Κερδίστε μια υποτροφία !

MAGAZINO

Το περιοδικό των φροντιστηρίων Ωρίωνας

Περιζήτητες Δεξιότητες και Επαγγέλματα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση

Παγκόσμια ψηφιακή οικονομία

Η αρχιτεκτονική του Βουκουρεστίου

* Δια

νέμε

ται δ

ωρεά

ν

Τεύχος 3: Απρίλιος - Ιούνιος 2018

Οι μαθητές γράφουν

ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΛΓΕΒΡΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Εισαγωγή στοιχείων Ιστορίας των Επιστημών στη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Τηλεπισκόπηση και Φυσικές Καταστροφές

ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Νέα προγράμματασπουδών

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑEditorial 3Εισαγωγή στοιχείων Ιστορίας των Επιστημών στη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών 4Περιζήτητες Δεξιότητες και Επαγγέλματα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση 6Τηλεπισκόπηση και Φυσικές Καταστροφές 8Η συνεργατική Μάθηση - Το σχολείο του σήμερα 9ΈΚΦΡΑΣΗ- ΈΚΘΕΣΗ.. .η « ΝΑΥΑΡΧΙΔΑ» ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

10

Η αρχιτεκτονική του Βουκουρεστίου 12Οι μαθητές γράφουν 14ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 22ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 24ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 26ΑΟΘ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 28ΑΛΓΕΒΡΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 28ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 30ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 31

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΩρίωναςΜεγάλου Αλεξάνδρου 51 - ΕΥΟΣΜΟΣΤηλέφωνο: 2310766796Fax: 2310766796Τ.Κ. 56224E-mail: evosmos@orionas.edu.gr

- - - - - - - - - -Αγίου Παντελεήμονος 7 - ΠΟΛΙΧΝΗΤηλέφωνο: 2310664001Fax: 2310664001T.K. 56533E-mail: polixni@orionas.edu.gr

www.orionas.edu.gre-mail: info@orionas.edu.gr

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Ατρείδης Γιώργος Ph.D. Αστροσωματιδιακή φυσική

Μουρατίδης Κωνσταντίνος MSc στα Μαθηματικά - Στατιστική και Μοντελοποίηση

Αρετάκη ΕπιστήμηΦιλόλογος ΑΠΘ

Ατρείδης ΒασίληςMSc Διοίκηση Επιχειρήσεων - Φυσικές Επιστήμες

Παπασπύρου ΜαριάνναMSc στον τομέα Πετρολογία-Γεωχημεία

ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ

Γιαννόπουλος ΝίκοςΧημικός ΑΠΘ

Θεοδοσίου Μαρία MSc Διοίκηση Ολικής Ποιότητας και Καινοτόμες Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Ιωαννίδης Βαγγέλης Υποψήφιος Διδάκτωρ, Τμήμα Μαθηματικών , Α.Π.Θ.

Κατσανίδου ΕύηΦιλόλογος ΑΠΘ

Μπάμος ΣτέφανοςΟικονομολόγος ΑΠΘ

Μπασγιουράκη ΕμμανοέλαΧημικός - ΦαρμακοποιόςMSc στην οργανική χημεία - υποψ.PhD στη νευροφαρμακολογία

Νεδέλογλου ΧρήστοςΒαλκανικές και Σλαβικές Σπουδές

Παπασπύρου ΣπύροςMSc Κοιτασματολογίας- Ορυκτών Πόρων

Παυλίδου ΠολυξένηΜαθηματικός ΑΠΘ

Σαλασίδου ΣοφίαΦιλόλογος ΑΠΘ

Τζήλιας ΓιώργοςΜαθηματικός ΑΠΘ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

Μπουλγούρα ΦωφώΔιοίκηση Επιχειρήσεων

Τηλέφωνο: 2310766796 - Fax: 2310766796Τ.Κ. 56224E-mail: evosmos@orionas.edu.gr

Το περιοδικό εκδίδεται από τα φροντιστήρια Ωρίωνας

Νέα προγράμματα σπουδών !

Με αφορμή τις αλλαγές του υπουργείου παιδείας στο λύκειο, στα φροντιστήρια Ωρί-ωνας βελτιώνουμε τα προγράμματά μας. • Στη Γ λυκείου εντατικά προγράμματα προετοιμασίας με νέα εκπαιδευτική δομή

στις ώρες μαθημάτων, στα εκπαιδευτικά βοηθήματα και στη διδασκαλία.• Στη Β λυκείου τα προγράμματα προετοιμασίας εστιάζουν αποκλειστικά στην κα-

τεύθυνση που θα ακολουθήσει ο μαθητής στη Γ λυκείου.• Στην Α λυκείου τα προγράμματα γενικής παιδείας έχουν αποκλειστικό στόχο την

τοποθέτηση γερών βάσεων σε όλα τα μαθήματα.Επίσης ξεκινάει μια νέα συνεργασία των φροντιστηρίων μας με την εταιρεία Lead Compass. Μια εταιρεία που πρωτοπορεί στη συμβουλευτική και τον επαγγελματικό προσανατολισμό.

ΥΓ. Μιας και πλησιάζουν εξετάσεις, ευχόμαστε σ’ όλους τους μαθητές που τους μήνες Μάιο και Ιούνιο θα μπουν στον στίβο των εξετάσεων καλή επιτυχία και φυσικά καλή συνέχεια.

Ατρείδης Γιώργος

Εισαγωγή στοιχείων Ιστορίας των Επιστημών στη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Το παρών άρθρο έχει ως σκοπό να αναφέρει περιπτώ-σεις εισαγωγής στοιχείων Ιστορίας των Επιστημών στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών και να αναδείξει τα εκπαιδευτικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζει ο συγκεκρι-μένος τρόπος διδασκαλίας.

Εικόνα 1: Η Σχολή των ΑθηνώνΞεκινώντας μια ιστορική αναδρομή διαπιστώνουμε ότι οι φυσικές επιστήμες άρχισαν να διδάσκονται ως μάθημα στα σχολεία ήδη από το 18ο αιώνα, ως φυσική φιλοσοφία. Από τον 19ο αιώνα όμως, επιφανείς επιστήμονες και παι-δαγωγοί υποστήριξαν την ανάγκη συστηματικής διδασκα-λίας των φυσικών επιστημών στα σχολεία. Σε μια εποχή που κυριαρχούσαν οι ανθρωπιστικές επιστήμες, η κλασική φιλολογία και η θεολογία, η εισαγωγή των φυσικών επιστη-μών έγινε με μεγάλη προσοχή με στόχο την ανάδειξη των δεξιοτήτων που κατακτά κάποιος με την ενασχόλησή του με τις φυσικές επιστήμες. Ο μεγαλύτερος προβληματισμός της εποχής εκείνης ήταν αν οι φυσικές επιστήμες θα διδά-σκονταν ως κλάδος της φιλοσοφίας, των μαθηματικών ή εάν θα δινόταν έμφαση στις εφαρμογές αυτών και στις πει-ραματικές διαδικασίες. Μέχρι το 1950 επικρατούσαν τρεις ανταγωνιστικές παραδόσεις ως προς τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, η θεωρητική παράδοση, η εφαρμο-σμένη παράδοση και η καινοτομική προσέγγιση. Μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο οι επιστήμονες μπαίνουν στο στό-χαστρο της κοινωνίας με αποτέλεσμα η κοινή γνώμη να υιοθετεί μια επιφυλακτική στάση απέναντι στην επιστήμη.Στα τέλη της δεκαετίας του 50 γίνεται μια προσπάθεια ανά-πτυξης προγραμμάτων για την διδασκαλία των φυσικών επιστημών μέσω υπέρογκων κονδυλίων με σκοπό την εκλαΐκευση τους. Τίθεται σε εφαρμογή από το MIT το πρό-γραμμα PSSC το οποίο απευθυνόταν σε μαθητές θετικής κατεύθυνσης που θα ακολουθούσαν στο μέλλον σπουδές στις φυσικές επιστήμες. Ως αντίβαρο στην ανάπτυξη του PSSC δημιουργείται τη δεκαετία του 60 το HPPC για τη διδασκαλία της φυσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το οποίο προωθούσε την ιδέα «φυσική για όλους» και είχε ως βάση την ιστορική και πολιτισμική προσέγγιση της επι-στήμης. Το HPPC εφαρμόστηκε για πέντε χρόνια με το 15% των Αμερικανών μαθητών να έχουν διδαχθεί φυσι-κή με το συγκεκριμένο τρόπο. Το πρόγραμμα αυτό έδινε τη δυνατότητα, η διαφορετικότητα και η ποικιλία να γίνουν πρωταρχικά χαρακτηριστικά της διδασκαλίας της φυσικής στα σχολεία, πράγμα το οποίο επέτρεπε στο καθηγητή να βρίσκεται στο κέντρο του σχεδιασμού των μαθημάτων που δίδασκε. Στα τέλη της δεκαετίας του 60 και στις αρχές του 70 λόγω ενός κύματος αμφισβήτησης και προβληματισμού προς την επιστήμη και το κατά πόσο η ιστορία της φυσικής

είχε ενσωματωθεί επιτυχώς στη διδακτική της φυσικής, με τον Martin Klein να υποστηρίζει ότι η μόνη ιστορία η οποία είναι δυνατή κατά τη διδασκαλία της φυσικής είναι η «ψευδοιστορία», η εκπαιδευτική κοινότητα στρέφεται ξανά προς την κοινωνία αλλάζοντας τα αναλυτικά προγράμμα-τα. Την περίοδο εκείνη εμφανίζεται ένα εκπαιδευτικό ρεύμα σύμφωνα με το οποίο η εισαγωγή στοιχείων της Ιστορίας Φυσικών Επιστημών παρουσιάζει εκπαιδευτικά πλεονε-κτήματα. Αναφορά επίσης γίνεται και σε ένα από τα βιβλία της Unesco στο οποίο αναφέρεται ότι η εισαγωγή ιστορι-κών στοιχείων συνεισφέρει στην οικοδόμηση από τους μα-θητές της έννοιας της δυναμικής ποιότητας της επιστήμης η οποία σχετίζεται με τις αλλαγές στις επιστημονικές ιδέες και θεωρίες με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της συμπε-ριφοράς της φύσης. Στο ίδιο βιβλίο γίνεται αναφορά στους κινδύνους της χρήσης ιστορικό-φιλοσοφικών στοιχείων στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών καθώς και στις πα-ρερμηνείες που μπορούν να δημιουργηθούν. Δίδεται επί-σης το χαρακτηριστικό παράδειγμα της οικοδόμησης της έννοιας της ταχύτητας του φωτός και ενώ στα σχολικά βι-βλία αναφέρεται ο Romer ως ο πρώτος επιστήμονας που μέτρησε τη ταχύτητα του φωτός, παραβλέπετε η ουσία της όλης ιστορίας, το ότι ο Romer δηλαδή έδειξε με ποιοτικό τρόπο ότι το φως έχει πεπερασμένη ταχύτητα, πράγμα το οποίο αποτελεί πιο σημαντική ανακάλυψη από τον ποσοτι-κό προσδιορισμό της. Την ίδια εποχή στη Γαλλία προτάθη-κε η χρήση αυθεντικών κειμένων, τα οποία προέρχονταν από την ιστορία των φυσικών επιστημών, τόσο στην τριτο-βάθμια όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Εικόνα 2:Ole Rømer Κοπενχάγη

Εικόνα 3:Διδασκαλία Φυσι-κών Επιστημών το 1759

Το 1983 το British Association for Science Education δη-μιούργησε ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας της φυσικής (Science in the Social Context) το οποίο αποτέλεσε πρό-δρομο των νέων προγραμμάτων Επιστήμης, Τεχνολογίας, και Κοινωνίας STS, τα οποία υλοποιούσαν προτάσεις για τη συμβολή της ιστορίας και της φιλοσοφίας των φυσικών επιστημών εκφράζοντας ταυτόχρονα την τάση που αναδει-κνύει την επιστήμη ως κουλτούρα. Ένας άλλος όρος που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτός της Φύσης των φυσικών επι-στημών – NOS, ο οποίος εκφράζει ένα χώρο σύγκλισης διαφόρων επιστημονικών πεδίων σε σχέση με τις φυσικές επιστήμες. Αυτό που τίθεται ως κοινή επιδίωξη είναι η ανά-δειξη της φύσης της επιστημονικής γνώσης. Τη δεκαετία του 80, οι ΗΠΑ λόγω της απειλής που δεχόταν από τις

4

Ατρείδης ΒασίληςMSc Διοίκηση Επιχειρήσεων - Φυσικές Επιστήμες

χώρες της Άπω Ανατολής στο κομμάτι της βιομηχανίας και του εμπορίου προχώρησε σε ριζικές αλλαγές σε ότι έχει σχέση με τα αναλυτικά προγράμματα στα μαθήματα των φυσικών επιστημών πιστεύοντας ότι αυτή η κίνηση θα αποτελούσε κλειδί για να μη χαθεί η κυριαρχία στους προ-αναφερθέντες τομείς. Έτσι λοιπόν υιοθετήθηκαν μια σειρά από νέες παραδοχές για τη φύση των φυσικών επιστημών όπου και πάλι η Ιστορία των Επιστημών κατέχει σημαντική θέση. Σημαντικά προγράμματα που αναπτύχθηκαν ήταν το Φυσικές Επιστήμες και Κοινωνία και οι Φυσικές Επι-στήμες στο Κοινωνικό τους Πλαίσιο. Επίσης δημιουργείται το project 2061 το οποίο κάνει αναφορά στην Ιστορία των Επιστημών υποστηρίζοντας ότι η Επιστήμη δε μπορεί από μόνη της να δώσει απαντήσεις σε όλα τα θέματα, είναι ένα δημιούργημα λογικής και φαντασίας το οποίο δε στηρίζεται σε αυθεντίες καθώς και ότι είναι ένα συλλογικό εγχείρημα με το οποίο οι επιστήμονες προσπαθούν να προσεγγί-σουν με ακρίβεια την πραγματικότητα και να αποφύγουν τις προκαταλήψεις. Σε αναθεωρήσεις των αναλυτικών προγραμμάτων τους προέβησαν και οι χώρες της Ευρω-παϊκής Ένωσης στα τέλη του 19ου αιώνα ανάλογα με τις αξίες και τις ανάγκες της εκάστοτε χώρας. Στην Ελλάδα οι φυσικές επιστήμες μπήκαν ως μαθήματα υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα τέλη του 19ου αιώνα. Τα τελευταία χρό-νια το ελληνικό αναλυτικό πρόγραμμα βασίζεται στα αντί-στοιχα προγράμματα αγγλοσαξονικών χωρών.Ένα άλλο πρόγραμμα εισαγωγής ιστορικών στοιχείων σε προγράμματα σπουδών φυσικών επιστημών σε ευρωπα-ϊκό πλαίσιο είναι το πρόγραμμα History and Philosophy of Science Teaching – HIPST, το οποίο στοχεύει στη βελτί-ωση των στρατηγικών για το σχεδιασμό και τη διάδοση ιστορικού και φιλοσοφικού υλικού καθώς και μεθόδων και μέσων διδασκαλίας αυτού του υλικού. Στη ιστοσελίδα του προγράμματος μπορεί να βρει κανείς περισσότερα από 30 προγράμματα διδασκαλίας με πλήρη περιγραφή των δι-δακτικών δραστηριοτήτων και του ιστορικό – φιλοσοφικού υλικού που χρησιμοποιείται.Στον ελληνικό χώρο οι Σερόγλου και Σαμαράς ανέπτυξαν ένα ερευνητικό εργαλείο με το οποίο ήταν δυνατόν να σχεδι-αστούν διδακτικές δραστηριότητες εμπνευσμένες από την Ιστορία των Φυσικών Επιστημών με στόχο την γνωστική πρόοδο των μαθητών. Το εργαλείο αυτό εφαρμόστηκε στις περιπτώσεις μηχανικών και ηλεκτρομαγνητικών φαινομέ-νων, ενώ αποδείχθηκε ότι οι μαθητές που έλαβαν μέρος σε αυτές τις δραστηριότητες σημείωσαν μεγάλη γνωστική πρόοδο. Μια άλλη περίπτωση είναι η χρησιμοποίηση υλι-κού από την ιστορία της Οπτικής και κυρίως το πείραμα με το οποίο ο Kepler ερμηνεύει το οπτικό παράδοξο της αλλα-γής του φωτεινού αποτυπώματος στο έδαφος όταν το φως του Ήλιου διαπερνάει τα φύλλα των δένδρων, για τη σχεδί-αση διδακτικού υλικού με στόχο την καλύτερη εξήγηση του φαινομένου της ευθύγραμμης διάδοσης του φωτός. Ένα άλλο παράδειγμα διδακτικής παρέμβασης που λαμβάνει υπόψιν στοιχεία ιστορίας της επιστήμης είναι η περίπτωση διδασκαλίας του απλού εκκρεμούς. Η διδακτική αυτή πα-ρέμβαση αποτελείται από τέσσερις ενότητες που αναφέ-ρονται στο απλό εκκρεμές και τη σχέση του με την ακριβή μέτρηση του χρόνου. Αυτή η διδασκαλία απευθύνεται σε μαθητές γυμνασίου και διαφέρει πάρα πολύ από την πα-ραδοσιακή μορφή διδασκαλίας του εκκρεμούς. Ενώ στην παραδοσιακή μορφή εμπλέκονται διαφορετικές έννοιες όπως αυτή της Νευτώνειας Μηχανικής ή της διατήρησης της ενέργειας στη προτεινόμενη μορφή εισάγονται κυρίως στοιχεία της ιστορίας των φυσικών επιστημών και γίνεται

μια βαθύτερη ανάλυση της ισόχρονης κίνησης του εκκρε-μούς, γνωρίζοντας ουσιαστικά ότι το βασικό εννοιολογικό πρόβλημα για τους μαθητές είναι αυτό της οικοδόμησης της ισόχρονης κίνησης του εκκρεμούς και της έννοιας της περιόδου.Πέρα από τα αναλυτικά προγράμματα και τις άλλες πε-ριπτώσεις εισαγωγής ιστορικών στοιχείων της επιστήμης στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, είναι σημαντικό να αναφερθούν και οι λόγοι σύμφωνα με τους οποίους τα προαναφερθέντα αποτελούν εκπαιδευτικά πλεονεκτήμα-τα. Για ποιο λόγο δηλαδή θα πρέπει να χρησιμοποιούμε την Ιστορία των Επιστημών στη Διδασκαλία της Φυσικής.Εμπειρικές μελέτες έχουν δείξει ότι το πάντρεμα ιστορίας και διδασκαλίας της Φυσικής έχει συμβάλει θετικά στη μά-θηση της. Επίσης, η ιστορία των επιστημών συμβάλει στην επίτευξη μαθησιακών και διδακτικών στόχων καθώς και ως διδακτική παρέμβαση για τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας. Η ιστορική προσέγγιση μπορεί να συμβάλει στην ανάδειξη του μεγαλείου των επιστημονικών επιτευγ-μάτων καθώς και στην επιβεβαίωση της εγκυρότητας της επιστημονικής γνώσης. Η προσθήκη ιστορικού υλικού στα προγράμματα διδασκαλίας λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για τους μαθητές, αναδεικνύει το ανθρώπινο πρόσωπο της επιστήμης και τονίζει τη θέση της στην ιστορία του ανθρώ-πινου πολιτισμού.Με την εισαγωγή ιστορικών στοιχείων γίνονται κατανοητές οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των επιστημόνων που οδήγη-σαν στη γένεση επιστημονικών θεωριών. Επίσης γίνεται κατανοητό το πλαίσιο στο οποίο γράφτηκαν τα επιστη-μονικά κείμενα και το γιατί κάποιες θεωρίες υπερίσχυσαν έναντι κάποιων άλλων. Η εισαγωγή ιστορικών στοιχείων συνδέεται και με την αλλαγή φιλοσοφίας προς την κατεύ-θυνση αναβάθμισης της πολιτισμικής συνιστώσας της επι-στημονικής γνώσης. Η ιστορία των επιστημών μπορεί να αναδείξει το πώς οι επιστημονικές εξελίξεις επηρεάζουν τον πολιτισμό και πως η επιστημονική και κοινωνική ηθική διαμορφώνονται κατά το πέρασμα των χρόνων.Επιπρόσθετα θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εισαγωγή ιστορικών στοιχείων στη διδασκαλία των φυσικών επιστη-μών θα βοηθούσε τους μαθητές να εξοικειωθούν με την κουλτούρα της επιστήμης. Θα συνέβαλε στον εμπλουτι-σμό των γνώσεων τους με σκοπό τη διαμόρφωση μιας πιο ώριμης στάσης απέναντι στην επιστήμη. Για να γίνουν όλα αυτά όμως στο μέγιστο βαθμό θα πρέπει να γίνει σωστή εισαγωγή των ιστορικών στοιχείων στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών από τους δασκάλους, διότι ελλοχεύ-ουν αρκετοί κίνδυνοι, όπως αυτός του αναχρονισμού με αποτέλεσμα πολλές φορές να χρησιμοποιούνται από τους δασκάλους αναχρονιστικές θέσεις στην παρουσίαση των μαθημάτων. Θα πρέπει λοιπόν οι δάσκαλοι να είναι άρτια καταρτισμένοι για να πετύχουν αυτό τον σκοπό.Πηγές 1.Matthews,M.R.,(1994), Science Teaching: The Role of History and Philosophy of Science, New York2.Hodson,D.,(1998), Toward a philosophy more valid science curriculum, Science & Education3.American Association for the Advancement of Science (AAAS)(1989), Project 2061: Science for All Americans, Oxford University Press, New York4.Seroglou, F. & Koumaras,P.(2001). The contribution of the History of Physics in Physics Education: A review Science & Education5.Γαβρόγλου, Κ. (1997). Η δομή της κανονικής επιστήμης: η διαμόρφωση του επι-στημονικού λόγου ενός γνωστικού πεδίου. Νεύσις 6.Κολιόπουλος, Δ. (2006). Θέματα Διδακτικής Φυσικών Επιστημών. Η συγκρότηση της σχολικής γνώσης, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα7. Σκορδούλης, Κ., Το Harvard Project Physics Course και η συμβολή της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας της Φυσικής στη Διδασκαλία της Φυσικής.

5

6

Ιωαννίδης Βαγγέλης Διδάκτωρ, τμήματος Μαθηματικών , Α.Π.Θ.

Περιζήτητες Δεξιότητες και Επαγγέλματα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση:

Ποια η Αξία των Μαθηματικών ?

H 4η Βιομηχανική Επανάσταση και το «Internet of Things»Το κεντρικό θέμα του Παγκόσμιου Οικονομικού Forum (WEF) για το 2016 ήταν η λεγόμενη «4η Βιομηχανική Επανάσταση» [1]. Η 1η Βιομηχανική Επανάσταση έχει ως κύρια γνωρίσματα την εφεύρεση της ατμομηχανής και την εκμηχάνιση της παραγωγικής διαδικασίας, ενώ στη 2η Βιομηχανική Επανάσταση έχουμε την ανακάλυψη του ηλε-κτρισμού, τον εξηλεκτρισμό της παραγωγικής διαδικασίας και τη μαζική παραγωγή. Στην 3η Βιομηχανική Επανάστα-ση δεσπόζουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, η αυτοματο-ποίηση της παραγωγικής διαδικασίας και εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας». Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση που επίκειται, χαρακτηρίζεται από τα λεγόμενα «Cyber Physical Systems» (CPS) και το «Internet of Things» (IoT) [1,2]. Τα CPS είναι ευφυώς διασυνδεμένα συστήματα τα οποία επεξεργάζονται γνώση και λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο. Τα CPS συγκροτούνται από μηχανολογικά και ηλεκτρικά μέρη, τα λεγόμενα «Mechatronics» (Mechanical and Electronic devices), και τα οποία μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο. Αυτή η διασύνδεση των πραγ-μάτων ορίζει το IoT, το οποίο, όντας σε συνεχή ανατρο-φοδότηση (Feedback) από έμβια (ανθρώπους) και μη-έμ-βια όντα (μηχανές), οδηγεί στην οργάνωση «έξυπνων» Οικοσυστημάτων (Smart Ecosystems). Με άλλα λόγια, στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, αναμένεται η «συμβί-ωση» ανθρώπων και μηχανών, μέσω της διασύνδεσής τους και της συνεχούς ροής πληροφορίας μεταξύ αυτών, με σκοπό την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη πα-ραγωγική διαδικασία [3]. Μεγάλες εταιρείες, όπως η Intel [4] και η General Electric [5], επενδύουν ήδη σημαντικά στις τεχνολογίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, γε-γονός που αποδεικνύει έμπρακτα την αξία που αναμένεται να δημιουργήσει η διασύνδεση των μηχανών μεταξύ τους, αλλά και ανθρώπων με τις μηχανές.

Εικόνα 1: Από την 1η στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση. (Πηγή: DFKI 2011)

To «Network Effect» και ο Νόμος του MetcalfeΤο «Network Effect» είναι το φαινόμενο που εκδηλώνεται όταν η αξία ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας εξαρτάται άμεσα από το πλήθος Ν των χρηστών που κατέχουν

το συγκεκριμένο αγαθό ή χρησιμοποιούν τη συγκε-κριμένη υπηρεσία [6]. Για παράδειγμα, ένα κουτάλι έχει μια συγκεκριμένη χρηστική αξία ανεξάρτητα από το πόσα άτομα κατέχουν ή χρησιμοποιούν κουτάλι. Από την άλλη, η χρηστική αξία του τηλεφώνου εξαρτάται άμεσα από το πόσα άτομα έχουν και χρησιμοποιούν τηλέφωνο. Αν μόνο ένα άτομο σε ολόκληρο τον κόσμο χρησιμοποιεί τηλέφω-νο, τότε η αξία του είναι μηδενική. Εάν δύο άτομα χρησι-μοποιούν τηλέφωνο, τότε η αξία του τηλέφωνου αυξάνει. Όσοι πιο πολλά άτομα χρησιμοποιούν τηλέφωνο, τόσο αυ-ξάνει η αξία του. To «Network Effect» γίνεται πιο εμφανές όταν οι διασυνδεδεμένοι χρήστες ξεπεράσουν ένα συγκε-κριμένο κατώφλι, το λεγόμενο «critical point». Το «critical point» ορίζεται ως το σημείο εκείνο στο οποίο η αξία που λαμβάνει ο κάθε διασυνδεδεμένος χρήστης, όντας μέσα στο δίκτυο, είναι ίση με την αξία που πλήρωσε για να έχει πρόσβαση στο δίκτυο. To «Network Effect» σχετίζεται με τον Νόμο του Metcalfe, ο οποίος λέει ότι η αξία του δι-κτύου είναι ανάλογη του τετραγώνου Ν2 του πλήθους των διασυνδεδεμένων χρηστών [6]. Ασυμπτωτικά, δη-λαδή για μεγάλο πλήθος χρηστών Ν, έχουμε ότι το Ν2 είναι ανάλογο του πλήθους των συνδέσεων Ν∙(Ν-1)/2 που ορί-ζουν οι Ν χρήστες. Ως εκ τούτου, έχουμε το συμπέρασμα ότι η αξία του δικτύου είναι ανάλογη του πλήθους των συνδέσεων.

Εικόνα 2: Το «Network Effect»

Έχοντας πλέον στο νου μας το «Network Effect», μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί την προστιθέμενη αξία που αναμένεται να δημιουργήσει η διασύνδεση των μηχανών μεταξύ τους. Όσο πιο πολλές διασυνδεδεμένες συσκευές στο ΙοΤ, τόσο πιο μεγάλη η αξία μιας διασυνδεδεμένης συ-σκευής. Για το λόγο αυτό, αναμένουμε ραγδαία αύξηση των διασυνδεδεμένων συσκευών τα επόμενα χρόνια [7]. Ένα απλό παράδειγμα για να αντιληφθούμε καλύτερα την «Προστιθέμενη Αξία» που δημιουργεί η διασύνδεση εί-ναι να φανταστούμε δύο πανομοιότυπα κινητά τηλέφωνα, από τα οποία μόνο το ένα έχει πρόσβαση στο Internet. Ας σκεπτούμε λίγο πόσο μειώνεται αμέσως η αξία του τηλε-φώνου που κρατάτε στα χέρια σας, όταν δεν έχετε πρό-σβαση στο Internet.Η εκθετική αύξηση της Πολυπλοκότητας, ένεκα του πλή-θους των διασυνδεδεμένων συσκευών, αναμένεται να δη-μιουργήσει προβλήματα στην αποτελεσματική διαχεί-ριση την παραγόμενης Πληροφορίας. Σε αυτά ακριβώς τα προβλήματα καλούνται να δώσουν λύση τα Μαθημα-τικά. Οι Μαθηματικοί αποκτούν πλέον κεντρικό-στρατηγι-κό ρόλο στο πλαίσιο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, αφού τα Big Data [8], τα Business Analytics [9], τα Web Analytics [10], αποτελούν εφαρμογές των Μαθηματικών στα σύγχρονα προβλήματα της αγοράς. Μια έμπρακτη

7απόδειξη της αξίας των αποφοίτων Μαθηματικού Τμήμα-τος στο νέο εργασιακό περιβάλλον είναι ότι τα 4 από τα 10 καλυτέρα επαγγέλματα για το 2016 έχουν άμεση σχέ-ση με Μαθηματικά, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της CareerCast [10]. Ειδικότερα, το Νούμερο 1 Επάγγελμα για το 2016 είναι ο Data Scientist. Το ίδιο ισχύει και στην Αμερική, όπου επίσης ο Data Scientist δεσπόζει στην 1η θέση, σύμφωνα με έρευνα της Glassdoor [12].

Εικόνα 3: Πλήθος διασυνδεδεμένων συσκευών μέχρι το 2020. (Πηγή: Cisco 2015)

Οι δεξιότητες αποτελούν το κριτήριο επιλογής σε κάθε αγορά εργασίας. Στην πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμι-ου Οικονομικού Forum (WEF) με τίτλο «The Future of Jobs» [13] παρουσιάζονται οι 10 πιο περιζήτητες Δεξιότη-τες για το 2015 και το 2020. Η έρευνα βασίστηκε σε δείγμα περισσότερων από 350 εργοδοτών σε εννέα βιομηχανί-ες, σε 15 από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Το γεγονός ότι η Πολυπλοκότητα θα συνεχίσει να μας απα-σχολεί σημαντικά για τουλάχιστον μέχρι το 2020, αποδει-κνύεται έμπρακτα από το γεγονός ότι η δυνατότητα επί-λυσης πολύπλοκων προβλημάτων (Complex Problem Solving) παραμένει σταθερά η Νούμερο 1 Δεξιότητα. Επίσης, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Κριτική Σκέψη (Critical Thinking) και η Δημιουργικότητα (Creativity) ανε-βαίνουν στην 2η και 3η θέση αντίστοιχα.

Εικόνα 4: Οι 10 πιο περιζήτητες Δεξιότητες για το 2015 και το 2020. (Πηγή: WEF 2016)

Complex Problem Solving: Οι ερωτηθέντες στην έρευνα ανέδειξαν το «Complex Problem Solving» ως τη δεξιότητα με την υψηλότερη ζήτηση για το 2015, γεγονός το οποίο δεν αναμένεται να αλλάξει, τουλάχιστον μέχρι και το 2020. Πιο συγκεκριμένα, στην έκθεση αναφέρεται ότι το 36% του συνόλου των θέσεων εργασίας σε όλους τους κλάδους αναμένεται να απαιτεί δεξιότητες επίλυσης Πολύπλοκων Προβλημάτων ως βασικό προσόν μέχρι και το 2020 του-λάχιστον.

Critical Thinking: Το να είναι κανείς σε θέση να χρησιμο-ποιεί τη Λογική Κριτική Σκέψη προκειμένου να αναλύσει και να συνθέσει δεδομένα, είναι μια δεξιότητα που αναμέ-νεται να έχει ακόμα υψηλότερη ζήτηση, παρότι η αυτομα-τοποίηση έχει ήδη αρχίσει να περνάει στα πιο βαθιά επίπε-δα της παραγωγικής διαδικασίας.Creativity: Η Δημιουργικότητα αναμένεται να έχει ιδιαίτερη σημασία στο μέλλον, αφού οι επιταχυνόμενοι ρυθμοί αλλα-γής θα επιβάλουν εντονότερα την ανάγκη για δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών.Η έκθεση «The Future of Jobs» [14] προβλέπει ότι η ζή-τηση των Data Analysts όχι μόνο δεν θα είναι παροδική, αλλά αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο! Και αυτό είναι κάπως εύλογο, εάν αναλογιστεί κάνεις ότι η ραγδαία αύξη-ση της Πληροφορίας και της Γνώσης καθιστά ανέφικτη τη λήψη αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο, χωρίς αυτοματο-ποίηση της συντακτικής και σημασιολογικής επεξεργασί-ας. Οι Αναλυτές Πολύπλοκων Συστημάτων (Complex Systems Analysts) και Μεγάλων Δεδομένων (Big Data Analysts) καθίστανται περιζήτητοι σε ένα ευρύτατο δρα-στηριοτήτων που περιλαμβάνει από τις επιχειρηματικές και χρηματοοικονομικές δραστηριότητες μέχρι την διοίκη-ση επιχειρήσεων και εφοδιαστικών αλυσίδων. Ένα γενι-κό συμπέρασμα της ερευνάς είναι ότι επαγγέλματα που σχετίζονται με τα Μαθηματικά και την Ανάπτυξη Λογι-σμικού (Software Development) θα γνωρίσουν περαι-τέρω αύξηση τα επόμενα χρόνια.

Εικόνα 5: Μεταβολή στις θέσεις εργασίας (σε χιλιάδες), ανά Οικογένεια Επαγγελμάτων, από το 2015 έως το 2020. (Πηγή: WEF 2016)

Αναφορές[1] https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-fourth-industrial-revolution-what-it-means-and-how-to-respond[2] http://reports.weforum.org/industrial-internet-of-things/[3]https://hbr.org/sponsored/2015/06/why-interconnectedness-matters-for-industrial-companies[4] http://www.intel.com/content/www/us/en/internet-of-things/overview.html[5] http://www.ge.com/stories/industrial-internet[6] Carl Shapiro and Hal R. Varian, Information Rules: A Strategic Guide to the Network Economy, Harvard Business Review Press, 1998[7] https://www.weforum.org/agenda/2015/11/is-this-future-of-the-internet-of-things/[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Big_data[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Business_analytics[10] https://en.wikipedia.org/wiki/Web_analytics[11] http://www.careercast.com/jobs-rated/best-jobs-2016[12] https://www.glassdoor.com/List/Best-Jobs-in-America-LST_KQ0,20.htm[13] https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth-industrial-revolution/[14] https://www.weforum.org/agenda/2016/01/8-jobs-every-company-will-be-hiring-for-by-2020/[15] http://the-prime-magazine.math.auth.gr/

* Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό των Φοιτητών και Αποφοίτων του Μαθηματικού Α.Π.Θ. (Prime Magazine).

Τηλεπισκόπηση και Φυσικές Καταστροφές

Παπασπύρου Σπύρος MSc Κοιτασματολογίας- Ορυκτών Πόρων

Οι φυσικές καταστροφές γεωλογικής προέλευσης απο-τελούν μία σημαντική απειλή για μεγάλο κομμάτι του πα-γκόσμιου πληθυσμού. Οι εφαρμογές της τηλεπισκόπησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση πιθανών φυσικών και μη γεωλογικών φυσικών καταστροφών. Με την αυξανόμενη επίδραση της κλιματικής αλλαγής στον πλανήτη οι φυσικές καταστροφές που παρατηρούνται γί-νονται ολοένα και σε μεγαλύτερη συχνότητα και με μεγαλύ-τερη ένταση, επηρεάζοντας άμεσα τις κοινωνίες τις οποίες πλήττουν. Καταστροφές όπως οι εκρήξεις ηφαιστείων, σει-σμοί, κατολισθήσεις, και πλημμύρες μπορούν να έχουν μία άμεση αντιμετώπιση από την πολιτική προστασία αλλά και να ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης πριν την εκδήλωση των φαινομένων. Ακόμα και μετά την εκδήλωση των φαινομέ-νων οι εφαρμογές της τηλεπισκόπησης μπορούν να συμ-βάλουν για την άμεση κατανόηση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών αλλά και για την λήψη αποφάσεων για την πρόληψη σε περίπτωση επανεμφάνισης τους. Ανάμεσα στα τεχνολογικά επιτεύγματα της τελευταίας ει-κοσαετίας βρίσκουμε στις κορυφαίες θέσεις εφαρμογές οι οποίες σχετίζονται με την τηλεπισκόπηση. ‘’Ως τηλεπι-σκόπηση ορίζεται η συλλογή δεδομένων για τον προσδι-ορισμό διάφορων χαρακτηριστικών ενός ή περισσοτέρων αντικειμένων μιας περιοχής από απόσταση, δηλαδή από το διάστημα ή τον αέρα’’. Για την λήψη αυτών των εικόνων αναπόσπαστο εργαλείο αποτελούν οι δορυφόροι και τα αεροπλάνα δευτερεύοντος , τα οποία φέρουν εξοπλισμό καταγραφής εικόνων ενώ η επεξεργασία των καταγεγραμ-μένων δεδομένων γίνεται μέσω κατάλληλων λογισμικών σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές.Η ταχεία ανάπτυξη της δορυφορικής παρακολούθησης της Γης έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων συ-στημάτων παρακολούθησής του πλανήτη είτε μέσω δορυ-φόρων είτε μέσω αεροπλάνων τηλεανίχνευσης. Τα μέσα παρακολούθησης αυτά φέρουν εξοπλισμό που σαρώνει την επιφάνεια της Γης σε διάφορα μήκη κύματος. Τα δεδο-μένα που παραλαμβάνουμε από τα συστήματα παρακο-λούθησης είναι ψηφιακής μορφής και περιέχουν δεδομένα μήκους κύματος που καλύπτουν από το ορατό έως μέρος του βραχέος κύματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος.Η επιφάνεια της γης επηρεάζεται τόσο από ενδογενείς όσο και από εξωγενείς δυνάμεις. Οι ενδογενείς δυνάμεις εκφράζονται μέσω σεισμών ή μέσω της ηφαιστειακής δραστηριότητας, με τις εξωγενείς να εκδηλώνονται μέσω πλημμυρίκων φαινομένων, και κατολισθήσεων. Ιδιαίτερη αξία έχει να αναφερθεί ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα με τις διάφορες χρήσης γης έχει μειώσει την συνεκτικότητα του εδάφους και του υποβάθρου αυξάνοντας τα φαινόμενα των κατολισθήσεων και των πλημμυρικών φαινομένων.Μία από τις πρώτες εφαρμογές της τηλεπισκόπησης στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών αφορούσε στην διαχείριση και την αναγνώριση σεισμογενών περιοχών κα-θώς αυτές μπορούν να επιφέρουν μεγάλο πλήγμα, τόσο κοινωνικό όσο και οικονομικό, στις περιοχές που επηρεά-ζουν. Πλέον έχουμε δορυφορικές εικόνες μέσω των οποί-ων μπορούν να συσχετιστούν σεισμικές περιοχές μεταξύ

τους και να παρακολουθούνται συνεχώς, καταγράφοντας την παραμικρή κίνηση του εδάφους δίνοντας την δυνατό-τητα στην πολιτική προστασία να έχει χρόνο να οργανώσει ένα σχέδιο αντιμετώπισής του φαινομένου. Η παρακολούθηση των ηφαιστείων γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω γεωφυσικών διαδικασιών σε εγκαταστάσεις που βρίσκονται πάνω στο ηφαίστειο. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλοί περισσότεροι κίνδυνοι που συντρέχουν για την ανάπτυξη αστικών ιστών γύρω από ένα ηφαίστειο πέρα από τα εκρηκτικά προϊόντα που παράγονται. Η πιθανό-τητα γένεσης σεισμών λόγω της ηφαιστειακής έκρηξης, όπως και τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που μπορούν να προκαλέσουν θανάτους όπως στην περίπτω-ση του ηφαιστείου Nyos του Καμερούν το 1986 μπορούν να διαγνωστούν αν η ηφαιστειακή περιοχή σαρώνεται υπό το κατάλληλο μήκος κύματος ανά τακτά διαστήματα.Τα πλημμυρικά φαινόμενα αποτελούν σημαντικές φυσικές καταστροφές καθώς επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη ζωή ανθρώπων, τις ιδιοκτησίες τους, τις υποδομές, τις καλλιερ-γήσιμες εκτάσεις. Αυτό συμβαίνει καθώς αποτελούν τους πλέον «κοινούς» κινδύνους, δεδομένης της εκτεταμένης γεωγραφικής διασποράς των ποτάμιων συστημάτων στη Γη και των ακραίων καιρικών συνθηκών. Στη διαχείριση των πλημμυρικών φαινόμενών η τηλεπισκόπηση παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τις αλλαγές που συμ-βαίνουν στην επιφάνεια της γης ώστε να αντιμετωπίσου-με και να προβλέψουμε πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν από αυτές τις αλλαγές. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα για έγκαιρο σχεδιασμό αντιπλημμυρικών έρ-γων καθώς και δημιουργία θεματικών χαρτών με περιοχές υψηλής επικινδυνότητας. Η αμεσότητα της τηλεπισκόπη-σης στην αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων μπορεί να γίνει και με εικόνες που μπορούν να παρουσι-άζουν την εξέλιξη της πλημμύρας (βάθος νερού, ανώτερο επίπεδο πλημμύρας και διεύθυνση ροής) αρκεί να υπάρξει ένας συντονισμός από την πολιτική προστασία και οι δο-ρυφόροι να σκανάρουν την περιοχή αυτή σε τακτά χρονικά διαστήματα.Η Τηλεπισκόπηση μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο ερ-γαλείο στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών αρκεί να υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο από την κάθε χώρα ώστε να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες των δορυφορικών εικό-νων καταλλήλως σε χρόνο πολύ πριν την εκδήλωση φυ-σικών καταστροφών. Τα δεδομένα που μας προσφέρει σε πολύ μικρό χρόνο και κόστος πρέπει να είναι αναπόσπα-στο κομμάτι στην διαχείριση κρίσεων καθώς μέσω αυτών μπορεί να γίνουν πιο αντιληπτοί οι κίνδυνοι που κρύβονται σε μία περιοχή λόγω της τοπογραφίας και από την ίδια την κοινωνία. Επίσης όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως τα δεδομένα των δορυφορικών εικόνων καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις που πολλές φορές είναι δύσβατες για την διενέρ-γεια επιτόπιων ερευνών. Απαραίτητη προϋπόθεση για την σωστή χρήση της τεχνολογίας αυτής είναι η στοχευμένη και ιδιαιτέρως η συχνή λήψη εικόνων από την ίδια υψηλής επικινδυνότητας περιοχή για να γίνεται αντιληπτή οποια-δήποτε αλλαγή στην τοπογραφία μίας περιοχής. Μειονέκτημα στην χρήση δορυφορικών εικόνων για πολ-

8

λές χώρες αποτελεί το υψηλό κόστος για την λήψη δο-ρυφορικών εικόνων όπως και η ανάγκη εξιδεικευμένου επιστημονικού προσωπικού που θα επεξεργάζεται τα δε-δομένα. Επίσης οι δορυφορικές εικόνες μπορούν να εστιά-ζουν και να παρουσιάζουν αποτελέσματα για ένα και μόνο πρόβλημα. Ο λόγος έγκειται πως ανάλογα με την έρευνα την οποία κάνουμε (αν αφορά παραδείγματος χάρη ένα πλημμυρικό φαινόμενο ή ένα σεισμό) η σάρωση θα πρέπει

να γίνει σε συγκεκριμένο μήκος κύματος του ηλεκτρομα-γνητικού φάσματος.Συνοψίζοντας η χρήση των δορυφορικών εικόνων για την αντιμετώπιση γεωλογικών φυσικών καταστροφών θα πρέ-πει να ενταχθεί ολοένα και περισσότερο στα σχέδια της πολιτικής προστασίας υπό το πρίσμα ότι ακόμα και το κό-στος των δορυφορικών εικόνων βαίνει μειούμενο με την πάροδο των ετών και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

9

Θεοδοσίου Μαρία MSc Διοίκηση Ολικής Ποιότητας και Καινοτόμες Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Η παγκόσμια ψηφιακή οικονομία απαιτεί ένα ευέλικτο εργατικό δυναμικό, που ενημερώνεται διαρκώς για τη νέα γνώση που παράγεται µε γρήγορους ρυθμούς· και οι πο-λίτες της κοινωνίας της γνώσης χρειάζεται να (επαν-) εκ-παιδεύονται διαρκώς ώστε να είναι ανταγωνιστικοί, αλλά και να αξιοποιούν τις νέες δυνατότητες για την προσωπική τους εξέλιξη. Το ζητούμενο είναι οι νέοι ρόλοι του σχολείου, οι νέοι ρό-λοι του εκπαιδευτικού, του μαθητή και του γονιού. Το ζη-τούμενο είναι η γρήγορη αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών. Είναι γενικά παραδεκτό πως η ποιότητα στην εκπαίδευση περνά πρώτιστα μέσα από την ποιότητα των εκπαιδευτικών. Είναι επίσης παραδεκτό πως η ποιό-τητα των εκπαιδευτικών είναι συνάρτηση της βασικής τους εκπαίδευσης αλλά προπάντων της συνεχούς επιμόρφω-σής τους. Για να μπορέσουμε να πλάσουμε το όραμα για το σχολείο του μέλλοντος θα πρέπει να διαγνώσουμε τα δεδομένα του σήμερα, τις ευκαιρίες αλλά και τα εμπόδια για την αλλαγή. Στον εκπαιδευτικό τομέα δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο ρυθμός της αλλαγής είναι το ίδιο ταχύς. Συνήθως η εκπαίδευση και το σχολείο αποτελούν το πιο συντηρη-τικό θεσμό μιας κοινωνίας που παραμένει ουραγός στις εξελίξεις. Παρά το γεγονός ότι η εκπαιδευτική θεωρία εμπλουτίζεται συνέχεια με νέα παραδείγματα σχολικής οργάνωσης και μάθησης η εκπαιδευτική πράξη ακολου-θεί με πολύ αργούς ρυθμούς. Σ’ αυτή την ανακολουθία θε-ωρίας και πράξης οφείλεται το γεγονός πως η ποιότητα στην εκπαίδευση είναι ζητούμενο διαχρονικό. Το παραδο-σιακό σχολείο πεισματικά παραμένει προσκολλημένο στην ποσότητα της γνώσης μέσα σε μια εποχή που απαιτείται επίμονα η ποιότητα. Η αποστήθιση και ο βερμπαλισμός συνεχίζονται, ενώ το αίτημα είναι κριτική σκέψη. Παρά τις θεωρητικές διακηρύξεις ότι σκοπός της εκπαίδευσης είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, κυρίαρχη παραμένει η φροντίδα για γνωστική ανάπτυξη. Η συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη παραμελούνται ή αγνοούνται. Τα Αναλυτικά και τα Ωρολόγια προγράμματα παραμένουν αυστηρά, ανελαστικά, βαρυφορτωμένα, απαι-τητικά, αταίριαστα με τη φύση και τις ανάγκες του παιδιού και της σύγχρονης κοινωνίας. Η ομοιομορφία και ισοπέ-δωση συντηρούνται ακόμη σε μια κοινωνία που θεωρητικά σέβεται την ετερότητα, τη διαφορετικότητα, τις πολλαπλές νοημοσύνες, την πολυπολιτισμικότητα. Το μαθησιακό πε-ριβάλλον και η οικολογία του σχολείου εξακολουθούν να συντηρούν τα μοντέλα του προηγούμενου αιώνα, όπου «όλα ήταν διαρρυθμισμένα για να ακούς» (Χαραλάμπους,

2011). Η κύρια μέθοδος διδασκαλίας εξακολουθεί να είναι η μετωπική, με κυρίαρχο το ρόλο, το χρόνο και το λόγο του δασκάλου. Δεν έγινε κατορθωτή η μετακίνηση από τη διδασκαλία στη μάθηση. Η διδασκαλία από μέσο έγινε αυτοσκοπός. Διδασκαλία σημαίνει ενεργοποίηση του δα-σκάλου. Μάθηση σημαίνει ενεργοποίηση του μανθάνοντα. Έτσι, η μάθηση περιορίζεται στην επικοινωνία δασκάλου – μαθητή, που είναι λιγότερο αμφίδρομη και περισσότερο μονοδρομική. Ο ρόλος του μαθητή περιορίζεται συνήθως σε παθητικό δέκτη, ενώ ο ρόλος του συμμαθητή υποβαθ-μίζεται.Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της δυναμικής της ομάδας, η σχολική τάξη, όπως και κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, μπορεί να οργανωθεί με τρεις μορφές: τη συνεργατική, την ανταγωνιστική και την ατομική. Συνεργατική δομή οργά-νωσης υπάρχει όταν οι στόχοι των ατόμων συνδέονται με τρόπο που να υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ τους. Έτσι, η ομάδα μπορεί να επιτύχει τους στόχους της μόνο αν και όταν κάθε μέλος επιτύχει τους δικούς του στόχους. Το άτο-μο επιζητεί ένα αποτέλεσμα που θα είναι ευεργετικό τόσο για το ίδιο, όσο και για τα μέλη της ομάδας του. Η λέξη – κλειδί που διαφοροποιεί τη Συνεργατική Μάθηση από την παραδοσιακή ομαδική ή ομαδοκεντρική διδασκαλία είναι η έννοια της αλληλεξάρτησης. Οι μαθητές συνειδητοποιούν ότι συνδέονται ο ένας µε τον άλλον µε τέτοιο τρόπο ώστε όπου κάποιος δεν μπορεί να πετύχει µόνος του το κάνει µε τη βοήθεια των άλλων και η επιτυχία του καθενός εξαρτά-ται από τη συμβολή όλων μέσα στην ομάδα.Το συνεργατικό σχολείο είναι μια αληθινή κοινότητα μάθη-σης, όπου όλα τα μέλη γίνονται ταυτόχρονα και δάσκαλοι και μαθητές. Είναι σημαντικό οι δάσκαλοι να γίνονται μα-θητές και οι μαθητές να γίνονται δάσκαλοι. Όλα τα μέλη της κοινότητας (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς) έχουν έντονο το αίσθημα του ανήκειν και συνειδητοποιούν το ρόλο τους ως μέλη της κοινότητας. Φιλοσοφία και ιδεολογία του συ-νεργατικού σχολείου είναι η συνεργασία σε όλα τα επίπε-δα. Συνεργασία δασκάλου-μαθητή, μαθητή-μαθητή, δα-σκάλων-γονιών και τοπικής κοινωνίας.Η αυτονομία στη διοίκηση, στη δομή, την οργάνωση και τη λειτουργία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίηση του οράματος του Συνεργατικού Σχολείου. Βέ-βαια το σχολείο διατηρεί τις σχέσεις του με την κεντρική εκπαιδευτική διοίκηση και λειτουργεί μέσα στα πλαίσια του Εθνικού Αναλυτικού Προγράμματος, αλλά έχει το δικαίωμα της επιλογής και ιεράρχησης των δικών του στόχων και προτεραιοτήτων, των δικών του διαδικασιών και μεθόδων μάθησης, που ανταποκρίνονται πάντοτε στις ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών, των εκπαιδευτικών και της τοπικής κοινωνίας. Η δυνατότητα του Συνεργατικού Σχολείου να

Η συνεργατική Μάθηση - Το σχολείο του σήμερα

Δεν υπάρχει γοητευτικότερο και δημιουργικότερο μάθημα από αυτό της Έκφρασης-Έκθεσης. Η διδασκαλία της ορθής χρήσης της γλώσσας και η εκμάθηση της παρουσίασης λογικής και τεκ-μηριωμένης επιχειρηματολογίας πάνω σε επίκαιρα ή διαχρονικά ζητήματα είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμη για τους μαθητές. Τονώνει την κριτική τους ικανότητα και τους καθιστά ικανούς να προβλημα-τιστούν για ποικίλα θέματα και να εκφράσουν τη θέση τους ως προς αυτά.Παράλληλα, η Έκθεση αποτελεί μάθημα – σταθμό για όλους τους υποψηφίους, ανεξαρτήτως Ομάδας Προσανατολισμού καθώς μια καλή ή κακή επίδοση μπορεί να συμβάλει υπέρ ή κατά του στην προσπάθεια για την εξασφάλιση μιας θέσης σε ένα Ανώτε-ρο ή Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει διαφοροποιήσει τη δομή εξέτασης του μαθήματος της Έκθεσης κι έχει επιφέρει πολλές, θετικές προς τους μαθητές, αλλαγές. Έτσι, ενώ παλιότερα ζητούνταν η «ανοιχτή ανάπτυξη» ενός και μόνο θέματος έκθεσης (παραγωγή λόγου), πλέον τα διά-φορα θέματα εξετάζονται πάντα υπό το πρίσμα συγκεκριμένου επικοινωνιακού πλαισίου (δοκιμίου, άρθρου, επιστολής, ομιλίας κ.α.), ενώ οι απαιτήσεις του μαθήματος συμπληρώνονται από γλωσσικές ασκήσεις, θεωρίες ως προς τη δομική ανάλυση και

διάρθρωση των κειμένων. Επιπλέον, υπάρχει και η διαδικασία της πύκνωσης του γραπτού λόγου ( περίληψη κειμένου). Οι αλλαγές αυτές, λοιπόν, στον τρόπο εξέτασης του μαθήματος δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα να ανταποκριθούν βαθ-μολογικά πολύ καλύτερα σε σύγκριση με το παρελθόν, συγκε-ντρώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερους βαθμούς από τις συνοδευτικές ασκήσεις. Πώς , λοιπόν, μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Ποιο είναι το «μυστικό της επιτυχίας» στο μάθημα της Έκθεσης; Ο άριστος μαθητής δεν είναι αυτός που απλώς διαβάζει πολύ, αλλά αυτός που μαθαίνει πώς να διαχειρίζε-ται τις γνώσεις που απέκτησε.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣΣωστή προετοιμασία, Διαχείριση γνώσεων, Σωστή κατανο-μή του χρόνου.• Έτσι, είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να οργανώνουν σωστά το χρόνο τους σε κάθε γραπτή εξέταση, πολύ περισ-σότερο στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Μέσα από την προετοιμασία που έχουν κάνει στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς είναι σε θέση να γνωρίζουν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους, έτσι ώστε να αφιερώσουν στην κάθε άσκηση το χρόνο που θεωρούν απα-ραίτητο, για να την απαντήσουν σωστά. Αντιθέτως, είναι βασικό

10έχει τους δικούς του πόρους ενισχύει την αυτοδυναμία του.Το συνεργατικό σχολείο είναι ποιοτικό. Το συλλογικό όρα-μα όλων είναι η συνεχής βελτίωση της ποιότητας. Η έννοια της ποιότητας επιδέχεται πάντοτε βελτίωση. Βελτίωση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού (της ηγεσίας, των εκπαιδευτικών, των γονιών, των μαθητών), των επιπέδων μάθησης, της οικολογίας, των διαδικασιών. Το παραδοσι-ακό σχολείο είναι ποσοτικό και ενδιαφέρεται περισσότερο για το ΤΙ και το ΠΟΣΟ μαθαίνει ο μαθητής. Η κρίση του παραδοσιακού σχολείου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι ενσωμάτωσε στη λειτουργία του τη λογική της αγοράς, θεοποίησε τον ανταγωνισμό και τον ατομισμό. Η μονολιθι-κή προσκόλληση στη συσσώρευση γνώσεων και στην πο-σοτική μέτρησή τους δεν άφησε περιθώρια για συναισθη-ματική και κοινωνική μάθηση. Το συνεργατικό σχολείο δίνει ίση σημασία και στο ΠΩΣ μαθαίνει ο μαθητής. Η αποστή-θιση και ο βερμπαλισμός δίνουν τη θέση τους στην κριτική και δημιουργική σκέψη και το γνωσιοκεντρισμό διαδέχεται η ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή, που δεν είναι μόνο ρητορικό σχήμα, αλλά συγκεκριμενοποιείται με προγράμ-ματα συναισθηματικής και κοινωνικής μάθησης.Το συνεργατικό σχολείο δίνει μεγάλη σημασία και στην ποιότητα του σχολικού χώρου ως μαθησιακού και παιδα-γωγικού περιβάλλοντος. Ο μαθητής και ο εκπαιδευτικός δικαιούνται να εργάζονται και να δημιουργούν μέσα σ’ ένα χώρο που να προκαλεί τη μάθηση, να ικανοποιεί τις αι-σθητικές ανάγκες και να επιτρέπει ευέλικτες παιδαγωγικές διαδικασίες. Μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον μάθησης όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας θέλουν να έρχονται και να παραμένουν στο σχολείο, να δημιουργούν και να μαθαί-νουν, να διδάσκουν και να διδάσκονται. Το κλειδί της επιτυ-χίας για κάθε σχολική κοινότητα είναι να κάνει όλα τα μέλη της να διαμορφώσουν θετική στάση για το σχολείο και τη μάθηση. Όταν λείψει η χαρά της μάθησης το σχολείο γίνε-ται αυταρχικό και το έργο του για όλους καταναγκαστικό

και επώδυνο, με όλες τις παρενέργειες που μπορεί να έχει στα μέλη του. Ερευνητικά δεδομένα στον ελλαδικό χώρο έδειξαν ότι η αναμόρφωση και ο παιδαγωγικός επανασχε-διασμός του σχολικού χώρου επέδρασαν πολύ θετικά στην επίδοση αλλά και στη συμπεριφορά των μαθητών (Γερμα-νός, 2002). Όταν ο χώρος σέβεται το μαθητή κι ο μαθητής σέβεται το χώρο. Υπάρχει αλληλεπίδραση του χώρου και του ανθρώπου. Προωθείται η «πρόσωπο µε πρόσωπο» αλληλεπίδραση, όπου οι µαθητές εργάζονται µαζί κατά τέ-τοιο τρόπο ώστε να συµβάλλουν ο ένας στην επιτυχία του άλλου µε την παροχή βοήθειας, την υποστήριξη του ενός προς τον άλλον, και µε το να εµπνέει ο ένας τον άλλον. Αυτό το πλαίσιο περιλαµβάνει προφορικές εξηγήσεις για το πώς να λύσουν τα προβλήµατα, διάδοση της γνώσης του ενός προς τον άλλον, έλεγχο της κατανόησης από τον ένα στον άλλο, συζήτηση των εννοιών που µαθαίνονται, σύνδεση της τρέχουσας µε την προηγούµενη µάθηση. Η οµαδική εργασία υφίσταται όταν τα µέλη οµάδας συζητούν τους τρόπους µε τους οποίους θα επιτύχουν το στόχο τους και ενεργούν προς τον σκοπό αυτό. Περιλαµβάνει επίσης συζήτηση της αποτελεσµατικότητας των εργασιακών σχέ-σεων κατά τη διάρκεια της κίνησης προς την επίτευξη του στόχου καθώς και αξιολογική συζήτηση όσον αφορά την επίτευξη του στόχου αφενός και την προσωπική συµβολή του καθενός αφετέρου.Η Συνεργατική Μάθηση αποτέλεσε αντικείμενο ζωηρού ενδιαφέροντος τόσο της κοινωνικής ψυχολογίας όσο και της παιδαγωγικής. Εκατοντάδες έρευνες έχουν διεξαχθεί για να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα της συνεργατι-κής μάθησης έναντι της ανταγωνιστικής και ατομικής μά-θησης ή έναντι της παραδοσιακής μετωπικής διδασκαλίας. Τα συνοπτικά ευρήματα των ερευνών αυτών έδειξαν ότι η Συνεργατική Μάθηση είναι πιο αποτελεσματική σε μια μεγάλη ποικιλία μεταβλητών.

ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΈΚΦΡΑΣΗ- ΈΚΘΕΣΗ.. .η « ΝΑΥΑΡΧΙΔΑ» ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

Αρετάκη ΕπιστήμηΦιλόλογος ΑΠΘ

λάθος το να ξεκινούν οι μαθητές με τις ασκήσεις που τους αγχώνουν, κι αυτές τις περισσότερες φορές είναι η Περίληψη, η Έκθεση και η ανάπτυξη αποσπάσματος του κειμένου σε πα-ράγραφο, δηλαδή οι ασκήσεις που απαιτούν από τους μαθητές παραγωγή λόγου. Το λάθος έγκειται στο γεγονός ότι αφιερώνουν σ΄ αυτές τις δύσκολες , με αβέβαιο αποτέλεσμα ασκήσεις, πολύ χρόνο, έχοντας παραμελήσει τις ευκολότερες. Έτσι, χάνουν την αίσθηση του χρόνου και πανικοβάλλονται, όταν αργότερα συνει-δητοποιήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.• Κάτι επίσης σημαντικό που πρέπει να λαμβάνουν υπό-ψη οι μαθητές στις εξετάσεις της Έκθεσης είναι πως ο χρόνος που θα αφιερώσουν στην κάθε άσκηση θα πρέπει να είναι κατά κάποιο τρόπο ανάλογος της βαθμολογίας της. Έτσι, για παράδειγμα, δεν είναι φρόνιμο να γράφουν την περίληψη του κει-μένου σε 15 λεπτά και στον ίδιο χρόνο να απαντούν στην παρά-γραφο, όταν μάλιστα η πρώτη βαθμολογείται με 25 μονάδες και η δεύτερη με 8 μονάδες.• Έτσι μια γενική συμβουλή είναι οι μαθητές να καταπιά-νονται πρώτα με τις ασκήσεις που είναι ευκολότερες, που χρειάζονται λιγότερο χρόνο και βαθμολογούνται με τις λιγό-τερες μονάδες.Καταληκτικά, είναι γεγονός πως ένας καλός αρχικός προγραμ-ματισμός βοηθά τους μαθητές να μη ξεφεύγουν από τα ορισμένα χρονικά πλαίσια που οι ίδιοι θέτουν για την κάθε άσκηση κι έτσι να αποφεύγουν πρόχειρα απαντημένες ή και ανολοκλήρωτες ασκήσεις. Μπορεί το συγκεκριμένο μάθημα να μοιάζει ελαστικό, να διακρίνεται από ευρύτητα και ποικιλία στο θεματικό πεδίο του και να θεωρείται πρωτίστως εκπαιδευτική διαδικασία ελεύθερης συζήτησης και έκφρασης προσωπικών απόψεων, εντούτοις ενέχει συγκεκριμένες δυσκολίες, μπορεί να διδαχθεί με βάση προγραμματισμένη μέθοδο και προπαντός με γνώμονα ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται για το μαθητή ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, εφόσον βέβαια κι ο ίδιος ανταποκρίνεται θετικά κι εκδηλώνει έμπρακτο ενδιαφέρον για την παραγωγή κειμένου.

ΆσκησηΗ χώρα μας λόγω του τελευταίου μεταναστευτικού κινήματος των τελευταίων 15 χρόνων τείνει να εξελιχθεί σε μία χώρα με έντονο πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Άνθρωποι διαφορετικών φυλών, θρησκειών, γλώσσας, συνηθειών, εθίμων και συμπερι-φοράς αναζητούν στη χώρα μας καταφύγιο. Είμαστε όμως, εμείς οι Έλληνες, έτοιμοι να δεχτούμε αυτή τη νέα κατάσταση ή μήπως είμαστε ρατσιστές και ξενοφοβικοί;Καταρχήν θα πρέπει να ορίσουμε την έννοια του ρατσισμού. Τι είναι λοιπόν ρατσισμός; Πολύ απλά, να υποτιμάς τον άλλον με σκέψεις ή πράξεις επειδή είναι άλλης φυλής, κατάγεται από άλλη χώρα, πιστεύει σε άλλη θρησκεία ή δεν πιστεύει καθόλου σε θρη-σκεία, μιλάει άλλη γλώσσα ή διάλεκτο, ερωτεύεται άτομα του ιδί-ου φύλου, έχει διαφορετικές συνήθειες, έθιμα και συμπεριφορές ή έχει μια μειωμένη ικανότητα ή δυνατότητα.Τα αίτια του ρατσισμού αν και μπορεί να διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία είναι συνήθως κοινά. Καταρχήν, η έμφυτη τάση του ανθρώπου να αντιμετωπίζει με καχυποψία και από απόσταση κα-θετί ξένο προς αυτόν. Ας πάρουμε για παράδειγμα από τον εαυτό μας. Πόσο εύκολα άραγε θα μπορούσαμε να κάνουμε παρέα με κάποιον μουσουλμάνο ή κάποιον ομοφυλόφιλο; Θα μπορούσαμε να του μιλάμε φυσιολογικά, να του συμπεριφερόμαστε φυσιολο-γικά και να αναγνωρίζουμε τη διαφορετικότητά του; Σ’ αυτή την έμφυτη τάση των ανθρώπων αν προσθέσουμε και τη σύνδεση ορισμένων κοινωνικών ομάδων (όπως π.χ. οι τσιγγάνοι) με πα-ραβατική συμπεριφορά, όπως ναρκωτικά, κλοπές κ.τ.λ. ο ρατσι-σμός δεν αργεί να φουντώσει μέσα μας.Ο ρατσισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και εμφανίζεται σε διάφορες περιπτώσεις. Ρατσισμός για παράδειγμα είναι να εκμεταλλεύεσαι έναν Αλλοδαπό στη δουλειά σου και να τον πλη-ρώνεις χαμηλότερο μεροκάματο τόσο από αυτό που προβλέπει ο νόμος όσο και από αυτό που πληρώνεις στους άλλους – Έλληνες όμως – που εκτελούν την ίδια εργασία. Η οικονομική εξαθλίω-ση αυτών των ανθρώπων που τους ώθησε στη μετανάστευση αποτελεί δυστυχώς για εμάς κριτήριο εκμετάλλευσης. Ένα άλλο

παράδειγμα ρατσισμού είναι να μη θεωρείς ισότιμους Έλληνες πολίτες τους Έλληνες πόντιους από την πρώην ΕΣΣΔ αν και αποτελούν γνήσιο κομμάτι του ελληνικού έθνους. Η κακή οικο-νομική τους κατάσταση δεν τους καθιστά υποδεέστερους, όπως υποδεέστεροι δεν ήταν οι πρόσφυγες του 1922 της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και της Θράκης. Ρατσισμός είναι επίσης ο κοινωνικός αποκλεισμός και η ποινικοποίηση των αλλο-δαπών, όπως π.χ. των Πακιστανών, Πολωνών, Ιρακινών κ.τ.λ.Τα παραπάνω αποτελούν μερικά μόνο από τα παραδείγματα ρατσισμού ενώ μια πλήρης λίστα θα ήταν αδύνατον να συντα-χθεί. Αναρωτηθήκατε όμως αν, εμείς, οι Έλληνες εκδηλώνουμε ρατσιστικές συμπεριφορές; Στη χώρα μας υπάρχουν έντονα ρα-τσιστικά φαινόμενα, όπως περιγράφονται αναλυτικά στην έκθε-ση της διεθνούς αμνηστίας για την Ελλάδα. Τίτλος της έκθεσης, «Ελλάδα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, τα δικαιώματα των αλλοδαπών και των μειονοτήτων παραμένουν στο ημίφως». Στην έκθεση αναφέρονται συγκεκριμένα περιστατικά ρατσισμού, κάκιστων συνθηκών κράτησης σε αστυνομικά τμήματα, ομαδι-κών απελάσεων στον Έβρο, όπου αφήνουν τους μετανάστες να περάσουν στην αντίπερα όχθη κολυμπώντας και πλήθος κα-ταγγελιών για ξυλοδαρμούς στο κέντρο κράτησης Αμυγδαλέζας στην Αθήνα, στοιβαγμένων ανθρώπων, κακών συνθηκών υγιει-νής αλλά και περίπτωση βιασμού από αστυνομικούς. Ο ρατσι-σμός, όπως βλέπουμε δεν είναι μακριά μας, όπως θέλουμε να πιστεύουμε. Αντίθετα, είναι δίπλα μας σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής. Για την καταπολέμησή του πρέπει πρω-τίστως να αναζητήσουμε μέσα μας βαθειά τις ρίζες του και να τις ξεριζώσουμε.Χρειάζεται συνειδητός και συνεχής αγώνας αλλά και έντιμη αυτο-ανάλυση και παραδοχή αμαρτημάτων για να πολεμήσουμε απο-τελεσματικά αυτή τη φοβερή κοινωνική μάστιγα που δηλητηριάζει όχι μόνο την κοινωνική ζωή μας αλλά και την ψυχής μας.

* Άρθρο διασκευασμένο από τον τύπο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΑ. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις

Μονάδες 25Β. Να γράψετε 2 τίτλους για το κείμενο, έναν με σχόλιο κι έναν χωρίς σχόλιο

Μονάδες 5Β1. Να δικαιολογήσετε τη χρήση ερωτημάτων στην πρώτη πα-ράγραφο

Μονάδες 5Β2. «Για την καταπολέμησή του πρέπει πρωτίστως να αναζητή-σουμε μέσα μας βαθειά τις ρίζες του και να τις ξεριζώσουμε.»Να αναπτύξετε τη φράση σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων. Μονάδες 8Β3. Ποια είναι η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της δεύτερης και τέταρτης παραγράφου; Μονάδες 5 Β4. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις επιτονισμένες λέξεις του κειμένου: κοινά, εμφανίζεται, υποδεέστεροι, παραδοχή Μονάδες 4Β5. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμι-σμένες λέξεις του κειμένου: έμφυτη ,αναλυτικά ,καταπολέμηση , συνεχής. Μονάδες 5

Β6. δηλητηριάζει, ,πολεμήσουμε ,ξεριζώσουμε Να γράψετε τρεις προτάσεις χρησιμοποιώντας τις λέξεις με τη διαφορετική τους σημασία Μονάδες 3Γ. Στα πλαίσια μιας διοργάνωσης στο σχολείο σου για την πα-γκόσμια μέρα κατά του ρατσισμού, σου ανατέθηκε να εκφωνή-σεις μια ομιλία για τις συνέπειες του φαινομένου σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο καθώς και στους τρόπους περιορισμού του. (500-550 λέξεις)

Μονάδες 40

11

12Η αρχιτεκτονική του Βουκουρεστίου:

Το ιστορικό κέντρο ως επίκεντρο Χρήστος Νεδέλογλου Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών

Ιστορική αναδρομή Το Βουκουρέστι είναι μια σχετικά καινούργια πόλη για την οποία βρίσκουμε την πρώτη επίσημη αναφορά μόλις το 1459. Διαφέρει από τις υπόλοιπες βαλκανικές πόλεις, καθώς δεν γνώρισε ένα μοντέλο ανάπτυξης παρόμοιο με το δικό τους, λόγω της κατάκτησής τους από την Οθω-μανική Αυτοκρατορία, που άλλαξε τόσο τις πληθυσμιακές τους συστάσεις, όσο και τον τρόπο δόμησης. Οι ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες σε συνδυασμό με την φυσική οχύ-ρωση από τα δάση και τα marshes οδήγησε στην ραγδαία ανάπτυξη της πόλης. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, το Βουκουρέστι έγινε η προσωρινή τοπική πριγκιπική κατοι-κία, από τον 17ο αιώνα η πρωτεύουσα της Βλαχίας και τελικά, η πρωτεύουσα της Ρουμανίας. Η μεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε η πόλη από τα μέσα του 19ου αιώνα, το προσωνύμιο «Παρίσι της Ανατο-λής» που απέκτησε λόγω της αρχιτεκτονικής των κτιρίων της, η γεωγραφική της τοποθεσία και το ιδιαίτερο τοπίο πλάι στις όχθες του ποταμού Ντιμπόβιτσα την κατέστησαν ένα αστικό στολίδι. Οι διάφορες αρχιτεκτονικές τεχνοτρο-πίες οδήγησαν εν τέλει στην δημιουργία μιας ξεχωριστής νέο-ρουμανικής αρχιτεκτονικής σχολής, που εμπλούτισε περαιτέρω το αστικό τοπίο με νέες δημιουργίες. Ωστόσο, η πολλαπλή και συνάμα ομαλή διαδικα-σία διακόπηκε από την επικράτηση του κομμουνισμού, που είχε διαφορετικές προσδοκίες και λειτουργικές απαι-τήσεις από το άστυ. Η καταστροφή του αστικού κέντρου εξαφάνισε ένα μοναδικό κομμάτι της πόλης και άφησε ένα ανεξίτηλο σημάδι στον αστικό ιστό της πόλης. Πλέον, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, η πόλη επανακάμπτει, εν-σωματώνει σύγχρονες αρχιτεκτονικές τεχνοτροπίες σε μια προσπάθεια να «βρει τον εαυτό της» και ανακτήσει την ιδιαίτερη κληρονομιά και διαφορετικότητά της. Η παγκό-σμια αξία αυτής της περιοχής έχει προκύψει συνολικά από τα στοιχεία που την απαρτίζουν - ιστορικά, αστικά, αρχι-τεκτονικά, συναισθηματικά και στην μνήμη. Αυτή η πολυ-πλοκότητα, που συναντάται σε κάθε ανθρώπινο οικισμό, τονίζεται από τα χαρακτηριστικά της ανάπτυξης της πόλης διαχρονικά.

Η μοντέρνα αρχιτεκτονική του Βουκουρεστίου

1877-1914: Από την Ανεξαρτησία έως τον Α’ ΠΠ. Η ανοικοδόμηση επί Belle EpoqueΗ ραγδαία ανάπτυξη της πόλης με την έναρξη του δεύ-τερου μισού του 19ου αιώνα επηρέασε την περιοχή του Lipscani. Ωστόσο, δεν διαφοροποίησε ουσιαστικά τα ιστο-ρικά κτίρια. Οι πρώτες αλλαγές έλαβαν χώρα σε άμεση συσχέτιση με τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα: Την πρώτη ένωση των Πριγκιπάτων, την Ανεξαρτησία του 1877 και την μεγάλη Ένωση μετά τον Α’ ΠΠ. (Voiculescu 1999: 2).

To 1877, αφότου οι Ενωμένες Ρουμανικές Ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας νίκησαν στον Πόλεμο της ανε-ξαρτησίας την Οθωμανική Αυτοκρατορία που τους ήλεγχε για εκατοντάδες χρόνια, οι ρουμανικές τέχνες και η αρχιτε-κτονική επηρεάστηκαν από την γαλλική κουλτούρα. Ένας από τους κύριους εκπροσώπους της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, ο George Matei Cantacuzino, εξήγησε το 1934: «Για να κατανοήσουμε και τις τάσεις και τους δισταγ-μούς της Ρουμανίας σήμερα, πρέπει να θυμόμαστε ότι μια μορφή της βυζαντινής παράδοσης συνεχίστηκε σε αυτή την χώρα με κατάληξη να διατηρηθούν μορφές κατασκευ-ής σε ένα οιονεί ερμητικό πλαίσιο. Όταν επήλθε το οριστι-κό διαζύγιο από την παλιά παράδοση, στις αρχές του 19ου αιώνα, κάθε πείραμα που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή δοκιμάστηκε και η Ρουμανία δέχθηκε πλήθος «δανείων».(Machedon&Ernie Scoffham, 1991: 21) Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, η αστική ζωή αυξήθηκε αισθητά και έλαβε χώρα μια πολιτική εκμοντερ-νισμού με δυτικό προσανατολισμό. Έτσι, η αρχιτεκτονική που επικράτησε ήταν ένας συνδυασμός στοιχείων Ρομα-ντισμού και Νεοκλασικισμού.Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αναπτύχθηκε ένα ιστο-ρικιστικό Νεο-Ρουμανικό Εθνικό Ρομαντικό στυλ, χρησι-μοποιώντας στοιχεία και φόρμες από την παραδοσιακή και τοπική λαϊκή αρχιτεκτονική. Ο Ion Mincu (1852-1912) ήταν ο πρωτεργάτης και των δυο τεχνοτροπιών, καθώς και της Ρουμανικής Αρχιτεκτονικής Σχολής. Τα έργα του, που περιλαμβάνουν το Lahovary House (το πρώτο κτίριο στην Νεο-Ρουμανική αρχιτεκτονική) και το κεντρικό σχολείο θη-λέων στο Βουκουρέστι, είναι μεταξύ των πιο διακεκριμέ-νων δημιουργιών του Ρομαντικού κινήματος.Η Ρουμανική Σχολή σχεδίασε κατοικίες και διοικητικά κτίρια σε αρκετά νεοκλασικά στυλ. Ένα ήταν το κλασσικό αναγεν-νησιακό στυλ, όπως το Εθνικό Μουσείο Ιστορίας (Grigore Antipa National Museum of Natural History) και το Παλάτι των Κατακουζηνών (Cantacuzino Palace/George Enescu Museum). Ένα άλλο ήταν το στυλ της Δεύτερης Αυτοκρα-τορίας (Second Empire style) του γαλλικού εκλεκτικισμού, που περιελάμβανε την Κεντρική Πανεπιστημιακή βιβλιοθή-κη του Βουκουρεστίου και του Παλατιού της Δικαιοσύνης. Αυτή την περίοδο, ανεγέρθη και το Ρουμανικό Αθήναιο (Romanian Athaeneum) σε αυτό το στυλ (1886-1888), ένα από τα πιο διάσημα κτίρια της πόλης. Το Παλάτι Κοτροτσέ-νι (Cotroceni Palace) του 1888 είναι ακόμη ένα παράδειγ-μα. Τα πολλά κτίρια που έφερναν στα αντίστοιχα του Πα-ρισίου έδωσαν στο Βουκουρέστι το όνομα «Το Παρίσι της Ανατολής» («Μικρό Παρίσι ή “Micul Paris”), με τον δρόμο της Νίκης (Calea Victoriei) να αντιστοιχεί στα Ηλύσια Πεδία της Γαλλίας.Η εκβιομηχάνιση είχε ως αποτέλεσμα κατορθώματα όπως την Γέφυρα του Βασιλιά Καρόλου Α’ (που αργότερα μετο-νομάστηκε σε Anghel Saligny Bridge). Κατασκευασμένη μεταξύ του 1890 και του 1895 επί του Δούναβη, όταν ολο-κληρώθηκε ήταν η μακρύτερη γέφυρα στην Ευρώπη και η τρίτη μακρύτερη στον κόσμο.Το Κίνημα του Συμβολισμού στην Ρουμανία εισήγαγε το Αρ Νουβό. Η γενιά των ζωγράφων και των διακοσμητικών

13καλλιτεχνών του 1900 έδωσαν το ερέθισμα για την σταδια-κή ενσωμάτωση του Αρ Νουβό στην ρουμανική αρχιτεκτο-νική. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η κληρονομιά του Συμβο-λισμού μεταφράστηκε συχνά σε μια αλληγορική έκφραση εθνικισμού και ιστορισμού, με την ομάδα του Βουκουρε-στίου να γίνεται γνωστή ως “Arta 1900”. Το στυλ που ονο-μάστηκε “Neo-Brâncovenesc” (ή «Νεο-Ρουμανικό»), που αφομοίωσε τις κατευθυντήριες γραμμές του Αρ Νουβό, ανηγγέλθη απο τον Αnghel Saligny και υιοθετήθηκε από τον Ion Mincu.Η Neo-Brâncovenesc ή το καθαρό Art Nouveau έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στον ανασχεδιασμό του αστικού τοπίου, τόσο στο Βουκουρέστι όσο και στο λιμάνι της Κονστάντσα στην Μαύρη θάλασσα (όπου ο Πετρ Αντονέσκου (Petre Antonescu) και ο Γάλλος Ντανιελ Ρενάρ (Daniel Renard) σχεδίασαν το Καζίνο της Κοστάντσα. Αυτή η αστική ανα-γέννηση περιείχε συνεισφορές από τον Nicolae Ghica-Budești, γνωστό σεσεσιονιστή εσωτερικό σχεδιαστή, κα-θώς και τους Ion D. Berindey, Cristofi Cerchez, Grigore Cerchez, Statie Ciortan, Constantin Iotzu, Giulio Magni, Alexandru Săvulescu και Spiridon Cegăneanu.

Η περίοδος του Μεσοπολέμου (1918-1939)Το Art Deco διαδόθηκε κατά την περίοδο του Μεσοπολέ-μου, με προεξέχοντα παραδείγματα το Παλάτι του Τηλε-φώνου (Palatul Telefoanelor, 1933) και το πρώην Εθνικό Στάδιο (Stadionul ONEF, 1926).Άλλοι σημαντικοί αρχιτέκτονες, όπως ο Horia Creanga (1893-1943) και ο Duiliu Marcu (1885-1966) ξεχώρισαν με την αφοσίωσή τους σε απλές μορφές και στο στυλ του Φανξιοναλισμού (Functionalism). Τέτοια παραδείγματα είναι ο Βόρειος σιδηροδρομικός σταθμός Βουκουρεστίου (București Gara de Nord) και τα κεντρικά γραφεία της Εθνι-κής Τράπεζας της Ρουμανίας (NBR Palatul, αρχές 1940)

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Κομμουνισμός (1945-1989)

Η κομμουνιστική Λαϊκή Δημοκρατία της Ρουμανί-ας ιδρύθηκε το 1947. Ο Gheorghe Gheorghiu-Dej ήταν επικεφαλής της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ρουμανίας από το 1947 μέχρι το 1965. Ξεκίνησε την διαδικασία εκβι-ομηχάνισης της χώρας, με την ανάπτυξη υποδομών για την βαριά βιομηχανία, και την κατασκευή για την μαζική μετεγκατάσταση στα νέα βιομηχανικά και αγροτικά κέντρα μακριά από το Βουκουρέστι και τις άλλες κύριες πόλεις. Πριν τα μέσα του 1970, το Βουκουρέστι, όπως και οι υπόλοιπες πόλεις, αναπτύχθηκαν και επέκτειναν το άστυ, ειδικά προς το νότο, ανατολικά και δυτικά. Δη-μιουργήθηκαν ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες συνοικίες με μπλοκ στα περίχωρα της πόλης. Κάποια, όπως τα Drumul Taberei, Titan, και Giurgiului έχουν αξία αρχιτεκτονικού και /η αστικού σχεδιασμού.Η Συστηματοποίηση 1984-1989 του αστικού κέντρου

(Centrul Civic)Ο εθνικισμός που χαρακτήριζε την τελευταία φάση του ρουμανικού κομμουνισμού, δεν επεκτάθηκε στην σύγχρο-νη Ρουμανική αρχιτεκτονική. Η Ρουμανική Συστηματο-ποίηση (Romanian Systematization) ήταν το πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού που προωθήθηκε από το κα-θεστώς του Nicolae Ceauşescu (επικεφαλής την περίοδο 1965-1989), μετά από την επίσκεψή του το 1971 στην Βό-ρεια Κορέα και την Κίνα. Προχώρησε σε σχέδια με μια αρ-χιτεκτονική pre-fab (προκατασκευής), που οδήγησε στην δημιουργία υψηλής πυκνότητας συνοικιών με τεράστια οικοδομικά μπλοκ οκτώ έως δέκα ορόφων, που ισοπέ-

δωσαν τα χαρακτηριστικά αστικά τοπία της περιοχής. Η ταχύτατη αστική ανάπτυξη δεν σεβάστηκε τις παραδοσια-κές αγροτικές αξίες ούτε περιείχε μια θετική ηθική αστικού σχεδιασμού. Παραδοσιακές αστικές κεντρικές περιοχές ισοπε-δώθηκαν, σε μια διαδικασία που σαρκαστικά ονομάστηκε Τσαουσίμα (Ceaușima). Αντικαταστάθηκαν από ομίλους μπλοκ και διαμερισμάτων και βιομηχανικά σχέδια. Τα “Συ-γκροτήματα Τροφίμων” (Circ al foamei), που ονομάστηκαν “Τσίρκα της Πείνας”, ήταν ομοιότυπα μεγάλα κτίρια που λειτουργούσαν ως αγορές και υπεραγορές φαγητού. Ο Τσαουσέσκου επέβαλε επίσης την ανέγερση μνημειωδών δημοσίων κτιρίων μιας θαμπώδους και εκλεκτικής κλασσι-κής επισημότητας. Ασφαλώς, το κυρίαρχο παράδειγμα της εισβολής του εγωισμού του Τσαουσέσκου στον παραδοσιακό αστικό ιστό είναι το Αστικό Κέντρο (Centrul Civic) της πόλης, με το μεγαλεπήβολο και τεράστιο κυβερνητικό παλάτι, το Πα-λάτι του Λαού. Η κατασκευή του απαίτησε την καταστροφή ενός μεγάλου μέρους του Βουκουρεστίου νότια της όχθης του ποταμού Ντιμπόβιτσα, με τις γειτονιές του 18ου και του 19ου αιώνα και τα σημαντικά αρχιτεκτονικά αριστουργήμα-τα να χάνονται. Το επιβλητικό Παλάτι της Βουλής είναι το μεγαλύτερο, ακριβό και βαρύ κτίριο πολιτικής χρήσης με διοικητική λειτουργία στον κόσμο. Αυτό και τα άλλα οικο-δομήματα στο Αστικό Κέντρο είναι πλέον μοντέρνα κτίρια από σκυρόδεμα στην θέση των παλαιότερων, ενώ κάποια παρέμειναν ή παραμένουν ακόμη ανολοκλήρωτα.

1989-: Η σύγχρονη πόλη. Αποκατάσταση και σύγχρονη αρχιτεκτονική

Η ρουμανική επανάσταση του 1989 ανέτρεψε τον Τσαου-σέσκου και την κομμουνιστική κυριαρχία. Η μετεπαναστα-τική ρουμανική τέχνη και αρχιτεκτονική έχει αναπτύξει νέες ιδέες και σχέδια για τις ανάγκες της πόλης, λειτουργικά κι αισθητικά μέσα, σε ένα διεθνές πλαίσιο. Πολλά μοντέρνα κτίρια του 21ου αιώνα είναι κατασκευασμένα από γυαλί και ατσάλι. Μια άλλη μόδα είναι η προσθήκη φτερών και προ-σόψεων σε ιστορικά κτίρια (για παράδειγμα στα κεντρικά γραφεία του κτιρίου της Ένωσης Ρουμάνων Αρχιτεκτό-νων). Άλλα παραδείγματα της μετακομουνιστικής, σύγ-χρονης αρχιτεκτονικής είναι τα εξής: Bucharest Financial Plaza, Arena Națională, City Gate Towers, Bucharest Tower Center. Μοντέρνα υψηλά κτίρια κατοικιών περιλαμ-βάνουν τους κήπους της Ασμίτα (Asmita Gardens).

Χάρτης του 1984. Με λευκό χρώμα, η περιοχή του ιστορικού κέ-ντρου που έλαβε χώρα η «συστηματοποίηση».

Οι μαθητές γράφουν

Η 30η Ιανουαρίου αποτελεί ίσως το υψηλότερο σημείο κάθε σχολικού έτους, καθώς η ημέρα αυτή έχει θεσμοθετη-θεί επίσημα από το Ελληνικό κράτος, ήδη από το 1911, ως σχολική αργία λόγω της θρησκευτικής εορτής των Τριών Ιεραρχών. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί πως η από κοινού εκκλησιαστική εορτή στη μνήμη των τριών αυτών Αγίων είχε καθιερωθεί ήδη από το 1081 επί βασιλείας Αλεξίου Κομνηνού, όταν στην Κωνσταντινούπολη είχε ενσκήψει έντονη διαμάχη μεταξύ των πιστών σχετικά με το ποιος από τους τρεις Ιεράρχες ήταν ο σπουδαιότερος. Τότε εμ-φανίστηκαν οι τρεις Άγιοι σε θαυμαστό όραμα του επισκό-που Ευχαΐτων, λέγοντάς του να οριστεί μια ημέρα κατά την οποία θα εορτάζεται από κοινού η μνήμη τους, ώστε οι Χριστιανοί να είναι ενωμένοι. Οκτώ περίπου αιώνες αρ-γότερα, το 1842, το Πανεπιστήμιο Αθηνών καθιέρωσε για όλη την ελεύθερη Ελλάδα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία και τα Γράμματα. Από τότε ως σήμερα, οι Τρεις Ιεράρχες θεωρούνται προστάτες των μαθητών, των φοιτητών και των σπουδαζόντων εν γέ-νει, ενώ η ημέρα μνήμης τους είναι γνωστή και ως η Γιορτή των Γραμμάτων.

Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ιωάννης ο Χρυ-σόστομος. Τρεις φλογερές αρχιερατικές φυσιογνωμίες του 4ου αιώνα, που αντιτάχθηκαν με αρετή και τόλμη στις αιρετικές παραφωνίες της πρωτοχριστιανικής περιόδου, υποστυλώνοντας τα δόγματα της Ορθόδοξης Πίστης με την άρτια μόρφωσή τους και το απαράμιλλο ρητορικό τους ταλέντο. Έχοντας σπουδάσει τις περισσότερες επιστήμες στις επιφανέστερες σχολές της εποχής υπήρξαν αξιομίμη-τοι διδάσκαλοι, που γνώριζαν άριστα τη Ρητορική τέχνη, την ελληνική φιλοσοφία, την ψυχή και τα συναισθήματα του ανθρώπου, τις ανθρώπινες σχέσεις. Με ζέση ψυχής, εξαιρετική μόρφωση και εμπνευσμένο λόγο σοφίας και σύνεσης κατόρθωναν να βηματίζουν στις ψυχές των αν-θρώπων -πιστών ή αρνητών-, κοινωνώντας στον απλό λαό τις Αλήθειες της Ορθόδοξης Πίστης. Με ακάματο ζήλο και αφοσίωση επιδόθηκαν σε ένα επίμοχθο εκκλησιαστικό έργο και μια εκτεταμένη και πολυσχιδή κοινωνική δραστη-ριότητα, μετατρέποντας έτσι το πέρασμά τους από αυτή τη ζωή σε θυμίαμα προσφοράς στον Θεό Πατέρα και τον αδερφό-συνάνθρωπο, ώστε να μιλούν με τα έργα τους για κοινωνία Αγίου Πνεύματος. Πρόκειται, επομένως, για τρεις εμβληματικές προσωπικότητες που συνέδεσαν το όνομά

τους με την ελληνική παιδεία και την ορθόδοξη θεολογία, ώστε δίκαια κατέστησαν οικουμενικοί διδάσκαλοι και ανα-δείχθηκαν Πατέρες της Εκκλησίας και Άγιοι. Είναι απειράριθμα τα σημεία που θα μπορούσε να σταχυ-ολογήσει κανείς από τον βίο των τριών μεγάλων Αγίων της Εκκλησίας μας, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα αντι-προσωπευτικό ανθολόγιο των πράξεων αφοσίωσης στον Λόγο του Ευαγγελίου και προσφοράς στο πρόσωπο του συνανθρώπου. Καθώς, ωστόσο, η αναφορά στον βίο των Τριών Ιεραρχών τείνει να αποτελέσει κοινοτυπία, το άρθρο αυτό σκοπό έχει να παρουσιάσει ευσύνοπτα και περιεκτικά ένα θέμα που πάντοτε θα κατέχει την πρώτη θέση στην επικαιρότητα: Χρόνος. Ο λόγος που επιλέχθηκε συγκε-κριμένα ο Μέγας Βασίλειος από τους τρεις οικουμενικούς διδασκάλους έγκειται στον ιδιαίτερα διεισδυτικό και πρωτό-τυπο τρόπο με τον οποίο ο Καππαδόκης Άγιος προσέγγι-σε στα συγγράματά του την πολύπτυχη έννοια του χρόνου.

Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε από άγιους γονείς το έτος 330 μ.Χ. στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Αντιτάχθηκε με σθένος στην αίρεση του Αρειανισμού και υποστήριξε το Σύμβολο της Πίστεως, ενώ υπήρξε σημαίνων θεολόγος της εποχής του και επίσκοπος της Καισάρειας στη Μικρά Ασία. Ο ίδιος είναι ο ένας από τους οκτώ συνολικά Αγίους της Αγίας οικογένειας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται η οικογένεια του Μεγάλου Βασιλείου, αφού τόσο η γιαγιά του Μακρίνα και η μητέρα του Εμμέλεια όσο και τα αδέρ-φια του Γρηγόριος -επίσκοπος Νύσσης-, Μακρίνα, Πέτρος –επίσκοπος Σεβάστειας-, Θεοσέβια και Ναυκράτιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας μας. Ο Μέγας Βασίλειος, λοιπόν, παρ’ όλο που δεν συνέταξε κάποιο συστηματικό έργο για τον χρόνο, ασχολήθηκε με αυτόν εκτενώς ερμηνεύοντας την Αγία Γραφή και ιδιαίτερα την «Εξαήμερο» της Παλαιάς Δι-αθήκης, αλλά και αποκρούοντας την αίρεση του αρειανού επισκόπου Ευνομίου, που θεωρούσε τον Χριστό ως δημι-ούργημα και όχι ως υπόσταση του Θεού.- - - - - - - - - - Ίσως ο χρόνος να είναι κάτι που ουδέποτε απασχόλησε τη σκέψη μας ως μια αυτούσια δυναμική που εξελίσσεται ακώλυτα και σταθερά, καθιστώντας αυτοστιγμεί σε πα-

Ο χρόνος κατά τον Μέγα ΒασίλειοΠροοπτική αιωνιότητας στην καθημερινότητά μας

Γκολέμης ΜιχάληςΜαθητής Β λυκείου - Εκπαιδευτήρια Φρυγανιώτη

14

15ρελθόν την κάθε παροντική ενέργεια. Μάλλον ο χρόνος αποτελεί για τους περισσότερους μια αντικειμενική πραγ-ματικότητα, μια δεδομένη κατάσταση, κι όχι μια έννοια που χρήζει περεταίρω εμβάθυνσης. Κάθε πρωτοχρονιά, οπότε και τιμάται ο Μέγας Βασίλειος από την Εκκλησία μας, ση-ματοδοτεί την αφετηρία μιας νέας ενιαύσιας και κυκλικής κίνησης του χρόνου. Ένα νέο έτος έρχεται να διαδεχθεί το προηγούμενο δίνοντας μια αίσθηση αλλαγής, συχνά συν-δεδεμένης με μια διάθεση ενδοσκόπησης κι εσωτερικής αναζήτησης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεολογι-κή προέκταση - νοηματοδότηση της έννοιας τους χρόνου, όπως άριστα την προσέγγισε με το διαυγές πνεύμα και τη χαρακτηριστική οξυδέρκειά του ο ιεράρχης της Καππαδο-κίας.

Αρχικά, ο χρόνος μπορεί να νοηθεί καλύτερα και βαθύτε-ρα μόνο αν θεωρηθεί ως το κορυφαίο δώρο που έδωσε ο άχρονος Θεός στο Πλάσμα του ταυτόχρονα με τη δη-μιουργία του Κόσμου, του χώρου δηλαδή στον οποίο ζει. Έχοντας δημιουργήσει τον άνθρωπο κατ’ εικόνα Του, τον κατέστησε κορωνίδα και προνομιακή οντότητα της Κτίσης Του, ον δηλαδή λογικό, αυτεξούσιο, με όλες τις αρετές του Αγίου Πνεύματος. Ο Θεός, ακόμη, δημιούργησε τον άν-θρωπο και καθ’ ομοίωσή του. Αυτό το «καθ’ ομοίωσιν» αποτελεί για κάθε άνθρωπο ένα κάλεσμα, μια πρόκληση, κάτι που θέλει χρόνο ως πεδίο διαρκούς αυτοβελτίωσης με μέτρο σύγκρισης τους Αγίους, που ενσάρκωσαν τον Λόγο του Ευαγγελίου. Ο Θεός κατέστησε τον κάθε άνθρωπο ει-κόνα του, μικρό Θεό ή δυνητικό Θεό ή κατά χάριν Θεό, που έχει την προοπτική του «καθ’ ομοίωσιν», να ομοιάσει δηλαδή ως το εξέχον δημιούργημα με τον Δημιουργό Του. Πρότυπο του ανθρώπου σε αυτήν την αποφασιστική του πορεία προς την αγιότητα γίνεται Εκείνος που διαίρεσε με τη γέννησή του τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας σε δύο μέρη, την προ Χριστού και μετά Χριστόν εποχή, δίνοντας στη δεύτερη αιώνια προοπτική με την Ανάστασή του.Έτσι, ο Μέγας Βασίλειος, ως ερμηνευτής της χριστιανικής θεωρήσεως του χρόνου, προσεγγίζει το ζήτημα σε τρία δι-αφορετικά επίπεδα. Η πρώτη διάσταση του χρόνου έχει σχέση με τον Θεό, η δεύτερη με την ύλη και την παρούσα ζωή, ενώ η τρίτη και πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος του χρόνου είναι η αιωνιότητα.Όσον αφορά στην πρώτη διάσταση που δίνει ο επίσκοπος της Καππαδοκίας στον χρόνο, αυτή δηλαδή που σχετίζεται με τον Θεό, σημειώνεται και στην υμνολογία της Ορθόδο-ξης Εκκλησίας πως «εκ του Πατρός έφυ ο Υιός αχρόνως» (Αναβαθμοί, Ήχος πλ. Δ΄). Ο Θεός, λοιπόν, στην ορθόδοξη λατρεία είναι άχρονος. Είναι, δηλαδή, υπεράνω και εκτός χρόνου. Δεν έχει χρονική αρχή ούτε θα αποκτήσει ποτέ χρονικό τέλος. Καθώς, ωστόσο, ο Θεός ως Δημιουργός έπλασε την Κτίση, η δεύτερη έχει χρονικά όρια, αν όχι χρο-νικό τέλος σίγουρα όμως χρονική αρχή. Πιο συγκεκριμένα, οι Άγγελοι και το ηγεμονικό μέρος της ανθρώπινης ύπαρ-

ξης, η ψυχή, έχουν αρχή ως δημιουργήματα που κάποτε δέχθηκαν την ενέργεια ή την πνοή του Θεού αντίστοιχα, ωστόσο δεν θα προσλάβουν ποτέ χρονικό τέλος. Δεν θα νεκρωθούν, όπως αντίθετα θα συμβεί με το χοϊκό ανθρώ-πινο σώμα και την υπόλοιπη Κτίση. Έτσι, ο Θεός-Δημιουρ-γός δεν ορίζεται καθόλου χρονικά, ενώ από τα δημιουργή-ματά του, που έχουν όλα χρονική αρχή, θα παραμείνουν αθάνατα οι Άγγελοι και η ψυχή του ανθρώπου, σε αντίθεση με τον υλικό κόσμο που θα νεκρωθεί.

Σχετικά με τη δεύτερη διάσταση που έχει το ζήτημα του χρόνου, η περισπούδαστη προτροπή του Αποστόλου των Εθνών Παύλου «τον καιρόν εξαγοραζόμενοι» αποτελεί ίσως την πιο εύστοχη προσέγγιση του χρόνου μέσα στην παρούσα ζωή και τον υλικό κόσμο. Τι έχουμε, όμως, να καρπωθούμε από αυτήν την επίγεια ζωή και πρέπει να εξαγοράσουμε τον καιρό της; Η Εκκλησία δεν είναι αυτή που με το κήρυγμά της περιφρονεί, θα έλεγε κανείς, τον υλικό κόσμο και την παρούσα ζωή, αναφερόμενη επίμονα στα της μελλούσης; Σύμφωνα και με τις σκέψεις του Με-γάλου Βασιλείου περί χρόνου, η επίγεια ζωή όχι μόνο δεν είναι αμελητέα ή δευτερεύουσα πραγματικότητα, που δε χρήζει ιδιαίτερης σημασίας, αλλά, αντίθετα, είναι η μόνη περίοδος προετοιμασίας για την αιώνια μακαριότητα κι έτσι οφείλει ο κάθε άνθρωπος να την αντιμετωπίζει. Για-τί ο χρόνος γίνεται τόπος και καιρός. Γίνεται τόπος συνα-ντήσεως με τον Θεό μέσω της προσευχής και των καλών έργων, και καιρός, δηλαδή ευκαιρία, μετανοίας («μετά» και «νους»). Ευκαιρία για αλλαγή του νου, δηλαδή αλλαγή τρόπου σκέψης και αντίληψης της καθημερινότητας («Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι παρά του Κυρίου αιτησώμεθα», Θ. Λειτουργία Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Συναπτή των Τιμίων Δώρων). Ο άνθρωπος αμαρτάνει «λόγω, έργω ή διανοία» και παρεκκλίνει πολλές φορές από τον δρόμο της Ζωής και της Αλήθειας, που είναι ο Χριστός («Εγώ ειμί το φως και η αλήθεια και η ζωή»). Πέφτει σε αστοχίες, ενώ στόχο έχει την αγιότητα, το «καθ’ ομοίωσιν». Χαρίζοντάς του, ωστό-σο, ο Θεός τον χρόνο της παρούσας ζωής, του δωρίζει τόπο προσευχής και πολλές ευκαιρίες μετανοίας. «Ας σκο-ντάψουμε ενενήντα εννιά φορές», έλεγε ο Άγιος του αιώνα μας Γέροντας Παΐσιος. «Το τέλος αυτής της ζωής όμως ας μας βρει όρθιους την εκατοστή φορά που θα σηκωθούμε». Και όσο περισσότερο ζει κανείς, τόσο αυξάνονται οι πιθα-νότητες να βρεθεί όρθιος.

Είναι αξιοσημείωτο δε το γεγονός, πως ο χρόνος αποτε-λεί ίσως τη μοναδική δυναμική που ο άνθρωπος ποτέ ως τώρα δεν κατάφερε να τιθασεύσει ούτε πρόκειται ποτέ να

16θέσει υπό τον έλεγχό του. Αυτός που επινόησε τη γραφή και δημιούργησε τις τέχνες και τις επιστήμες, αυτός που μπήκε στα καράβια και ταξίδεψε στους πέντε ωκεανούς, που εξερεύνησε κάθε γωνιά της Γης και μελέτησε όλα τα είδη των ζωντανών οργανισμών επί της υδρογείου, που δεν αρκέστηκε μόνο σε αυτόν τον πλανήτη αλλά έφτασε μέχρι το φεγγάρι και τους άλλους πλανήτες και θέλησε να νοήσει το άπειρο, αυτός, λοιπόν, στέκει αδαής και άνευρος μπροστά στον χρόνο που κινείται σταθερά μέσα, πάνω και έξω από τον χώρο, δίχως να δέχεται αντιρρήσεις. Κάθε παρόν μετατρέπεται αυτοστιγμεί σε παρελθόν. Λέει ο Μέ-γας Πατέρας της Εκκλησίας μας: «Κοιμάσαι και ο χρόνος σε παρατρέχει. Είσαι ξυπνητός και έχεις φροντίδες αλλά η ζωή δαπανάται, έστω και αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό. Όλοι τρέχουμε κάποιον δρόμο, σπεύδοντας ο καθένας προς το τέλος… Όλα περνούν και μένουν πίσω σου… Τέ-τοια είναι η ζωή. Ούτε οι χαρές της είναι μόνιμες ούτε οι λύπες της διαρκείς. Και ο δρόμος δεν είναι δικός σου, ούτε τα παρόντα δικά σου».Το μόνο που κατάφερε ο άνθρωπος σχετικά με την κατανό-ηση της έννοιας και της πραγματικότητας του χρόνου είναι να αξιοποιήσει τις προβλεπτικές δυνατότητες των θετικών επιστημών (π.χ. μετεωρολογία, πιθανότητες μαθηματικών) και να αντιληφθεί τη σχετικότητα του χρόνου. Ακόμα και η διάκριση μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος εί-ναι κατά τον Αϊνστάιν μία επίμονη ψευδαίσθηση, γιατί όσο πιο γρήγορα μετακινείται κανείς, τόσο πιο αργά περνάει ο χρόνος. Πέντε χρόνια μέσα σε ένα διαστημόπλοιο που ταξιδεύει με το 90% της ταχύτητας του φωτός (300 χιλιό-μετρα το δευτερόλεπτο) αντιστοιχούν σε τριάντα έξι χρόνια στη γη. Αν το διαστημόπλοιο επέστρεφε, οι επιβάτες του θα είχαν ταξιδέψει τριάντα ένα χρόνια στο μέλλον, αλλά θα είχαν γεράσει μόνο πέντε χρόνια.Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, είναι εξαιρετικά προβλη-ματική η τριμερής διάκριση του χρόνου σε παρελθόν, πα-ρόν και μέλλον, καθώς αυτή γίνεται διμερής, αν το παρόν θεωρηθεί ως νοητή διαχωριστική γραμμή μεταξύ των άλ-λων δύο. Και ο Αριστοτέλης, ακόμη, κάνει λόγο για δύο διαστάσεις του χρόνου: «Του χρόνου τα μεν γέγονε, τα δε μέλλει… το δε νυν ου μέρος». Το παρόν, δηλαδή, κατά τον Αριστοτέλη δεν μπορεί να νοηθεί ως διάσταση του χρόνου, αφού υπάρχουν μόνο γεγονότα και συμβησόμενα. Στο συγκεκριμένο σημείο εντοπίζεται η εξής αντίφαση: πώς είναι δυνατόν να μην υπάρχει παρόν, αφού το παρόν είναι το μόνο που ζούμε, έστω και σε μικρές απειροελάχι-στες στιγμές; Η απάντηση σε αυτό το απαιτητικό ερώτημα δίνεται για ακόμη μια φορά μέσα από τα συγγράμματα του μεγάλου Καππαδόκη Αγίου. Το παρόν είναι μεν η μόνη υπαρκτή στιγμή, αλλά ασύλληπτη. Ο άνθρωπος καταφέρ-νει να βιώσει τον χρόνο μόνο ως μια ευρύτερη διάρκεια, κινούμενος διαρκώς με τις αισθήσεις και τα συναισθήμα-τά του μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Η κίνησή του αυτή θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπαγορεύεται από δύο θεμελιακές δυνάμεις της ανθρώπινης ψυχής, που δεν είναι άλλες από τη μνήμη και την προσδοκία. Η πρώτη τη συνδέει με το παρελθόν και η δεύτερη με το μέλλον. Ακόμη, θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως η μνήμη και η προσδοκία αποτελούν οι ίδιες κίνηση της ψυχής προς το παρελθόν ή το μέλλον αντίστοιχα. Σίγουρα, όμως, και οι δύο αυτές αισθήσεις αποτελούν ψυχικά ερείσματα για έναν άνθρωπο, δίχως τα οποία θα βίωνε μια πραγματικότητα άχρωμη και άοσμη. Προς επίρρωση αυτών των θέσεων έρχονται να προστεθούν χαρακτηριστικές τοποθετήσεις που εφάπτονται με τη γενική αίσθηση και την κοινή λογική

όπως: «Λαός χωρίς μνήμη δεν έχει μέλλον» και «Με την αλλαγή του χρόνου γεννήθηκαν νέες προσδοκίες». Δεν εί-ναι τυχαίο, λοιπόν, που όποιο έθνος θέλησε να επιβληθεί ενός άλλου, στερούσε πρώτα από το δεύτερο τη γνώση της ιστορίας του (μνήμη-παρελθόν) και προσπαθούσε να εναρμονίσει τις προσδοκίες του με τις δικές του βάσει ενός κοινού συμφέροντος (προσδοκία-μέλλον). Πάντως, ο άν-θρωπος βιώνει το παρόν ως μια υπερβατική και αρμονι-κή σύνθεση παρελθόντος και μέλλοντος που παραπέμπει στην αιωνιότητα.Μία βασική πλάνη της ανθρώπινης λογικής που εγκυμονεί πολλές αυταπάτες είναι η αντικειμενοποίηση του χρόνου. Ενώ όλοι φαίνεται να γνωρίζουν πως ο χρόνος είναι άρρη-κτα συνυφασμένος με τη ζωή και την κατευθύνει προς τον θάνατο, αδιαφορούν παγερά για την ύπαρξή του σαν να αποτελεί μια αντικειμενική διαδικασία που δεν τους αφορά. Συνηθίζουμε να μιλάμε για τη φθορά και την παρέλευση των πάντων, αποστασιοποιούμενοι από την πραγματικό-τητα που οι ίδιοι αποδεχόμαστε, γιατί δυσκολευόμαστε να πεισθούμε πως ο χρόνος άπτεται και της δικής μας καθη-μερινότητας. Η ηλικία του καθενός, για παράδειγμα, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο χρόνος της ζωής του που πέρα-σε και χάθηκε. Χαιρόμαστε, λέει ο Ιεράρχης της Καππα-δοκίας, που μεγαλώνουμε και προσθέτουμε χρόνια στην ηλικία μας, σαν κάτι να κερδίζουμε. Και θεωρούμε ευχά-ριστο πράγμα, όταν κάποιος από παιδί γίνεται άνδρας και από άνδρας πρεσβύτης. Λησμονούμε όμως ότι κάθε φορά χάνουμε από τη ζωή μας τόσο, όσο ακριβώς ζήσαμε. Και δεν έχουμε την αίσθηση ότι δαπανάται η ζωή μας, μολονότι την μετράμε πάντοτε με βάση το μέρος της που πέρασε και χάθηκε.

Αξίζει, επιπλέον, να επισημανθεί πως στην υπαρξιακή βί-ωση του χρόνου λανθάνει ένας ψυχοφθόρος κίνδυνος που προσβάλλει τελικά την ίδια τη ζωή. Πρόκειται για τη θεώ-ρηση της καθημερινότητας ως μάταιης και αποπροσανατο-λιστικής. Ο άνθρωπος, δηλαδή, μπορεί να γίνει νωχελικός και να αιχμαλωτιστεί σε μια ανεπιθύμητη νωθρότητα και απογοήτευση, που θα βραχυκυκλώσουν και θα αποδο-μήσουν την προσωπικότητά του. Ανικανοποίητος, συχνά, από το παρόν του ο άνθρωπος αναζητεί διαρκώς μια όαση ευτυχίας σε κάποια γωνιά του μέλλοντος. Έτσι, δεν βιώνει τη χαρά της καθημερινότητας και δεν τοποθετείται ορθά στην πραγματικότητα. Ο χρόνος, αντί να πτερώνει τον άν-θρωπο, γίνεται τελικά δυνάστης του και η θέαση της κάθε ημέρας ως γέφυρας που συνδέει το χθες με το αύριο, οδη-γεί σε άκαρπη στασιμότητα πάνω σε μια γέφυρα, που δεν καταλήγει σε κάποιον προορισμό-στόχο. «Τοιούτος γαρ υπάρχει όλος ο των ανθρώπων βίος μη αρκούμενος τοις φθάσασιν, αλλά τρεφόμενος ου τοις φθάσασι μάλλον αλλά τοις μέλλουσιν», παρατηρεί εύστοχα ο Μέγας Βασίλειος, στηλιτεύοντας αυτήν ακριβώς την εμμονική προσκόλληση στο μέλλον, που αδρανοποιεί τον άνθρωπο σε μια απαιτη-τική καθημερινότητα.

17Είναι αδιαμφισβήτητο, ακόμη, το γεγονός πως και η αλμα-τώδης ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει προσδώσει στην καθημερινότητα μια αθέμιτη ταχύτητα. Ένας διαρκώς ογκούμενος αριθμός ηλεκτρικών συσκευών προστίθεται χρόνο με τον χρόνο στην οικοσκευή κάθε νοι-κοκυριού, ελαχιστοποιώντας ή εκμηδενίζοντας χρονοβόρες διαδικασίες, που πλέον ακούγονται μόνο στα λαογραφικά μουσεία. Αναρίθμητα αεροπλάνα και νέα υπερσύγχρονα τρένα διατρέχουν σπιθαμή προς σπιθαμή όλη την υφήλιο, αποκτώντας όλο και μεγαλύτερες μέγιστες ταχύτητες. Με τη διάνοιξη διωρύγων στον Παναμά της κεντρικής Αμερι-κής και στο Σουέζ της βορειοανατολικής Αφρικής, ναυτι-κά ταξίδια που κάποτε διαρκούσαν τρεις και πλέον μήνες, τώρα πραγματοποιούνται σε μερικές εβδομάδες. Τέλος, τα κινητά τηλέφωνα συνδέουν τη χρήση τους με όλο και περισσότερες ευκολίες στην καθημερινή ζωή, καθιστώ-ντας την εύρεση οποιασδήποτε πληροφορίας επί παντός επιστητού υπόθεση μερικών δευτερολέπτων του λεπτού, ακόμη και αυτά τα καθημερινά ψώνια.Από όλα τα προαναφερθέντα προκύπτουν ορισμένες έντονες αντιφάσεις. Αρχικά, ενώ η καθημερινότητά μας κυριαρχείται από τον χρόνο, εμείς μπορούμε να τον υπερ-βούμε αξιοποιώντας τον ως τόπο προσευχής και ευκαιρία μετανοίας, αλλά και εκλαμβάνοντάς τον ως μια αρμονική σύνθεση παρελθόντος και μέλλοντος. Επιπλέον, ο χρόνος είναι όχι μόνο μετρητής της ζωής αλλά και μετρητής του αφανισμού μας, όπως εύλογα σχολιάζει ο Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γε-ώργιος Μαντζαρίδης. Ακόμη, ενώ γνωρίζουμε ότι ο χρό-νος είναι μετρητής της ζωής και του αφανισμού μας, τον αγνοούμε. Τέλος, στα πλαίσια μιας χρονικής ανεστιότητας μιλάμε περισσότερο για το μέλλον και όχι για την καθημε-ρινότητά μας.

Στις έντονες αυτές αντιφάσεις έρχεται να δώσει μια προο-πτική μέσω της δημιουργικής σύνθεσής τους η Εκκλησία, που είναι ο Χριστός «ο ων και ο ην και ο ερχόμενος». Έτσι, στο τελευταίο μέρος του άρθρου, θα μας απασχολήσει η τρίτη και πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος που έθεσε για το θέμα του χρόνου ο Μέγας Βασίλειος: Αιωνιότητα.Η Εκκλησία συμπυκνώνει τον χρόνο και ενοποιεί το πα-ρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Οι θεσμοί της Εκκλη-σίας, παρατηρεί ο Μ. Βασίλειος, μεταφέρουν τον νου του ανθρώπου «από των παρόντων επί τα μέλλοντα». Έτσι π.χ., συνεχίζει ο ίδιος ιεράρχης, με κάθε γονυκλισία και ανόρθωσή του ο πιστός μαρτυρεί εμπράκτως «ότι διά της αμαρτίας εις γην κατερρύημεν, και διά της φιλανθρωπίας του κτίσαντος ημάς εις ουρανόν ανεκλήθημεν». Έτσι, η κά-θετη κίνηση του Θεανθρώπου Χριστού από τον Άδη στους Ουρανούς με την Ανάστασή του συναντά σταυρικά τον ορι-ζόντιο ευθύγραμμο ρου της ιστορίας αυτού του κόσμου, χαρίζοντάς του αιώνια προοπτική. Πρόκειται για μια συνά-ντηση που σηματοδότησε μια νέα εποχή για την Ανθρωπό-τητα και κατέστησε τον Χριστιανισμό τη μόνη διέξοδο στο αδιέξοδο της ανθρώπινης ιστορίας.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η συμπύκνωση του χρόνου στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Όλα τα γεγονότα της ζωής και της δράσης του Χριστού στη Γη όπως επίσης και οι γιορτές των Αγίων γίνονται ένα διαρκές «Σήμερον» στην ορθόδοξη Λατρεία: «Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσι-ον τίκτει», «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου» κ.ο.κ. Ιδιαίτερα, στο Ιερό Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, την κορυφαία στιγμή που ο ιερέας παρακαλεί τον Θεό να στείλει το Άγιο Πνεύμα στους πιστούς και τα προκείμενα Τίμια Δώρα, ακούγονται τα εξής: «Μεμνημένοι ουν, Δέσποτα, και ημείς των σωτηρίων αυτού παθημάτων, του ζωοποιού σταυρού, της τριημέρου ταφής, της εκ νεκρών αναστάσεως, της εις ουρανούς ανόδου, της εκ δεξιών σου του Θεού και Πατρός καθέδρας, και της ενδόξου και φοβεράς δευτέρας αυτού παρουσίας» (Θεία Λειτουργία Μ. Βασιλείου). Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα οι πιστοί θυμούνται και μνημονεύουν τα Τί-μια Πάθη, τον σταυρικό θάνατο, την τριήμερη ταφή, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου στους Ουρανούς, ενατενίζοντας σε αυτά την ιστορία του κόσμου που θα τερ-ματιστεί με τη δεύτερη, ένδοξη και φοβερή παρουσία του Θεού. Συγκλονιστικό είναι, ακόμη, το κάλεσμα του τροπαρίου της Μεγάλης Εβδομάδας, που ψάλεται στις τρεις ακολουθίες του Νυμφίου: «Ιδού, ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός, και μακάριος ο δούλος, ον ευρήσει γρηγορούντα. Ανάξιος δε πάλιν ον ευρήσει ραθυμούντα». Η φράση αυτή έρχεται να μας θυμίσει την παραβολή των δέκα παρθένων (κατά Ματθαίον, κεφ. 25, στίχοι 1-13), όπου ο Νυμφίος (ο Χριστός) έρχεται «εν τω μέσω της νυκτός», σε ώρα δηλα-δή που κανείς δεν το περιμένει. Είναι ένα κάλεσμα που απευθύνει το Ευαγγέλιο προς τους πιστούς για εγρήγορ-ση και πνευματική αξιοποίηση του χρόνου. Και είναι πολύς αυτός ο χρόνος, γιατί έχει πολλές στιγμές. Το μήκος αυτό του χρόνου έρχεται να το δικαιώσει το βάθος και η ευρύτη-τα που του προσφέρει η Εκκλησία.

Ο Μέγας Βασίλειος προτρέπει με το μοναδικό του ύφος: «Επειγόμεθα ίνα έγκαρποι και πλήρεις έργων αγαθών φυτευθέντες εν τω οίκω Κυρίου, εν ταις αυλαίς του Θεού ημών εξανθήσωμεν». Σε αυτόν εδώ τον κόσμο είμαστε πάροικοι και παρεπίδημοι. Ας μοιραζόμαστε τον χρόνο μας με τους άλλους για να ενώνεται ο χρόνος του ενός με του άλλου και η ζωή μας μέσα από την ενότητα να αποκτά υψηλότερο νόημα. Ας πορευόμαστε «εξαγοραζόμενοι τον καιρόν» για να τοποθετούμαστε σωστά μέσα στον χρόνο και να αντιλαμβανόμαστε την προοπτική της αιωνιότητας μέσα από τη ζωή και τη δράση μας στον κόσμο.

Η Νέα Συμφωνία: ιδέες και διδάγματα

Ντούρος ΙωάννηςΜαθητής Γ λυκείου - 1ο Λύκειο Νεάπολης

Σε μία Ελλάδα της μετα-2008 εποχής, η λέξη «ύφεση» τείνει να γίνει ένα και το αυτό με το καθημερινό λεξιλόγιο. Είναι μια δυστυχής αλήθεια ότι η χώρα μας ζει δύσκολους καιρούς από όλες τις απόψεις: οικονομική, πολιτική, πολι-τισμική, κοινωνική. Η ιστορία έχει καταγράψει λίγες τέτοιου μεγέθους κρίσεις, όμως τα διδάγματα της είναι διαχρονικά. Ας μεταβούμε, λοιπόν, περίπου 83 χρόνια πριν, στις Ηνω-μένες Πολιτείες της Αμερικής.Η Μεγάλη Ύφεση έχει αρχίσει να σαρώνει την Αμερική με ρυθμούς που δεν έχει ξαναδεί η εως τότε χρηματιστηριακή αγορά. Σε λίγο καιρό, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 15%, ένα νούμερο που δεν έχει ξεπεραστεί στην ιστορία1. Στην ακμή της κρίσης, η ανεργία στις Η.Π.Α. άγγιζε 25%. Στην Ελλάδα του 2013 που ήταν και η ακμή της ελληνικής χρηματοπιστωτικής κρίσης, το νούμερο αυτό εκτοξεύτηκε στα 27.6%2.Η κυβέρνηση του προκάτοχου του FDR3, του Χέρμπερτ Χούβερ, που μάλιστα σχηματίστηκε στην αρχή του 1929, χειρίστηκε την κρίση –στην καλύτερη περίπτωση- με πολύ λανθασμένο τρόπο. Επικράτησε η λογική ότι με αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και ισοσκελισμένο κρατικό προ-ϋπολογισμό, η κρίση θα υποχωρούσε ως αποτέλεσμα καλής διαχείρισης του δημοσίου πλούτου –θυμίζει τίποτα στους Έλληνες;-. Όμως, η αύξηση της φορολογίας (πολ-λές φορές εις διπλούν) σε όλες τις κοινωνικές τάξεις4 και η περιβόητη «φορολογία των επιταγών» στέρευσαν το τραπεζικό σύστημα από ρευστότητα. Ο ίδιος θεωρούσε επίσης ότι οποιαδήποτε δομή κοινωνικού κράτους (μέσω επιδομάτων ή ενισχύσεων) θα προξενούσε προβλήματα στην χώρα5.Τα δεδομένα άλλαξαν άρδην όταν εξελέγη το 1932 ο Φράν-κλιν Ντελάνο Ρούζβελτ (FDR)6. Κατανοώντας την σοβα-ρότητα της κατάστασης, έσπευσε να χαράξει βαθιές με-ταρρυθμιστικές τομές. Θεσπίστηκαν εντός λίγων ημερών νομοσχέδια έκτακτου χαρακτήρα που σκοπό είχαν βραχυ-πρόθεσμα να αποτρέψουν την κατάρρευση του τραπεζι-κού συστήματος7. Αφού η κατάσταση ισορρόπησε, ήταν προφανές ότι έπρεπε η οικονομία να ξαναστηθεί στα πό-δια της. Σε αντιδιαστολή με την λογική των προκατόχων του, ήξερε πολύ καλά ότι το συνεχές κυνήγι των πλεονασμάτων ίσως ικανοποιούσε τα χαρτιά αλλά όχι την οικονομία. Σε αυτό το πνεύμα, ο Ρούζβελτ αποφάσισε ότι ο καλύτερος τρόπος η οικονομία να επανέλθει στα πόδια της ήταν ο ευνόητος: η προσφορά εργασίας. Από αυτήν την νέα, διαφορετική προσέγγιση όσο αναφορά την ανάκαμψη από την κρίση, τα επόμενα προγράμματα που στόχευαν στην μείωση της ανεργίας ονομάστηκαν ως σύνολο New Deal, δηλαδή «Νέα Συμφωνία».Το πρώτο πρόγραμμα ήταν το Civilian Conservation Corps (CCC, Σώμα Πολιτικής Συντήρησης). Η Αμερική τότε, όπως και τώρα, είχε τεράστιες δασικές εκτάσεις. Πέρα από το προφανές κέρδος της πρώτης ύλης της ξυλείας, η ηγε-σία υπό τον Ρούζβελτ είδε μια ευκαιρία για να ανεβάσει το πνεύμα της Αμερικανικής οικονομίας. Το Σώμα Πολιτικής Συντήρησης, στελεχωμένο με επιτροπή μεικτή από στρα-

τιωτικό και πολιτικό προσωπικό προσλάμβανε άντρες με-ταξύ 18 – 25 ετών, παρέχοντας τους στέγαση, ρουχισμό και τροφή συν μια αμοιβή του ενός δολλαρίου την ημέρα8. Τα δολλάρια αυτά οι εργάτες τα έπαιρναν μηνιαίως και έπρεπε το 85% του ποσού να σταλεί στην οικογένεια τους. Το Σώμα αυτό ήταν η απαρχή μιας νέας εποχής για την Αμερικανική οικονομία, προσφέροντας δουλειά που τότε ήταν απολύτως αναγκαία ενώ ταυτοχρόνως νέοι άντρες αποκτούσαν πείρα και προσόντα που μπορούσαν εκ των υστέρων να τα επικαλεστούν σε μελλοντική εργασία9.Το απόλυτο μειονέκτημα του CCC ήταν ότι η εργασία που προσέφερε ήταν εποχιακή ενώ ταυτοχρόνως επικεντρωνό-ταν μονομερώς σε εργασίες μικρής κλίμακας. Ύστερα από λίγο καιρό, συστάθηκε η Works Progress Administration (WPA, Διοίκηση Προόδου των Εργασιών), μια υπηρεσία που υπό την αιγίδα της πολλά έργα μακροπρόθεσμης χρή-σης θεμελιώθηκαν. Ιστορικά, το WPA ήταν η ακμή και η ναυαρχίδα του New Deal. Τα έτη που λειτούργησε, μόνο το τμήμα ενήλικων εργατών (υπήρχαν ξεχωριστά τμήματα που προσέφεραν εργασία σε καλλιτέχνες και νέους) απα-σχολούσε 8,8 εκατομμύρια εργάτες πραγματοποιώντας έργα υποδομών10. Όλοι οι υποψήφιοι που ήταν ικανοί για εργασία προσλαμβάνονταν σε κάποιο πόστο11.Σε μια γενικότερη εικόνα, κοινωνιολόγοι εκτιμούν ότι: «Με την δράση του New Deal, η πολιτεία έσπευσε να βοηθήσει τους ανθρώπους με το να τους εξωθεί να δουλέψουν από το να τους δίνει επιδόματα. Έτσι, υπήρχε εντιμότητα στην εργασία και επίσης το εργατικό δυναμικό διατηρούσε και ανέπτυσσε τις ικανότητες του»12.Τα δύο παραπάνω προγράμματα, μαζί με πολλά άλλα που εντέλει ονομάστηκαν συνολικά New Deal, δεν υπήρξαν προϊόντα κοινής αποδοχής –όπως άλλωστε και κάθε πρω-τοποριακή ιδέα-. Το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, συγκεκριμένα μια τετράδα δικα-στών γνωστοί ως «Οι τέσσερις καβαλάρηδες» αντιστέκο-νταν βίαια σε προγράμματα του New Deal, θεωρώντας τα αντισυνταγματικά, οδηγώντας ταυτοχρόνως το Ανώτατο Δικαστήριο σε εποχές κρίσης. Είναι αποδεκτό ότι αυτό το γεγονός έστρεφε την κοινή γνώμη εναντίον των δικαστών. Σε πολλές περιπτώσεις, χωριά που στερούνταν κρατικές επιχορηγήσεις κρεμούσαν δικαστές ως αντίποινα13.Ωστόσο, στο τέλος, η Αμερική βγήκε κερδισμένη. Μια οι-κονομία που άνθησε και ξαναστάθηκε στα πόδια της ενώ αργότερα κατάφερε και πέτυχε μεγάλους παραγωγικούς θριάμβους14. Υπάρχουν, αναμφίβολα, πολλά κοινά σημεία μεταξύ της Αμερικανικής κρίσης και της Ελληνικής. Η δε τελευταία κοντεύει να κλείσει δέκα έτη. Ας αναλογιστούμε κατά πόσο βοηθούν τα συνεχώς εντεινόμενα δημοσιονομι-κά μέτρα στις προσπάθειες ανοικοδόμησης της οικονομίας μας. Θεωρώ βέβαιο ότι μελετώντας τις κινήσεις μεγάλων προσωπικοτήτων στον χειρισμό των κρίσεων θα μπορέσει η χώρα μας να έρθει σε επαφή με μονοπάτια διαφορετικά που ωστόσο θα βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της ρη-μαγμένης οικονομίας μας.

1 Ας σημειωθεί ότι την την αμέσως επόμενη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτι-κή κρίση, που έγινε το 2008, το παγκόσμιο ΑΕΠ έπεσε κατά 1%. https://

18

www.wsj.com/articles/book-review-hall-of-mirrors-by-barry-eichengreen-1421192283?autologin=y2 Το παραπάνω νούμερο είναι επίσημο στατιστικό. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η πραγματική ανεργία στην Ελλάδα του 2018 ίσως να αγγίζει και τα 31,3% http:/ /www.kathimerini .gr/917280/art ic le/oikonomia/el lhnikh-oikonomia/313-h-pragmatikh-anergia-sthn-ellada-ektima-h-ekt3 Συντομογραφία για το Franklin Delano Roosevelt4 James Ciment, Encyclopedia of the Great Depression and the New Deal5 Ινστιτούτο της Αμερικανικής Ιστορίας: https://www.gilderlehrman.org/content/herbert-hoover-great-depression-and-new-deal-1931%E2%80%9319336 Η εκλογή του στις εκλογές του 1932 θεωρείται μέχρι και σήμερα από τις μεγαλύτερες εκλογικές νίκες στην πολιτική ιστορία της Αμερικής. Κέρδισε 472 εκλεκτορικές ψήφους από τις 531.7 Βλέπε: “Emergency Banking Act”, “Securities Act of 1933”, “Securities

Exchange Act of 1934”8 Κάνοντας την μετατροπή, είναι περίπου 460€ σε ευρώ του 2017. Από “Inflation Calculator – Bureau of Labor Statistics”9 Πάνω σε αυτό το Σώμα περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν διαθέσι-μες στο http://www.ccclegacy.org/CCC_Brief_History.html10 The New York Times, “WPA PAYS UP AND QUITS”, 1η Ιουλίου 1943 [Αρχειακό Υλικό]11 Εγχειρίδιο WPA12 Leighninger, Robert D. (May 1996). «Cultural Infrastructure: The Legacy of New Deal Public Space».13 Lazarus, Edward (1999). Closed Chambers: The Rise, Fall, and Future of the Modern Supreme Court. Penguin Books14 Γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που ακο-λούθησε, οι Η.Π.Α. έγιναν η πρώτη παραγωγική δύναμη του κόσμου.

19

Η μουσική στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου

Ταχύνογλου Ευγενία Μαθήτρια Β λυκείου - 1ο Λύκειο Ευόσμου

Η μουσική σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων. Οι άν-θρωποι ακούν μουσική σε διάφορες στιγμές της ζωής τους. Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει ότι πρέπει να ακούν οι άνθρωποι μουσική καθώς τα οφέλη της είναι πάρα πολλά. Αρχικά, προστατεύει την ακοή μας. Έρευνα έχει αποδείξει ότι οι μουσικοί έχουν καλύτερη ακοή. Ακόμη βελτιώνει την υγεία της καρδιάς με βάση άλλη έρευνα που έδειξε ότι όταν οι συμμετέχοντες άκουγαν χαρούμενη μουσική αυξανόταν η διάμετρος των αιμοφόρων αγγείων και έτσι κυκλοφορού-σε καλύτερα το αίμα. Επίσης προστατεύει τον εγκέφαλο από την γήρανση. Οι άνθρωποι οι οποίοι εξασκήθηκαν στη μουσική κατά τη διάρκεια της ζωή τους έχουν μεγαλύτερη πνευματική οξύτητα. Παρά τα παραπάνω, η μουσική επη-ρεάζει το σώμα και την ψυχολογία.

Η μουσική επηρεάζει το σώμα με τον παρακάτω τρόπο. Όταν η μουσική εισχωρήσει στα αυτιά του ανθρώπου, οι ήχοι μετατρέπονται σε ερεθίσματα που ταξιδεύουν από τα ακουστικά νεύρα στο θάλαμο του εγκεφάλου, τον σταθ-μό αναμετάδοσης των συναισθημάτων και των αισθήσε-ων. Όταν διεγερθεί ο θάλαμος, δραστηριοποιεί το φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος με τη σειρά του εκπέμπει ερε-θίσματα στον θάλαμο, οπότε δημιουργείται ένα κύκλωμα δονήσεων που ενισχύεται όσο διαρκεί η μουσική. Κατά την ακρόαση μουσικής μπορεί να εκδηλωθούν εξωτερικές σωματικές αντιδράσεις που μπορεί να έχουν τη μορφή ρυθμικού χτυπήματος του ποδιού, λικνίσματος, κουνήμα-τος του κεφαλιού ή ρυθμικών κινήσεων των χεριών. Μέσα

στον εγκέφαλο ο θάλαμος, ο υποθάλαμος, η παρεγκεφα-λίδα και τα εγκεφαλικά ημισφαίρια, παίζουν ενεργό ρόλο στην επεξεργασία των μουσικών τόνων και των ρυθμών, μετατρέποντάς τους σε αναγνωρίσιμες μουσικές δομές και προσδίδοντάς τους διανοητικό και συναισθηματικό νόημα. Ο υποθάλαμος που συνδέεται μέσω νευρικών οδών με το θάλαμο, ρυθμίζει το μεταβολισμό, τον ύπνο, την αφύπνιση και άλλες σωματικές λειτουργίες. Μέσω αυτού, τα ερεθί-σματα της μουσικής μεταφέρονται στα άλλα εγκεφαλικά κέντρα.Σε αυτό το σημείο καλό είναι να αναφερθούν και οι λό-γοι που η μουσική προκαλεί αλλαγές στην ψυχολογία μας μέσω δημιουργίας συναισθημάτων. Αρχικά αυτό συμβαίνει γιατί ένα συγκεκριμένο μουσικό κομμάτι συνδέθηκε με ένα αρνητικό ή θετικό συναίσθημα. Επίσης οι άνθρωποι έχουν την τάση να μεταδίδουν ο ένας στον άλλο συναισθηματι-κές αντιδράσεις. Με τον ίδιο τρόπο μιμούνται εσωτερικά την συναισθηματική έκφραση της μουσικής ανάλογα με το πώς την αντιλαμβάνονται. Επιπλέον συμβαίνει διότι λει-τουργεί η οπτική φαντασία δημιουργώντας ένα συναίσθη-μα ευχάριστο ή δυσάρεστο έχοντας συνδέσει κάποιο τοπίο με ένα συγκεκριμένο τραγούδι. Ακόμη συμβαίνει διότι οι άνθρωποι συνηθίζουν να συνδέουν τραγούδια με χαρού-μενες ή λυπητερές στιγμές της ζωής τους.Εκτός από όλα τα παραπάνω αξιοσημείωτο είναι το γεγο-νός ότι τα διάφορα είδη μουσικής αποκαλύπτουν στοιχεία του χαρακτήρα των ανθρώπων. Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσω της μουσικής έχουμε αντιληφθεί στοιχεία του χαρακτήρα πολλών ανθρώπων. Για παράδειγμα οι λά-τρεις της μπλουζ μουσικής έχουν αυτοπεποίθηση, είναι δημιουργικοί, εξωστρεφείς και ευγενικοί και συγχρόνως, οι λάτρεις της τζαζ έχουν καλή αυτοεικόνα και είναι καλλιτε-χνικοί. Αντιθέτως, οι ακροατές της κλασικής είναι εσωστρε-φείς ενώ οι ακροατές της ραπ είναι κοινωνικοί και ανοιχτοί. Γενικότερα, κάθε είδος μουσικής προσδιορίζει διαφορετικά χαρακτηριστικά για τους ακροατές της.Εκτός όμως από τον χαρακτήρα η μουσική κάλλιστα επη-ρεάζει τον καρδιακό ρυθμό και σφυγμό, την αρτηριακή πί-εση, την μυϊκή ένταση, τη δερματική θερμοκρασία, τα ανα-κλαστικά της κόρης του ματιού ακόμη και την οξυγόνωση του αίματος.Ωστόσο, τα άτομα που παίζουν μουσική επηρεάζονται ακόμη περισσότερο. Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει ότι

η μουσική ωφελεί την ανάπτυξη της νοημοσύνης. Η ενα-σχόληση με κάποιο μουσικό όργανο απαιτεί την κατάκτη-ση διαφόρων δεξιοτήτων που βελτιώνουν την νοημοσύνη, όπως το να έχει την προσοχή του κανείς συγκεντρωμέ-νη για μεγάλα χρονικά διαστήματα, να διαβάζει νότες, να απομνημονεύει κομμάτια και να εξασκεί τη δεξιοτεχνία των χεριών του. Επιπλέον, όταν κάποιος παίζει συχνά μουσι-κή τότε ο εγκέφαλος του αλλάζει δομή. Οι αλλαγές αυτές αφορούν κυρίως τους συνδέσμους που υπάρχουν μεταξύ των νευρώνων. Από έρευνα έχει αποδειχθεί ότι ο όγκος του εγκεφάλου επαγγελματιών μουσικών είναι μεγαλύτε-ρος από ανθρώπους που δεν ασχολούνται καθόλου με την μουσική.Τα οφέλη της μουσικής είναι τόσα πολλά που τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί θεραπεία που βασίζεται στη μου-σική και αποτελεί συμπληρωματική θεραπεία και εφαρμό-ζεται κυρίως σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, αυτισμό, κατάθλιψη και άλλα ψυχικά προβλήματα. Σύμφωνα με τους θεραπευτές η θεραπεία αυτή μπορεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τη σωματική ένταση, να καταπολεμήσει το άγχος και να τονώσει την αυτοπεποίθηση. Η μορφή της θεραπείας προσαρμόζεται και εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου. Οι τεχνικές της χωρίζονται στις δει-κτικές μεθόδους που βασίζονται στη μουσική ακρόαση και στις ενεργητικές που βασίζονται στην ηχητική δημιουργία.

Ακόμη η μουσική στις σύγχρονες κοινωνίες χρησιμοποιεί-ται ως εργαλείο για την μείωση του πόνου κατά την διάρ-κεια ή και μετά από επεμβάσεις. Ολοένα και περισσότεροι γιατροί υποστηρίζουν ότι η κατάλληλη μουσική υπόκρου-ση μπορεί να μειώσει τον πόνο μιας επέμβασης και πλέον αρκετά συχνά βάζουν μουσική στις ιατρικές αίθουσες. Σε σχετική μελέτη πανεπιστημίου της Αμερικής αποδείχθηκε ότι οι ασθενείς που συγκεντρώνονται στην μουσική πα-ρουσιάζουν λιγότερο πόνο.Τέλος η μουσική είναι από τις λίγες δραστηριότητες που χρησιμοποιούν ολόκληρο τον εγκέφαλο και μπορεί να αλ-λάξει τον τρόπο που βλέπει κάποιος τον κόσμο ανάλογα με το αν είναι θλιβερή ή χαρούμενη. Ευλογοφανές είναι το σμπέρασμα ότι η μουσική αποτελεί ένα από τα απαραίτη-τα στοιχεία που κάποιος πρέπει να συμπεριλαμβάνει στη καθημερινότητά του. Δεν θα μπορούσε να αποτελεί αναμ-φισβήτητο γεγονός ότι παρέχει αρκετά οφέλη στα άτομα που ακούν μουσική. Πηγές : http://www.ogdoo.grhttp://www.ygeiaevexia.grhttp://mousikorama.grhttps://www.psychologynow.grhttp://www.akous.grhttp://www.onmed.gr

20

ΝΟΥΣ ΥΓΙΗΣ ΕΝ ΣΩΜΑΤΙ ΥΓΙΕΙ

Παυλίδου Κλεοπάτρα Μαθήτρια Β λυκείου - 3ο Γελ Πολίχνης

Ένα μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή ενός μαθητή είναι η ασχο-λία του με τον αθλητισμό . Τα περισσότερα παιδιά ξεκι-νούν την ενασχόληση τους με τον αθλητισμό από πολύ μικρή ηλικία. Πώς το αντιμετωπίζουν όμως αυτό οι γονείς; Πολλοί γονείς είναι αρνητικοί πιστεύοντας πως το χρόνο του ο μαθητής, θα μπορούσε να τον αφιερώσει στο διά-βασμα. Υπάρχουν, όμως, και γονείς που έχουν ασχοληθεί οι ίδιοι με τον αθλητισμό και γνωρίζουν τα πλεονεκτήματα που προσφέρει. Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται πάντα στο πλευρό του αθλητή για να τον εμψυχώνουν σε οποιαδή-ποτε στιγμή της ζωής του. Φροντίζουν για την πλήρη δια-παιδαγώγηση του παιδιού όσον αφορά την κοινωνική, την πνευματική και την προσωπική επιτυχία και ικανοποίηση.

Αρκετά σημαντική για έναν γονέα είναι και η κοινωνικοποί-ηση του παιδιού μέσα από τον αθλητισμό. Θεωρεί ότι μα-θαίνει να πειθαρχεί στους κανόνες της ομάδας, να λειτουρ-γεί ομαδικά, να προσπαθεί και να αγωνίζεται για το καλό της ομάδας. Αναπόφευκτα δημιουργεί παρέες και φιλίες μέσα στον αθλητισμό, γεγονός που είναι πιθανόν ότι θα τον αποτρέψει από αρνητικές συνήθειες, όπως κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά. Επίσης, σε θέματα υγείας, το παιδί εμ-φανίζει πολύ λιγότερα προβλήματα όταν ασχολείται με τον

αθλητισμό.Πώς βοηθάει όμως η άθληση τον μαθητή; Η άθληση συμ-βάλλει στην καλύτερη ποιότητα ζωής ενώ ενισχύει το ανο-σοποιητικό σύστημα. Προλαμβάνει τυχόν ασθένειες που μπορούν να προκύψουν όπως είναι η παχυσαρκία και κα-ταπολεμά το άγχος και την κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, επιδρά θετικά στην προσωπικότητα του μαθητή αφού του διδάσκει την αυτοπειθαρχία, την ομαδικότητα, τον ανταγωνισμό και την συνεργασία. Βοηθά το παιδί να αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο την ήττα και τη νίκη, να αναγνωρίζει το προσωπικό του λάθος και να δημιουργεί θετική εικόνα για τον εαυτό του. Ένα ακόμα σημαντικό όφελος που προσφέρει ο αθλητισμός είναι η ευκαιρία που δίνει στο παιδί να εκτονώσει την ενεργητικότητα του μετά από ένα τόσο επιβαρυμένο πρόγραμμα στο σχολείο. Για ένα παιδί, λάτρη θα λέγαμε του αθλητισμού, οι ώρες αυτές αποτελούν στιγμές χαλάρωσης και διασκέδασης.Από την προσωπική μου εμπειρία θα έλεγα πως ένας άν-θρωπος μόνο οφέλη μπορεί να έχει από την ενασχόλησή του με τον αθλητισμό. Ο δρόμος προς την ολοκλήρωση και την τελειότητα περνάει μέσα από τον αθλητισμό. Γιατί «ΝΟΥΣ ΥΓΙΗΣ ΕΝ ΣΩΜΑΤΙ ΥΓΙΕΙ» όπως έλεγαν και στην αρχαιότητα.

Μαμά – μπαμπά μπορώ να κάνω αυτό που θέλω;

Τσέργας Περικλής Μαθητής Β λυκείου - 1ο Λύκειο Ευόσμου

Η σχέση γονέων με τα παιδιά είναι μια σχέση αμφιλεγό-μενη. Πράγματι, πως πρέπει να είναι η σχέση των γονέων με τα παιδιά τους; Tι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να κάνουν τα παιδιά τους ευτυχισμένα; Είναι σίγουρο πάντως πως οι απόψεις διίστανται παρ’ όλο που την απάντηση έχουν τα ίδια τα παιδιά. Οι καλύτεροι σου φίλοι είναι η μαμά σου και ο μπα-μπάς σου. Όντως, ο κάθε γονιός στηρίζει τα παιδιά του ακόμη και στις πιο δύσκολες καταστάσεις. Το πρώτο ‘’σ΄ αγαπώ’’ που άκουσε ο καθένας ήταν από τους γονείς του, ένα ευχάριστο τιτίβισμα στα αυτιά των παιδιών, ένα ‘’σ΄ αγαπώ’’ αναλλοίωτο με το πέρασμα του χρόνου. Οι γονείς καλό είναι να συζητούν με τα παιδιά τους για οποιοδήποτε θέμα, πέραν του γεγονότος πως είναι κομμάτι της γαλού-χησης τους, έτσι θα έπραττε εξάλλου και ένας καλός φίλος. Συνοψίζοντας, η σχέση γονέων με παιδιά είναι κάτι παρα-πάνω από μια κοινή σχέση, είναι μια σχέση βασισμένη σε διαρκή αγάπη και ανιδιοτέλεια. Είναι βέβαιο ότι κάθε γονιός θα γινόταν θυσία για τα παιδιά του με κάθε κόστος. Ωστόσο, γίνονται εμπόδια άθελα τους στην ευτυχία των παιδιών τους. Η υπερπροστατευτικότητα κυρίως των γονέων οδηγεί τα παιδιά σε αδιέξοδο. Ειδικότερα, οι υπερπροστατευτικοί γονείς είναι συνάμα καταπιεστικοί για τα παιδιά τους γεγο-

νός που στα μάτια των παιδιών τους φαντάζουν δυνάστες. Οι γονείς ουκ ολίγες φορές επιβάλλουν στα τέκνα τους το πως πρέπει να ντύνονται ή απαγορεύουν τα παιδιά να λάβουν μέρος σε εξωσχολικές δραστηριότητες ακόμη και να βγουν για μια συνηθισμένη βόλτα με την παρέα τους. Αυτά και άλλα πολλά είναι παραδείγματα που έχουν βιώσει πολλά παιδιά. Από την άλλη, οι γονείς έχουν τη δική τους εκδοχή για τέτοια περιστατικά αλλά πολλές φορές ξεχνάν πως τα παιδιά τους δεν γίνονται έτσι καλύτεροι άνθρωποι και σίγουρα ευτυχισμένα. Αντιθέτως, νιώθουν φυλακισμέ-να από τους δικούς τους ανθρώπους με μια απορία να τους ταλανίζει: ‘’ γιατί όλο αυτό;’’ . Κλείνοντας, η διαχείριση των παιδιών από τους γο-νείς μόνο εύκολη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Ο σωστός γονιός θα είναι πάντα δίπλα στα παιδιά του ενδι-αφερόμενος πρωτίστως για την ελευθερία και την ευτυχία τους. Το στάδιο την εφηβείας αποτελεί μια ευάλωτη περί-οδος για τη ζωή του κάθε παιδιού και οι γονείς οφείλουν να συμβάλουν για την ομαλότητα της μεταπήδησης του ατόμου, ανεξαιρέτως φύλου, από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Ευλογοφανές λοιπόν είναι το συμπέρασμα ότι η αγάπη των γονέων για τα παιδιά του πρέπει να είναι το σήμα κατατεθέν στη σχέση ανάμεσα τους και όχι ακούσια να ‘’ μετατρέπει ‘’ τα ίδια σε μαριονέτες.

21

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ISO 9001 ΑΠΟ ΤΗΝ GLOCEB

ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ ΜΑΣ

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εντατικά προγράμματα προετοιμασίας με νέα εκ-παιδευτική δομή στις ώρες μαθημάτων, στα εκπαι-δευτικά βοηθήματα και στη διδασκαλία.

Β ΛΥΚΕΙΟΥ

Προγράμματα προετοιμασίας που εστιάζουν απο-κλειστικά στην κατεύθυνση που θα ακολουθήσει ο μαθητής στη Γ λυκείου

Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Προγράμματα γενικής παιδείας με αποκλειστικό στόχο την τοποθέτηση γερών βάσεων σε όλα τα μαθήματα

Ενημερωθείτε για τα νέα προγράμματα σπουδών των φροντιστηρίων

Ωρίωνας

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

22

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

Οι ερωτήσεις του τύπου «Σωστό-Λάθος» είναι πολύ καλές για αξιολόγηση γιατί συνδυάζουν γνώσεις, κριτική ικανότητα και λογική. Στις εξετάσεις της χρονιάς που πέρασε υπήρχε τέτοια ερώτηση που ο μαθητής έπρεπε να δώσει δικαιολόγηση για το ¨Σωστό΄΄ ή αντιπαράδειγμα για το ΄΄Λάθος΄΄. Οι μαθητές δεν είναι στην πλειοψηφία τους κατάλληλα προετοιμασμένοι για να αιτιολογούν τις ερωτήσεις Σωστού Λάθους οπότε καλό είναι Εκπαιδευτικοί και Μαθητές να προετοιμαστούμε και για ερωτήσεις τέτοιου τύπου. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα.

Αν μία συνάρτηση f είναι 1-1, τότε είναι πάντοτε και γνησίως μονότονη.

Η πρόταση είναι λανθασμένη. Υπάρχουν συναρτήσεις που είναι 1-1, αλλά δεν είναι γνησίως μονότονες,

όπως για παράδειγμα η συνάρτηση , 0

( ) 1 , 0

x xg x

xx

Αν για δύο συναρτήσεις f, g που ορίζονται σε ένα σύνολο Α ισχύει 2 2( ) ( )f x g x για κάθε x A , τότε θα ισχύει πάντα

( ) ( )f x g x , για κάθε x A ή ( ) ( )f x g x , για κάθε x A .

Η πρόταση είναι λανθασμένη. Ένα αντιπαράδειγμα είναι το εξής: Αν 2 2( )f x x για κάθε x μπορεί να ισχύει ένα από τα παρακάτω.

( ) ,f x x x ή ( ) ,f x x x ή , 0( ) ,

, 0x x

f xx x

, 2( )

, 2x x

f xx x

κλπ. Υπάρχουν άπειρες συναρτήσεις που επαληθεύουν την σχέση 2 2( )f x x .

Αν η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα στα διαστήματα Δ1 και Δ2, τότε είναι πάντα γνησίως

αύξουσα και στο Δ= Δ1∪Δ2.

H συνάρτηση 1

( )f xx

είναι γνησίως φθίνουσα σε καθένα από τα διαστήματα (−∞,0), και (0,+∞),

αφού 12( )

xf x για κάθε x ϵ (−∞,0) και για κάθε x ϵ (0,+∞). Όμως η συνάρτηση f δεν είναι γνησίως

φθίνουσα στο Δ= (−∞, 0) ∪ (0,+∞). Επομένως η πρόταση είναι λανθασμένη.

Τζήλιας Γιώργος Μαθηματικός ΑΠΘ

23 Αν η f είναι γνησίως αύξουσα (αντιστοίχως γνησίως φθίνουσα) στο διάστημα Δ, η παράγωγός

της είναι υποχρεωτικά θετική (αντιστοίχως αρνητική) στο εσωτερικό του Δ. Άλλη μία πρόταση που είναι λανθασμένη. Για παράδειγμα, η συνάρτηση 3( )f x x , αν και είναι γνησίως

αύξουσα στο R, εντούτοις έχει παράγωγο 2( ) 3f x x η οποία δεν είναι θετική σε όλο το R, αφού f ʹ(0) = 0. Ισχύει όμως f ʹ(x) ≥ 0 για κάθε x ϵ R. Αν μία συνάρτηση είναι ορισμένη σ’ ένα διάστημα Δ και παραγωγίσιμη στο εσωτερικό σημείο x0𝜖𝜖Δ με f’(x0)=0, τότε το f(x0) είναι οπωσδήποτε τοπικό ακρότατο της συνάρτησης f. Η παραπάνω πρόταση είναι λανθασμένη, αφού για παράδειγμα η συνάρτηση f(x)=x3 έχει f’(x)=x2 , και f’(0)=0. Όμως στο 0 δεν έχει ακρότατο γιατί η f είναι γνησίως αύξουσα στο σύνολο των πραγματικών αριθμών.

Αν μία συνάρτηση f είναι δύο φορές παραγωγίσιμη και κυρτή σ’ ένα διάστημα Δ , τότε θα ισχύει

πάντοτε f’’(x)>0 για κάθε x𝜖𝜖Δ. Λάθος. Για παράδειγμα έστω η συνάρτηση f(x)=x4. Επειδή η f’(x)=4x3 είναι γνησίως αύξουσα στο ℝ, η

f(x)=x4 είναι κυρτή στο ℝ. Εντούτοις η f’’(x)=12x2 δεν είναι θετική στο ℝ αφού f’’(0)=0. Ενδέχεται μια συνάρτηση να τέμνει μια πλάγια ή οριζόντια ασύμπτωτη της. Η παραπάνω πρόταση είναι σωστή. Ως παράδειγμα μπορεί να δοθεί η συνάρτηση 𝑓𝑓(𝑥𝑥) = 𝑒𝑒−𝑥𝑥𝜂𝜂𝜂𝜂𝑥𝑥 που έχει οριζόντια ασύμπτωτη την y= 0 στο +∞ γιατί ισχύει lim ( ) 0

xf x

. Η Cf μπορεί να τέμνει την ασύμπτωτή της και

μάλιστα σε άπειρα σημεία.

Αν μία συνεχής συνάρτηση f:A→ℝ δε μηδενίζεται στο σύνολο Α, τότε πάντα διατηρεί πρόσημο στο Α.

Η πρόταση δεν αληθεύει. Είναι σωστή μόνο αν το Α είναι ένα διάστημα. Για παράδειγμα η συνάρτηση

1( )f x x είναι συνεχής στο Α=(-∞,0)∪ (0,+∞), δε μηδενίζεται στο Α αλλά δε διατηρεί πρόσημο στο Α.

Για κάθε x είναι 𝑒𝑒𝑥𝑥 ≥ 𝑥𝑥 + 1 και το «=» ισχύει μόνο για x 0.

Η παραπάνω πρόταση είναι σωστή. Για όλους τους θετικούς αριθμούς x ισχύει lnx x1 και το «=» ισχύει αν και μόνο αν x1 . Επομένως και για τον θετικό 𝑒𝑒𝑥𝑥 ισχύει lnex ex 1και το «=» ισχύει μόνο για ex= 1 δηλαδή για x0 . Επομένως x ex 1 και το «=» ισχύει μόνο για x0 . Άρα ex x 1 και το «=» ισχύει μόνο για x0 .

Κερδίστε μια υποτροφίαΕπικοινωνήστε με τις γραμματείες των

φροντιστηρίων και διεκδικείστεμια υποτροφία για τη

σχολική περίοδο 2018-19

Αγαπητοί αναγνώστες, Σας καλωσορίζουμε σε ακόμα ένα τεύχος του περιοδι-κού μας με στόχο ένα ταξίδι στη γνώση. Αναφορικά με το μάθημα της έκθεσης που είναι κοινό για όλους τους μαθητές σε όλες τις τάξεις στο συγκεκριμένο τεύχος θα εξετάσουμε τη δομή του γραπτού και την ένταξή του στο επικοινωνιακό πλαίσιο που ζητείται. Είναι γνωστό ότι το κείμενο με το οποίο σας ζητούν να εκθέσετε τις απόψεις σας εντάσσεται σε ένα από τα ακόλουθα πλαίσια λόγου : άρθρο, ομιλία, δοκίμιο, επιστολή. Θα επικεντρωθούμε στο άρθρο και την ομιλία και στο επόμενο τεύχος θα εστι-άσουμε και στα άλλα δύο. Το άρθρο που είναι ένα από τα βασικά γραμματειακά είδη παρουσιάζει ορισμένα συγκεκριμένα γνωρίσματα που οφείλουν να διακρίνονται στο γραπτό του μαθητή. Αρχικά, χρειάζεται τίτλο, που δεν πρέπει να αναπαράγει το θέμα της έκθεσης, αλλά να είναι σύντομος και περιε-κτικός, ενώ παράλληλα μπορεί να είναι πρωτότυπος και χιουμοριστικός, αφορμάται από την επικαιρότητα, χρησι-μοποιείται γ΄πρόσωπο, κυριολεκτική γλώσσα και το ύφος του πρέπει να είναι αντικειμενικό, σοβαρό και επίσημο. Η ομιλία / εισήγηση είναι προσχεδιασμένος προφορικός λόγος και πρέπει να συνδυάζει αρμονικά τα γνωρίσμα-τα γραπτού και προφορικού λόγου. Αναλυτικότερα στην ομιλία εντοπίζεται προσφώνηση (ανάλογη με το ακροα-τήριο), στον πρόλογο αναφέρεται η αφορμή, η περίσταση και το θέμα της ομιλίας και κλείνει με μια αποφώνηση. Χρειάζεται ακόμη να προσεχθεί ότι σε μια ομιλία μπορεί να χρησιμοποιηθεί α΄ και β΄ πρόσωπο, με κάποιον βέβαια περιορισμό. Καλό θα ήταν τέλος, μέσα στο κείμενο σε κάποιο κομβικό σημείο, όπως στην αλλαγή ζητουμένου ή στη μεταβατική παράγραφο να επαναλάβουμε την προ-σφώνηση. Για την καλύτερη εμπέδωση των παραπάνω ακολουθούν δύο αντιπροσωπευτικά κείμενα ( άρθρο, ομιλία) που αντα-ποκρίνονται στο προηγούμενο θεωρητικό πλαίσιο. Μια τε-λευταία παρατήρηση: μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνεται και στη δομή των παραγράφων σας. Είναι απαραίτητο να είναι διακριτή η θεματική περίοδος και οι λεπτομέρειες, οι οποίες θα πρέπει να πλαισιώνουν και να αποδεικνύουν τη θεματική (συνεκτικότητα).

ΑΡΘΡΟΣυχνά γίνεται λόγος για την καταπάτηση των δικαιω-μάτων του ανθρώπου παρά την τεράστια πρόοδο που έχει επιφέρει η τεχνολογία, ιδίως στις πολιτισμένες χώρες. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην τοπική εφημερίδα να αναφερθείτε σε φαινόμενα παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και να αναζητήσετε τις αιτίες του προβλήματος. (500-600 λέξεις)Μελετώντας το παραπάνω θέμα παρατηρούμε:

-Μας ζητείται να γράψουμε ένα άρθρο, γι’ αυτό πρέπει να εφαρμόσουμε όσα γνωρίζουμε για το συγκεκριμένο είδος.-Η βασική έννοια της παραγωγής κειμένου είναι τα αν-θρώπινα δικαιώματα.-Το θέμα αποτελείται από δύο ζητούμενα: α) φαινόμενα παραβίασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και β) αιτίες του φαινομένου. (Άρα, όπως έχουμε τονίσει απαιτείται ισομερής ανάπτυξη)

-Αρχικά θα συντάξουμε τον πρόλογο, επιλέγοντας ένα από τα είδη προλόγου, που έχουμε αναφέρει, με στόχο να γράψουμε έναν μεστό, πρωτότυπο … πρόλογο. Φυσικά στον πρόλογο θα αναφερθεί η βασική έννοια, τα ανθρώπι-να δικαιώματα.

Κύριο μέρος-Αναπτύσσουμε σε μία παράγραφο παραβιάσεις αναφαί-ρετων δικαιωμάτων, όπως εργασία, ποιότητα ζωής, πλη-ροφόρηση, έκφραση. Εννοείται πως όλες οι λεπτομέρειες θα στηρίζουν τη βασική ιδέα της θεματικής πρότασης (το ίδιο πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις παραγράφους).-Στην επόμενη παράγραφο αναφέρουμε άλλες μορφές καταπάτησης δικαιωμάτων που σχετίζονται με πιο ακραία φαινόμενα που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξία και στε-ρούν ακόμα και την ανθρώπινη ζωή.-Με μια σύντομη μεταβατική παράγραφο περνάμε στο επόμενο ζητούμενο.-Στην αρχή αναφέρουμε ως βασική αιτία του φαινομένου την εξυπηρέτηση συμφερόντων των ισχυρών που δρουν προπαγανδιστικά.-Στην επόμενη παράγραφο γίνεται λόγος και για το ρόλο της παιδείας και κυρίως της έλλειψής της ως αιτίας της καταπάτησης των δικαιωμάτων.

-Επιλέγουμε το είδος επιλόγου, που επιθυμούμε και συ-ντάσσουμε έναν επίλογο εντυπωσιακό και σύντομο.

Αιώνας απ-ανθρωπιάς; Η κοινή γνώμη έμεινε πραγματικά άναυδη μπροστά στα πρόσφατα αποτρόπαια γεγονότα ομαδικών ή ατομι-κών εκτελέσεων στο όνομα ιερού-θρησκευτικού πολέμου. Έτσι, επανέρχεται στο προσκήνιο το πρόβλημα της κα-ταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μισό περίπου αιώνα μετά την κατοχύρωση και επίσημη διακήρυξη τους. Μαρτυρίες αυτής της παραβίασης μπορεί κανείς να δια-κρίνει τόσο σε απλά καθημερινά γεγονότα όσο και σε γε-νικευμένα φαινόμενα που ταλανίζουν τον πλανήτη. Αρχικά , στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης θίγονται βασικά αναφαίρετα δικαιώματα όπως εργασίας, ασφάλισης, ποιότητας ζωής. Καθημερινά εντελώς αναίτια άνθρωποι χάνουν την εργασία τους βιώνοντας το φάσμα

24ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σαλασίδου ΣοφίαΦιλόλογος ΑΠΘ

25της ανεργίας που τους απομακρύνει από αξιοπρεπείς συν-θήκες διαβίωσης και τους ωθεί στο όριο της φτώχειας ή και κάτω από αυτό. Την ίδια στιγμή έλλειψη ανθρωπιάς διακρίνεται και στους τομείς της πληροφόρησης και της πολιτικής, αφού το δικαίωμα σκέψης, έκφρασης ,παρρη-σίας καταστρατηγείται, η λογοκρισία φιμώνει άτομα και μέσα ενημέρωσης, ενώ η δημαγωγία, ο λαϊκισμός, η προ-παγάνδα αλλοιώνουν κάθε έννοια δημοκρατίας , ισότητας, ισονομίας. Ακόμη πιο ακραίες μορφές παραβίασης των δικαιωμά-των του ανθρώπου αποτελούν οι εκδηλώσεις ρατσισμού, βίας, τρομοκρατίας, ένοπλων συρράξεων, ανθρώπινης εκμετάλλευσης που απασχολούν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Η στέρηση του δικαιώματος της ζωής εξαιτίας των επεκτατικών πολέμων των ισχυρών ή της θανατικής ποινής , η άσκηση σωματικής και ψυχολογικής βίας , η κάθε είδους κακοποίηση παιδιών σε αναπτυγμένες και μη χώρες αμαυρώνουν την εικόνα του ανθρωπισμού και υπονομεύουν κάθε ίχνος της ανθρώπινης αξίας και αξιο-πρέπειας. Έντονα, επομένως, προβάλλουν στο προσκήνιο της επι-καιρότητας φαινόμενα που οφείλουν να ανησυχήσουν το σύγχρονο άνθρωπο σχετικά με τις ελευθερίες και τα δικαι-ώματα του Για τον λόγο αυτό πρώτιστο μέλημα πρέπει να αποτελεί η προάσπιση τους, κάτι όμως που απαιτεί αναζήτηση των αιτιών στα οποία εδρεύει η νοσηρή αυτή κατάσταση. Στην πρώτη γραμμή αυτών βρίσκεται η εξυπηρέτηση των επεκτατικών ,πολιτικών, οικονομικών συμφερόντων των δυνατών. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης παρα-τηρείται έντονα το φαινόμενο της χειραγώγησης και εκ-μετάλλευσης των αδυνάτων από τους ισχυρούς. Η νοερή ενοποίηση των λαών δεν απέβη ευνοϊκή για όλους, αλλά αντίθετα ισχυροποίησε τις οικονομικές και επεκτατικές βλέψεις των δυνατών με ανοίγματα σε αγορές με φθηνό εργατικό δυναμικό και πρώτες ύλες, προωθώντας τους εκμεταλλευτικούς όρους απασχόλησης , την εξαθλίωση, τις στερήσεις. Έτσι, το κυνήγι του πλουτισμού , η ανάγκη απόκτησης δύναμης διαχωρίζει τους ανθρώπους , τους κά-νει ανταγωνιστικούς και συχνά σκληρούς προς τον συνάν-θρωπο. Βέβαια, βασικός πυλώνας της προάσπισης κάθε ανθρώ-πινης ελευθερίας είναι η παιδεία. Η έλλειψη της σημαίνει άγνοια ακόμα και των στοιχειωδών δικαιωμάτων, αδυ-ναμία αντιμετώπισης των προκλήσεων, απουσία κριτι-κής και εύκολη υποταγή σε παραπλανητικά κελεύσματα Παράλληλα, ο άνθρωπος χωρίς τον μανδύα της παιδείας παρουσιάζει εντονότερα μια ροπή για υιοθέτηση ρατσι-στικής και βίαιης συμπεριφοράς, αφού αδυνατεί να κατα-νοήσει και να ασπαστεί το σεβασμό στην διαφορετικότη-τα. Ταυτόχρονα είναι ευάλωτος σε εθνικιστικές εξάρσεις, ακολουθεί πιστά δόγματα και ακραίες ιδεολογίες που δι-χάζουν ανθρώπους και λαούς και οδηγούν σε πράξεις που αποτελούν κατάφορη παραβίαση των δικαιωμάτων. Γίνεται, λοιπόν φανερό ότι μαζί με την οικονομική κά-νει αισθητή την παρουσία της και η ανθρωπιστική κρίση. Ιδιοτελείς, επιδερμικές , απρόσωπες σχέσεις έχουν αποξε-νώσει τους ανθρώπους ιδίως στις σύγχρονες μεγαλουπό-

λεις. Η έλλειψη σεβασμού και αλληλεγγύης, η επικράτηση στερεοτύπων , η πρόταξη των υλικών συμφερόντων κερ-δίζουν διαρκώς έδαφος και απομακρύνουν από ενδιαφέ-ροντα ανθρωπιστικού περιεχομένου. Ας ελπίσουμε όμως ότι δεν έχουν χαθεί ακόμη όλα κι ότι, αν οι άνθρωποι δραστηριοποιηθούν πραγματικά και υπεύθυνα, θα δια-μορφώσουν εκ νέου γερά ερείσματα για την στήριξη των δικαιωμάτων τους.

ΟΜΙΛΙΑ – ΕΙΣΗΓΗΣΗΣτο πλαίσιο συνεδρίασης της Ευρωβουλής των εφή-βων καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία για τους στό-χους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να προτείνετε ιδέες με τις οποίες η παιδεία μπορεί να διαμορφώσει πολίτες με ευρωπαϊκή συνείδηση. (500-600 λέξεις)

Μελετώντας το παραπάνω θέμα παρατηρούμε:-Μας ζητείται να γράψουμε μια εισήγηση, επομένως οφείλουμε να εφαρμόσουμε όσα γνωρίζουμε για το συ-γκεκριμένο είδος παραγωγής λόγου.-Η βασική έννοια της παραγωγής κειμένου είναι η Ευρω-παϊκή Ένωση.-Το θέμα αποτελείται από δύο ζητούμενα: α) στόχους της ένωσης και β) δράση του σχολείου για τη διάπλαση των μελλοντικών Ευρωπαίων πολιτών. (Άρα, όπως έχουμε το-νίσει απαιτείται ισομερής ανάπτυξη)

-Αρχικά θα συντάξουμε τον πρόλογο, επιλέγοντας ένα από τα είδη προλόγου, που έχουμε αναφέρει, με στόχο να γράψουμε έναν μεστό, πρωτότυπο … πρόλογο. Φυσικά στον πρόλογο θα αναφερθεί η βασική έννοια, την Ευρω-παϊκή Ένωση.

Κύριο μέρος-Με μια σύντομη μεταβατική περνάμε στο πρώτο ζητού-μενο.-Αρχικά, αναπτύσσουμε σε μία παράγραφο τους οικονο-μικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους της ένωσης. Εννοείται πως όλες οι λεπτομέρειες θα στηρίζουν τη βασι-κή ιδέα της θεματικής πρότασης (το ίδιο πρέπει να εφαρ-μόζεται σε όλες τις παραγράφους).-Στην επόμενη παράγραφο αναφερόμαστε στην πνευμα-τική και πολιτιστική ανάπτυξη.-Με μια σύντομη μεταβατική παράγραφο περνάμε στο επόμενο ζητούμενο.-Σε μια πρώτη παράγραφο αναφέρουμε την προαγωγή της ευρωπαϊκής συνείδησης με τη βοήθεια της διδασκαλίας. -Στην επόμενη παράγραφο στηρίζουμε και τις ενέργειες επικοινωνίας και γνωριμίας με μαθητές από ευρωπαϊκές χώρες.

-Τέλος συνθέτουμε έναν επίλογο πρωτότυπο και σύντομο.

Αγαπητοί έφηβοι Ευρωβουλευτές, Με αφορμή και τη φετινή συγκέντρωση της ευρωβουλής των εφήβων έλαβα την πρωτοβουλία να αναφερθώ στον θεσμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ζούμε σε εποχή κρίσης οικονομικής, πολιτικής, πνευματικής, ηθικής με αποτέλε-

σμα να κλυδωνίζονται επικίνδυνα αξίες του παρελθόντος. Αναμενόμενο ήταν να μη μείνουν ανεπηρέαστες και οι σχέσεις των μελών της ηπείρου μας και συχνά να εμφα-νίζονται εντάσεις που υπονομεύουν την ένωση των λαών μας. Θα ήταν σίγουρα χρήσιμο και ωφέλιμο, ιδίως εμείς οι νέοι, που αποτελούμε τους συνεχιστές του ευρωπαϊκού οράματος να ξαναθυμηθούμε την αξία και τους στόχους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Για να μπορέσουμε να προσπελάσουμε τις όποιες αντιδικίες χρειάζεται να μην λησμονούμε τις κοινές αναζητήσεις. Αρχικά , η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμαινε και σημαίνει την οικονομική, κοινωνική και πολιτική συσπείρωση των κρατών-μελών της. Πιο συγκεκριμένα σε οικονομικό επί-πεδο βασικός στόχος της ένωσης κρίνεται η ελεύθερη δι-ακίνηση αγαθών και προϊόντων , η χάραξη κοινής πολιτι-κής σε τομείς όπως η οικονομική βοήθεια των χωρών που τελούν υπό ανάπτυξη με την παράλληλη χρηματοδότηση προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και απασχό-λησης . Την ίδια στιγμή η Ευρώπη προβάλλοντας ένα πρό-σωπο κοινωνικής αλληλεγγύης στοχεύει στην προσπάθεια αναβάθμισης της ποιότητας ζωής με ανέγερση σχολείων, νοσοκομείων, κοινωφελών έργων, καθώς και την εξάλει-ψη φαινομένων παθογένειας που ταλανίζουν την γηραιά ήπειρο. Τέλος η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδομείται πάνω σε δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα προωθώντας την ιδέα της δημοκρατίας και της κοινής επίλυσης όλων των προβλη-μάτων. Ταυτόχρονα η πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη αποτελούν μέλημα του θεσμού. Από την αρχή στόχος του υπήρξε η προώθηση ενός πολυπολιτισμικού ψηφιδωτού με σεβασμό στην ιδιαιτερότητα κάθε λαού, την διαφορε-τικότητα ηθών, εθίμων και παραδόσεων. Ποτέ δεν επι-διώχθηκε μια ισοπεδωτική ομοιομορφία, αλλά μια ισότι-μη και αγαστή ανταλλαγή ιδεών, σκέψεων, πολιτιστικών στοιχείων. Έτσι η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, η πολυφωνία και ο πλουραλισμός σε πληροφόρηση και ενημέρωση αποτέλεσαν τους πυλώνες στους οποίους στη-ρίχθηκε η πολιτιστική ένωση της Ευρώπης. Εξαιρετικά σημαντικοί επομένως οι στόχοι πάνω στους οποίους θεμελιώθηκε το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα οικοδόμημα που απαιτεί την συνδρομή όλων, αγαπητοί ευρωβουλευτές, προκειμένου να συνεχί-σει να έχει δυναμική παρουσία στο πλαίσιο του διεθνι-σμού. Απαραίτητη όμως κρίνεται η διαμόρφωση ευρω-

παϊκής συνείδησης κάθε νέου με τα βοήθεια της εθνικής παιδείας. Αρκετοί στόχοι μπορούν να τεθούν στο πλαίσιο της σχολικής διδασκαλίας προκειμένου οι μαθητές να απο-κτήσουν τα εφόδια των αυριανών ευρωπαίων πολιτών. Πρώτα απ’ όλα χρήσιμη είναι μέσω συγκεκριμένων μαθη-μάτων η γνωστοποίηση των θεσμών, των οργάνων καθώς και των συνεκτικών δεσμών, γλωσσικών , θρησκευτικών, πνευματικών, που ενώνουν τους Ευρωπαίους πολίτες. Συ-νακόλουθα η διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας μπορεί να αποτελέσει τη βάση της αμοιβαίας κατανόησης και καλλιέργειας εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών της Ευ-ρώπης . Η παρουσίαση ιστορικών γεγονότων που αναδει-κνύουν την αξία της συνεργασίας κα παρουσιάζουν τις φρικαλεότητες της διχόνοιας μπορεί να βοηθήσει στην σύ-μπλευση των ευρωπαϊκών κρατών. Τέλος η ενίσχυση της γλωσσομάθειας μέσω της διδασκαλίας ξένων γλωσσών μπορεί να τονώσει την αλληλογνωριμία των λαών, αφού γνωρίζοντας μια γλώσσα κατανοείς πιο βαθιά και ώριμα την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων της. Εκτός βέβαια, από το κομμάτι της διδασκαλίας και ανά-ληψη πρωτοβουλιών και δράσεων μπορεί να τονώσει το ευρωπαϊκό φρόνημα των μαθητών. Συγκεκριμένα τα προ-γράμματα ανταλλαγής μαθητών, όπως το Comenius, δί-νουν την δυνατότητα της άμεσης επαφής και επικοινωνίας των νέων με τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής άλλων λαών καταρρίπτοντας στερεότυπα και προκαταλήψεις. Ακόμη και αυτή τη στιγμή, ο θεσμός της Ευρωβουλής μας προ-σφέρει την ευκαιρία της ανταλλαγής ιδεών και της βαθύ-τερης αλληλογνωριμίας. Μάλιστα και η χρήση των τεχνι-κών μέσων στην εκπαίδευση, όπως το διαδίκτυο, μπορεί να προωθήσει τη διαδικτυακή επικοινωνία με σχολεία ευρωπαϊκών χωρών για γνωριμία, πληροφόρηση, ανθρω-πιστική προσέγγιση. Η ευρωπαϊκή διάσταση επομένως στην εκπαίδευση επι-βάλλεται να αναπτυχθεί αποτελεσματικά προκειμένου να προωθηθεί η αλληλοκατανόηση και ο αλληλοσεβασμός που θεωρούνται απαραίτητα για την επίτευξη των ευρω-παϊκών οραμάτων. Η συνειδητοποίηση της αξίας της ένω-σης και της ισότιμης παρουσίας όλων υλοποιείται μέσα από τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, την κατανόηση της κοινής ιστορικής και πολιτιστικής διαδρομής, όπως αυτά προβάλλονται από μια ευρωπαϊκά οργανωμένη παι-δεία. Σας ευχαριστώ για την προσοχή και τον χρόνο σας.

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Γιαννόπουλος ΝίκοςΧημικός ΑΠΘ

ΚΑΥΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ - ΦΩΤΟΧΗΜΙΚΟ ΝΕΦΟΣ

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΥΣΗΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝΟρισµένη ποσότητα C2H4 αναµείχθηκε µε ποσότητα αέρα, περισσότερη απ’ όση απαιτείται για την πλήρη καύση του. Μετά την ανάφλεξη του µείγµατος, τα καυσαέρια ψύχθη-

καν στους 0οC και µετρήθηκε ο όγκος του CO2 και του Ο2 που περιέχονταν σ’ αυτά, οι οποίοι βρέθηκαν αντίστοιχα 5,6L και 28L, σε STP. Ζητούνται:

26

α. η µάζα του C2H4 που κάηκε β. ο όγκος του αέρα σε STP, µε τον οποίο αναµείξαµε αρ-χικά το C2H4. ∆ίνονται οι σχετικές ατοµικές µάζες των στοιχείων: C: 12, H: 1 και ότι ο αέρας περιέχει 20% v/v O2.Λύσηα. Επειδή η ποσότητα του αέρα είναι περισσότερη απ’ όση απαιτείται, θα υπολογίσουμε την ποσότητα του αιθενίου με βάση την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται:

CO2: n=V/Vm=5,6/22,4=0,25mol

C2H4 + 3O2 → 2CO2 + 2H2O1mol 2molx=;mol 0,25molx=0,125mol C2H4

C2H4: n=m/Mr m=n⋅Mr ⇒ m=0,125⋅28 ⇒ m=3,5gβ. Από την αντίδραση καύσης θα υπολογίσουμε την ποσό-τητα του οξυγόνου που αντέδρασε:

C2H4 + 3O2 → 2CO2 + 2H2O1mol 3mol0,125mol x=;molx=0,375mol

O2: n=V/Vm V=n.Vm ⇒ V=0,375.22,4 ⇒ V=8,4L

Επομένως, εφόσον στα καυσαέρια υπάρχουν και 28L O2, ο συνολικός όγκος του οξυγόνου στον αέρα θα είναι:

VO2=28 + 8,4=36,4L

Επειδή, ο αέρας περιέχει 20% v/v οξυγόνο, ο αρχικός όγκος του αέρα θα είναι:

Vαέρα=5⋅ VO2=5.36,4=182L

ΦΩΤΟΧΗΜΙΚΟ ΝΕΦΟΣΤο φωτοχημικό νέφος είναι μια μορφή ρύπανσης της ατμόσφαιρας που εμφανίζεται σε μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα. Πρόκειται για μια κατάσταση που οφείλεται σε συσσώρευση αέριων ρύπων, οι οποίοι προέρχονται κυρί-ως από τις μηχανές καύσης των βιομηχανιών και των αυτοκινήτων. Κύρια συστατικά του είναι διάφορα οξεί-δια του αζώτου, το μονοξείδιο του άνθρακα και το όζον. Το όζον, που είναι δευτερογενής ρύπος, παράγεται, στην περίπτωση του φωτοχημικού νέφους, από την αλληλεπί-δραση των οξειδίων του αζώτου με την ηλιακή ακτινο-βολία, γι’ αυτό και το νέφος ονομάζεται «φωτοχημικό». Ονομάζεται επίσης «νέφος τύπου Λος Άντζελες» επειδή μελετήθηκε για πρώτη φορά στην ομώνυμη μεγαλούπολη των ΗΠΑ, όπου αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα. Οι ρύποι που αποτελούν το φωτοχημικό νέφος, ειδικά τα οξείδια αζώτου και το όζον, προκαλούν σημαντικά προβλήματα υγείας στους ανθρώπους που ζουν στις μεγαλουπόλεις και τους εισπνέουν καθημερινά.Τα τελευταία χρόνια το φωτοχημικό νέφος έχει παραχω-ρήσει τη θέση του στο υδρογονοσωματιδιακό νέφος που αποτελείται κυρίως από σωματίδια και διάφορους υδρο-γονάνθρακες, ειδικά πολυκυκλικούς που θεωρούνται καρ-κινογόνοι. Πηγές αυτού του είδους νέφους είναι ξανά τα αυτοκίνητα και η βιομηχανία.Διοξείδια του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα και το όζον συμμετέχουν στο φαινόμενο αυτό. Οι ρύποι οι οποίοι προκαλούνται, δημιουργούν εξαιρετικά σημαντικά προ-βλήματα υγείας στους ανθρώπους που ζουν στις μεγαλου-πόλεις και τους εισπνέουν καθημερινά.Το φωτοχημικό νέφος δημιουργείται από την ένωση του ηλιακού φωτός με ρύπους που έχουν ελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα. Οι ουσίες αυτές μπορεί να είναι οξείδια του αζώτου (NOx), πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC) που υπάρχουν σε τεχνητές ουσίες όπως η βενζίνη και τα τεχνη-τά χρώματα, ορισμένες αλδεΰδες (RCHO) και το όζον (Ο3) όταν βρίσκεται στα χαμηλά επίπεδα της ατμόσφαιρας. Συναντώνται σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, κυρίως με θερμό και ξηρό κλίμα, καθώς οι ουσίες αυτές προέρχο-νται από οχήματα και βιομηχανίες και αναπτύσσονται σε υψηλές θερμοκρασίες. Είναι λογικό, λοιπόν, γιατί στην

Αθήνα συναντάται το φαινόμενο σε τόσο μεγάλο βαθμό. Ενδεικτι-κά, έρευνες στο Λος Άντζελες έδει-ξαν πως το φωτοχημικό νέφος της πόλης οφείλεται κατά 50% στη μεγάλη κυκλοφορία των αυτο-κινήτων. Η παρουσία του σε πιο αραιοκατοικημένες περιοχές οφεί-λεται στη μεταφορά των ρύπων με τον αέρα.

27

28ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Μπάμος ΣτέφανοςΟικονομολόγος ΠΑΜΑΚ

Άσκηση 1Δίνονται οι παρακάτω συναρτήσεις ζήτησης και προσφο-ράς ενός αγαθού: QD = 80 – 4P και QS = 10 + P. Ζητείται:α. Να προσδιορίσετε με αλγεβρικό τρόπο την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας.β. Εάν το κράτος επιβάλει ανώτατη τιμή πώλησης του αγαθού ΡΑ = 10 ευρώ, να υπολογίσετε το μέγεθος του ελ-λείμματος στην αγορά του αγαθού καθώς και το πιθανό «καπέλο» που θα πληρώσουν οι καταναλωτές.γ. Αν το κράτος επιβάλει κατώτατη τιμή πώλησης του αγα-θού ΡΚ = 15 ευρώ, να βρεθεί η κρατική επιβάρυνση κα-θώς και η μεταβολή των εσόδων των παραγωγών εφ’ όσων το κράτος αγοράσει το πλεόνασμα.δ. Εάν το αγαθό είναι κατώτερο και μειωθεί το εισόδημα των καταναλωτών, η ζήτηση του αγαθού μεταβάλλεται κατά 25%. Να βρεθεί η νέα τιμή και η νέα ποσότητα ισορ-ροπίας.Λύση:α. QD = QS ή 80 – 4Ρ = 10 + Ρ ή Ρο = 14 ευρώ Για Ρο = 14 , Qο = 10 + 14 = 24 μον.β. Για ΡΑ = 10 , QD = 80 – 40 = 40 μον. ενώ QS = 10 + 10 = 20 μον. οπότε υπάρχει έλλειμμα

QD - QS = 40 – 20 = 20 μον. Για QS = 20 , QD = 80 – 4P2 ή 20 = 80 – 4P2 ή P2 = 15 ευρώ. Επομένως το πιθανό «καπέλο» είναι

P2 - ΡΑ = 16 – 10 – 5 ευρώ.γ. Για ΡΚ = 15 , QD = 80 – 60 = 20 μον. ενώ QS = 10 + 15 = 25 μον. οπότε υπάρχει πλεόνασμα

QS – QD = 25 – 20 = 5 μον. Κρατική επιβάρυνση:

ΡΚ (QS – QD) = 75 ευρώ.Μεταβολή εσόδων των παραγωγών:

ΡΚ • QS ─ Ρο • Qο = 375 – 336 = 39 ευρώ.δ. Εφ’ όσων το αγαθό είναι κατώτερο, με την μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών θα έχουμε αύξηση της ζή-

τησης του αγαθού. Άρα:QD’ = QD+0,25⋅QD = (80 – 4P)+(80 – 4P)⋅0,25=100–5Ρ

QD’= QS ή 100 – 5Ρ = 10 + Ρ ή Ρο’ = 15 ευρω.Για Ρο’ = 15

Qο’ = 10 + 15 = 25 μον.Άσκηση 2Δίνεται ο πίνακας προσφοράς μιας επιχείρησης που λει-τουργεί στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής με μοναδικό μεταβλητό συντελεστή την εργασία: Τιμή (Ρ) Προσφερόμενη Ποσότητα (QS) 30 500 60 800α. Για την παραγωγή 500 μονάδων απασχολούνται 10 ερ-γάτες και το μέσο μεταβλητό κόστος είναι 15 ευρώ. Πόσες προσλήψεις εργατών πρέπει να κάνει η επιχείρηση ώστε να αυξήσει την παραγωγή της από 500 σε 800 μονάδες;β. Να κατασκευαστεί ο πίνακας αγοραίας προσφοράς εάν στην αγορά υπάρχουν 10 πανομοιότυπες επιχειρήσεις.γ. Να βρεθεί η συνάρτηση αγοραίας προσφοράς εάν είναι γραμμική.Λύση:α. ή ή VC = 7500 χρ.μον.VC = w⋅L ή 7500 = w⋅10 ή w = 750 χρ. μον.Εφ’ όσων έχουμε πίνακα προσφοράς ισχύει ότι MC = P.

(VC) MC Q

ή

(VC – 7500)60 800 – 500

ή VC = 25500 χρ. μον.

ή VC = 25500 χρ. μον.VC = w⋅L ή 25500 = 750⋅L ή L = 34Άρα πρέπει να προσληφθούν 34 – 10 = 24 εργάτες.β. Πίνακας αγοραίας προσφοράς: Τιμή (Ρ) Προσφερόμενη Ποσότητα (QS) 30 5000 60 8000γ. QS = γ + δΡ QS = γ + δΡ ή 5000 = γ + 100 • 30 ή γ = 2000 Άρα QS = 2000 + 100Ρ

Παυλίδου ΠολυξένηΜαθηματικός ΑΠΘ

Το Πρόσημο Του Τριωνύμου αx2+βx+γ, α≠0

1

Από το γυμνάσιο γνωρίζουμε ότι το τριώνυμο της μορφής 2P(x) αx βx γ με α 0 , μέσω ενός αριθμού,

της διακρίνουσας 2β 4αγ , μπορούμε να βρούμε το πλήθος των ριζών του, δηλαδή τις τιμές ή την τιμή του x για την οποία το P(x) μηδενίζεται. Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι το εξής: Τι τιμές παίρνει το τριώνυμο για τις υπόλοιπες τιμές του R, δηλαδή του συνόλου των πραγματικών αριθμών; Ας ξεκινήσουμε από την αρχή.

29

1

Α. Αν η διακρίνουσα Δ>0, το τριώνυμο έχει δύο πραγματικές και άνισες ρίζες: Τις 1βx

2α

και

2βx

2α

. Επειδή το τριώνυμο γραφικά εκφράζει μία παραβολή, οι τιμές αυτές, δηλαδή τα 1 2x , x ,είναι

οι τετμημένες των σημείων πάνω στον άξονα χ΄χ. Δηλαδή στις τιμές αυτές το τριώνυμο μηδενίζεται. Το τριώνυμο παραγοντοποιείται ως εξής : 1 2α(x x )(x x ) . Θα δούμε τις τιμές που παίρνει σε αυτήν την περίπτωση το τριώνυμο. Κατασκευάζουμε τον παρακάτω πίνακα:

x 1x 2x 2αx βx γ Ομόσημο του α Ετερόσημο του α Ομόσημο του α

Άρα το τριώνυμο είναι ομόσημο του συντελεστή α στα διαστήματα εκτός των ριζών 1 2x και x , και ετερόσημο του α στο διάστημα εντός των ριζών.

Β. Αν η διακρίνουσα είναι Δ=0, το τριώνυμο έχει μία διπλή πραγματική ρίζα. Την 0βx

2α

.

Το τριώνυμο σε αυτήν την περίπτωση παραγοντοποιείται ως εξής : 20α(x x )

Είναι φανερό από την παραγοντοποίηση ότι το πρόσημο του τριωνύμου εξαρτάται αποκλειστικά από τον συντελεστή α γιατί ισχύει 2

0(x x ) 0 . Άρα θα δούμε και στον παρακάτω πίνακα πιο παραστατικά το πρόσημο του τριωνύμου όταν η διακρίνουσα είναι Δ=0.

x 0x

2αx βx γ Ομόσημο του α Ομόσημο του α

Δηλαδή όπως φαίνεται το τριώνυμο είναι ομόσημο του α πριν και μετά το 0x .

Γ. Αν Δ<0 τότε το τριώνυμο δεν μηδενίζεται για κανένα πραγματικό αριθμό. Το τριώνυμο δεν μπορεί να παραγοντοποιηθεί όπως στις προηγούμενες περιπτώσεις. Αλλά γράφεται :

2

2

42 x . Όπως φαίνεται η αγκύλη είναι θετικός αριθμός, οπότε το πρόσημο καθορίζεται καθαρά

από το πρόσημο του αριθμού α. Το πρόσημό του φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

x

2αx βx γ Ομόσημο του α

Το πρόσημο του τριωνύμου είναι μια σημαντική ενότητα για την άλγεβρα, γιατι επιλύει ανισώσεις β’ βαθμού.

Άσκηση :

Να βρείτε τις τιμές του λ R για τις οποίες η εξίσωση : 2(λ 2)x 2(1 λ) x 1 0, λ -2 , να έχει δύο πραγματικές και άνισες ρίζες.

Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για την εκμάθη-ση και τη χρησιμότητα της λατινικής γλώσσας. Η πλειονό-τητα υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια «νεκρή» γλώσσα που δεν έχει να προσφέρει τίποτα στη σύγχρονη εποχή της αλματώδους τεχνολογικής προόδου. Είναι όμως πράγματι «νεκρή»;Ας κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή: οι γλώσσες που είναι απόγονοι της Λατινικής ονομάζονται ως Ρομανικές γλώσσες (επίσης Λατινογενείς ή Νεολατινικές γλώσσες). Οι γλώσσες αυτές πήραν μορφή σταδιακά μετά την απο-σύνθεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και προήλθαν από την ομιλουμένη Λατινική. Ορισμένες λατινογενείς γλώσ-σες συγκαταλέγονται σε αυτές με τους περισσότερους ομι-λητές παγκοσμίως: (Ισπανική, Πορτογαλική, Γαλλική).Στις Ρομανικές γλώσσες περιλαμβάνονται όλες οι γλώσ-σες που προέρχονται από τα Λατινικά, τη γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πάνω από 1.200 εκατομμύρια άνθρωποι ομιλούν σήμερα κάποια ρομανική γλώσσα και αυτοί βρίσκονται κυρίως στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αφρική, καθώς και σε διάφορες διάσπαρτες περιοχές ανά την υφήλιο.

Τα λατινικά γνωρίζουν αναγέννηση όχι μόνο στα πανεπι-στήμια και στις κλασικές σπουδές. Υπάρχουν, urbi et orbi (=στην πόλη και στην οικουμένη), σύλλογοι και διεθνείς οργανώσεις, άπειρα έντυπα και βιβλία για τη γλώσσα των αρχαίων Ρωμαίων.Ενθουσιώδεις λατινιστές μπαίνουν καθημερινώς σε websites όπως το Circulus Latinus Interretialis και το Grex Latine Loquentium (Ποίμνιο των Λατινοφώνων) και δια-βάζουν τις ειδήσεις στα λατινικά στην ηλεκτρονική εφη-μερίδα Ephemeris. Ο ραδιοφωνικός σταθμός YLE μεταδί-δει ειδήσεις στα λατινικά στη Φινλανδία.Αλλά κάποιοι φοβούνται ότι το λεξιλόγιο δεν ανανεώνεται ούτε εξελίσσεται. Λένε, ας πούμε, ότι υπάρχει μια πολύ καλή μετάφραση για το tweet. Θα ήταν pipatum, το τιτί-βισμα που έκανε το σπουργίτι της φίλης του Κάτουλλου. Ειδικοί έχουν μεταφράσει πολλές σύγχρονες λέξεις στα λατινικά: το τσιγάρο θα λεγόταν fistula nicotiana, το μπά-σκετ follies canistrique ludus, ο μπάρμαν tabernae potoriae minister, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής instrumentum computatorium, η μίνι φούστα tunicula minima, και ο

ΟΗΕ Unitarium Nationum Coetus.3.000 ομιλητέςΜόλις 3.000 άνθρωποι, σε όλον τον κόσμο, μπορούν να κάνουν μια προφορική συζήτηση στα λατινικά. Μερι-κές εκατοντάδες λαμβάνουν μέρος σε διεθνή συνέδρια που διοργανώνει η Academia Latinitati Fovendae και η Academia Vivarium Novum.«Αξίζει τον κόπο να μάθει κανείς λατινικά σήμερα;» Σε μια συνέντευξή του ο Νίκολας Όστλερ, πρόεδρος του Ιδρύματος για τις Γλώσσες που Απειλούνται με Εξαφάνι-ση, δηλώνει:«Νομίζω ναι. Η γνώση τους είναι μια στιβαρή επαφή με τη δύναμη που συνδέει σχεδόν ολόκληρο τον ευρωπαϊκό πο-λιτισμό. Στους πρώτους αιώνες της, η λατινική ήταν ένας μικρότερος εταίρος των ελληνικών, αλλά οι δύο γλώσσες χώρισαν γύρω στον 5ο αιώνα μΧ, όταν οι ελίτ της Ανα-τολής και της Δύσης σταμάτησαν να μαθαίνουν η μία τη γλώσσα της άλλης.Για τους επόμενους επτά αιώνες η επικοινωνία κατέρ-ρευσε, και αυτό ήταν μεγάλη πνευματική απώλεια για τη Δύση. Όλες οι απόπειρες που έγιναν, κατά καιρούς στη Δύση, για την ανανέωση της κουλτούρας της (οι Αναγεν-νήσεις του 9ου, του 12ου και του 15ου αιώνα) άρχισαν με μια μεταρρύθμιση στις σπουδές των λατινικών.Σήμερα, εκτός από την περιοδική χρήση τους στο Βατι-κανό, τα λατινικά ζουν στο λυκόφως. Δεν είναι πια πηγή καινοτομίας. Αλλά η μελέτη τους μας βοηθάει να κατανο-ήσουμε πολλές από τις λέξεις μας, από τους νόμους μας, και από τα ιστορικά προβλήματα και τις ιδέες μας.Όπως λέει η επιγραφή στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύ-λου στο Λονδίνο, «Si monumentum requires circumspice»: αν ψάχνεις κάποιο μνημείο (για την επιρροή των λατινι-κών στην Ιστορία), ρίξε απλώς μια ματιά γύρω σου (στον σύγχρονο κόσμο)»!Διασκευασμένο άρθρο (πηγή: Μητροπούλου Ειρήνη –το Βήμα )Φράσεις που, λίγο-πολύ, χρησιμοποιούμε και καλό είναι να ξέρουμε τι σημαίνουν

Λατινική φράση Μετάφρασηa posteriori [συμπέρασμα] μετά από εμπειρική

παρατήρησηa priori εκ των προτέρων, θεωρητικά, χωρίς

παρατήρησηalter ego ο άλλος εαυτόςa cappella στην εκκλησία (μτφ., χωρίς τη συνο-

δεία μουσικής)casus belli αιτία πολέμουcurriculum vitae πορεία της ζωής (βιογραφικό σημεί-

ωμα)

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥΚατσανίδου ΕύηΦιλόλογος ΑΠΘ

Λατινικά: είναι όντως μια «νεκρή» γλώσσα;

30

31de facto εμπράκτως, εκ των πραγμάτωνde iure σύμφωνα με το νόμο, δικαιωματικάerga omnes έναντι όλωνhomo sapiens σόφρων άνθρωπος (ανθρωπολογικός

όρος)homo universalis άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα

και πολλές γνώσειςin extremis στα άκρα, σε ακραία περίπτωση,

στην εσχάτη περίπτωσηin vivo σε πραγματικές συνθήκεςmare nostrum η θάλασσά μας (η Μεσόγειος)mea culpa λάθος μουmemorandum υπόμνημα, μνημόνιοmodus vivendi τρόπος ζωήςpater familias ο πατέρας της οικογένειαςpersona non grata ανεπιθύμητο πρόσωποquo vadis? πού πηγαίνεις;sine qua non εκ των ων ουκ άνευstatus quo το κατεστημένο, η υπάρχουσα κατά-

στασηtabula rasa λευκή πλάκα, μετφ. άγραφο χαρτί,

σε νέα βάση

veni, vidi, vici ήρθα, είδα, νίκησα

Ιστορικές φράσεις στα ΛατινικάTimeo Danaos et dona ferrentes. μτφρ: φοβού τους Δα-ναούς και δώρα φέροντας, Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητήςAlea jacta est. μτφρ: ο κύβος ερρίφθη Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ, Ρωμαίος στρατηγός και ύπατος το είπε όταν διέβη τον Ρουβίκωνα, αλλά ήταν παλιότερη ελληνική πα-ροιμίαTu quoque, fili! μτφρ: και συ τέκνον![Βρούτε] Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ, Ρωμαίος στρατηγός και ύπατος τα τελευταία λόγια του (ειπώθηκαν στα Ελληνικά)Omnia vincit amor. μτφρ: ο έρωτας νικάει τα πάντα. Βιρ-γίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητήςSi vis amari, ama. μτφρ: αν θέλεις να σ’ αγαπούν, να αγα-πάς Σενέκας, 4 μ.Χ-65 μ.Χ., Ρωμαίος φιλόσοφοςRes, non verba.μτφρ: έργα, όχι λόγιαVerba volant, scripta manent. μτφρ: τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν βασισμένο στο ομηρικό «έπεα πτερόεντα»Vultus est index animi. μτφρ: το πρόσωπο είναι ο δείκτης της ψυχήςBarba non facit philosophum. μτφρ: Τα γένια δεν κάνουν τον φιλόσοφο

ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥΕμμανουέλα Μπασγιουράκη Χημικός - ΦαρμακοποιόςMSc στην οργανική χημεία - υποψ.PhD στη νευροφαρμακολογία

Ένας µαθητής θέλει να παρασκευάσει ένα υδατικό διά-λυµα 400mL NaOH συγκέντρωσης 1Μ (διάλυµα ∆1).α) Πόση είναι η ποσότητα του NaOH που θα πρέπει να διαλύσει σε 400mL H2O;β) Από το διάλυμα Δ1, θέλει να παρασκευάσει ένα διά-λυµα NaOH συγκέντρωσης 0,5Μ (διάλυμα Δ2). Πόσο όγκο Η2Ο (σε mL) πρέπει να προσθέσει στο ∆1 για να φτιάξει το διάλυµα που θέλει;γ) Αν αναμίξει τα δύο διαλύματα Δ1 και Δ2, ποια θα είναι η τελική συγκέντρωση του διαλύματος που θα προκύψει;δ) Πόση ποσότητα (σε g) H2SO4 µπορεί να εξουδετερώσει το διάλυµα ∆1;ΑΠΑΝΤΗΣΗα) Αρχικά μετατρέπουμε τα ml σε L ως εξής: 400ml/1000=0,4L διαλύματος.Ισχύει ότι C=n/V, επομένως έχουμε:1=n/0,4 άρα n=0,4molΣτη συνέχεια βρίσκουμε την μοριακή μάζα του NaOH:Mr,NaOH=23+16+1=40Ισχύει ο τύπος n=m/Mr, άρα έχουμε:0,4=m/40 άρα m=16g NaOH χρειάζεται να διαλυθούν σε 400ml H2O.β) Από την στιγμή που στο διάλυμα Δ1 προστίθεται νερό πραγματοποιείται αραίωση του διαλύματος αυτού. Έτσι

θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο της αραίωσης, ο οποίος είναι C1V1=C2V2. Επομένως έχουμε:1.0,4=0,5.V2, και άρα προκύπτει ότι V2=0,8LΆρα η ποσότητα του H2O που προσθέσαμε είναι 0,8-0,4=0,4L=400ml H2O.γ) Για την ανάμιξη δύο ίδιων διαλυμάτων ισχύει ο παρα-κάτω τύπος:C1V1+C2V2=CτελVτελ , όπου Vτελ= V1+ V2Έτσι έχουμε, 1.0,4+0,5.0,8=Cτελ.(0,4+0,8) ⇔ ⇔ 0,4+0,4= Cτελ.1,2 ⇔ 0,8= Cτελ.1,2 ⇔ Cτελ=0,66Μ

δ) Η αντίδραση εξουδετέρωσης είναι μια αντίδραση δι-πλής αντικατάστασης ανάμεσα σε μία βάση και ένα οξύ.Από το (α) ερώτημα είχε προκύψει ότι το Δ1 περιέχει 0,4mol NaOH, οπότε ψάχνουμε τα mol του H2SO4. 2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2OΣτοιχ. 2 1 1 2 mol 0,4 xΣύμφωνα με την απλή μέθοδο των τριών ισχύει ότι:2x=1.0,4 και άρα x=0,2mol H2SO4.Για να μετατρέψουμε τα mol του H2SO4 σε γραμμά-ρια θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο n=m/Mr, όπου Mr,H2SO4=2.1+1.32+4.16=98Επομένως έχουμε:0,2=m/98 ⇔ m= 19.6g H2SO4

Η Εκπαίδευση σε πρώτο πλάνο

Ενημερωθείτε για τα νέα προγράμματα σπουδών των φροντιστηρίων μας.

Μεγάλου Αλεξάνδρου 51 - ΕΥΟΣΜΟΣΤηλέφωνο: 2310766796Fax: 2310766796Τ.Κ. 56224E-mail: evosmos@orionas.edu.gr

Αγίου Παντελεήμονος 7 - ΠΟΛΙΧΝΗΤηλέφωνο: 2310664001Fax: 2310664001T.K. 56533E-mail: polixni@orionas.edu.gr

www.orionas.edu.gr