝ μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν για να καλύψουν

συγκεκριμένες ανάγκες. Ορισμένα παραδείγματα:

Το όνομα ή το αρχικό γράμμα του ονόματος ενός ατόμου μπορεί να προστεθεί σε

ένα συγκεκριμένο σύμβολο. Π.χ., "Αδελφός (1) και Αδελφή (1) "

Η ουδέτερη φιγούρα του ανθρώπου που δίνεται σε ορισμένα σύμβολα, π.χ.,

"Γιατρός" και "Στρατιώτης" μπορεί να αντικατασταθεί με το

αρσενικό/θηλυκό σύμβολο όπου αυτό είναι απαραίτητο.

Το σύμβολο "Τρόφιμα" μπορεί να αντικατασταθεί από μια επιλογή

τροφίμων διαφορετική από αυτή που δίνεται.

Το σύμβολο "Πρόβλημα επικοινωνίας" μπορεί να γίνει πιο

συγκεκριμένο.

Το σύμβολο "Παιδιά" μπορεί να αλλάξει. Για παράδειγμα, αν αναφερόμαστε

σε περισσότερα από δύο παιδιά μπορούμε να προσθέσουμε παιδιά στο σύμβολο

και να συγκεκριμενοποιήσουμε το φύλλο

Επίσης μπορεί να γίνει συνδυασμός συμβόλων.

Π.χ.

Οικογένεια

ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Σταδιακή διεύρυνση της γλωσσικής εμπειρίας

Σχήμα 1

ΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΜΑΚΑΤΟΝ

Διεύρυνση των θεμάτων που αναφέρονται στο Βασικό Λεξιλόγιο

Σχήμα 2

ΚΡΙΤΙΚΗ

Το σύστημα ακολουθεί τη λογική της αναπαράστασης είτε με νοηματικά σήματα είτε με

γραφικά σύμβολα μόνο των σημαντικών λέξεων που φέρουν πληροφορία. Είναι προφανές

λοιπόν ότι εκλείπουν σαφείς γραμματικές και συντακτικές δομές.

Επίσης παρότι υποστηρίζεται από τους υπευθύνους ότι η αυστηρή δομή στην οποία

στηρίζεται το σύστημα δεν εμποδίζει την ευκαμψία της γλώσσας και την δυνατότητα έκ-

φρασης του χρήστη, φαίνεται ότι η προσαρμογή των συμβόλων και των σταδίων από τους

δασκάλους ανάλογα με τις προσωπικές ανάγκες κάθε χρήστη δεν είναι εύκολη. Κατά συ-

νέπεια το σύστημα αδυνατεί μερικές φορές να προσφέρει τον πλούτο και τη δομή της

γλώσσας που πολλοί χρήστες θα είχαν ανάγκη.

Παρόλα αυτά, από προσωπική εμπειρία μπορώ να διαβεβαιώσω ότι η χρήση του

προγράμματος για τη διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής σε παιδιά με ειδικές ανάγκες έχει

δώσει πολύ καλά αποτελέσματα, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Επίσης έλυσε το

πρόβλημα επικοινωνίας που αντιμετώπισα σε συγκεκριμένη περίπτωση παιδιού, με πρό-

βλημα στην ακοή και βαριά νοητική υστέρηση, το οποίο δεν ήταν καθόλου εύκολο να μάθει

τη χρήση της νοηματικής γλώσσας. Με τη χρήση των συμβόλων ΜΑΚΑΤΟΝ σε καρτέλες,

έγινε δυνατή η επικοινωνία σε βασικό επίπεδο.

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Γεώργιος Κουρουπέτρογλου και Σταυρούλα Λιάλιου, «Συμβολικά Συστήματα Εναλλα-

κτικής Διαπροσωπικής Επικοινωνίας», ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ, Αθήνα 2000

http://www.makaton.org/

http://www.specialeducation.gr/modules.php?

op=modload&name=News&file=article&sid=38