D. D.

DE

DOGMATE ΘΕΟΠΝΕΤΣΤΙΑΣ Ε SCRIPTURA SACRA,ADVERSUS RECENTIORES, VINDICANDO,

DI SS ERTATIO THEO LOGIC A

QUAM

EX SPECIAL! S:JE R:iE MAJESTATIS GRATIAET

VENIA MAX. VEN. FACULT· THEOL. UPS.

P. P.

mag. severin löwen ηi elmIN FACULT. PHIL. ADJ. ORD. BORGSTRÖM.

ET

ANDREAS ÖRTENDAHLJUR. PH. CAND. WEHMELANDUS.

IN AUDIT. ECCLES. DIE XXX OCT. MDCCCXIII.Η. Ρ. M. S.

p. II.

U Ρ S A L I JE i

KXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD,REG. ACADEMI/E TYPOGRAPHI,

KONGL, MAJ.*TS

TROTJENARE, RYTTMÅSTAREK OCH OFVEKADJUTANTENHÖGVÄLBORNE

HERR baron GUSTAF BENNETSAMT

HOGVÄLBORNÄ

FRU FRIHERRINNAN J. MARIEFODD EKMAN

Emottagen med vanlig godhet denna ringa gård af tacksamhetoch erkånsla

af

Eder

odmjukafte tjenareand. örtendahl.

KONGL. Μ A JMS

TROTJENARE, HAR A DS · H0FD INGENH0GÅDLE

HEsx, NILS ÖRTENDAHLSAMT

HÖGÅDLA

fru CHRISTINE E. ÖRTENDAHLFÖDD EKMAN

βΕ HULDASTE FORÅLDRAR

For oma omsorger

tillegnadfc

■ af

t

Deras

lytjige SonANDERS.

Ut haec disquifltio ambiguitati non iifc obnoxia, prae-terea non fupervacaneum eft obfervare, hoc etil dogmaprae fe ferat tltiiluiii infpirationis Scripturaé Sacrae ,quaeftionem tarnen in aliam fiatiin fe conimutare, de in¬fpiratione fcii. fcriptoruin vel Äu&orum. Abfonum enimesfet, illam prius disqnirere, quam hane examinaverimus.

Quoniam de dogmate infpirationis e Scriptura Sacravindicando heic generatiiri agimus, liceafc nobis a folitaratione, in Veteris et Novi Foederis infpiratione de-qionibanda oecupata, recedere, et ea tantum , quae indogmate infpirationis praecipua funt momenta, eligere,inque iis folvendis verfari. Haec momenta , ut ex ipfadeiinitione 9·£2πνευστοί* patet, ad duas quaeftiones apte,ut opinamur, referri posfunt: primum feil, an e ScripturaSacra ςοη firma tur, Sacros Scriptores revelatione vel itn-n ediato aétu divino notirias et dodtrinas de religione acce-pisfe? et deinde, an Dei quodam mandato, vel impulfu.divino erant ad illas veritates annuntiandas vel fcriben-das determinati?

In infpiratione duo momenta reveiationem fctl. etimpulfum divinum a femetipiis· diftinguimus, non eapropter, quod illi aéfcus in infpiratione femper fuerintfeparati, fed quoniam et firnul, et diveriis temporibusevenire poruerint. Si vero Sacra Scriptura öonfirihé-ret folum, Sacros Scriptores divina revelatione dodrinaset notitias accepisfe, at mentionem non faceret de divi¬no quodam impulfu ad eas enuntiandas, non bene fibiomη is e Scriptura Sacra de dogmate SsomeuvTtccs conftaretargumentatio. Idena quoque valet inverfum. Facill i meenim patet, ea, quae diverfis temporum momentisfiunt, ex diverfis causfis oriri posfe; heic contra de-

B mon-

y 10 cmonflrabitur, et; revelationem et impulfum divinumunain eandemque re vera habuisfe causfam.

Qüod ad diilinélionem rbvelationem iη ter et impul-fu m divinum adtinet; non fupervacaneum er it o bi ervare*plures Thepl.ögos eain antea admifisfe fj.

Locuni e Novo Tefta-mento palmarium plerumqnejudicatum, 2 Tim. 3 16. motaa

) II f

g: ii, Jef. ι: 2. 45 = ir, innumerisque aliis lods occuren^te apparet, illos non tantum in univerfum a Deα deri-vasie ea, quae pronuntiabant, verum aliquando ut Exod,4:. 12. imn ivjn -pm-nm et 2 Sam. 23: 2, ηντ miό im et Ämof. 3:7, nSmtoN Ss im rhrn όιν rrew» Nbό·»ΝΌ3ϊΐ vim-bN no, confesfos esfe, fe a Deo dodlos,ve! divino ipiritu aélost vel döéfcrinas* iibi per revelatio-11 em iuppeditatas fuisie,

Verurh il animorrr ättendimus ad titulos Iibrorumquprundam Veteris Teftamenti Micha 1:1. "mm ~r>möbunmi siimmb}? mn-^N ίθ*»ο bN mn iu;n" Jef. 1: r.-obum^ rrnm-bv mn iu?n x1>dn 22 2Ίίπ Amoi. r: i. 3.Ezech. 1: i. faeilius adhuc patebit vätes vifiones pro-pheticas vel reveJationes a Deo accepisie. Si quis verodubitaret, an voces rt?n et CNn, de vaticiniis futurorumeventumn plerumque explicata, graecorum vocabulis -αποκαλύπτω et αποκαλυφ/ς, quae longe ampliorem fenfumadmittunt, refpondeant, varium vaticiniorum VeterisTeifcamenti argumentum perpendat et auétores, infranominatos, confulat h).

Ε Novo Teftamento Iocum afFeramus, qui praefentiquseftioni iucem in prim is affundit: πασα πξοφητηια γξά-φης i$ias επιλύσεως α γίνεται. 2 Pet. 1 ; 20 ij. CohfirmatΒ 2 hie

h) J. G. F. Leun, Handbuch zur Kurforifchen Lefture d. BibelΑ. B. 3 Tb. p. 97 et Fr. Sckleufsneri Lexicoh Grseco · Latinumin Nov. Teftam. i£d. altera, Lipfise lgoi. ad vocabulä αποκαλύπτω etαποκχ7.νφιϊ. t

i) Vid. Ce!. Sam. ödmanns Strödda Foriok ofver Nya Tefta-naeutets Heliga Skrifter, 2 B, 2 H. Andra Upp!. Strängnäs 1805. p·

C « )

bic locus. vaticinia Veteris Foederis non a frrip^onbusexcogitata vel inventa Ii iisie: qiiare cum ex ibpra alfa-tis co η itet, Sacros V. Teftamenti fcriptores non tan-tu.m a Deo generatim dérivasfe, qoag pronuntlabant, ve-rum diferte quoque dixisie, Delim , quae in mediumproférebant, i i los docuisfe, non diflicile dijudieatur, annon Scriptura Sacra, Scnp*ores V. Foederis immediutea Deo notitias et dodt r inas aecepisib, denionbret. Non·tarnen negamus» hac iii te, ut in plerisoue η Ii i s?, locaVeteris > Teiiamenti Oraculis Novi Foederis es fe ob-icuriora.

Didtam hoc e Novo Te Ram en*o eo ρ o t ins attuH-mus), quo claMUS v i dere oobis videmtir iliud iuwul j.fal tim ex parte. qnomodo foivenda fit (p-reTHb: an omr, ~bus vel prsecipuis Audtonibus Vet^rlS; IV i ramen t i Qec-πνενττια tribuenda fit, innuere.

Quod ad fcriptores Novi Foederis adtinet» faeilius-forte demon itrar i poteiK illos iingulari di vino auxilio ,vel revelatione notitias et -dodlrinas adeptos fuisfe. San-dtisfimus enim ipfe Sälvstor nötter generatim ApottolisiVlis, πούξακλητον, το πνεύμα ro ayiov y o πεμφει o πχτ*\ξ r»v τω όνοματι μ8> εκείνος νμας Tiowrco. Job» 14: 26,promittebat, qui illos omnia, quae- ad novtnn ipiorummonos ob eu o dum pertinerenf, docerefc , quique, η λαλη-&8ri αφ' εανταy αλλ. οσα αν ακασν} , Job. 16i^, ea tantum,quas a patre audivisiet, illis traderet.

Pisu

125. ubi bio locus ita explicaturr "ingen af de Prophetior, fotrr ϊ ·Gamla Teftamentets Heliga Skrifter förekomma, hårleder fig, från den?£&riit£ågandes egen. drift, egen upfinning." —

3 13 C

Pfaliis illuftria funt loca i Cor. 2, ubi ApofloltisPaulus di (er tis ad fev er.at verbis, quas in medium pro·,ferebat di drinas, ei, Deo interveniente, per ccttckuko-•ψ.ν- innotuisie, et v. 9. indojem hujus cognitionis per re-velationem partae , perfpicue deciarat, et a profana CO'gnitione diitinguit. Ait enim, eäro neque per experien-tiam .cognitam (α ύφΒαλμοε 8κ vel äb aliis aceeptarnesfe (α 8

> 14 c

a Deo hunc impulfum derivasfe. Internus talis impulfusdefcribitur in Jer. 20: 9. "»nmsia -»iba rumbmN SdSd et Micha 3: 8. teilatur le divino fpi-ritn plenum esfe, genti Ifraeliticae peccata fua annun-tians. Pofteriori hoc loco occurrit frequens illa loquen-di formula πιπί nu, quse in Veteri Teilamento fcepiuseil periphrafis Numinis, aliis vero locis fignificat vtmdivinamr nréntis inotus excitantem k). Heic vero lociinprimis nobis praebet argumentum maximi ponderisdiétum Petrinum. Ep. 2: 1. 2r. &' θεληματι ανθξωπa1\\εγβν} ττοτε πςοφητεια, αλλ' υπο πνεύματος ayi8 φεξομεναελαλησαν οι ayiot Θε8 ανθξοοποι, quod diferte adfirmat Pro-phétas Veteris Teilamenti divino a&os impuifu, vaticl·nia fua edidisfe l). ,

Quoad Apoilolos perfpicue declaratur Math. 28* 19.Τίοξευθεντες ev μαθητεύσατε παντα τα εθνη et ν. 2θ. Πάσ¬χοντες αντχς τηςειν παντα οσα ενετειλαμην υμιν, fanélisiimumnoftrum Salvatorem illis mandata dedisfe, ut doétrinasfuas in medium, proferrent. His locis merito addaturJoh. 14: 16: 17. ex quibus, cum al la tis fimul, iacileapparet, illos divino impuifu Religionis doélrinas tra-didisfe.

Bre*

Q, k) Doederltinii. lib. cit. Ρ. I. p. 297.

/) Cel. Rofenmiillerus in Schol. in N. T. &c. Tom. V. p. 453.Phraiin (ptgtcrxi υπο τίνος hoc modo interpretatur. Significat, ait, im-pelli, trudi. inftigari, vel phyfice; quum, e. g. aliquid fiuécibus ventofertur, i. e. impellitur; vel moraliter, qnum quis cupioitate, ftudiofertur vel inftigatur. Ergo fenfus bujus loci eft: prophetas locutosesfe volente ac jubente Deo,

) '5 CBreviter fic palmarianb quseftionem in dogmate Βεβ-

ττνευσπας obviam folvere conati fumus. Duo momentain infpiratione, revelationem feil.; et impulium divinumdiftiilguébamus. De duobus his feorfim egimus, ita ve·ro, ut tantum e Scriptura Sacra utrumque confirmaveri-mus. Cum éx his conftet, Sacrum Codicsm icriptoribusVeteris ec Novi Teftamenti, et reveiationem et impul¬ium divinum tribuere; inde jam coliigimus ScripturamSacram ipfum dogma infpirationis ita confirmare^ utnumquam a religions Chriitiana divelli vel deleri queat.

Sed aliae in hoc dagmafce magni momenti obveninntquaeftiones. Sic e. gr. quseri poteft, an omnibus librisCodicis Sacri tribuenda il t infpiratio, an gradus infpira¬tionis fint asfumendi, et quid de modo infpirationis di-cendum, &c.

In prima illa quasftione hane regulam nierito fiatu-endum esfe cenfemus: nulluni librum inter infpiratosesfe numerandum, nifi cujus authentia conftst m)\ patetenim infpirationem no η nifi Saero Scriptori tribui posfe·Si vero Au&or libri ignotus yel incertus eil, numquamdici poteft, an in nu mero facrörum fuerit nec ne. Hocvero non impedit) quominus talis Über doftrinis religio-nis confentaneus esfe queat et ad religionis' fenfnm ex-citandum et aptus et apprime utilis.

, i .

Dein.de cum Theologis magni nominis, affirmarehaud dubitamus^ plures ii bros Hiftoricos V. Teftamentipro inipiratis non esfe habendos. De his optime Ceh

Doe·

m> DeederL iib. cit. Ρ. I. p. 90.

) ΐδ (

Doederlehi:. "in reliquis poft Mofen editis Hlftoriis, Jofuae,Judicum, Regum, Chronicorum tam manifefta tn.dicia»tamque lucuienta teftimonia exftant narrationis e com«rnentariis publicis congeftae, ut equidem mirer illorumvel imbeciflitatetn, vel audadam, qui diviniores faciuntlibros, quam eos ipfi librorum auftores facere volue-runt. Fontes enim compendiarise narrationis landanturLiber Bellorum Domini Num. 21: 14. Liber cujusFragmenta exftantj Jof. 10: 13 &c. η). Librorum horn φauthentia adeo eft: incerta, ut eorum auftqres iaspeignorentur, ideoque de illis regula iupra ftabilita va¬let o). Majori adhuc jure de libris apocryphis V. Te-ftamenti ideni ftatui poteft:, quoniam canonica iltnul au-tftaritate carent pj.

Inter fcripta N. Foederis duo, Marci feil, et LucasEvangelia occurrunt, de quorum infpiratione dubitatio-nis occafio adesfe quidem poteft; licet et eorum autherv-tia et canonica awftoritas -eonftat. Uli enim vin, nequein nuinero Apoftorutn erant, neque ipfi, ut ApoftoiusPaulus, divinam quandam revelationem fibi vindicant.Hoc tarnen non impedit^ quominus fcripta eorum v erafint, et parem cum icriptis apoftolorum fidem merean-tur q), collegae enim fuerant Apoftolorum, ab iisquehiftoriam et do&rinam Cbrifti acceperant.

Ratione

«) Doederl. Hb. cit. Ρ. I. p. 142,

o) Leun üb. cif. qui ad initium explicationis Horum librorum -deThis mentionem injicere fölet.

ρ) Seiteri lib. cit. p. 47.

q) Doederl, lib. cit. Ρ· I. p. 99. —- Mori lib. cit. p. 20.