LATINIKA G LYK σημειωσεισ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ 2001 - ΟΡΟΣΗΜΟ

1

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

Μάθημα 1°

Ovidius poeta in te rra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae

querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis

barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra

iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.

Μετάφραση :

Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στη Ποντική γη. Γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη. Οι

επιστολές είναι γεμάτες παράπονα. Επιθυμεί τη Ρώμη και θρηνεί την αντίξοη τύχη.

Αφηγείται για τους βάρβαρους κατοίκους και την παγωμένη γη. Οι έγνοιες και οι δυστυχίες

βασανίζουν τον ποιητή. Με τις επιστολές αντιστέκεται (πολεμάει) ενάντια στην αδικία. Η

Μούσα είναι η μοναδική φίλη του ποιητή.

3

Γραμματική : Ουσιαστικά :

Α 'κλίση Β'κλίσηPoeta -ae : (αρς) ο ποιητής Ovidius - ii - iTerra - ae *: (θ) η γηEpistula - ae : (Θ) η επιστολήRoma -aeQuerela - ae : (θ) παράπονοFortuna - ae : (θ) η τύχηIncola - ae : (αρς) ο κάτοικοςCura - ae : (θ) έγνοια, φροντίδαMiseria - ae : (θ) η δυστυχίαIniuria - ae : (θ) η αδικίαMusa - aeAmica - ae : (θ) η φίλη

'σχηματίζει τη γενική ενικού : terrae - terrai

Επίθετα : β ' κλίσηςPonticus - α - um «· Ποντικός - ή - όν Plenus - α -um : γεμάτος - η - ο Adversus - α - um : αντίξοος - η - ον Barbarus - α - um : βάρβαρος Unicus - α - um : μοναδικός - η όν Gelidus - α - um : παγωμένος - η - ο

Ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοExulo 1 είμαιεξόριστος

exulo exulavi exu latum exu lare

Scriptito 1γράφωσυχνά

scriptito scriptitavi scriptitatum scriptitare

Desidero 1 επιθυμώ

desidero desideravi desideratum desiderare

Deploro 1 θρηνώ

deploro deploravi deploratum deplorare

Narro 1 διηγούμαι

Narro narravi narratum narrare

Excrucio 1 βασανίζω

excrucio Excruciavi excruciatum excruciare

Repugno 1 αντιστέκομαι

repugno repugnavi repugnatum repugnare

Κλίση ρημάτων α' συζυγίας

Ενεστώτας__________Am - ο____________Am - as___________Am - at___________

Am - amus__________Am - atis___________Am - ant

' \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \\

Το ενεστωτικό θέμα της a ' συζυγίας λήγει σε μακρόχρονο -α-\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \

Βοηθητικό ρήμα sum (είμαι) στον ΕνεστώταSumEsEst

SumusEstisSunt.

A' κλίση ουσιαστικώνΤα ουσιαστικά α' κΛίσης ουσιαστικών είναι θηλυκού νένους με εξαίρεση όσα δηλώνουν όντα αρσενικού φυσικού γένους. Ορισμένα ουσιαστικά της α' κλίσης έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό : divitiae, tenebrae. Τα ουσιαστικά Filia - dea σχηματίζουν δοτική και αφαιρετική πληθυντικού σε -abus, όταν υπάρχει ανάγκη διάκρισης από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις των δευτερόκλιτων ουσιαστικών filius - dues. Σύμφωνα με την α' κλίση κλίνεται και το θηλυκό των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής.

Α ' κλίση ουσιαστικώνΕνικός Πληθυντικός

Ονομαστική Poet - α Poet- aeΓ ενική Poet - ae Poet- arumΔοτική Poet - ae Poet- isΑιτιατική Poet - am Poet- asΚλητική Poet - a Poet- aeΑφαιρετική Poet - a Poet- is

6

Ασκήσεις :1. Να εντοπίσετε τα αρσενικά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα

μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άΛΛου αριθμού.2. Να γράψετε τη γενική του ενικού και πληθυντικού αριθμού των προσηγορικών

ονομάτων του κειμένου.3. Των πρωτόκλιτων ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση

να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθμών.4. Στις παρακάτω ομάδες Λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες :

4- Poeta, terra, epistula, querela, fortuna, cura, miseria, iniuria, nauta.4- Iniuria, fortuna, miseria, gelida, querela, epistula, plena, cura, terra, i- Poetas, nautas, scriptitas, epistulas, te rras , querelas, deploras, miserias, curas 4~ In, et, contra

5. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τους κΛιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων «.

•De fortuna adversa narro.•De terra gelida narrat. - Contra iniurias repugnat.•Poetae estis.•Ovidius in terra Pontica exulat.•Musa amica poetarum est.

6. τύπο να συμπληρώσετε τα κενά με το σωστό Λέξεων ή φράσεων που βρίσκονται σε παρένθεση :i- Ovidius................. (poeta) esti- ...................(adversa fortuna) poetam excruciati- Poetae miserias.......................(deploro)i- Amicae................. (poeta) in.........................(terra gelida) non sunti- Tu d e ................. (miseria - πληθυντικός) poetarum in.................. (epistula -

πληθυντικός) (scriptito)

7

Μάθημα 2°

Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant e t dolo

expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed venti

pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ib i Dido regina novam patriam fundat.

Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat e t Aeneas reginam.

Denique Aeneas in Italiam navigat e t regina exspirat.


Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση. Η Τροία είναι πατρίδα του Αινεία. Οι ΊΞΛΛηνες πολιορκούν

την Τροία και (την) κυριεύουν με δόλο. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία με τον Αγχίση, με

το γιο και τους συντρόφους. Αλλά οι άνεμοι ταράζουν τη θάλασσα και φέρνουν τον Αινεία

στην Αφρική. Η Διδώ, η βασίλισσα, ιδρύει νέα πατρίδα εκεί. Ο Αινείας αφηγείται από την

αρχή στη βασίλισσα τις ενέδρες των Ελλήνων. Η βασίλισσα αγαπά τον Αινεία και ο Αινείας τη

βασίλισσα. Ο Αινείας πλέει προς την Ιταλία τελικά και η βασίλισσα πεθαίνει.

6

Γραμματική :Ουσιαστικά:

Α 'κλίση B' κλίση Γ κλίσηAeneas-ae * Filius - ϋ-ΐ(αρς) γιος Dido - onisAnchises - ae * Graecus - iPatria-ae (θ) πατρίδα Dolus - i (αρς) δόλοςTroia - ae Natus - ΐ(αρς) γιοςIta lia - ae Socius - ϋ-ΐ(αρς)

σύντροφοςRegina-ae(0)(baai7uaaa Ventus -ΐ(αρς) άνεμος

Insidiae - arum * (Θ)ενέδρα, δόλος

..............................................................................................................................................................Τα ονόματα Aeneas - Anchises είναι πρωτόκλιτα κύρια ονόματα που προέρχονται από την ελληνική και παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις:..............................................................

Ονομαστική Aeneas Anchisa - AnchisesΓ ενική Aeneae AnchisaeΔοτική Aeneae AnchisaeΑιτιατική Aeneam - Aenean Anchisam - ΑηΰΙιΐ3εηΚλητική Aenea Anchisa - AnchiseΑφαιρετική Aenea Anchisa - Anchise

insidiae - arum : έχει μόνο πληθυντικό αριθμόy / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / y

7

B' κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά της β1 κλίσης είναι αρσενικού νένους σε -us και-er και ουδετέρου σε - um. Θηλυκά είναι τα προσηγορικά ή κύρια ονόματα χωρών και πόλεων που πήρε η λατινική από την ελληνική και τα ονόματα δέντρων και φυτών. Τα κύρια γνήσια λατινικά ονόματα σε -ius καθώς και το filius σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -i και τη γενική ενικού σε -ii και -i (με συναίρεση).Σύμφωνα με τη β1 κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο των τριγενών δευτερόκλιτων επιθέτων της λατινικής.Σύμφωνα με τη β1 κλίση κλίνονται το αρσενικό και ουδέτερο της κτητικής αντωνυμίας για ένα κτήτορα.

B' κλίση ουσιαστικώνενικός πληθυντικός ενικός πληθυντικός

Ονομαστική dominus domini donum donaΓ ενική domini dominorum doni dominorumΔοτική domino dominis do no donisΑιτιατική dominum dominos donum donaΚλητική domine domini donum donaΑφαιρετική domino dominis do no donis

Επίθετα :

Δευτερόκλιτα επίθετα :

Novus - α - um : καινούριος

Αντωνυμίες :

Προσωπική αντωνυμία :Ενικός αριθμός

A' πρόσωπο B' πρόσωπο Γ πρόσωποΟνομαστική Ego TuΓ ενική Mei Tui SuiΔοτική Mihi Tibi SibiΑιτιατική Me Te SeΚλητικήΑφαιρετική A me A te A se

Πληθυντικός αριθμόςA' πρόσωπο B' πρόσωπο Γ πρόσωπο

Ονομαστική Nos VosΓ ενική Nostri - nostrum Vestri - vestrum SuiΔοτική Nobis Vobis SibiΑιτιατική Nos Vos SeΚλητικήΑφαιρετική A nobis A vobis A se

*

Η γενική πληθυντικού nostrum - vestrum όταν χρησιμοποιείται είναι διαιρετική, ενώ η\

γενική nostri - vestri είναι αντικειμενική ή κτητική.____________________________

Κτητικη αντωνυμία :Για ένα κτήτορα οι κτητικές αντωνυμίες είναι : meus - α - um, tuus - α - um, suus - α -um και κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Η κτητική αντωνυμία γ' προσώπου χρησιμοποιείται μόνο σε περίπτωση αυτοπάθειας. Διαφορετικά χρησιμοποιούμε τη γενική δεικτικών αντωνυμιών. Οι κτητικές αντωνυμίες δε σχηματίζουν ιδιαίτερο τύπο κλητικής με εξαίρεση τον τύπο του αρσενικού. Η κλητική ενικού του αρσενικού είναι mi - meus. Όταν όμως χρησιμοποιούμε τον τύπο meus για την κλητική ενικού τότε και το όνομα που συνοδεύει την αντωνυμία τίθεται σε πτώση ονομαστική : mi fili αλλά meus oculus.

9

Δεικτική αντωνυμία :

Ενικός αριθμός

Ονομαστική Ille Illa Illud

Γ ενική Illius Illius Illius

Δοτική I ll i I l l i I l l i

Αιτιατική Illum Illam Illud

Κλητική

Αφαιρετική Illo Illa Illo


Ονομαστική I ll i Illae Illa

Γ ενική Illorum Illarum Illorum

Δοτική Illis Illis Illis

Αιτιατική Illos Illas Illa

Κλητική

Αφαιρετική Illis Illis Illis

10

Ρήματα :

ρήμα Ενεστώτας Παρακείμενος Σουπίνο Απαρέμφατο

Oppugno 1 πολιορκώ

oppugno oppugnavi oppugnatum oppugnare

Expugno 1 κυριεύω

expugno expugnavi expugnatum expugnare

Navigo 1 πλέω

navigo navigavi navigatum navigare

Turbo 1 ταράζω

turbo turbavi turbatum turbare

Porto 1 μεταφέρω

porto portavi portatum portare

Fundo 1 ιδρύω

fundo fundavi fundatum fundare

Renarro 1 αφηγούμαι από την αρχή

renarro renarravi renarratum renarrare

Amo 1 αγαπώ

amo amavi amatum amare

Exspiro 1 πεθαίνω

exspiro exspiravi exspiratum exspirare

Ασκήσεις :1. novam patriam : να γραφεί η συνεκφορά στις πλάγιες πτώσεις του ενικού

και πληθυντικού αριθμού.

11

2. Να συμπληρωθούν οι πίνακες

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική ReginaΓ ενικήΔοτικήΑιτιατική insidiasΚλητικήΑφαιρετική dolo Sociis

3. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα αντικείμενα του κειμένουΑντικείμενο Ρήμα

4. να κλιθούν οι συνεκφορές :ηονα patria, plenus Pontus.5. Dido novam patriam funda t: να βάλετε το ρήμα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής

Ενεστώτα και να αλλάξετε το υποκείμενο.6. να βρείτε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να γράψετε την

ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.7. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων

PortasNavigat

RenarratisOppugnant

8. να κλιθούν οι αντωνυμίες : ego, ille9. να χαρακτηριστούν ως σωστές ή λάθος οι παρακάτω αναγνωρίσεις λέξεων :

ο dolo : δοτική ενικούο reginae : αιτιατική πληθυντικού ο sociis : αφαιρετική πληθυντικού ο insidias : αιτιατική πληθυντικού

12

Μάθημα 3°Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum

Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae

incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus

Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus

calceis pennatis advolat; Puellam videt e t stupet forma puellae. Perseus hasta beluam

delet e t Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.


Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την

ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νύμφες. Ο Ποσειδώνας οργισμένος στέλνει στην

ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος που βλάπτει τους κατοίκους. Το μαντείο απαντά στους

κατοίκους : «βασιλικό σφάγιο αρέσει στο θεό». Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε

βράχο. Το κήτος κινείται προς την Ανδρομέδα. Ο ΤΤερσέας φτάνει πετώντας με τα φτερωτά

του σανδάλια ξαφνικά. Βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την ομορφιά της κόρης. Ο

ΤΤερσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η

Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ.

13

Γραμματική :

Ουσιαστικά :A' κλίση B' κλίση

Cassiope *1 CepheusAndromeda NeptunusFilia - ae (θ) η κόρη Oraculum - 1 (ουδ) το μαντείοForma - ae (θ) η ομορφιά Deus - 1 (αρς) ο ΘεόςNympha - ae Scopulus - 1 (αρς) ο βράχοςOra - ae (θ) η ακτή Calceus - 1 (αρς) υπόδημαAethiopia - ae Perseus *2Belua - ae (θ) το κήτοςIncola - ae (αρς) ο κάτοικοςHostia - ae (θ) το σφάγιοPuella - ae (θ) το κορίτσιHasta - ae (θ): το δόρυ

τα θηλυκά κύρια ονόματα της A' κλίσης με ελληνική προέλευση σε -e παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις :

Ονομαστική CassiopeΓ ενική CassiopesΔοτική CassiopaeΑιτιατική CassiopenΚλητική CassiopeΑφαιρετική Cassiope

τα δευτερόκλιτα κύρια ονόματα σε -eus που προέρχονται από την ελληνική παρουσιάζουν κάποιους τύπους με ελληνικές καταλήξεις :

___________________ _____________________________________Ονομαστική PerseusΓ ενική Persei - PerseosΔοτική PerseoΑιτιατική Perseum - PerseaΚλητική PerseuΑφαιρετική Perseo

14

* * *\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ χ

Το ουσιαστικό deus είναι β' κλίσης και κλίνεται ως εξής :___________________

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Deus Dei - dii - diΓ ενική Dei Deorum - deumΔοτική Deo Deis - diis - disΑιτιατική Deum DeosΚλητική Deus - dive - dee Dei - dii - diΑφαιρετική deo Deis - diis - dis

Επίθετα :Superbus - α - um :(β' κλίση) ο υπερήφανος Marinus - α - um : (β κλίση) ο θαλάσσιος Pennatus - α - um : (β1 κλίση) ο φτερωτός Ira tus - α - um : (β1 κλίση) ο οργισμένος

Ρήματα :

Ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοComparoσυγκρίνω

1 comparo comparavi comparatum comparare

Habeoέχω

2 habeo habui habitum habere

Urgeoστέλνω

2 urgeo ursi urgere

Noceoβλάπτω

2 noceo nocui nocitum nocere

Placeoαρέσω

2 placeo placui placitum placere

Respondeo 2 απαντώ

respondeo respondi responsum respondere

Moveoκινώ

2 moveo movi motum movere

15

Stupeo 2 θαμπώνομαι

stupeo stupui stupere

Deleo 2 καταστρέφω

deleo delevi deletum delere

Gaudeo 2 χαίρομαι

gaudeo gavisus sum gaudere

Irascor 3οργίζομαι(αποθετικό)

Irasci

Video 2 βλέπω

video vidi visum videre

Libero 1 ελευθερώνω

libero liberavi liberatum liberare

Κλίση ρημάτων β ' συζυγίαςΟριστική ενεστώτα

Dele - ο_____Del - es_____Del - et_____

Del - emus Del - etis Del - ent

Συντακτικό :

1. η αφαιρετική πτώση χρησιμοποιείται για να δηλώσει την αιτία : superba| forma sua2. στα Λατινικά δεν υπάρχει ιδιαίτερος τύπος αυτοπαθητικής αντωνυμίας. Για να

εκφράσουμε την αυτοπάθεια χρησιμοποιούμε την αιτιατική της προσωπικής αντωνυμίας : belua ad Andromedam movet.

3. η αυτοπάθεια διακρίνεται σε άμεση και έμμεση. Στην άμεση αυτοπάθεια; η αντωνυμία αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται, ενώ έμμεση έχουμε όταν η αντωνυμία που λειτουργεί ως αυτοπαθητική, ενώ βρίσκεται σε δευτερεύουσα πρόταση ή μετοχική ή απαρεμφατική αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης.

16

Δευτερεύουσες προτάσεις :

«quae incolis nocet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο beluam,εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει τοπραγματικό.

Ασκήσεις1. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους

του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Τι γνωρίζετε όσον αφορά το σχηματισμό της δοτικής και της αφαιρετικής

πληθυντικού του ουσιαστικού filia3. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό :

i- Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent.4- Puella cum Nymphis se comparat.4- Regia hostia deo placet.4- Ille filiam ad scopulum adligat.4- Nos valde gaudemus.

4. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούν σε χρόνο ενεστώτα). Να δικαιολογήσετε την πτώση των ουσιαστικών και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικά αποδεκτές.

4- Beluae marinae................ Aethiopiae....................... (noceo, incola).4- Oraculum.................... respondet (regina).4- Nobis forma puellarum.................... (placeo).4- I l le ................................... (Cepheus, respondeo).4~ Nos forma puellarum......................(stupeo).i- Andromeda..................................... est (Cepheus, filia).

5. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών και των αντωνυμιών:


Se

Forma Deo Sua

6. να κλίνετε τις συνεκφορές : regia hostia, oraculum suum

7. να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό των ρημάτων : urget,comparat, nocet, gaudent.

8. να συμπληρώσετε τα κενά των ρημάτων :

17

ad ligasstupet

movemus

Habent

Μάθημα 4°

Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in suppliciis

deorum magnifici sed domi parci erant. Ius titia inter se certabant et patriam curabant.

In bello pericula audacia propulsabant e t beneficiis amicitias parabant. Delecti

consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam

validum erat.


Πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια αΛΛά εΛάχιστη πΛεονεξία υπήρχε στους Ρωμαίους. Οι Ρωμαίοι

ήταν γενναιόδωροι στη Λατρεία των θεών αΛΛά οικονόμοι στην ιδιωτική τους ζωή.

Συναγωνιζόταν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την πατρίδα. Απομάκρυναν τους

κινδύνους στον πόΛεμο με τόΛμη και αποκτούσαν συμμαχίες με τις ευεργεσίες. ΕκΛεγμένοι

άνδρες φρόντιζαν για την πατρίδα. Το σώμα σ'αυτούς ήταν αδύναμο από τα χρόνια αΛΛά το

πνεύμα δυνατό από τη σοφία.

18


Ουσιαστικά :Α 'κλίση B'κλίση Γ'κλίση Δ 'κλίση

^oncordia-ae(0)ομόνοια

βοιπαΐΉ^-ΐίαρς) ^0Γρυ3-0Π3(0υδ)σώμα

domus-us(0) το σπίτι

Avaritia-ae(0)πλεονεξία

Supplicium-ii-i** (ουδ) η τιμωρία

lustitia-ae*(0)δικαιοσύνη

Domus-i***(0) το σπίτι

5atria-ae(0)πατρίδα

Bellum-ί(ouδ)πόλεμος

Audacia-ae(0)τόλμη

Periculum-i(ou6)κίνδυνος

■

Amicitia-ae(0)φιλία

Beneficium-ii-i (ουδ) ευεργεσία

Sapientia-ae(0)σοφία

αηηυ3-ί(αρς) το έτοςIngenium-ii-i (ουδ) το πνεύμαϋβυ3-ΐ***(αρς) ο θεός

w / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ./iustitia-ae : δεν έχει πληθυντικό αριθμό ως αφηρημένη έννοια

^ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ Ν^ Ν \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ /

suppllicium-ii-i : στον ενικό αριθμό σημαίνει «τιμωρία» και στο πΛηθυντικό λατρεία (ετερόσημο)_____________________________________________

%%%^// / / / / / / / / / / / / / / / ^ / / / / / / / / / / / / / / / / / Το ουσιαστικό domus κλίνεται σύμφωνα με τη δ' και β' κλίση. Η γενική ενικού χρησιμοποιείται επιρρηματικά για να δηλώσει στάση σε τόπο._______

19

Επίθετα :Antiquus - α - um : αρχαίος Maximus - α - um : πάρα πολύ μεγάλος Minimus - α - um : πάρα πολύ μικρός Parvus - α - um : μικρός Magnificus - α - um : γενναιόδωρος Parcus - α - um : οικονόμος, φειδωλός Infirmus - α - um : αδύναμος Validus - α - um : δυνατός, ρωμαλέος Delectus - α - um : διαλεγμένος, εκλεγμένος

Ρήματα :

1' ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατο

Sum είμαι sum fui esseCuro 1 φροντίζω

curo curavi curatum curare

Propulso 1 απωθώ

propulso propulsavi propulsatum propulsare

Paro 1 ετοιμάζω

paro paravi paratum Parare

Consulto 1 φροντίζω για

consulto consultavi consultatum consultare

Certo 1 συναγωνίζομαι

certo certavi certatum certare

Deligo 3 εκλέγω

deligo delegi delectum deligere

Κλίση ρημάτων στην Οριστική Παρατατικού______ Οριστική Παρατατικού________________________ Eram________________________________ Eras________________________________ Erat_______________________________ Eramus_______________________________Eratis__________________

Erant

2 0

Οριστική Παρατατικού των ρημάτων της 1πς συζυγίας Ama - bam ama - bamus Ama - bas ama - batisAma - bat ama - bant

Οριστική Παρατατικού των ρημάτων της 2* συζυγίας Dele - bam dele - bamus D ele - bas dele - batisDele - bat dele - bant

Οριστική αντωνυμία : is, ea, id ( στα Λατινικά χρησιμοποιείται και ως επαναληπτική, στη θέση ενός ουσιαστικού που προηγήθηκε στο Λόγο).

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Is Ea IdΓ ενική Eius Eius EiusΔοτική Ei Ei EiΑιτιατική Eum Eam IdΚλητικήΑφαιρετική Eo Ea Eo

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Ei - ii - i Eae EaΓ ενική Eorum Earum EorumΔοτική Eiis - iis - is Eis - iis - is Eis - is - isΑιτιατική Eos Eas EaΚλητικήΑφαιρετική Eis - iis - is Eis - iis - is Eis - iis - is

21

Συντακτικό

1. στη Λατινική γλώσσα δεν υπάρχει αΛΛηΛοπαθητική αντωνυμία. Η αλληλοπάθεια εκφράζεται με την πρόθεση inter + nos/vos/se και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήματος.

2. στα λατινικά υπάρχει η δοτική προσωπική και η δοτική προσωπική κτητική και χαριστική.

3. η αφαιρετική χρησιμοποιείται απρόθεταψα να δηλώσει το όργανο/μέσο/τρόπο και την ανα(ρορά. Με την πρόθεση in δείχνει τον τόπο κυριολεκτικά και μεταφορικά το χρόνο και την κατάσταση.

4. η πρόθεση apud + αιτιατική δείχνει τον τόπο.5. η πρόθεση inter + αιτιατική δείχνει τόπο και αλληλοπάθεια.6. η πρόθεση ex + αφαιρετική δείχνει τόπο και αιτία.7. η πρόθεση propter + αιτιατική δείχνει αιτία.

2 2

Ασκήσεις :

1. Να βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της B' κλίσης του κειμένου και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

2. Suppliciis : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ονόματος και στους δυο αριθμούς και να δηλώσετε τις ιδιομορφίες.

3. Curabant, propulsabant: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων και να κλίνετε την οριστική του Ενεστώτα και Παρατατικού των ρημάτων.

4. Nos consulamus patriae : να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθμό.5. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις :

4- I l l i patri.... consultaba.........4- Nos amiciti.... para.....4- Vos per i cui.... (ενικός) propulsaba.......4- Tu bell.... (ενικός) paraba........4- I lle filios cura......4~ I l l i inter .... certa.......

6. Να τοποθετήσετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο antiquus στην κατάλληλη πτώση :

AnnosOeorumRomanisBellaPericulum

7. να γράψετε τα ρήματα των ενοτήτων 1-3 στο ίδιο πρόσωπο στην Οριστική Παρατατικού.

8. να κλίνετε όλα τα πρωτόκλιτα ονόματα του κειμένου στον πληθυντικό και τα δευτερόκλιτα στον ενικό.

9. να συμπληρώσετε τον πίνακα :__________________________________

curabaspropulsabat

eratisConsultabant

23

Μάθημα 5°

Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. X V II (septendecim) libri eius

de bello Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum

habebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer

magistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo

habebat.


Ο ΣίΛιος Ιταλικός, επικός ποιητής, ήταν ένδοξος άνδρας. Τα δεκαεφτά βιβλία

του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι ωραία. Διέμενε στην Καμπάνια

τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Είχε στην κατοχή του πολλά κτήματα σε

εκείνους τους τόπους. Ο Σίλιος είχε τρυφερή ψυχή. Επεδίωκε τη δόξα του

Βεργιλίου και λάτρευε το πνεύμα του. Τιμούσε αυτόν, όπως ο μαθητής το

δάσκαλο. Θεωρούσε το μνημείο του, το οποίο βρισκότανε στη Νεάπολη, σα ναό.

24


Ουσιαστικά :

A' κλίση B' κλίση Γ κλίσηPoeta-ae (αρς) ποιητής Silius-ii-i Neapolis-is ***Campania-ae Vir-i * (αρς) άνδραςGloria-ae (θ) δόξα Liber-bri * (αρς) βιβλίο

Bellum-i (ουδ) πόλεμοςAnnus-i (αρσ) έτοςLocus-i ** (αρς) τόποςAqer-qri * (αρς) αγρόςAnimus-i (αρσ) ψυχήVerqilius-ii-iInqenium-ii-i (ουδ) ττνεύμαPuer-ri * (αρς) παιδίMagister-stri * (αρς) δάσκαλοςMonumentum-i (ουδ) μνημείοTemplum-i (ουδ) ναός

αρσενικά δευτερόκλιτα ουσιαστικά σε -erΕνικός αριθμός

Ονομαστική Puer Ager Vir

Γ ενική Puer-i Agr- i Vir - i

Δοτική Puer-o Agr- o Vir - o

Αιτιατική Puer-um Agr-um Vir - um

Κλητική Puer Ager Vir

Αφαιρετική Puer-o Agr-o Vir - o

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Puer-i Agr-i Vir - 1

Γ ενική Puer-orum Agr-orum Vir - orum

Δοτική Puer-is Aqr-is Vir - is

Αιτιατική Puer-os Agr-os Vir - os

Κλητική Puer-i Agr-i Vir - i

Αφαιρετική Puer-is Agr- is Vir - is

25

Τα αρσενικα ουσιαστικα σε -er κΛινονται οπως τα αρσενικα σε -us με τη διαφορά ότι έχουν κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική ενικού. Όσα από αυτά είχαν πριν από το - γ σύμφωνο ανέπτυξαν μετά την αποβολή της κατάληξης ένα -e. Το ουσιαστικό vir είναι μοναδικό στα λατινικά._____________

Το ουσιαστικό locus-i ανήκει στα ετερογενή ουσιαστικά. Στον ενικό είναι αρσενικό και σημαίνει τόπος, ενώ στον πληθυντικό ως αρσενικό loci-orum σημαίνει χωρία βιβλία. Με τη σημασία «τόπος» στον πληθυντικό κλίνεται ως ουδέτερο loca-orum.

Το τριτόκλιτο ουσιαστικό Neapolis κλίνεται ως : Neapolis. Neapolis, Neapoli, Neapolim, Neapolis, Neapoli.

26

Επίθετα : όλα τα επίθετα του κειμένου είναι δευτερόκλιτα

Italicus - α - um : ιταλικός

Epicus - α - um : επικός

Clarus - α - um : ένδοξος

Punicus - α - um : Καρχηδονιακός

Secundus - α - um : δεύτερος

Pulcher - chra - chrum : ωραίος, όμορφος

Multus - α - um : πολύς

Tener - α - um : τρυφερός

Ultimus - α - um : τελευταίος

Sacer - cra - erum : ιερός

Ρήματα :

Ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατο

Honoro 1 τιμώ

honoro honoravi honoratum honorare

Teneo 2 κρατώ

teneo tenui tentum tenere

Possideo 2 κατέχω

Possideo possedi possessum possidere

Habeo 2 έχω

habeo habui habitum habere

Studeo 2 σπουδάζω

studeo studui studere

Foveo 2 περιβάλλω με αγάπη

foveo fovi fotum fovere

Iaceo 2 βρίσκομαι

iaceo iacui iacitum iacere

Sum είμαι sum fui esse

27

Αντωνυμίες :Κτητικές αντωνυμίες : για πολλούς κτήτορες οι κτητικές αντωνυμίες είναι : Noster - stra - strum (δικός - ή - ό μας)Vester - stra - strum (δικός - ή - ό σας)Suus - α - urn (δικός - ή - ό τους)Το αρσενικό του α'και β'προσώπου κλίνεται όπως τα συγκοπτόμενα ουσιαστικά της β' κλίσης.


Αυτοπάθεια

Η λατινική γλώσσα δεν έχει αυτοπαθητική αντωνυμία. Η αυτοπάθεια εκφράζεται με τις πλάγιες πτώσεις της προσωπικής αντωνυμίας (που συχνά ενισχύεται με την αντωνυμία ipse - ipsa - ipsum).Η προσωπική αντωνυμία se και η κτητική του γ'προσώπου suus-a-um εκφράζουν σχεδόν πάντα την αυτοπάθεια.Οι αντωνυμίες αυτές όταν βρίσκονται σε μια πρόταση κύρια , δευτερεύουσα ή απαρεμφατική αναφέρονται κατά κανόνα στο υποκείμενο του ρήματος : ευθεία αυτοπάθεια.Όταν βρίσκονται σε δευτερεύουσα πρόταση που αποτελεί σκέψη του υποκειμένου της κύριας πρότασης τότε αναφέρονται στο υποκείμενο τηςκύριας πρότασης : πλάγια αυτοπάθεια.

■

Σύνταξη προθέσεων (& 1 - 5)In + αφαιρετική : στάση σε τόπο (κυριολεκτικά και μεταφορικά -εντοπισμός στο χρόνο και κατάσταση)In + αιτιατική : κίνηση προς τόπο De + αφαιρετική : αναφορά Contra + αιτιατική : εναντίωσηΑπλή αφαιρετική : όργανο, μέσο, τρόπος, αιτία, αναφορά, χρόνος (πότε έγινε μια πράξη).Apud + αιτιατική : τόπος In te r + αιτιατική : τόπος ή αλληλοπάθεια Εχ + αφαιρετική : τόπο, προέλευση, αιτία Propter + αιτιατική : αιτίαPro + αφαιρετική : τόπος, υπεράσπιση ή αντικατάσταση Απλή αιτιατική : χρόνος (πόσο χρόνο κράτησε κάτι).

28

Ασκήσεις :1. Να μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα θηλυκού γένους του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Να γράψετε τη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού

των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου.3. Να μεταφέρετε όλες τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση

του άλλου αριθμού στο γένος που βρίσκονται.4. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες λέξεις

με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται αυτές :

± Studebat, habebat, videt, fovebat, iacebat, delet, possidebat, nocebat

i Deletis, amatis, deploratis, annis, repugnatis, possidebatis, habetis, illis, videtis

i Epici, clari, pulchri, teneri, loci, antique, parci, magnifici, viri,

infirmii Illis , eis, viris, nobis, vobis, suis, annis

5. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στον αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δε δίνουν αποδεκτό νόημα :

± Eum ut puer magistrum honorabat, i I l l i agros in eis locis possidebant, i Poetas honorabat e t eos fovebat, i Pueri magistrum amant et honorant, i Animus pueri tener est i Eorum libri de bellis pulchri sunt, i Multi poetae Vergili ingenium favebant.

6. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο - τα ρήματα που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούν στον παρατατικό.

i Septedecim............Sili d e ............................ Punico.................sunt.(liber, bellum, pulcher).

i- Silius in septedecim..................................de........... Punico secundonarrat, (liber, suus, bellum).

i Ultimis annis vitae suae in illis locis..................... se.................(Campania, teneo)

i Multi incolae Campaniae................. in illis locis................. (ager,possideo)

29

7. αντικαταστήστε τις υπογραμμισμένες Λέξεις των προτάσεων με τους αντίστοιχους τύπος της οριστικής αντωνυμίας is, ea, id :

i Silius Ita licus, poeta epicus, vir clarus erat

i ■ X V II libri poetae de bello punico secundo pulchri sunt

J- Multos in illis locis agros possidebat Silius

i Silii animus tener erati Cloriae Vergili studebat ingeniumque magnorum poetarum

fovebat.

8. να αντικαταστήσετε την κτητική αντωνυμία για ένα κτήτορα με την ιδίου προσώπου κτητική αντωνυμία για ποΛΛούς κτήτορες και να γίνουν οι απαιτούμενες αΛΛαγές :

J- patria mea Ita lia est

i poeta fortunam tuam deplorat

i ■ epistulae meae plenae querelarum mearum sunt

J- epistulis tuis contra iniuriam meam repugnabas

i Aeneas socius meus et tuus est.

30

Μάθημα 6°

In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est

fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia

civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non

stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes

servi sumus : sic enim liberi esse possumus.

Μετάφραση:

Σ'αυτήν την πολιτεία, την οποία στερεώνουν οι νόμοι, οι καλοί άντρες τηρούν τους νόμους

πρόθυμα. Διότι ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης. Ο νους, η

ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα σώματα μας

δεν υπάρχουν χωρίς το πνεύμα, έτσι και η πολιτεία δε στέκεται χωρίς το νόμο. Οι άρχοντες

είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι είμαστε

υπηρέτες των νόμων. Γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.

31

Γραμματική:


Γ κλίση ουσιαστικών

Η γ' κλίση περιέχει αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα ουσιαστικά. Διακρίνονται από τις φαινομενικές καταλήξεις της ονομαστικής του ενικού αριθμού.

Καταλήξεις αρσενικών : -ο, -or, os,-er, guis, nis και περιττοσύλλαβα : -es, -is

Καταλήξεις θηλυκών : -as, -us, -x, -do, -go, -io, -σύμφωνο + s και ισοσύλλαβα : -es, -

Καταλήξεις ουδετέρων : -a, -c, -n, -t, -al, -ar, -e, -ur, us

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

αρσενικά - θηλυκά ουδέτερα αρσενικά - θηλυκά ουδέτερα

- s, - _ - es - a, - ia

- is - is - um, - ium - um, - ium

- i - i - ibus - ibus

- em, - im _ - es, - is - a, - ia

- s, - _ - es - a, - ia

- e, - i - e, - i - ibus - bus

32

Εξαιρέσεις :

1. αιτιατική ενικού σε - im και όχι σε - em : τα ισοσύλλαβα προσηγορικά ονόματα : febris, puppis, sitis, turris, tussis, secures και τα ισοσύλλαβα ονόματα πόλεων και ποταμών : Tiberis, Neapolis, Albis

2. αφαιρετική ενικού σε -i και όχι -e :

> όλα τα παραπάνω ουσιαστικά

> τα ονόματα των μηνών σε -is, -er

> τα προσηγορικά ονόματα σε -is που ήταν αρχικά επίθετα : aequalis, annalis, natalis

> τα ουδέτερα σε - e, - al, - ar

> τα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά

> η μετοχή ενεργητικού ενεστώτα όταν είναι επιθετική

3. ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε - ia αντί - α

> τα ουδέτερα - e, - al, -ar

> τα ουδέτερα τριτόκλιτα επίθετα εκτός από τα συγκριτικά

4. γενική πληθυντικού σε - ium αντί - um

> τα ισοσύλλαβα φωνηεντόληκτα σε - is, - es εκτός canis, iuvenis, sedes

> όσα έχουν δύο ή περισσότερα σύμφωνα στο τέλος του θέματος, εκτός pater, mater, fra te r

> pugillares - ium

> Samnis - Samnites - ium

> Penates - ium

> Τα ουδέτερα - e, - al, - ar

5. αιτιατική πληθυντικού σε - is και -es

> όσα αρσενικά ή θηλυκά σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε - ium

33

Α κλίση B'κλίση Γ'κλίση Δ κλίση5ententia-ae (θ)

η άποψηFundamentum-i (ουδ) το θεμέλιο

Civitas-tatis(0) η πολιτεία *

Magistratus-us (αρς) οι αρχές

Animus-i (αρσ) η ψυχή

Lex-gis(0) ο Νόμος

Consilium-ii-i (ουδ)η σκέψη

Libertas-tatis (θ) ελευθερία

νΪΓ-ΓΪ(αρς)Ανδρας

rons-ntis (αρς) η Πηγή

Minister-sti 'αρσ) ο υπηρέτης

Aequitas-tatis (θ) δικαιοσύνη

3βΓνυ3-ΐ(αρς) ο δούλος)

Mens-ntis (αρς) νους, πνεύμα

Corpus-0ΓΪ3(0υδ)το σώμαInterpres-

ρΓβίΐ3(αρς/θ)ερμηνευτής

ludex-cis (αρς) ο δικαστής

Civitas - atis : το ουσιαστικό σχηματίζει γενική πληθυντικού σε - ium και - um

34

Επίθετα : Δευτερόκλιτα επίθετα Bonus - α - um Positus - α - um Liber - ra - rum Noster - stra - strum

: καλός'.(μετοχή παθητικού παρακειμένου) τοποθετημένος : ελεύθερος: (κτητική αντωνυμία) δικός μας

Τριτόκλιτα επίθετα

Omnis - is - e : όλος

Ρήματα :Ρήμα ενεστώτας ταρακείμενος σουπίνο απαρέμφατο

Servo 1 τηρώ, φυλάω

servo servavi servatum servare

Sto 1 στέκομαι

sto steti statum stare

Contineo 2 συγκρατώ

contineo continui contentum continere

Pono 3 τοποθετώ

pono posui positum ponere

Ponor 3 τοποθετούμαι

ponor positus sum poni

/ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ χ Possum : αποτελείται από τη ρίζα pot + sum. Το t πριν το s αφομοιώνεται με αυτό. Πριν από το φωνήεν διατηρείται και πριν από το f αποβάλλεται το f. __________________________________________ __________________________________________

Ενεστώτας Παρατατικός■ - sum > possum ■ - eram > poteram■ - es > potes ■ - eras > poteras■ - est > potest ■ - erat > poterat■ - sumus > possumus ■ - eramus > poteramus■ - estis > potestis ■ - eratis > poteratis■ - sunt > possunt ■ - erant > poterant

35

Αντωνυμίες :Εα : οριστική - επαναληπτική αντωνυμία Quam : αναφορική αντωνυμία Nostra : κτητική αντωνυμία

Αναφορική αντωνυμία : qui, quae, quodΕνικός αριθμός

Ονομαστική Qui Quae QuodΓ ενική Cuius Cuius CuiusΔοτική Cui Cui Cui

Αιτιατική Quem Quam QuodΚλητική

Αφαιρετική Quo Qua Quo

Πληθυντικός aριθμόςΟνομαστική Qui Quae Quae

Γ ενική Quorum Quorum QuorumΔοτική Quibus Quibus Quibus

Αιτιατική Quos Quas QuaeΚλητική

Αφαιρετική Quibus Quibus QuibusΣυντακτικό :

| Ο σύνδεσμος enim είναι αιτιολογικός και συνδέει κατά παράταξη. Δεν τίθεται ποτέ στην | αρχή της πρότασης, αλλά ύστερα από μία ή περισσότερες λέξεις. Αντί του enim είναι

δυνατό να χρησιμοποιήσουμε το σύνδεσμο nam, ο οποίος όμως πρέπει να τεθεί στην αρχή <( της πρότασης. Η Η πρόθεση sine συντάσσεται πάντα με αφαιρετική και δηλώνει την < έλλειψη/στέρηση\VXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvXAvX/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X/\'/X

Δευτερεύουσες προτάσεις :« quam leges continent» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο civitate. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με Οριστική και δηλώνει το πραγματικό.« ut corpora nostra sine lege» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με Οριστική (non stant) και δηλώνει το πραγματικό.

36

Ασκήσεις :1 . (bonus-a-um) interpres, (liber-a-um) mens : να γράψετε τις συνεκφορές στις πλάγιες

πτώσεις του πληθυντικού αριθμού, αφού επιλέξετε το σωστό γένος του επιθέτου.2. viri, ministri, servi : να κλίνετε τα ουσιαστικά στον ενικό αριθμό. Τι έχετε να

παρατηρήσετε ως προς τον τρόπο κλίσης τους;3. Civitas : ποια άλλα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης -θηλυκά- σχηματίζουν τη γενική

πληθυντικού σε -um, -ium ;4. fons : ποια άλλα μονοσύλλαβα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης σχηματίζουν

τη γενική πληθυντικού -ium.5. servant : να κλίνετε την οριστική του Παρατατικού και να γράψετε το απαρέμφατο του

Ενεστώτα.6. possumus : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος, να βρείτε τα συνθετικά του

μέρη και να κλίνετε την οριστική Ενεστώτα και Παρατατικού.7. Να υπογραμμίσετε τα ουσιαστικά της πρώτης, δεύτερης και τρίτης κλίσης (κύρια και

προσηγορικά) στις παρακάτω προτάσεις :i- Militum corpus validum erat.i- Alexander, Philippi filius, multos equites habebat.i- Multi milites cum rege sunt.i- Civium gladii urbem liberabant.4- Hannibal ante portas.4- Historia est magistra vitae.

8. να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις :4- in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.4- Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis.4- Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.

9. να μεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις :i- in ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant.

4- Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.4- Mens posita est in legibus4- Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique servi

sumus : sic enim liberi sumus.

37

10. να ενώσετε τη δεύτερη πρόταση με την πρώτη μετατρέποντας την σε αναφορική : boni viri in ea civitate sunt. Ei servant leges = in ea civitate sunt boni viri, qui leges servant.

i- Leges fons aequitatis sunt. Leges cives servant.4- Mens civitas lex est. legem cives amant.i- Corpora delectorum virorum infirma erant. Delecti viri patriae consultabant.4- Beneficia Romani parabant. Beneficiis bella propulsabant., i- Romani in suppliciis deorum magnifici erant. Romani domi parci erant.4- Andromedam videt e t amat Perseus. Cepheus ad scopulum Andromedam adligat. i- Cassiope se cum Nymphis se comparat. Nymphae pulchrae sunt.4- Perseus beluam hasta delet. Belua ad Andromedam se movet.

11. αντικαταστήστε το σύνδεσμο enim με το σύνδεσμο nam και κάντε τις αναγκαίες μεταβολές.

i- lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. i- Sic enim liberi esse possumus. i- Belua enim incolis nocebat.4- Sic enim oraculum respondet.

38

Μάθημα 7°

Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor

in Nerviis hiemare iubet e t tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes frumentum

in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : " hostes adventare audio ;

speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes enim

de collibus advolare solent et caedem ,militum perpetrare possunt".


Ο Καίσαρας εγκαθιστά τις Λεγεώνες σε ποΛΛά χειμερινά στρατόπεδα λόγω της έλλειψης

σιταριού. Διατάζει τέσσερις απ' αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και

διατάζει τρεις να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Διατάζει όλους τους διοικητές των

λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα. Συμβουλεύει τους στρατιώτες μ' αυτά τα

λόγια : «πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν. Οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί

είναι κοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από τη δύναμη των εχθρών, γιατί συνηθίζουν να εξορμούν

από τους λόφους και μπορούν να κατασφάξουν στρατιώτες».

39

Γραμματική :Ουσιαστικά :

A' κλίση B' κλίση Γ'κλίσηInopia-ae (θ) έλλειψη ΡΓυΐ'ηεηίυΐ'η-ί(ουδ)* σιτάρι Caesar-arisBelgae-arum Η^εΓηα-οπϋπ^ουδ)**

χειμερινό στρατόπεδοLegio-onis(0) λεγεώνα

Nervii-orum Miles-it Ϊ3(αρς) στρατιώτης£α3ίΓα-0Γυΐ'η***(0υδ)στρατόπεδο

Hostis-is(apo-0) εχθρός

Verbum-i(ou6) λόγος 5ρεα]Ιαί0Γ-0Π3(αρς)ανιχνευτής

Legatus-i(apς) διοικητής λεγεώνας

V is****(0 )δύναμη

£οΙΙΐ3-ΐ3*****(αρς) λόφοςCaedes-is(0) σφαγή

/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Το ουσιαστικό frumentum-i είναι περιληπτικό και δεν έχει πληθυντικό αριθμό.\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ /

\ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ' ^

Το ουσιαστικό hiberni-orum έχει μόνο πληθυντικό αριθμό, είναι pluralia tantum> / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ;

Το ουσιαστικό castra-orum είναι ετερόσημο : στον πληθυντικό σημαίνει στρατόπεδο και στον ενικό φρούριο.

> / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / ,

/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Το ουσιαστικό vis είναι ελλειπτικό, έχει στον ενικό μόνο ονομαστική, αιτιατική και αφαιρετικήκαι στον πληθυντικό όλες τις πτώσεις : vis, -, -, vim, -, vi και vires, virium, viribus, vires,vires, viribus

\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ /

\/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /' Τα ισοσύλλαβα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε -is σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium καιτην αιτιατική πληθυντικού σε -is και -es.

\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^

40

Επίθετα :Δευτερόκλιτα επίθετα :Multus - α - um : πολύςNoster - stra - strum : δικός μας (συγκοπτόμενο)

Τριτόκλιτα επίθετα :Tres (αρσενικό - θηλυκό) - tr ia (ουδέτερο): τρεις Omnis - is - e : όλος

Αντωνυμίες :Quibus : αναφορική αντωνυμίαHis : δεικτική αντωνυμίαNostri : κτητική αντωνυμίαEos : οριστική - επαναληπτική αντωνυμία

Η δεικτική αντωνυμία hic, haec, hoc

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Hic Haec HocΓ ενική Huius Huius HuiusΔοτική Huic Huic HuicΑιτιατική Hunc Hanc HocΚλητικήΑφαιρετική Hoc Hac Hoc

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Hi Hae HaecΓ ενική Horum Harum HorumΔοτική His His HisΑιτιατική Hos Has HaecΚλητικήΑφαιρετική His His His

41

Ρήματα :

Ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοConloco 1 εγκαθιστώ

conloco conio cavi conio catum conio care

Hiemo 1 ξεχειμωνιάζω

hiemo hiemavi hiematum hiemare

Iubeo 2 διατάζω

iubeo iussi iussum iubere

Impero 1 διατάζω

impero imperavi imperatum imperare

Remaneo 2 παραμένω

remaneo remansi remansum remanere

Importo 1 εισάγω

importo importavi importatum importare

Admoneo 2 συμβουλεύω

admoneo admonui admonitum admonere

Advento 1 πλησιάζω

advento adventavi adventatum adventare

Audio 4 πληροφορούμαι

audio audivi auditum audire

Nuntio 1 αναγγέλλω

nuntio nuntiavi nuntiatum nuntiare

Caveo 2 προσέχω

caveo cavi cautum cavere

Debeo 2 οφείλω

debeo debui debitum debere

Advolo 1 εξορμώ

advolo advolavi advolatum advolare

Soleo 2συνηθίζω(ημιαποθετικό)

soleo solitus sum solitum solere

Perpetro 1 διαπράττω

perpetro pertravi perpetratum perpetrare

Possumμπορώ

possum potui posse

42

Σχηματισμός απαρεμφάτου : τα ρήματα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηματίζουν το Απαρέμφατο Ενεστώτα με την κατάληξη : -re : ama - re , dele - re. Το ρήμα sum σχηματίζει Απαρέμφατο Ενεστώτα : esse

Συντακτικό :Το απαρέμφατο και το υποκείμενο του

Στα λατινικά έχουμε τελικό και ειδικό απαρέμφατο. Το τελικό απαρέμφατο είναι πάντα/,s >

χρόνου Ενεστώτα. Σε περίπτωση ετεροπροσωπίας το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε αιτιατική. Στην ταυτοπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται σε ονομαστική.Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου βρίσκεται κανονικά σε αιτιατική και δεν

/,s >παραλείπεται. Ακόμη και σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου δηλώνεται με τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας : me, te, se, nos, vos, se . Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται λατινισμός. Με τους παθητικούς όμως τύπους των λεκτικών και δοξαστικών ρημάτων το υποκείμενο του ρήματος και του ειδικού απαρεμφάτουείναι το ίδιο - ταυτοπροσωπία - και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική (ενότητα 18η) και τότε

/,s >έχουμε άρση του λατινισμού.

Το ρήμα iubeo συντάσσεται με αιτιατική ως αντικείμενο και τελικό απαρέμφατο, ενώ το συνώνυμό του impero συντάσσεται με δοτική ως αντικείμενο και τελικό απαρέμφατο : Caesar iubet legions in Nerviis hiemare. Caesar imperat legionibus in Nerviis hiemare.

Ασκήσεις :1. Των προσηγορικών ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να

γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δυο αριθμών.2. Να κλιθεί το όνομα vis και στους δυο αριθμούς.3. Να γραφεί το απαρέμφατο Ενεστώτα όλων των ρημάτων του κειμένου.4. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τι σύνταξή τους.5. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις

παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο ( τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Ενεστώτα).

> Caesar quattuor ex ................ in Nerviis et tres in Belgis ............... (conloco,legio).

> Quattuor ...................in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis.................. iubet (remaneo, legio).

> omnes ..........................in .....................conlocare iubet (hiberna,legatus, legio).

> frumentum in castra ....................iubet. (importo, legatus).43

> Speculatores .............................................e t prope eos esse nuntiant, (hostis,advento).

6. legions, legatos, milites, vim, caedem : να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών στον αντίθετο αριθμό.

7. να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα υπόλοιπα πρόσωπα :

imperabat iubet

debetispossunt

8. να συμπληρωθεί ο πίνακας :

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική hostesΓ ενικήΔοτικήΑιτιατική eosΚλητικήΑφαιρετική quibus verbis

9. να μεταφέρετε στον ενικό τις προτάσεις :i- duces legions ante pugnas admonebant i- Romani milites barbaros hostes vident i- Romani duces legions suas in collibus conlocant 4- Romani milites caedes perpetrabant

10.να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις : i- legio in terra gelida hiemabati- legatus legionem remanere in Belgis iubet i- speculatorem nostrum hostis videt

vim hostis cavere debeo11 .να μετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεμφατική και να την εξαρτήσετε από την

πρώτη : Ovidius scriptitat. Ovidius in terra Pontica exulat > Ovidius scrip tita t se in te rra Pontica exulare.

4- Ovidius in epistulis scriptitat. Curae et miseriae Ovidium exruciant.Ovidius in epistulis scriptitat. Incolae terrae Ponticae barbari sunt.

4- Ovidius in epistulis scriptitat. Musa est unica amica Ovidii, i- Aeneas reginae renarrat. Aeneas in italiam navigat.4- Dido dicit. Aeneas cum sociis e t cum nato in Italiam navigat.

Socii putant. Delecti viri ingenium validum propter sapientiam habent.

44

12.να μετατρέψετε τις προτάσεις σε απαρεμφατικές και να τις εξαρτήσετε αρχικά από την πρόταση : Caesar iubet... και ύστερα από την πρόταση : Caesar imperat... κάνοντας τις αναγκαίες μεταβολές.

i- Romani vim hostium cavent 4- Milites de collibus advolant ±- Una legio in Gallia remanet i- Tres legions in Africam navigant i- Puer magistros honorat i- Pueri gloriae Vergili student ±- Socii pericula in bello audacia propulsabant.

45

Μάθημα 8°

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi. "Ipse?"

interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus et

pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras

habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus

eris, licebit tib i quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed

Minervam errare. Vale!


Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στον ΚορνήΛιο Τάκιτο του. Θα γελάσεις. Εγώ έπιασα

τρία φοβερά αγριογούρουνα. Θα ρωτήσεις : «ο ίδιος;» Ο ίδιος. Καθόμουνα δίπλα στα δίχτυα.

Πλάι μου δεν υπήρχε η λόγχη αλλά η γραφίδα και οι πλάκες. Σκεφτόμουνα κάτι και κρατούσα

σημειώσεις. Αν και (είχα) τα δίχτυα άδεια, είχα όμως γεμάτες τις πλάκες. Τα δάση και η

μοναξιά είναι μεγάλα ερεθίσματα της σκέψης. Όταν βρεθείς στο κυνήγι, θα είναι δυνατό και

σε σένα να φέρεις εκεί τις πλάκες : θα δεις όχι την Αρτεμη αλλά την Αθηνά να περιπλανιέται

στα βουνά. Γειά σου!

46



A' κλίση B' κλίση Γ κλίσηCera-ae(0) κερί Gaius-i Salus-utis*(0) σωτηρίαSilva-ae(0) δάσος Plinius-ii-i ββ+β-1·ΐ3**(ουδ) δίχτυDiana-ae Cornelius-ii-i Ρυ9ΜΙαΓβ3-ίυι,η***(αρς)

πλάκες αλειμμένες με κερίMinerva-ae Tacitus-i Solitudo-inis(0) μοναξιά

ΑρεΓ-ρπ(αρς) κάπρος Cogitatio-ionis(0) σκέψηνεπα^Ιυπι-^ουδ) κυνηγετική λόγχη

Venatio-ionis(0) κυνήγι

S+iΙυ3-ϊ(αρς) γραφίδα Μοη3-ηΐΊ3****(αρς) βουνόIncitamentum-i(ou6)ερέθισμα

Το ουσιαστικό salus-utis ως αφηρημένη έννοια δεν έχει πληθυντικό αριθμό.

Τα ουδέτερα τριτόκλιτα σε -e, -al, -ar σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -ΐ και την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε -ία και τη γενική πληθυντικού σε -ium. Το ουσιαστικό rete-is σχηματίζει την αφαιρετική ενικού σε -i και -e.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Ret - e Ret - iaΓ ενική Ret - is Ret - iumΔοτική Ret - i Ret - ibusΑιτιατική Ret - e Ret - iaΚλητική Ret - e Ret - iaΑφαιρετική Ret - i και -e Ret - ibus

***

Το ουσιαστικό pugiallares-ium έχει μόνο πληθυντικό αριθμό.

** **

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά που στη γενική του ενικού έχουν πριν από την κατάληξη δύο ή περισσότερα σύμφωνα σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium

47

* * * * *\/ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /- x Τα δευτερόκλιτα κύρια ονόματα, που είναι γνήσια λατινικά, συναιρούν στη γενική ενικού -ii σε ;χ -i. Σχηματίζουν επίσης κατά κανόνα την κλητική ενικού κατά το ουσιαστικό filius σε -ι και ; όχι σε -ie. (σχολική γραμματική σελίδα 15) /

\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ χ

Επίθετα :

Δευτερόκλιτα επίθετα :Proximus - α - um : γειτονικός, κοντινόςVacuus - α - um Plenus - α - um Magnus - α - um

άδειοςγεμάτοςμεγάλος

Τριτόκλιτα επίθετα :Tres - tr ia : τρεις (απόλυτο αριθμητικό)Ferox - cis : άγριος (τριγενές, μονοκατάληκτο και τριτόκλιτο)

Τριτόκλιτα επίθετα ;χ Τα τριτόκλιτα επίθετα θετικού βαθμού μπορεί να είναι τριγενή και τρικατάληκτα : celer - ; χ celeris - celere και acer - acris - acre. Μπορεί ακόμη να είναι τριγενή και δικατάληκτα: ; brevis - brevis - breve. Είναι ακόμη τριγενή και μονοκατάληκτα : ferox - ocis. Κλίνονται / όπως τα τριτόκλιτα ουσιαστικά, σχηματίζουν όμως την αφαιρετική ενικού σε -i, τη γενικής

χ πληθυντικού σε -ium και την ονομαστική - αιτιατική - κλητική πληθυντικού στα ουδέτερα σε ;

Αντωνυμίες :Suo : κτητική αντωνυμία γ' προσώπου για ένα κτήτοραEgo : προσωπική αντωνυμία α' προσώπουIpse : δεικτική αντωνυμίαAliquid : αόριστη αντωνυμίαTibi : προσωπική αντωνυμία β' προσώπου

48

Δεικτική / Οριστική αντωνυμία : ipse, ipsa, ipsum

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Ipse Ipsa IpsumΓ ενική Ipsius Ipsius IpsiusΔοτική Ipsi Ipsi IpsiΑιτιατική Ipsum Ipsam IpsumΚλητικήΑφαιρετική Ipso Ipsa Ipso

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Ipsi Ipsae IpsaΓ ενική Ipsorum Ipsarum IpsorumΔοτική Ipsis Ipsis IpsisΑιτιατική Ipsos Ipsas IpsaΚλητικήΑφαιρετική Ipsis Ipsis Ipsis

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο ΑπαρέμφατοInterrogo 1 ρωτάω

interrogo interrogavi interrogatum interrogare

Cogito 1 σκέφτομαι

cogito cogitavi cogitatum cogitare

Enoto 1κρατώσημειώσεις

enoto enotavi enotatum enotare

Adporto 1 φέρω

adporto ad portavi adportatum adportare

Erro 1 περιπλανιέμαι

erro erravi erratum errare

Rideo 2 γελώ

rideo risi risum ridere

Sedeo 2 κάθομαι

sedeo sedi sessum sedere

Habeo 2 habeo habui habitum habere49

έχωLicetεπιτρέπεται

2 licet licuit licere

Videoβλέπω

2 video vidi visum videre

Valeo είμαι υγιής

2 valeo valui valere

Capioπιάνω

3* capio cepi captum capere

Μέλλοντας - Οριστική

1η συζυγία 2P συζυγία SumAma - bo Dele - bo Er - oAma - bis Dele - bis Er - isAma - bit Dele - bit Er - it

Ama - bimus Dele - bimus Er - imusAma - bitis Dele - bitis Er - it isAma - bunt Dele - bunt Er - unt


Δευτερεύουσες προτάσεις :«cum in venationibus eris» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με Οριστική Μέλλοντα γιατί μας ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη και δηλώνει το σύγχρονο.

«etsi retia vacua habebam» : δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με Οριστική, γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Στην κύρια υπάρχει ο σύνδεσμος tamen.

50

Ασκήσεις :1. Ποια άλλα ουσιαστικά, όπως το cera-ae, γνωρίζετε, που έχουν δηλαδή άΛΛη σημασία

στον ενικό και άΛΛη στον πληθυντικό;2. Ποια άΛΛα ουσιαστικά ανεξάρτητα από την κΛίση, γνωρίζετε τα οποία απαντούν μόνο

στον πΛηθυντικό αριθμό;3. Να εντοπίσετε τα θηΛυκά προσηγορικά ονόματα της Γ' κΛίσης και να γράψετε τη γενική

και δοτική ενικού και πληθυντικού αριθμού.4. vacuum rete, feroces apri : να κΛίνετε τις συνεκφορές στον αριθμό που δίνονται.5. tu : να κΛίνετε την προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου στον πΛηθυντικό αριθμό.6. suo : να γράψετε την αντωνυμία στα άΛΛα πρόσωπα στο γένος, στον αριθμό και στην

πτώση που βρίσκονται.7. cepi, sedebam, lice b it: να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων.8. sunt : να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και να κΛίνετε την Οριστική

Παρατατικού και ΜέΛΛοντα.9. Να αναγνωρίσετε γραμματικά τις παρακάτω Λέξεις : apros, ipse, ad, proximo, sed,

aliquid, -que, cum, tamen, tib i, in, vacua, ceras, tres, stilus, quoque.

Ουσιαστικό Επίθετο Αντωνυμία Αριθμητικό Επίρρημα Πρόθεση Σύνδεσμος

10.να γράψετε τις πΛάγιες πτώσεις των ουδέτερων ουσιαστικών του κειμένου στον αντίθετο αριθμό.

11 .να γράψετε την ίδια πτώση των παρακάτω ουσιαστικών στον αντίθετο αριθμό : stilus, silvae, venationibus, montibus.

12 .να κΛιθούν όΛα τα επίθετα της β' και γ' κΛίσης στον αριθμό και στο γένος που βρίσκονται. Τι παρατηρείτε;

13 .να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τα ρήματα της β'συζυγίας.14.στις παρακάτω Λέξεις να υπογραμμίσετε την παρείσακτη και να δηΛώσετε σε τι

διαφοροποιείται : salutem, venationibus, solitudo, montibus, cogitationis15.να γίνουν οι απαραίτητες αΛΛαγές, ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά

ορθές:±- cum Romani in venationes sunt, pugillarium adportant i- propter solitudo Plinius cogito

16.να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις Λέξεις που σας δίνονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού την μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο :

i- cum Gaius in ..................... erat, pugillares.................. (silva, habeo)i- Gaius.......................habet.................. (solitude, incitamentum, cogitation)i- Videmus Minervam in.................................(mons, sedeo)

17.να γραφεί και να κλιθεί ο Μέλλοντας όλων των ρημάτων του κειμένου και να γραφούν οι αρχικοί τους χρόνοι.

51

18 .να χαρακτηριστούν όλες οι προτάσεις ανάλογα με το περιεχόμενο τους, την ποιότητα και τις σχέσεις τους με τις άλλες προτάσεις.

19.να διακρίνετε τις λέξεις σε προθέσεις και συνδέσμους : ad, sed, in, etsi, cum20.να σχηματίσετε προτάσεις νοηματικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού τις βάλετε

στο σωστό τύπο και στην ορθή σειρά :±- sedeo(μέλλovτaς), Γείε(ενικός), Plinius, adi- Plinius, Ιΐοε1·(μέλλοντας), Minerva, in, video, ΐΌοη3(πληθυντικός)

52

Μάθημα 9°

Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius

eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et

Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro

se ipsam in terfic it. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extrahit et delictum punire

parat. Polpulum concitat e t Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo

consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.


Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, ο έβδομος και τελευταίος από τους βασιλείς, χάνει την εξουσία

μ' αυτόν τον τρόπο. Ο γιος του, Σέξτος Ταρκύνιος, προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας, της

γυναίκας του Κολλατίνου. Ο σύζυγος και ο πατέρας και ο Ιούνιος Βρούτος τη βρίσκουν

περίλυπη. Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την αδικία και αυτοκτονεί με μαχαίρι. Ο

Βρούτος βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο και ετοιμάζεται να τιμωρήσει το

έγκλημα. Ξεσηκώνει το λαό και αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο. Ο ρωμαϊκός λαός,

ελεύθερος πια, αποφασίζει να εκλέξει δυο υπάτους, τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο.

53



A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίσηPudicitia-ae (θ) τιμή Tarquinius-ii-i βεχ^ΐ3(αρς) βασιλιάςLucraetia-ae Modus-i(apς) τρόπος υχοΓ-οπ3(αρς) σύζυγοςFemina-ae (θ) γυναίκα Filius-iϊ-ϊ(αρς)* γιός ΡαίεΓ-ίπ3(αρς)** πατέραςLacrima-ae (θ) δάκρυ Sextus-i \/υΙηυ3-επ3(ουδ) τραύμαIniuria-ae (θ) αδικία Collatinus-i ϋοΙθΓ-θΓΪ3(αρς) πόνος

Μαπίυ3-ΐ(αρς) σύζυγος έοη3υΙ-υΙΐ3(αρς) ύπατοςIunius-ii-iBrutus-i£υΙίεΓ-ίπ(αρς) μαχαίριDelictum-i(ouδ) έγκλημαΡορυΙυ3-ΐ(αρς) λαόςImperium-ii-i(ouδ) εξουσία

Filius-ii-i : συναιρεί τη γενική ενικού και σχηματίζει την κλητική ενικού σε -ΐ________________

\ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / /

Pater-tris : σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε -um και όχι σε -ium. Όμοια σχηματίζουν τηγενική πληθυντικού και τα τριτόκλιτα ουσιαστικά mater, fra ter.__________________________

Επίθετα :Δευτερόκλιτα επίθετα :Superbus - α - um : υπερήφανοςSeptimus - α - um : έβδομος (τακτικό αριθμητικό)Ultimus - α - um : τελευταίοςMaestus - α - um : λυπημένοςMagnus - α - um : μεγάλος

Αντωνυμίες :Hoc : δεικτική αντωνυμία Eius : οριστική αντωνυμία Eam : οριστική αντωνυμία Illis : δεικτική αντωνυμία Se : προσωπική αντωνυμία Ipsam : οριστική αντωνυμία

54

Δεικτική αντωνυμία ille , illa , illu d

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Ille Illa IlludΓ ενική Illius Illius IlliusΔοτική I ll i I l l i I l l iΑιτιατική Illum Illam IlludΚλητικήΑφαιρετική Illo Illa Illo

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική I ll i Illae IllaΓ ενική Illorum Illarum IllorumΔοτική Illis Illis IllisΑιτιατική Illos Illas IllaΚλητικήΑφαιρετική Illis Illis Illis

Ρήματα :

Οριστική Ενεστώτα και Μέλλοντα της 3πς και 4πς συζυγίας

Η οριστική Ενεστώτα ίω ν ρημάτων της 3ης ouguviac που έχουν χαρακτήρα σύμφωνο ή - u σχηματίζεται από : το ενεστωτικό θέυα + συνδετικό Φωνήεν + βασικές καταλήξεκ

Leg - ο Leg - is Leg - it

Leg - imus Leg - it is Leg - unt

Το απαρέμφατο Ενεστώτα σχηματίζεται : ενεστωτικό θέυα + συνδετικό Φωνήεν + re

Leg - ere

55

Η οριστική Ενεστώτα των ρημάτων της 4ης συζυγίας που έχουν χαρακτήρα - i σχηματίζεται από : το ενεστωτικό θέυα και τις βασικές καταλήξεις

Aud - ίο Aud - is Aud - it

Aud - imus Aud - it is Aud - iunt

Το απαρέμφατο Ενεστώτα σχηματίζεται : ενεστωτικό θέυα + re

Aud - ire

Ο Παρατατικός της 3ης και 4ης συζυγίας σχηυατίζεται όπως και ο Παρατατικός των ρηυάτων τη; 1ης και 2ης συζυγίας υε τη διαφορά ότι ανάυεσα στο θέυα του Ενεστώτα και το πρόσφυυα - ba παρευβάΛΛεται το - e.

Leg - e - bam Audi - e - bamLeg - e - bas Audi - e - basLeg - e - bat Audi - e - batLeg - e - bamus Audi - e - bamusLeg - e - batis Audi - e - batisLeg - e - bant Audi - e - bant

56

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοParo 1 ετοιμάζομαι να

paro paravi paratum parare

Concitoξεσηκώνω

1 concito concitavi concitatum concitare

Perdoχάνω

3 perdo perdidi perditum perdere

LaedoπροσβάΛΛω

3 laedo laesi laesum laedere

In te rfic ioσκοτώνω

3* interficio interfeci interfectum interficere

Extrahoβγάζω

3 extraho extraxi extractum extrahere

Adimoαφαιρώ

3 adimo ademi ademptum adimere

DeligoεκΛέγω

3 deligo delegi delectum deligere

Constituoαποφασίζω

3 constituo constitui constitutum constituere

Invenioβρίσκω

4 invenio inveni inventum invenire

Punioτιμωρώ

4 punio punivi punitum punire

Aperioαποκαλύπτω

4 aperio aperui apertum aperire


Ρήματα με δύο α ιτια τικές : αντικείμενο και κατηγορούμενο του αντικειμένου. Τα ρήματα που σημαίνουν βρίσκω - invenio - ονομάζω, προσφωνώ - saluto - εκλέγω - deligo - συντάσσονται συχνά με δύο αιτιατικές, τη μία ως αντικείμενο του ρήματος και την άΛΛη ωςκατηγορούμενο του αντικείμενου.

Τρόπος :• Με απΛά επιρρήματα• Με αφαιρετική - απρόθετη όταν συνοδεύεται από έναν προσδιορισμό (ομοιόπτωτο -

ετερόπτωτο) : hoc modo imperium perdit. Με εμπρόθετη αφαιρετική όταν δε συνοδεύεται από προσδιορισμό : vive cum virtute.

57

Ασκήσεις :1. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση

του άΛΛου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους.2. Να κΛιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου.3. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άΛΛου αριθμού

και στα τρία γένη και να δηΛωθεί το είδος τους.4. Να γραφεί το απαρέμφατο Ενεστώτα όΛων των ρημάτων του κειμένου και να δηΛωθεί το

είδος του (τεΛικό - ειδικό).5. Στις παρακάτω ομάδες Λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινό έχουν οι

παρείσακτες Λέξεις με τις υπόΛοιπες Λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνται απ' αυτές;

i- Septimum, regum, imperium, maestum, magnum, antiquum, magnificum, possum4- Eius, filius, ipsius, huius, illius, regius4- Perdit, laedit, aperit, extrahit, adimit, constituit, invenit4- Perdere, laedere, genere, adimere, constituere, deligere, vulnerei- Regis, patris, lacrimis, vulneris, consulis, civitatis, imperiis, doloris

6. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού τους κΛιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες αν μετασχηματισθούν, δεν δίνουν αποδεκτό νόημα :

i- Hic suum regnum perdit.4- Tarquinius imperium propter impudentiam fili sui perdit.4- I lle pudicitiam uxoris eius laedit.4- I lle delictum punier parat.4- Pater puellae invenit eam maestam.

7. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις Λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη Λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάΛΛηΛο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε Οριστική Παρατατικού).

i- Tarquinius Superbus septimus atque..................... regnum............(suum, ultimus).4~ Tarquinius propter imprudentiam....................................imperium perdit (suus,

filius).4- F ilius..................................... imperium adimit (pater, suus).4- .................... regnum non licet puellarum pudicitiam.................(laedo, filius).4~ Pudicitiam ................... Collatini Sextus Tarquinius laedit et propter

hanc..............pater................ imperium perdit (uxor, is, iniuria).8. να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάΛΛηΛο τύπο των ουσιαστικών :

Ενικός αριθμόςΓ ενικήΔοτικήΑιτιατική delictumΑφαιρετική modo cultro

58

T1Ληθυντικός αριθμόςΓ ενικήΔοτικήΑιτιατικήΑφαιρετική lacrimis

9. στους παρακάτω ρηματικούς τύπος να γράψετε τους τύπους που ζητούνται :

• perdit : γ' ενικό Οριστικής Ενεστώτα• laedit : απαρέμφατο Ενεστώτα• inveniunt : β' ενικό Οριστικής Παρατατικού και α' πΛηθυντικό Οριστικής

Ενεστώτα• in te rfic it : γ' πΛηθυντικό Οριστικής Παρατατικού• extrax it : β' πΛηθυντικό Οριστικής Ενεστώτα• punire : a' πΛηθυντικό Οριστικής Παρατατικού• adimit : γ' ενικό Οριστικής Παρατατικού• deligere : αρχικοί χρόνοι• constituit : απαρέμφατο Ενεστώτα

10.να αντικαταστήσετε την υπογραμμισμένη Λέξη με τον αντίστοιχο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc. Έπειτα οι κΛιτοί τύποι της πρότασης να μεταφερθούν στον άΛΛο αριθμό.

i- Filius regis Sextus est4- Feminam inveniunt maestami- Cultrum ex vulnere maritus extraxiti- Tarquinium Collatinum et Iunium Brutum consules deligit populus Romanus i- Historiam narrat pater filio

11 .να αναγνωριστούν τα επίθετα του κειμένου και να κΛιθούν στο γένος και στο βαθμό που βρίσκονται.

12.να κΛιθούν οι συνεκφορές : mango dolore, se ipsam, duo consules.13.να εξηγήσετε τη σημασιοΛογική διαφορά που θα προκύψει αν στη θέση της προσωπικής

αντωνυμίας μπει ο ίδιος τύπος της αντωνυμίας : is, ea, id : ................. cultro se ipsamin te rfic it.............

14 .να μετατρέψετε τη δεύτερη πρόταση σε απαρεμφατική εξαρτώντας την από την πρώτη : i- Tarquinius Superbus dicit... Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit i- Brutus dicit... Tarquinius Superbus hoc modo imperium perdit 4- Tarquinius Superbus dicit... Filius Tarquini Superbi pudicitiam Lucretiae laedit i- Maritus Lucretiae debet... Maritus Lucretiae delictum punit 4- Brutus iubet Tarquinium Superbum... Tarquinius Superbus exulat 4- Brutus concitat poplulum Romanum... Populus Romanus imperium Tarquinio

Superbo adimit4- Brutus imperat populo Romano... Populus Romanus duos consules deligit 4- Brutus constituit... Brutus concitat populum.

59

Μάθημα 10°

Aeneas bellum ingens geret in Ita lia. Populos feroces contundet, mores eis imponet et

moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab

Lavinio tran fe re t et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios,

Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque

de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo

ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo

accipies.


Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία. Θα συντρίψει άγριους λαούς, θα τους

επιβάλλει θεσμούς και θα κτίσει τείχη. Εσύ τον Αινεία θα φέρεις στον ουρανό. Αργότερα, ο

Ίουλος, ο γιός του Αινεία, θα μεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την

Αλβα Αόγγα. Μετά από τριακόσια χρόνια η Ίλ ια θα γεννήσει δυο γιούς, το Ρωμύλο και το

Ρώμο, τους οποίους θα θρέψει μια λύκαινα. Ο Ρωμύλος θα κτίσει τα Αρεια τείχη και θα

ονομάσει τους Ρωμαίους από το όνομά του. Η εξουσία θα είναι χωρίς τέλος για τους

Ρωμαίους. Ο Καίσαρας Αύγουστος καταγόμενος από τον Ίουλο, θα κλείσει τις πόρτες του

πολέμου και θα ξαναφέρει το Κρόνιο βασίλειο. Εσύ θα δεχτείς αυτόν στον ουρανό, όπως τον

Αινεία.

60



A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίσηAeneas-ae ΒεΜυην^ουδ) πόλεμος Mos-ris (αρς) ήθοςItalia-ae ΡορυΙυ3-ΐ(αρς) λαός Moenia-ium (ουδ) ** τείχηAlba Longa ίαβΙυιη-Κουδ) * ουρανός Nomen-inis (ουδ) όνομαLupa-ae (θ) λύκαινα Iulus-i Finis-is (αρς) * * * τέλοςIlia-ae ΡΐΙΐυ3-ϋ-ΐ(αρς) γιός Mars-rtisPorta-ae (θ) πύλη Ι^^ηυιπ-ΐ(ουδ) βασίλειο Caesar-aris

Αηηυ3-ΐ(αρς) έτοςΙΐ'ηρβπυΐ'η-ϋ-ΐ(ουδ) εξουσίαAugustus-iRomanus-iRomulus-iRemus-i

Caelum-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι ουδετέρου γένους και στον πΛηθυντικό αρσενικού γένους.

**

Moenia-ium : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού.

* * *

Finis-is : ως ισοσύλλαβο ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε - ium και την αιτιατική πληθυντικού σε - is και - es. Το ουσιαστικό είναι ετερόσημο καθώς στον ενικό σημαίνει «όριο» και στον πληθυντικό «όρια της χώρας, περιοχή, χώρα».

61

Επίθετα :Δευτερόκλιτα επίθετα :Trecenti - a e - a : (μόνο πληθυντικού αριθμού) τριακόσιοι Duo - a e - a : δύο (σελίδα 56 σχολικής γραμματικής)Suus - α - um : δικός τουOrtus - α - um : (μετοχή παθητικού Παρακειμένου του ρ. orior) καταγόμενος Saturnius - α - um : του Κρόνου Martius - α - um : του Αρη

Τριτόκλιτα επίθετα :Ingens - ntis : (τριγενές - μονοκατάληκτο) πελώριος, φοβερός Ferox - ocis : (τριγενές - μονοκατάληκτο) άγριος


Eis : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμίαTu : προσωπική αντωνυμίαQuos : αναφορική αντωνυμίαSuo : κτητική αντωνυμίαHunc : δεικτική αντωνυμία

62

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοAppelloονομάζω

1 appello appellavi appellatum appellare

Gero 3 κάνω, διεξάγω

gero gessi gestum gerere

Contundoσυντρίβω

3 contundo contudi contusum contundere

Imponoεπιβάλλω

3 impono imposui impositum imponere

Condoκτίζω

3 condo condidi condotum condere

Feroφέρνω

3 fero tuli latum ferre

Transferoμεταφέρω

3 transfero transtuli translatum transferre

Parioγεννώ

3* pario pe peri partum parere

Claudoκλείνω

3 claudo clausi clausum claudere

Restituoαποκαθιστώ

3 restituo restitui restitutum restituere

Accipioυποδέχομαι

3* accipio accepi acceptum accipere

Munioοχυρώνω

4 munio munivi munitum munire

Nutrioανατρέφω

4 nutrio nutrivi nutritum nutrire

Oriorκατάγομαι

4 orior ortus sum oriri

s \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ ^❖ Το ρήμα pario σχηματίζει μετοχή μέλλοντα pariturus και ανήκει στα 15 ρήματα της

συζυγίας που ονομάζεται 3*, όπως και το ρήμα accipio.❖ Το ρήμα orior σχηματίζει μετοχή μέλλοντα oriturus. Είναι αποθετικό, δηλαδή /

κλίνεται όπως τα παθητικά ρήματα, έχει όμως ενεργητική διάθεση και 6 ενεργητικούς τύπους : μετοχή ενεστώτα, υποτακτική μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα, μετοχή μέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο.

63

Οριστική ενεργητικού Μέλλοντα 3πς και 4πς συζυγίαςΗ Οριστική Μέλλοντα των ρηυάτων rnc 3^ς και 4ης συζυγίας σχηματίζεται : από το ενεστωτικό θέυα + χαρακτηριστικό φωνήεν ( α νια το πρώτο πρόσωπο και e νια τα υπόλοιπα) + βασικές καταλήζεκ.

3Ρ συζυγία 4 1 συζυγίαLeg - am Audi - amLeg - es Audi - esLeg - et Audi - et

Leg - emus Audi - emusLeg - etis Audi - etisLeg - ent Audi - ent

Το ρήμα fero

Κλίνεται όπως τα άλλα ρήματα της 3ης συζυγίας, με τη διαφορά ότι στον Ενεστώτα και στους άλλους χρόνους που παράγονται απ' αυτόν (Παρατατικό και Μέλλοντα) αποβάλλει το θεματικό Φωνήεν - e όταν ακολουθεί -r και το θευατικό Φωνήεν -ι όταν ακολουθεί -s ή-t.

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας απαρέμφατοενεστώτα

Fer - o Fer - ebam Fer - am

Fer - re

Fer - s Fer - ebas Fer - esFer - 1 Fer - ebat Fer - et

Fer - imus Fer - ebamus Fer - emusFer- tis Fer - ebatis Fer - etis

Fer - unt Fer - ebant Fer - ent

64

Δευτερεύουσες προτάσεις :«quos lupa nutriet» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο filios. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quos και εκφέρεται με οριστική nutriet για να δηλώσει το πραγματικό.« ut Aeneam acceperis» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και οριστική και δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

Καταγωγή :S Απρόθετη αφαιρετική ή ex + αφαιρετική, για να δηλώσουμε άμεση καταγωγή ή

κοινωνική τάξηS Ab + αφαιρετική, για να δηλώσουμε έμμεση, μακρινή καταγωγή

Σύνταξη του post❖ Όταν χρησιμοποιείται ως πρόθεση συντάσσεται με αιτιατική❖ Όταν χρησιμοποιείται ως επίρρημα χρονικό τότε συντάσσεται με αφαιρετική του

ποσού/μέτρου ή διαφοράς (σ' αυτήν την περίπτωση η αφαιρετική τίθεται πριν από το post)


65

Ασκήσεις :1. Να εντοπίσετε τα ουδέτερα ουσιαστικά της γ' κΛίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις

στον πΛηθυντικό αριθμό.2. mores, fine : να γράψετε τη γενική πληθυντικού των Λέξεων. Να δικαιολογήσετε τη

διαφορετική κατάληξη.3. caelum : να καταγράψετε ουσιαστικά από τα αρχαία και νέα Ελληνικά τα οποία είναι

ανώμαλα κατά το γένος, όπως το caelum.4. feres : ποιες ανωμαλίες παρουσιάζει το ρήμα όσον αφορά τους τύπους που σχηματίζονται

από το θέμα του Ενεστώτα f e r - .5. Οι παρακάτω τύποι να μεταφερθούν στο £>' πληθυντικό πρόσωπο της Οριστικής όλων των

χρόνων :Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος

Μέλλοντας

GeretFeresMunietEritAppellabitRestituetImponetTranferet

6. Να ξαναγράψετε το κείμενο εξαρτώντας όλα τα ρήματα (εκτός του e rit) από την πρόταση Jup ite r narrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο.

7. Aeneas bellum .... Albam Longam m un ie t: να μετατραπούν τα ρήματα σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το ρήμα debeo.

8. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί και να τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό :Fine, annos, regnum,lupa, filius, mores, caelo, portas, nominee

A' κλίση Αντίθετοςαριθμός B' κλίση Αντίθετος

αριθμός Γ κλίση Αντίθετοςαριθμός Παρατηρήσεις

9. «Romulus...accipies» : να μεταφέρτε τα ρήματα του αποσπάσματος στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού στον Ενεστώτα, Παρατατικό και Μέλλοντα.

10.να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των αντωνυμιών στον αντίθετο αροθμό του ίδιου γένους.11 .να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο :

66

gerescondit

transferemuseritis

parient

12 .moenia, Martia, Saturnium, regnum : να κΛιθούν στον αριθμό που βρίσκονται.13.με ποια άΛΛη πρόταση ισοδυναμεί η φράση : post trecentos annos;14.να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άΛΛου αριθμού

τους κΛιτούς τύπους :i- illa Aeneam in caelo accipiet i- lupa filios Iliae nutriet i- tu bellum ingens geris 4- populum ferocem contundis

15.να γίνουν οι απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι παρακάτω προτάσεις να είναι συντακτικά ορθές και νοηματική αποδεκτές :

i- Venus Caesarem ad caelo fe re t 4- Aeneas populus feroces mores imponet ±- Romulus Romanos de suo nominee appellabit i- I lle bellum ab Lavinium in Alba Longa tran fere t

16.Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit: αν στη θέση του suo είχαμε την αντωνυμία eius, ποια θα ήταν η διαφορά στη σημασία;

67

Μάθημα 11ο

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello

superavit e t Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum

elephantis transiit. Ubi in Ita lia fu it, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas

copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus

audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV

annos in Ita lia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ib i Hannibal

bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam

dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.


Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 ετών, νίκησε όλα τα έθνη της Ισπανίας

με πόλεμο και κατέλαβε με τη βία το Σάγουντο. Μετά πέρασε με ελέφαντες τις Άλπεις, που

χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Όταν βρέθηκε στην Ιταλία, κοντά στον ποταμό Τίκινο,

στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις

στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων. Ο ρωμαϊκός λαός πληροφορήθηκε έντρομος τη σφαγή

των Καννών. Στο Φαλερνό αγρό ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου.

Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί

ο Αννίβας προσπάθησε μάταια να τελειώσει τον πόλεμο (με συνθήκη) εναντίον των Ρωμαίων.

Τελικά έδωσε μάχη εναντίον του Πόπλιου Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι

κέρδισαν τη νίκη.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ B 'ΛΥΚΕΙΟΥ

68



A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίσηHispaniae -ae (Θ) Annus - ΐ(αρς) χρόνος Hannibal - alisIta lia - ae (Θ) Bellum - ΐ(ουδ) πόΛεμος Dux - cis (αρς) ηγεμόναςTrebia - ae (αρς) Saguntum - i Gens - ntis (θ) έθνοςCannae - arum* (αρς) Elephantus - i*** \/js** **

Copia - ae** (Θ) Ticinus - i Alpes - iumInsidiae - arum (θ) ενέδρα Trasumenus - i Elephas -ηίΐ3(αρς)εΛέφανταςAfrica - ae Romanus - i Glades - is (θ) σφαγήVictoria - ae (θ) νίκη Populus - ΐ(αρς) Λαός Scipio - ionisZama - ae Ager - gri(apς) αγρός

Fabius - iiMaximus - i

*

τα ουσιαστικά Cannae-arum, insidiae-arum έχουν μόνο πΛηθυντικό αριθμό.

^ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Το ουσιαστικό copia-ae είναι ετερόσημο : στον ενικό σημαίνει αφθονία και στον πΛηθυντικόστρατιωτικές δυνάμεις.

\ \ \ \

***

Elephantus - ι και elephas - ntis : το ουσιαστικό κΛίνεται σύμφωνα με τη (V και γ' κΛίση. Ανήκει στα ετερόκλιτα και αφθονούντα ουσιαστικά.

** **

Vis : το ουσιαστικό είναι εΛΛειπτικό στον ενικό αριθμό, ενώ έχει οΛόκΛηρο τον πΛηθυντικό αριθμό : vis - - vim - vi / vires virium viribus vires vires viribus

69

Επίθετα :Δευτερόκλιτα επίθετα :Romanus - α - um : Ρωμαϊκός Pavidus - α - um : έντρομος Falernus - α - um : ΦαλερνόςNatus - α - um : γεννημένος. Είναι μετοχή παθητικού παρακειμένου του αποθετικού ρήματος nascor. Η μετοχή μέλλοντα του ρήματος είναι nasciturus.

Τριτόκλιτα επίθετα :Carthaginiensis - is - e : Καρχηδονιακός Omnis - is - e : ολόκληροςCannensis - is - e : από τις Κάννες

Αντωνυμίες :Quae : αναφορική Se : προσωπική

70

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοSupero 1 νικώ

supero superavi superatum superare

Expugno 1 κυριεύω

expugno expugnavi expugnatum expugnare

Profligo 1 κατατροπώνω

profligo profligavi profligatum profligare

Revoco 1 ανακαλώ

revoco revocavi revocatum revocare

Dimico 1 αγωνίζομαι

dimico dimicavi dimicatum dimicare

Reporto 1 κερδίζω

reporto reporto reportavi reportare

Deleo 1 καταστρέφω

deleo delevi deletum delere

Compleo 2 συμπληρώνω

compleo complevi completum completum

Nascor αποθ. γεννιέμαι

nascor natus sum natum nasci

Seiungo 3 χωρίζω

seiungo seiunxi seiunctum seiungere

Compono 3 τελειώνω τον πόλεμο

compono composui compositum componere

Cupio 3* επιθυμώ

cupio cupivi cupitum cupere

Transeoδιέρχομαι

transeo transi(v)i transitum transire

Audio 4 πληροφορούμαι


Expedio 4 απελευθερώνω

expedio expedivi expeditum expeditum

71

Ενεργητικός ΤΤαρακειμένος - Υπερσυντέλικος - Συντελεσμένος ΜέλλονταςΟι αρχικοί χρόνοι του ρήματος στα λατινικά με βάση τους οποίους σχηματίζονται όλοι οι

άλλοι ρηματικοί τύποι είναι 4 : ο ενεστώτας (ενεστωτικό θέμα), ο παρακείμενος (θέμα παρακειμένου), το σουπίνο (θέμα σουπίνο) και το απαρέμφατο ενεστώτα (θέμα ενεστωτικού απαρεμφάτου). Απ' αυτούς τους χρόνους σχηματίζονται όλοι οι τύποι του ρήματος :

> Ενεστωτικό θέμα : ενεστώτας, παρατατικός, μέλλοντας ενεργητικής και παθητικής φωνής

> θέμα παρακειμένου : παρακειμένος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας ενεργητικής φωνής

> θέμα σουπίνο : μετοχή ενεργητικού μέλλοντα και μετοχή παθητικού παρακειμένου> θέμα ενεστωτικού απαρεμφάτου υποτακτική ενεργητικού και παθητικού

παρατατικού

Ενεργητικός ΤΤαρακειμένος l nc - 2πς - 4πς συζυγίας :ο χρονικός χαρακτήρας όλων των χρόνων που σχηματίζονται από το θέμα του παρακειμένου είναι -ν-, έτσι το θέμα του παρακειμένου διαμορφώνεται σε : amav-. delev-, audiv-. Οι καταλήξεις του παρακειμένου είναι :

-/' - is ti, it, -imus, -is tis , -e ru n t/-e re

Παρακείμενος sum Παρακείμενος 1ης συζυγίας

Παρακείμενος 2Ρς συζυγίας

Παρακείμενος 4 κ συζυγίας

Fu- i Amav - i Delev - i Audiv - iFu - isti Amav - isti Delev - isti Audiv - istiFu - it Amav - it Delev - it Audiv - itFu - imus Amav - imus Delev - imus Audiv - imusFu - istis Amav - istis Delev - istis Audiv - istisFu - erunt/-ere Amav - erunt/-ere Delev - erunt/-ere Audiv - erunt/-ere

Υπερσυντέλικος l nc - 2nc - 4nc συζυγίαςΣχηματίζεται από το θέμα του Παρακειμένου + -era + βασικές καταλήξεις

Υπερσυντέλικοςsum

Υπερσυντέλικος 1ης συζυγίας

Υπερσυντέλικος 2Ρς συζυγίας

Υπερσυντέλικος 4 )ς συζυγίας

Fu - eram Amav - eram Delev - eram Audiv - eramFu - eras Amav - eras Delev - eras Audiv - erasFu - erat Amav - erat Delev - erat Audiv - eratFu - eramus Amav - eramus Delev - eramus Audiv - eramusFu - eratis Amav - eratis Delev - eratis Audiv - eratisFu - erant Amav - erant Delev - erant Audiv - erant

72

Συντελεσμένος Μέλλοντας 1ης - 2ης - 4ης συζυγίας

Συντελεσμένος Μέλλοντας sum

Συντελεσμένος Μέλλοντας 1ης συζυγίας

Συντελεσμένος Μέλλοντας 2Ρς συζυγίας

Συντελεσμένος Μέλλοντας 4 )ς συζυγίας

Fu - ero Amav - ero Delev - ero Audiv - eroFu - eris Amav - eris Delev - eris Audiv - erisFu - e rit Amav - e rit Delev - e rit Audiv - e ritFu - erimus Amav - erimus Delev - erimus Audiv - erimusFu - eritis Amav - eritis Delev - eritis Audiv - eritisFu - erint Amav - erint Delev - erint Audiv - erint

Το ρημα EO (eo-ii-itum -ire)

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος ΣυντελεσμένοςΜέλλοντας

Eo Ibam Ibo I i - ivi Ieram IeroIs Ibas Ib is Is t i Ieras IerisI t Iba t Ib it I i t Ie ra t Ie r itImus Ibamus Ibimus Iimus Ieramus IerimusI t is Ibatis Ib itis Is tis Iera tis Ie r itisEunt Ibant Ibunt Ierunt Ierant Ie rin t

73

Συντακτικό

Οι χρονικές προτάσεις στα Λατινικά εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους, ubi, ut. simul, postquam και εκφέρονται κατά κανόνα με οριστική παρακειμένου, όταν δηλώνουν το γεγονός που συνέβη μία μόνο φορά στο παρελθόν. Ο σύνδεσμος ubi δείχνει το σύγχρονο ή μια πράξη που συνέβη λίγο πριν από την πράξη της κύριας πρότασης, ενώ ο σύνδεσμος postquam δείχνει απλώς το προτερόχρονο.

Η πρόθεση a(b) συντάσσεται πάντα με αφαιρετική και δηλώνει την απομάκρυνση.. Λ / . .

Η αφαιρετική bello με ρήματα που έχουν τη σημασία αγωνίζομαι, πολεμώ, νικώ : dimico, pugno, victoriam, reporto, είναι αφαιρετική οργανική του τρόπου.

Δευτερεύουσες προτάσεις :«quae Italiam ab Gallia seiungunt» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Alpes. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική νια να δηλώσει το πραγματικό.

«ubi in Ita lia fu it» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ub[m \ εκφέρεται με οριστική παρακειυένουν\α να δηλώσει το σύγχρονο.

74

Ασκήσεις :1. να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των τύπων της αφαιρετικής που βρίσκονται στο

κείμενο.2. να βρείτε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου : να αναγνωρίσετε το γραμματικό γένος,

την πτώση και τον αριθμό τους. Να γράψετε τον ίδιο τύπο στον άΛΛο αριθμό.3. να κΛίνετε στην οριστική παρακειμένου όΛα τα ρήματα του κειμένου.4. να αντικαταστήσετε χρονικά όΛα τα ρήματα του κειμένου.5. με ποιες πτώσεις συνδέονται οι προθέσεις : ab, cum, in, ex, ad, apud, de sine ;6. στα παρακάτω ρήματα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται :

> superavit : β' ενικό και πΛηθυντικό οριστικής μέΛΛοντα> expugnavit : γ' ενικό οριστικής παρατατικού και μέΛΛοντα> transit : a' πΛηθυντικό οριστικής παρακειμένου και υπερσυντελίκου> profligavit : β' πΛηθυντικό οριστικής παρατατικού και συντ. μέΛΛοντα> revocaverunt: γ' πΛηθυντικό οριστικής ενεστώτα και παρακειμένου> complevit : β' ενικό οριστικής υπερσυντελίκου και συντ. μέΛΛοντα> componere : a' ενικό οριστικής παρακειμένου και υπερσυντελίκου.

7. στις παρακάτω συνεκφορές να δώσετε τις πτώσεις που ζητούνται :> cladem Cannensem : αιτιατική πληθυντικού και γενική πληθυντικού> dux Carthaginiensis : αφαιρετική ενικού και πληθυντικού> agro Falerno : κλητική ενικού και πληθυντικού> populus Romanus γενική ενικού και πληθυντικού

8. να μετατρέψετε την πρώτη πρόταση σε χρονική χρησιμοποιώντας το σύνδεσμο ubi και postquam ανάλογα με τη σημασία τους και να κάνετε τις απαιτούμενες αλλαγές :

> Hannibal, dux Carthaginiensis, VI e t XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit e t saguntun vi expugnavit.

> Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ib i Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit.

> Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Ita lia fu it, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit e t delevit.

9. να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων :

> dux gentes Hispaniae bello superavit.> Populus Romanus cladem pavidus audivit.

10.να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας τον κατάλληλο τύπο των λέξεων που βρίσκονται σε παρένθεση :

> ubi Hannibal in Ita lia ............. (sum), exercitum Romanorum.............. (vinco) potuit> dux Carthaginiensis apud ............... (Cannae) milites Romanos............(proelium

vicit.

75

Μάθημα 12°

L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad

vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris

cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. "Quid est"

inquit "mea Tertia? Cur tris tis es? Quid tib i accidit? "Mi pater" respondit illa "Persa

periit". Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae

d ix it "omen accipio". Sic ex fortu ito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit.


Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, ύπατο για δεύτερη φορά, έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του

βασιλιά Περσέα. Μόλις γύρισε σπίτι του το βραδάκι, η κορούλα του η Τέρτια, η οποία ήταν

πολύ μικρούλα τότε, έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα. Ο πατέρας της έδωσε ένα φιλί αλλά

παρατήρησε ότι ήταν λίγο στενοχωρημένη. Είπε : «τι τρέχει Τέρτια μου; Γιατί είσαι

στενοχωρημένη; Τι σου συνέβη;» εκείνη απάντησε : «πατέρα μου, πέθανε ο Πέρσης».

Πράγματι είχε πεθάνει ένα σκυλάκι με αυτό το όνομα, που η κοπέλα το αγαπούσε πολύ. Τότε

ο πατέρας είπε στην Τέρτια : «δέχομαι τον οιωνό». Έτσι προγεύτηκε στην ψυχή την ελπίδα

περίλαμπρου θριάμβου χάρη σ' ένα τυχαίο λόγο.

76

Γραμματική


A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίση E ' κλίσηPerses - ae* Lucius-ii-i ** ίοπ3υΙ-Ιί3(αρς)

ύπατοςComplexus-us (αρς) αγκαλιά

Spes-ei (θ) ελπίδα

Filiola - ae (θ) κορούΛα

Aemilius-ii-i** βεχ-9Ϊ3(αρς)βασιλιάς

Tertia - ae Paulus-i Pater-tris*** (αρς) πατέρας

Filia - ae (Θ) κόρη

Bellum-i(ou5)πόλεμος

Nomen-inis(ou5)όνομα

Puella - ae (Θ) κορίτσι

\/ε3ρεΓ-επ(αρς)βραδάκι

Omen-inis(ou5)οιωνός

Persa - ae Osculum-i(ou5)φιλίέα ίε Ι^ -^α ρ ς )σκυλάκιDictum-i(ou5)λόγοςTriumphus- ΐ(αρς) θριάμβοςΑηιπ^-^αρς)ψυχή

*

Perses - ae :\ το ουσιαστικό είναι α' κλίσης. Κλίνεται ως εξήςΟνομαστική PersesΓενική PersaeΔοτική : PersaeΑιτιατική Persen - PersamΚλητική Perse - PersaΑφαιρετική : Perse - Persa

**

Τα γνήσια λατινικά κύρια ονόματα συναιρούν τη γενική ενικού και σχηματίζουν τη κλητικήενικού Luci - Aemili.

77

* * *

Pater-tris : το ουσιαστικά σχηματίζει τη γενική πληθυντικού -ium. Όμοια σχηματίζουν τη γενική ενικού και τα ουσιαστικά mater, fra ter.

Επίθετα :

Δευτερόκλιτα επίθετα :Parvulus - α - um : μικρούλης (υποκοριστικό του parvus) Tristiculus - α - um : λιγάκι θλιμμένος Fortuitus - α - um : τυχαίος Praeclarus - α - um : ένδοξος

Τριτόκλιτα επίθετα :Tristis - is - e : λυπημένος


Eius : δεικτική - επαναληπτική - οριστικήQuae : αναφορικήEam : δεικτική - επαναληπτικήQuid : ερωτηματική αντωνυμίαMea : κτητική αντωνυμίαTibi : προσωπική αντωνυμίαMi : κτητική αντωνυμίαIlla : δεικτική αντωνυμίαEo : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμίαQuem : αναφορική αντωνυμία

78

Ερωτηματική αντωνυμία : quis, quid

Ενικός αριθμόςαρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονομαστική Quis QuidΓ ενική Cuius CuiusΔοτική Cui CuiΑιτιατική Quem QuidΚλητικήΑφαιρετική Quo Quo

Πληθυντικός αριθμόςαρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονομαστική Qui quae QuaeΓ ενική Quorum quarum QuorumΔοτική Quibus QuibusΑιτιατική Quos quas QuaeΚλητικήΑφαιρετική Quibus Quibus

79

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο ΑπαρέμφατοAmoαγαπώ

1 amo amavi amatum amare

Doδίνω

1 do dedi datum dare

Respondeoαπαντώ

2 respondeo respondi responsum respondere

Geroκάνω, διεξάγω

3 gero gessi gestum gerere

Obtingit μου Λαχαίνει

3 obtingit obtigit obtingere

Curroτρέχω

3 curro curravi curratum currare

Acciditσυμβαίνει

3 accidit accidit accidere

Accipioδέχομαι

3* accipio accepi acceptum accipere

DicoΛέω

3 dico dixi dictum dicere

Praesumoπρογεύομαι

3 praesumo praesumpsi praesumptum praesumere

Redeo(ανώμαΛο)

redeo redii reditum redire

Pereo(ανώμαΛο)

pereo perii peritum Perire

Animadvertoπαρατηρώ

3 animadverto animadverti animadversum animadvertere

80

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ 2001 - ΟΡΟΣΗΜΟ

Το ρήμα inquam

Οριστικήενεστώτας παρατατικός μέλλοντας παρακείμενος

Inquam (inquii)Inquis Inquies InquistiInquit Inquiebat Inquiet Inquit(inquimus) (inquimus)(inquitis)Inquiunt

προστακτική ενεστώτα μετοχή ενεστώτα

Inquiens

InqueInquito

81

Ενεργητικός Παρακείμενος ρημάτων γ' συζυγίας• σε -vi ή -ui : quaero - quaesivi• σε -si : gero - gessi, laedo - laesi, claudo - clause• με έκταση του θεματικού φωνήεντος : lego - legi• με αναδιπλασιασμό : curro - cucurri, που όμως χάνεται τις περισσότερες φορές

όταν τα ρήματα είναι σύνθετα.• Χωρίς μεταβολή του ενεστωτικού θέματος : animadverto - animadverti• Οι καταλήξεις είναι ίδιες μ1 αυτές των άλλων συζυγιών.


Δευτερεύουσες προτάσεις :«U t domum ad vesperum red iit» : δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο U t και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου για να δηλώσει το γεγονός που συνέβη μία μόνο φορά στο παρελθόν.

«quae tum erat admodum parvula» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο filiola. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγματικό.

«quem puella multum amabat» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο catellus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quem και εκφέρεται με οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγματικό.

82

Ασκήσεις :1. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στην αντίστοιχη

πτώση του άλλου αριθμού.2. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά από τις αντωνυμίες του κειμένου.3. Persa periit : να κλίνετε την πρόταση στον ενικό και πληθυντικό αριθμό με το ρήμα στην

οριστική του Ενεστώτα.4. Οι παρακάτω ρηματικοί τύποι να μεταφερθούν στο £>' πληθυντικό πρόσωπο της

Οριστικής του Παρατατικού και του Παρακειμένου :

□ Rediit□ Est□ Respondit□ Perierat□ Dixit□ Praesumpit

5. Mi pater, Persa p e r iit : να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την από την έκφραση : « illa respondit».

6. να κλιθούν οι συνεκφορές στον αντίθετο αριθμό : mi pater, eo nominee, Perse7. να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στα λατινικά :

ο αφού η Τέρτια έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της, του έδωσε ένα φιλί ο μόλις ο Παύλος επέστρεψε στη Ρώμη, έκανε πόλεμο κατά του Περσέα

8. να μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό τους κλιτούς τύπους :ο pater osculum filiae dedit sed animadvertit eam esse tristiculam o perierat enim catellus, quem puellam multum amabat

9. να κάνετε στις προτάσεις που ακολουθούν τις απαραίτητες αλλαγές, έτσι ώστε να είναι συντακτικά - νοηματικά αποδεκτές. Να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις :

ο postquam Romani bellum gerebant, redierunt in Romam o Aemilius Paulus consul filiam osculo dedit

10 .να συμπληρώσετε τους τύπους :o Aemilius Paulus pater T e rti..........Fu......o Tertia catell......habebat, qui per........... (πρκ)o Pater Tertiae tris ticu l...... erat

11 .cum Perse, ad vesperum, ex dicto : να συντάξετε τους εμπρόθετους και να δηλώσετε τη συντακτική τους λειτουργία.

12.να αντικαταστήσετε χρονικά όλους τους ρηματικούς τύπους του κειμένου.13.να μεταφέρετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση :

Cicero narrat....ο L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit, o Ad complexum patris cucurit.o Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam.o

83

Μάθημα 13°

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat.

Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum te rro r animos militum

invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de

stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt.

Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit!


Ο ΣουΛπίκιος ΓάΛΛος ήταν ύπαρχος του Αεύκιου Αιμίλιου Παύλου, που διεξήγαγε πόλεμο

εναντίον του βασιλιά Περσέα. Ξαφνικά μια ξάστερη νύχτα η σελήνη έπαθε έκλειψη. Τρόμος

κατέλαβε τις ψυχές ων στρατιωτών λόγω του αιφνίδιου φοβερού θεάματος και ο στρατός

έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη φύση του ουρανού και για τη

στάση και τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης και μ' αυτόν τον τρόπο έστειλε το

στρατό με αναπτερωμένο το ηθικό στη μάχη. Έτσι τα ελευθέρια μαθήματα του Γάλλου

άνοιξαν το δρόμο σε εκείνη τη λαμπρή νίκη του Παύλου. Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο

του ρωμαϊκού στρατού, ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.

84



A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίσηPerses-ae Sulpicius-ii-i Nox-ctis***(0)

νύχταExercitus-us (αρς) στρατός

Luna-ae *(θ) σελήνη Gallus-i ΤβΓΓ0Γ-0ΓΪ3(αρς)τρόμος

Status-us (αρς) στάση

Fiducia-ae (θ) εμπιστοσύνη

Legatus-i(apς)ύπαρχος

Rex-gis(apς)βασιλιάς

Motus-us (αρς) κίνηση

Stella-ae (θ) αστέρι Lucius-ii-i Miles-it ΐδ(αρς) στρατιώτης

Aditus-us (αρς) προσέγγιση

Pugna-ae (θ) μάχη Aemi lius-i i-i Ratio-onis(0) φύση, λογική

Metus-us (αρς) φόβος

Victoria-ae (θ) νίκη Paulus-i Ars-rtis(0) τέχνηΒεΙΙυιη-ί(ουδ)πόλεμος

ΙιπρβΓα+0Γ-0Γί3(αρς)στρατηγός

Μοη3+Γυιπ-ί(ουδ) θέαμα παράξενο και φοβερόΑηΐιηυ3-ί(αρς) ψυχήίαβΐυιη-ί(ουδ) ουρανός **Modus-i(apς) τρόποςAdversaπus-ii-i(apς)αντίπαλος

Luna-ae : το ουσιαστικό έχει μόνο ενικό αριθμό επειδή δηλώνει ουράνιο σώμα

Caelum-i: το ουσιαστικό είναι ετερογενές. Στον ενικό είναι ουδέτερο και στον πληθυντικό είναι αρσενικό.

** */ / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / // Nox-ctis : σχηματίζει την αφαιρετική ενικού noctu-nocte και τη γενική πληθυντικούnoctium.

85

Δ ' κλίση ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά της δ' κλίσης είναι αρσενικά και Λίγα θηλυκά - domus, manus, ficus - που Λήγουν σε -us και τα ουδέτερα σε -u.Το ουσιαστικό domus παρουσιάζει κάποιους τύπους της £>' κλίσης και κάποιες πτώσεις που χρησιμοποιούνται επιρρηματικά για να δηλώσουν τον τόπο :Domi : στο σπίτι/στην πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο. Domum : προς το σπίτι/την πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση, κίνηση προς τόπο.Domo : από το σπίτι/από την πατρίδα. Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει την από τόπου κίνηση.

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Fruct - us Corn - u Dom - usΓ ενική Fruct - us Corn - us Dom -us/-i((b' κλίση)Δοτική Fruct - ui/u Corn - ui/u Dom - uiΑιτιατική Fruct - um Corn - u Dom - umΚλητική Fruct - us Corn - u Dom - usΑφαιρετική Fruct - u Corn - u Dom - o (P>' κλίση)

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Fruct - us Corn - ua Dom - usΓ ενική Fruct - uum Corn - uum Dom- uum/-orum((b')Δοτική Fruct - ibus Corn - ibus Dom - ibusΑιτιατική Fruct - us Corn - ua Dom - os (P>' κλίση)Κλητική Fruct - us Corn - ua Dom - usΑφαιρετική Fruct - ibus Corn - ibus Dom - ibus

Μόνο ενικού αριθμού της δ' κλίσης είναι τα ουσιαοτικά : senatus-us, conspectus-us.

Ficus : σχηματίζει από τη δ' κλίση τις πτώσεις σε -us, -u.

86

Επίθετα :

Δευτερόκλιτα επίθετα :Serenus - α - um : ξάστερος, καθαρός Repentinus - α - um : ξαφνικός Paulianus - α - umAdversarius - α - um : αντίπαλος, εχθρός Romanus - α - um

Τριτόκλιτα επίθετα :Alacer - eris - cre : πρόθυμος, με αναπτερωμένο ηθικό Liberalis - is - e : ελευθέριος Illus tris - is - e : ένδοξος

Αντωνυμίες :Qui : αναφορική αντωνυμίαEo : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμίαIllam : δεικτική αντωνυμίαIlle : δεικτική αντωνυμία

87

Ρήματα

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατοDisputo 1 πραγματεύομαι

disputo disputavi disputatum disputare

Do 1 δίνω

do dedi datum dare

Gero 3 διεξάγω


Deficio 3* χάνομαι

deficio defeci defectum deficere

Invado 3 εισχωρώ

invado invasi invasum invadere

Amitto 3 χάνω

amitto amisi amissum amittere

Mitto 3 στέλνω

mitto misi missum mittere

Vinco 3 νικώ

vinco vici victum vincere

Possumμπορώ

possum potui Posse


Αιτία :> Απρόθετη αφαιρετική όταν το αίτιο εντοπίζεται σε συναισθήματα, ψυχικές

συγκινήσεις> Ex, de, ab + αφαιρετική> ΑιτιοΛογική μετοχή ή αιτιοΛογική πρόταση> Οb, propter + αιτιατική> ab + αιτιατική και δείχνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο

88

Δευτερεύουσες προτάσεις :«qui bellum adversus Persen regem gerebat» : δευτερεύουσα αναφορική, προσδιοριστική πρόταση στο L. Aemili Pauli. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική παρατατικού gerebat για να δηλώσει το πραγματικό.

«Quia ille metum exercitus Romani vicerat» '.δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο Quia και εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου για να δηλώσει αντικειμενική αιτιολογία.

Ασκήσεις :1. Των δευτερόκλιτων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και

στους δυο αριθμούς.2. Να κλιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου.3. Να χαρακτηριστούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.4. να μεταφερθούν στον πληθυντικό οι παρακάτω προτάσεις :

> femina alacris ob victoriam exercitus Romani erat> liberalem artem amo> verbum ducis Romani militia terrorem ademit> alacrem misi in pugnam militem

5. Luci Pauli, illustrem illam Paulianam victoriam : να κλιθού οι συνεκφορές6. να μετατρέψετε την πρόταση με μαύρα γράμματα σε χρονική χρησιμοποιώντας το

σύνδεσμο ut/ubi, postquam ανάλογα με τη σημασία και να κάνετε τις αναγκαίες μεταβολές :

> Serena nocte subito luna defecerat e t te rro r animos militum invaserat> Ob repentinum monstrum te rro r animos militum invaserat et exercitus

fiduciam amiserat.> Sulpicius Gallus de caeli ratione e t de stellarum lunaeque statu ac motibus

disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit.7. να μετατρέψετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από

την πρόταση Valerius n a rra t....> Serena nocte subito luna defecerat> Ob repentinum monstrum te rro r animos militum invaserat> Sulpicius Gallus de caeli ratione e t de stellarum lunaeque statu ac motibus

disputavit8. στα παρακάτω ρήματα να δώσετε τους τύπους που κάθε φορά σας ζητούνται : erat : απαρέμαφατο μέλλονταgerebat: γ'ενικό και β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού και παρακειμένου de fecera t: γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα, μέλλοντα και παρακειμένου invaserat: μετοχή ενεστώτα και μέλλοντα στην ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους amiserat: απαρέμφατο μέλλοντα και παρακειμένου

89

Μάθημα 14°

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas

confugit. Ib i vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species

horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida,

similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius

audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum te rro r Cassium concussit et e somno

eum excitavit. Cassius servos inclamavit e t de homine eos interrogavit. I lle neminem

viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post

diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.


Μετά τον Ακτιακό πόλεμο ο Κάσσιος από την ΤΤάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του

Μ. Αντώνιου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί μόλις είχε παραδώσει το ταραγμένο πνεύμα του

στον ύπνο, όταν ξαφνικά μια τρομακτική μορφή εμφανίστηκε σε αυτόν. Νόμισε ότι ερχόταν

προς το μέρος του ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με μορφή

νεκρού. Μόλις ο Κάσσιος τον αντίκρισε, αισθάνθηκε φόβο και θέλησε να μάθει το όνομά του.

Εκείνος απάντησε ότι είναι ο ΤΤλούτωνας. Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον

σήκωσε από τον ύπνο. Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και τους ρώτησε για τον άνθρωπο.

Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο Κάσσιος παραδόθηκε για δεύτερη φορά στον ύπνο και

ονειρεύτηκε την ίδια μορφή. Η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του

ονείρου μετά από λίγες μέρες. Πράγματι ο Οκταβιανός του επέβαλε την ποινή του θανάτου.

90


Ουσιαστικά .

A ' κλίση B ' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίση E ' κλίσηAthenae-arum* Bellum-i(ou5)

πόλεμοςHomo-inis (αρς) άνθρωπος

Exercitus-us (αρς) στρατός

Species-ei (θ) μορφή

Cassius-ii-i Magnitudo-inis (θ) μέγεθος

Facies-ei (θ) πρόσωπο

Marcus-i Timor-oris (αρς) φόβος

Effigies-ei (θ) μορφή

Antonius-ii-i Nomen-inis(ou5)όνομα

Dies-ei (αρς) μέρα

Animus-i(apς)ψυχή

Terror-oris (αρς)τρόμος

Res-ei (θ) πράγμα

δοΐΌΝ^-^αρς)ύπνος

Caput-it is (ουδ) κεφάλι

Fides-ei (θ) πίστη

ΜθΓ|·υυ3-ΐ(αρς)θάνατοςOrcus-iServus-iSomnium-ii- ΐ(ουδ) ύπνοςSupplicium-ii- ΐ(ουδ) τιμωρία

Athenae-arum : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού.

91

E' κλίση ουσιαστικώνΤα ουσιαστικά της ε1 κλίσης είναι θηλυκά εκτός από το dies - meridies που είναι αρσενικά. Απ' αυτά μόνο τα res - dies έχουν ολόκληρο τον ενικό και πληθυντικό αριθμό. Τα ουσιαστικά spes, species, facies, acies, effigies έχουν ολόκληρο τον ενικό αριθμό και από τον πληθυντικό τρεις όμοιες πτώσεις : ονομαστική - αιτιατική - κλητική.

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Re - s Die - sΓ ενική Re - i Die - iΑιτιατική Re - i Die - iΔοτική Re - m Die - mΚλητική Re - s Die - sΑφιαρετική Re Die

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Re - s Die - sΓ ενική Re - rum Die - rumΑιτιατική Re - bus Die - busΔοτική Re - s Die - sΚλητική Re - s Die - sΑφιαρετική Re - bus Die - bus

Επίθετα :Δευτερόκλιτα επίθετα :Actiacus - α - um : Ακτιακός Sollicitus - α - um : ταραγμένος Horrendus - α - um : φρικτός Squalidus - α - um '.βρώμικος Paucus - α - um : λίγος

Τριτόκλιτα επίθετα :Parmensis - is - e : από την ΤΤάρμαIngnens (-ntis) : πελώριος (τριγενές - μονοκατάληκτο)Si mi l i s - i s -e '.όμοιος

92

Αντωνυμίες :Qui : αναφορική αντωνυμία Ei : δεικτική - επαναληπτική(ad) se : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητικήQuem : αναφορική αντωνυμία. Επειδή στην αρχή περιόδου αναφέρεται στα προηγούμενα έχειρόλο δεικτικής - επαναληπτικήςEius : δεικτική - επαναληπτικήIlle : δεικτική αντωνυμίαSe : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητικήEum : δεικτική - επαναληπτικήEos : δεικτική - επαναληπτικήI ll i : δεικτική αντωνυμίαNeminem : αόριστη - ουσιαστική αντωνυμίαSe : προσωπική αντωνυμία γ' προσώπου, χρησιμοποιείται ως αυτοπαθητικήEandem : δεικτική - οριστική αντωνυμίαIpsa : δεικτική - οριστική αντωνυμίαEum : δεικτική - επαναληπτική ανατωνυμία

Δεικτική - οριστική αντωνυμία : idem - eadem - idemΗ αντωνυμία αυτή δείχνει επανάληψη και μεταφράζεται : ο ίδιος. Δεν πρέπει να την συγχέουμε με την αντωνυμία ipse που σημαίνει ο ίδιος, μόνος χωρίς τη βοήθεια κάποιου άλλου.

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Idem Eadem IdemΓ ενική Eiusdem Eiusdem EiusdemΔοτική Eidem Eidem EidemΑιτιατική Eundem Eandem IdemΚλητικήΑφαιρετική Eodem Eadem Eodem

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Eidem Eaedem EademEorumdem Eorumdem Earundem EorumdemΔοτική Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdemΑιτιατική Eosdem Easdem EademΚλητικήΑφαιρετική Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem Eisdem-iisdem-isdem

93

Αόριστη - επιθετική αντωνυμία : nullus - α - um

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Nullus Nulla NullumΓ ενική Nullius Nullius NulliusΔοτική Nulli Nulli NulliΑιτιατική Nullum Nullam NullumΚλητικήΑφαιρετική Nullo Nulla Nullo

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Nulli Nullae NullaΓ ενική Nullorum Nullarum NullorumΔοτική Nullis Nullis NullisΑιτιατική Nullos Nullas NullaΚλητικήΑφαιρετική Nullis Nullis Nullis

Αόριστη - ουσιαστική αντωνυμία : nemo - nemo - nihil

Ενικός αριθμόςΟνομαστική Numo Nemo Nihil/nilΓ ενική Nullius Nullius Nullius reiΔοτική Nemini Nemini Nulli reiΑιτιατική Neminem Neminem Nuhil/nilΚλητικήΑφαιρετική Nullo Nulla Nulla re

Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Nulli Nullae Nullae resΓ ενική Nullorum Nullarum Nullarum rerumΔοτική Nullis Nullis Nullis rebusΑιτιατική Nullos Nullas Nullas resΚλητικήΑφαιρετική Nullis Nullis Nullis rebus

94

Ρήματα :ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατο

Doδίνω

1 do dedi datum dare

Existimoνομίζω

1 existimo existimavi existimatum existimare

Excito 1 σηκώνω, ξυπνώ

excito excitavi excitatum excitare

Inclamoφωνάζω

1 inclamo inclamavi inclamatum inclamare

Interrogoρωτώ

1 interrogo interrogavi interrogatum interrogare

Somnioονειρεύομαι

1 somnio somniavi somniatum somniare

Appareoεμφανίζομαι

2 appareo apparui apparitum apparere

Horreoτρομάζω

2 horreo horrui horrere

Respondeoαπαντώ

2 respondeo respondi responsum respondere

Videoβλέπω

2 video vidi visum videre

Confugioκαταφεύγω

3* confugio confugi confugitum confugere

Aspicioκοιτάζω

3* aspicio aspexi aspectum aspicere

Concipioσυλλαμβάνω

3* concipio concepi conceptum concipere

Cupioεπιθυμώ

3* cupio cupivi cupitum cupere

Concutioσυνταράζω

3* concutio concussi concussum concutere

Adficioπεριβάλλω

3* adficio adfeci adfectum adf icere

Venioέρχομαι

4 venio veni ventum venire

Audioακούω

4 audio audivi auditum audire

95

Τα ρήματα 3* συζυγίας σε - ίοΤα ρήματα της 3* συζυγίας για τους χρόνους που παράγονται από το ενεστωτικό θέμα (ενεστώτας-παρατατικός-μέΛΛοντας) έχουν τις καταλήξεις της 3ης συζυγίας. Χάνουν μόνο το -ι του θέματος όταν :

> ακολουθεί άλλο -ι> ακολουθεί -er ( εξαιρείται η Οριστική παθητικού Μέλλοντα)> ακολουθεί τελικό -e ( στο (V ενικό πρόσωπο προστακτικής Ενεστώτα)

Ενεστώτας Παρατατικός ΜέλλονταςCap - ίο Cap - iebam Cap - iamCap - is Cap - iebas Cap - iesCap - it Cap - iebat Cap - ietCap - imus Cap - iebamus Cap - iemusCap - it is Cap - iebatis Cap - ietisCap - iunt Cap - iebant Cap - ient

Παρακείμενος Υπερσυντέλικος ΣυντελεσμένοςΜέλλοντας

ΑπαρέμφατοΕνεστώτα

Cep - i Cep - eram Cep - ero Cep - ereCep - isti Cep - eras Cep - eris Απαρ. ΜέλλονταCep - it Cep - erat Cep - e rit Cepturum-am-um &

cepturos-as-a esseCep - imus Cep - eramus Cep - erimus Απαρ.

ΠαρακειμένουCep - ist is Cep - eratis Cep - eritis cepisseCep - erunt/ere Cep - erant Cep - erint

Μετοχή Ενεστώτα Μετοχή ΜέλλονταCap - iens Cap - turus - a - um

96

Χρονικός σύνδεσμος cum1. χρονικός cum + οριστική2. επαναληπτικός cum + οριστική.3. αντίστροφος cum + οριστική ΤΤαρακειυένου. Στην κύρια πρόταση υπάρχουν τα vix,

aegre. Λέγεται αντίστροφος, διότι στην πραγματικότητα κύρια πρόταση - νοηματικά - είναι η δευτερεύουσα και χρονική η κύρια.

4. ioTopiK0c/5invnuaTiK0c/atpnvnuaTiK0c cum + υποτακτική, όταν μεταξύ της κύριας και της δευτερεύουσας υπάρχει σχέση αιτίας - αποτελέσματος.


Δήλωση της Ιδιότητας1.αφαιρετική : παροδική ιδιότητα2.γενική : όταν δηλώνεται η ηλικία, βάρος, μέγεθος, καταγωγή και κοινωνική τάξη

❖ η γενική ή η αφαιρετική της ιδιότητας συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό (επίθετο ή αριθμητικό)

δευτερεύουσες προτάσεις :«qui in exercitu Μ. Antonii fuerat» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο Cassius. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.«Quem simul aspexit» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, εφόσον η πράξη μας ςνδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και δηλώνει τη χρονική στιγμή.

97

Ασκήσεις :1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της ε' κλίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον

ενικό αριθμό.2. Ποια άλλα ουσιαστικά γνωρίζετε τα οποία στον πληθυντικό αλλάζουν σημασία, όπως το

supplicium;3. Να κλίνετε την αόριστη αντωνυμία nemo.4. Να γράψετε το α' ενικό πρόσωπο του Υπερσυντελίκου και το γ' πληθυντικό πρόσωπο

του Συντελεσμένου Μέλλοντα των παρακάτω ρημάτων :

□ Fuerat□ Existimavit□ Apparuit□ Aspexit□ Respndit□ Concussit□ Viderant□ Adfecit

5. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στον αντίθετο αριθμό :Servos, timorem, somnii, nomen, species, capitis, diebus, effig iei, supplicio

B'κλίση

Αντίθετοςαριθμός Γ' κλίση

Αντίθετοςαριθμός Ε' κλίση

Αντίθετοςαριθμός

6. να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι των παρακάτω προτάσεων στον αντίθετο αριθμό :

■Miles vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit species horrenda ■Me te rro r concuttit, cum effig iei mortui video.

7. Να κάνετε τις προτάσεις νοηματικά και συντακτικά αποδεκτές :•Cassius in somnum horrendum speciem vidit•Simul Cassius Orcum videt, timorem concepit

8. Ποιο φαινόμενο παρατηρείται στη φράση : respondit ille se esse Orcum. Εξηγήστε το.9. Με ποια φράση ισοδυναμεί η φράση : paucis post diebus10.Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου.11.Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την

πρόταση : Valerius narrat...>Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat,

Athenas confugit.98

>Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigei mortui.

>Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit >Respondit ille se esse Orcum.> Tum te rro r Cassium concussit e t e somno eum excitavit.> Cassius servos inclamavit e t de homine eos interrogavit.> Ille neminem viderant.> Cassius iterum se somno dedit> eandemque speciem somniavit.

12 .να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων της παρένθεσης :>Ego.................somno............... (ego, do -παρακείμενος)>Cassius vix bellum...................gerebat, cum repente Athenas................ (actiacus,

confugio)>Venit ad................ homo.............................. (ego, corpus, infirmus-a-um)

99

Μάθημα 15°

Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit. Germani

non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis pelles

solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur

cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus

proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus ad se

importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt hominess atque

effeminantur.


Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και τη μελέτη των στρατιωτικών

πραγμάτων. Οι Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργία. Τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας.

Σε πολύ παγωμένους τόπους έχουν μόνο δέρματα και πλένονται στα ποτάμια. Όταν η

πολιτεία κάνει πόλεμο, εκλέγονται άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου. Στις ιππομαχίες

πηδούν συχνά από τα άλογα και πολεμούν πεζοί : η χρήση της σέλας θεωρείται ντροπή και

μαλθακότητα. Δεν επιτρέπουν να εισάγεται σ' αυτούς κρασί από τους εμπόρους, γιατί οι

άνδρες γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται εξαιτίας αυτού του πράγματος.

100



A ' κλίση B' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίση E' κλίση

Vita-ae(0) ζωή Studium-ii-i

(ουδ) σπουδή

Venatio-nis(0)

κυνήγι

Magistratus-us

(αρς) άρχοντες

Res-ei(0)

πράγμα

Agricultura-ae

(θ) γεωργία

έαΞβι^-^αρς)τυρί

ί.αο-σΐΊ3(ουδ)**

γάλα

Usus-us (αρς) χρήση

Germanus-i Caro-rnis(0)***

κρέας

1.οα]3-ΐ(αρς) * τόπος

Pellis-is(0)

δέρμα

ΒβΙΙυιη-ί(ουδ)

πόλεμος

Flumen-i ηϊ3(ουδ)

ποτάμι

Εςυυ3-ΐ(αρς)άλογο

Civitas-atis(0)

πολιτεία

Ephipium-ii-i (ουδ) είδος

σέλας

Nex-cis(0)

θάνατος

νίηυΐΌ-ί(ουδ)

κρασί

Potestas-atis(0)

εξουσία

Proelium-ii-i (ουδ) μάχη

ΡβΞΗ^ίαρς)πόδι

Mercator-oris

(αρς)έμπορος

Homo-inis (αρσ-

θ) άνθρωπος

Locus-i : το ουσιαστικό είναι ετερογενές : στον ενικό είναι αρσενικό και σημαίνει «τόπος»,

ενώ στον πληθυντικό είναι ουδέτερο. Στον πληθυντικό ως αρσενικό σημαίνει «εδάφια

βιβλίου».

Lac-ctis : το ουσιαστικό δεν έχει πληθυντικό αριθμό.

* * *

101

Caro-rnis : το ουσιαστικό κΛίνεται ως εξής :caro-carnis-carni-carnem-caro-carne//carnes-

carnium-carnibus-carnes-carnes-carnibus

Επίθετα :

Δευτερόκλιτα επίθετα :Frigidissimus - α - um : πολύ παγωμένος (υπερθετικός βαθμός του επιθέτου frigidus-a-um

Τριτόκλιτα επίθετα :

Omnis - is - e : όλος

Militaris - is - e : στρατιωτικός Turpis - is - e : αισχρός

Iners : μαλθακός, άπραγος (τριγενές, μονοκατάληκτο)

Equester - stris - e : ιππικός

i- Προσοχή : τα επίθετα της γ' κλίσης σχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε -i, εκτός

από αυτά του συγκριτικού βαθμού. Επίσης, σχηματίζουν την ονομαστική-αιτιατική

και κλητική του ουδετέρου στον πληθυντικό αριθμό σε -ia. Όμοια κλίνονται και τα

τριγενή και μονοκατάληκτα.


Se : προσωπική αντωνυμία, γ' πρόσωπό

Εα : επαναληπτική, δεικτική αντωνυμία

102

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο απαρέμφατο

Lavo 1

πλένω

Ιανο lavavi lavatum lavare

Creo 1

εκλέγω

creo creavi creatum creare

Proelior αποθ. 1

πολεμώ

proelior proeliatus proeliatum proeliari

Importo 1

μεταφέρω

importo importavi importum importare

Effemino 1 εκθηλύνω

effemino effeminavi effeminatum effeminare

Arbitror αποθ.1

νομίζω

arbitror arbitratus sum arbitratum arbitrari

Studeo 2

ασχολούμαι

studeo studui studere

Habeo 2

έχω


Habeor habeor habitus sum haberi

Consisto 3

συνίσταμαι

consisto constiti constitum consistere

Gero 3

κάνω, διεξάγω


Sino 3

επτρέπω

sino sivi situm sinere

Remollesco 3

γίνομαι

μαλθακός

Nutrio 4 ανατρέφω

nutrio nutrivi nutritum nutrire

Desilio 4

πηδώ κάτω

desilio desilui desilire

103

ΠΑΘΗΤΙΚΗ 1ί2ΝΗ

Οι αρχικοί χρόνοι της παθητικής φωνής είναι : ο ενεστώτας, ο παρακείμενος και το

απαρέμ(ρατο ενεστώτα.

Οριστική Παθητικού Ενεστώτα

Βασικές καταλήξεις l n συζυγία 2n συζυγία 4n συζυγία

-ΟΓ Am-or Dele-or Audi-or

-ris/-re Ama-ris/-re Dele-ris/re Audi-ris/-re

-tur Ama-tur Dele-tur Audi-tur

-mur Ama-mur Dele-mur Audi-mur

-mini Ama-mini Dele-mini Audi-mini

-ntur Ama-ntur Dele-ntur Audi-untur

Απαρέμφατο Παθητικού Ενεστώτα

l n συζυγία 2n συζυγία 4n συζυγία

Ama-ri Dele-ri Audi-ri

104

ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Είναι τα ρήματα που κΛίνονται σύμφωνα με την παθητική φωνή, έχουν όμως ενεργητική

σημασία. Τα ρήματα αυτά έχουν 6 τύπους της ενεργητικής φωνής : μετοχή ενεστώτα. Μετοχή μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα, υποτακτική μέλλοντα, σουπίνο και γερούνδιο. Στα

ρήματα αυτά δεμ είναι εφικτή η μετατροπή από την ενεργητική σύνταξη στην παθητική και το

αντίστροφο.

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

Ενεργητική σύνταξη : υποκείμενο - ρήμα - αντικείμενο

Παθητική σύνταξη : υποκείμενο - ρήμα(παθητικό) - ποιητικό αίτιο

Ποιητικό αίτιο :• A,ab + αφαιρετική, έμψυχα, ονοματα περιληπτικά ή άψυχα προσωποποιημένα

• Απλή αφαιρετική, για άψυχα

Σύνταξη ρημάτων που σημαίνουν : διατάζω, απαγορεύω, αναγκάζωΤα ρήματα αυτά συντάσσονται :

❖ Απαρέμφατο ενεργητικής φωνής (με υποκείμενο σε αιτιατική), όταν θέλουμε να

δώσουμε το δράστη της ενέργειας.

❖ Απαρέμφατο παθητικής φωνής, όταν δε μας ενδιαφέρει να δηλώσουμε το δράστη της

ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή το ποιητικό αίτιο συνήθως παραλείπεται, ιδίως όταν είναι αυτονόητο. Συνηθίζεται σε στρατιωτικές οδηγίες και απαγορεύσεις.


Δευτερεύουσες προτάσεις :«quam civitas bellum gerit» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με

τον cum εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό, την επανάληψη.«quod ea re remollescunt» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με

τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική και δηλώνει την αντικειμενική

αιτιολογία.«atque effeminantur» : δευτερεύουσα επιρρηματική προτάση, συμπλεκτική σύνδεση με την

προηγούμενη.

«ut arbitrantur» : δευτερεύουσα παραβολική πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό ut και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

105

Ασκήσεις :1. Των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική να γραφούν οι

πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.

2. Να κλιθούν τα αποθετικά ρήματα του κειμένου στην έγκλιση και στον χρόνο που

βρίσκονται.3. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική :

□ Mater liberos nutrit.

□ Illis femina iniuriam aperit.

□ Venti Aeneamn in Africam portant.

□ Sextus pudicitiam Lucretiae laidit.□ Belua incolis nocit.

4. Να μεταφέρετε τους κλιτούς τύπους των προτάσεων στον άλλο αριθμό :

• Tu solum pellem habuisti• Cum civitas bellum gerit, miles Germanus fortiter pugnat

5. Να προτάσεις νοηματικά αποδεκτές και συντακτικά ορθές αφού βάλετε τις λέξεις που

σας δίνονται στο σωστό τύπο και σειρά :• Proelior, ephippium, Germani, sine, proellium, equester (πληθ)

• Existimo, ego, fortis, Germani, sum

6. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεμφάτου :• Caesar α legatis in castra frumentum importari cogit

• Caesar iubet milites frumentum importare

• Germane mercatores vinum importare vetant

7. Να εκφραστεί με άλλο τρόπο η αυτοπάθεια που δηλώνεται με ρηματικούς τύπους της

παθητικής φωνής.

8. Να μετατραπούν σε αναφορικές οι προτάσεις με τα μαύρα γράμματα και να συνδεθούν με τις υπόλοιπες αφού γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές ;

• Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.Germani non student agriculturae.

• Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.

Germani non student agriculturae.9. Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση

Caesar narrat...

• Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit

• Germani non student agriculturae

• Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur• Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

• Ephirriorum usus res turpis et iners habetur

• Vinum a mercatoribus ad se importari non sinunt

10.Να αντικατασταθούν χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου και να γραφούν τα απαρέμφατα

ενεστώτα και των δύο φωνών, όλων των ρημάτων.

11 .Στα παρακάτω ρήματα να γράψετε τους τύπους που ζητούνται : ο Consistit: γ' ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής

ο Student : απαρέμφατο ενεστώτα και παρακειμένου

106

o Habent : β' ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής

ο Lavantur : απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής

ο Creantur : απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής και παθητικής φωνής

ο Gerit : β' ενικό οριστικής μέλλοντα και παρακειμένου ο Desiliunt: γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού

ο Importari : απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής

ο Arbitrantur : αρχικοί χρόνοι

12.Να σχηματίσετε τους τύπους που ζητούνται :

■ Militaris : αφαιρετική ενικού στο αρσενικό γένος

■ Locis : ονομαστική ενικού και πληθυντικού■ Civitas : γενική πληθυντικού

■ Pedibus :γενική ενικού

■ Iners : αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους

■ Εα : δοτική πληθυντικού ουδετέρου γένους

■ Equis : αφαιρετική ενικού

107

Μάθημα 16°

Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum

equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites

occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux

Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor)

ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex

fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma

tradi et principes produci. Ipse pro castris consedit; Eo duces producuntur.

Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.


Οι δικοί μας διεξάγουν τον αγώνα με τα ξίφη, αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς. Το

ιππικό εμφανίζεται ξαφνικά πίσω από τα νώτα τους. Οι κοόρτες πλησιάζουν. Οι εχθροί

στρέφουν τα νώτα και φεύγουν. Οι ιππείς τους επιτίθενται. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο

Σεδούλιος, στρατηγός και πρίγκηπας των Λεμοβίκων σκοτώνεται. Ο στρατηγός των

Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός κατά τη φυγή. 74 στρατιωτικά λάβαρα παραδίνονται

στον Καίσαρα. Μεγάλος αριθμός εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται. Οι υπόλοιποι

καταφεύγουν στις χώρες τους μετά τη φυγή. Πρεσβευτές στέλνονται στον Καίσαρα την

επόμενη μέρα. Ο Καίασρας διατάζει να παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του

οι αρχηγοί. Ο ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο. Οι αρχηγοί οδηγούνται σ' αυτό το

σημείο. Ο Βερκιγκετόριγας παραδίδεται, τα όπλα κατατίθενται.

108




Fuga-ae(0) φυγή ΡΜυΐΌ- ουδ)

ακόντιοΗο3ίΐ3-ΐ3(αρς)εχθρός

Equitatus-us

(αρς) ιππικό

Res-ei(0)

πράγμα

6^^ΐυ3-ϋ-ΐ(αρς)

ξίφος

Cohors-ortis(0)

κοόρτη

ϋΐβ3-βΐ(αρς)

μέρα

Tergum-i(ou6)

νώτα

Eques-it Ϊ3(αρς)

ιππέας

Sedulius-ii-i Caedes-is(0)

σφαγή***

Arverni-orum Lemovices-um

Signum-i(ouδ)

σημαίαϋυχ-οΐ3(αρς)ηγεμόνας

NumeΓus-i(apς)

αριθμός

Caesar-aris

ί^αίΌΞ-^αρς)πρεσβευτής

Vercigetorix-

gis

AΓma-OΓum(ouδ)

όπλα*

Castra-orum(ουδ)

στρατόπεδο**

Arma-orum : το ουσιαστικό είναι μόνο πληθυντικού αριθμού

Castra-orum : το ουσιαστικό με τη σημασία στρατόπεδο είναι μόνο πληθυντικού αριθμού.

Υπάρχει ο ενικός με τη σημασία φρούριο.________________________________________

Caedes-is : τα ισοσύλλαβα ουσιαστικά σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -um και -ium

109

Επίθετα :


Noster - stra - strum : δικός μας

Magnus - α - um : μεγάλος Vivus - α - um : ζωντανός

Reliquus - α - um : υπόλοιπος

Posterus - α - um : επόμενος


Militaris - is - e : στρατιωτικός


Nostri : κτητική αντωνυμία

Eis : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία

Ipse : δεικτική - οριστική αντωνυμία

Εο : δεικτική, η οποία με την παράλειψη της αφαιρετικής loco κατέληξε να χρησιμοποιείται

ως τοπικό επίρρημα.

Ρήματα :

Οριστική Παθητικού Ενεστώτα της 3Ρς συζυγίας

_________ Legor_________

_______ Legeris/-re_______

_________Legitur_________

________ Legimur________

________ Legimini_________

________ Leguntur________

Απαρέμφατο Παθητικού Ενεστώτα της 3Ρς συζυγίας

Legi

110

Οριστική Παθητικού Μέλλοντα

1η συζυγία 2n συζυγία 4n συζυγία

Amabor Delebor Audiar

Amaberis/-re Deleberis/-re Audiaris/-re

Amabitur Delebitur Audiatur

Amabimur Delebimur Audiamur

Amabimini Delebimini Audiamini

Amabuntur Delebuntur Audiantur

111

Το ρημα fio

Το ρήμα fio - factus sum - - fieri είναι το παθητικό του ρήματος facio - feci - factum -

facere 3*, όταν είναι απλό ή σύνθετο όχι με πρόθεση. Όταν είναι σύνθετο με πρόθεση

σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή : interficior - interfectus sum - - interfici.

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Οριστική Υποτακτική ΤΤροοτακτική Απαρέμφατο

Fio Fiam

fieri

Fis Fias Fi

Fit Fiat

Fimus Fiamus Fite

Fitis Fiatis

Fiunt Fiant

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική Υποτακτική Προοτακτική Απαρέμφατο

Fiebam Fierem

Fiebas Fieres

Fiebat Fieret

Fiebamus Fieremus

Fiebatis Fieretis

Fiebant Fierent

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Οριοτικη Υποτακτική Προοτακτική Απαρέμφατο

Fiam

Fies

FietFactum iri

Fiemus

Fietis

Fient

112

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο Απαρέμφατο

Appropinquo 1

πλησιάζω

appropinquo appropinquavi appropinquatum appropinquare

Iubeo 2

διατάζω

iubeo iussi iussum iubere

Mitto 3

στέλνω

mitto misi missum mitere

Gero 3

κάνω, διεξάγω


Cerno 3

διακρίνω

cerno crevi cretum cernere

Verto 3

στρέφω

verto verti versum vertere

Fugio 3*

φεύγω

fugio fugi fugitum fugere

Occurro 3

τρέχω

occurro occurri-

occucurri

occursum occurere

Occido 3

σκοτώνω

occido occidi occisum occidere

Comprehendo 3

συλλαμβάνω

comprehendo comprehensi comprehensum comprehendere

Produco 3

οδηγώ

produco produxi productum producere

Dedo 3

παραδίδω

dedo dedidi deditum dedere

Proicio 3*

ρίχνω, πετώ

proicio proieci proiectum proicere

Consido 3

κάθομαι

consido consedi cinsessum considere

Fio γίνομαι fio factus sum fieri

Refero 3

παραδίδω

refero retuli relatum referre

Discedo 3

αποχωρώ

discedo discessi discessum discedere

v \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ s/

Για το σχηματισμό του παρακειμένου, υπερσυντελίκου και συντελεσμένου μέλλοντα της

παθητικής φωνής του ρήματος cerno δε χρησιμοποιούμε τη μετοχή cretus αλλά τη μετοχή

conspectus του ρήματος conspicio.

113



«postquam pila in hostes miserunt» :δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση.

Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, δηλώνει το προτερόχρονο και αναφέρεται στο παρελθόν.

Ασκήσεις :

1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό της £>' και γ' κλίσης και να γράψετε την ονομαστική και αφαιρετική του πληθυντικού.

2. Να κλίνετε τον ενικό αριθμό των ουσιαστικών : res, vir, aetas, labor, via, signum μαζί με

το επίθετο militaris.

3. Των ρημάτων capio, occodo να γράψετε τους αρχικούς χρόνους στην παθητική φωνή.

4. Σε ποιο τύπο της ενεργητικής φωνής αντιστοιχούν οι παρακάτω τύποι της παθητικής ;

□ Capiebantur□ Cernimini□ Referris□ Occidentur□ Deduntur

□ Proici

5. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Στη θέση του ποιητικού αιτίου να

εννοήσετε το α Romanis ή ab hostibus :

□ Fit magna caedes

□ Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur.□ Signa militaria ad Caesarem referentur.

□ Magnus numerus hostium capitur atque occiditur.

□ Arma proiciuntur.

□ Caesar iubet principes produci.

6. Να αντικαταστήσετε χρονικά όλα τα ρήματα του κειμένου στην ενεργητική και παθητική

φωνή.

7. Να γραφούν τα άλλα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση :

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Magna

Militaria

Reliqui

Postero

8. Να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι στον άλλο αριθμό :

□ Dux et princeps Lemovicum occiditur

□ Signa militaria ad legatos referuntur

114

9. Να σχηματίσετε προτάσεις νοηματικά και συντακτικά ορθές :

> Hostes, Romani, dux, produco, Caesar, ad

> Miles, magnus, ad refero, numerous, signum, noster, Caesar, a(b)10.Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού αλλάξετε τη φωνή του απαρεμφάτου και

κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές :

ο Dux milites pila mittere iubet

o Sedulius milites arma proicere cogit

o Caesar equites hostes interficere vetat

o Caesar iubet arma tradi et principes produci

11.Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από την πρόταση: Caesar narrat... (προσοχή στην ταυτοπροσωπία και στην αυτοπάθεια).

❖Repente post tergum equitatus cernitur;

❖ Cohortes appropinquant.

❖ Hostes terga vertunt ac fugiunt.

❖Eis equites occurrunt.

❖ Fit magna caedes.

❖ Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur.

❖ Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur.

❖ Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur.

❖ Magnus numerus hostium capitur atque interficitur.

❖ Reliqui ex fuga in civitates discedunt.

❖Postero die ad Caesarem legati mittuntur.

❖ Caesar iubet arma tradi et principes produci.

❖ Ipse pro castris consedit.

❖ Eo duces producuntur.

❖ Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.

12.Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για τα παρακάτω ρήματα :

Miserunt γ' ενικό οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής

Appropinquant απαρέμφατο ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής

Vertunt γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα παθητικής φωνής

Occurunt £>' ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής και παθητικής φωνής

Fit απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής και γ' πληθυντικό μέλλοντα και στις 2 φωνέςComprehenditur απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής

Capitur β'ενικό οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα παθητικής φωνής

Proiciuntur a' πληθυντικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής και παθητικής φωνής.

115

Μάθημα 17°

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui Germanos

ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius alia de causa

discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum fingere, neque

lacrimas tenere poterant; Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur. Totis castris testamenta

obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris periti

habebantur, pertubantur.


Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στράτευμα από τις διαδόσεις των Γαλατών και των εμπόρων,

που διακήρυσσαν ότι οι Γερμανοί ήταν τεραστίου σωματικού μεγέθους και απίστευτης

ανδρείας. Αλλοι επιθυμούσαν να φύγουν για διαφορετικό λόγο ο καθένας. Μερικοί έμεναν

σπρωγμένοι από την ντροπή. Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν ούτε να

συγκροτήσουν τα δάκρυα. Κρυμμένοι στις σκηνές είτε παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους

είτε θρηνολογούσαν τον κοινό κίνδυνο μαζί με τους φίλους. Διαθήκες υπογράφονταν και

σφραγίζονταν σ' όλο το στρατόπεδο. Ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά θέματα, ταράζονταν σιγά-σιγά από τις διαδόσεις και το φόβο αυτών.

116




Causa-ae(0)

αιτίαGalli-orum ΤΐΐΌ0Γ-0Π3(αρς)

φόβος

Exercitus-us

(αρς) στρατός

Res-ei(0)

πράγμα

Lacrima-ae(0)

δάκρυ

Germani-orum Vox-cis(0)

φωνή, διάδοση

Vultus-us (αρς)

πρόσωπο

Tabernaculum-i (ουδ) σκηνή

Mercator-oris

(αρς)έμπορος

Fatum-i(ou6)

μοίρα

Corpus-oris

(ουδ) σώμα

Periculum-i(ou6)κίνδυνος

Virtus-utis(0)

ανδρεία

Castra-orum

(ουδ)

στρατόπεδο

Pudor-oris(apς)

ντροπή

Testamentum-i (ουδ) διαθήκη

Familiaris-is

(αρς) φίλος

Magnitudo-inis

(αρς)μέγεθος

Επίθετα :


Magnus - α - um : μεγάλος

Adductus - α - um : (μετοχή παθητικού παρακειμένου) παρασυρμένοι από ντροπή

Abditus - α - um : (μετοχή παθητικού παρακειμένου) κρυμμένος

Totus - α - um : ολόκληρος

Peritus - α - um : έμπειρος


Ingens : (τριγενές-μονοκατάληκτο) πελώριος, τεράστιος

Incredibilis - is - e : απίστευτος

Communis - is - e : κοινός

117

Militaris - is - e : στρατιωτικός

Ρήματα :

Οριστική Παθητικού Παρατατικού

Η οριστική παθητικού Παρατατικού σχηματίζεται από το :

Ενεστωτικό θέμα + ba + βασικές καταλήξεις παθητικής φωνής

1Π συζυγία 2n συζυγία 3n συζυγία 4n συζυγίαAma - bar Dele - bar Lege - bar Audie - bar

Ama - baris/re Dele - baris Lege - baris Audie - baris

Ama - batur Dele - batur Lege - batur Audie - batur

Ama - bamur Dele - bamur Lege - bamur Audie - bamur

Ama - bamini Dele - bamini Lege - bamini Audie - bamini

Ama - bantur Dele - bantur Lege - bantur Audie - bantur

Μετοχή Παθητικού Παρακειμένου

Σχηματίζεται από το θέμα του Σουπίνου και έχει τη μορφή δευτερόκλιτου επιθέτου. Έχει

παθητική σημασία, εκτός των αποθετικών ρημάτων που έχει ενεργητική σημασία. Είναι η

μόνη μετοχή της παθητικής φωνής.

l n συζυγία 2n συζυγία 3n συζυγία 4n συζυγία

Amatus - a - um Deletus - a - um Lectus - a - um Auditus - a - um

118


Occupo 1

καταλαμβάνω

occupo occupavi occupatum occupare

Praedico 1

διακηρύσσω

praedico praedicavi praedicatum praedicare

Miseror αποθ. 1

θρηνώ

miseror miseratus sum miseratum miserari

Obsigno 1

υπογράφω

obsigno obsignavi obsignatum obsignare

Perturbo 1

ταράζω

perturbo perturbavi perturbatum perturbare

Habeo 2

έχω


Remaneo 2

παραμένω

remaneo remansi remansum remanere

Teneo 2

κρατώ

teneo tenui tentum tenere

Discedo 3

αποχωρώ

discedo discessi discessum discedere

Cupio 3*

επιθυμώ

cupio cupivi cupitum cupere

Adduco 3

παρασύρω

adduco adduxi adductum adducere

Fingo 3

κατασκευάζω

fingo finxi fictum fingere

Abdo 3

κρύβω

abdo abdidi abditum abdere

Queror αποθ. 3

παραπονιέμαι

queror questus sum questum queri

Possum

μπορώ

possum potui posse

119


Qui : αναφορική αντωνυμίαAlius : αόριστη ουσιαστική αντωνυμία

Alia : αόριστη επιθετική αντωνυμία

Nonnulli :αόριστη αντωνυμία

Hi : δεικτική αντωνυμία

Suum : κτητική αντωνυμία

Suis : κτητική αντωνυμία

Horum : δεικτική αντωνυμίαIi : δεικτική - επαναληπτική αντωνυμία

Qui : αναφορική αντωνυμία


Προσδιορισμός της αιτίας

□ Εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : ob, propter, per + αιτιατική

□ Εσωτερικό αίτιο : απλή αφαιρετική. Χρησιμοποιείται για λέξεις που δηλώνουν ψυχικό

πάθος και συχνά συνοδεύεται από μετοχή παθητικού παρακειμένου και σημαίνει

«παρακινημένος», «σπρωγμένος».

Δευτερεύουσες προτάσεις :«qui Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Gallorum - mercatorum.

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το

πραγματικό.

«qui rei militaris periti habebantur» :αναφορική προσδιοριστική στο ii. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

120

Ασκήσεις :

1. να κΛιθούν μαζί οι παρακάτω συνεκφορές : magnus timor, incredibili virtute, alia causa,

totis castra.2. να μεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στον άΛΛο αριθμό, αφού

αναγνωρίσετε την πτώση και το γένος στο οποίο ανήκουν.

3. να βρείτε όλες τις αντωνυμίες του κειμένου και τα παρεπόμενά τους και να τις

μεταφέρετε στον άΛΛο αριθμό και στα τρία γένη.

4. να γίνει χρονική αντικατάσταση όΛων των ρημάτων του κειμένου και να γραφούν τα

απαρέμφατα και οι μετοχές όΛων των χρόνων.

5. να αναγνωρίσετε τα αποθετικά ρήματα του κειμένου.6. να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική

όπου είναι δυνατό. Όπου το ποιητικό αίτιο Λείπει να εννοηθεί: α Romanis...

i . Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum

i- Abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur

i- Cum familiaribus suis commune periculum miserabantur

i- Totis castris testamenta obsignabantur

7. να εκφράσετε το αίτιο εμπρόθετο ή απρόθετα χρησιμοποιώντας τη Λέξη που βρίσκεται

σε παρένθεση :□ (timor) adducti Romani discedere cupiebant

□ Ingenium viris Romanis (sapientia) validum erat

□ Omnes eum (virtus) honorabant

□ Lucretia (iniuria) maesta erat

□ (ea causa) Cassius supplicio capitis adfectus est

8. να κάνετε τις απαραίτητες διορθώσεις έτσι ώστε να είναι συντακτικά σωστές και νοηματικά αποδεκτές :

> ubi Romani voces audiebant, suum fatum querebantur

> nos in tabernaculis discedimus

121

Μάθημα 18°

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea Romulus

urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse

de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in

speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et

partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras

versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex

spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis

clava interficitur.


Λέγεται ότι ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία σ' αυτόν τον τόπο

όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε την πόλη Ρώμη. Υπάρχει η παράδοση ότι ο Ηρακλής

ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και ότι ο ίδιος κοιμήθηκε εκεί κουρασμένος

από το δρόμο. Τότε ο Κάκος ο βοσκός, έχοντας πεποίθηση στις δυνάμεις του, τράβηξε

μερικά βόδια από τις ουρές, στραμμένα ανάποδα, σε μια σπηλιά. Όταν ο Ηρακλής έχοντας

σηκωθεί από τον ύπνο, είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι έλλειπε ένα μέρος, κατευθύνθηκε

στην πλησιέστερη σπηλιά. Όταν όμως είδε τις πατημασιές των βοδιών στραμμένες προς τα

έξω, βρέθηκε σε αμηχανία και άρχισε να απομακρύνει τα βόδια από τον εχθρικό τόπο. Αλλά

το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον Ηρακλή να γυρίσει πίσω.

Τότε ο Κάκος, αφού προσπάθησε να τον εμποδίσει με τη βία, φονεύεται από τον Ηρακλή με

το ρόπαλο.

122



A ' κλίση B' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίση

Hispania-ae (Θ) 1.οα]3-ΐ(αρς) τόπος Hercules-is Μυ9ΐ+υ3-υ3(αρς)μουγκρητό

Roma-ae(0) Romulus-i(apς) Βο3-νΐ3(αρς) βόδι*

Via-ae(0) δρόμος Ρ1υνΐυ3-ϋ-ΐ(αρς)

ποτάμι

Geryon-onis

Spelunca-ae(0)

σπηλιά

Cacus-i Urbs-is(0) πόλη

Cauda-ae(0) ουρά Somnus-i(apς) ύπνος Tiberis-is

Clava-ae(0) ρόπαλο Ves+igium-i ϊ-ϊ(ουδ)

αποτύπωμα, ίχνοςΡα3ΐΌΓ-οπ3(αρς)βοσκός

Vis(0) δύναμη**

Grex-gis(aρς) κοπάδι

Pars-rtis(0) μέρος

Bos-vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Bos Boves

Bovis Bovum / boum

Bovi Bobus / bubus

Bovem Boves

Bos Boves

bove Bobus / bubus

* *

Vis : το ουσιαστικό κλίνεται ως εξής : vis

viribus

- - vim - vi / vires virium viribus vires vires

123

Επίθετα


Fretus - α - um : αυτός που έχει πεποίθηση, εμπιστοσύνη

Proximus - α - um : κοντινός

Infestus - α - um : εχθρικός


Eum : οριστική αντωνυμίαIpse οριστική αντωνυμία

Quosdam : αόριστη - επιθετική αντωνυμία

Αόριστη αντωνυμία : quidam - quaedam - quoddam

Η ααντωνυμία αυτή χρησιμοποιείται επιθετικά (ως επιθετικός προσδιορισμός) ή ουσιαστικά

όταν δε γνωρίζουμε ή δεν επιθυμούμε να προσδιορίσουμε ειδικότερα τα πράγματα ή

πρόσωπα που αναφέρουμε.


Ονομαστική Quidam Quaedam Quoddam

Γ ενική Cuiusdam Cuiusdam Cuiusdam

Δοτική Cuidam Cuidam Cuidam

Αιτιατική Quendam Quandam Quoddam

Κλητική

Αφαιρετική Quodam Quadam quodam

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική Quidam Quaedam Quaedam

Γ ενική Quorundam Quarundam Quorundam

Δοτική Quibusdam Quibusdam Quibusdam

Αιτιατική Quosdam Quasdam Quaedam

Κλητική

Αφαιρετική Quibusdam quibusdam Quibusdam

124

Ρήματα :

ρήμα ενεστώτας παρακείμενος σουπίνο Απαρέμφατο

Adduco 3

οδηγώ

adduco adduxi adductum adducere

Dico 3

Λέω

dico dixi dictum dicere

Condo 3

ιδρύω

condo condidi conditum condere

Reficio 3*

ξεκουράζω

reficio refeci refectum reficere

Fero 3

φέρνω, υπομένω

fero tuli latum ferre

Dormio 4

κοιμάμαι

dormio dormivi dormitum dormire

Traho 3

σύρω, τραβώ

traho traxi tractum trahere

Aspicio 3*

κοιτάζω

aspicio aspexi aspectum aspicere

Sentio 4

καταλαβαίνω

sentio sensi sensum sentire

Pergo 3

κατευθύνομαι

pergo perrexi perrectum pergere

Video 2

βλέπω

video vidi visum videre

Confundo 3

συγχέω

confundo confudi confusum confundere

Coepi * άρχισα

Audio 4

ακούω


Converto 3 γυρίζω προς τα

πίσω

converto converti conversum convertere

Prohibeo 2

εμποδίζω

prohibeo prohibui prohibitum prohibere

Conor αποθ. 1

προσπαθώ

conor conatus sum conatum conari

Interficio 3*

σκοτώνω

interficio interfeci interfectum interficere

Amoveo 2

απομακρύνω

amoveo amovi amotum amovere

Fatiscor

125

κουράζομαι

Absum είμαι απών

absum afui abesse

Averto 3

βγάζω κάποιον

από το δρόμο

averto averti aversum avertere

Verto 3

γυρίζω

verto verti versum vertere

Το ρημα coepi

Το ρήμα είναι ελλειπτικό, σχηματίζει μόνο τους χρόνους που παράγονται από το θέμα του

παρακειμένου, δηλαδή παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα. Οι υπόλοιποι

χρόνοι αναπληρώνονται από το ρήμα incipio (incipio-incepi-inceptum-incipere). Το ρήμα

αυτό σχηματίζει επίσης μετοχή μέλλοντα coepturus-a-um και απαρέμφατο μέλλοντα

coepturum-am-um /coepturos-as-a esse, καθώς και μετοχή παθητικού παρακειμένου

coeptus-a-um.

Η μετοχή παθητικού παρακειμένου coeptus-a-um με το sum, eram, ero χρησιμοποιείται αντί

του coepi, coeperam, coepero, όταν το αντικείμενο του ρήματος είναι απαρέμφατο παθητικής φωνής.

Οριστική

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος

Μέλλοντας

Incipio Incipiebam Incipiam Coepi Coeperam Coepero

Incipis Incipiebas Incipies Coepisti Coeperas Coeperis

Iincipit Incipiebat Incipiet Coepit Coeperat Coeperit

Incipimus Incipiebamus Incipiemus Coepimus Coeperamus Coeperimus

Incipitis Incipiebatis Incipietis Coepistis Coeperatis Coeperitis

Incipiunt Incipiebant Incipient Coeperunt Coeperant Coeperint

Απαρέμφατο

Μέλλοντας Παρακείμενος

Coepturum-am-um/-os-as-a esse Coeptum-am-um/-os-as-a esse

Μετοχή

Μέλλοντας Παρακείμενος

Coepturus-a-um Coeptus-a-um

126

Απαρέμφατο ενεργητικού Παρακειμένου

Το απαρέμφατο του ενεργητικού παρακειμένου σχηματίζεται από το

θέμα του παρακειμένου + -isse

το απαρέμφατο παρακειμένου είναι πάντα ειδικό και χρησιμοποιείται, όταν δηλώνει το

προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης.

sum l n συζυγία 2n συζυγία 3n συζυγία 4n συζυγία

Fu - isse Amav - isse Delev - isse Leg - isse Audiv - isse


Η ταυτοπροσωπία με το ειδικό απαρέμ(ρατο

Όταν το απαρέμφατο είναι ειδικό το υποκείμενό του τίθεται σε αιτιατική ακόμη και στην

ταυτοπροσωπία.Εξαίρεση : όταν το ειδικό απαρέμφατο εξαρτάται από ρήμα προσωπικό παθητικό : dicor,

feror, nuntior..., το υποκείμενο ρήματος και του ειδικού απαρεμφάτου είναι το ίδιο -

- και εννοείται σε ονομαστική. Το φαινόμενο αυτό λέγεται άρση του

λατινισμού του ειδικού απαρεμφάτου.


«ubi postea Romulus urbem Romam condidit» : δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική

στο in eum locum. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

«ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit» : δευτερεύουσα επιρρηματική

χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ubi και εκφέρεται με οριστική

παρακειμένου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

«et partem abesse» : δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση που συνδέεται συμπλεκτικά με την προηγούμενη και είναι ότι και εκείνη.

«postquam boum vestigial foras versa vidit» : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης.

Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το

προτερόχρονο στο παρελθόν.

127

Ασκήσεις :

Ι.Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο β' πληθυντικό της οριστικής του

μέλλοντα, στη φωνή που δίνονται :

- dicitur

- aspexit

- condidit

- sensit

- fertur

- pergit

- traxit- interficitur

2. coepit : να κλίνετε την οριστική των συντελικών χρόνων του ρήματος. Ποια είναι η

σημασία τους; Ποιο ρήμα αναπληρώνει τους χρόνους του ρήματος;

3. Να αναλύσετε τα παρακάτω ρήματα στα συνθετικά τους μέρη :

- amoveo

- prohibeo

- adduco

- aspicio

- averto- condo

- confundo

- interficio

4. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική :

- ibi postea Romulus urbem Romam condit

- Hercules gregem aspicit

- Hercules boum vestigia foras versa videt- Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit

- Tum Cacus Herculis clava interficitur

5. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από τη

φράση « Titus Livius narrat» και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική

σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο :

- tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit

aversos

- Hercules perrexit ad proximam speluncam

- Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit- Tum Cacus vi prohibere conatus, Herculis clava interficitur.

6. Να μετατρέψετε τις απαρεμφατικές προτάσεις σε κύριες μετατρέποντας το απαρέμφατο σε

ρήμα και παραλείποντας το ρήμα εξάρτησης :> Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur

> Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur et ipse de via fessus

ibi dormivisse> Monumentum Vergili Neapoli iacere fertur

128

> Germani in Fluminibus lavari dicuntur

> Caesar nullum servum habuisse dicitur

7. Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το προσωπικό

ρήμα dicor.❖ Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit

aversos.

❖ Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit

❖ Hercules pergit ad proximam speluncam;

❖ Boum vestigia foras versa vidit

❖ Confusus gregem ex loco infesto amovere coepit.❖ Sed bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit.

8. Να συμπληρώσετε τους τύπους στις παρακάτω προτάσεις :

□ Hercules clav... pastor... interficit

□ Postquam Hercules cacum vid... , eum interfec...

□ Hercules vix greg... amoverat, cum repente Cacus eum prohibu...

9. Να μετατρέψετε τη σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε απαρεμφατική με εξάρτηση τα

ρήματα που σας δίνονται σε παρένθεση :

ν' Germani non student agriculturae (dicor)

v' Sulpicius metum exercitus vicit (Sulpicius narrat) v' Persa periit (Tertia patriae dixit)

v' Omen accirio (Aemilius Paulus dicit)

129

Μάθημα 19°

Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi

generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed

improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius

deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse

cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam

milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter

vulneratos esse.


Όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος ΤούΛιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος, ο Λεύκιος Σέργιος

ΚατιΛίνας, άντρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αΛΛά με πολύ διεστραμμένο χαρακτήρα,

συνωμότησε εναντίον της πολιτείας. Μερικοί επιφανείς αΛΛά αχρείοι άντρες τον

ακοΛούθησαν. Ο ΚατιΛίνας εκδιώχθηκε από τον Κικέρωνα από την πόΛη. Οι σύντροφοι του

συνεΛήφθησαν και στραγγαλίστηκαν στη φυΛακή. Ο ΚατιΛίνας ο ίδιος με το στρατό του αφού

νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο, τον άΛΛο ύπατο, σκοτώθηκε. Ο Γάιος ΣαΛΛούστιος

αναφέρει πως ποΛΛοί επιπΛέον Ρωμαίοι στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια φονικότατη μάχη,

και ότι ποΛΛοί τραυματίστηκαν.

130



Α 'κλίση B' κλίση Γ κλίση Δ ' κλίση E' κλίση

Catilina-ae Marcus-i Cicero-onis Exercitus-us

(αρς) στρατός

Res-ei(0)

πράγμα

Pugna-ae(0)

μάχη

Tullius-ii-i Consul-lis(apg)

ύπατος

Gaius-i 6βηυ3-βπ3(ουδ)

γένος, καταγωγή

Antonius-ii-i Urbs-is(0) πόλη

Lucius-ii-i Carcer-eris

(αρς) φυλακή

Sergius-ii-i ΜΜβ3-ίΐΊ3(αρς)

στρατιώτης

νΐΓ-ί(αρς)

άνδρας

Ingenium-ii-I

(ουδ) πνεύμα

Socius-ii(apg)σύντροφος

Proelium-ii-I (ουδ) μάχη

Sallustius-ii-i

Romani-orum

131

Επίθετα :


Pravus - α - um : διεστραμμένος Publicus - α - um : δημόσιος

Clarus - α - um : ένδοξος

Improbus - α - um : φαύλος

Multi - ae - α : πολλοί

Cruentus - α - um : φονικός


N ob ilis - is -e : ευγενής, αριστοκρατικός

Υπερθετικός βαθμός των επιθέτων

Σχηματίζεται από το θέμα του επιθέτου στο θετικό βαθμό (γενική ενικού) με την κατάληξη

-issimus - α - um


Eum : δεικτική, επαναληπτική

Eius : δεικτική, επαναληπτική

Altero : αντωνυμικό επίθετοIpse : δεικτική, οριστική αντωνυμία

Suo : κτητική αντωνυμία

Eadem : δεικτική αντωνυμίαQuidam : αόριστη επιθετική αντωνυμία

Αντωνυμικό επίθετο alter - α - um

Κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα, εκτός από τη γενική και δοτική ενικού που τη

σχηματίζει όπως όλες οι αντωνυμίες σε -ius, -i αντίστοιχα.

132

Ρήματα :


Coniuro 1

συνωμοτώ

coniuro coniuravi coniuratum coniurare

Consequor 3

αποθ. Ακολουθώ

consequor consecutus sum consecutum consequi

Expello 3

διώχνω

expello expuli expulsum expellere

Deprehendo 3

συλλαμβάνω

deprehendo deprehendi deprehensum deprehendere

Strangulo 1

στραγγαλίζω

strangulo strangulavi strangulatum strangulare

Vinco 3

νικώ

vinco vici victum vincere

Interficio 3*

σκοτώνω

interficio interfeci interfectum interficere

Trado 3

παραδίδω

trado tradidi traditum tradere

Occido 3

σκοτώνω

occido occidi occisum occidere

Vulnero 1

τραυματίζω

vulnero vulneravi vul netarum vulnerare

Οριστική Συντελικών χρόνων Παθητικής φωνής

Απαρέμφατο Παθητικού Παρακειμένου

□Η οριστική Παρακειμένου, Υπερσυντελίκου και Συντελεσμένου μέλλοντα της παθητικής φωνής σχηματίζεται περιφραστικά από τη μετοχή παθητικού παρακειμένου (που

πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενό της στο γένος και τον αριθμό) και το ρήμα sum.

□Με τον ίδιο τρόπο το απαρέμφατο του παθητικού παρακειμένου σχηματίζεται από τη

μετοχή παθητικού παρακειμένου (που συμφωνεί με το υποκείμενο του απαρεμφάτου

στην πτώση, αιτιατική κανονικά, στο γένος και τον αριθμό) και το απαρέμφατο του

sum.

□ Το απαρέυφατο παρακειυένου είναι πάντα ειδικό, άοα και το υποκείυενό του πρέπει να

είναι σε πτώση αιτιατική.

133

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ

1η συζυγία 2n συζυγία 3n συζυγία 4n συζυγία

Amatus-a-um sum Deletus-a-um sum Lectus-a-um sum Auditus-a-um sum

es es es es

est est est est

Amati-ae-a sumus Deleti-ae-a sumus Lecti-ae-a sumus Auditi-ae-a sumus

estis estis estis estis

sunt sunt sunt sunt

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ


Amatus-a-um eram Deletus-a-um eram Lectus-a-um eram Auditus-a-um eram

eras eras eras eras

erat erat erat erat

Amati-ae-a eramus Deleti-ae-a eramus Lecti-ae-a eramus Auditi-ae-a eramus

eratis eratis eratis eratis

erant erant erant erant

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΑ


Amatus-a-um ero Deletus-a-um ero Lectus-a-um ero Auditus-a-um ero

eris eris eris eris

erit erit erit erit

Amati-ae-a erimus Deleti-ae-a erimus Lecti-ae-a erimus Auditi-ae-a erimus

eritis eritis eritis eritis

erunt erunt erunt erunt

ΑΠΑΡΕΜ1ΑΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ


Amatum-am-um esse Amatos-as-a esse

Deletus-a-um esse Deletes-as-a esse

Lectum-am-um esse Lectos-as-a esse

Auditum-am-umesse

Auditos-as-a esse

134

Ασκήσεις

1 .Να μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις :> Eis consulibus pravi quidam viri contra rem publicam coniuraverunt.

> Eos viri quidam Romani consecuti sunt.

> Pravissimi illi viri a consulibus reipublicae ex urbe expulsi sunt.

> Cruentissimis pugnis ei, qui coniuraverant, victim et interfecti sunt.

> Socii eorum deprehensi et in carceribus strangulati sunt.

2.Να κΛιθούν μαζί: rem publicam, altero consule, eadem cruentissima pugna.3.Να μεταφέρετε όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στον άΛΛο αριθμό.

4.Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική,

όπου αυτό είναι δυνατό. Όπου δεν υπάρχει ποιητικό αίτιο να εννοήσετε το α Ciceronis

amicis...

> Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant.

> Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est.

> Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt.

> Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,

interfectus est.5.Να μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα και να τα εξαρτήσετε από το

Gaius Sallustius tradit...

> Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina,

nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit.

> Eum clari quidam sed improbi viri consecuti erant.

> Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est.> Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt.

>Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,

interfectus est.

6.Να αποδώσετε με αναφορική πρόταση τη φράση με τα μαύρα γράμματα :

> Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina,

nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit.

> Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo, proelio victus,

interfectus est.

7. Να αντικαταστήσετε χρονικά όΛα τα ρήματα του κειμένου και να γράψετε τα απαρέμφατα

και τις μετοχές τους (και στις δύο φωνές).

135

Μάθημα 20°

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus

ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post

rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta

foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit;

Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in

castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur.

Postero die Claudius imperator factus est.


Ο ΚΛαύδιος κατέλαβε την εξουσία στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του από κάποιο

παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Είχε αποσυρθεί σε μια θερινή κατοικία, της οποίας το όνομα

είναι Ερμαιο, αποδιωγμένος από τους δολοφόνους του Καλιγούλα. Λίγο αργότερα σύρθηκε

προς το πλησιέστερο λιακωτό τρομοκρατημένος από την είδηση της σφαγής, και κρύφτηκε

ανάμεσα στα παραπετέσματα που κρεμόντουσαν στην πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε

πέρα δώθε πρόσεξε τα πόδια του. Τον αναγνώρισε που κρυβόταν. Τον προσαγόρευσε

αυτόκρατορα, αφού τον τράβηξε έξω. Τον οδήγησε από εκεί στους συντρόφους του.

Μεταφέρθηκε από τους στο στρατοπέδο περίλυπος και περιδεής, ενώ το πλήθος που τον

συναντούσε τον λυπότανε σα να επρόκειτο να πεθάνει. Την άλλη μέρα ανακηρύχτηκε

αυτοκράτορας.

136




Caligula-ae Claudius-ii-i Aetas-atis(0)*

ηλικίαCasus-us(apς) τυχαίο γεγονός

ϋΐβ3-βΐ(αρς)μέρα

Diaeta-ae(0)

θερινή κατοικία

Αηπυ3-ί(αρς)

έτος

Insidiator-oris

(αρς) συνωμότης

Turba-ae(0)

πλήθοςImperium-ii-i (ουδ) εξουσία

Νοί'ηβη-ίηίΞίουδ)

όνομα

Hermaeum-i Rumor-oris(apς)

φήμηSolarium-ii-i (ουδ) λιακωτό

Caedes-is(0)

σφαγή

νβΙυΐΌ-Καρς)

παραπέτασμα

Foris-is(0)

πόρτα

Castra-orum(ουδ)

στρατόπεδο

Miles-it Ϊ3(αρς)

στρατιώτης

Ρβ3^ΐ3(αρς)

πόδι

Imperator-

οπ3(αρς)

αυτοκράτορας

Commilito-onis

(αρς)σύντροφος

Aetas-atis : το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική ενική -um & -ium

137

Επίθετα :


Paulus - α - um : λίγος

Proximus - α - um : κοντινός

Trepidus - α - um : έντρομος

Obvius - α - um : αντίθετος

Posterus - α - um : επόμενος


Mirabilis - is - e : παράδοξος, περίεργος

Tristis - is - e : λυπημένος


Suae : κτητική αντωνυμία, γ' πρόσωποCui : αναφορική αντωνυμία

Se : προσωπική αντωνυμία

Eius : οριστική αντωνυμία

Eum : οριστική αντωνυμία

Suos : κτητική αντωνυμία

His : δεικτική αντωνυμία

138

Ρήματα


Saluto

προσαγορεύω

1 saluto salutavi salutatum salutare

Miseror 1 αποθ

Λυπάμαι

miseror miseratus sum miseratum miserari

Exterreo

τρομοκρατώ

2 exterreo exterrui exterritum exterrere

Lateo

κρύβω

2 lateo latui latere

Capio

πιάνω

3* capio cepi captum capere

Excludo

διώχνω

3 excludo exclusi exclusum excludere

Recedo

αποσύρομαι

3 recedo recessi recessum recedere

Prorepo

σύρω

3 prorepo prorepsi proreptum prorepere

Praetendo

κρέμομαι

3 praetendo praetendi praetens(t)um praetendere

Adduco

οδηγώ

3 adduco adduxi adductum adducere

Morior

πεθαίνω *

3* morior mortuus sum mortuum mori

Abdo

κρύβω

3 abdo abdidi abditum abdere

Discurro

τρέχω

3 discurro discurri discursum discurrere

Animadverto

παρατηρώ

3 animadverto animadverti animadversum animadvertere

Adgnosco

αναγνωρίζω

3 adgnosco adgnovi adgnitum adgnoscere

Extraho

βγάζω έξω

3 extraho extraxi extractum extrahere

Sum είμαι sum fui esse

Defero

μεταφέρω

3 defero detuli delatum deferre

Fio κανω fio factus sum fieri

Morior : σχηματίζει μετοχή ΜέΛΛοντα moriturus-a-um και υποτακτική Παρατατικού

139

morerer.

ΜΕΤΟΧΕΣ

Μετοχή Ενεοτώτα : το ρήμα sum δε σχηματίζει μετοχή ενεστώτα, εκτός αν είναι σύνθετο

-sens. Όταν είναι απλό η μετοχή του δεν είναι εύχρηστη.

Τα ρήματα της 1ης και 2ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή ενεστώτα από το

Ενεστωτικό θέυα + -ns

Τα ρήματα της 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή ενεστώτα από το

θέυα του ενεστώτα + -ens

Η μετοχή ενεστώτα κλίνεται πάντα ως τριτόκλιτο, τριγενές και μονοκατάληκτο

επίθετο.σχηματίζει όμως την αφαιρετική ενικού σε -ΐ όταν χρησιμοποιείται ως επίθετο και

σε -e όταν χρησιμοποιείται επιρρηματική.

Μετοχή ενεστώτα έχουν μόνο τα ρήματα της ενεργητικής φωνής και τα αποθετικά.

Η μετοχή ενεστώτα δηλώνει πράξη σύγχρονη με την πράξη του ρήματος.

Μετοχή Μέλλοντα :το ρήμα sum σχηματίζει μετοχή μέλλοντα futurus - α - um.

Τα ρήματα 1ης. 2ης. 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν μετοχή μέλλοντα από

Το σουπίνο + - urus - α - um

Μετοχή μέλλοντα έχουν τα ενεργητικά και αποθετικά ρήματα και κλίνεται όπως τα

δευτερόκλιτα προϊόντα.

Μετοχή Παρακειμένου : το ρήμα sum δε σχηματίζει μετοχή παρακειμένου.

Τα ρήματα της 1ης. 2ης. 3ης και 4ης συζυγίας σχηματίζουν τη μετοχή του παρακειμένου από

Το σουπίνο + - us - α -um

Μετοχή παρακειμένου έχουν τα παθητικά και αποθετικά ρήματα και κλίνεται όπως τα

δευτερόκλιτα επίθετα.

Το υποκείμενο της μετοχής

Το υποκείμενο της μετοχής συμφωνεί μ' αυτήν στην πτώση στον αριθμό και στο γένος. Αν το

υποκείμενο της μετοχής είναι όρος του ρήματος της πρότασης τότε η μετοχή λέγεαι

auvnuu0vn. Αν το υποκείμενο της μετοχής δεν είναι όρος του ρήματος της πρότασης τότε η

μετοχή λέγεται απόλυτη και μπαίνει πάντα σε αφαιρετική.

Ενεργητική περιφραοτική συζυγία

Η μετοχή Μέλλοντα και το ρήμα sum σχηματίζουν την ενεργητική περιφραστική συζυγία

(πρόκειται να...)

140

ΑΠΑΡΕΜ1ΑΤΑ

Ενεργητικής φωνής

Απαρέμφατα του ρήματος sum :

Απαρέμφατο Ενεστώτα : esse

Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : futurum-am-um & futures-as-a esse / fore

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : fuisse

Απαρέμφατα l nc συζυγίας :

Απαρέμφφατο Ενεστώτα : amareΑπαρέμ(ρατο Μέλλοντα : amaturum-am-um & amaturos-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : amavisse

Απαρέμφατα 2nc συζυγίας :

Απαρέμφφατο Ενεστώτα : delere

Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : deleturum-am-um & deleturos-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : delevisse


Απαρέμφφατο Ενεστώτα : legi

Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : lecturum-am-um & lectures-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : legisse


Απαρέμφφατο Ενεστώτα : audire

Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : auditurum-am-um & audituros-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : audivisse

Παθητικής φωνής

Απαρέμφατα l nc συζυγίας :

Απαρέμφφατο Ενεστώτα : amari Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : amatum iri

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : amatum-am-um & amatos-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : amatum-am-um & amatos-as-a fore


Απαρέμφφατο Ενεστώτα : deleri Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : deletum iri

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : deletum-am-um & deletes-as-a esse

141

Απαρέμφατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : deletum-am-um & deletos-as-a fore

Απαρέμφατα 3ης συζυγίας :

Απαρέμφφατο Ενεστώτα : legi Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : lectum iri

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : lectum-am-um & lectos-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : lectum-am-um & lectos-as-a fore

Απαρέμφατα 4ης συζυγίας :

Απαρέμφφατο Ενεστώτα : audiri

Απαρέμ(ρατο Μέλλοντα : auditum iri

Απαρέμ(ρατο Παρακειμένου : auditum-am-um & auditos-as-a esse

Απαρέμ(ρατο Συντελεσμένου Μέλλοντα : auditum-am-um & auditos-as-a fore



«cui nomen est Hermaeum» : δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο

diaetam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui και εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

«dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur» : δευτερεύουσα χρονική πρόταση.

Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα για να δηλώσει μια πράξη συνεχιζόμενη κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Ο χρόνος

της δευτερεύουσας είναι ανεξάρτητος από το χρόνο της κύριας.

142

Ασκήσεις :

Ι.να μετατρέψετε τις αναφορικές προτάσεις σε μετοχές :

> Venti, qui pontum turban, Aenean in Africam poetant> Timeo Graecos, qui dona ferunt

> Miles, qui in pugna mortuus est, amicus meus est

> Viri, qui Catilinam consecuti sunt, improbi errant

>Duces hostium, qui capti sunt, ad Caesarem produci errant

2.va αντικαταστήσετε τις μετοχές με αναφορικές προτάσεις και να κάνετε τις αναγκαίες

μεταβολές:>Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est

Hermaeum.> Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum> inter vela praetenta foribus se abdidit.

> Discurrens miles pedes eius animadvertit;

>Eum latentem adgnovit;3.va μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και την παθητική σε ενεργητική,

όπου είνι δυνατό :

>Discurrens miles pedes eius animadvertit;

> Extractum imperatorem eum salutavit.

> Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum

eum miseratur.

> Postero die Claudius imperator factus est.

4.va μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα εξαρτώμενα από το προσωπικό

dicor :

>Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu.

> Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam.

> Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela

praetenta foribus se abdidit.

>Discurrens miles pedes eius animadvertit;

> Eum latentem adgnovit;

>Extractum imperatorem eum salutavit.5.va μετατρέψετε τα ρήματα των προτάσεων σε απαρέμφατα και να τα εξαρτήσετε από :

Suetonius scropsit in libris suis...

>Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu.

> Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam.

> Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela

praetenta foribus se abdidit.>Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem adgnovit; Extractum

imperatorem eum salutavit

143

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

1. Ovidius poeta in terra Pontica exulat. Epistulas Romam scriptitat. Epistulae plenae

querelarum sunt. Romam desiderat et fortunam adversam deplorat. Narrat de incolis

barbaris et de terra gelida. Poetam curae et miseriae excruciant. Epistulis contra

iniuriam repugnant. Musa est unica amica poetae.

2. Aeneas filius Anchisae est. Patria Aeneae Troia est. Graeci Troiam oppugnant et

dolo expugnant. Aeneas cum Anchisa, cum nato et cum sociis ad Italiam navigat. Sed

venti pontum turbant et Aenean in Africam portant. Ibi Dido regina novam patriam

fundat. Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat. Regina Aenean amat et Aeneas

reginam. Denique Aeneas in Italiam navigat et regina exspirat.

3. Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum

Nymphis se comparat. Neptunus iratus ad oram Aethiopiae urget beluam marinam, quae

incolis nocet. Oraculum incolis respondet : «regia hostia deo placet!» Tum Cepheus

Andromedam ad scopulum adligat; Belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus

calceis pennatis advolat; Puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam

delet et Andromedam liberat. Cepheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.

4. Apud antiquos Romanos concordia maxima sed avaritia minima erat. Romani in

suppliciis deorum magnifici sed domi parci erant. Iustitia inter se certabant et patriam

curabant. In bello pericula audacia propulsabant et beneficiis amicitias parabant. Delecti

consultabant patriae; eis corpus ex annis infirmum sed ingenium propter sapientiam

validum erat.

144

5. Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. XVII (septendecim) libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat. Multos in

illis locis agros possidebat. Silius animum tenerum habebat. Gloriae Vergili studebat

ingeniumque eius fovebat. Eum ut puer magistrum honorabat. Monumentum eius, quod

Neapoli iacebat, pro templo habebat.

6. In ea civitate, quam leges continent, boni viri libenter leges servant. Lex enim est

fundamentum libertatis, fons aequitatis. Mens et animus et consilium et sententia

civitatis posita est in legibus. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non

stat. Legum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum denique omnes

servi sumus : sic enim liberi esse possumus.

7. Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus

quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes

frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet : " hostes adventare

audio ; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis ; hostes

enim de collibus advolare solent et caedem ,ilitum perpetrare possunt".

8. Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi.

"Ipse?" interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo non venabulum sed stilus

et pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; Etsi retia vacua, plenas tamen ceras

habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus

eris, licebit tibi quoque pugillares adportare; Videbis non Dianam in montibus sed

Minervam errare. Vale!

9. Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit. Filius

eius Sextus Taquinius pudicitiam Lucretiae, uxoris Collatini, laedit. Maritus et pater et

Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro

se ipsam interficit. Brutus ex vulnere dolore mango cultrum extrahit et delictum punire

parat. Polpulum concitat et Tarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo

145

consules, Iunium Brutum et Taquinium Collatinum, deligere constituit.

10. Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eis imponet

et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneae filius, regnum ab

Lavinio tranferet et Albam Longam muniet. Post trecentos annos Ilia duos filios,

Romulum et Remum pariet, quos lupa nutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque

de suo nomine appellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo

ortus, Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caelo

accipies.

11. Hannibal, dux Carthaginiensis, VI etXX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello

superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum

elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas

copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus

audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV

annos in Italia complevit, Carthagienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal

bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam

dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

12. L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse sege gerere obtigit. Ut domum ad

vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodum parvula, ad complexum patris

cucurrit. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam. "Quid est"

inquit "mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit? "Mi pater" respondit illa "Persa

periit". Perierat enim catellus eo nomine, quem puella multum amabat. Tum pater Tertiae

dixit "omen accipio". Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi animo praesumpsit

13. Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem

gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; Ob repentinum monstrum terror animos

militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione

et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in

146

pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam

dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere

potuit!

14. Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antonii fuerat, Athenas

confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species

horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida,

similem effigei mortui. Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius

audire cupivit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno

eum excitavit. Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Ille neminem

viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit. Paucis post

diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianus supplicio capitis eum adfecit.

15. Germanorum vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit.

Germani non student agriculturae; lacte, caseo, et carne nutriuntur. Locis frigidissimis

pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistratus

creantur cum vitae necisque potestate. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac

pedibus proeliantur : ephippiorum usus res turpis et iners habetur. Vinum a mercatoribus

ad se importari non sinunt, quod ea re, ut arbitrantur, remollescunt hominess atque

effeminantur.

16. Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum

equitatus cernitur; Cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; Eis equites

occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Dux

Arvernorum vivus in fuga comprehenditur; Signa militaria LXXIII (septuaginta quattuor)

ad Caesarem referuntur; Magnus numerus hostium capitur atque interficitur; Reliqui ex

fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma

tradi et principes produci. Ipse pro castris consedit; Eo duces producuntur.

Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.

147

17. Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum, qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant. Alius

alia de causa discedere cupiebat. Nonnulli pudore adducti remanebant. Hi neque vultum

fingere, neque lacrimas tenere poterant; Abditi in tabernaculis aut suum fatum

querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur. Totis castris

testamenta obsignabantur. Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris

periti habebantur, pertubantur.

18. Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur, ubi postea

Romulus urbem Romam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse fertur

et ipse de via fessus ibi dormivisse. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in

speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et

partem abesse sensit, pergit ad proximam speluncam; Sed postquam boum vestigia foras

versa vidit, confusus gregem ex loco infesto amovere coepit. Sed bovum mugitus ex

spelunca auditus Herculem convertit. Tum, Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis

clava interficitur.

19. Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus, Lucius Sergius Catilina, nobilissimi

generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniuravit. Eum clari quidam sed

improbi viri consecuti erant. Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est. Socii eius

deprehensi sunt et in carcere strangulati sunt. Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse

cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est. Gaius Sallustius tradit multos etiam

milites Romanos in eadem cruentissima pugna occisos esse, multos autem graviter

vulneratos esse.

20. Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu.

Exclusus ab insidiadoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum.

148

Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela

praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; Eum latentem

adgnovit; Extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit.

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum

miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.

149

LATINIKA G LYK σημειωσεισ

Documents

Transcript of LATINIKA G LYK σημειωσεισ