Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · 2020. 5. 11. · d-dar kemm jista’ jkun, jew li...

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali

San LawrenzBelt Vittoriosa A.D. 1883

Óar©a Nru. 117 MEJJU - ÌUNJU 2020

#Mag˙qudinFlimkien

S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n L a w r e n zBel t V i t to r iosa

Mejju - Ìunju 2020 Óar©a Nru. 117 3

Messa©© tal-President

X’differenza qed ng˙ixu fiha mill-a˙˙ar messa©© li ktibt! Id-dinja

tag˙na, ta’ madwarna kif nafuha inqalbet ta’ ta˙t fuq. Fejn qatt xi darba konna nobsru li kien ser ikollna noqog˙du d-dar kemm jista’ jkun, jew li l-kaΩin b˙al kaΩini kollha u stabbilimenti o˙ra jkun mag˙luq, jew sa˙ansitra li mhux ser tkun qed issir il-Festa ta’ din is-sena? Nammetti li is-sorpriΩi fin-negattiv dawn l-a˙˙ar xahrejn kienu mhux ftit. B’razzjonalita` kont qed nistenna li l-festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id jit˙assru, pero` personalment nemmen li g˙all-festa fadal. Nista’ nassumi r-ra©unijiet g˙ala l-Kurja waslet g˙al din id-deçizjoni, u wie˙ed jista’ jiddibatti u jitkellem fuqhom u forsi wkoll jibqa’ ma jaqbilx, imma Ωgur li kollha naqblu li kellu jkun hemm element ta’ konsultazzjoni mar-rappreΩentanti tag˙na, l-G˙aqda KaΩini tal-Banda. Dan ma sarx u hi ˙asra, g˙ax deçiΩjoni unilaterali b˙al din kellu jkun hemm g˙all-inqas xi tip ta’ konsultazzjoni. Inwe©©a’ wkoll meta fl-istess messa©© jintqal li f’kaΩ li l-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a jippermettu li ssir xi manifestazzjoni, din tkun f’forma ta’ pellegrina©© bl-istatwa titulari. Tajjeb, u l-baned? Ma nistg˙ux nie˙du sehem ukoll f’forma ta’ ringrazzjament li l-˙ajja tag˙na ter©a’ lura g˙an-normal? G˙alfejn a˙na b˙ala baned eskluΩi? Nittama li jekk sa’ Awwissu l-awtoritajiet tas-sa˙˙a jippermettu xi manifestazzjoni pubblika, il-baned nkunu nistg˙u nie˙du sehem kif inhu xieraq u dritt tag˙na.Ovvjament l-g˙eluq tal-kaΩin ˙asadna mhux ftit, meta b’qalbna maqsuma anke l-post ta’ rikreazzjoni tag˙na spiçça. Pero` n˙ares lejn il-poΩittiv, u minkejja ç-çirkostanzi straordinarji, qed nag˙mlu l-almu tag˙na sabiex il-˙idma tkompli g˙addejja kemm jista’ jkun. Fil-fatt, xorta wa˙da bqajna g˙addejjin bil-pro©etti li kellna l-˙sieb nag˙mlu sakemm hu possibbli, ovvjament dejjem b’rispett lejn id-direttivi tal-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a. Permezz ukoll tas-sitwazzjoni preΩenti min˙abba l-COVID-19, inkitbet pa©na o˙ra fl-istorja tas-Soçjeta` hekk kif g˙all-ewwel darba saret laqg˙a tal-Kumitat b’mod virtwali. Nammetti li kont xi ftit beΩg˙an kif ser naslu biex niftehmu meta hu iktar diffiçli li ΩΩomm ordni u biex kul˙add jing˙ata ç-çans li jitkellem ming˙ajr interruzzjonijiet. Imma l-maturita` ta’ s˙abi membri tal-kumitat kienet wisq iktar b’sa˙˙itha u b’wiççi minn quddiem ng˙id li kienet esperjenza poΩittiva u li g˙andha tittie˙ed f’kunsiderazzjoni f’kaΩijiet ta’ emer©enza meta jkun hemm bΩonn li ti©i diskussa xi ˙a©a b’mod ur©enti.Il-lezzjonijiet tal-muΩika mill-g˙alliema tag˙na wkoll baqg˙u g˙addejjin. B’responsabbilta` konna ddeçidejna li la darba l-awtoritajiet jag˙lqu l-iskejjel, a˙na wkoll nwaqqfu l-lezzjonijiet

b’mod normali fi ˙dan il-kaΩin. M a d a n a k o l l u ma waqafnhiex s’hemm biss , imma ˙dimna s a b i e x i l -l e z z j o n i j i e t ikomplu wkoll b’mod virtwali, u grazzi g˙all-inizjattiva tal-g˙alliema stess, u l-koperazzjoni tal-©enituri u gwardjani tat-tfal, sejrin tajjeb ˙afna. Nemmen ukoll li dan il-mod g˙andu jittie˙ed f’kunsiderazzjoni fil-futur, forsi mhux ta’ kull ©img˙a, imma Ωgur ser joffri flessibilita`, kumdita` u possibiltajiet ta’ kif jsiru l-lezzjonijiet g˙al kul˙add.Kif di©a` semmejt iktar ‘il fuq, b’razzjonalita` kont qed nistenna li jit˙assru l-festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id. Dispjaçir kbir li ma nisimg˙ux il-marçi funebri tant sbie˙, jew ma narawx il-©irjiet tradizzjonali tal-Irxoxt. Pero` ma nistax ma nurix l-apprezzament tieg˙i lejn il-˙idma li saret fil-Parroçça sabiex ikunu jistg˙u jixxandru quddisiet u funzjonijiet live fuq il-medja soçjali. Apparti l-‘commitment’, wie˙ed irid japprezza wkoll ix-xog˙ol tekniku sabiex twassal dan is-servizz bi stampa tajba ˙afna u ˙oss perfett. Nixtieq ukoll nirringrazzja lill-Arçipriet, Kapitlu u lil Fr John Avellino, li ming˙ajr pompa Ωejda u azzjonijiet populistiçi li jipperikolaw lill-anzjani u l-vulnerabbli tas-soçjeta` Vittoriosana, taw tama lill-poplu Vittoriosan permezz tal-purçissjoni Ωg˙ira bis-salib nhar il-Ìimg˙a l-Kbira, il-barka nhar il-G˙id, kif ukoll it-tberik ta’ Beltna permezz ta’ Ìesu` Sagramentat fil-pjazza.Mat-t˙assir tal-Festa g˙al din is-sena, waqfu wkoll ˙esrem il-Festi Speçjali tal-bi-çentinarju minn meta l-Parroçça tag˙na saret kolle©©jata. Pero` jidher li dawn il-festi huma biss posposti. Is-Soçjeta` tag˙na taqbel bis-s˙ie˙ li dawn il-festi g˙andhom ikunu biss posposti u jsiru meta jkun il-waqt li jistg˙u jer©g˙u ji©u organizzati attivitajiet pubbliçi. Bix-xieraq li nkomplu bil-pjan li kellna, f’©ie˙ il-parroçça tag˙na.L-appell tieg˙i g˙al dawn ix-xhur li ©ejjin hu wie˙ed: G˙amlu kura©© ˙bieb. Din il-maltempata tg˙addi u ner©g˙u lura g˙all-˙ajja kif nafuha, fejn niltaqg˙u flimkien fil-kaΩin tag˙na wara ©img˙a xog˙ol. Sadattant, ibqg˙u ©ewwa kemm jista’ jkun u segwu d-direttivi ma˙ru©a mill-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a. Segwu wkoll il-Programm fuq facebook TeΩori in Kwarantina, inizjattiva tal-Kumitat Festi Esterni San Lawrenz, Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ PalmiΩi u s-Soçjeta` tag˙na. Ftit kumpanija lilkom Vittoriosani f’dan iΩ-Ωmien differenti. Óudu ̇ sieb tag˙kom nfuskom u l-xulxin. Tislijiet.

Bjorn Callus WerrejMessa©© tal-President.......................3Qed ng˙ixu fi Ωminijiet diffiçli..........5Mg˙allem dan qisu m’hu xejn g˙alikli a˙na ser nintilfu?...........................6Il-parroçça tag˙na b’inizjattiva biex tkompli xxandar il-Kelma.........7Il-qima lejn San ÌuΩepp fil-Birgu....8L-G˙eluq tal-KaΩin...........................9Tag˙rif mill-kçina...........................10Anton G.Rubinstein........................11Wiçç imb’wiçç ma’ Henry Mifsud.............................12/13AvviΩi varji.....................................14

EditurSimon Farrugia

RiklamiJohn Attard

Simon FarrugiaLawrence V. Farrugia

Proof ReadingBjorn Callus

RitrattiMelvin Degiorgio

Noel GauciLawrence Parascandolo

Elton J. RandichGabriel Treeby Coleiro

Andre Xuereb

Ritratt Faççata

Il-pittura li ΩΩanznet is-sena li g˙addiet li turi lil San Lawrenz iwettaq wie˙ed

mill-mirakli tieg˙u, xog˙ol l-artist Pawlu Camilleri Cauchi

Stampat

36, Triq San Pawl, VallettaTel: 2122 4607 Mob: 9987 0603E-mail: [email protected]

#ilbandatalbirgu


Mejju - Ìunju 2020 Óar©a Nru. 117 5#ilbandatalbirgu

Qed ng˙ixu fi Ωminijiet diffiçliminn Simon Farrugia - Segretarju

Meta bdejt nikteb dawn il-kelmtejn g˙al din il-˙ar©a minn mo˙˙i g˙adda kif inbidlet il-˙ajja tag˙na. Meta

xahrejn ilu ktibt fuq dak li kien g˙adda u fuq kollox dak li kien ©ej, ix-xenarju inbidel kompletament.

Iva min˙abba l-pandemija li laqg˙tet lid-dinja kollha, inkluΩ lil pajjiΩna, g˙ax a˙na parti mid-dinja wkoll, inbidlet ukoll il-˙ajja soçjali tag˙na. U kienet ta’ dieqa kbira, iΩda deçiΩjoni tajba mill-awtoritajiet, meta nhar il-Erbg˙a 18 ta’ Marzu kellna nag˙lqu l-bibien ta’ Palazzo Huesca. G˙alina li mdorrijin bil-kaΩin ikun iç-çentru tal-attivita` soçjali u kummerçjali mis-7 ta’ filg˙odu sa nofs il-lejl kienet daqqa kbira. IΩda dwar dan is-su©©ett tlabt lill-ex President is-Sur Lawrence V. Farrugia biex jikteb artiklu dwar iç-çirkostanzi rari ta’ meta nag˙laq il-KaΩin.

IΩda Ωgur li d-daqqa mortali ̇ adniha bid-deçiΩjoni tal-Kurja li t˙assar il-Festi tal-Ìimg˙a l-Kbira u l-G˙id il-Kbir, kif ukoll il-Festi kollha g˙as-sena 2020. Filwaqt li nemmen li din kienet deçiΩjoni bΩonnjuΩa u tajba, Ωgur li ma naqbilx mal-mod kif din ©iet komunikata ming˙ajr ebda konsultazzjoni mal-partijiet konçernati. Nixtieq ukoll nestendi l-kondoljanzi lill-Wisq Rev. Arçipriet u l-familja tieg˙u wara t-telfa tal-g˙aΩiΩa ommu fl-a˙˙ar ©ranet ta’ April.

Xtaqt li minn qalbi nirringrazzja lill-Arçipriet, Fr John u xi membri o˙ra tal-Kleru flimkien mal-voluntiera immexxija minn Anton Gellel u Mario Bezzina, li b’mod partikolari matul il-©ranet tal-Ìimg˙a Mqaddsa g˙amlu dak kollu possibbli biex wasslu fi djarna l-funzjonijiet reli©juΩi. Verament prosit u hemm urejtu kemm verament g˙andkom g˙al qalbkhom il-Knisja u s-servizz lejn il-poplu Vittoriosan. Naf li dan g˙amiltuh b’dover u responsabbilta’ iΩda n-nies tal-Birgu kollha jg˙idulkom grazzi mill-qalb.

Lil hin minn dan li issa huwa di©a’ storja, ridna n˙arsu ‘l quddiem ming˙ajr ma nibku xortina. Fil-fatt il-laqg˙at baqg˙u jsiru b’mod regolari, fejn dawn qed isiru b’sistema online. L-istess ©ara g˙at-tag˙lim muΩikali, fejn grazzi

g˙as-Surmast u l-g˙alliema muΩikali, qed isiru l-lezzjonijiet xorta wa˙da. Na˙seb li konna proattivi f’dan ir-rigward peress li konna di©a` bil-˙sieb dwar dan u hekk kif ing˙alaq il-kaΩin bdejna mill-ewwel bil-lezzjonijiet ‘online’ biex b’hekk l-istudenti tal-iskola muΩikali ma jitilfu xejn.

Fuq kollox, kompla x-xog˙ol ta’ manutenzjoni u ie˙or ©did fil-kaΩin. Grazzi g˙all-grupp ta’ membri tal-Kumitat, immexxija minn Noel Gauci u John Attard, sar ix-xog˙ol ta’ tik˙il u tibjid fit-tara© tat-tieni sular u l-lo©©a ta’ qabel tid˙ol fis-sala prinçipali. Il-Viçi President ˙a l-inkarigu li jibda jdur u˙ud mill-bibien tas-sular tan-nofs. Apparti minn dan, ̇ adna ̇ sieb ukoll li nindirizzaw is-sistema tad-drena©© hekk kif Palazzo Huesca jinsab mag˙luq. Ta’ dan kollu u aktar, nirringrazzja lil kull min ta s-sehem tieg˙u.

Mil-lat amministrattiv ix-xog˙ol baqa’ g˙addej ukoll. Ridna li nwasslu l-edizzjoni tan-Newsletter li g˙addiet fil-˙in g˙andkom b˙al dejjem u dan kien ifisser li nie˙du d-deçiΩjoni li nimpustjaw kollox peress li ma rridux li nesponu membri tal-kumitat g˙all-periklu Ωejjed. Imma dan kien ifisser spiΩa mhux Ωg˙ira. IΩda s-servizz tag˙na lejn il-membri tas-Soçjeta` irid jibqa’ wie˙ed ta’ livell g˙oli.

Kif semmejt aktar qabel, din is-sena mhux ser inkunu qeg˙din in˙arsu lejn ix-xhur li ©ejjin u n˙ejju ru˙na g˙all-festa tal-Patrun tal-Belt tag˙na. Dak kollu li min-na˙a tag˙na kien ippjanat li ser isir din is-sena ser ji©i pospost g˙as-sena 2021 inkluΩ l-inawgurazzjoni tal-pro©ett il-kbir.

B˙ala Kumitat, determinati li no˙or©u minn din is-sitwazzjoni b’sa˙˙itna aktar minn qabel. Nafu li mhux ser tkun façli. Nafu li meta ser jifta˙ mill-©did Palazzo Huesca ser ikun hemm numru ta’ restrizzjonijiet. Fost dawn kemm jid˙lu n-nies b˙ala kapaçita`, possibilment tnaqqis ta’ mwejjed fil-bar u fir-restaurant, l-uΩu tas-Sala tal-Billiard u aktar. Fil-fatt nemmen li l-attivitajiet soçjali tal-massa li a˙na norganizzaw biex inkabbru d-d˙ul tas-Soçjeta’, mhux ser ikun possibli li jirritornaw qabel tmiem din is-sena jew il-bidu tas-sena d-die˙la. Sfortunatament, din hija realta’ li rridu naffaççjaw u ng˙ixu biha.

Imma ejjew ma naqtg˙ux qalbna. Il-poplu tal-Birgu dejjem g˙adda minn sfidi kbar. Kien hemm l-Assedju u t-Tieni Gwerra dinjija li konna fiç-çentru tal-attakki tal-g˙adu. Issa ninsabu hemm ukoll, minkejja li l-g˙adu huwa wie˙ed inviΩibbli. Irridu b’hekk inkomplu nag˙mlu dak li g˙amilna fl-a˙˙ar xahar u nofs li nobdu l-istruzzjonijiet tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a. G˙ax verament kburi li l-Birgu g˙andu popolazzjoni ubbidjenti u dixxiplinata. Il-mumenti sbie˙ ser jer©g˙u jaslu. Lil Lorenzu tag˙na ser ner©g˙u narawh idur mat-toroq ta’ Beltna. U iva, ma ndumux ma ner©g˙u nkunu VittorjuΩi b˙alma dejjem konna u nibqg˙u, il-Belt Rebbie˙a. Kura©© l-a˙wa.


6 Mejju - Ìunju 2020 Óar©a Nru. 117 #ilbandatalbirgu

Hekk qalu l-appostli lil Ìesu` meta kien mag˙hom fid-dg˙ajsa, meta kien qam riefnu qawwi u l-mew© kien beda tiela g˙al ©od-dg˙ajsa, hekk li ©a bdiet timtela bl-ilma. Mk 4,35-41. Mt8, 23-27. Lq8,22-25.Din hija l-aktar silta li rriflettejt fuqha f’dan iΩ-Ωmien ikra˙ li ©ie fuq id-dinja, iΩ-Ωmien tal-COVID-19. Fil-fatt jidher li anki l-Qdusija Tieg˙u, il-Papa Fran©isku hekk g˙amel, g˙ax din hija s-silta li g˙aΩel meta talab g˙ad-dinja fil-Pjazza tal-Vatikan, wa˙du u fix-xita nieΩla, ma©enb il-Kurçifiss Mirakuluz u x-xbieha tal-Madonna, u imbg˙ad ukoll, quddiem l-Ewkaristija.F’dan iΩ-Ωmien fejn kollox waqaf u d-dinja niΩlet g˙arkubtejha, jien kelli aktar ˙in biex nitlob u nistudja l-Iskrittura, fosthom il-miraklu tat-tempesta.

Se naqsam mag˙kom ˙sibijieti:1. L-episodju ta’ meta Ìesu` jsikkett it-tempesta, jibda b’nota ©eografika, meta Ìesu` jistieden lid-dixxipli u jg˙idilhom ‘ejjew naqsmu g˙ax-xatt l-ie˙or’. Din mhux l-unika referenza li jag˙tina S.Mk g˙al Ìesu` u d-dixxipli li jaqsmu g˙an-na˙a l-o˙ra tax-xatt. Hemm zew© referenzi o˙ra f’dan l-evan©elju, g˙al dan l-ispostament min-na˙a g˙al o˙ra tax-xatt.Dan id-dettal, li wie˙ed jaqsam min-na˙a g˙al o˙ra, g˙andna mi©bura fiha id-defenizzjoni ta’ konverΩjoni, il-‘metanoa’. Il-konverΩjoni tfisser, li t˙alli xi ˙a©a warajk biex tibda xi faΩi ©dida fil-˙ajja tieg˙ek, li inti tbiddel il-mod kif ta˙seb, ir-rotta tal-˙ajja tieg˙ek. Dan il-proçess mhux se nag˙mluh wa˙edna, g˙ax huwa diffiçli, ferm diffiçli li tikkonverti. G˙andna bΩonn il-preΩenza ta’ Ìesu` fil-˙ajja tag˙na u l-qawwa tieg˙u. G˙alhekk Ìesu` se jkun mag˙na anki f’din id-dg˙ajsa li b’xi mod tirrapreΩenta il-˙ajja tag˙na.2 S.Mk jg˙idilna li f’nofs din il-maltempata, Ìesu` mhux biss kien rieqed, imma S.Mk juΩa dettal ie˙or, li kien rieqed fuq im˙adda, meta d-dixxipli g˙addejjin minn din l-ansjeta` kbira. Dan huwa s-skiet ta’ Ìesu` Kristu. Meta inti fl-aktar perjodu diffiçli tal-˙ajja tieg˙ek, meta jibda die˙el l-ilma, titlob lil Mulej u tg˙id, forsi kieku nkellem lil dawn il-˙itan jirrisponduni. Imma Ìesu` jibqa jidher qisu mhux interessat fil-problemi tieg˙ek, jorqod. Din hija l-esperjenza qawwija ˙afna li tag˙mel il-mara Kananea f’S.Mt15,21-28. Din il-mara li tmur ti©ri wara Ìesu` tinterçedi g˙al bintha li kellha xitan. Omm li ti©ri wara Ìesu` g˙al bintha li qed tbati ˙afna u fl-evan©elju nsibu miktub li Ìesu` ma we©ibiex kelma. Kif jista Ìesu` jimmuta quddiem din it-talba ta’ omm g˙al bintha li qed tbati?Din ukoll hija l-esperjenza li jag˙mlu Marta u Marija f’S.Ìw11,1-16 meta jibag˙atu jg˙idu lil Ìesu`; ‘Mulej, ara, ̇ abibek marid’. Flok ma Ìesu` jmur Betanja, i˙alli lil Lazzru jmut. Erbat ijiem kienu g˙addew, u meta jmur, Marta tag˙mel g˙al Ìesu`; ‘li kieku kont hawn, ˙ija ma kienx imut’. L-istess kliem li tg˙idlu o˙tha Marija; donnhom dawn iΩ-Ωew© nisa kienu lesti g˙alih, u ppreparaw il-kliem li kellhom jg˙idulu.Li Ìesu` jorqod, il-problema mhux tieg˙u imma tag˙na, tant illi meta lil Ìesu` jqajmuh, u jag˙mel dan il-miraklu, lid-dixxipli jg˙idilhom, ‘mela m’g˙andkomx fidi?’

Óbieb, kulltant din hija l-problema tag˙na, li m’g˙andniex fidi. Ma rridu qatt ninsew li Ìesu` qieg˙ed dejjem hemm; ‘Jiena mag˙kom dejjem sa l-a˙˙ar taΩ-Ωmien’. Fis-Salm 23 naqraw ‘... anki jekk nimxi f’wied mudlam ma nibzax mill-˙sara g˙ax inti mieg˙i...’. Dan huwa s-sigriet ta’ dawk li jemmnu. Il-˙ajja dda˙˙alna f’wied mudlam, u l-wied mudlam huwa perikoluΩ, g˙ax façilment issib ˙ofra, ma tarahiex u taqa fiha. Façilment ikun hemm serp li jdur g˙al saqajk u jivvalenak. Imma anki jekk nid˙ol f’wied mudlam, sitwazzjoni diffiçli, ma nibΩax, mhux g˙ax jien xi bully, imma g˙ax inti mieg˙i. U dan huwa l-a˙˙ar kliem ta’ Ìesu` qabel jitla s-sema f’S.Mt28,20. ‘Jiena mag˙kom dejjem sa l-a˙˙ar taΩ-Ωmien.’

Fid-dg˙ajsa ta’ ˙ajjitna ˙afna drabi a˙na nibΩg˙u. Ìie Ωmien iebes fuq id-dinja b’din il-pandemija tal-COVID-19 fejn bΩajna, u bir-ra©un. IΩda ejjew ma ninsewx il-preΩenza ta’ Ìesu` fid-dg˙ajsa tag˙na. Kultant ikun rieqed, iva Kristu jkun rieqed fik. Xi jfisser dan? Dan ifisser li inti tkun insejt il-preΩenza tieg˙u. ‘Qajmu lil Kristu’ jg˙id S.Wistin, ‘ftakar fih, ˙allieh jg˙asses fuqek, g˙ati widen g˙alih’. It-tentazzjoni ti©i, dan huwa r-ri˙ li jfixklek. It-tentazzjoni hija b˙al ba˙ar imqalleb, dan huwa l-waqt li fih inti trid tqajjem lil Kristu u t˙allih ifakkrek fil-kliem; ‘dan min hu mela biex sa˙ansitra r-ri˙ u l-ba˙ar jisimg˙u minnu?’Din hija l-mistoqsija li jag˙mlu d-dixxipli fl-a˙˙ar ta’ dan l-episodju. Din hija l-mistoqsija li trid tibqa’ takkumpanjana f’˙ajjitna . Hemm bΩonn li nirrispondu mhux biss bil-mo˙˙ imma mill-qalb, ‘Min hu Ìesu` g˙alija?’. Fil-mew© tal-˙ajja, meta d-dg˙ajsa qieg˙da tereq, mhedda, Ìesu` min hu g˙alija? Ma tridx tkun il-biza li tmexxina imma l-fiduçja tag˙na f’Ìesu`.

Kunu mberkin.

‘Mg˙allem, Dan qisu m’hu xejng˙alik li a˙na se nintilfu?’

minn Patri Martin Mamo OFM Cap. Kapuççin



Il-parroçça tag˙na b’inizjattiva biex tkompli xxandar il-Kelma

Fr John Avellinoll-kmand tal-Mulej li ta lid-dixxipli tieg˙u qabel ma tela’ s-sema nafuh ilkoll: ‘Morru fid-dinja kollha, xandru l-Bxara t-Tajba lill-˙olqien kollha. Ix-xandira tal-Kelma hi r-responsabbiltà ewlenija tag˙na s-saçerdoti, tal-parroçça tag˙na b˙ala realtà pastorali. L-g˙an ewlieni tag˙na hu dak li nwasslu l-Bxara tal-Van©elu lil dawk li a˙na na˙dmu fosthom. Li nag˙mluhom kura©© u ng˙idulhom li Alla mag˙hom, li Alla j˙obbhom, i˙obbhom kif huma! Dan a˙na nag˙mluh b’mod partikolari f’Jum il-Mulej, meta l-komunità Nisranija tiltaqa’ biex titlob fil-knisja maestuΩa tag˙na, jew f’xi lok ie˙or tal-kult madwar Malta u G˙awdex.

Hu g˙alhekk li meta l-Isqfijiet tag˙na ˙adu deçiΩjoni – ©usta fil-fehma tieg˙i – li fil-knejjes temporarjament ma jsirx talb pubbliku, imma biss talb privat, mal-ewwel bdejt nara kif se nag˙mlu biex ix-xandir tal-Kelma b’xi mod jew ie˙or jibqa’ g˙addej. Is-soluzzjoni kienet li mmorru g˙al xandir virtwali, permezz ta’ xi sit elettroniku jew permezz tal-Facebook. Tkellimt ma’ Melvin Degiorgio, espert f’dan il-qasam, biex jag˙tini indikazzjoni ta’ kemm tista’ tkun l-ispiΩa biex tin˙oloq sit elettroniku (website) tal-parroçça u kemm irridu nistennew biex din tibda tiffunzjona. Il-parir ta’ Melvin kien biex nuΩaw il-pjattaforma tal-Facebook: fi kliemu, ‘bla spiΩa ta’ xejn u mil-lum g˙al g˙ada tista’ tibda tiffunzjona!’

Il-pa©na tal-Facebook tieg˙i sadanittant kienet ilha sospiΩa, wara li xi tlett snin ilu xi ˙add ipprova ji˙˙ekkja l-pa©na tieg˙i ta’ Facebook u Facebook stess kienu qaluli biex nissospendi l-pa©na g˙al madwar sena. Hekk g˙amilt. Imma issa er©ajt ©ejt bΩonnha! Intant bl-g˙ajnuna tal-membri tal-Kumitat tal-Festa, Daniel Bezzina u Christian Raggio, rajna kif g˙amilna biex nibdew inxandru immedjatament il-quddiesa kuljum u l-Barka Sagramentali fuq il-pa©na ta’ Facebook tal-istess Kumitat, sakemm jien ner©a’ nattiva l-pa©na tieg˙i u no˙loq pa©na ©dida ‘Paroçça San Lawrenz Birgu’, kif fil-fatt g˙amilt.

Bdejna nxandru fis-16 ta’ Marzu ... u bqajna g˙addejjin sal-lum. Il-bidu ma kienx façli. Daniel kien juΩa l-mobajl tieg˙u ... u jikkonsma l-wifi tieg˙u stess ... u l-laptop. S’intendi l-kwalità ma kinitx tal-g˙a©eb, imma bil-mezzi li kellna, almenu kien qed ikollna presenza fid-djar tal-membri tal-komunità tag˙na. F’mo˙˙i beda g˙addej il-˙sieb tal-Ìimg˙a Mqaddsa u l-G˙id il-Kbir. Tkellimt ma’ Christian, Daniel u Anton Gellel u ddeçidejna li nag˙mlu xi ˙a©a aktar professjonali biex inwasslu fid-djar tal-Vittoriosani l-funzjonijiet qaddisa u tant apprezzati tal-Ìimg˙a Mqaddsa u l-G˙id il-Kbir.

G˙amilna kuntatt ma’ Gerald ta’ MAV u tana stima biex nibdew nuΩaw apparat sofistikat biex inxandru mis-Sibt ta’ Óadd il-Palm g˙al erba’ ©img˙at s˙a˙. Bdejt nara kif se n©ib il-fondi g˙ax ma stajtx indur lejn l-Arçipriet bis-sitwazzjoni li qed ng˙ixu b˙alissa fil-parroçça, bid-d˙ul tista’ tg˙id ‘Ωero’. Sadanittant tlabna wkoll l-g˙ajnuna ta’ Matthew Gellel, li da˙al g˙al din il-biçça xog˙ol b’ru˙u u ©ismu ... kif jag˙mel Matthew, s’intendi b’koperazzjoni s˙i˙a ma’ Daniel, li rrid ng˙id, kuljum ji©i mill-Imsida biex jag˙ti servizz. Jekk mhux darbtejn kuljum, kif jag˙mel kull nhar ta’ Óadd, meta jkollna quddiesa fit-8:30am u o˙ra fis-6pm.

Bi pjaçir ng˙id li ç-çelebrazzjonjiet ta’ Óadd il-Palm

u l-Kwaranturi xandarnihom kollha b’kamera wa˙da. Kuljum kont nesponi s-Sagrament fit-8am u n˙allu l-EspoΩizzjoni tas-Sagrament live fuq Facebook sal-5pm, meta kien ikollna it-Talba tal-G˙asar, priedka qasira dwar l-Ewkaristija, Barka Sagramentali u quddiesa. Imma nistqarr mag˙kom, b˙ala bniedem mid˙la sew tal-midja, xtaqt xi ˙a©a a˙jar u tlabt lil Gerald jag˙tina kamera o˙ra ... s’intendi bi spiΩa extra! Dan ifisser li l-funzjonijiet kollha ta’ Óamis ix-Xirka, il-Ìimg˙a l-Kbira, Sibt il-G˙id u Óadd il-G˙id kollha xandarnihom b’Ωew© kameras.

Imma na˙seb kollox ma’ kollox, kienet esperjenza kbira u qawwija g˙alina lkoll li ̇ dimna flimkien u tajna servizz tajjeb f’dawn iΩ-Ωminijiet qaddisa tas-sena, li a˙na l-Vittoriosani n˙obbu u n˙ossu ˙afna. Kienet xi ˙a©a li qanqlitna meta l-Erbg˙a tal-Kwaranturi, fi tmiem il-quddiesa tal-g˙eluq, ˙ri©na bis-Sagrament inbierku l-Pjazza u allura n-nies tal-Birgu. Daqstant ie˙or kienet qawwija l-‘purçissjoni’ madwar it-toroq tal-Birgu bil-Kurçifiss fil-Ìimg˙a l-Kbira, b’˙afna nies jo˙or©u jsellmu lil Ìesù Msallab. Daqstant ie˙or kienet apprezzata d-dawra mal-Birgu kollu li g˙amilna jiena u l-Arçipriet Óadd il-G˙id filg˙odu, fi tmiem il-quddiesa solenni ta’ Óadd il-G˙id, akkumpanjati minn Anton Gellel u Mario Bezzina bil-bandiera ta’ Kristu Rxoxt f’idejhom, u a˙na nbierku l-familji tal-Birgu, li ˙afna minnhom ˙ar©u jsellmu l-presenza tag˙na mill-galleriji tag˙hom.

Irrid ng˙id grazzi lit-tijm kollu li ˙adem flimkien u bi spirtu wie˙ed biex stajna nag˙tu servizz u nwasslu l-Bxara t-Tajba lin-nies tal-Birgu. Mill-kummenti li kellna, çert li l-impenn tag˙na kien apprezzat ˙afna. Barra Daniel, Christian u Matthew, ma nistax ma nsemmix ukoll lil Anton Gellel, Anton Collins, Mario Bezzina u Lawrence Avellino, li lkoll taw is-sehem tag˙hom, barra li ̇ adu ̇ sieb ukoll l-armar u Ω-Ωarmar tal-knisja f’dawn il-©ranet qaddisa. Irrid inrodd ˙ajr ukoll lil Charles Debattista u Rita Vella, li ˙adu ˙sieb iΩommu l-knisja dejjem nadifa. Prattikament il-knisja b˙alissa qed na˙sluha kuljum, biex nisguraw li ma jkollnix problemi ta’sa˙˙a. Irrid ng˙id grazzi wkoll lil Ωew© kumpaniji li g˙inu b’mod sostanzjali biex stajna nag˙tu dan is-servizz u g˙add ta’ persuni li taw ukoll g˙ajnuna finanzjarja. Grazzi mill-qalb.

It-tama tag˙na hi li sakemm tibqa’ d-direttiva li l-knejjes ma jift˙ux, nibqg˙u nag˙tu servizz. Dan dejjem sakemm intom li qed taqraw dan l-artiklu tag˙tu l-g˙ajnuna tag˙kom f’forma ta’ donazzjoni biex inla˙˙qu mal-ispejjeΩ tal-kirja tal-apparat. Min jixtieq jag˙ti l-g˙otja tieg˙u, jista’ jag˙mel dan billi jkellem lili jew billi jag˙mel trasferiment ta’ flus fuq Revolut. Il-kont tieg˙i ta’ Revolut hu abbinat man-numru tal-mobajl tieg˙i, li ˙afna minnkom tafuh. Grazzi mill-qalb lil kul˙add tal-appo©©. Ng˙id grazzi wkoll lill-Arçipriet li tana l-appo©© kollu tieg˙u g˙al din l-inizjattiva. U grazzi lill-KaΩin tal-Banda tag˙na li tani l-opportunità u l-ispazju biex nikteb dan l-artiklu. Ejjew nie˙du ̇ sieb xulxin u nitolbu g˙al xulxin. Çert li San Lawrenz tag˙na u Santu Rokku qed jie˙du ˙sibna mis-sema. Jalla l-Mulej ikun mag˙na lkoll u ma’ wliedna.



Il-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Birgu hija fost l-aktar fratellanzi antiki fil-GΩejjer Maltin. Il-Birgu b˙ala Belt Marittima, Ωviluppat f’çentru ta’ bosta snajja’, fosthom dik tal-mastrudaxxi. Dawk li kienu ja˙dmu l-injam g˙aΩlu b˙ala l-prottetur tag˙hom lill-qaddis mastrudaxxa ta’ Nazaret. Il-fratellanzi kienu l-ewwel forma ta’ g˙aqdiet tal-˙addiema, sa minn ˙afna qabel ma bdew l-unjons tal-˙addiema. Barra li kienu jibbenifikaw spiritwalment, il-fratelli msie˙ba flimkien mal-familji tag˙hom kienu jsibu sostenn mill-istess fratellanza f’mumenti iebsa tal-˙ajja.

Fil-post mag˙ruf ras il-knejjes, ji©ifieri fl-akkwata fejn illum insibu il-knisja parrokkjali, huwa dokumentat li fis-sena 1508 nbniet kappella ddedikata lil San ÌuΩepp.1 Aktar tard din tniffdet mal-knisja parrokkjali ta’ San Lawrenz.2 Fl-1575 Mons Pietru Duzina, waqt iΩ-Ωjara pastorali, jikteb li fil-knisja ta’ San Lawrenz sab artal iddedikat lil San ÌuΩepp. Filwaqt li jsemmi li dan kien im˙ares mill-fratelli li jilbsu konfratija bajda, iΩid li l-kappella kienet imΩejna sew; l-artal kellu l-bΩonnijiet kollha. Isemmi li din il-fratellanza kienet tie˙u ˙sieb id-difna tal-in©ustizzjati.3 Il-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Birgu baqg˙et tag˙mel dan ix-xog˙ol sal-1813, meta fit-23 ta’ Ìunju tal-istess sena ©ie ffuçilat Matteo Scelba, suldat fir-re©iment tas-Saltna ta’ Sqallija.4 L-Isqof Balaguer fl-ewwel viΩta tieg˙u li saret bejn is-snin 1635-1637 jag˙mel referenza li fil-Birgu kienet di©à ssir purçissjoni f’jum il-festa ta’ San ÌuΩepp.5

G˙all-˙abta tal-1880 il-kappella ta’ San ÌuΩepp ©iet imΩejna b’dak l-ir˙am sabi˙ li g˙adna nistg˙u ngawdu sal-lum.6 Fil-Pala d’altare naraw ix-xena tal-˙arba tal-Familja Mqaddsa lejn l-E©ittu. Dan il-kwadru ji©i attribwit lil diversi pitturi famuΩi, imma diffiçli wie˙ed jg˙id eΩattament xog˙ol min hu. IΩda bla dubju huwa opra tal-arti tajba ˙afna. Dan il-kwadru jing˙ad li n©ib il-Birgu g˙all-˙abta tal-1860, biex ˙a post ie˙or li llum g˙adna narawh fl-Oratorju ta’ San ÌuΩepp.7

Il-Qima lejn San ÌuΩepp fil-BirguKitba George Agius

L-Oratorju ta’ San ÌuΩepp ©ie mibni ˙abta tal-1823 wara li l-Fratellanza xtrat il-knisja tal-Griegi li kienet tinsab fl-istess post.8 F’dan l-Oratorju matul is-sena tinΩamm l-istatwa maestuΩa ta’ San ÌuΩepp. Din b˙al statwi o˙rajn fil-Birgu hija mlibbsa bi ˙wejje© ta’ veru mag˙mulin mill-bellus u satin irrakkmati. Ir-ras ta’ San ÌuΩepp hija attribwita lill-artist Vittoriosan Melchiore Gafà filwaqt li dik ta’ Ìesù jing˙ad li saret minn artist differenti.9 Fix-xahar ta’ Mejju din g˙adha tin˙are© proçessjonalment mat-toroq ta’ Beltna.

Mitt sena ilu f’g˙eluq il-50 sena mill-proklamazzjoni ta’ San ÌuΩepp b˙ala Patrun tal-Knisja Universali mill-Papa Piju IX, fil-Birgu saru festi speçjali. Dik is-sena, il-festa fil-Birgu ©iet iççelebrata l-Óadd 25 ta’ April 1920 u g˙al din l-okkaΩjoni l-istatwa ©iet armata b’tiΩjin mill-isba˙ ta˙t il-mant quddiem l-artal tal-Kurçifiss. Mill-21 sat-23 ta’ April sar it-Tridu minn tliet predikaturi differenti. Is-Sibt 24, lejliet il-festa saret it-translazzjoni u g˙asar solenni, filwaqt li fit-toroq daqqet il-Banda tal-Birgu, Duke of Edinburgh. Il-Óadd, jum il-festa filg˙odu saret quddiesa kantata bil-pani©ierku minsu© minn Patri Ovidio Muscat OSA. Waranofsinhar, wara prietka minn Patri Majjistru Giuseppi Xuereb, Dumnikan, saret il-purçissjoni fit-toroq bis-sehem tal-fratellanzi kollha tal-parroçça, u d-daqq tal-Banda Duke of Edinburgh.10 Fl-1971 saru festi speçjali, meta l-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp fakkret l-ewwel çentinarju mindu San ÌuΩepp kien mag˙Ωul b˙ala patrun universali tal-Knisja.11

Xi ftit tas-snin ilu l-istatwa ta’ San ÌuΩepp ©iet restawrata, filwaqt li din is-sena Ωdiedu mill-©did l-erba’ an©li antiki li fl-img˙oddi kienu jag˙mlu parti minn din il-vara artistika. Dawn ©ew irestawrati minn Andrew Bugeja artist Vittoriosan. Dan ir-restawr sar fuq inizjattiva tal-Kummissjoni Ìimg˙a Kbira tal-parroçça tag˙na. 12

Dan huwa ftit tag˙rif dwar id-devozzjoni kbira u antika fil-Birgu lejn San ÌuΩepp, g˙aliex hemm ˙afna x’wie˙ed iΩid. Ejjew b˙al missirijietna f’dawn iΩ-Ωminijiet diffiçli li ninsabu fihom nitolbuh jid˙ol g˙alina.

1 Gius Porsella Flores, Knejjes li ma g˙adhomx jidhru ©ewwa l-Birgu.Veritas Press, 2002. P.72 2 Lorenzo Zahra, Il-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Birgu. Il-Berqa 20 ta’ Mejju 1959.3 Idem.4 Op.Cit.Gius Porsella Flores, Knejjes li ma g˙adhomx jidhru ©ewwa l-Birgu. Veritas Press, 2002. P.735 Lorenzo Zahra, Vittoriosa Memoralia. Vol 80. Arkivju Kolle©©jata Vittoriosa. 6 Op.Cit. Lorenzo Zahra, Il-Fratellanza ta’ San ÌuΩepp tal-Birgu. Il-Berqa 20 ta’ Mejju 1959.7 Idem.8 Idem.9 Idem.10 Malta Tag˙na, 24 ta’ April 1920.11 Folju, L-istatwa ta’ San ÌuΩepp Meqjuma fil-Knisja ta’ San Lawrenz, il-Birgu. 1971.12 Informazzjoni mog˙tija mis-Sur Joseph Schembri.



jekk tidhol banda wa˙da, kellha tkun il-Banda ta’ Bormla. Wara li l-Arçipriet ma laqg˙ax din it-talba, l-Kumitat iddeçieda li l-banda ma tie˙ux sehem fil-festa u li l-KaΩin jibqa’ miftu˙ b˙alma jsir fil-©ranet normali. Saru tentattivi o˙ra mill-KaΩin biex tin©ieb il-banda ta’ Bormla, sa anke kienu lesti li ji©bru flus u tiΩdied banda o˙ra imma l-Arçipriet m’aççettax din it-talba min˙abba li kellu istruzzjonijiet minn ta’ fuqu.

Fil-5 ta’ Awwissu tlaqqg˙et laqg˙a Ìenerali Straordinarja fejn saret mozzjoni sabiex ma’ dak li kien deçiΩ fit-22 ta’ Lulju, jiΩdied li la titla bandiera u anqas tinxteg˙el il-faççata tal-kaΩin u xi ˙add ˙a l-inizjattiva u anke niΩΩel l-arblu.

Dan l-a©ir tat-tmexxija tal-Kumitat ©ab rabja kbira fost il-membri u l-Poplu Vittoriosan, tant li ©ab numru ta’ konsegwenzi fosthom riΩoluzzjoni mill-G˙aqdiet tal-Parroçça fejn iddeploraw dan l-a©ir, riΩenji ta’ Uffiçjali tal-Kumitat u li l-Banda ©iet imça˙˙da milli tie˙u sehem fiç-çelebrazzjonijiet tal-Ìimg˙a l-Kbira u ta’ Óadd il-G˙id, kif ukoll fil-Festa tal-1963.

Il-Bandisti aspiranti li ©ew imça˙˙da milli jsiru propjetarji fet˙u kawΩa fil-Qorti, fejn fit-3 ta’ Ottubru 1963 fis-sentenza tag˙ha l-Qorti annullat il-Laqg˙a Ìenerali tat-28 ta’ Jannar 1962 u l-Kumitat ©ie invalidad. Kontra l-prassi normali fit-tliet xhur sakemm saret ˙atra ta’ Kumitat ©did g˙as-sena 1964 it-tmexxija tas-Soçjeta` g˙addiet f’idejn is-Segretarju Ad Vitam Benedittu Dalmas mg˙ejjun minn grupp ta’ Bandist propjetarji.

Fix-xahar ta’ Jannar 1964 saret il-laqg˙a ©enerali statutorja g˙all-g˙aΩla tal-Kumitat, fejn sar tibdil u ©ew eletti membri ©odda li taw s-sehem siewi lis-Soçjeta`. Meta wie˙ed jistudja fit-tibdil tal-membri tal-Kumitat jasal g˙all-konkluΩjoni li dawk il-membri li servew f’dak il-perjodu tal-inkwiet biss kellhom a©enda differenti ˙afna minn dik tal-©id tas-Soçjeta`, tant li wara dan l-episodju, dawn l-individwi qatt aktar ma nteressaw ru˙hom fil-KaΩin. Sa˙ansitra, wie˙ed mill-Bandisti Propjetarji li kien attiv f’din il-©lied sar attiv mal-banda San Ìor© fejn kellu parenti influwenti fil-kumitat tal-banda ta’ Bormla.

Dan l-episodju kien ta’ dieqa g˙alina li tant konna n˙obbu il-Festa ta’ San Lawrenz u kien il-kawΩa li d˙alt g˙all-ewwel darba fil-Kumitat tal-Banda Duke of Edinburgh, li jiena kburi li servejt g˙al 55 sena, fejn kont strumentali biex flimkien mal-membri tal-Kumitat rajna li jsir tibdil fl-istatut biex dan ma jer©ax ji©ri.

IΩda mur g˙idilna li minkejja dak li g˙amilna, Palazzo Huesca xorta kellu jing˙alaq ‘il hin mir-regolamenti tas-Soçjeta`. B’avviΩ legali l-Gvern iddeçieda li min˙abba ra©unijiet ta’ sa˙˙a, l-KaΩin kellu jag˙laq. DeçiΩjoni li minkejja li twe©©a’ kienet tajba ˙afna. Min jaf meta ser ikun dak il-jum meta ner©g˙u nibdew niltaqg˙u f’dan l-isba˙ Palazz tal-Belt tag˙na li jg˙axxaq il-Pjazza ewlenija li b˙alissa tinsab ukoll deΩerta min-nies.

Il-COVID-19 – Mikrobu li waqqaf id-dinja, bil-possibilta` li jkollna nbiddlu l-istil tal-˙ajja tag˙na.

Ìejna kostretti li niçça˙du mill-g˙eΩieΩ tag˙na ˙lief li narawhom mill-gallariji jew permezz tal-mezzi soçjali moderni. Spiççajna bil-knejjes mag˙luqa b’konsegwenza li l-funzjonijiet u purçissjonijiet tal-Ìimg˙a Mqaddsa kellhom ji©u m˙assra; kif ukoll iç-çelebrazzjonijiet tal-Festi tag˙na. Ing˙alqu l-˙wienet, restoranti u kaΩini u a˙na l-anzjani mitluba li noqog˙du ©ewwa djarna. Meta fil-bidu g˙alqu l-kaΩini ©ieli ˙ri©t biex nag˙mel xi qadja u kont edifikat bid-dixxiplina tan-nies tal-Birgu g˙aliex ma kontx tara ru˙ barra. Malli tidhol fil-pjazza prinçipali ta’ Beltna, l-g˙eluq ta’ Palazzo Huesca jg˙amillek dieqa u peress li g˙alina l-kaΩin huwa t-tieni dar tag˙na n˙ossuha aktar.

Dan fakkarni fl-episodju ta’ meta fl-1962 il-KaΩin ta’ San Lawrenz, dak iΩ-Ωmien bl-isem ta’ Duke of Edinburgh, il-Kumitat kien iddeçieda li fil-©ranet tal-Festa jag˙laq il-KaΩin. Sa qabel l-1987, il-Kumitat kien ji©i elett kull sena fix-xahar ta’ Jannar sakemm fl-1987 ©ie emendat l-istatut u l-Kumitat beda ji©i elett kull sentejn.

Fil-Laqg˙a Ìenerali statutorja g˙all-˙atra tal-Kumitat li saret fit-23 ta’ Jannar ta’ l-1961, saret bidla mhux normali fejn ©ew eletti 7 membri ©odda li ˙afna minnhom ma kinux jiffrekwentaw il-kaΩin u ftit li xejn kellhom idea ta’ kaΩin tal-Banda u kienu t˙allew barra 7 membri li kienu ilhom ja˙dmu fil-Kumitat g˙al numru ta’ snin. Ftit ©ranet wara fit-28 ta’ Jannar tal-1961 saret laqg˙a ©enerali straordinarja, fejn ©ie sospiΩ sine die d-d˙ul ta’ membri ©odda u fost tibdil ie˙or, it-terminu ta’ bandist aspirant, qabel ma jkun eli©ibbli biex isir bandist propjetarju, ©ie estiz minn sentejn g˙al erba’ snin.

Min˙abba l-kwistjonijiet li kien hemm bejn il-Gvern u l-Awtoritjiet tal-Knisja, il-Banda San Ìor© ta’ Bormla ma ©ietx mistiedna biex tie˙u sehem fil-Festa ta’ San Lawrenz u minflok ©iet mistiedna il-Banda Kings’ Own, li g˙adha ti©i sal-©urnata tal-lum. Tajjeb ng˙idu li l-istedin tal-baned barranin g˙all-Festa ta’ San Lawrenz minn dejjem kienet il-prerogattiva tal-Kumitat tal-Festa immexxi mill-Arçipriet tal-Parroçça. Bejn il-baned tal-Birgu u ta’ Bormla kien hemm relazzjonijiet tajba u kienu jkunu mistiedna regolari biex idoqqu fil-festi rispettivi tag˙hom. Imma fis-sentejn ta’ qabel, din il-˙biberija ma baqg˙etx kif kienet. Kien hemm arran©amenti li meta l-istatwa kienet tasal quddiem il-KaΩin tal-banda ta’ Bormla, l-Banda Duke of Edinburgh kienet takkumpanja d-daqq ta’ Ave Maria b’fanfarra mill-isba˙ kompoΩizzjoni tas-Surmast Paçificu Scicluna mill-gallarija tal-istess KaΩin; ˙a©a li kienet tintlaqa’ b’çapçipa kbira mill-eluf tan-nies preΩenti.

Fil-festa tal-1960, membru tal-Kumitat tal-Banda ta’ Bormla bla ebda ra©uni waqqaf il-bandisti tal-Birgu milli jitilg˙u fil-gallarija. Is-segretarju, s-Sur Benedetto Dalmas, immedjatament g˙amel arran©amenti biex il-fanfarra tindaqq mill-gallarija tar-Rialto, kif sar ukoll fis-sena ta’ wara. B˙ala protest g˙al dan l-a©ir, il-Kumitat m’aççettax li jid˙ol g˙all-bibita li ta’ kull sena kienet issir fil-KaΩin San Ìor©.

Meta waslet il-festa tal-1962, il-kumitat tal-Banda San Lawrenz warrab in-nuqqas ta’ qbil li kellu mal-Banda ta’ Bormla u ddeçieda li g˙all-festa ta’ San Lawrenz,

L-G˙eluq tal-KaΩinminn Lawrence V. Farrugia - President Onorarju



MENU GÓAL JUM L-OMM JEW JUM IL-MISSIERRombli tal-brun©iel mimlijin bl-irkotta biz-zalzaIngredjenti:2 brun©iliet, imqattg˙in slices ta’ 0.5 çm g˙at-tulÛejt taΩ-Ωebbu©aMel˙ u bΩar mit˙un frisk

G˙all-mili:150 g irkotta150 g mozzarella friskaNiskata noçemuskata ma˙kuka Metodu:Dellek is-slices tal-brun©iel biΩ-Ωejt miΩ-Ωew© na˙at u it˙an fuqhom il-mel˙ u l-bΩar. Sa˙˙an grilja u ixwi l-brun©iel miΩ-Ωew© na˙at sakemm jie˙du l-kulur. Po©©ihom fuq platt miksi bil-kartaforno. Farrak il-mozzarella u ˙allatha mal-irkotta u n-noçemuskata. Po©©i kuççarina mit-ta˙lita fuq kull slice tal-brun©iel u gerbibhom biex tag˙laq il-mili fin-nofs. Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 180°C.Sa˙˙an iΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a f’ta©en kbir u Ωid il-basla u t-tewm; qalli sakemm jirtabu, imbag˙ad Ωid it-tadam. Ûid il-mel˙ u bΩar u tektek g˙al 15-il minuta. Fl-a˙˙ar Ωid il-˙abaq ukoll. Ferra’ nofs iz-zalza f’dixx tal-forn u po©©i l-brun©iel mimli fuqha. Kompli ferrex il-kumplament taz-zalza fuq il-brun©iel. A˙mi g˙al 20 minuta.

Tag˙rif mill-Kçina

minn MaryRose Gauci

RolyPoly tal-frawliIngredjenti:G˙all-panedispanja:2 bajdiet75 g zokkor fin (caster sugar)75 g dqiq self-raising, mg˙arbul

G˙all-mili:250 g ©obon mascarpone250 g frawli frisk, imnaddaf u mqatta’2 img˙aref icing sugar mg˙arbul

Biex iΩΩejjen:2 img˙aref lewΩ imkisser, inkaljat ˙afifIcing sugar mg˙arbul

Majjal bil-bacon u mushroomsIngredjentiKilo majjal (biçça wa˙da)200gr mushrooms friskiMg˙arfa tursin imqatta4 biççiet ˙oxnin baconMg˙arfa butirBasla mqatta’Karrotta mqatta’Werqa randaTazza nbid a˙marMg˙arfa cornflourBΩar u mel˙

Metodu:Naddaf il-la˙am mill-g˙adam. Ferrex ftit bΩar u mel˙. Óallat it-tursin mal-mushrooms u po©©i fuq il-la˙am. Itwi l-la˙am fi tnejn biex it-ta˙lita tal-mushrooms u t-tursin tkun fuq ©ewwa, irran©a s-slices tal-bacon fuq barra u gerbeb permezz tal-ispag. Dewweb il-butir u aqli l-la˙am minn kull na˙a g˙al madwar 20 minuta. Wara po©©i l-la˙am f’dixx tal-forn u a˙mi g˙all-sieg˙a u kwart (200℃, 400F, Gas 6). Wara nofsieg˙a li tkun ilek ta˙mi, Ωid il-basal u l-karrotti mqatta’, ir-rand u l-inbid. Biex tag˙mel il-gravy, Ωid mg˙arfa cornflour mal-juice li jkun ˙are© mil-la˙am u servi dan il-platt flimkien mal-˙axix li tkun ˙mejt u ma’ xi patata mg˙ollija jew maxx.

G˙az-zalza:2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a500 g tadam, imqaxxar, imnaddaf u mqatta’Basla, imqatta’ rqiq4 sinniet tewm, imqattg˙inMel˙ u bΩar mit˙un friskPonn weraq tal-˙abaq frisk

Metodu:Sa˙˙an il-forn f’temperatura ta’ 200°C. Idlek tilar ta’ 25 çm x 30 çm u iksi l-qieg˙ bil-karta-forno. Fi skutella ˙abbat il-bajd, Ωid iz-zokkor u ˙abbat tajjeb sakemm ikollok ta˙lita kremuΩa ta’ kulur çar. Ûid ftit ftit id-dqiq u da˙˙lu bil-mod fit-ta˙lita tal-bajd u zokkor (fold in) b’mg˙arfa. Ferra’ t-ta˙lita fit-tilar ippreparat, illixxa l-wiçç u a˙mi g˙al 6-8 minuti. Ta˙mix il-panedispanja iΩΩejjed g˙ax tibda tinqasam meta tirrumblaha.Sadanittant ipprepara l-mili. Po©©i l-frawli fi skutella u g˙aff©u ftit b’fur-ketta. Ûid mieg˙u l-icing sugar u ̇ awwad. Ûid ukoll il-©obon mascarpone u ˙allat kollox sew flimkien. Roxx biçça kartaforn kbira bi ftit zokkor u aqleb il-panedispanja fuqha, aqla’ l-karta minn mal-qieg˙ tal-pane-dispanja u b’sikkina aqta’ barra l-erba’ truf. Ifrex it-ta˙lita tal-mili fuq il-panedispanja ming˙ajr ma tasal sat-truf. Gerbeb bil-mod u bl-g˙ajnuna tal-karta stess min-na˙a l-qasira. Po©©i r-roly poly fuq platt bit-tarf il-miftu˙ in-na˙a t’isfel. Ferrex il-lewΩ fil-wiçç u g˙arbel ftit icing sugar.



Anton Grigoryevich Rubinsteinjikteb Christopher Pisani - Arkivista

Elena Pavlovna, u diversi xog˙olijiet muΩikali o˙ra. Ìara iΩda, li beda j˙oss li dan l-istil ta’ ˙ajja tieg˙u kellu ji©i iktar rikonoxxut man-nies. Xi ˙a©a li seta’ jikseb biss jekk jo˙ro© mill-isfera muΩikali Russa. B’hekk g˙al darb’o˙ra insibuh jitlaq mir-Russja biex jikseb il-fama mist˙oqqha. Fl-1854, hu beda jdur mal-Ewropa u dam g˙al 4 snin. Ma damx wisq biex kiseb il-fama ta’ muΩiçista prim u kompoΩitur imfittex. Il-©urnali bdew ifa˙˙ruh sew g˙at-teknika u l-˙ila li kellu fid-daqq tal-pjanu u anke g˙all-kompoΩizzjonijiet tieg˙u li hu stess kien idoqq u jidderie©i. Fost l-o˙rajn, fis-16 ta’ Novembru tal-1854, Rubinstein kien idderie©a l-orkestra ta’ Leipzig Gewandhaus waqt li esegwixxa s-sinfonija Ocean. Fix-xitwa tal-1856, Rubinstein qatta ftit Ωmien ta’ mistrie˙ ©ewwa Nice mal-Gran Dukessa Elena Pavlovna u xi w˙ud mill-familja rjali. Bejniethom iddiskutew il-possibilitajiet li

jg˙ollu l-livell ta’ edukazzjoni muΩikali ©ewwa r-Russja. Hawn iddeçidew li jwaqqfu s-Soçjeta` MuΩikali Russa (Russian Musical Society). Il-˙sieb tas-Socjeta` MuΩikali Russa ©ieg˙el lil Rubinstein iwaqqaf il-Konservatorju ta’ San Pietruburgu. Hu kien l-ewwel direttur ta’ dan il-konservatorju fl-1862. Mieg˙u g˙aqqad numru ta’ muΩiçisti ta’ talent biex jg˙inuh fit-tag˙lim. Ta’ min jg˙id li n-nies kienet kemmxejn maqsuma fuq il-konservatorju. Kien hemm min kien immeraviljat li l-muΩika issa kienet ser ti©i mg˙allma bir-Russu u kienu ukoll ferm ottimisti li din tirnexxi. Pero`, kien hemm min kien pessimist u qal li huwa mpossibbli li tg˙allem il-muΩika bir-Russu u anke g˙ax ma kinitx tag˙mel sens. Fost il-kritiçi, insibu l-grupp The Five. Biex infakkarkhom, The Five kien grupp ta’ 5 kompoΩituri Russi (Cui, Rimsky-Korsakov, Mussorgsky,

Borodin u Balakirev). Dan kien Ωmien tajjeb g˙al Rubinstein, fejn kien propju f’dan iΩ-Ωmien li kkompona numru ta’ xog˙olijiet famuΩi, fosthom, ir-Raba’ kunçert g˙all-pjanu, l-opri The Demon (l-iktar opra famuΩa ta’ Rubinstein), Ivan IV Grozniy u Don Quixote. Fl-1867, deher biç-çar li d-diΩgwid li kien hemm bejnu u bejn Balakirev kien wie˙ed kbir. L-affarijiet marru dejjem g˙all-ag˙ar, sakemm spiçça biex irreΩenja minn direttur tal-konservatorju u r˙iela lejn l-Amerika. Hawn, Rubinstein iktar daqq muΩika ta’ kompoΩituri o˙ra milli tieg˙u. Ìewwa l-Amerika, Rubinstein kellu kuntratt ma’ Steinway & Sons. Din kienet kumpanija li tipproduçi l-pjanu, u l-kuntratt kien li kellu jag˙ti 200 kunçert. Il-˙las g˙al dawn il-kunçerti kien ta’ barra minn hawn, g˙ax kien ta’ 200 dollaru il-kunçert (konvertiti f’deheb g˙ax ma kienx jafda il-banek amerikani), bl-ispejjeΩ kollha m˙allsin mill-kumpanija. B’naqra somom u x’naf jien, wie˙ed mill-ewwel jg˙id li din kienet okkaΩjoni mhux ta’ min jitlifha. IΩda ©ara li

Pjanist, edukatur, u kompoΩitur; Rubinstein huwa wie˙ed mill-aktar kompoΩituri prolifiçi tas-seklu 19. Fost

l-o˙rajn, hu kkompona 20 opra, 5 kunçerti g˙all-pjanu, u 6 sinfoniji. Dan apparti li feta˙ il-konservatorju ta’ San Pietruburgu u fih g˙allem il-kompoΩizzjoni lil Tchaikovsky. Anton Grigoryevich Rubinstein twieled nhar it-28 ta’ Novembru tal-1829 ©ewwa Vikhvatinets fl-imperu Russu. Twieled f’familja Lhudija, iΩda qabel m’g˙alaq il-˙ames snin, nannuh ordna lill-familja tieg˙u biex jikkonvertu g˙all-familja ortodossa Russa. Ta’ min jg˙id li g˙alkemm trabba ta’ Kristjan, xorta wa˙da spiçça Ateju. Filwaqt li missieru kien feta˙ fabbrika tal-lapsijiet ©ewwa Moska, ommu kienet tg˙allmu l-pjanu, sakemm kompla l-istudju tieg˙u ta˙t Alexander Villoing. Ta’ disa’ snin, Rubinstein ta l-ewwel kunçert fuq il-pjanu waqt fiera ta’ benefiçenza. Sena wara, ommu bg˙atitu ma’ Villoing ©ewwa Pari©i biex jinkiteb g˙all-konservatorju, iΩda kien kollu g˙alxejn. Rubinstein u Villoing baqg˙u Pari©i g˙al sena o˙ra. F’Diçembru tal-1840, Rubinstein daqq fis-sala Erard quddiem Chopin u Liszt. Chopin stieden lil Rubinstein imur id-dar tieg˙u biex idoqqlu fuq il-pjanu, filwaqt li Liszt qal lil Villoing biex jie˙u lil Rubinstein il-Ìermanja fejn ikun jista’ jitg˙allem il-kompoΩizzjoni. Ìara iΩda, li Rubinstein u Villoing marru jduru l-Ewropa u parti mir-Russja jag˙tu l-kunçerti lill-pubbliku. Fl-1843, irritornaw lura Moska fejn hemm, ommu bg˙atitu g˙al darb’o˙ra ma’ Villoing u ˙uh Nikolai jag˙tu l-kunçerti ©ewwa r-Russja biex ji©bru l-flus g˙all-istudji tag˙hom. Dawn marru San Pietruburgu u flimkien taw kunçert lil Ksar Nikola I u lill-familja rjali fil-Winter Palace. Fl-1844, Anton, Nikolai, o˙thom Luba u ommhom, marru Berlin, fejn hemm jiltaqg˙u ma’ Ωew© kompoΩituri famuΩi o˙ra, Felix Mendelssohn u Giacomo Meyerbeer. Dawn offrew is-sapport me˙tie© lill-familja, inkluΩ sapport muΩikali, fejn bag˙tu lil Nikolai jistudja l-pjanu ta˙t Theodor Kullak u lil Nikolai u Anton g˙and Siegfried Dehn biex jitg˙allmu l-kompoΩizzjoni. Fl-1846, ommu, o˙tu u ˙uh telqu lura r-Russja g˙aliex missierhom kien jinsab marid sew, u b’hekk, Rubinstein spiçça wa˙du. Wara ftit ta˙t Dehn, hu mar kompla jistudja ta˙t Adolf Marx. Ta’ 17-il sena, kien jaf li issa ma kienx g˙adu tifel, allura mar jipprova jistudja ta˙t Liszt ©ewwa Vienna. Dan m’aççettax li jg˙allmu, u wara xhur ta’ faqar, Rubinstein re©a’ lura Berlin. Fl-1848, Rubinstein mar lura r-Russja, fejn dam 5 snin ©ewwa San Pietruburgu jg˙allem u jag˙ti l-kunçerti, li fosthom kienu jkunu ©ewwa l-Palazz Irjali. Il-Gran Dukessa Elena Pavlovna, o˙t mart il-Ksar Nikola I, kienet l-iktar wa˙da li kienet tqabbad lil Rubinstein biex idoqq fil-palazz. Infatti, fl-1852, hu kien l-iktar muΩiçist prominenti fil-˙ajja muΩikali ta’ San Pietruburgu. Kien hawn ukoll li beda jikkomponi b’mod regolari, fosthom l-ewwel opra tieg˙u Dmitry Donskoy, 3 opri b’att wie˙ed g˙all-Gran Dukessa


12 Mejju - Ìunju 2020 Óar©a Nru. 117

Wiçç Imb’wiçç ma’Henry Mifsud

minn Paul Micallef

#ilbandatalbirgu

‘Il bog˙od miç-çirkustanzi li ninsabu fihom, jien qed nkompli b’din ir-rubika. Jekk tiftakru, komplejt din ir-rubika bl-g˙an li nsiru nafu membri passati tal-kumitat tal-Banda tag˙na u wara ezerçizzju elaborat ta’ ‘contact tracing’ (Profs Gauci please note!) din id-darba l-g˙aΩla waqg˙et fuq Henry Mifsud. Min˙abba ç-çirkostanzi preΩenti, fejn il-famuΩ virus mhux biss ˙adilna il-Ìimg˙a l-Kbira, l-G˙id, il-festa u tant affarijiet o˙ra g˙al qalbna - b˙al mawra sal-mejda tal-birra u l-apetizers il-Óadd filg˙odu, ˙adilna wkoll il-façilita` li nistg˙u niltaqg˙u ma’ nies o˙ra. Dak li kien sempliçi u ovvju, illum sar diffiçli, mhux permess u sa˙ansitra suspettuΩ jekk mhux ukoll perikoluΩ. U anki biex nag˙mlu din l-interviΩta, min˙abba li naturalment il-laqg˙a mhux possibli li ssir ras imb’ras xorta wa˙da komplejna bix-xog˙ol, g˙ax l-Editur, virus u mhux virus, xorta bag˙at it-tfakkira biex nag˙mlu l-parti tag˙na ghal-din ir-riviΩta u biex nag˙mlu uΩu mill-mezzi moderni tal-llum. U Alla˙ares ma kienux huma g˙ax kollox kien jieqaf... u filwaqt li irrispettajna s-‘social distancing’ (g˙al darb’o˙ra Profs Gauci please note!) xorta g˙andkom l-interviΩta ta’ din in-newsletter.Min hu u joqg˙od il-Birgu, lil Henry kul˙add jafu u nazzarda ng˙id li lil Henry jafuh sew anki ˙afna nies barra mill-Birgu, dan min˙abba x-xog˙ol tieg˙u; kemm fl-uniku ˙anut taΩ-Ωebg˙a fil-Birgu kif ukoll fl-azjenda tat-taxis li hu g˙andu flimkien ma’ Anton Gellel.Pero lil Henry, kull kumitat isibu sabiex jag˙ti dik id-daqqa t’id. Min jaf kemm rajtu jilg˙ab (u jit˙abat) ma’ xi fustum tal-festa jew jiΩbo˙ xi arblu; u barra minn hekk fiΩ-Ωmien kien ukoll fil-kumitat tal-kaΩin, li hi r-ra©uni li g˙amiltu din l-interviΩta, anki bl-g˙ajnuna tal-partner tieg˙u Laura.Mela g˙alina ...

Twelid u FamiljaHenry twieled fit 28 t’Awwissu 1963

fl-Isptar San Luqa, Gwardamangia u tg˙ammed fil-parroçça tag˙na stess. Dak iΩ-Ωmien, il-familja Mifsud jew kif kienu (u g˙adhom jafuhom) bil-laqam uniku ta’ billu rasu, kienu joqog˙du Triq San Filippu u l-parrini tieg˙u kienu iz-zijiet ta’ ommu; iz-zija Pina u ziju Pinu. Henry dabbar dan l-isem ta’ ori©ini Britanniku ming˙and nannuh John Henry Dawes min na˙a t’ommu Mary li ori©inarjament kienet minn ÓaΩ-Ûebbu©. Lil missieru Wenzu, kul˙add kien jafu g˙ax kellu il-garaxx tat-taxis il-pjazza flimkien ma’ ˙utu. Jien niftakar sew dik in-na˙a tal-pjazza fejn kont issib il-˙anut ta’ Sofie, il-˙anut tat-te ta’ Fisani u bieb ma’ bieb mieg˙u, il-famuΩ Mifsud Garage jew kif kien jissejja˙ ta’ ‘Billu rasu’, li kien popolari mhux biss il-Birgu iΩda ukoll fil-lokalitajiet tal-madwar. Wara numru ta’ snin ta’ negozju rieqed, Henry flimkien ma’ ku©inuh Anton re©g˙u rxoxtaw l-azjenda, anzi kabbruha u iddiversifikaw u min˙abba n-nuqqas ta’ spazju kellhom jag˙mlu l-uffiççju tag˙hom fi Triq La Valette; g˙alkemm ˙allew il-garaxx tal-pjazza xi drabi b˙all-armatura g˙al xi affarijiet jew xi ipparkjar ta’

xi karozzi.Il-familja Mifsud minbarra l-©enituri kienet tikkonsisti wkoll f’sitt ulied, b’Henry l-ikbar minn sitt a˙wa. Warajh hemm Miriam li llum toqg˙od ÓaΩ-Ûabbar, Tony il-Birgu, Phyllis ix-Xag˙jra ta’ ÓaΩ-Ûabbar, Lorraine il-Kalkara u William Bormla.

LaqamQabel ma nkomplu ng˙idu xi ˙a©a dwar il-laqam ‘billu rasu’; Sa minn meta kont g˙adni Ωg˙ir, dan il-laqam ifisser li xi ˙add ibill f’ras xi ˙add ie˙or meta fil-fatt ori©inarjament dan kien ‘bello raso’ iΩda kif nag˙mlu

Rubinstein kien ˙assu skjav b’dan il-kuntratt u qal li kienet xi ˙a©a li qatlitlu l-artist ta’ ©o fih. Snin wara kien ©ie offrut l-istess kuntratt g˙al darb’o˙ra, iΩda din id-darba rrifjuta

kategorikament. Ovvjament, is-sitwazzjoni finanzjarja li issa kien fiha, setg˙et isserra˙lu rasu g˙al ̇ ajtu kollha. Lura ©ewwa r-Russja, huwa xtara dar kbira g˙alih u g˙al familtu ©ewwa Peterhof ftit ‘il bog˙od minn San Pietruburgu. Rubinstein kompla jg˙ix jag˙ti l-kunçerti u jidderie©i l-orkestri. Dan sakemm fl-1887, irritorna fil-konservatorju li kien waqqaf biex jg˙olli l-livell li kien jinsab fih l-istess konservatorju. Huwa keçça numru ta’ studenti inferjuri, l-g˙alliema ta’ livell baxx keççihom ukoll u l-ftit li ̇ alla kien jag˙tihom il-lezzjonijiet darba fil-©img˙a, da˙˙al l-eΩamijiet (kemmxejn iebsin) b˙ala d˙ul g˙all-konservatorju u l-eΩamijiet eΩistenti g˙amilhom iktar diffiçli biex ikun jista’ jg˙olli l-livell tal-istudenti. Ìara iΩda li fl-1891, kellu jer©a’ jirriΩenja mill-kariga g˙aliex l-Imperu Russu beda jitlob minnu li l-eΩamijiet m’g˙andhomx ikunu abbaΩi tal-˙ila

tal-istudenti, iΩda abbaΩi tar-reli©jon tag˙hom, billi jpo©©i fi Ωvanta©© lil-Lhud. Huwa b’hekk m’aççettax u spiçça mar lura Dresden fejn hemm beda jag˙ti l-kunçerti fil-Ìermanja u fl-Awstrija. Ta’ min jg˙id li Rubinstein ma kienx jaççetta studenti g˙al-lezzjonijiet privati. IΩda l-unika wie˙ed li kien g˙allem, kien meqjus b˙ala wiehed mill-aqwa pjanisti tas-seklu 20. Dan kien Josef Hofmann. G˙alkemm is-sitwazzjoni tieg˙u fir-Russja kienet li kienet, xorta wa˙da kien imur kultant biex jara l-familjari tieg˙u. Fl-14 ta’ Jannar tal-1894, Rubinstein ta dak li kellu jkun l-a˙˙ar kunçert tieg˙u propju ©ewwa r-Russja. Sa˙˙tu bdiet sejra lura sew, tant li mar lura fid-dar li kien xtara f’Peterhof. Rubinstein miet fl-20 ta’ Novembru tal-1894 bi problemi fil-qalb. B˙ala l-a˙˙ar nota, ta’ min jg˙id li l-a˙wa Rubinstein fet˙u konservatorju kull wie˙ed ©ewwa r-Russja; Anton Rubinstein feta˙ kif rajna l-Konservatorju ta’ San Pietruburgu, filwaqt li Nikolai feta˙ il-Konservatorju ta’ Moska.



is-soltu a˙na il-Maltin dawwarniha ‘billu rasu’. Dan il-laqam ta’ bello raso hu attribwit g˙an-nannu ta’ Henry, Toni li anki meta kiber u xja˙ u sa˙ansitra anki meta miet, dejjem

baqa’ bix-xg˙ar u n-nies ta’ Insara li huma laqqmuh ‘ ta’ bello raso’ , tar-ras is-sabi˙a mimlija bix-xag˙ar.

TfulijaB˙al tfal o˙ra, Henry kien jattendi l-qasam tas-subien tal-muΩew tal-Birgu. Hu kien iqatta’ ˙afna ˙in il-garaxx ta’ missieru l-pjazza. Kien i˙obb imur jg˙in lir-Renzo is-sagristan il-knisja speçjalment meta jkunu resqin il-festi prinçipali.Il-klikka tal-˙bieb tat-tfulija tieg˙u kienu jinkludu fost o˙rajn lil Lawrence Cherrett (Çeritu), Vince Bonnici, Charles Navarro (il-Kuvar), Silvio Coleiro (il-Biju) u ku©inuh Mario Mifsud (it-trillu).

Praspura kwaΩi fataliHenry jirrakonta li darba, g˙al naqra ma kienx se jag˙mlulu lapida tal-ir˙am il-pjazza. Dan g˙aliex ta’ tifel li kien, kellu l-passatemp li jag˙mel il-karrettuni bil-‘bore raids’. L-hena tieg˙u kien li jinΩel in-niΩla ta’ San Filippu fuq dan l-imbierek karettun. Darba meta kien nieΩel u kien g˙addej Frans Debrincat jew kif nafuh Kikku bit-trakk, g˙al naqra ma da˙alx ta˙t it-truck u kien jinqabad bir-rota u kieku illum ma kienx ikollna lil Henry. Missieru inzerta ra kollox u ˙aseb li ibnu tg˙affe© mit-trakk. Meta Henry ˙are© qawwi u s˙i˙, missieru ˙adlu il-karettun, raddlu s-salib u ma rahx aktar.Óar©iet ma’ tal-familjaMeta kien g˙adu Ωg˙ir, Henry kien jie˙u pjaçir imur ma’ missieru jonsob iç-Çirkewwa kif ukoll kienu jmorru b˙ala familja bil-cutter ta’ missieru jg˙umu u jistadu.

FamiljaHenry b’kollox g˙andu erbat itfal; Johan, Daniel u Marcelle miΩ-Ωwie© li kellu u it-tifel iΩ-Ωg˙ir Laurent (jista’ jonqos!) li twieled mir-relazzjoni mal-partner attwali tieg˙u Laura Darmanin. Henry, Laura u Laurent illum joqog˙odu il-Birgu ̇ dejn il-pitch tal-boççi fuq is-sur tat-Toqba. Laurent, b˙al missieru i˙obb, anzi iffissat, fuq il-Ìimg˙a l-Kbira u l-festa, fejn anki Henry stess jinkura©©ih u jara x’jivvintalu biex ikompli f’dan id-delizzju sabi˙. Fil-fatt, Laurent kien ˙erqan li jurini il-vari armati id-dar tieg˙u u weg˙dtu li xi darba mmur bil-kamera u ni©bidhom u ninterviΩtah g˙all-programm tat-tv tieg˙i. Anzi kemm il-darba niççajtaw mieg˙u u ng˙idulu li hu palmiΩ tal-futur, g˙andu jitg˙allem u jirsisti ˙alli la jikber ikun wie˙ed minn dawk li jkompli dawn it-tradizzjonijiet fil-Birgu.Imbag˙ad Henry g˙andu Ωew©t itfal o˙ra, Amber u Pearl, li ji©u it-tfal ta’ bint is-sie˙ba tieg˙u Laura li lilu iqisuh b˙ala in-nannu tag˙hom.

Edukazzjoni u impjiegiHenry beda l-ewwel sentejn tal-edukazzjoni tieg˙u g˙and is sorijiet tal-E©ittu il-Birgu u wara kompla il-primarja fl-iskola tal-Fortini. Kompla is-sekondarja Ra˙al Ìdid fl-iskola San ÌuΩepp fejn illum hemm l-MCAST. Wara li spiçça l-iskola, l-ewwel xog˙ol tieg˙u kien fil-fabbrika Imperial li kienet tag˙mel il-fur. Wara g˙amel Ωmien b˙ala suldat u anki g˙amel Ωmien ja˙dem fil-garaxx ta’ missieru. Imbag˙ad re©a’ ˙a l-garaxx f’idejh flimkien ma’ ku©inuh Anton (fil-fatt omm Anton, Alla ja˙frilha, Kerry u missier Henry, Wenzu huma a˙wa).

Xog˙ol il-KaΩinHenry kien g˙amel Ωmien li f’idejh kellu l-bar tal-kaΩin tal-banda. Wara li spiçça mill-bar, kien baqa’ volontier il-

kaΩin. Huwa u Anton Gellel g˙amlu ˙afna xog˙ol il-kaΩin, fosthom fil-kamra tal-billiard b˙aΩ-Ωebg˙a tal-bankijiet, irran©aw it-tromba u g˙amlu l-blokka g˙all-arblu, Ωebg˙u il-˙adid tal-faççata tal-kaΩin, irrestawraw it-twieqi u ˙afna affarijiet o˙ra. Henry kien jg˙in ukoll fl-armar tal-wirja tal-Ìimg˙a l-Kbira tal-kaΩin ‘il-Ìetsemani’ li meta kienet tintrama kollha kienet tirrikjedi ˙afna u ˙afna xog˙ol. Dan speçjalment fl-armar tas-sala prinçipali, kemm bid-drapp iswed u kemm bil-˙amrija u l-©ebel tal-gagazza fejn kien fiha battikata papali. Wara, kien ukoll g˙amel Ωmien fil- kumitat tal-KaΩin b˙ala membru.

Il-Festa F’QalbuHenry i˙obb ukoll ˙afna il-festa ta’ San Lawrenz speçjalment jum l-Antivi©ilja, meta a˙na intellg˙u l-istatwa ma˙buba ta’ San Lawrenz jag˙ti d-dawl lill-g˙omja. G˙al xi Ωmien, kien jitla’ fuq il-kolonna il-kbira waqt it-tlug˙ u min jaf kemm il-darba ©ie jidher fir-ritratti meta tittella l-istatwa. Dan l-a˙˙ar çeda postu lil min hu iΩg˙ar minnu u iktar involut. Pero` il-kumitat tal-festa dejjem isib lil Henry fejn ikollu bΩonnu b˙al xi xog˙ol ta’ fustumi u xog˙ol fuq antarjoli. Henry refa’ darba biss fl-istatwa titulari ta’ San Lawrenz u nzerta kienet fis-sena 2006 meta kien sploda l-barkun u jien, b˙al Henry niftakar il-mument eΩatt meta San Lawrenz kien wasal ˙dejn l-iscouts u smajna dik l-ispluΩΩjoni u il-bqija hija storja li fortunatament spiççat b’wiçç il-©id.

Close Shave!Henry irrakuntali ukoll li darba g˙al naqra ma kienx se jkollu il-palma tal-martirju b˙al Levita tag˙na g˙ax g˙oddu ˙alla ©ildu Sant’An©lu. Dan kien meta Noel Castillo kien talbu biex i©iblu generator min˙abba il-˙ruq tan-nar u kif kien hemm murtal ˙a fil-baxx li we©©a’ ftit li Henry tant li kien taqqablu il-qalziet kollu u anki mar il-polyclinic biex jiddewwa.

Attivitajiet Soçjali O˙raMinbarra il-kaΩin, Henry kien involut ukoll f’g˙aqdiet o˙ra b˙aç-Çentru taΩ-Ωg˙aΩag˙ Birgu ta˙t Dun Lawrenz Bonnici, fil-Brigata Laburista kif ukoll fit-tim tal-futbol Vittoriosa Lightnings, li iktar konna insibuh b˙ala ‘ta Gellel’ g˙ax kien imwaqqaf minn ˙u Anton, Joseph. Dak iΩ-Ωmien meta jien kont g˙adni nilg˙ab il-futbol u kul˙add kien isejja˙˙li Antognoni, Henry kien fil-kumitat ma’ nies b˙al Silvio Coleiro (il-Biju) u nies o˙ra li llum ma g˙adhomx mag˙na fosthom il-membri tal-kumitat Lawrence Buonanno u missieri Karmenu Micallef (il-Mike) u l-coach Charles Mifsud, il-peru.Henry hu dilettant ukoll tal-Ìimg˙a l-Kbira tant li refa’ kemm-il darba fl-istatwa devota tar-redentur.

PreferenziB˙ala ikel Henry i˙obb ˙afna l-g˙a©in, speçjalment l-ispagetti. B˙ala televiΩjoni i˙obb id-dokumentarji, pero` ma j˙obbx l-istejjer tal-im˙abba u b˙ala futbol hu supporter kbir tat-tim Taljan tal-Juventus.

DelizzjiHenry flimkien ma’ Laura u Laurent i˙obbu ˙afna isiefru g˙ax dan iserrh˙ ftit mill-pressjoni tax-xog˙ol. Safra li baqa’ jiftakarha kienet dik meta is-sena l-o˙ra marru Spanja, eΩattament Sivilja biex jassistu g˙all-purçissjonijiet impressjonanti tas-Semana Santa. Nista’ nikkonferma jien kemm ˙adu gost g˙ax anki jien stess mort g˙al din il-mawra memorabbli. U lil Henry g˙idtlu li mnalla il˙aqna morna is-sena l-o˙ra g˙ax kieku din is-sena bye bye g˙ax Spanja b˙alna ˙assru ukoll dawn iç-çelebrazzjonijiet. Fil-fatt, hu jag˙ti parir lil dawk kollha li huma dilettanti ta’ dawn it-tradizzjonijiet biex almenu darba f’˙ajjithom

14 Mejju - Ìunju 2020 Óar©a Nru. 117


#ilbandatalbirgu

imorru jassistu g˙al dan l-ispettaklu uniku fid-dinja.

FehmietB˙as-soltu, b˙ala konkluΩjoni, jien dejjem nitlob lil min ninterviΩta g˙all-opinjoni fuq tliet su©©etti, u hawn huma it-twe©ibiet;Fuq il-festa; Il-festa miexja tajba, hemm grupp Ωag˙Ωug˙ li ja˙dem ˙afna,Fuq il-KaΩin; Sar investiment tajjeb u anki l-ambjent sar isbah, pero` mindu l-bar tal-KaΩin inbidel f’ristorant g˙at-turisti, intilef xi ftit is-sens ta’ post kif nafu˙ fl-antik. Il-Birgu; Sfortunatament il-Birgu qed jitlef il-karatteristika tieg˙u g˙ax ˙afna barranin qed jixtru il-postijiet u hekk ir-ru˙ soçjali qed tmut bil-mod il-mod.

Enriku L-ewwel tal-BirguB’dawk il-kummenti niΩΩilt l-g˙atu biex inkun naf lil Henry a˙jar. Henry li min˙abba li hu mill-Birgu, baqa’ jog˙qod il-Birgu, ja˙dem il-Birgu, g˙andu is-sie˙ba tieg˙u mill-Birgu, i˙oss u jaf sew il-polz tal-poplu Vittoriosan.

Hekk l-opinjoni tieg˙u ta’ dak li jkun qed ise˙˙ u l-iktar ta’ dak li l-a˙jar li g˙andu jsir g˙all-©id tal-Birgu g˙andha ting˙ata iktar piΩ u widen. Hu persuna li g˙alih m’hemmx kantunieri u d-diplomazija ma jafx fejn toqg˙od u dak li hu iswed jg˙idlu iswed u dak li hu abjad ma jlaqlaqhiex li jg˙idilha bajda. Henry li qatt ma qal le g˙all-g˙ajnuna ming˙and l-G˙aqdiet PalmiΩi hu dik il-persuna li g˙alkemm qatt ma kien fuq quddiem f’xi kumitati pero` dejjem kien, g˙adu u jibqa’ hemm g˙al kull g˙ajnuna u support. Hekk g˙andhom ikunu il-Vittoriosani (u g˙ala le PalmiΩi) ta’ veru.

G˙eluq ikkurunatU issa li l-arlo©© jidher li dalwaqt qed jimmarka in-nofsieg˙a u b˙all-eluf b˙ali g˙andna appuntament ta’ kuljum. Iva mal Professoressa Charmaine Gauci ˙alli tag˙tina rendikont kemm sabu illum infettati b’dan l-imbierek virus bil-kuruna, minn fejn dabbruh, u kemm hemm min fieq u min ma fieqx …anzi. Na˙seb b˙ali qed tg˙adduh ©ewwa u sajma minn kull ˙ru© dan iΩ-Ωmien uniku u kruçjali u sakemm ma ja˙tafnix dak tal-kuruna…. narakom xahrejn o˙ra.

Covid-19Wara li ©ie ppubblikat l-AvviΩ Legali dwar il-postijiet ta’ divertiment relatat mal-Covid-19, min nhar l-Erbg˙a 18 ta’ Marzu, 2020, ‘Palazzo Huesca’ sede’ tas-Soçjeta` MuΩikali San Lawrenz, Belt Vittoriosa beda jinΩamm mag˙luq. Kif nassumu li intom konxji dan qed isir biex ti©i salvagwardjata s-sa˙˙a tag˙na lkoll. Il-kaΩin jer©a’ jifta˙ meta l-Gvern jirrevoka din id-deçiΩjoni.

Il-President u l-Membri tal-Kumitat jawguraw kura©© lill-Bandisti u l-Membri kif ukoll lill-Vittoriosani kollha f’dan il-mument diffiçli. Minnkejja li dan hu Ωmien ta’ sfidi kbar, il-˙idma qed tkompli g˙addejja, inkluΩ il-lezzjonijiet muΩikali u l-laqg˙at li qed isiru online. Fuq kollox nemmnu li bl-g˙ajnuna tal-Patrun tal-Belt tag˙na San Lawrenz g˙al darb’o˙ra ner©g˙u no˙or©u rebbie˙a.

L-Operat jibqa g˙addej b’diversi laqg˙at online

Nhar il-Ìimg˙a 27 ta’ Marzu, 2020 inkitbet pa©na o˙ra fl-istorja tas-Soçjeta’ hekk kif saret g˙all-ewwel darba Laqg˙a tal-Kumitat online. Min˙abba ç-çirkostanzi preΩenti u biex l-operat jibqa g˙addej ming˙ajr ebda skossi ©ie deçiΩ li l-laqg˙at isiru online dan sakemm is-sitwazzjoni ti©i lura g˙an-normal.

Barra minn dan nhar it-Tnejn 30 ta’ Marzu saret Laqg˙a mar-rappreΩentanti tal-G˙aqda KaΩini Banda dwar l-effett li l-Covid-19 ser t˙alli fuq il-kaΩini in vista ta’ x’rimedji jista jkun hemm.

Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · 2020. 5. 11. · d-dar kemm jista’ jkun, jew li...

Documents

Transcript of Le˙en is-Soçjetà MuΩikali San Lawrenz · 2020. 5. 11. · d-dar kemm jista’ jkun, jew li...