Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · Bdejna sena ©dida u g˙alkemm m’hemmx pjanijiet li...

16
Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz Belt Vittoriosa A.D. 1883 Óar©a Nru 109 JANNAR - FRAR 2019

Transcript of Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · Bdejna sena ©dida u g˙alkemm m’hemmx pjanijiet li...

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali

San LawrenzBelt Vittoriosa A.D. 1883

Óar©a Nru 109 JANNAR - FRAR 2019

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 3

Il-Kelma tal-President

G˙alaqna dsatax-il sena minn meta bdejna nippubblikaw kull xahrejn

“Le˙en is-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz”. Publikazzjoni ta’ referenza u nformazzjoni li ˙afna minna mhux façli li ssiba. Tintlaqa’ tajjeb minn ˙afna mill-membri tag˙na kif ukoll min-numru ta’ Vittoriosani li joqog˙du barra minn xtutna min˙abba li din tkun ukoll fuq il-website tal-KaΩin. Kont sorpriΩ meta ftit ta’ Ωmien ilu issie˙eb membru ©did fil-KaΩin ta’ Nazzjonalita` Indjana u li dalwaqt ikun residenti f’Beltna, u meta ©ie jΩur il-KaΩin qalli li kien jaf b’din il-pubblikazzjoni. Naturalment g˙alkemm ma jifhimx il-kontenut japprezza r-ritratti. Dan ©abni g˙all-˙sieb li min˙abba li n-numru ta’ membri barranin qieg˙ed dejjem jiΩdied u w˙ud minnhom jiffrekwentaw il-KaΩin b’mod regolari, g˙andniex nibdew nallokaw spazju g˙alihom li tkun bl-IngliΩ. Ng˙id grazzi lill-Editur u lil dawk kollha li jg˙inuh biex regolarment ikollna din il-pubblikazzjoni kif ukoll lill-kontributuri kollha u nawgura li jkollna o˙rajn ©odda. G˙addiet sena o˙ra ta’ ˙idma fil-kaΩin fejn minbarra li fakkarna il-135 sena mit-twaqqif tal-Banda u lestejna numru ta’ pro©etti fil-‘Palazzo Huesca’, fix-xahar ta’ Diçembru spiççajna b’numru ta’ attivitajiet. Il-Banda b’numru ta’ Ωg˙aΩag˙ li w˙ud minnhom ˙ar©u jdoqqu g˙all-ewwel darba, ˙adet sehem fl-attivita` ‘Natale al Collachio’ fejn tat programm quddiem il-Knisja ta’ Santa Skolastika fejn kien hemm udjenza tajba ˙afna. Il-Banda ˙adet sehem ukoll fil-purçissjoni tal-Bambin li qed ti©i organizzata miç-Çentru tad-Duttrina. Nawgura li x-xog˙ol ta’ dawn il-voluntiera ji©i apprezzat aktar g˙aliex qeg˙din ipo©©u pedamenti sodi g˙as-soçjeta` ta’ g˙ada.Din is-sena l-ikla tal-Milied saret fis-swali prinçipali tal-KaΩin. L-ikel ©ie preparat mill-Membri tal-Kumitat ta˙t id-direzzjoni ta’ Brian Cassar u l-imwejjed u swali ©ew dekorati g˙all-okkaΩjoni tal-Milied min-nisa tal-Membri tal-Kumitat. In©ieb grupp li bid-daqq u l-kant tag˙hom ˙olqu atmosfera mill-isba˙. Kien esperiment li rnexxa b’sagrifççju personali imma g˙andna sodisfazzjon kbir g˙aliex kull min attenda ˙are© sodisfatt g˙ax kien hemm ikel abbundanti, ta’ kwalita` g˙olja u atmosfera mill-isba˙.Fix-xahar ta’ Diçembru saret il-final ta’ snooker competition li fiha ˙adu sehem 24 membru. Din is-sala saret post fejn jiltaqg˙u Ω-Ωg˙aΩag˙ u l-anzjani kemm membri kif ukoll mhux membri. Ta’ kull filghodu l-aktar fix-xhur tax-xitwa jiltaqg˙u jag˙mlu uΩu miΩ-Ωew© imwejjed tal-Billiard u w˙ud minnhom

biex jiltaqg˙u m a l - ˙ b i e b u joqg˙odu jitkellmu. Fl-1 ta’ D i ç e m b r u , l - u f f i ç j a l i t a s - S o ç j e t a ` a t t e n d e w g ˙ a l - L a q g ˙ a Ì e n e r a l i Straordinarja tal-G˙aqda KaΩini tal-Banda li sar fis-Seminarju fir-Rabat fejn qieg˙ed ji©i diskuss dokument dwar etika bejn il-Baned. Fost l-items importanti hemm proposti dwar ˙inijiet u rati tas-servizzi tal-Banda, formazzjoni tal-Banda, re©istrazzjoni tal-bandisti eçç. Min˙abba il-komplessita` ta’ dan id-dokument il-laqg˙a ©iet a©©ornata g˙at-12 ta’ Jannar. Ta’ min ifa˙˙ar din l-inizjattiva li ˙adet l-G˙aqda KaΩini tal-Banda imma jiena naqra xettiku dwar is-suççess biex tissolva l-problema tal-Baned sakemm ma jiΩdiedux sewwa n-numru ta’ bandisti u bandisti tajbin.Fix-xahar ta’ Novembru tfaççat problema meta waqaf il-hoist li huwa tant utli g˙all-attivitajiet tas-Soçjeta`. Apprezzajt ˙afna nara numru ta’ membri tal-Kumitat iqumu g˙all-okkaΩjoni fejn f’temp ta’ ©img˙a nxtara hoist ©did, saru l-modifikazzjonijiet me˙tie©a g˙aliex ma nstabx wie˙ed b˙al ma kien hemm u tlesta f’qasir Ωmien. Dan huwa frott tal-entuΩjaΩmu li jeΩisti fil-Kumitat.Bdejna sena ©dida u g˙alkemm m’hemmx pjanijiet li din is-sena jsiru pro©etti ta’ kostruzzjoni b˙al ma saru s-sena li g˙addiet, hemm xog˙ol ta’ manutenzjoni li jrid isir g˙aliex binja antika u kbira tirrikjedi manutenzjoni kontinwa.Grazzi g˙al ˙afna xog˙ol volontarju li jsir mill-membri tal-Kumitat g˙aliex l-ispejjeΩ tal-KaΩin dejjem jiΩdiedu, biΩΩejjed ng˙idu li din is-sena l-ispiΩa inkluΩ dik kapitali qabΩet il-mitt elf ewro. Fil-preΩent g˙addejjin diskussjonijiet dwar Ωew© pro©etti li nittama li sa ˙ar©a o˙ra nkunu nistg˙u nag˙tu aktar dettal dwarhom. Jalla l-Kumitat ikompli jsib il-koperazzjoni tag˙kom u ta’ numru ta’ sponsors biex inkomplu nsebb˙u dan il-patrimonju li g˙andna u nkomplu ng˙ollu l-isem tas-Soçjeta` tag˙na.Fl-a˙˙ar irrid infakkar li fil-31 ta’ Jannar hemm skedata Laqg˙a Ìenerali Annwali fejn fiha jing˙ata rendikont tal-˙idma li saret fis-sena 2018 kif ukoll rapport finanzjarju. Nappella biex il-Membri u l-bandisti jattendu b’mod numeruΩ biex japprezzaw aktar il-˙idma li qieg˙ed iwettaq il-Kumitat.

Lawrence V. Farrugia WerrejIl-Kelma tal-President…….…..……3Il-Gross Dr. C.Mifsud Bonnici…..…5Il-passat huwa l-pedament tal-futur….......................6Minn sena g˙all-o˙ra b’suççess........7Attivitajiet bir-ritratti......................8/9Tag˙rif mill-kçina............................10Edvard Hagerup Grieg.....................11Wiçç imb’wiçç ma’ T.Seychell..12/13Attivitajiet Jannar/Frar.....................14

EditurSimon Farrugia

RiklamiJohn Attard

Simon FarrugiaLawrence V. Farrugia

Proof ReadingBjorn Callus

RitrattiMelvin Degiorgio

Noel GauciLawrence Parascandolo

Elton J. RandichGabriel Treeby Coleiro

Andre Xuereb

Ritratt Faççata

Il-faççata majestuΩa tal-Plançier Meraviljadisinn tal-mibki s-Surmast Salvu Bugeja,

xog˙ol Sacco Bros. u ir˙amar u induratura ta’ Andrew Bugeja

Stampat

36, Triq San Pawl, VallettaTel: 2122 4607 Mob: 9987 0603E-mail: [email protected]

#ilbandatalbirgu

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 5#ilbandatalbirgu

Ìie f’idejja il-ktieb ta’ ÌuΩe Chetcuti bl-isem ta’ “Carmelo Mifsud Bonnici il-Gross”, aktarx kien

mag˙ruf b’dan il-laqam min˙abba l-˙xuna ta’ persuntu, allura sar ma˙bub ma’ kull min kien jafu. Wara li temmejt il-qari kollu, ntba˙t li din il-persuna kienet mid˙la sewwa tal-Birgu, b’tag˙rif interessanti b’kull ma jinsab f’din il-Belt ji©ifieri l-palazzi, knejjes, bere©, sptar u fortifikazzjonijiet. G˙alhekk staqsejt lili nnifsi min kienet din il-persuna?

L-awtur tal-ktieb jag˙tina din it-twe©iba: Doctor Carmelo Mifsud Bonnici kien avukat bil-kif tal-kriminal, politiku u kittieb tal-poeΩija u l-proΩa bit-Taljan daqs kemm bil-Malti, u Professur l-Universita`. Kien jifhem u jesprimi malajr u fil-fond. L-Onor. Carmelo Mifsud Bonnici imrawwem f’kultura Taljana seta’ ma kitibx poeΩija bil-Malti u xorta kien jibqa’ mag˙ruf u mfa˙˙ar b˙ala poeta ©enwinament Malti. Sens ˙aj ta’ patrijottiΩmu fil-g˙ana Maltija.

Fost il-poeΩiji li ÌuΩe Chetcuti qaleb g˙all-Malti nsibu sbatax, g˙add li hu Ωg˙ir imma g˙oli l-livell letterarju, qawwija l-ispirazzjoni, naturali l-element deskrittiv. Bil-jedd kollu ng˙id li dawn is-sbatax il-poeΩija ji©bru fihom dwal ta’

Il-Gross Doctor Carmelo Mifsud Bonnici

minn George Cilia

ispirazzjoni sabi˙a u ©enwina. PoeΩiji o˙ra bit-Taljan jittrattaw su©©etti fuq beltna, dnub li qatt ma nstabet xi persuna kolta li kapaçi jaqleb g˙all-Malti mirqum dawn il-poeΩiji. Jien bil-˙sieb li nkompli nwassal l-ideat li jinsabu f’dan il-versi. G˙al-lum qieg˙ed nippublika l-poeΩija bil-Malti li titratta fuq il-Kastell Sant’ An©lu bl-isem:

Fid-Dawl ta’ Qamar Sant’ An©lu mg˙arg˙ar f’dija ta’ fidda jixbahXi ©gant imlibbes l-azzar wara taqbida,Mer˙i f’g˙axqa ta’ ng˙as ˙elu, serrie˙i,Im˙annen f’˙olm ta’ reb˙ li jixtieq jirba˙.

L-i©fna marbuta fid-da˙liet kennijaJg˙a©©bu lir-ru˙ bil-qilla ta’ kburithomTist˙ajjilhom g˙assiesa g˙at-taqbidaTa’ xi g˙edewwa qliel dlonk mistennija

Xi dg˙ajsa ‘l hinn u l’hawn b’dawl Ωg˙ir ˙amraniG˙addejja fuq il-ba˙ar siekta g˙al xog˙olhaL-ilma mifruq mid-daqqa tal-imqadefJag˙mel b˙al mew© Ωg˙ir abjad ka˙lani.

L-ibliet fil-qrib, l-ir˙ula aktar fil-bog˙odSa fejn tasal il-g˙ajn fid-dawl tal-qamarMing˙ajr wiri ta’ ˙ajja qishom oqbraÓsieb ta’ g˙ana li g˙alih t˙ossok tirtg˙od

Din il-poeΩija dehret g˙all-ewwel darba f’ “Le˙en il-Malti” fi Frar 1935.

Il-Gross twieled Bormla fl-1897 u miet fid-29 ta’ Awwissu, 1948.

LAQGÓAT ÌENERALI

Nhar il-Óamis 31 ta’ Jannar, 2019 fis-6.00pm ser issir Laqg˙a Ìenerali Mista fejn

importanti li l-Bandisti u Membri Propjetarji, Bandisti u Membri kollha jattendu sabiex

ji©u ppreΩentati ir-rapporti amministrattiv u dak finanzjarju. Fis-7.00pm ser issir Laqg˙a

Ìenerali Straordinarja.

Fis-6.00pm Laqg˙a Ìenerali MistaFis-7.00pm Laqg˙a Ìenerali Straordinarja

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

6 JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 #ilbandatalbirgu

Kemm issib nies li kif tispiçça s-sena, jaqbdu u jarmu l-kalendarji u d-djarji tag˙hom u jΩanΩnu o˙rajn ©odda. Il-kalendarji u d-djarji l-qodma jkunu mimlija ta˙ΩiΩ u slaleb, filwaqt li l-©odda

jkunu jleqqu sbie˙ u ri˙a ta’ linka. Issib min jarmi dawn id-djarji jew almanakki b’çertu disprezz g˙ax is-sena tkun kiddithom kemm fel˙et, jew minn˙abba mard, jew min˙abba inkwiet ie˙or, u jibdew juΩaw d-djarju/kalendarju l-©did b’çertu tama g˙al sena a˙jar, futur a˙jar. Forsi ftit wie˙ed jinduna li kull djarju jew kalendarju tmissu l-istess xorti fi tmiem is-sena, g˙ax hekk hija l-˙ajja. Irridu nifhmu li dak it-ta˙ΩiΩ u s-slaleb fuq il-kalendarju jew id-djarju jkunu sawru l-˙ajja tag˙na matul dik is-sena partikulari. A˙na nkunu bnejna s-sena kemm fuq çirkustanzi sbie˙ jew koro˙ li ltqajna mag˙hom, persuni li tkellimna mag˙hom, u fer˙at jew bikjiet li esperjenzajna.

Il-passat tag˙na huwa ©rajja li se˙˙et. Din il-©rajja tista’ tferr˙ek jew tnikktek, imma se˙˙et, g˙addiet, spiççat. Inutli wie˙ed jibqa’ mwa˙˙al mal-passat tieg˙u. Li hu Ωgur huwa l-fatt li dik il-©rajja g˙andha l-konsegwenzi jew sbie˙ jew koro˙. Hemm çirkustanzi li saru f’˙ajjitna bi Ωball jew b’nuqqas t’attenzjoni, u b’hekk forsi g˙adek tkaxkar il-konsegwenzi f’˙ajtek, forsi t˙ossok ˙ati u bir-rimors, u hemm ©rajjiet li se˙˙u u lilek igglorifikawk u g˙adhom isebb˙uk u jonorawk, forsi b’xi ritratt tieg˙ek bit-toga li jfakkrek kemm studjajt u stinkajt u issa g˙andek degree. Jien dan il-kliem ng˙idu lil s˙abi l-˙absin, li issa rridu nitg˙allmu mill-passat biex insawru futur a˙jar.

Il-passat huwa l-pedament tal-futur imma mhux bilfors huwa l-garanzija tieg˙u. Ma jfissirx li g˙ax kellek suççess illum se tibqa’ hekk din is-sena, u viçi-versa. Dan ifisser biex fil-˙ajja tibqa’ saqajk mal-art, titkabbarx u tg˙ollix rasek g˙ax kellek suççess, u fl-istess ˙in kun konxju li kif jg˙idu l-Inglizi ‘do not cry over spilt milk’ imma qum u imxi.

Il-messa©© tieg˙i illum huwa dan; g˙ix il-preΩent tajjeb, tg˙allem mill-passat u qabel ta©ixxi dejjem staqsi lilek innifsek; x’jista’ ji©ri wara? X’jista’ ji©ri jekk ni©©ieled, jekk kelma ma nΩommhiex, jekk inpatti, jekk ng˙ir, jekk nobg˙od? Kollox g˙andu l-konsegwenzi. Ìesu` huwa l-pedament g˙all-futur a˙jar fil-˙ajja, g˙ax huwa t-triq il-verita` u l-˙ajja. Huwa biss il-garanzija tal-futur. Kunu mberkin. Fr Martin Mamo OFMCap.

Il-passat huwa l-pedament tal-futur però il-passat mhux garanzija tal-futur

minn Patri Martin Mamo Kapuççin

ATTIVITAJIET SOÇJALI

JANNAR – APRIL 2019

Il-Óadd 3 ta’ Frar

Ìurnata G˙awdex

Is-Sibt 9 ta’ Marzu

Pasta Night fil-KaΩin

Is-Sibt 20 t’April

Buffet Breakfast tal-G˙id

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 7#ilbandatalbirgu

Minn sena g˙all-o˙ra b’suççessminn Simon Farrugia - Segretarju

G˙addiet sena o˙ra minn fuqna fejn b˙ala Soçjeta` MuΩikali kienet sena memorabbli. Sena mimlija

attivita` fejn komplejna nkabbru isem is-Soçjeta` u l-Banda Vittoriosana San Lawrenz. L-2018 tibqa’ mfakkra g˙al dak li ksibna g˙ax urejna li f’kull anniversarju li jkollna nafu niççelebraw kif jixraq u minbarra l-attivitajiet li nag˙mlu nkomplu nkabbru l-patrimonju li writna. Óaddie˙or jista’ biss josserva, jammira u jg˙ir.

Kienet sena ta’ ˙idma kbira fejn fakkarna l-135 sena anniversarju mit-twaqqif tal-Banda tal-Birgu. Il-Banda kienet kontinwament impenjata fejn fta˙na s-sena bil-kbir hekk kif g˙all-˙ames darba l-ewwel Banda Vittoriosana kienet ambaxxatriçi ta’ pajjiΩna din id-darba f’Viagrande Sqallija. Kienet safra o˙ra suççess fejn qattajna l-ewwel ©ranet tas-sena flimkien niççelebraw il-Festa ta’ San Mauro g˙all-˙oss ta’ banda Maltija u din ma kienet ˙add ˙lief il-Banda tal-Birgu.

Minbarra dan kien hemm ukoll avvenimenti o˙ra sbie˙ u li ser jitniΩΩlu b’ittra tad-deheb fl-istorja glorjuΩa tal-Banda tal-Birgu. Wie˙ed minn dawn kien il-Programm Annwali li sar fil-Forti Sant’An©lu. Hawn filwaqt li kellna l-koperazzjoni totali ta’ Fra John Edward Critien li huwa wkoll President Onorarju tas-Soçjeta` konna orgranizzati sabiex minkejja li lo©istikament ma kinetx façli imma wasalna g˙all-prodott finali.

Jekk nitkellem fuq pro©etti kien hemm diversi li saru matul is-sena 2018 iΩda t-tlieta ewlenin kienu r-restawr tal-intrata majestuΩa ta’ Palazzo Huesca, l-estenzjoni ta’ Ωew© kmamar g˙at-tag˙lim muΩikali u r-restawr tas-Sala tal-Arkivju. Dan tal-a˙˙ar kien il-pro©ett ewlieni fejn sar restawr estensiv bis-Sala ti©i msemmija g˙all-Kanonku Luigi Fenech.

Ovvjament ˙arsitna ddur jew di©a` daret fuq dak li qed nippjanaw g˙al din is-sena fejn il-Kumitat di©a fassal programm ta’ ˙idma li twassalna sal-Festa tal-Patrun tal-Belt tag˙na. B˙ala pro©etti g˙al din is-sena g˙addej

ix-xog˙ol fuq il-˙adid tal-plançier fejn dan qed ji©i miΩbug˙ mill-©did. Hemm il-pjan ukoll li minn din is-sena jibda jinbidel bil-mod il-mod il-wiçç tal-plançier.

F’Palazzo Huesca il-pro©ett ewlieni g˙al din is-sena ser tkun pittura kbira mill-artist çelebri Paul Camilleri Cauchi fl-Arkivju Ω-Ωg˙ir. Ovvjament dan ifisser li ser isir xi tibdil fl-istess Sala. Huwa ppjanat ukoll li ti©i rran©ata l-Persjana ta’ Palazzo Huesca. Dan minbarra pro©etti o˙ra li applikajna g˙alihom u li qed nistennew li ji©u approvati fondi biex dawn ikunu jistg˙u jsiru. U la qed nitkellem fuq pro©etti fi Ωmien il-Milied ˙adna l-a˙bar li kkwalifikajna kemm minn Skema A kif ukoll minn Skema B mill-fondi tal-A©enzija Ûg˙aΩag˙ g˙al din is-sena. Dan ser ikompli jsa˙˙a˙ l-impenn tal-banda fit-tag˙lim muΩikali.

Matul il-©ranet tal-Milied konna impenjati ˙afna b’diversi attivitajiet kemm soçjali kif ukoll bandistiçi. Preparajna bil-kbir u morna tajjeb ˙afna fl-Ikla l-Kbira tal-Milied li saret fl-14 ta’ Diçembru f’Palazzo Huesca. Kellna wkoll l-Party Annwali tal-Milied fit-28 ta’ Diçembru. Minbarra dan il-banda kienet impenjata bis-servizz f’Natale al Collacchio nhar is-Sibt 22 ta’ Diçembru kif ukoll fil-purçissjoni tal-Milied fejn il-Banda tal-Birgu kompliet iΩΩomm it-tradizzjoni li takkumpanja l-purçissjoni li to˙ro© miç-Çentru tad-Duttrina.

Apparti minn dan Palazzo Huesca mimli attivita` minn kmieni filg˙odu sa tard bil-lejl kuljum mit-Tnejn sal-Óadd. Altru milli kaΩin bla ru˙ hux? Jew li nbieg˙et ir-ru˙ tieg˙u. Kemm hawn minn jixtieq jag˙mel l-istess basta l-lok tieg˙u ma jkunx post tal-erwie˙.

Is-Sena t-Tajba lill-Vittoriosani Lawrenzjani

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

8 JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 #ilbandatalbirgu

Ìor© Peresso jing˙ata l-Midalja g˙all-Qadi tar-Repubblika

Ìor© Peresso awtur, kittieb u poeta kien fost dawk onorati bil-Midalja g˙all-Qadi tar-Repubblika waqt çerimonja ppreseduta mill-President ta’ Malta Marie Louise Coleiro Preca. Ìor© twieled fid-9 ta’ Settembru fl-1939 fil-Birgu. Huwa ta kontribut siewi lill-Letteratura Maltija permezz ta’ poeΩiji (Marzu sbejja˙, il-Menqa, G˙anja, InΩul ix-xemx, fost o˙rajn), u diversi kotba b˙al Vjola l-kulur tal-Im˙abba, It-tifel tan-nanna, Ir-ra©el ta’ Wa˙du, Il-Qassis tal-Belt, fost o˙rajn.

Peresso reba˙ diversi premji fosthom il-Premju Francis Ebejer g˙ad-drammi fejn ittraduça wkoll bosta drammi kemm mill-IngliΩ, mill-Malti u mit-Taljan. Peresso huwa meqjus wie˙ed mix-xandara ewlenin. G˙al diversi snin ippreΩenta l-Programm Annwali tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz u dejjem kien dispost g˙al kull g˙ajnuna possibbli. Insibu wkoll kontributi ta’ diversi lirika ta’ poeΩija, innijiet, diski u aktar f’©ie˙ il-Patrun tal-Belt Rebbie˙a San Lawrenz li huwa tant i˙obb. F’isem il-President u l-membri tal-Kumitat tas-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz nawguraw lil Ìor© g˙al dan l-unur presti©juΩ.

Midalja ta’ rikonoxximent lil Carmelo SciclunaIl-President u l-Kumitat tas-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz jifir˙u lis-Sur Carmelo Scicluna, Sagristan tal-Parroçça ta’ San Lawrenz, Belt Vittoriosa tal-Midalja ta’ rikonoxximent li ©iet mog˙tija lilu nhar il-Óamis 27 ta’ Diçembru, 2018 minn Fra John Edward Critien f’isem l-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ìwann. Dan ing˙ata b˙ala rikonoxximent tal-˙idma ta’ Karmenu b˙ala Sagristan ˙abrieki u b˙ala persuna li Ωammet relazzjoni tajba bejn il-Kapitlu tal-Kolle©©jata u l-Ordni. Karmenu huwa wie˙ed mill-membri tal-Kumitat tas-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz u minn qalbna nawgurawlu.

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 9#ilbandatalbirgu

Il-Banda tal-Birgu f’Natale al Collacchio

Nhar is-Sibt 22 ta’ Diçembru, 2018 l-Allievi u

l-Bandisti tal-Banda Vittoriosana San Lawrenz

flimkien ma’ dawk tal-G˙aqda MuΩikali San

ÌuΩepp, Kalkara tellg˙u Programm MuΩikali

g˙al dawn iΩ-Ωminijiet tal-Milied. Dan il-

Programm kien parti mill-attivita` Natale al

Collachio fejn il-Banda kienet ta˙t id-direzzjoni

tas-Surmast Jonathan Abela. Kien hemm

attendenza tajba ˙afna g˙al dan il-Programm

fejn in-nies preΩenti apprezzaw ix-xog˙ol kbir

li qed isir fl-iskola tal-MuΩika tas-Soçjeta`.

Programm ie˙or suççess mill-Banda tal-Birgu.

L-Ikla l-Kbira tal-Milied

Il-Kummissjoni Attivitajiet Soçjali fi ˙dan

is-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz organizzat

Ikla tal-Milied fis-Swali Prinçipali ta’ Palazzo

Huesca nhar il-Ìimg˙a 14 ta’ Diçembru, 2018.

Kienet attivita` li saret g˙all-ewwel darba fejn

b’wiççna minn quddiem ng˙idu li kienet suççess

kbir. Fil-fatt kemm l-ikel u d-divertiment kien

wie˙ed ta’ livell g˙oli u kul˙add ̇ are© sodisfatt.

In˙arsu ‘l quddiem g˙al attivita` o˙ra b˙al din

nhar is-Sibt 14 ta’ Diçembru, 2019.

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

10 JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 #ilbandatalbirgu

Stuffat tal-Majjat u z-ZalzettIngredjenti:2 basliet mqatta’ Ωg˙ar2 sinniet tewm mqatta’2 mg˙aref kunserva700gr majjal mqatta’ biççiet mdaqqsin (pork chops jew tal-ispalla)2 zalzett tal-Malti100gr bacon3 werqiet rand4 zkuk tal-karfus mqatta’6 karotti mqatta’4 patata mqatta’Bott tadam mqatta’250ml inbid abjad250ml stokk tat-ti©ie©100gr piΩelliÛejt g˙all-qaliMel˙ u bΩar

Metodu:Qalli l-basal u t-tewm fiΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a g˙al ˙ames minuti. Ûid il-kunserva u r-rand u qalli g˙al Ωew© minuti o˙ra. Ûid il-majjal u z-zalzett u kompli qalli sakemm ji˙maru fuq iΩ-Ωew© na˙at. Qalli l-bacon, Ωid il-karfus u l-karrotti. Ûid il-patata u ˙allat kollox flimkien. Ûid it-tadam u l-inbid u l-istokk u ˙alli sakemm jifta˙ jag˙li. Baxxi n-nar u ˙alli jsir g˙al madwar sieg˙a. Jekk trid tista’ dda˙˙al fil-forn fuq nar 150 çentigrad g˙al madwar sieg˙a. Meta jkun fadal xi nofs sieg˙a Ωid il-piΩelli.

Aktar Pariri Siewja

Biex tne˙˙i l-weraq li jkun hemm fuq il-frawli, kull m’g˙andek tag˙mel hu li dda˙˙al straw minn isfel g˙al fuq tal-frawla u l-weraq ji©i ma’ fuq tal-istraw. Façli Le!G˙alli l-patata u itfag˙ha f’kontenitur bis-sil©. Il-qoxra tissepara minn mal-patata u g˙alhekk ma toqg˙odx ta˙li ˙in tqaxxar il-patata mg˙ollija. Aqta’ bis-sikkina min-nofs frott li g˙andu l-g˙adma. Dawwar bejn idejk iΩ-Ωew©

nofsijiet u aqla l-g˙adma tal-frotta b’subg˙ajk.Ûid baking soda jew ˙all mal-ilma li se tg˙alli l-bajd ©o fih. Kemm il-˙all kif ukoll il-baking soda jg˙inu biex jisseperaw il-qoxra tal-bajda minn mal-abjad tal-bajd.Biex tie˙u aktar meraq mil-lumi jew larin©, g˙amilhom fil-fri©© u qabel ma tasg˙arhom da˙˙alhom fil-microwave g˙al 15 jew 20 sekonda. Qabel ma tag˙sar il-lumi jew larin© g˙afas b’idejk qisek b˙alma tag˙mel bil-lembuba.

Ftit informazzjoni dwar: Il-FaΩola ˙adraIl-qoxra m’g˙andhiex turi preΩenza ta’ umdita` filwaqt li tkun mag˙luqa tajjeb. M’g˙andux ikollu ˙jut g˙ax dan huwa sinjal ta’ frott xieref. Il-kulur ikun wie˙ed vivaçi ming˙ajr sfumaturi ta’ kuluri.G˙andek tippreferi dawk li jkunu ftit Ωg˙ar u tarjin. Jekk taqsamhom g˙andhom ikunu jqarmçu. M’ g˙andekx tixtri dawk li jkunu g˙ar-ri˙ jew g˙ax-xemx. Meta tixtrihom g˙andek terfag˙hom ©o borΩa tal-karti fil-parti fejn iΩΩomm il-˙axix fil-fri©© g˙al mhux aktar minn tlett ijiem.Peress li ji©i ikkunsmat kollu bil-qoxra b’kollox ma jin˙ela xejn mis-sustanzi prezzjuΩi kontra l-infezzjonijiet. Huwa indikat kontra l-anemija, debulizza, l-artrite u x-xedda. Huwa utli wkoll g˙al min ibati bil-©ebla, d-dijabete u l-gotta. Ftit li xejn fih kaloriji, g˙andu l-vitamini A, B u Ç. Insibu fih il-minerali b˙al fosfru, kalçjum u potassa.

Tag˙rif mill-Kçina

minn MaryRose Gauci

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 11#ilbandatalbirgu

Nispera li kellkom Milied hieni u bidu tas-sena tajjeb. J’Alla jkollna sena a˙jar minn ta’ qabilha. Meta wie˙ed

i˙ares lejn is-sena li g˙addiet, jara kemm iΩ-Ωmien jg˙addi malajr u ma jistenna lil ˙add. U s-sena li ©ejja mhux inqas ... illum bdejnieha, g˙ada jasal l-G˙id, u wara l-ewwel Erbg˙a ta’ San Lawrenz, imbg˙ad g˙all-festa x’ikun fadal? Imbg˙ad ir-rota tkompli ddur sakemm ng˙addu g˙ax-xitwa, u ner©g˙u naslu g˙al Ωmien il-Milied. U sena tkun g˙addiet b˙al le˙˙a ta’ berqa. A˙na min-na˙a tag˙na l-˙in ma ̇ lejniehx u l-preparamenti g˙all-festa li ©ejja qeg˙din g˙addejin ©mielhom ... is-serjeta` fil-kaΩin tal-banda tal-Birgu, fil-kaΩin ta’ San Lawrenz.Edvard Hagerup Grieg twieled nhar il-15 ta’ Ìunju tal-1843 ©ewwa Bergen fin-Norve©ja. Missieru kien jismu Alexander Grieg li kien kummerçjant u viçi konslu ©ewwa Bergen, filwaqt li ommu kien jisimha Gesine Judithe Hagerup u kienet g˙alliema tal-muΩika u t-tifla tal-avukat politiku Edvard Hagerup. Il-kunjom ori©inarjament kien jinkiteb ‘Greig’, fejn dan kien assoçjat mal-iScottish Clann Ghriogair (Clan Gregor). Wara l-battalja ta’ Culloden bejn il-©akobini u l-forzi Brittaniçi fil-highlands SkoççiΩi fl-1746, il-buΩnannu ta’ Edvard Grieg, Alexander Grieg beda vja©© sakemm wasslu biex jissetilja ©ewwa n-Norve©ja fl-1770 u kien g˙alhekk li x’aktarx inqalbu l-vokali g˙al ‘Grieg’. Grieg trabba f’familja li kienet inklinata sew lejn il-muΩika. Eventwalment u naturalment, kienet ommu li tag˙tu l-ewwel studji muΩikali fil-pjanu fl-eta` tenera ta’ 6 snin. Fis-sajf tal-1858, Grieg iltaqa’ mal-vjolinista norve©iΩ mag˙ruf Ole Bull. Dan kien ̇ abib tal-familja u miΩΩewwe© liz-zija t’Edvard. Dan Ole induna mill-ewwel bit-talent muΩikali li kellu tant li ˙ajjar lill-©enituri tieg˙u biex ta’ ˙mistax-il sena jibg˙atu lil binhom fil-konservatorju ta’ Leipzig, b’mod partikolari fejn kien jg˙allem il-pjanu Ignaz Moschaeles. Eventwalment, Grieg da˙al fil-konservatorju fejn dan enfasizza b’mod partikolari fil-pjanu. Barra l-istudju, kien jie˙u gost ferm jg˙ati kunçerti ta’ diversi tipi ©ewwa Leipzig. Na˙seb li b˙al kull student ie˙or, Grieg ma tantx kien jie˙u gost bit-tg˙alim strett li kien jing˙ata, iΩda kien jag˙mel eççezzjoni g˙at-tag˙lim tal-orgni. Fl-1860, Grieg irnexxielu jfieq minn mard serju, wara li qabdu mard fil-pulmun, plewrite, u tuberkolosi. Dan il-mard kollu ˙alla effett fuq il-˙ajja ta’ Grieg, fejn spiçça jg˙ix b’pulmun wie˙ed u bis-sinsla ta’ dahru kemmxejn deformata. Kien ibati minn diversi infezzjonijiet respiratorji u fl-a˙˙ar anke kellu problemi f’qalbu. Kemm-il darba Grieg kellu jittie˙ed ©ewwa spas u sanitorji (façilitajiet medikali g˙al kura fit-tul) kemm ©ewwa n-Norve©ja u anke meta kien qed jivvja©©a. Óafna mit-tobba tieg˙u kienu sa˙ansitra spiççaw ̇ bieb kbar tieg˙u. Fl-1861, Grieg iddebutta b˙ala pjanist kunçertista ©ewwa Karlshamn, Svezja. Sena wara, Grieg temm l-istudji tieghu f’Leipzig u tella’ l-ewwel programm muΩikali ©ewwa ra˙al twelidu. F’dan il-programm, hu nkluda is-sonata ta’ Beethoven Pathetique. Sena wara, fl-1863, Grieg mar ©ewwa Copenhagen, Danimarka, fejn dam hemm g˙al tliet snin. Hemm, hu ltaqa’ ma’ J. P. E. Hartmann u Niels Gade, Ωew© kompoΩituri mag˙rufa ta’ dak iΩ-Ωmien. Hemm iltaqa’ wkoll mal-kompoΩitur Rikard Nordraak, liema kompoΩitur ‘il quddiem kellu jikteb l-innu nazzjonali Norve©iΩ. Dan

Nordraak ingwala sew ma’ Grieg tant li saru ̇ bieb kbar u sors ta’ ispirazzjoni lil xulxin. Nordraak miet fl-1866 u Grieg sa˙ansitra ikkomponielu març funebru ad unur tieg˙u.Fil-11 ta’ Gunju tal-1867, Grieg iΩΩewwe© lill-ku©ina prima tieg˙u Nina Hagerup li din kienet soprana. Is-sena ta’ wara twieldet l-unika wild ta’ din il-koppja, Alexandra. Fis-sena 1869, fl-eta` ta’ sena, Alexandra mietet b’kawΩa ta’ menin©ite. Fl-1868, waqt li Grieg kien fuq btala ©ewwa d-Danimarka, ikkompona l-kunçert g˙all-pjanu in La minore. Din is-silta ndaqqet g˙all-ewwel darba ©ewwa Copenhagen fl-1869 minn Edmund Neuport, fejn sfortunatament min˙abba impenji muΩikali o˙ra ©ewwa Christiania (illum Oslo), Grieg ma setax ikun preΩenti. Fl-1870, Grieg iltaqa’ ma’ Liszt ©ewwa Ruma. L-ewwel

darba li ltaqg˙u, Grieg urih is-Sonata g˙all-Vjolin Numru 1, li din g˙o©bot ferm lil Liszt. Mat-tieni laqg˙a tag˙hom flimkien ftit tax-xhur wara, Grieg wera lil Liszt il-manuskritt tal-kunçert g˙all-pjanu. Dak il-˙in, Liszt daqq is-silta muΩikali kollha prima viΩta quddiem numru ta’ nies. L-udjenza li kien hemm dehret li laqg˙et sew il-muΩika ˙elwa ta’ Grieg, g˙alkemm ta’ min jg˙id li Grieg ©ibed l-attenzjoni lil Liszt li daqq l-ewwel moviment kemmxejn im˙arrek sew. M’hemmx xi ng˙idu li Liszt g˙adda diversi pariri siewja lil Grieg rigward orkestrazzjoni. Bejn l-1874 u l-1876, Grieg ikkompona dik li jsej˙ulha incidental music. Din hija muΩika li tkun miktuba g˙al xi forma ta’ play iΩda ma jkollhiex kliem. Din is-silta ©©ib l-isem ta’ Peer Gynt u nkitbet g˙al play miktuba minn

Henrik Ibsen. G˙al min mhux daqshekk familjari mal-isem, nissu©©erixxi li meta jkollkom çans tfittxu ftit din is-silta u tisimg˙u ftit mill-˙lewwa liema b˙ala ta’ muΩika ta’ Grieg u anke l-kapacita` tieg˙u speçjalment fis-sitt xena tat-tieni att li ©©ib l-isem ta’ ‘In the hall of the Mountain King’. Grieg kellu rabtiet mal-orkestra filarmonika ta’ Bergen u iktar tard, sa˙ansitra kien id-direttur ta’ din l-orkestra bejn l-1880 u l-1882. Fl-1888, Grieg iltaqa’ ma’ Tchaikovsky ©ewwa Leipzig. L-istorja tg˙id li Grieg kien immeravilja ru˙u bit-talent li kellu Tchaikovsky. Min-na˙a tieg˙u, Tchaikovsky kien induna bil-kapaçitajiet ta’ Grieg u fa˙˙ar il-˙lewwa u l-ori©inalita` tieg˙u. Ta’ min isemmi li Grieg kien ing˙ata Ωew© dottorati onorarji, l-ewwel fl-1894 mill-Universita` ta’ Cambridge, u t-tieni wa˙da mill-Universita` ta’ Oxford fl-1906. Il-Gvern Norve©iΩ kien provda lil Grieg b’penzjoni meta hu kien lahaq l-eta` tal-penzjoni. Fl-1903, Grieg kien ghamel 78-rpm gramaphone recordings tal-muΩika tieg˙u g˙all-pjanu ©ewwa Pari©i. Grieg g˙amel ukoll live-recording g˙al Hupfeld Phonola piano-player system, u anke Welte-Mignon (sistema ta’ recordings). KurΩita` fuq Grieg hija li fl-1899, kien ikkançella l-kunçerti kollha li kellu ppjanati ©ewwa Franza bi protesta g˙al Drey Affair. Dan Drey Affair kien skandlu politiku anti-semitiku. Grieg kien kiteb li l-poplu françiΩ g˙andu jmur lura g˙all-ispirtu li kellu fl-1789 (Rivoluzzjoni FrançiΩa) biex jikseb lura id-drittijiet fundamentali tal-bniedem. Din il-kitba po©©ietu

Edvard Hagerup Griegjikteb Christopher Pisani - Arkivista

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

12 JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109

Wiçç Imb’wiçç ma’Tommy Seychell

minn Paul Micallef

#ilbandatalbirgu

G˙all-interviΩta ta’ din id-darba se jkolli il-membru attwali tas-soçjeta` tag˙na li g˙andu l-ikbar eta`, eΩattament

b˙alissa 93 sena u forsi sakemm taqraw dan l-artiklu anke 94 g˙ax hu twieled fl-24 ta’ Frar tas-sena 1925. Dan m’hu ˙add ˙lief Tommy Seychell li minkejja l-eta` tieg˙u g˙adu luçidu u tista’ tikkomunika sew mieg˙u u Ωgur ta˙sbu li hu ta’ eta` ferm iΩg˙ar ... mhux biss kif iΩomm ru˙u u l-˙ajja attiva tieg˙u fosthom quddies kuljum u li hu dejjem jattendi l-attivitajiet tas-soçjeta` tag˙na kif ukoll kif qalli u rajt jien b’g˙ajnejja anki l-gazzetta jifliha kuljum.

Laqg˙aIltqajt ma’ Tommy fid-dar tieghu fi Triq De Opertis fl-area ta’ San Filippu proprju f’lejlet il-Milied u hu flimkien mal-mara tieg˙u laqg˙uni u filwaqt li warrab il-gazzetta it-Times u l-mara offritli xi ̇ a©a biex inbill griΩmejja, bdejna flimkien ng˙arrxu l-˙ajja ta’ din il-persuna li kienet iffullata u interessanti, iΩda wkoll li daqet l-imrar tal-˙ajja fit-telfien ta’ binthom fl-a˙jar ta’ Ωg˙oΩitha kif se naqraw iktar tard. Mela g˙alina...

Twelid, isem u familjaKif di©a` ktibt Tommy twieled f’nofs iΩ-Ωew© gwerrer u g˙alhekk jiftakar sew minn x’hiex g˙adda il-Birgu qabel, waqt u wara it-tieni gwerra dinjija. Id-dar tat-twelid tieg˙u kienet f’numru 25 Triq San Ìor©, il-Birgu li kienet ta˙t id-dell tal-Knisja tal-Lunzjata.Missieru Frans kien BormliΩ u xog˙olu kien engine fitter it-Tarzna filwaqt li ommu Dorotea kienet mill-Birgu, u b˙an-nisa ta’ dak iΩ-Ωmien, mara tad-dar.Ismu ©ie mag˙Ωul min-nanna, li kellha ̇ afna influwenza fuq il-familja, u billi kienet Dumnikana kienet semmietu g˙al San Tumas D’Akwinu. Hu tg˙ammed fil-parroçça ta’ San Lawrenz bil-parrini jkunu zijuh Karmenu u zitu Ewlalja. Min˙abba li trabba bieb ma’ bieb mal-knisja tal-Lunzjata kien inevitabbli li meta kien g˙adu Ωg˙ir kien iqatta’ ˙afna ˙in hemm.

OrfniTommy mill-ewwel sar orfni g˙ax ta’ 3 snin tilef lil ommu u ta’ 13 il-sena tilef lil missieru. Tommy kienu ori©inarjament 3 a˙wa, Vincent, Çettina u Tommy kien iΩ-Ωg˙ir. Wara l-mewt ta’ ommu, missieru iΩΩewwe© lil o˙tha Mary u kellhom

4 t’itfal Dorotea (imsemmija g˙al ommu), Albert, Carmen u Ω-Ωg˙ira Frances li anki ©iet mg˙ammda minn Tommy stess.

TfulijaMeta staqsejtu dwar tfulitu hu we©ibni li hu jiftakar li ta’ tfal li kienu, kienu jilg˙abu bi blalen taç-çarruta jew li tonfo˙hom f’dik li llum hi Triq Kardinal u Desain. Dawn ma kinux jinfdu iΩda t-triq kienet tieqaf sa ̇ dejn il-kaΩin tal-futbol u g˙alhekk kienet tissejja˙ id-da˙la. Kienu jilg˙abu l-futbol l-iktar nhar ta’ Sibt kemm il-fortini kif ukoll fuq is-sur tal-Kurdari li kienet g˙adha me˙lusa mill-karrozzi u kienet tag˙mel l-isba˙ ground.Jiftakar it-Triq Brittanika, illum Triq Hilda Tabone, li kienet

miΩg˙uda b’˙afna ̇ wienet u anke sa˙ansitra kien jarma suq f’nofs it-triq. S˙abu kienu Philip Callus li wara sar qassis u Pawlu Carachi li wara sar membru parlamentari laburista.Ta’ tfal li kien, kien jattendi l-muΩew u baqa’ membru tas-soçjeta` sakemm faqqg˙et il-gwerra tant li kien di©a` fil-grad ta’ mag˙Ωul u se jil˙aq aspirant.

EdukazzjoniG˙alkemm dak iΩ-Ωmien l-iskola ma kinetx obbligatorja, missieru li kien ta’ dixxiplina kien iebes fuq l-iskola u kien jinsisti li jmur l-iskola u anke kien jibg˙atu l-privat. Hekk l-ewwel kien jattendi l-iskola tan-nuna, speçi ta’ kindergarten, u din kienet fuq is-sur tat-toqba ˙dejn fejn kien jinΩamm iΩ-Ωiemel ta’ wie˙ed jismu Ìann Mari. Din il-binja kienet parti mill-monasteru ta’ Santa Skolastika.B˙ala primarja imbg˙ad hu mar fl-iskola

fi Triq il-Palazz tal-Isqof sa stage 2. Wara hu mar l-iskola li kienet fl-Armerija sal-5th. Ta’ 9 snin kien kiser siequ u g˙alhekk tilef sena skola u hekk anke tilef l-eΩami g˙al-Liçeo u g˙alhekk kien mar dak li kienet tissejja˙ is-Central School li kienet f’San Iermu, il-Belt Valletta fejn kienu jg˙allmu l-istess g˙alliema tal-Liçeo. F’dik l-iskola hu jiftakar li da˙al hu u Furtu Montesin.Meta kien g˙adu is-Central School, kien miet missieru u hekk

f’poΩizzjoni kemmxejn fil-mira tal-media ta’ dak iΩ-Ωmien u anke g˙al çertu kitba ta’ mibg˙eda lejh. Fl-1906, Grieg iltaqa’ ma’ Percy Grainger ©ewwa Londra. Dan Grainger

kien ammiratur kbir tal-kompoΩizzjonijiet ta’ Grieg, u bejniethom, mill-ewwel nislet ˙biberija kbira. Grieg fuq Grainger kien qal li hu kien kiteb silta bl-isem ta’ Norwegian Peasant Dances u l-ebda norve©iΩ ma’ seta’ jdoqqha sew, imbg˙ad ©ie Awstraljan (Grainger) u daqqha b’mod li ˙add ma seta’ jdoqqha a˙jar! Kompla jg˙id fuq Grainger li dan kien ©enju li l-iskandinavi kull m’g˙andhom jag˙mlu hu li j˙obbuh. Elo©ju kbir min-na˙a ta’ Grieg lejn Grainger.Fl-1907, Grieg kien idda˙˙al fl-isptar Muniçipali ta’ Bergen

fejn ftit wara, fl-eta` ta’ 64 sena miet b’kawΩa ta’ heart failure. Jing˙ad li l-a˙˙ar kliem tieg˙u kienu “Heq, jekk g˙andu jkun hekk”. Il-funeral ta’ Grieg ©ibed lejh madwar 35,000 ru˙ ©ewwa Bergen. Fuq xewqa tieg˙u, indaqq il-març funebru tieg˙u stess li kien ikkompona ad unur Rikard Nordraak. Indaqq ukoll il-març funebru tant popolari ta’ Chopin. Grieg kien ikkremat u l-irmied tieg˙u kienu tqieg˙du fi kripta viçin id-dar tieg˙u fis-sieq tal-muntanja bl-isem ta’ Troldhaugen. Wara l-mewt ta’ martu Nina, l-irmied tag˙ha ing˙aqdu ̇ dejn dawk tar-ra©el tag˙ha fl-istess kripta. Grieg u martu Nina kienu jqisu ru˙hom b˙ala unitarjani, ji©ifieri jemmnu f’Alla li hu persuna wa˙da biss u mhux tliet persuni f’Alla wie˙ed b˙al kumplament tal-Kristjani.

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109 13#ilbandatalbirgu

kellu jo˙ro© mil-iskola biex jag˙mel l-eΩami tat-tarzna biex jg˙in lill-familja.

GwerraTommy qalli li d-dar tag˙hom ma waqg˙etx bil-bombi iΩda meta waqg˙et il-koppla tal-knisja tal-Lunzjata li kienet ti©i qrib ˙afna tad-dar taghhom, kienet g˙amlet ix-xita u kien hemm kolonna li çediet u radmet id-dar tag˙hom.B˙al ˙afna familji o˙ra Vittoriosani, kif bdiet il-gwerra huma telqu mill-Birgu u sabu ru˙hom refu©jati s-Si©©iewi u g˙all-ewwel marru ©o Knisja u wara ing˙ataw kamra u kienu joqog˙du man-nies.

Voluntier fl-armataMeta kien g˙adu s-Si©©iewi, billi kien hemm ̇ afna kaççaturi u hekk ˙afna nies kellhom senter, kienu ji©u avΩati u ttrenjati li jekk waqt attakk jinΩel xi suldat tal-g˙adu bil-parachute huma kienu jisparawlu. Tommy g˙alkemm qatt ma qabad senter b’idejh u lanqas kien jaf fejn hu l-grillu u qatt ma spara ing˙aqad ma’ s˙abu b˙ala voluntier f’din il-‘forza’ ta’ difiΩa militari u anke spiçça ji©i onorat flimkien ma’ s˙abu g˙as-sehem ‘qalbieni’ tieg˙u.

Il-Óajja fil-gwerraTommy jiftakar li meta kien g˙adu s-Si©©iewi, hu flimkien ma’ s˙abu kienu jilg˙abu l-ballun kontra ir-rifu©jati, kontra s-suldati u anke kontra il-membri tal-Air Force.Hu kien jinΩel kuljum ix-xoghol it-tarzna bil-bicycle biex jiffranka milli j˙allas il-private li dak iΩ-Ωmien kienet ti©ih 2s6d li ti©i nofs il-paga tieg˙u ta’ ©img˙a ta’ 5 xelini. Jiftakar sew li fl-ewwel raid li sar hu kien fuq il-baçir nru. 5 u billi ma kienx hemm xelter ©rew kemm jifil˙u u da˙lu fil-General Station li kien ta˙t l-art. Wara bdew jit˙affru x-xelters fit-tarzna.

Perjodu qasir fil-BirguFis-sena 1941 il-familja iddeçidiet li tmur lura l-Birgu pero` meta imbg˙ad fis-16 ta’ Jannar waqt l-attakk fuq l-Illustrious da˙lu l-ÌermaniΩi re©g˙u biddlu fehmthom u marru lura s-Si©©iewi. Jiftakar li dakinhar hu kien l-iskola ta˙t l-arlo©© tat-Tarzna u qalu li waqghet il-knisja tal-Isla u tal-Birgu. Telqu ji©ru lejn il-Birgu u sabu li kienet intlaqtet u waqg˙et is-sagristija. Flimkien ma’ ˙afna nies li n©abru bdew jag˙tu l-g˙ajnuna billi jne˙˙u l-©ebel u saret katina umana u kul˙add inewwel il-©ebel u ç-çnagan. Jiftakar sew li meta imbg˙ad waslu biex jaqilg˙u n-nies u l-kadavri fost it-tifrik minhabba li kienu g˙adhom tfal qalulhom biex iwarrbu u x-xog˙ol skabruΩ li baqa’ komplewh tal-ARP.

Óelisha mil-mewt darbtejnTommy jirringrazzja lil Alla li baqa’ ̇ aj meta ̇ elisha bi Ωbrixx meta kienu s-Si©©iewi f’qasam jg˙idulu Óarramija, tifel sab handgrenade u beda jilg˙ab biha. Tommy kien viçin tieg˙u u jikkalkula bejn 15 u 20 pied. F’daqqa wa˙da din il-bomba ˙adet u f’dak l-inçident mietu Ωew©t’itfal u ra©el.Darb’o˙ra l-fortuna re©g˙et da˙kitlu meta waqt li kien fuq il-bicycle fit-triq ta’ ÓaΩ-Ûebbug jara fil-bog˙od ajruplan ÌermaniΩ measuresmith kien nieΩel fil-baxx u beda jispara il-machine gun. Jiftakar çar li kien hemm bidwi li da˙al jistkenn ta˙t il-˙mar tieg˙u li anke intlaqat mill-bullets, spiçça mejjet filwaqt li huwa salva.

Lura l-BirguMeta spiççat il-gwerra fis-sena 1945 il-familja marret lura l-Birgu u din id-darba min˙abba li d-dar tag˙hom kienet waqg˙et marru joqog˙du fi Triq il-Mina l-Kbira eΩattament quddiem il-kunvent tad-Dumnikani. Jiftakar li l-Birgu kien kollhu mwaqqa’ u meta staqsejtu dwar il-˙ajja soçjali Tommy we©ibni li f’dak il-perjodu ma kinetx g˙adha teΩisti.

Xoghol it-TarznaB˙ala xog˙ol hu beda b˙ala engine fitter. Min˙abba li kien se jkollu paga a˙jar hu qaleb b˙ala recorder fejn kienu jiççekkjaw l-arlo©©i tal-punching kif ukoll jie˙du ˙sieb il-pagamenti tal-˙addiema. Meta imbg˙ad it-tarzna g˙addiet f’idejn il-kumpanija ingliΩa Bailey, kien hemm çertu Melonie li biex inaqqas il-˙addiema ried lir-recorders jitne˙˙ew u wara interviΩta hu ©ie mpjegat b˙ala progress chaser li anke kif jindika l-isem kienu jaraw lix-xog˙ol kien ikun miexi skont l-iskeda.Wara meta kien la˙aq çertu Mr. Dumbleford b˙ala general manager, hu g˙amel lil Tommy b˙ala foreman tal-apprendisti fejn kien jag˙ti il-lectures tad-design, u elettriku. Wara b˙ala assistant fitter, la˙aq shipwright fejn kien ˙a t-training ming˙and Mr. Adams. Wara sar assistant manager fil-factory, wara assistant stores manager fejn fis-sena 1982 hu la˙aq b˙ala stores manager fejn wara 33 sena ja˙dem hu spiçça meta kellu 61 sena.

Óajja SoçjaliMeta staqsejtu dwar l-involviment tieg˙u fil-˙ajja soçjali, hu we©ibni li g˙al perjodu kien segretarju tal-Vittoriosa Rovers ta’ ta˙t it-18-il sena. B˙ala player hu lag˙ab mal-minors tal-Vittoriosa Stars b˙ala half back. G˙al 20 sena s˙a˙ hu kien is-segretarju propaganda tal-klabb tal-Birgu tal-Partit Laburista.G˙al perjodu qasir waqt il-kwistjoni politika – reli©juΩa kien anke fil-kumitat tal-KaΩin tal-Banda.

Trejd UnjonistaTommy kompla u qalli li l-kamp favorit tieg˙u kien it-trejdunjoniΩmu tant li g˙al ˙afna snin kien executive fl-istaff association tat-tarzna u meta kien hemm kwistjoni dwar fond hu kien irriΩenja.Fit-tarzna hu kien is-shop steward tar-recorders tat-tarzna, fl-eΩekuttiv tat-taqsima u fil-Kunsill Ìenerali tal-General Workers Union.

FamiljaIl-mara tieghu Mary kien iltaqa’ mag˙ha meta kien imur jixtri ming˙and il-˙anut ta’ missierha, li kien ta’ Guliermu jew Menu’s Bar fil-pjazza. Hu ΩΩewwe© meta kellu 27 sena fil-kappella tal-Knisja ta’ San Lawrenz g˙ax billi l-koppla kienet waqg˙et l-artal ma©©ur ma kienx jintuΩa.Huma marru joqg˙odu fid-dar fejn g˙adu joqg˙od sal-lum fi Triq De Opertis.Minn dan iΩ-Ωwie© huma kellhom Ωew©t itfal, Lygia li sfortunatament ta’ 17-il sena fis-sena 1972 kienet mietet bil-lukimja wara li mardet u tifel Lawrence, li anke kien kollega tieg˙i il-Bank u li llum g˙andu 62 sena u huwa ukoll involut fil-kaΩin tal-futbol tal-Vittoriosa Stars u fl-MFA.

Memorji tal-Funeral Ta’ min jg˙id li ta’ tifel li kont qed nitfarfar ta’ 12-il sena niftakar sew il-funeral ta’ Lygia b’˙afna tfal bniet lebsin l-abjad u fil-kommunita` Ωg˙ira u mag˙quda tal-Birgu din il-mewta ta’ Ωag˙Ωug˙a kienet qamet g˙ag˙a kbira u anke ̇ alliet impatt fuqna li bdejna nippruvaw nifhmu it-tifsira tal-˙ajja

Il-familja kompliet tikberTommy li issa ilu pensjonant hu nannu ta’ tlieta, Lygia (kif xieraq imsemmija g˙al bintu), Clive u Ryan u buΩnannu ta’ Max u Ben.Meta staqsejtu dwar il-passatempi tieg˙u li bih hu jqatta’ iΩ-Ωmien, hu we©ibni li j˙obb jara it-televiΩjoni speçjalment il-futbol bit-team ingliz tal-Wolves ikun it-tijm favorit tieg˙u kif ukoll il-qari speçjalment il-gazzetta ta’ kuljum.B˙as-soltu biex nag˙laq jien in˙obb nisma l-opinjonijiet fuq …

14 JANNAR - FRAR Óar©a Nru. 109

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

#ilbandatalbirgu

ATTIVITA` GÓAX-XHUR TA’ JANNAR U FRAR 2019

It-Tlieta 1 ta’ Jannar L-Ewwel Jum tas-Sena – Festa Pubblika

Is-Sibt 5 ta’ Jannar Fis-7.00pm Riçeviment G˙aqda KaΩini tal-Banda Fis-7. 30pm Riçeviment mill-Kunsill Lokali Birgu

It-Tlieta 8 ta’ Jannar Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

L-Erbg˙a 9 ta’ Jannar Fis-6.30pm Laqg˙a tal-G˙aqda KaΩini tal-Banda dwar is-Servizzi tal-Ìimgha Kbira u l-G˙id

Is-Sibt 12 ta’ Jannar Fid-9.00am Seminar dwar id-Dokument tal-Etika Fis-6.00pm Quddiesa u Çeremonja ta’ tifkira ta’ meta waqg˙et il-Koppla

It-Tnejn 14 ta’ Jannar Fis-6.15pm Laqg˙a Kummissjoni Attivitajiet Soçjali Fis-7.15pm Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi

L-Erbg˙a 23 ta’ Jannar Fis-7.00pm Laqg˙a Rapport Finanzjarju

Il-Óadd 27 ta’ Jannar Fl-10.00am Laqg˙a mal-Awdituri

it-Tnejn 28 ta’ Jannar Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

Il-Óamis 31 ta’ Jannar Fis-6.00pm Laqg˙a Ìenerali Mista Fis-7.00pm Laqg˙a Ìenerali Straordinarja

Il-Óadd 3 ta’ Frar Óar©a ta’ Ìurnata g˙al G˙awdex

L-Erbg˙a 6 ta’ Frar Laqg˙a tal-Kummissjoni Finanzi

Il-Óadd 10 ta’ Frar Festa Kmandata – Nawfra©ju ta’ San Pawl

It-Tnejn 18 ta’ Frar Fis-7.00pm Laqg˙a tal-Kumitat Çentrali

It-Tnejn 25 ta’ Frar Seduta tal-Qorti dwar il-ma˙Ωen tal-Óawli

Il-Óamis 28 ta’ Frar Seduta tal-Qorti dwar iç-çumnija tal-kçina

Il-KaΩinTommy wie©eb li l-kaΩin dejjem kien post ta’ rikreazzjoni u istituzzjoni edukattiva speçjalment tal-muΩika.

Hawn Tommy fakkarni li anki fl-istorja ta’ Malta l-kaΩini tal-baned kellhom sehem importanti ˙afna tant li anki kellhom rappreΩentanti fl-assemblea nazzjonali li hu l-ekwivalenti tal-parlament tal-lum.

Il-BirguDwar il-Birgu, Tommy qalli li ©eneralment tjieb, bl-indafa fit-toroq tispikka pero` apparti l-area tal-Collacchio fejn sar il-madum ̇ afna mit-toroq speçjalment fl-area ta’ San Filippu

g˙andhom l-art qisha tal-qamar u l-bankini imkissrin.Illum il-Birgu hu ddominat mit-turiΩmu u t-turisti u ̇ afna nies Maltin qed jitilqu mil-Birgu u flokhom qed ji©u l-barranin.Hu kkonkluda li hu j˙obbu l-Birgu tant li fi kliemu qalli “Twelidt il-Birgu, g˙ext il-Birgu u irrid immut u nindifen il-Birgu”.

G˙eluqB’dan il-kliem jien sellimtlu u f’qalbi u f’isimkom il-qarrejja awgurajtlu li l-Mulej itih l-g˙omor ˙alli min jaf ‘il quddiem ner©a’ immur ninterviΩtah meta l-KaΩin jkollu membru li jkollu l-eta` çentinarja. Min jaf? Wara kollox kif jg˙id il-Malti xemx u xita Alla jaf meta. Nisperaw u nawguraw lil Tommy!