ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ - ΕΙΔΗ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ

ΑΚατηγορούμενο(απλό) Β Επιρρηματικό Γ ΠροληπτικόΔ Γενική Κατηγορήματική

ΑΚατηγορούμενο(απλό) καλείται το όνομα που αποδίδει κάποιο γνώρισμα στο Υποκείμενο (δηλαδή το κατατάσσει σε μια κατηγορία) και απαντάει στην ερώτηση laquo τι είδους raquo Πχ Κέρκυρα ἐστί νῆσος Το Κατηγορούμενο είναι κανονικά επίθετο ή ουσιαστικό αλλά μπορεί να είναι και οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου αρκεί να έχει θέση ονόματος Πχ Τό σιγᾶν ἐστί σωφρονεῖν Ἡ ἀγορά ἦν πλησίον Φίλιππος ἐστί ὅ τι ἄν εἰπῄ τιςΟἱ στρατιῶται ἦσαν χιλίοι ΡΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ Ή ΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ Συνδετικά λέγονται τα ρήματα που συνδέουν το Υποκείμενο μιας πρότασης με το Κατηγορούμενο Συνδετικά ρήματα είναι κυρίως το εἰμί και άλλα με συγγενική σημασία Α εἰμί ὑπάρχω τυγχάνω διατελῶ ἔφυν πέφυκα γίγνομαι καθίσταμαι ἀποβαίνω(γίνομαι) ἐκβαίνω συμβαίνω (αποβαίνω καταντώ)π χ ἀνυπόδυτος καί ἀχίτων διατελεῖς σύ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτωνΒ Τα Δοξαστικά ( δηλαδή όσα σημαίνουν θεωρούμαι φαίνομαι) φαίνομαι δοκῶ λέγομαι(=θεωρούμαι) νομίζομαι κρίνομαι λαμβάνομαι ὑπολαμβάνομαι εὑρίσκομαι ἁλίσκομαι κ ά π χ πάντες οἱ ἐν ἡλικίᾳ καλοί φαίνονται Οὗτος ἐδόκει ἀγαθός Σύ οὖν τοιούτος εὑρέθηςΓ Τα Κλητικά (δηλαδή όσα έχουν τη σημασία του ονομάζομαι) ὀνομάζομαι προσαγορεύομαι καλοῦμαι λέγομαι ἀκούω κ ά Π χ φίλοι καί ξένοι ὠνομάζοντο Ἐπιστήμονες λέγονταιΔ Τα ρήματα εκλογής (Προχειριστικά) αἱροῦμαι χειροτονοῦμαι λαγχάνω αποδεικνύομαι κά πχ Περικλῆς ᾑρέθη στρατηγός Δαρεῖος ἀπεδέδεικτο βασιλεύς

Κατηγορούμενο του Αντικειμένου Τα μέσα ή ενεργητικά ρήματα των κατηγοριών Β Γ Δ δέχονται το κατηγορούμενο σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ γιατί αποδίδεται στο αντικείμενο των ρημάτων αυτών ενώ τα παθητικά των ίδιων κατηγοριών δέχονται όπως είδαμε κατηγορούμενο στο υποκείμενό τουςπχ Εὐεργέτην τόν Φίλιππον ἡγοῦντο (=θεωρούσαν το Φίλιππο ευεργέτη)Τήν τοιαύτην δύναμιν ἀνδρείαν ἔγωγε καλῶ (=μια τέτοια δύναμη εγώ τουλάχιστον την ονομάζω ανδρεία)

Άρα κατηγορούμενο του Αντικειμένου δέχονται οι εξής κατηγορίες ρημάτων όσα σημαίνουν εκλογή πχ ἐκλέγω αἱροῦμαι χειροτονῶ ἀποδείκνυμι τα κλητικά ενεργητικά πχ καλῶ λέγω προσαγορεύω κα τα δοξαστικά ενεργητικά πχ νομίζω ὑπολαμβάνω ἡγοῦμαι κρίνω όσα σημαίνουν ἔχω παρέχω λαμβάνω παραλαμβάνω ἐῶ κτῶμαι

ἀποδέχομαι γεννῶ ἄγω φέρω καταλείπω πέμπω διαφυλάττω ἐλέγχω δέχονται κατηγορούμενο σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ που αναφέρεται στο αντικείμενό τους

πχ Πάντων δεσπότην ἑαυτόν πεποίηκεν (=έκανε τον εαυτό του αφέντη όλων)Ἔπεμψαν αὐτούς κήρυκας τῆς εἰρήνηςΔιέσωζε τήν πόλιν φίληνΕἴασαν τάς πόλεις αὐτονόμους

Β Επιρρηματικό Κατηγορούμενο είναι ένα κατηγορούμενο το οποίο ισοδυναμεί με επίρρημα

Ρήματα κίνησης συνδέουν συνήθως το υποκείμενο με αυτό το κατηγορούμενοΤο επιρρηματικό κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο και εκφράζει Χρόνο τριταῖος τεταρταῖοςτελευταῖος (στο τέλος τελικά) σκοταῖος (=στο

σκοτάδι) ὄρθριος χρόνιος ἡμερήσιος (=για ένα χρόνο) κάΤρόπο πολύς μέγας ἄφθονος ἑκών(=με τη θέληση κάποιου) ἑκούσιος ἐθελοντής

ἐθελούσιος ἄκων (=χωρίς τη θέληση κάποιου) ἀκούσιος ἄσμενος ἥσυχος ὑπόσπονδος καΤόπο πελάγιος ὑπαίθριος μετέωρος (=στο ανοιχτό πέλαγος) κ άΣειρά πρῶτος πρότερος δεύτερος κάΣκοπό βοηθός ἐπίκουρος σύμβουλος ἱκέτης κά πχ Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖοςἘγώ ἑόρακά σε ἄσμενοςΟἱ στρατηγοί ἐξῆλθον πρῶτοιΟἱ στρατιῶται ἐσκήνουν ὑπαίθριοιΑἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί

ΓΠροληπτικό Κατηγορούμενο τα ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη και η ενέργειά τους διαρκεί για πολύ χρόνο είναι δυνατό να παίρνουν κατηγορούμενο με το οποίο αποδίδεται από πριν στο υποκείμενο ως γνώρισμα το τελικό αποτέλεσμα του ρήματος Ρήματα που συνδέουν το προληπτικό κατηγορούμενο με το υποκείμενό του είναι τα αἴρομαι αὐξάνομαι τρέφομαι ῥέω πνέω χωρῶ προχωρῶ διδάσκωσπουδάζω παρασκευάζω κατασκευάζωποθῶ τείνωΤο προληπτικό κατηγορούμενο ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση

Παραδείγματα Καί ἤρετο τό ὕψος τοῦ τείχους μέγαἌννίκερις ὁ Κυρηναῖος τούς ἑαυτοῦ φίλους ἱππέας ἐδίδαξεΦίλιππος ηὔξηται μέγας ἐκ μικροῦΣΗΜΕΙΩΣΗ Το προληπτικό κατηγορούμενο όταν εξαρτάται από ρήματα παθητικά προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος και μπαίνει σε πτώση ονομαστική όπως στα προηγούμενα παραδείγματα Όταν εξαρτάται από ενεργητικά

μεταβατικά προσδιρίζει το αντικείμενο του ρήματος και μπαίνει σε πτώση αιτιατική πχ Παρεσκευάσαμεν τήν πόλιν αὐταρκεστάτην

Δ Γενική Κατηγορηματική όταν το κατηγορούμενο μιας προτάσεως είναι ουσιαστικό μπορεί να βρίσκεται σε πτώση γενική Η γενική αυτή λέγεται κατηγορηματική και δεν είναι τίποτε άλλο παρά κατηγορούμενο σε πτώση γενική Τα είδη της γενική κατηγορηματικής είναι

Γενική κατηγορηματική κτητική αυτή φανερώνει τον κτήτορα (κάτοχο) του υποκειμένο κυριολεκτικά ή μεταφορικά Παραδείγματα Τό πεδίον ἐστί τοῦ πατρός Ἡ ἡγεμονία ἐστί τῶν πολιτῶν

Γενική κατηγορηματική διαιρετική αυτή φανερώνει ένα σύνολο του οποίου το υποκείμενο αποτελεί ένα μέρος Παραδείγματα Ἀγησίλαος ἦν τῶν στρατηγῶν Ἡ Ζέλεια ἐστί τῆς Ἀσίας

Γενική κατηγορηματική της ιδιότητας αυτή φανερώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου (δηλμέτρο ύψος μήκος πλάτος ηλικία λόγους και πράξεις χαρακτήρα) και συχνά συνοδεύεται από έναν επιθετικό προσδιορισμό Παραδείγματα Ὁ Εὐφράτης ἐστί τεσσάρων πλέθρων Πρόξενος ἦν τριάκοντα ἐτῶν Ἐγώ δέ ἀγαθοῦ τρόπου εἰμί

Γενική κατηγορηματική της αξίας αυτή φανερώνει την αξία του υποκειμένου Παραδείγματα Ὁ σῖτος ἦν ταλάντου Τό χωρίον πολλοῦ ἀργυρίου γίγνεται

Γενική κατηγορηματική της ύλης αυτή φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το υποκείμενο Παραδείγματα Πάντα ἐστί χρυσοῦ κρηπίς ἐστί λίθων

Ασκήσεις1 Να βρεθεί το είδους του κατηγορουμένου Τοῦτο ἐστί ἡ ῥητορική Σόλων νομοθέτης ἐκλήθη Ἴππαρχος καί Θεσσαλός ἦσαν ἀδελφοί Ὁ δῆμος εἵλετο τόν πατέρα στρατηγόν Κρήνη ἄφθονος ῥέουσα Ἄσμενος ἄν τοῦτο ὁρῴην Ἡ ἀγορά καί τό πρυτανεῖον παρίου λίθου ἦσαν Ἤδη οἱ νεκροί εκείτοντο πεμπταῖοι Ὁ πόλεμος ἐστί οὐχ ὅπλων ἀλλά δαπάνης Σιγή ἐστί σωφρόνος τρόπου Οἱ στέφανοι ἦσαν οὐκ ἴων ἤ ῥόδων ἀλλά χρυσοῦ Τό Κύρου ὄνομα μέγιστον ηὔξητο Τά δάνεια δούλους τούς ἐλευθέρους ποιεῖ Ἀφίκοντο ἑκταῖοι εἰς Χρυσόπολιν Οἱ τά ἀγαθά πράττοντες υἱοί Θεοῦ κληθήσονται Ἄγγελός τις ἑσπέριος εἰς τό στρατόπεδον ἀφικόμενος τοῖς στρατιώταις ἀσμένοις

ἀπήγγειλε τούς πολεμίους ἀπράκτους ἀποχωρήσαντας Ὑμεῖς τῶν μεγάλων δήμων ἐστέ Κατεσκεύασαν τά τείχη παχέα Ἡ πόλις ἐχειροτόνησε Δημοσθένη τειχοποιόν Οὗτος ἐξῆλθε τελευταῖος Τινές τούς φιλοσόφους θείους προσαγορεύουσι Ἡ μέν ἐλπίς τοῦ μέλλοντος ἐστίν ἡ δέ μνήμη τοῦ παροιχομένου Πενίαν φέρειν οὐ παντός ἐστίν ἀλλά ἀνδρός σοφοῦ Οἱ Θηβαῖοι οἰκοῦσιν ὅμοροι τοῖς Ἀθηναῖοις Τόν θάνατον ἡγοῦνται τῶν μεγίστων κακῶν εἶναι Ἔταξε τούς ψιλούς ἐσχάτους Ὑπό τοῦ δήμου ἐτράφη μέγας Ἀπέστειλαν αὐτούς βοηθούς τοῖς ξυμμάχοις Ὁ Ἄιδης τούς νόμους ἴσους ποθεῖ Παρετάξαντο τάς ναῦς μετεώρους Καλοῦσιν αὐτούς νομοθέτας

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το Απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό Ως ρηματικός τύπος έχει χρόνους και διαθέσεις και δέχεται αντικείμενο υποκείμενο επιρρηματικούς προσδιορισμούς και το δυνητικό ἄν (= δυνητικό απαρέμφατο)Ακόμη μπορεί να συνοδεύεται με ουδέτερο άρθρο (έναρθρο απαρέμφατο) και να συνδέεται με άλλα ουσιαστικά

Διάκριση του απαρεμφάτουΑ Ειδικό ( μεταφράζεται με ὅτι άρνηση οὐ) Συνδέεται με ρήματα 1 λεκτικά π χ λέγω ὁμολογῶ πείθω φημί ἐπαγγέλλομαι ὑπισχνοῦμαι αἰτιῶμαι κά 2 δοξαστικά π χ δοκῶ νομίζω οἴομαι ἡγοῦμαι φαίνομαι κρίνω ὑπολαμβάνω πιστεύω ἐλπίζω κά 3γνωστικά πχ γιγνώσκω πυνθάνομαι ἀκούω και τίθεται ως αντικείμενό τους ( ή υποκείμενο των αντίστοιχων παθητικών ή απρόσωπων ρημάτων τους) Π χ Κριτίας φησί με τούς στρατηγούς ἀποκτεῖναι Ἐνόμισαν τήν πόλιν ἐν κινδύνῳ εἶναι Πυνθάνομαι ταῦτα ἀπολογήσασθαι αὐτόν Ἔδοξε τῇ πόλει εἰκότα λέγεινΕιδικές περιπτώσεις Τα ρήματα μέλλω ἀπειλώ ἐλπίζω ὑπισχνοῦμαι ὄμνυμι

προσδοκῶ δέχονται ως αντικείμενο απαρέμφατο μέλλοντα που μπορεί να είναι ειδικό ή τελικό

Β Τελικό ( μεταφράζεται με να άρνηση μή) Συνδέεται με ρήματα 1 βουλητικά πχ βούλομαι ἐθέλω ἐπιθυμῶ ζητῶ προαιροῦμαι

(προτιμῶ) ἐφίεμαι σπεύδω κ ά 2 απαγορευτικά ή κωλυτικά πχ ἀπαγορεύω κωλύω

ἀποτρέπω εἴργω(εμποδίζω) κά3 προτρεπτικά ή κελευστικά π χπαραινῶ κελεύω πείθω

προστάττω ἐπισκήπτω(διατάζω) κά4 δυνητικά και όσα δηλώνουν συνήθεια παραχώρηση

απόπειρα αξίωση δισταγμό π χ δύναμαι ἔχω(=μπορώ) οἷός τrsquo εἰμί (=είμαι ικανός) ἐθίζω εἴωθα ἀφίημι ἐπιτρέπω πειρῶμαι ἐγχειρῶ τολμῶ ἀξιῶ αἰτῶ κ ά

Π χ Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν Τούς ὀπλίτας ἐκέλευε αὐτοῦ μεῖναι Ἐκώλυον τούς Ἀθηναίους τήν θάλασσαν πλεῖν Τῷ πατρί τῷ ἐμῷ ἄλλα ἄν τις ἔχοι ἐπικαλέσαι ἵσως Κῦρος ἐπειρᾶτο κατάγειν τούς ἐκπεπτωκότας

Σύνταξη του απαρεμφάτου Α Ταυτοπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και γιrsquo αυτό βρίσκεται σε πτώση ονομαστική Πχ Κῦρος νομίζει ἀδικεῖσθαι ὑφrsquo ὑμῶν (Κῦρος νομίζει Κῦρος ἀδικεῖσθαι)

Β Ετεροπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από εκείνο του ρήματος ή ρηματικού τύπου εξάρτησης και τίθεται κανονικά σε πτώση αιτιατική(σε σύνταξη με απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία) Π χ Φασί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα τιμᾶν τούς θεούς Σε κάποιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας ή ταυτοπροσωπίας μπορεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται γιατί είναι γενικό και αόριστο ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα Πχ γράμματα δεῖ μαθεῖν (εν τινά) Δέομαι ὑμῶν ἀκοῦσαι (εν ὑμᾶς) Ἔξεστι ὑμῖν εὐδαίμονας γενέσθαι (εν ὑμᾶς) Χρήσεις του άναρθρου απαρεμφάτου Α Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις Πχ οὕτω χρή ποιεῖν ὑμᾶς Ράδιον δέ τοῦτο καταμαθεῖν ἐστίνΒ Αντικείμενο (στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) Πχ Ἤκουσε τούς πολεμίους ταράττεσθαιΓ Κατηγορούμενο με συνδετικά ρήματα (εἰμί γίγνομαι λέγω ) όταν έχει θέση ουσιαστικού Πχ τό κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν Δ Επεξήγηση (Ονοματικός προσδιορισμός) κάποιου ουσιαστικού με γενική έννοια και συνήθως ουδετέρου δεικτικής αντωνυμίας Πχ τοῦτο ἐστί τό δίκαιον ἀποδιδόναι ἕκαστον τό προσῆκονΕ Ως προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς) κοντά σε επίθετα που δηλώνουν ικανότητα αρμοδιότητα δυνατότητα επάρκεια κλίση καταλληλότητα προθυμία (ἱκανός ἀγαθός δεινός ἄξιος ἐπιτήδειος χαλεπός ῥάδιος κτλ) Πχ δεινός λέγειν Βραδεῖς ἰέναι ἐς τούς πολέμους Οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρός ἐφησθῆναιΣΤ Ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος (απαρέμφατο του σκοπού) κοντά σε ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή κίνηση (αἱροῦμαι(=εκλέγω) ποιῶ ποιοῦμαι διαπράττομαι δίδωμι ἀφίημι καταλείπω βαίνω πέμπω φέρω έρχομαι ἐφίστημι(=διορίζω) κτλ Πχ Ἤκομεν μανθάνειν Κατέλιπον τους στρατιώτας φυλάττειν την πόλιν Ζ Αντί προστακτικής Πχ Ὤ ξεῖνrsquo ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς rsquoκείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Η Απόλυτα σε στερεότυπες εκφράσεις ἑκών εἶναι (=όσο εξαρτάται από μένα) ἐπrsquo ἐμοί ἐστί κατά τοῦτον εἶναι ὀλίγου δεῖν μικροῦ δεῖν οὐ πολλοῦ δεῖν(=λίγο λείπει

σχεδόν) τό νῦν εἶναι (=όσο για τώρα)

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

πχ Πάντων δεσπότην ἑαυτόν πεποίηκεν (=έκανε τον εαυτό του αφέντη όλων)Ἔπεμψαν αὐτούς κήρυκας τῆς εἰρήνηςΔιέσωζε τήν πόλιν φίληνΕἴασαν τάς πόλεις αὐτονόμους

Β Επιρρηματικό Κατηγορούμενο είναι ένα κατηγορούμενο το οποίο ισοδυναμεί με επίρρημα

Ρήματα κίνησης συνδέουν συνήθως το υποκείμενο με αυτό το κατηγορούμενοΤο επιρρηματικό κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο και εκφράζει Χρόνο τριταῖος τεταρταῖοςτελευταῖος (στο τέλος τελικά) σκοταῖος (=στο

σκοτάδι) ὄρθριος χρόνιος ἡμερήσιος (=για ένα χρόνο) κάΤρόπο πολύς μέγας ἄφθονος ἑκών(=με τη θέληση κάποιου) ἑκούσιος ἐθελοντής

ἐθελούσιος ἄκων (=χωρίς τη θέληση κάποιου) ἀκούσιος ἄσμενος ἥσυχος ὑπόσπονδος καΤόπο πελάγιος ὑπαίθριος μετέωρος (=στο ανοιχτό πέλαγος) κ άΣειρά πρῶτος πρότερος δεύτερος κάΣκοπό βοηθός ἐπίκουρος σύμβουλος ἱκέτης κά πχ Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖοςἘγώ ἑόρακά σε ἄσμενοςΟἱ στρατηγοί ἐξῆλθον πρῶτοιΟἱ στρατιῶται ἐσκήνουν ὑπαίθριοιΑἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί

ΓΠροληπτικό Κατηγορούμενο τα ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη και η ενέργειά τους διαρκεί για πολύ χρόνο είναι δυνατό να παίρνουν κατηγορούμενο με το οποίο αποδίδεται από πριν στο υποκείμενο ως γνώρισμα το τελικό αποτέλεσμα του ρήματος Ρήματα που συνδέουν το προληπτικό κατηγορούμενο με το υποκείμενό του είναι τα αἴρομαι αὐξάνομαι τρέφομαι ῥέω πνέω χωρῶ προχωρῶ διδάσκωσπουδάζω παρασκευάζω κατασκευάζωποθῶ τείνωΤο προληπτικό κατηγορούμενο ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση

Παραδείγματα Καί ἤρετο τό ὕψος τοῦ τείχους μέγαἌννίκερις ὁ Κυρηναῖος τούς ἑαυτοῦ φίλους ἱππέας ἐδίδαξεΦίλιππος ηὔξηται μέγας ἐκ μικροῦΣΗΜΕΙΩΣΗ Το προληπτικό κατηγορούμενο όταν εξαρτάται από ρήματα παθητικά προσδιορίζει το υποκείμενο του ρήματος και μπαίνει σε πτώση ονομαστική όπως στα προηγούμενα παραδείγματα Όταν εξαρτάται από ενεργητικά

μεταβατικά προσδιρίζει το αντικείμενο του ρήματος και μπαίνει σε πτώση αιτιατική πχ Παρεσκευάσαμεν τήν πόλιν αὐταρκεστάτην

Δ Γενική Κατηγορηματική όταν το κατηγορούμενο μιας προτάσεως είναι ουσιαστικό μπορεί να βρίσκεται σε πτώση γενική Η γενική αυτή λέγεται κατηγορηματική και δεν είναι τίποτε άλλο παρά κατηγορούμενο σε πτώση γενική Τα είδη της γενική κατηγορηματικής είναι

Γενική κατηγορηματική κτητική αυτή φανερώνει τον κτήτορα (κάτοχο) του υποκειμένο κυριολεκτικά ή μεταφορικά Παραδείγματα Τό πεδίον ἐστί τοῦ πατρός Ἡ ἡγεμονία ἐστί τῶν πολιτῶν

Γενική κατηγορηματική διαιρετική αυτή φανερώνει ένα σύνολο του οποίου το υποκείμενο αποτελεί ένα μέρος Παραδείγματα Ἀγησίλαος ἦν τῶν στρατηγῶν Ἡ Ζέλεια ἐστί τῆς Ἀσίας

Γενική κατηγορηματική της ιδιότητας αυτή φανερώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου (δηλμέτρο ύψος μήκος πλάτος ηλικία λόγους και πράξεις χαρακτήρα) και συχνά συνοδεύεται από έναν επιθετικό προσδιορισμό Παραδείγματα Ὁ Εὐφράτης ἐστί τεσσάρων πλέθρων Πρόξενος ἦν τριάκοντα ἐτῶν Ἐγώ δέ ἀγαθοῦ τρόπου εἰμί

Γενική κατηγορηματική της αξίας αυτή φανερώνει την αξία του υποκειμένου Παραδείγματα Ὁ σῖτος ἦν ταλάντου Τό χωρίον πολλοῦ ἀργυρίου γίγνεται

Γενική κατηγορηματική της ύλης αυτή φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το υποκείμενο Παραδείγματα Πάντα ἐστί χρυσοῦ κρηπίς ἐστί λίθων

Ασκήσεις1 Να βρεθεί το είδους του κατηγορουμένου Τοῦτο ἐστί ἡ ῥητορική Σόλων νομοθέτης ἐκλήθη Ἴππαρχος καί Θεσσαλός ἦσαν ἀδελφοί Ὁ δῆμος εἵλετο τόν πατέρα στρατηγόν Κρήνη ἄφθονος ῥέουσα Ἄσμενος ἄν τοῦτο ὁρῴην Ἡ ἀγορά καί τό πρυτανεῖον παρίου λίθου ἦσαν Ἤδη οἱ νεκροί εκείτοντο πεμπταῖοι Ὁ πόλεμος ἐστί οὐχ ὅπλων ἀλλά δαπάνης Σιγή ἐστί σωφρόνος τρόπου Οἱ στέφανοι ἦσαν οὐκ ἴων ἤ ῥόδων ἀλλά χρυσοῦ Τό Κύρου ὄνομα μέγιστον ηὔξητο Τά δάνεια δούλους τούς ἐλευθέρους ποιεῖ Ἀφίκοντο ἑκταῖοι εἰς Χρυσόπολιν Οἱ τά ἀγαθά πράττοντες υἱοί Θεοῦ κληθήσονται Ἄγγελός τις ἑσπέριος εἰς τό στρατόπεδον ἀφικόμενος τοῖς στρατιώταις ἀσμένοις

ἀπήγγειλε τούς πολεμίους ἀπράκτους ἀποχωρήσαντας Ὑμεῖς τῶν μεγάλων δήμων ἐστέ Κατεσκεύασαν τά τείχη παχέα Ἡ πόλις ἐχειροτόνησε Δημοσθένη τειχοποιόν Οὗτος ἐξῆλθε τελευταῖος Τινές τούς φιλοσόφους θείους προσαγορεύουσι Ἡ μέν ἐλπίς τοῦ μέλλοντος ἐστίν ἡ δέ μνήμη τοῦ παροιχομένου Πενίαν φέρειν οὐ παντός ἐστίν ἀλλά ἀνδρός σοφοῦ Οἱ Θηβαῖοι οἰκοῦσιν ὅμοροι τοῖς Ἀθηναῖοις Τόν θάνατον ἡγοῦνται τῶν μεγίστων κακῶν εἶναι Ἔταξε τούς ψιλούς ἐσχάτους Ὑπό τοῦ δήμου ἐτράφη μέγας Ἀπέστειλαν αὐτούς βοηθούς τοῖς ξυμμάχοις Ὁ Ἄιδης τούς νόμους ἴσους ποθεῖ Παρετάξαντο τάς ναῦς μετεώρους Καλοῦσιν αὐτούς νομοθέτας

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το Απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό Ως ρηματικός τύπος έχει χρόνους και διαθέσεις και δέχεται αντικείμενο υποκείμενο επιρρηματικούς προσδιορισμούς και το δυνητικό ἄν (= δυνητικό απαρέμφατο)Ακόμη μπορεί να συνοδεύεται με ουδέτερο άρθρο (έναρθρο απαρέμφατο) και να συνδέεται με άλλα ουσιαστικά

Διάκριση του απαρεμφάτουΑ Ειδικό ( μεταφράζεται με ὅτι άρνηση οὐ) Συνδέεται με ρήματα 1 λεκτικά π χ λέγω ὁμολογῶ πείθω φημί ἐπαγγέλλομαι ὑπισχνοῦμαι αἰτιῶμαι κά 2 δοξαστικά π χ δοκῶ νομίζω οἴομαι ἡγοῦμαι φαίνομαι κρίνω ὑπολαμβάνω πιστεύω ἐλπίζω κά 3γνωστικά πχ γιγνώσκω πυνθάνομαι ἀκούω και τίθεται ως αντικείμενό τους ( ή υποκείμενο των αντίστοιχων παθητικών ή απρόσωπων ρημάτων τους) Π χ Κριτίας φησί με τούς στρατηγούς ἀποκτεῖναι Ἐνόμισαν τήν πόλιν ἐν κινδύνῳ εἶναι Πυνθάνομαι ταῦτα ἀπολογήσασθαι αὐτόν Ἔδοξε τῇ πόλει εἰκότα λέγεινΕιδικές περιπτώσεις Τα ρήματα μέλλω ἀπειλώ ἐλπίζω ὑπισχνοῦμαι ὄμνυμι

προσδοκῶ δέχονται ως αντικείμενο απαρέμφατο μέλλοντα που μπορεί να είναι ειδικό ή τελικό

Β Τελικό ( μεταφράζεται με να άρνηση μή) Συνδέεται με ρήματα 1 βουλητικά πχ βούλομαι ἐθέλω ἐπιθυμῶ ζητῶ προαιροῦμαι

(προτιμῶ) ἐφίεμαι σπεύδω κ ά 2 απαγορευτικά ή κωλυτικά πχ ἀπαγορεύω κωλύω

ἀποτρέπω εἴργω(εμποδίζω) κά3 προτρεπτικά ή κελευστικά π χπαραινῶ κελεύω πείθω

προστάττω ἐπισκήπτω(διατάζω) κά4 δυνητικά και όσα δηλώνουν συνήθεια παραχώρηση

απόπειρα αξίωση δισταγμό π χ δύναμαι ἔχω(=μπορώ) οἷός τrsquo εἰμί (=είμαι ικανός) ἐθίζω εἴωθα ἀφίημι ἐπιτρέπω πειρῶμαι ἐγχειρῶ τολμῶ ἀξιῶ αἰτῶ κ ά

Π χ Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν Τούς ὀπλίτας ἐκέλευε αὐτοῦ μεῖναι Ἐκώλυον τούς Ἀθηναίους τήν θάλασσαν πλεῖν Τῷ πατρί τῷ ἐμῷ ἄλλα ἄν τις ἔχοι ἐπικαλέσαι ἵσως Κῦρος ἐπειρᾶτο κατάγειν τούς ἐκπεπτωκότας

Σύνταξη του απαρεμφάτου Α Ταυτοπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και γιrsquo αυτό βρίσκεται σε πτώση ονομαστική Πχ Κῦρος νομίζει ἀδικεῖσθαι ὑφrsquo ὑμῶν (Κῦρος νομίζει Κῦρος ἀδικεῖσθαι)

Β Ετεροπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από εκείνο του ρήματος ή ρηματικού τύπου εξάρτησης και τίθεται κανονικά σε πτώση αιτιατική(σε σύνταξη με απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία) Π χ Φασί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα τιμᾶν τούς θεούς Σε κάποιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας ή ταυτοπροσωπίας μπορεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται γιατί είναι γενικό και αόριστο ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα Πχ γράμματα δεῖ μαθεῖν (εν τινά) Δέομαι ὑμῶν ἀκοῦσαι (εν ὑμᾶς) Ἔξεστι ὑμῖν εὐδαίμονας γενέσθαι (εν ὑμᾶς) Χρήσεις του άναρθρου απαρεμφάτου Α Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις Πχ οὕτω χρή ποιεῖν ὑμᾶς Ράδιον δέ τοῦτο καταμαθεῖν ἐστίνΒ Αντικείμενο (στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) Πχ Ἤκουσε τούς πολεμίους ταράττεσθαιΓ Κατηγορούμενο με συνδετικά ρήματα (εἰμί γίγνομαι λέγω ) όταν έχει θέση ουσιαστικού Πχ τό κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν Δ Επεξήγηση (Ονοματικός προσδιορισμός) κάποιου ουσιαστικού με γενική έννοια και συνήθως ουδετέρου δεικτικής αντωνυμίας Πχ τοῦτο ἐστί τό δίκαιον ἀποδιδόναι ἕκαστον τό προσῆκονΕ Ως προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς) κοντά σε επίθετα που δηλώνουν ικανότητα αρμοδιότητα δυνατότητα επάρκεια κλίση καταλληλότητα προθυμία (ἱκανός ἀγαθός δεινός ἄξιος ἐπιτήδειος χαλεπός ῥάδιος κτλ) Πχ δεινός λέγειν Βραδεῖς ἰέναι ἐς τούς πολέμους Οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρός ἐφησθῆναιΣΤ Ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος (απαρέμφατο του σκοπού) κοντά σε ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή κίνηση (αἱροῦμαι(=εκλέγω) ποιῶ ποιοῦμαι διαπράττομαι δίδωμι ἀφίημι καταλείπω βαίνω πέμπω φέρω έρχομαι ἐφίστημι(=διορίζω) κτλ Πχ Ἤκομεν μανθάνειν Κατέλιπον τους στρατιώτας φυλάττειν την πόλιν Ζ Αντί προστακτικής Πχ Ὤ ξεῖνrsquo ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς rsquoκείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Η Απόλυτα σε στερεότυπες εκφράσεις ἑκών εἶναι (=όσο εξαρτάται από μένα) ἐπrsquo ἐμοί ἐστί κατά τοῦτον εἶναι ὀλίγου δεῖν μικροῦ δεῖν οὐ πολλοῦ δεῖν(=λίγο λείπει

σχεδόν) τό νῦν εἶναι (=όσο για τώρα)

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Γενική κατηγορηματική της ιδιότητας αυτή φανερώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου (δηλμέτρο ύψος μήκος πλάτος ηλικία λόγους και πράξεις χαρακτήρα) και συχνά συνοδεύεται από έναν επιθετικό προσδιορισμό Παραδείγματα Ὁ Εὐφράτης ἐστί τεσσάρων πλέθρων Πρόξενος ἦν τριάκοντα ἐτῶν Ἐγώ δέ ἀγαθοῦ τρόπου εἰμί

Γενική κατηγορηματική της αξίας αυτή φανερώνει την αξία του υποκειμένου Παραδείγματα Ὁ σῖτος ἦν ταλάντου Τό χωρίον πολλοῦ ἀργυρίου γίγνεται

Γενική κατηγορηματική της ύλης αυτή φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το υποκείμενο Παραδείγματα Πάντα ἐστί χρυσοῦ κρηπίς ἐστί λίθων

Ασκήσεις1 Να βρεθεί το είδους του κατηγορουμένου Τοῦτο ἐστί ἡ ῥητορική Σόλων νομοθέτης ἐκλήθη Ἴππαρχος καί Θεσσαλός ἦσαν ἀδελφοί Ὁ δῆμος εἵλετο τόν πατέρα στρατηγόν Κρήνη ἄφθονος ῥέουσα Ἄσμενος ἄν τοῦτο ὁρῴην Ἡ ἀγορά καί τό πρυτανεῖον παρίου λίθου ἦσαν Ἤδη οἱ νεκροί εκείτοντο πεμπταῖοι Ὁ πόλεμος ἐστί οὐχ ὅπλων ἀλλά δαπάνης Σιγή ἐστί σωφρόνος τρόπου Οἱ στέφανοι ἦσαν οὐκ ἴων ἤ ῥόδων ἀλλά χρυσοῦ Τό Κύρου ὄνομα μέγιστον ηὔξητο Τά δάνεια δούλους τούς ἐλευθέρους ποιεῖ Ἀφίκοντο ἑκταῖοι εἰς Χρυσόπολιν Οἱ τά ἀγαθά πράττοντες υἱοί Θεοῦ κληθήσονται Ἄγγελός τις ἑσπέριος εἰς τό στρατόπεδον ἀφικόμενος τοῖς στρατιώταις ἀσμένοις

ἀπήγγειλε τούς πολεμίους ἀπράκτους ἀποχωρήσαντας Ὑμεῖς τῶν μεγάλων δήμων ἐστέ Κατεσκεύασαν τά τείχη παχέα Ἡ πόλις ἐχειροτόνησε Δημοσθένη τειχοποιόν Οὗτος ἐξῆλθε τελευταῖος Τινές τούς φιλοσόφους θείους προσαγορεύουσι Ἡ μέν ἐλπίς τοῦ μέλλοντος ἐστίν ἡ δέ μνήμη τοῦ παροιχομένου Πενίαν φέρειν οὐ παντός ἐστίν ἀλλά ἀνδρός σοφοῦ Οἱ Θηβαῖοι οἰκοῦσιν ὅμοροι τοῖς Ἀθηναῖοις Τόν θάνατον ἡγοῦνται τῶν μεγίστων κακῶν εἶναι Ἔταξε τούς ψιλούς ἐσχάτους Ὑπό τοῦ δήμου ἐτράφη μέγας Ἀπέστειλαν αὐτούς βοηθούς τοῖς ξυμμάχοις Ὁ Ἄιδης τούς νόμους ἴσους ποθεῖ Παρετάξαντο τάς ναῦς μετεώρους Καλοῦσιν αὐτούς νομοθέτας

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το Απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό Ως ρηματικός τύπος έχει χρόνους και διαθέσεις και δέχεται αντικείμενο υποκείμενο επιρρηματικούς προσδιορισμούς και το δυνητικό ἄν (= δυνητικό απαρέμφατο)Ακόμη μπορεί να συνοδεύεται με ουδέτερο άρθρο (έναρθρο απαρέμφατο) και να συνδέεται με άλλα ουσιαστικά

Διάκριση του απαρεμφάτουΑ Ειδικό ( μεταφράζεται με ὅτι άρνηση οὐ) Συνδέεται με ρήματα 1 λεκτικά π χ λέγω ὁμολογῶ πείθω φημί ἐπαγγέλλομαι ὑπισχνοῦμαι αἰτιῶμαι κά 2 δοξαστικά π χ δοκῶ νομίζω οἴομαι ἡγοῦμαι φαίνομαι κρίνω ὑπολαμβάνω πιστεύω ἐλπίζω κά 3γνωστικά πχ γιγνώσκω πυνθάνομαι ἀκούω και τίθεται ως αντικείμενό τους ( ή υποκείμενο των αντίστοιχων παθητικών ή απρόσωπων ρημάτων τους) Π χ Κριτίας φησί με τούς στρατηγούς ἀποκτεῖναι Ἐνόμισαν τήν πόλιν ἐν κινδύνῳ εἶναι Πυνθάνομαι ταῦτα ἀπολογήσασθαι αὐτόν Ἔδοξε τῇ πόλει εἰκότα λέγεινΕιδικές περιπτώσεις Τα ρήματα μέλλω ἀπειλώ ἐλπίζω ὑπισχνοῦμαι ὄμνυμι

προσδοκῶ δέχονται ως αντικείμενο απαρέμφατο μέλλοντα που μπορεί να είναι ειδικό ή τελικό

Β Τελικό ( μεταφράζεται με να άρνηση μή) Συνδέεται με ρήματα 1 βουλητικά πχ βούλομαι ἐθέλω ἐπιθυμῶ ζητῶ προαιροῦμαι

(προτιμῶ) ἐφίεμαι σπεύδω κ ά 2 απαγορευτικά ή κωλυτικά πχ ἀπαγορεύω κωλύω

ἀποτρέπω εἴργω(εμποδίζω) κά3 προτρεπτικά ή κελευστικά π χπαραινῶ κελεύω πείθω

προστάττω ἐπισκήπτω(διατάζω) κά4 δυνητικά και όσα δηλώνουν συνήθεια παραχώρηση

απόπειρα αξίωση δισταγμό π χ δύναμαι ἔχω(=μπορώ) οἷός τrsquo εἰμί (=είμαι ικανός) ἐθίζω εἴωθα ἀφίημι ἐπιτρέπω πειρῶμαι ἐγχειρῶ τολμῶ ἀξιῶ αἰτῶ κ ά

Π χ Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν Τούς ὀπλίτας ἐκέλευε αὐτοῦ μεῖναι Ἐκώλυον τούς Ἀθηναίους τήν θάλασσαν πλεῖν Τῷ πατρί τῷ ἐμῷ ἄλλα ἄν τις ἔχοι ἐπικαλέσαι ἵσως Κῦρος ἐπειρᾶτο κατάγειν τούς ἐκπεπτωκότας

Σύνταξη του απαρεμφάτου Α Ταυτοπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και γιrsquo αυτό βρίσκεται σε πτώση ονομαστική Πχ Κῦρος νομίζει ἀδικεῖσθαι ὑφrsquo ὑμῶν (Κῦρος νομίζει Κῦρος ἀδικεῖσθαι)

Β Ετεροπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από εκείνο του ρήματος ή ρηματικού τύπου εξάρτησης και τίθεται κανονικά σε πτώση αιτιατική(σε σύνταξη με απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία) Π χ Φασί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα τιμᾶν τούς θεούς Σε κάποιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας ή ταυτοπροσωπίας μπορεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται γιατί είναι γενικό και αόριστο ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα Πχ γράμματα δεῖ μαθεῖν (εν τινά) Δέομαι ὑμῶν ἀκοῦσαι (εν ὑμᾶς) Ἔξεστι ὑμῖν εὐδαίμονας γενέσθαι (εν ὑμᾶς) Χρήσεις του άναρθρου απαρεμφάτου Α Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις Πχ οὕτω χρή ποιεῖν ὑμᾶς Ράδιον δέ τοῦτο καταμαθεῖν ἐστίνΒ Αντικείμενο (στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) Πχ Ἤκουσε τούς πολεμίους ταράττεσθαιΓ Κατηγορούμενο με συνδετικά ρήματα (εἰμί γίγνομαι λέγω ) όταν έχει θέση ουσιαστικού Πχ τό κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν Δ Επεξήγηση (Ονοματικός προσδιορισμός) κάποιου ουσιαστικού με γενική έννοια και συνήθως ουδετέρου δεικτικής αντωνυμίας Πχ τοῦτο ἐστί τό δίκαιον ἀποδιδόναι ἕκαστον τό προσῆκονΕ Ως προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς) κοντά σε επίθετα που δηλώνουν ικανότητα αρμοδιότητα δυνατότητα επάρκεια κλίση καταλληλότητα προθυμία (ἱκανός ἀγαθός δεινός ἄξιος ἐπιτήδειος χαλεπός ῥάδιος κτλ) Πχ δεινός λέγειν Βραδεῖς ἰέναι ἐς τούς πολέμους Οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρός ἐφησθῆναιΣΤ Ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος (απαρέμφατο του σκοπού) κοντά σε ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή κίνηση (αἱροῦμαι(=εκλέγω) ποιῶ ποιοῦμαι διαπράττομαι δίδωμι ἀφίημι καταλείπω βαίνω πέμπω φέρω έρχομαι ἐφίστημι(=διορίζω) κτλ Πχ Ἤκομεν μανθάνειν Κατέλιπον τους στρατιώτας φυλάττειν την πόλιν Ζ Αντί προστακτικής Πχ Ὤ ξεῖνrsquo ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς rsquoκείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Η Απόλυτα σε στερεότυπες εκφράσεις ἑκών εἶναι (=όσο εξαρτάται από μένα) ἐπrsquo ἐμοί ἐστί κατά τοῦτον εἶναι ὀλίγου δεῖν μικροῦ δεῖν οὐ πολλοῦ δεῖν(=λίγο λείπει

σχεδόν) τό νῦν εἶναι (=όσο για τώρα)

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Το Απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό Ως ρηματικός τύπος έχει χρόνους και διαθέσεις και δέχεται αντικείμενο υποκείμενο επιρρηματικούς προσδιορισμούς και το δυνητικό ἄν (= δυνητικό απαρέμφατο)Ακόμη μπορεί να συνοδεύεται με ουδέτερο άρθρο (έναρθρο απαρέμφατο) και να συνδέεται με άλλα ουσιαστικά

Διάκριση του απαρεμφάτουΑ Ειδικό ( μεταφράζεται με ὅτι άρνηση οὐ) Συνδέεται με ρήματα 1 λεκτικά π χ λέγω ὁμολογῶ πείθω φημί ἐπαγγέλλομαι ὑπισχνοῦμαι αἰτιῶμαι κά 2 δοξαστικά π χ δοκῶ νομίζω οἴομαι ἡγοῦμαι φαίνομαι κρίνω ὑπολαμβάνω πιστεύω ἐλπίζω κά 3γνωστικά πχ γιγνώσκω πυνθάνομαι ἀκούω και τίθεται ως αντικείμενό τους ( ή υποκείμενο των αντίστοιχων παθητικών ή απρόσωπων ρημάτων τους) Π χ Κριτίας φησί με τούς στρατηγούς ἀποκτεῖναι Ἐνόμισαν τήν πόλιν ἐν κινδύνῳ εἶναι Πυνθάνομαι ταῦτα ἀπολογήσασθαι αὐτόν Ἔδοξε τῇ πόλει εἰκότα λέγεινΕιδικές περιπτώσεις Τα ρήματα μέλλω ἀπειλώ ἐλπίζω ὑπισχνοῦμαι ὄμνυμι

προσδοκῶ δέχονται ως αντικείμενο απαρέμφατο μέλλοντα που μπορεί να είναι ειδικό ή τελικό

Β Τελικό ( μεταφράζεται με να άρνηση μή) Συνδέεται με ρήματα 1 βουλητικά πχ βούλομαι ἐθέλω ἐπιθυμῶ ζητῶ προαιροῦμαι

(προτιμῶ) ἐφίεμαι σπεύδω κ ά 2 απαγορευτικά ή κωλυτικά πχ ἀπαγορεύω κωλύω

ἀποτρέπω εἴργω(εμποδίζω) κά3 προτρεπτικά ή κελευστικά π χπαραινῶ κελεύω πείθω

προστάττω ἐπισκήπτω(διατάζω) κά4 δυνητικά και όσα δηλώνουν συνήθεια παραχώρηση

απόπειρα αξίωση δισταγμό π χ δύναμαι ἔχω(=μπορώ) οἷός τrsquo εἰμί (=είμαι ικανός) ἐθίζω εἴωθα ἀφίημι ἐπιτρέπω πειρῶμαι ἐγχειρῶ τολμῶ ἀξιῶ αἰτῶ κ ά

Π χ Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν Τούς ὀπλίτας ἐκέλευε αὐτοῦ μεῖναι Ἐκώλυον τούς Ἀθηναίους τήν θάλασσαν πλεῖν Τῷ πατρί τῷ ἐμῷ ἄλλα ἄν τις ἔχοι ἐπικαλέσαι ἵσως Κῦρος ἐπειρᾶτο κατάγειν τούς ἐκπεπτωκότας

Σύνταξη του απαρεμφάτου Α Ταυτοπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης και γιrsquo αυτό βρίσκεται σε πτώση ονομαστική Πχ Κῦρος νομίζει ἀδικεῖσθαι ὑφrsquo ὑμῶν (Κῦρος νομίζει Κῦρος ἀδικεῖσθαι)

Β Ετεροπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από εκείνο του ρήματος ή ρηματικού τύπου εξάρτησης και τίθεται κανονικά σε πτώση αιτιατική(σε σύνταξη με απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία) Π χ Φασί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα τιμᾶν τούς θεούς Σε κάποιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας ή ταυτοπροσωπίας μπορεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται γιατί είναι γενικό και αόριστο ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα Πχ γράμματα δεῖ μαθεῖν (εν τινά) Δέομαι ὑμῶν ἀκοῦσαι (εν ὑμᾶς) Ἔξεστι ὑμῖν εὐδαίμονας γενέσθαι (εν ὑμᾶς) Χρήσεις του άναρθρου απαρεμφάτου Α Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις Πχ οὕτω χρή ποιεῖν ὑμᾶς Ράδιον δέ τοῦτο καταμαθεῖν ἐστίνΒ Αντικείμενο (στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) Πχ Ἤκουσε τούς πολεμίους ταράττεσθαιΓ Κατηγορούμενο με συνδετικά ρήματα (εἰμί γίγνομαι λέγω ) όταν έχει θέση ουσιαστικού Πχ τό κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν Δ Επεξήγηση (Ονοματικός προσδιορισμός) κάποιου ουσιαστικού με γενική έννοια και συνήθως ουδετέρου δεικτικής αντωνυμίας Πχ τοῦτο ἐστί τό δίκαιον ἀποδιδόναι ἕκαστον τό προσῆκονΕ Ως προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς) κοντά σε επίθετα που δηλώνουν ικανότητα αρμοδιότητα δυνατότητα επάρκεια κλίση καταλληλότητα προθυμία (ἱκανός ἀγαθός δεινός ἄξιος ἐπιτήδειος χαλεπός ῥάδιος κτλ) Πχ δεινός λέγειν Βραδεῖς ἰέναι ἐς τούς πολέμους Οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρός ἐφησθῆναιΣΤ Ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος (απαρέμφατο του σκοπού) κοντά σε ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή κίνηση (αἱροῦμαι(=εκλέγω) ποιῶ ποιοῦμαι διαπράττομαι δίδωμι ἀφίημι καταλείπω βαίνω πέμπω φέρω έρχομαι ἐφίστημι(=διορίζω) κτλ Πχ Ἤκομεν μανθάνειν Κατέλιπον τους στρατιώτας φυλάττειν την πόλιν Ζ Αντί προστακτικής Πχ Ὤ ξεῖνrsquo ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς rsquoκείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Η Απόλυτα σε στερεότυπες εκφράσεις ἑκών εἶναι (=όσο εξαρτάται από μένα) ἐπrsquo ἐμοί ἐστί κατά τοῦτον εἶναι ὀλίγου δεῖν μικροῦ δεῖν οὐ πολλοῦ δεῖν(=λίγο λείπει

σχεδόν) τό νῦν εἶναι (=όσο για τώρα)

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Β Ετεροπροσωπία Το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό από εκείνο του ρήματος ή ρηματικού τύπου εξάρτησης και τίθεται κανονικά σε πτώση αιτιατική(σε σύνταξη με απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία) Π χ Φασί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα τιμᾶν τούς θεούς Σε κάποιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας ή ταυτοπροσωπίας μπορεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται γιατί είναι γενικό και αόριστο ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα Πχ γράμματα δεῖ μαθεῖν (εν τινά) Δέομαι ὑμῶν ἀκοῦσαι (εν ὑμᾶς) Ἔξεστι ὑμῖν εὐδαίμονας γενέσθαι (εν ὑμᾶς) Χρήσεις του άναρθρου απαρεμφάτου Α Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις Πχ οὕτω χρή ποιεῖν ὑμᾶς Ράδιον δέ τοῦτο καταμαθεῖν ἐστίνΒ Αντικείμενο (στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) Πχ Ἤκουσε τούς πολεμίους ταράττεσθαιΓ Κατηγορούμενο με συνδετικά ρήματα (εἰμί γίγνομαι λέγω ) όταν έχει θέση ουσιαστικού Πχ τό κακῶς ποιεῖν ἐστιν ἀδικεῖν Δ Επεξήγηση (Ονοματικός προσδιορισμός) κάποιου ουσιαστικού με γενική έννοια και συνήθως ουδετέρου δεικτικής αντωνυμίας Πχ τοῦτο ἐστί τό δίκαιον ἀποδιδόναι ἕκαστον τό προσῆκονΕ Ως προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς) κοντά σε επίθετα που δηλώνουν ικανότητα αρμοδιότητα δυνατότητα επάρκεια κλίση καταλληλότητα προθυμία (ἱκανός ἀγαθός δεινός ἄξιος ἐπιτήδειος χαλεπός ῥάδιος κτλ) Πχ δεινός λέγειν Βραδεῖς ἰέναι ἐς τούς πολέμους Οὐκ ἐπιτήδειος ὁ καιρός ἐφησθῆναιΣΤ Ως προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος (απαρέμφατο του σκοπού) κοντά σε ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή κίνηση (αἱροῦμαι(=εκλέγω) ποιῶ ποιοῦμαι διαπράττομαι δίδωμι ἀφίημι καταλείπω βαίνω πέμπω φέρω έρχομαι ἐφίστημι(=διορίζω) κτλ Πχ Ἤκομεν μανθάνειν Κατέλιπον τους στρατιώτας φυλάττειν την πόλιν Ζ Αντί προστακτικής Πχ Ὤ ξεῖνrsquo ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς rsquoκείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Η Απόλυτα σε στερεότυπες εκφράσεις ἑκών εἶναι (=όσο εξαρτάται από μένα) ἐπrsquo ἐμοί ἐστί κατά τοῦτον εἶναι ὀλίγου δεῖν μικροῦ δεῖν οὐ πολλοῦ δεῖν(=λίγο λείπει

σχεδόν) τό νῦν εἶναι (=όσο για τώρα)

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

ὡς ἔπος εἰπεῖν (=για να πω έτσι) ὡς εἰκάσαι (=όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς) ὡς συνελόντι εἰπεῖν ὡς διά βραχέων εἰπεῖν (=για να

μιλήσω σύντομα) ὡς ἐμοί δοκεῖν (=όπως νομίζω) τό ἐπ ἐμοί εἶναι (=όσο εξαρτάται από εμένα)Παραδείγματα Τό ἐπί σφᾶς εἶναι ἀπολώλατε (=όσο εξαρτάται από αυτούς έχετε χαθεί)

Θ Επιφωνηματικό απαρέμφατο δηλώνει 1 ευχή που αναφέρεται στο μέλλον 2 Θαυμασμό αγανάκτηση χαρά ή λύπη Παραδείγματα Θεοί μή με δουλείας τυχεῖνἘμέ παθεῖν τάδε φεῦ Χρήσεις του έναρθρου απαρεμφάτου το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό και έχει οποιαδήποτε συντακτική χρήση μπορεί να έχει και ένα απλό ουσιαστικό πχΑ Υποκείμενο Τό σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖνΒ Αντικείμενο Ἤρξαντο τοῦ διαβαίνεινΓ Ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Τί τούτου μακαριώτατον τοῦ γῇ μιχθῆναι Δ Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Ἐπιθυμία τοῦ πιεῖνΕ Επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού Περικλῆς ἐκκλησίαν οὐκ ἐποίει αὐτῶν τοῦ μή ὀργῇ ἐξαμαρτεῖνΣΤ Σε εμπρόθετο προσδιορισμό Ἀντί τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη

Ασκήσεις

1 Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του άναρθρου απαρεμφάτου και να δικαιολογήσεις τη θέση του

α Κῦρος ἦν ἀνήρ ἄρχειν ἀξιώτατοςβ Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Αἰγινήταις Θυρέαν οἰκεῖνγ Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαδ Ὡς συνελόντι εἰπεῖν Ἀγησίλαος πονῶν μέν ἠγάλλετο ῥαστώνην δέ οὐ προσίετο

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

ε Ἀδικεῖν αὐτό καλοῦσιστ Πολεμάρχῳ παρήγγειλαν οἱ τριάκοντα κάκιστον παράγγελμα πίνειν κώνειονζ Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν σύν φρουροῖς βοηθῆσαι σφίσιη Δειναί αἱ γυναῖκες εἰσί εὑρίσκειν τέχναςθ Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλάι Τήν πόλιν φυλάττειν αὐτοῖς παρέδωκανια Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζεινιβ Μανθάνειν ἥκομενιγ Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι

2 Να αναγνωρίσετε το είδος των έναρθρων απαρεμφάτωνα Τοῦ μανθάνειν ἕνεκα πολλά ἀναγιγνώσκομενβ Οὐδείς πώποτε ἀπετράπετο τοῦ πλέον τι ἔχεινγ Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστίδ Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι

Να βρείτε τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και να δικαιολογήσετε τη θέση του

1Τί χρή παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδα 2Οἱ τριάκοντα ἒπεισαν Λύσανδρον ἐλθεῖν3Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρί ἑκάστῳ δώσειν δῶρα πολλά4Μελετῶσι τοξεύειν καί ἀκοντίζειν5Νομίζω μηδένα τῶν ἀνθρώπων ἐθέλειν ἀποθνήσκειν 6Τάδε σοι προαγορεύομεν τοῖς νέοις ὅλως μή διαλέγεσθαι 7Τὸ ἀμαρτάνειν ἡμᾶς ἀνθώπους ὂντας οὐδεν θαυμαστόν ἐστί

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

8Τό φυλάξαι τrsquo ἀγαθά χαλεπώτερον ἐστί τοῦ κτήσασθαι9Αισχρόν και ἀδικον ἐστί το πλεονεκτεῖν10Δεῖ τον ἂνθρωπον γράμματα μαθεῖν11Καιρός ἐστί ἀμύνεσθαι12Κῡρος ἐκέλευσε τοῖς φρουροῖς συλλαμβάνειν τους ἂνδρας13Τοῦτο βουλόμεθα ὑπηρετεῑν την πατρίδαν14Το δολοφονεῑν ἐστί ἀδικεῑν15Νομίζω τους ἀνθρώπους ἒχειν τον πλοῡτον ἐν ταῑς ψυχαῑς 16Βοιωτοί ἀπειλοῡσι εἰσβάλλειν εἰς την Ἀττικήν17Δέομαι (=παρακαλώ) ἡμῶν καταψηφίσασθαι (=καταδικάζω) τούτου18Προσήκει τους Ἀθηναίους πρέσβεις πέμψαι εις Δελφούς19Οι στρατίωται ἢρξαντο τοῡ λαμβάνειν τά ἐπιτήδεια20Χαλεπόν ἐστί (=είναι δύσκολο) λέγειν την ἀλήθειαν21Λέγομεν ἡμῑν μη λύειν τάς σπονδάς22Οἱ νόμοι ταύτα δύο διδάσκουσι ἄρχειν και ἄρχεσθαι23Προείπεν αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν24Το βλάπτειν ἐκουσίως (=θελημένα) ἐστί ἀδικεῑν25Νομίζω τοῡτο εἶναι σωτηρίαν πείθεσθαι (=υπακούω) τοῑς νόμοις26Ἄξιον εστί τους ἀμαρτάνοντας κολάζειν (=τιμωρώ)27Τοῡτο εστί ἀρχή πάντων κακῶν το μη ἐθέλειν πράττειν τα δίκαια

H μετοχή

1 Επιθετική μετοχή

Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και συνήθως έχει άρθρο όμως όχι πάντα

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση πχ ο παίζων = αυτός ο οποίος παίζει

Χρησιμοποιείται σαν

επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού με το άρθρο της πχ Αι

δημοκρατούμεναι πόλεις διοικούνται τοις κειμένοις νόμοις

κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα

ουσιαστικό όπως τα ουσιαστικά (υποκείμενο αντικείμενο επεξήγηση κλπ)

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

2 Κατηγορηματική μετοχή

Λειτουργεί ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος Ισοδυναμεί με ειδική ή βουλητική

πρόταση γιrsquo αυτό και μεταφράζεται με το laquoότιraquo ή με το laquoναraquo

Βρίσκεται κοντά σε ρήματα

συνδετικά ειμί γίγνομαι υπάρχω τυγχάνω φαίνομαι διάγων κλπ

πχ Ταυτα εστι επαυξάνοντα την ραθυμίαν

ψυχικού πάθους χαίρω λυπουμαι ήδομαι αγανακτω υπομένω κλπ

πχ Έχαιρεν ακούων ταυτα

έναρξης λήξης άρχω λήγω παύομαι κλπ

πχ Ουκ επαύσατο λέγων

αίσθησης ή γνώσης ακούω ορω επίσταμαι μανθάνω οίδα κλπ

πχ Ουκ επίστασθε θνητοί όντες

δήλωσης ή δείξης δείκνυμι δηλω ελέγχω αγγέλω κλπ

πχ Ήλεγξα Φίλιππον αδικουντα

μνήμης λήθης μιμνήσκομαι επιλανθάνομαι κλπ

πχ Μιμνήσκομαι του Σωκράτους ομιλουντος

άλλα ρήματα διάγω διατελώ λαγχάνω λανθάνω ευρίσκω

3 Επιρρηματική μετοχή

Μια μετοχή είναι επιρρηματική όταν μέσα στην πρόταση έχει το ρόλο

επιρρηματικού προσδιορισμού Η επιρρηματική μετοχή όπως ακριβώς και οι

επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορεί να δηλώνει

Χρόνο = χρονική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα συνήθως σε αόριστο Μεταφράζεται με τα laquoόταν αφούraquo

Τρόπο = τροπική μετοχή Βρίσκεται συνήθως σε ενεστώτα σπάνια σε αόριστο

Μεταφράζεται με διάφορους τρόπους συνήθως βάζοντας την κατάληξη ndashοντας

Αιτία = αιτιολογική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός μέλλοντα

Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoεπειδήraquo Πριν από

μια αιτολογική μετοχή μπορεί να υπάρχει τα μόρια lsquoάτε οιονrsquo για να δηλωθεί

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

αντικειμενική αιτιολογία το lsquoωςrsquo για να δηλωθεί υποκειμενική αιτιολογία ή το

lsquoώσπερrsquo για να δηλωθεί ψεύτικη αιτιολογία

Σκοπό = τελική μετοχή Βρίσκεται μόνο και πάντα σε μέλλοντα Ισοδυναμεί με

τελική πρόταση και μεταφράζεται με το laquoγια ναhellipraquo Μπροστά από μια τελική

μετοχή μπορεί να υπάρχει και το μόριο lsquoωςrsquo

Υπόθεση = υποθετική μετοχή Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από

μέλλοντα και ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση Συχνά βρίσκεται κοντά σε

χρόνο μέλλοντα ή δυνητική έγκλιση

Εναντίωση παραχώρηση = εναντιωματική (ή παραχωρητική) μετοχή Βρίσκεται

σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα και ισοδυναμεί με εναντιωματική

πρόταση Μεταφράζεται με τα laquoαν και παρrsquo όλο πουhellipraquo Συχνά μπροστά από

μια εναντιωματική μετοχή υπάρχει το lsquoκαι καίπερrsquo

Συνημμένη και απόλυτη μετοχή

Όταν το υποκείμενο μιας μετοχής είναι κύριος όρος της πρόταση (υποκείμενο

αντικείμενο κατηγορούμενο) τότε η μετοχή είναι συνημμένη Αν δεν ανήκει στους

κύριους όρους η μετοχή είναι απόλυτη και μπαίνει σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ τόσο αυτή

όσο και το υποκείμενό της

Η επιθετική και η κατηγορηματική μετοχή είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένες

Ασκήσεις

1) Ἀφικόμενος εἰς Δελφοὺς εὐθὺς ἔθυσε τῷ θεῷ

2) Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γὴς οὐδένα ἀδικήσαντες

3) Παῖς ὤν οὐκ ἔγνω κακὸν πράττειν

4) Τῆς νυκτὸς ἠρξαμένης φεύγετε

5) Ἔπλεον ἐκεῖ πολεμήσοντες

6) Δράσας δίκαια τοὺς θεοῦς συμμάχους ἕξεις

7) Καίπερ αἰσθόμενος τὸν κίνδυνον οὐκ ἔφυγεν

8) Τοῦ δασκάλου ἐλθόντος σιωποῦμεν

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

9) Οὗτος ἣκει ἀμφισβητήσων

10) Θεοῦ θέλοντος πάντα γίγνεται

11) Καὶ ἄπειροι ὄντες ἐναυμάχησαν

12) Δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται

13) Βούλεσθε κρίνειν τοὺς στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς

ἄνδρας

14) Ἔφθασεν ὑπερβᾶς τὸ σταύρωμα πρὶν ἐλθεῖν τοὺς Θηβαίους

15) Ὁ θεὸς πολλάκις χαίρει τοὺς μὲν μικροὺς μεγάλους ποιῶν τοὺς δὲ

μεγάλους μικρούς

16) Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα

17) Ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα τὸν υἱὸν ἔχουσα

18) Παρεσκευάζοντο τά τείχη ποιησόμενοι προσβολᾶς

19) Μετὰ ταῦτα συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε

20) Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν τὸ μὲν αἰσχυνόμενος τὸ δὲ δεδιῶς

21) Τισσαφέρνης πορεύεται ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους

22) Τοὺς πρέσβεις συνέλαβον ὡς νεωτερίζοντας

23) Οὐ λήξομεν ποτὲ Θεὸν προστάτην ἔχοντες

24) Οἱ θεοί οὐκ ἀμελοῦσι τῶν ἀσεβούντων

21) Προϊούσης τῆς νυκτός φόβος ἐμπίπτει τοῖς Ἒλλησι

22) Ἐστράτευσαν ἐπrsquo αὐτούς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς οὔσης

23) Στρατιά πολλήν ἣγεν βοηθήσων βασιλεῖ

24) Οὐκ ἢθελον διαλέγεσθαι τοῖς μη ἒχουσι χρήματα

25) Χρή μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν τετελευτηκότων

26) Ἀρχηγοῦ παρόντος πᾶσα ἀρχή παυσάτω

27) Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενος τῷ θεῷ

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

28) Τιθέμεθα νόμους συμφέροντας τῇ πόλει

29) Ἀθηναῖοι οὐ χαίρουσι ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων

30) Ἀκούσαντες πρῶτον ἒπειτα κρίνατε

31) Ὁ μη δαρείς παῖς οὐ παιδεύεται

32) Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ χειμῶνος ὂντος

33) Διά τοῦτο συνεκάλεσα ὁρῶν ὑμᾶς πεφοβισμένους

34) Καίτοι πολλά παραλιπών ἰκανά νομίζω εἰρηκέναι

35) Κῦρος ἀνέβη ἐπί τὸ ὂρος μηδενός κωλύοντος

36) Φρόνιμοι εἰσί οἱ γιγνώσκοντες τά ἂριστα

37) Σύμμαχοι πολλάκις ᾐσθάνοντο εξηπατημένοι Ἀθηναίοις

38) Χρή τῷ σωθέντι χάριν ἒχειν τῷ σώζωντι

Αρχαία

Α Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

Όλες οι δευτερεύουσες ονοματικές χρησιμεύουν σε κάποια άλλη πρόταση (την συμπληρώνουν) ως

Υποκείμενο (σε απρόσωπα ρήματα εκφράσεις) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Επεξήγηση (στη δεικτική αντωνυμία lsquoτοῦτοrsquo)

1 Ειδικές

Εξαρτώνται (συμπληρώνουν) ρήματα λεκτικά (λέγω) γνωστικά (γιγνώσκω) αισθήσεων (ὃρῶ ἀκούω) δηλωτικά (δηλῶ) σκέψης κλπ

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους ὃτι ὡς (όταν δηλώνουν υποκειμενική άποψη)

Εκφέρονται με

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Οριστική (δηλώνουν το πραγματικό) Δυνητική οριστική (= οριστική + ἂν δηλώνουν το μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (= ευκτική + ἂν δηλώνουν το δυνατό να γίνει) Ευκτική πλαγίου λόγου (όταν εξαρτώνται από ρήμα που βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο χωρίς όμως να συμβαίνει πάντα Δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ή απραγματοποίητο γεγονός στο παρελθόν)

Σημειώσεις α Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική δεν μεταβάλλονται είτε υπάρχει εξάρτηση από αρχικό είτε από ιστορικόΒ Μετά από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό μια πρόταση να εκφέρεται με οριστική όταν δηλώνει γεγονός βέβαιο και αναμφισβήτητο Γ Μετα από ιστορικό χρόνο είναι δυνατό να ακολουθούν δύο ειδικές προτάσεις από τις οποίες η μία με οριστικής γιατί δηλώνει γεγονός βέβαιο και η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί δηλώνει υποκειμενική γνώμηΔ Προσοχή στα οἶδrsquo ὃτι = βέβαια δῆλον ὃτι = βέβαια που είναι επιρρηματικές φράσεις

Παραδείγματα

--Γιγνώσκω ὃτι ἀγαθοί ἐστέ (εισάγεται με το ότι γιατί δηλώνει αντικειμενική κρίση συνοδεύει ρήμα γνωστικό χρησιμεύει σε αυτό ως αντικείμενο εκφέρεται με οριστική δηλώνει το πραγματικό)

-- Τοῦτο ἔλεγον ὡς οἱ θεοί μεγάλοι εἶεν (εισάγεται με το ως συνοδεύει ρήμα λεκτικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoτοῦτοrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἔλεγονrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό) δηλώνει υποκειμενική γνώμη και λόγω του ὡς και λόγω της ευκτικής πλαγίου λόγου

2 Ενδοιαστικές Εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν φόβο (φοβοῦμαι δέδοικα)

ενδοιασμό δισταγμό αμφιβολία υποψία προφύλαξη Εισάγονται με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή (φόβος μήπως έγινε ή

γίνει κάτι) μή οὐ (φόβος μήπως δεν έγινε ή δε γίνει κάτι) ὅπως μή Εκφέρονται με Υποτακτική (ενεστώτα ή αορίστου φόβος για κάτι προσδοκώμενο)

Οριστική (σπάνια όταν ο φόβος είναι αντικειμενικά βέβαιος) Δυνητική ευκτική (όταν ο φόβος είναι πιθανός) Δυνητική οριστική (σπάνια φόβος για κάτι δυνατό στο παρελθόν) Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει

πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)

Σημείωση Όταν μετά από ιστορικό χρόνο η ενδοιαστική εκφέρεται με υποτακτική (και όχι ευκτική πλαγίου λόγου) εκφράζει φόβο προσδοκώμενο

3 Πλάγιες ερωτηματικές

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Εξαρτώνται από ρήματα μεγάλης ποικιλίας γνωστικά ερωτηματικά λεκτικά δηλωτικά σκέψης απορίας προσοχής επιμέλειας προσπάθεια θαυμασμού κλπ πχ ἐρωτῶ λέγω δείκνυμι ἀπορῶ θαυμάζω αἰσθάνομαι σκοπῶ ΄κλπ

Εισάγονται με 1 όταν είναι ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ τους συνδέσμους εἰ εἲτε (μονομερείς)

πότερον- ἢ εἲτε- εἲτε εἰ - ἤ (διμερείς)2 όταν είναι ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ αναφορικές αντωνυμίες κι επιρρήματα 3 ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα

Εκφέρονται με Α εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως όταν εκφράζουν κρίση Άρνηση οὐΒ απορηματική υποτακτική όταν εκφράζουν επιθυμία ndash απορία Δέχονται άρνηση μήΓ ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο (δε συμβαίνει πάντα) δηλώνουν άγνοια για υποκειμενική κατάσταση ή υποκειμενική απορία

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε οριστική(αντί ευκτική πλαγίου λόγου) όταν το περιεχόμενο της πρότασης είναι πραγματικό και παρουσιάζεται με έμφασηΒ Μετά από ρήματα απόπειρας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ἂ ν ἤ ν + υποτακτική (ή ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό χρόνο)Γ Μετά από ρήματα προσοχής προφύλαξης φροντίδας επιμέλειας η πλάγια ερώτηση εκφέρεται ὃ πως + οριστική μέλλοντα Το ρήμα εξάρτησης μπορεί να παραλείπεται και εννοούμε τα ὃρα σκόπει κλπΔ όταν το περιεχόμενο της πλάγιας ερώτησης εξαρτάται από προϋποθέσεις μπορεί να έχουμε ὃ πως + ἂ ν + υποτακτική και η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί και τελικήΕ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους συχνά οι προτάσεις χαρακτηρίζονται αιτιολογικές Ορθότερο είναι ως πλάγιες ερωτηματικές εξαρτάται βέβαια και από την εκάστοτε συντακτική τους θέση

Β Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Προσδιορίζουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται Χρησιμεύουν όπως τα επιρρήματα και δηλώνουν

Χρόνο (χρονικές) Αιτία (αιτιολογικές) Σκοπό (τελικές) Συμπέρασμα αποτέλεσμα (συμπερασματικές αποτελεσματικές) Υπόθεση (υποθετικές) Εναντίωση παραχώρηση (εναντιωματικές παραχωρητικές)

1 Αιτιολογικές

Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός της αιτίας ( άρα απαντούν στην ερώτηση laquoγιατίraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό (εμπρόθετο) της αιτίας

Εισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὃτι (για αντικειμενική αιτιολογία) ὡς (για υποκειμενική αιτιολογία) διότι ἐπεί ἐπειδή εἰ Επίσης

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

και με τους κυρίως χρονικούς συνδέσμους ὃτε ὁπότε (για αιτιολογία γνωστή και δεδομένη)

Είναι προτάσεις κρίσεως κι εκφέρονται με Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου (για υποκειμενική αιτιολογία)Σημειώσεις Α Οι σύνδεσμοι ἐπεί ὡς στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγουν κύρια πρόταση αν στην περίοδο δεν υπάρχει κύρια πρόταση Αν υπάρχει εισάγουν κανονικά δευτερεύουσαΒ Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους οι αιτιολογικές εισάγονται με τον ότι για πραγματική αιτιολογία και με τον ει για αιτιολογία αβέβαιη - υποθετική Οι τελευταίες συχνά συγχέονται με τις πλάγιες ερωτήσεις από τις οποίες τις διακρίνουμε (όχι πάντα με ευκολία και σιγουριά) μέσω της συντακτικής τους θέσης

Παράδειγμα Ἐπεί Ἀθηναῖοι Σάρδεις ἐνέπρησαν Δαρεῖος τήν χώραν

πορθοῖ (εισάγεται με το lsquoἐπείrsquo εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γιατί το lsquoἐνέπρησανrsquo είναι σε ιστορικό χρόνο (παρατατικό)

Διά τοῦτο κρίνεται ὃτι παρά τούς νόμους δημηγορεῖ (εισάγεται με τον lsquoὃτιrsquo για αντικειμενική αιτιολογία εκφέρεται με οριστική για πραγματικό χρησιμεύει ως επεξήγηση στο lsquoδιά τοῦτοrsquo = εμπρόθετος αιτίας)

2 Τελικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του σκοπού (άρα απαντούν στην ερώτηση

laquoγια ποιό σκοπόraquo) ή ως επεξήγηση σε προηγούμενο προσδιορισμό σκοπού Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἳνα ὃπως ὡς (= για να) Είναι

προτάσεις επιθυμίας και εκφέρονται με Υποτακτική (σκοπός αναμενόμενος με βεβαιότητα) Υποτακτική + ἂν (σκοπός εξαρτώμενος από προϋπόθεση)

Ευκτική πλαγίου λόγου (σκοπός υποκειμενικός κι αβέβαιος) Οριστική ιστορικού χρόνου (για σκοπό που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί για ευχή ανεκπλήρωτη)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονικά υποτακτική όταν ο σκοπός δηλώνεται με έμφασηΒ Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να έχουμε δύο τελικές από τις οποίες η μια με υποτακτική για σκοπό πραγματοποιήσιμο η άλλη με ευκτική πλαγίου λόγου για σκοπό αβέβαιο ως προς την πραγματοποίησή τουΓ Μετά από αρχικό χρόνο μπορεί να έχουμε ευκτική είτε από έλξη προς προηγούμενη ευκτική είτε για να δηλωθεί ο σκοπός σαν απλή σκέψη ή επιθυμία

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

3 Συμπερασματικές (αποτελεσματικές) Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του συμπεράσματος αποτελέσματος μιας

άλλης πράξης Συχνά στην κύρια πρόταση υπάρχει κάποιος όρος που σημαίνει laquoτόσοraquo ή laquoέτσιraquo (τοσοῦτον εἰς τοσούτον οὕτως κλπ)

Εισάγονται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ὣστε (σπάνια με τον lsquoὡςrsquo) ἐφrsquoᾧ ἐφrsquo ᾧτε (όταν δηλώνεται όρος ή προϋπόθεση)

Είναι προτάσεις κρίσεως και εκφέρονται με Οριστική (πραγματικό αποτέλεσμα) Δυνητική οριστική (θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί) Δυνητική ευκτική (μπορεί να πραγματοποιηθεί) Ευκτική πλαγίου λόγου Ώστε + απαρέμφατο όταν --προηγείται πρόταση αρνητική ή υποθετική -- το αποτέλεσμα παρουσιάζεται ως ενδεχόμενο ή δυνατό -- προηγείται επίθετο επίρρημα συγκριτικού βαθμού + διαζευκτικό ἢ και η πρόταση έχει τη θέση β΄ όρου σύγκρισης -- το αποτέλεσμα δηλώνεται σαν σκοπός επιδιωκόμενος

-- δηλώνεται όροςσυμφωνία ή προϋπόθεση (εισαγωγή με ἐφrsquoᾧ ἐφrsquoᾧτε)

ΣημειώσειςΑ ὣστε + έγκλιση + άρνηση οὐ = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως πραγματικό ὣστε + απαρέμφατο + άρνηση μή = το αποτέλεσμα εκφράζεται ως ενδεχόμενο ή επιδιωκόμενο ως όρος ή συμφωνίαΒ Ο ὣστε μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση

Πχ Τείχη χτίζουσι ὣστε ἡ πόλις ἀσφαλής εἶναι (εισάγεται με το ὣστε κφέρεται με απαρέμφατο γιατί δηλώνεται σκοπός επιδιωκόμενος)

4 Υποθετικές

Δηλώνουν μια προϋπόθεση που πρέπει να υπάρχει για να ισχύσει κάποια άλλη πράξη

Εισάγονται με τους υποθετικού συνδέσμους εἰ ἐάν ἂν ἢν Εκφέρονται με

Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με τον εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν ἂν ἢν Ευκτική πλαγίου λόγου

Υπόθεση Απόδοση Είδος1 εἰ + οριστική οποιαδήποτε

έγκλιση πραγματικό

εἰ + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα πραγματικό με σημασία

προσδοκώμενου2 εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου δυνητική οριστική μη πραγματικόΤο δυνητικό ἂν μπορεί να παραλείπεται από την απόδοση του μη πραγματικού όταν

έχουμε παρατατικό απρόσωπου ρήματοςέκφρασης ή ρηματικό επίθετο σε ndashτέος

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

3 εἰ + ευκτική δυνητική ευκτικήοριστική μέλλονταοριστική ενεστώτα

προστακτική απαρέμφατο + ἂν

απλή σκέψη

4 εἰ + ευκτική επαναληπτικήὃτε+ ευκτική επαναληπτικήὁπότε+ ευκτική επαναληπτ

οριστική παρατατικούοριστική υπερσυντέλικου

οριστική αορίστου+ἂν

αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Στην περίπτωση αυτή το laquoειraquo μεταφράζεται laquoκάθε φορά πουhellipraquo και τόσο η υπόθεση όσο και η απόδοση μεταφράζονται με παρατατικό ανεξάρτητα από τον χρόνο του

ρήματος5 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώταοριστική γνωμικού

αόριστου

αόριστη επανάληψη στο παρόν και το

μέλλον6 ἐάν + υποτακτική

ἂν + υποτακτικήἢν + υποτακτική

οριστική μέλλονταπροστακτική

δυνητική ευκτικήαπρόσωπο

οριστική παρακειμένουενδοιαστική πρόταση

τελική πρόταση

προσδοκώμενο

Γνωμικός αόριστος ονομάζεται ο αόριστος που δείχνει ότι κάτι ισχύει πάντοτε Μεταφράζεται με ενεστώτα πχΤάς τῶν φαύλων συνηθείας ὁλίγος χρόνος διέλυσε = τις φιλίες των κακών τις διαλύει πάντοτε ο χρόνος

Σημειώσεις Α Από έναν υποθετικό λόγο μπορεί να παραλείπεται η υπόθεση ή η απόδοση ως αυτονόητη Στην περίπτωση αυτή έχουμε ελλειπτικό υποθετικό λόγο πχ Οὐκ ἐσθίουσι πλείω διαρραγεῑεν ἂν (εννοείται η υπόθεση εἰ ἐσθίοιεν πλείω)Β Από ελλειπτικούς υποθετικούς προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες επιρρηματικές φράσεις εἰ δε μή εἰ δε (= ειδεμή σε αντίθετη περίπτωση) εἰ μή (= εκτός αν) εἰ μή ἂρα (εκτός αν ίσως) ἐαν μόνον (αρκεί μόνο να) εἲπερ ποτέ εἲ ποτέ και άλλοτε (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά) εἰ τις ἂλλος (περισσότερο από κάθε άλλον) εἲπερ πού (περισσότερο από οπουδήποτε αλλού) κλπ

5 Εναντιωματικές- παραχωρητικές

Δηλώνουν αντίθεση εναντίωση ή παραχώρηση σε σχέση με μια άλλη πρόταση Στην άλλη πρόταση υπάρχει συνήθως η λέξη όμως Στην ουσία είναι υποθετικές προτάσεις γιrsquoαυτό και μαζί με την κύρια σχηματίζουν υποθετικούς λόγους όλων των ειδών

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς (παραχωρητικούς) συνδέσμους Α΄ ομάδα εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν καί

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Β΄ομάδα καί εἰ καί ἐάν καί ἂν καί ἢν

Για αρνητικό περιεχόμενο οὐδrsquoεἰ οὐδrsquoἂν μήδrsquoἂν

Οι σύνδεσμοι της α΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι πραγματικό Μετάφραση laquoΑν καιhellip παρόλο που raquoΟι σύνδεσμοι της β΄ ομάδας εισάγουν προτάσεις που δηλώνουν εναντίωση σε κάτι υποθετικό πιθανό Οι προτάσεις αυτές μπορούν να ονομαστούν και παραχωρητικές Μετάφραση laquoΑκόμη κι ανraquo

Εκφέρονται όπως ακριβώς και οι υποθετικές με Οριστική ή ευκτική όταν εισάγονται με εἰ καί καί εἰ Υποτακτική όταν εισάγονται με τους ἐάν καί ἂν καί ἢν καί καί ἂν καί ἐάν καί ἢν Ευκτική πλαγίου λόγουΠαραδείγματα --Εἰ καί τήν μητέρα αὐτοῦ ἀγαπᾶ οὐ βούλεται μέτrsquo αὐτῆς κατοικεῑν (= αν και αγαπά την μητέρα του δε θέλει να μένει μαζί της Εισάγεται με το lsquoεἰ καίrsquo δηλώνει εναντίωση σε πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό)-- Καί ἂν γενναῖος ὦ ου δυνήσομαι ὑπέρ τῆς πατρίδος ἀποθνήσκειν (= ακόμη κι αν ήμουν γενναίος δε θα μπορούσα να πεθάνω για την πατρίδα Εισάγεται με το και αν δηλώνει ένα υποθετικό γεγονός (δεν είμαι γενναίος) εκφέρεται με υποτακτική σχηματίζει υποθετικό λόγο του προσδοκώμενου)

6 Χρονικές Χρησιμεύουν ως προσδιορισμός του χρόνου σπανιότερα ως βrsquo όρος

σύγκρισης ή επεξήγηση Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους πρίν ὃτε ὃταν ὁπότε

ὡς ἐπεί ἐπειδή κλπ Σε σχέση με την κύρια πρόταση δηλώνουν Προτερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται πριν από

την πράξη της κύριας Εισάγονται με τους ὡς ἐπεί ἐπειδή πρὶν + έγκλιση ἐξrsquo οὗ ἐξrsquo ὅτου ἀφrsquo οὗ ἀφrsquo ὅτου

Σύγχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται την ίδια στιγμή με την πράξη της κύριας Εισάγονται με ὅτε ὁπότε ἕως μέχρι ἡνίκα ὁσάκις ὅσον χρόνον ἐν ᾧ ἐν ὅσῳ

Υστερόχρονο όταν η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά από την πράξη της κύριας Εισάγονται με ἕως μέχρι ἄχρι πρὶν + ἀπαρέμφατο μέχρι οὗ μέχρι ὅτου

Εκφέρονται με Οριστική (δηλώνουν κάτι πραγματικό) Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Υποτακτική (δηλώνουν κάτι προδοκώμενο)

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Ευκτική (δηλώνουν απλή σκέψη) Ευκτική πλαγίου λόγου Πριν + απαρέμφατο (βλ σημείωση Γ)

Σημειώσεις Α Μετά από ιστορικό χρόνο μπορεί να μην υπάρχει ευκτική πλαγίου λόγου αλλά κανονική έγκλιση όταν προσδιορίζεται κάτι χρονικά καθορισμένο και πραγματικόΒ Ο ότε δεν εισάγει χρονική πρόταση όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασίαπχ ἐστὶν ὅτε οὔκ ἐστιν ὅτε ὅτε μή ἐνίοτε ὅτε μὲν ndashὅτε δὲΓ Ο σύνδεσμος lsquo πρινrsquo συντάσσεται με

1 Έγκλιση όταν προηγείται αρνητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο

2 Απαρέμφατο συνήθως όταν προηγείται καταφατική πρόταση και δηλώνει το υστερόχρονο

Παράδειγμα -- Σκέψου πρίν ὁμιλεῖν ( Δευτερεύουσα χρονική πρόταση χρησιμεύει ως προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο lsquoπρινrsquo εκφέρεται με απαρέμφατο γιατί προηγείται καταφατική πρόταση σε σχέση με την οποία δηλώνει το υστερόχρονο6β Χρονικοϋποθετικές

Οι προτάσεις αυτές εισάγονται με χρονικό σύνδεσμο που ακολουθείται από το αοριστολογικό ἂν Μαζί με την κύρια πρόταση σχηματίζουν υποθετικό λόγο του οποίου αποτελούν την υπόθεση

Εκφέρονται με 1 υποτακτική όταν δηλώνουν προδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο

παρόν και το μέλλον Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅταν ὁπόταν ἐπάν ἐπειδὰν

2 ευκτική (απλή ή επαναληπτική) όταν δηλώνουν απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτε ὁπότε ἕως ἐπεί ἐπειδὴ

Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

Προσδιορίζουν (αναφέρονται σε) όρο μιας άλλης πρότασης ο οποίος μπορεί να υπάρχει ή να εννοείται Όταν βρίσκονται σε στενή λογική σχέση με τον όρο αυτό λειτουργούν ως αναγκαίοι προσδιορισμοί και κανονικά δεν χωρίζονται με κόμμα Όταν περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν ονομάζονται προσθετικές και χωρίζονται με κόμμα

Εισάγονται με --- αναφορικές αντωνυμίες Ὅς ὅστις ὅσπερ ὅσος ὁπόσος οἷος ὁποῖος ὁπότερος ἡλίκος ὁποδαπὸς

--- αναφορικά επιρρήματα Ὅσον ὅσῳ οὔ ὅπου ἔνθα ὅποι ὅπῃ ἔνθεν ὅθεν οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ --- πρόθεση + αναφορική αντωνυμίαεπίρρημα (πχ ἂνευ οὐ) Υπάρχουν δύο είδη αναφορικών προτάσεων αναλογα με τη χρήση τους

Ονοματικές αναφορικές και επιρρηματικές αναφορικές

Ονοματικές αναφορικές

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες Χρησιμεύουν όπως και οι άλλες ονοματικές δηλαδή ως

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Υποκείμενο (όχι μόνο σε απρόσωπα ρήματα) Αντικείμενο (σε μεταβατικά ρήματα) Κατηγορούμενο (σε συνδετικά ρήματα) Ομοιόπτωτος προσδιορισμός (επιθετικός κατηγορηματικός παράθεση επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική διαιρετική αντικειμενική κλπ

Εκφέρονται με όλες τις εγκλίσεις (και ευκτική πλαγίου λόγου)

Παράδειγμα Τοῦτον ὁρῶ ὃς περί ἐμοῦ ὁμιλεῖ (= βλέπω αυτόν ο οποίος μιλά για μένα Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς χρησιμεύει ως παράθεση στο lsquoτούτονrsquo της κύριας)

2 Επιρρηματικές αναφορικές Α Χρησιμεύουν όπως

οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δηλώνουν κυρίως τόπο ή τρόπο Εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ὃποι ὃπου ὂθεν ἔνθεν κλπ Εκφέρονται όπως και οι ονοματικές

οι απλές δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και είναι αναφορικές αιτιολογικές κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους

εισάγονται με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές αιτιολογικές

αναφορικές τελικές συνήθως με ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις και εκφέρονται με οριστική μέλλοντα

αναφορικές συμπερασματικές εισάγονται συνήθως με Ὅς ὅστις ὅσος οἷος εκφέρονται και χρησιμεύουν όπως οι απλές συμπερασματικές Συνήθως τέτοιων προτάσεων προηγούνται λέξεις όπως οὕτω τοιοῦτος τοσοῦτος κλπ

αναφορικές υποθετικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα και σχηματίζουν αντίστοιχους υποθετικούς λόγους με τις απλές υποθετικές

Παράδειγμα --Τόπον γιγνώσκω ὃπου ἂνθρωποι ἀλλήλους αγαποῦσι (= ξέρω ένα μέρος όπου οι άνθρωποι αγαπιούνται Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα lsquoόπουrsquo που είναι τοπικό άρα όλη η πρόταση δηλώνει τόπο)

Β Είναι παραβολικές αναφορικές και δηλώνουν σύγκριση ή παρομοίωση όσον αφορά ποσό τρόπο ή ποιόν (ιδιότητα)

Εισάγονται με τα ὅσος ὁπόσος ἡλίκος όσον (για να δηλώσουν ποσό) οἷον οἵα ὡς ὅπως ὥσπερ καθάπερ ᾗπερ (όταν εκφράζουν τρόπο) οἷος ὁποῖος (όταν εκφράζουν ποιόν) Συχνά είναι ελλειπτικές ως προς το ρήμαΧρησιμεύουν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της σύγκρισης ή παρομοίωσης

Παράδειγμα Ἡ κόρη ὠραία ἐστί ὣσπερ τά ἂνθη (συγκρίνει την ομορφιά της κόρης με την ομορφιά των λουλουδιών)

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

Σημειώσεις 1 Τα αναφορικά μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγουν κύρια

πρόταση (δηλαδή ισοδυναμούν με δεικτικές αντωνυμίες)όταν δεν υπάρχει στην περίοδο κυρια πρόταση

2 Έλξη αναφορικού στις αναφορικές ονοματικές προτάσεις πολλές φορές η αναφορική αντωνυμία που εισάγει την πρόταση δεν ακολουθεί τη σύνταξη του ρήματος της πρότασής της (δηλαδή δεν μπαίνει στην πτώση την οποία απαιτεί το ρήμα της) αλλά μπαίνει στην πτώση του όρου τον οποίο προσδιορίζει δηλαδή έλκεται από αυτήν Το φαινόμενο ονομάζεται έλξη αναφορικού και συμβαίνει (όχι πάντα δεν αποτελεί κανόνα) όταν το αναφορικό πρέπει να μπει σε αιτιατική αλλά τελικά έλκεται από τη γενική ή δοτική που προσδιοριζόμενου όρουΠχ Ἐμέμνητο τῶν συμφόρων ὧν ἔπαθε (αντί lsquoἂς έπαθενrsquo)

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ1 Ἀλλὰ σὺν τοῖς θεοῖς δείξομεν ὅτι δυνάμεθα τοὺς ἐχθροὺς τιμωρεῖν

2 Καὶ τοῦτο ὀκνῶ μὴ μάταιος ἡμῖν ἡ στρατειὰ γένηται

3 Χαιρεφών ἤρετο εἰ τὶς ἐμοῦ εἴη σοφώτερος

4 Οἱ ἀπὸ τῶν πόλεων πρέσβεις ἔλεγον καὶ τοῦτο ὡς ἀκουσόμενοι

πεμφθείησαν

5 Ἐφοβούμην μὴ οὐ δυνηθείην διὰ τὴν ἀπειρίαν τὴν ἀλήθειαν δηλῶσαι

6 Σκέψασθε καὶ τοῦτο ὢ ἄνδρες εἰ φαίνηται ἱκανὸν τὸ τεκμήριον

7 Φαίνεται ὅτι μητρὸς καὶ πατρὸς τιμιώτερόν ἐστι ἡ πατρίς

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

8 Κίνδυνός ἐστι μὴ οἱ σύμμαχοι γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων

9 Ἔλεγε ὅτι ἐπαινοίη αὐτοὺς Ἀναξίβιος καὶ ὑπισχνεῖτο αὐτοὺς ἀνταμοίβειν

10 Ἄδηλον ἦν εἰ τί νεώτερον γένοιτο

11 Παρῆσαν δὲ Ἀθηναῖοι λέγοντες ὅτι ἀφιᾶσι τὰς πόλεις αὐτονόμους

12 Ἅπαντες ἵστε τοῦτο ὅτι οὐκ ἂν ἒγωγε ἐστασίαζον

13 Ἐπιδέδεκται ὅτι Ἀριστογείτων ὀφείλει τῷ δημοσίω

14 Εὖ οἶδα ὅτι καὶ ἐμοὶ ἂν εἴη λαμβάνειν παρά σου

15 Οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανάσθαι ὅπως ἀποφεύξεται θάνατον

16 Τοὺς Ἕλληνας οἱ Ἀθηναῖοι ἐδίδαξαν ὂν τρόπον ποιήσειαν ἂν τὴν Ἑλλάδαν

μεγάλην

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(αιτιολογικές τελικές συμπερασματικές)

1 Ἴσως ἂν τὶς ἐπιτιμήσειε μὲ ὡς οὐκ ἐπαινῶ τοῦσδε τοὺς ἄνδρας

2 Καὶ γὰρ ἐγένετο ὁμίχλη ὥστε ἔλαθον ἐγγὺς προσελθόντες

3 Ἐκεῖνοι δὲ οἴχονται ἴνα μὴ δοῖεν δίκην

4 Οὕτως ἀναίσθητος εἶ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι τὰ πράγματα

5 Γύμναζε σεαυτὸν πόνοις ἐκουσίοις ὅπως δύνῃ καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν

6 Ξενοφῶν διεπράξατο ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς

7 Οὐδεὶς πώποτε εἰς τοσοῦτον ἀνανδρίας ἀφίκετο ὥστε τοιοῦτον τολμῆσαι

ποιεῖν

8 Ἑξακοσίους ὀπλίτας ἐνέκρινον ὅπως εἶεν φύλακες τῆς πόλεως

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

9 Ἔχω τριήρεις ὥστε ἐλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον

10 Κι ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα ὡς ἀληθῶς κατέχει ταύτην τὴν τέχνην

11 Πᾶν ποιοῦσι τοῦτοι ὥστε μὴ διδόναι δίκην

12 Καὶ τὸν Περικλὲα ἐκάκιζον οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐκ πρὸς τὸν πόλεμον Ἀθήναν

ἄγοι

13 Οὒχ οὕτως εὐήθης πέφυκα ὥστε σοὶ πιστεύειν

14 Ἐνταύθα ἐμπίπτει χιῶν πολλή ὥστε ἀπέκρυψε καὶ τὰς οἰκείας

15 Σιωπήσειν βούλομαι ἐπειδὴ πολλὰ κακὰ δυναίμην ἂν λέγειν

16 Σύλλογον ἐποίησα ὅπως ταῦτα ὑμῖν ὑπομνήσω

17 Οὐκ ἄξιον τους πολεμίους φοβεῖσθαι ὅτι πολλοὶ τυγχάνουσιν ὄντες

18 Ἔλεγον ψεῦδη τοῖς δικασταῖς ὡς τύχοιεν πὰρ΄αὐτῶν εὐνοίας

19 Ἐγὼ συμβουλεύσαιμι ἂν πρὸς Κλέαρχον ἀπελθεῖν ἐπεί οὐδένα ἂν εὔροιμεν

στρατηγὸν βελτίω

20 Τούτους ἡμεῖς παραλαβόντες ἐφυλάττομεν ἐν ἀκροπόλει ἴνα μηδεὶς αὐτοὺς

διαφθείρει

Δευτερεύουσες επιρρηματικές

(υποθετικές εναντιωματικές)

1 Εἰ τὶς ὑμῶν Φίλιππον φοβερὸν νομίζει σώφρονος ἀνθρώπου λογισμὸν

ἔχει

2 Εἰ φὴς καὶ σὺ τοιοῦτος εἶναι διαλεγώμεθα

3 Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι

4 Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα

5 Εἰ μὲν ποτὲ ἠδίκησε μέ προσῆκεν αὐτω δίκην διδόναι

6 Ἐὰν τί λέγῃς παρὰ ταῦτα μάτην ἐρεῖς

7 Ἐὰν καλῶς ζητήσῃς εὐρήσεις

8 Ἐὰν ὑμεῖς τὰ δέοντα ποιεῖν βούλησθε ἔστιν ἔτι πάντα ἐπανορθώσασθαι

ταῦτα

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

9 Καὶ ἂν τοῦτο νικῶμεν πάντα ἡμῖν πεποίηται

10 Ἐὰν τὶς φανερὸς γένηται κλέπτων τούτῳ θάνατος ἐστὶν ἡ ζημία

11 Ἢν τὶς τούτων τί παραβαίνῃ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν

12 Εἰ σκοποῖμεν τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων εὐρήσομεν πολλοὺς κακοὺς

ὄντας

13 Εἰ τινὰ τῶν ἐχθρῶν λάβοιεν ἀπέκτεινον

14 Εἰ δὲ τὶς καὶ ἀντείποι εὐθὺς ἐκ τρόπου τινὸς ἐπιτηδείου ἐτεθνήκει

15 Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζόμενους ἐπήνεσεν ἄν

16 Εἰ ὧδε στρατευσόμεθα οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι

17 Εἰ Σωκράτης ἐποίει τί φαῦλον εἰκότως ἂν ἐδόκει πονηρὸς εἶναι

18 Ἢν ἀμελῶς πορεύησθε κίνδυνος ἐστὶ πολλοὺς ἀπολλύσθαι

19 Ἂν ἡ φύσις πονηρὰ ᾖ πολλάκις φαῦλα βούλεται

20 Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τί φροντίζειν οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν

21 Εἰ τινὸς δέοιτο Ἀστυάγης πρῶτος ᾐσθάνετο Κύρος

22 Εἰ μὴ ληψόμεθα τὸ χωρίον τῇ στρατιᾴ οὐκ ἔστι τὰ ἐπιτήδεια

23 Ἐὰν ἐμὲ πένητα ποιήσητε καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀδικήσετε

24 Πορευοίμεθα ἂν οἴκαδε εἰ τὶς ἡμᾶς μὴ λυποίη

25 Εἰ οἱ πολίται ὁμονοοῖεν εἰδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις

26 Εἰ καὶ χρημάτων εὐποροῦμεν οὐκ εὐτυχοῦμεν

27 Καὶ εἰ μυθώδης ὁ λόγος γέγονεν ὅμως αὐτῷ ρυθῆναι προσήκει

28 Εὐλαβοῦ τὰς διαβολᾶς καν ψευδεῖς ὦσιν

29 Κάν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι κρατήσομεν αὐτῶν

30 Εἰρήσεται τὸ ἀληθές εἰ καὶ τισι δόξω λίαν παράλογα λέγειν

31 Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια πράττειν ἐδούλευον ἂν Ἀλκέτῃ

32 Κὰν τις ἄλλος ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγη Λεπτίνης δίκαιον οὐδὲν ἐρεῖ33 Ἐὰν ἀληθεύσῃς ὑπισχνοῦμαι σοὶ δώσειν δέκα τάλαντα

34 Εἰ καὶ μὴ δεινὸς πρὸς ταῦτα πέφυκα βοηθήσω τῷ πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ

35 Ὁ κιθαρίζειν μαθῶν κὰν μὴ κιθαρίζῃ κιθαριστής ἐστι

36 Εἰ καὶ δίκαια ἔπραξαν ἥμαρτον τῆς παρrsquo ὑμῶν εὐνοίας

37 Καὶ εἰ Κύρος μένειν βούλεται Μήδους κελεύει ἀπιένει

38 Εἰ τί εὐρίσκοιεν τῶν εἰρημένων κακόν ἀφηροῦντο

39 Ἐὰν μοὶ ἀκολουθήσῃς εἰσάξω σὲ εἰς τὴν ἀκρόπολιν

40 Εἰ τὶς καλῶς ὑπηρετήσειε Κύρῳ οὐδενὶ ἂν εἴασε ἀχάριστον

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

41 Εἰ νῦν ἑξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτε ἄν

42 Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ ἀποκτείνατε

43 Ἂν ἐμοὶ πεισθῆτε τὰ χρέη αὐτῶν αἰρήσεσθε

44 Ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς σεαυτῷ συνειδήσεις

45 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα ὅμως ἔστι ταῦτα ἡμᾶς

ἐπανορθώσασθαι

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ

(χρονικές χρονικοϋποθετικές)

1 Πρὶν τὸν σῖτον ἐν ἀκμῇ εἶναι Πελοποννήσιοι ἐσέβαλον ἒς τὴν Ἀττικήν

2 Ἐπειδὴ θυσία ἐγένετο παρέδοσαν τὰ δέρματα

3 Ἀπῆλθε ὅτε ταῦτα γνωστὰ πρὸς πάντας ἐποίησε

4 Κατηγορεῖς πρὶν μαθεῖν τὸ πρᾶγμα

5 Ἀφrsquo ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα οὐδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ

6 Ὁποσάκις αὐτὸν ἐκάλεσα ἀεὶ τρέχων ὑπήκουσεν

7 Μαινόμεθα πάντες ὁπόταν ὀργιζώμεθα

8 Ὅτε ἀθροισθοῖεν ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην

9 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πως κέχρηται τοῖς προτέροις φιλοῖς

10 Ἐμάχοντο μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν

11 Τούτους ὁρῶ ἕως ἂν ζῶσιν εὐδαιμονέστερον διάγοντας

12 Οὐδεὶς γάρ ὅταν ἐχθρῶν κρατῇ φίλων ἔρημος γίγνεται

13 Ἐπειδὴ δὲ τὶ ἐμφάγοιεν ἀνίσταντο

14 Ἐκέλευσε τούτους πορεύεσθαι ἕως ἄγγελος ἔλθοι

15 Ἐπειδὰν συ βούλῃ διαλέγεσθαι τότε σοι διαλέξομαι

16 Μὴ ἀπέλθητε πρὶν ἂν ἀκούσητε

17 Οἱ δὲ Βυζάντιοι ὡς εἶδον τὸ στράτευμα εἰσπῖπτον φεύγουσι

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

18 Ὅτε ἀκούοιτε τοὺς ἐν ἄστει τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν μικρὰς ἐλπίδας

εἴχετε

19 Ἕως ἐρρώμεθα καὶ εὐτυχοῦμεν χρῇ φίλους ἀλλήλοις γενέσθαι

20 Μνήσθητί μου Κύριε ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασίλειά σου

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ

1 Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετrsquo ἐμοῦ μαχέσθω

2 Τιμωροῦσι οἱ διδάσκαλοι οὓς τῶν παίδων οἴωνται ἀδικεῖν

3 Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει

4 Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης ὃς Φαρναβάζω ἐτύγχανεν ξένος ὤν

5 Οὕτως εὐήθης ἐστὶν οὗτος ὅστις τὸν ἐκεῖθε πόλεμον ἀγνοεῖ6 Οὐκ ἂν ἐπιχειροῖμεν πράττειν ἃ μὴ ἐπιστάμεθα

7 Ὅπως γιγνώσκετε οὕτω καὶ ποιεῖτε

8 Ζῇς ὢ Σώκρατες οὕτως ὡς οὐδrsquo ἂν δοῦλος ὑπὸ δεσπότῃ μείνειε

9 Ὁ ἰατρὸς γιγνώσκει τὰ ὀνόματα πάντων τῶν φαρμάκων οἷς χρῆται

10 Εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ

11 Πάσχω ὑπὸ ὠδίνων αἵ τὸν ἐγκέφαλον ἀναστρέφουσι

12 Αὐτοὶ μεταχωρήσατε (=μετακινηθεῖτε) ὅποι βούλεσθε

13 Ἐπαίνου τεύξονται οἷ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην

14 Ἀποκρίναί μοι πρὸς ὅτι ἐρωτῶ σέ

15 Χαλεπόν ἐστιν ὃ μέλλω ποιεῖν

16 Πράττεις ἅπερ ἂν δοῦ λος φαυλότατος πράξειεν

17 Ἀφίκοντο εἰς κώμην ἔνθα ποταμὸς ἔρρει

18 Οὐδεμία ἐστὶν οὕτω καλὴ παραίνεσις ἥτις τοὺς μὴ ὄντας ἀγαθοὺς

αὐθημερὸν ἀκούσαντας ἀγαθοὺς ποιήσει

19 Ἐφάνη κονιορτὸς ὥσπερ νεφέλη λευκή

20 Εἵλοντο στρατηγούς οἳ ἡγήσονται τῇ στρατιά

21 Οὐδεὶς ἂν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος ὃς ἂν μείνειεν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ

22 Ὅσῳ τὰ τῆς πόλεως ἐλάττω γέγονεν τοσούτῳ τὰ τούτων ηὔξηται

23 Οὐδεὶς ὑμῶν οὕτως ἐστὶ νέος ὅστις οὐκ οἶδε τάς ἐκείνων εὐεργεσίας

24 Τούτους ἄξιόν ἐστι ἐπαινέσαι τοὺς ἄνδρας οἳ τοῦτον τὸν πόλεμον

πολεμήσαντες ἐτελεύτησαν

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

25 Κελεύω ὑμᾶς ὁπλίτας ἀγαγεῖν οἳ τὰ τείχη φυλάξουσιν

26 Ἀνὴρ δίκαιός ἐστι ὅστις ἀδικούμενος ἀδικεῖν οὐ βούλεται

27 Μάρτυρας πεπόρισται (=ἔχει φέρει) οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ

28 Στρατηγὸν αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων ὅσοι εἰς Καστωλου πεδίον ἀθροίζονται

29 Οἳ ἂν ποιήσονται εἰρήνην ἐπαίνου τεύξονται

30 Καὶ ἐγὼ πειράσομαι ὅτι ἂν δύνωμαι ὑμᾶς ἀγαθὸν ποιεῖν

31 Ἃ ἐπίστασαι ταῦτα διαφυλάττε τοῖς μελέταις

32 Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς ἡμῖν οὐδὲν δίδως

33 Οὐκ ἔχω ἀποκρίνεσθαι πρὸς ὃ ἐρωτᾷς

34 Ἐποιοῦντο διαβάσεις ἐκ τῶν φοινίκων οὓς ηὕρισκον ἐκπεπτωκότας

35 Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει

36 Οἱ Πελοποννήσιοι ἀνεχώρησαν ἐμμείναντες χρόνον οὗ εἶχον τὰ σιτία

37 Οὕτω ζῶσιν ὥσπερ ἂν οὐδὲ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

38 Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

1 Δάτις τοὺς Ἕλληνας καταστρέψασθαι βούλεται ὅτι Σάρδεις ἐνέπρησαν

2 Ἕκαστος στρατηγός ὡς περιήλθεν εἰς αὐτὸν ἡ ἀρχὴ παρέδωκε Μιλτιάδη

3 Περικλεὺς ἐδίδασκε ὅτι τὸ πείθεσθαι τοῖς ἀρχηγοῖς σωτήριόν ἐστι

4 Οἱ στρατηγοὶ τῶν Ἀθηναίων ἀπεδέξαντο φοβούμενοι μὴ οὐχ ἱκανοὶ ὦσιν

ἐν Λέσβῳ πολεμεῖν

5 Ὢ νέοι ἔστε ὑπόδειγμα ἀρετῆς ὅπως ἀξίως τῆς πόλεως ἔργα πράττητε

6 Οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαι σέ

7 Φανερόν ἐστι ὡς καλὸν μέν ἐστι ἡ δικαιοσύνη χαλεπὸν δὲ καὶ ἐπίπονον

8 Οὕτως ἀναίσθητος εἰ ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι

9 Τὰ πλοῖα κατέκαυσαν ἵνα μὴ Κῦρος διαβῄ

10 Ἀναγκαῖόν ἐστι δηλώσαι τοῦτο ὅτι ἐν καλῇ πολιτείᾳ οἱ πρόγονοι

ἐτράφησαν

11 Ἐπισκόπει τάς σαυτου πράξεις ὡς ἐλαχίστως ἁμαρτάνῃς

12 Χαίρω ὅτι εὐδοκίμεις

13 Ὅτε Σωκράτης λέγοι περὶ ἀρετῆς οἱ παῖδες ἤκουον

14 Ἄξιόν ἐστι ἐξετάσαι καὶ τοῦτο πὼς οἱ πάλαι τάς τιμὰς κατένεμον

15 Κῦρος ἐθήρευε ὅποτε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτόν

16 Δέομαι σοῦ παραμείναι ὡς ἐγὼ οὐδενὸς ἅλλου ἀκούσαιμι ἄν

17 Πρὶν αὐτὸν ὁρμηθῆναι ἐκ Τεγέας παρῇσαν καὶ οἱ Θηβαῖο

18 Δεδίασι μὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἐῶσι αὐτοὺς ἀποπλεῖν

19 Φρασάτω τὶς ἐμοί τὶ τὸ κωλῦον ἔτι τὸν Φίλιππον ἔσται ἐκστρατεύειν

20 Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι οὐχ ἵνα ἀδικοίῃ στρατεύοιτο ἀλλὰ ὅπως τοῖς

ἀδικουμένοις βοηθήσειεν

21 Μηδένα φίλον ποιοῦ πρὶν ἂν ἐξετάσῃς πὼς κέχρηται τοῖς πρότερον φίλοις

22 Ἐπειδὴ Λίχας Λακεδαιμόνιος ἐν τῷ ἀγῶνι πληγὰς ἔλαβεν δέος ἐγένετο μὴ σὺν ὅπλοις ἔλθωσι οἱ Λακεδαιμόνιοι

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)

Επιρρημάτων - επιφωνημάτων

Α Ομοιόπτωτοι Α) επιρρήματα Πλάγιες πτώσεις

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

-- Επιθετικός Β) εμπρόθετοι

προσδιορισμοί

1 Γενική

-- Κατηγορηματικός Γ) επιρρηματικές μετοχές o διαιρετική-- Παράθεση Δ) δευτερ επιρ προτάσεις o αναφοράς-- Επεξήγηση Ε) κατηγορούμενα

o προληπτικόo επιρρηματικό

o αξίας

o αντικειμενική

ΣΤ) απαρέμφατα

o του σκοπούo της αναφοράς

o συγκριτική

o αφετηρίας

Β Ετερόπτωτοι (πλάγιες ) Ζ) πλάγιες πτώσεις o αιτίας

1) Γενική 1 Γενική 2 Δοτικήo κτητική o χρόνου o αντικειμενικήo διαιρετική o αιτίας o αναφοράςo του δημιουργού o ποινή o ποσούo της ύλης o ποσού 3 Αιτιατικήo του περιεχομένου o αναφοράς o αναφοράςo της ιδιότητας 2 Δοτική o ποσούo της αξίας o τόπου o με ομοτικά μόριαo της αιτίας o χρόνουo συγκριτική o αιτίαςo υποκειμενική o τρόπουo αντικειμενική o οργάνου μέσου

2) Δοτική o συνοδείαςo αντικειμενική o ποσού μέτρου

διαφοράςo της αναφοράς o αναφοράς

3) Αιτιατική 3 Αιτιατικήo της αναφοράς o χρόνου

o αιτίας - σκοπούo τρόπουo αναφοράς

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1 ΠΑΡΑΘΕΣΗΩς απλή παράθεση τίθεται

Ουσιαστικό (Σάμιος ὁ ναύαρχος) Γενική ονόματος πατρός με άρθρο στην πτώση του ουσιαστικού

(Θουκυδίδης ὁ Ὀλόρου) Ουσιαστικοποιημένο επίθετο (Ὑμᾶς τούς σοφούς) Αναφορική ndash Επιθετική Μετοχή (Ἡ δύναμις ἡ ὑμετέρα ἡ ἐλευθερώσασα

τήν Ἑλλάδα) Πρόταση - Φράση (Ἐμέθυον ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν) Έναρθρος γεωγραφικός όρος σε προηγούμενο γεωγραφικό όνομα

(Λευκίμμη τό ἀκρωτήριον)

ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης και προηγείται αυτήςΩς προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται οι λέξεις και φράσεις

τό μέγιστον = το μεγαλύτερο απrsquo όλα τό δεινότατον = το φοβερότερο απrsquo όλα τό ἔσχατον = το ανώτατο όριο ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο τοὐναντίον = το αντίθετο τό λεγόμενον = όπως συνήθως λένε τό κεφάλαιον = το κορύφωμα τό τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος τό τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία

Παραδείγματα Ἀλλrsquo ἦ τό λεγόμενον κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν καί ὑστεροῦμεν Καί τό πάντων δεινότατον ὑμεῖς μέν τοῦτον οὐ προὔδοτε οὗτος δrsquo ὑμᾶς νυνί προδέδωκεν

ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ λέγεται η παράθεση των τμημάτων ενός συνόλου στην ίδια πτώση με αυτό Συνήθεις επιμεριστικές παραθέσεις είναι οἱ μενhellipοἱ δε οὗτοι μενhellipοὗτοι δε πολλοί μενhellipπολλοί δε ἄλλοςhellipἄλλοθεν ἕκαστος τό μενhellipτό δε Πχ Πάντες ἀπῆλθον οἱ μέν ἐπί τόν ποταμόν οἱ δέ ἐπί τά σκευοφόρα

Μια ανακόλουθη μορφή επιμεριστικής παράθεσης υπάρχει στο σχήμα καθrsquoόλον και μέρος Παράδειγμα Αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἐργάζεται

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός σε γενική (συνήθως το αὐτῶν) κοντά στις κτητικές αντωνυμίες ἡμέτερος ὑμέτερος σφέτεροςΠαραδείγματα Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη = ἡ τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν Τούς σφετέρους αὐτῶν γονέας πρεσβῦτας κατέλιπον

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Επεξήγηση (= περισσότερη εξήγηση) είναι η λέξη που τοποθετείται κοντά σrsquo ένα ουσιαστικό με γενική και αόριστη έννοια ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός και το διασαφηνίζει και το διευκρινίζει (από γενική έννοια σε μερική έννοια)

Ως επεξήγηση τίθεται Ουσιαστικό πχ Ὁ βασιλεύς ὁ Δαρεῖος ἀπέθανε Επίθετο ή μετοχή πχ Τό τῆς πόλεως ἤθος ἴδοι τις ἄν τοιοῦτον ὄν ἀψευδές

καί χρηστόν Δευτερεύουσα πρόταση πχ Τοῦτο λέγω ὡς ὑβριστής ἐστί Απαρέμφατο πχ Εἶς οἰωνός ἄριστος ἀμύνεσθαι περί πάτρης Κύριο γεωγραφικό όνομα (σε προηγούμενο γεωγραφικό όρο) πχ Τό ὄρος

Αίγάλεων Το ρήμα λέγω με την κανονική επεξήγηση ως αντικείμενο συνήθως

Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ Ἀνδροτίωνα λέγω

3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣΕπιθετικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

που προσδίδει σε ένα όνομα ουσιαστικό μια μόνιμη ιδιότητα έτσι ώστε να αποτελεί με αυτό μια λέξη

Ως επιθετικός προσδιορισμός τίθεται Αντωνυμίες με άρθρο ή χωρίς άρθρο πχ Ὁ τοιοῦτος ἀνήρ διαφθείρει

τούς νέους Δεικτικές αντωνυμίες ὅδε ἥδε τόδε ἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο οὗτος αὕτη

τοῦτο όταν το ουσιαστικό δεν έχει άρθρο πχ Ἀλκιβιάδης δέ οὐκ ἔφη χρῆναι τοσαύτη δυνάμει ἐκπλεύσαντες ἀπράκτους ἀπελθεῖν

Τα αριθμητικά πχ Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ Τα ουσιαστικά που δηλώνουν τάξη ηλικία επάγγελμα εθνικότητα

ιδιότητα στις λέξεις ἀνήρ γυνή ἄνθρωπος και παῖς πχ Γυνή δέσποινα Κύρια γεωγραφικά ονόματα με άρθρο όταν προτάσσονται και

προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους πχ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη Επιθετική μετοχή πχ Οἱ νικῶντες στρατιῶται Άρθρο + γενική πχ Ἡ Ἑλλήνων ἀρετή Άρθρο + εμπρόθετος προσδιορισμός πχ Ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος Άρθρο + επίρρημα πχ Οἱ νῦν ἄρχοντες

4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Κατηγορηματικός προσδιορισμός λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που απλά προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια παροδική μεταβλητή ασαφή ιδιότητα χωρίς να αποτελεί με αυτό μια έννοια

Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να τεθεί κάποιο επίθετο επιθετική ndash αναφορική μετοχή ή (σπάνια) αναφορική ονοματική πρόταση

Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί είναι πάντοτε Τα επίθετα ἄκρος μέσος ἔσχατος Τα αντωνυμικά επίθετα πᾶς ἅπας σύμπας ὄλος μόνος Οι αντωνυμίες αὐτός ἕκαστος ἑκάτερος οὗτος-αὕτη ndashτοῦτο ἐκεῖνος-

ἐκείνη ndashἐκεῖνο ὅδε ndashδε- τοδε όταν παρεμβάλλεται άρθρο ανάμεσα σrsquo

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

αυτές και στο προσδιοριζόμενο όνομα ή όταν το προσδιοριζόμενο όνομα προηγείται με άρθρο

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις ή

καταγωγή (Εμπεδοκλης Μέτωνος) καθώς και αυτή κοντά σε επίθετα όπως οἰκεῖος ἴδιος κοινός συγγενής ἱερός ξένος φίλος ἐχθρός πολέμιος ἑταῖρος

o γενική διαιρετική είναι και η γενική γεωγραφικών όρων (κατά τι τῆς Συρακοσίας) Συντάσσεται επίσης και με το ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών (εἰς τοῦτο μανίαςhellip) και με επίθετα υπερθετικού βαθμού

o γενική του δημιουργού τα ἒργα τοῦ Ἡρακλέουςo γενική της ύλης ἀσπίς χρυσοῦo γενική του περιεχομένου εξαρτάται από λέξεις περιεκτικές πχ στόλος

στρατιά πλῆθος σωρός ἀγέλη ἀριθμός κλπo γενική της ιδιότητας δηλώνει ηλικία κοινωνική τάξη βάρος μέγεθος ύψος

έκταση ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου όρου πχ ἀνήρ ἀρετῆς ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

o γενική της αξίας δηλώνει την υλική (χωρίον δέκα μνῶν) ή ηθική αξία (ἂξιος τιμῶν) Συχνά με επίθετα όπως ἂξιος ἀνάξιος ἀξιόχρεως τίμιος ἂτιμος κλπ

o γενική της αιτίας εξαρτάται από επίθετα δικανικής σημασίας όπως αἲτιος ὑπαίτιος ὑπεύθυνος ὑπόλογος ἒνοχος αἰτία γραφή δίκη καθώς και από λέξεις που δηλώνουν ψυχικό πάθος όπως εὐδαίμων μακάριος λύπη χαρά δόξα φόβος θαυμάσιος κλπ

o γενική συγκριτική με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική υποκειμενική δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί που κάνει την

ενέργεια την οποία δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα πχ νίκη Ἀθηναίωνo γενική αντικειμενική δηλώνει το πρόσωπο που πάσχει που δέχεται την

ενέργεια που δηλώνει το προσδιοριζόμενο όνομα Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα που προέρχονται από ρήματα που συντάσσονται με γενική δηλαδή όσα δηλώνουν μνήμη- λήθη (μνήμων αμνήμων) επιμέλεια αμέλεια φροντίδα φειδώ (ἐπιμελής ἀγαθῶν ἀφειδής τοῦ βίου) κυριότητα ndash εξουσία ή το αντίθετο (κύριος τοῦ δήμου) εμπειρία ndash απειρία (έμπειρος πολέμου) επιτυχία ndash αποτυχία συμμετοχή ndash αποχή- πλησμονή (μέτοχος ελπίδων μεστός τόλμης) χωρισμό στέρηση απομάκρυνση απαλλαγή (ἐνδεής χρημάτων κενός δακρύων ὀρφανός μητρός) διαφορά ή σύγκριση (ἂλλος ἀλλότριος διάφορος ἓτερος)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo γενική διαιρετική με επιρρήματα τόπου (ἂνω ἐνταύθα ἒνθα ὅπου κλπ)

χρόνου (ὀψέ πότε πηνίκα κλπ) ποσού (δις τρις πολλάκις κλπ)

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

o γενική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα όπως πῶς ὃπως καλῶς εὖ μετρίως οὓτως κλπ

o γενική της αξίας με επιρρήματα ομόρριζα με τα αντίστοιχα επίθετα (ἀξίως ἐπαξίως κλπ)

o γενική αντικειμενική με τροπικά επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική (ἐμπείρως ἀμελῶς κλπ)

o γενική συγκριτική με επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo γενική της αφετηρίας ή του χωρισμού δηλώνει τοπική ή χρονική αφετηρία

και προσδιορίζει επιρρήματα που δείχνουν απομάκρυνση χωρισμό ή προσέγγιση (ἒξω ἐκτός πόρρω ἐντός ἐγγύς πλησίον μακράν πέραν μεταξύ ἑκατέρωθεν ἒμπροσθεν ἐναντίον κλπ)

o γενική της αιτίας με επιφωνήματα (φεῦ τῆς τύχης)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo γενική του χρόνου πχ θέρους τε και χειμωνος o γενική της αιτίας με ρήματα ψυχικού πάθους (μακαρίζω σε τῆς εὐδαιμονίας)

και ρήματα δικανική σημασίας (δικάζω φόνου κρίνομαι ψεύδους)o γενική της ποινής με ρήματα δικανική σημασίας που δηλώνουν επιβολή

ποινής (τιμῶμαι φυγῆς ὑπάγω θανάτου)o γενική του ποσού ή της αξίας με ρήματα όπως ἀγοράζω πωλῶ πιπράσκω

ἀξιῶ τιμῶ τιμῶμια κλπo γενική της αναφοράςo περιορισμένης χρήσης είναι και η γενική του τόπου (ἀποθνῄσκει αὐτοῦ) και η

γενική του σκοπού που είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου (τοῦ μή ποιεῖν)

ΔΟΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo δοτική αντικειμενική συντάσσεται με ονόματα ομόρριζα των ρημάτων που

δέχονται αντικείμενο σε δοτική δηλαδή όσα σημαίνουν ωφέλεια ndash βλάβη (βλαβερός τῇ πόλει) φιλία ndash έχθρα ( φίλος Ἀθηναίοις ἐναντίος Περικλεῖ) ευπείθεια ndash υποταγή (πιστός τῷ δήμῳ ἀπειθής τοῖς νόμοις) ακολουθία ndash διαδοχή (διάδοχος Κλεάνδρῳ) προσέγγιση ndash μείξη (γείτων τῇ Ἑλλάδι) ταυτότητα- ομοιότητα (ὅμοιος δούλοις) ισότητα- συμφωνία (ἴσος τοῖς πολεμίοις σύμφωνος τῷ ὀνόματι) κάτι που lsquoαρμόζειrsquo ή lsquoταιριάζειrsquo (ἀπρεπής τοῖς φύλαξιν η μέθη) επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἒμφυτον τοῖς ἀνθρώποις)

o δοτική της αναφοράς με επίθετα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα (ἀσθενής δεινός καλός δυνατός ἰκανός ἱσχυρός φοβερός ταχύς κλπ)

Β) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίωνo δοτική αντικειμενική με επιρρήματα των οποίων το αντίστοιχο επίθετο

συντάσσεται με δοτική αντικειμενική

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

o δοτική της αναφοράς με τροπικά επιρρήματα που δηλώνουν ικανότητα ή καταλληλότητα κατάσταση ή σύγκριση (ταῦτα οὕτως ἒχει τῇ φύσει)

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς με επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή θετικού βαθμού με συγκριτική σημασία (ὀλίγῳ μακρότερα πολλοῑς ἒτεσιν ὕστερον)

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo δοτική του τόπου είναι δοτικές τοπωνυμιών και συχνότερα ονομάτων ή

αντωνυμιών που δηλώνουν στάση σε τόπο ή διέλευση (ᾗ ὃπῃ ταύτῃ κλπ)o δοτική του χρόνου συχνά δηλώνουν χρονική διαίρεση όπως ἒτει θέρει μηνί

νυκτί τῇ ὑστεραίᾳ κλπo δοτική της αιτίας συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους (χαίρω λυπουμαι

ἀγάλλομαι ἣδομαι θαυμάζω κλπ)o δοτική του τρόπου μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συχνότερα η

δοτική τρόπῳ Συχνές οι βίᾳ δημοσίᾳ ἰδίᾳ κοινῇ πεζῇ φύσει λόγῳ ἔργῳ o δοτική του οργάνου ή του μέσου δηλώνει το εργαλείο (κάτι υλικό) ή το μέσο

(κάτι αφηρημένο)o δοτική της συνοδείας συχνά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση αλλά και για

στρατιωτικές δυνάμεις δυνάμει ἵππῳ ναυσί στρατεύματι πλήθει στόλῳ στρατιώταις

o δοτική του ποσού του μέτρου ή της διαφοράς συνήθως με λέξεις συγκριτικής σημασίας (τοσοῦτῳ διέφερεν πολλῳ μείζῳν κλπ)

o δοτική της αναφοράς με ρήματα που δηλώνουν σύγκριση διαφορά ή υπεροχή μεταφράζεται laquoως προςraquo laquoσεraquo (διαφέρει τα σώματα σχήμασιν)

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

) Α Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμόςo αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το ὕψος το εὖρος το μῆκος το μέγεθος

τον ἀριθμόν το ὂνομα την ὂψιν κλπΒ) Ως προσδιορισμός επιρρημάτων επιφωνημάτων και μορίων

o αιτιατική της αναφοράς κυρίως με τροπικά επιρρήματα που εκφέρονται με το ρήμα ἒχω πχ τους εὖ ἒχοντας τά σώματα και τάς ψυχάς

o αιτιατική του ποσού συνήθως επιτείνει επιρρήματα συγκριτικού βαθμούo με ομοτικά μόρια μά τον Δία νή τους θεούς

Γ) Ως επιρρηματικός προσδιορισμόςo αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική διάρκεια ή χρονική διαίρεση Συχνές

οι ἀρχήν το πρῶτον το πρότερον το πάλαι το λοιπόν καιρόν το νῦν κλπo αιτιατική της αιτίας ή του σκοπού με ρήματα δικανικής σημασίας ή

ψυχικού πάθους ή άλλα που χρειάζονται αιτιολόγηση Συχνά είναι η αιτιατική ουδετέρου δεικτικής αναφορικής ή ερωτηματικής αντωνυμίας πχ τὶ με δεῖ ζῆν

o αιτιατική του τρόπου συχνές οι τίνα τρόπον τόνδε τρόπον δίκην πρόφασιν χάριν την ταχίστην δωρεάν την πρώτην κλπ

o αιτιατική της αναφοράς συχνές οι το γένος την γνώμην την διάνοιαν τα ὂμματα την φύσιν την ψυχήν το μέγεθος το σῶμα το πλῆθος κλπ

Ασκήσεις

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

1 Οἱ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγορᾶς οἱ μέν εἰς τά πλοῖα οἱ δέ

οἴκαδε

2 Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις ἀναλίσκειν δυναμένοις

3 Ἐπύαξα ἡ Συεννέσιος γυνή

4 Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός Ἀχελῶον λέγω

5 Διά τοῦτο οὐκ ἐβούλοντο θέσθαι τά ὅπλα ὅτι οὐ Τισσαφέρνει

ἐπίστευον

6 Πέμψομεν ὑμᾶς τούς ἱππέας ἐπί τό ὄρος

7 Αὔτη μόνη κακή πρᾶξις στερηθῆναι ἐπιστήμης

8 Πλῆθος ἀνθρώπων

9 Ἐν τῷ ποταμῷ ἦν πέλεκυς χρυσοῦ

10 Ἐπορεύοντο ταχεῖ τῷ βήματι

11 Παρήγγειλε ἀποπλεῖν την ταχίστην

12 Συνέπεσον εἰς τοιοῦτον ἀνάγκης

13 Οἱ Πέρσαι ἄπειροι τοῦ κυβερνᾶν ναῦς ἦσαν

14 Κριτίαν ὑπῆγον θανάτου

15 Τῇδε τῇ ἡμέρᾳ μυρίους ὄψονται Κλεάρχους

16 Βουλόμεθα ἀκόλουθα τούτοις πράττειν

17 Ἡμέρας πέντε και δέκα ἒμειναν ἐν τῇ Ἀττικῇ

18 Γραφήν ὕβρεως καί δίκην κατηγορίας φεύξεται

19 Ἀνήρ μεστός κακῶν

20 Ἐπορεύοντο οἱ στρατιῶται το πλῆθος ὡς χίλιοι

21 Ἡ Πέλοπος Πελοποννήσου κατάλυσις

22 Ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

23 Διώξομαι σε δειλίας

24 Ὠνούμεθα τά ἐπιτήδεια πολλοῦ ἀργυρίου

25 Πολλήν χάριν αὐτῆς ἔχω ταύτης τῆς κατηγορίας

26 Εἰς τοῡτο ἀνοησίας ἀφῑκται

27 Ὁ Χριστός τοῖς ἀνθρώποις ἕναν νόμον ἔθηκε φιλεῖν ἀλλήλους

28 Οὐδενός ὄντος ἐν αὐτῇ πολεμίου λέγω

29 Δέομαι ὑμῶν μη καταγνῶναι δωροδοκίαν ἐμοῦ

30 Ἠιτιῶντο αὐτόν φόνου

31 Τοσαύτας το πλῆθος πόλεις παραδεδώκαμεν

32 Τούτους οὐ τῆς τόλμης θαυμάζω

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός

33 Τί ἐγκαλών ἡμῖν ἐπιχειρεῖς ἡμᾶς ἀπολλύναι

34 Ἐγένετο βελτίων την ψυχήν

35 Οἱ Ἕλληνες ἀκούοντες τήν Κύρου ἀρετήν προθυμότεροι ἦσαν

36 Οἱ πολέμιοι ἐνέπρησαν τάς ναῦς ἐρήμους

37 Τύραννος ἅπας ἐχθρός ἐλευθερίᾳ καί νόμοις ἐναντίος ἐστί

38 Λόγοι ἴσοι τῷ μεγέθει τῶν ἔργων

39 Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς

40 Τί τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει

41 Ἐπορεύοντο τρισχιλίοις μέν ὁπλίταις ἱππεῦσι δέ ἑξακοσίοις

42 Κακόν κακῷ διάδοχος ἐστί

43 Ἐγώ γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι

44 Ἡρέθην λόγῳ δηλῶσαι τήν τοῦ ἀνδρός ἀρετήν

45 Βίᾳ οὐδέν ἐλαμβάνομεν

46 Αἱ οἰκίαι αἱ μέν πολλαί ἐπεπτώκεσαν ὀλίγαι δέ περιῆσαν

47 Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπέρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς

πόλεως

48 Τὶ την φυγήν οὐκ ἐποίησας

49 Ὀλίγῳ ὕστερον ἀφίκοντο

50 Οὐκ ἔστι τοῖς μή δρῶσι σύμμαχος τύχη

51 Τον αὐτον τρόπον ἃπαντες με συκοφαντοῡσι

52 Περιέβαλον τήν πόλιν τάφρῳ

53 Ὁ φόβος τῶν βαρβάρων πολύς ἦν

54 Πλοῦν ἐποίησαν τριῶν ἡμερῶν

55 Οὐ κακονοίᾳ ποιεῖ τοῦτο ἀλλ ἀγνοίᾳ

56 Μετρία τοῦ σώματος ἄσκησις ποιητική ἐστί

57 Ἐμπεδοῦμεν τούς θεῶν ὅρκους

58 Ὁ ἄνθρωπος ξυνέσει ὑπερέχει τῶν ἄλλων ζώων

59 Οὐδέν γνώμῃ ἀλλά τύχῃ πάντα πράττεις

60 Δῆλοι ἦσαν οἱ πρέσβεις χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις

61 Ἔστι πάσῃ γῇ τό βέλτιστον ἐναντίον τῇ δημοκρατίᾳ

62 Το πάντων δεινότατον ἐφοβεῖτο εἰς λόγους ἐλθεῖν

• Ευκτική πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο χωρίς να συμβαίνει πάντα Ο φόβος υποκειμενικός)
• • Δυνητική ευκτική
  • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΈΣ
  • • ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
    • • ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ονόματα)
      • ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ (προσδιορίζουν ρήματα απαρέμφατα μετοχές)
      • Επιρρημάτων - επιφωνημάτων
      • • Α) επιρρήματα
        • • Πλάγιες πτώσεις
          • • Β) εμπρόθετοι προσδιορισμοί
            • ΣΤ) απαρέμφατα
            • Ζ) πλάγιες πτώσεις
            • 1 Γενική
            • 2 Δοτική
            • 2 Δοτική
            • ποσού
            • 3 Αιτιατική
            • • ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
              • 2 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
              • • 3 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                • • 4 ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ
                  • • ΓΕΝΙΚΗ
                    • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                      • • ΔΟΤΙΚΗ
                        • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός
                          • • ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
                            • • Α) Ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός