KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997 4-32 AΦIEPΩMA και...

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997

4-32 AΦIEPΩMA� Γιάννης Σκαρίμπας: Π�ιη-τής και πε��γρά��ς της Xαλ-κίδας.Tης Πέγκυς K�υνενάκη� Xρ�ν�λ�γι� Γιάννη Σκαρί-μπα. Eπιμέλεια–σύντα�η: Kα-τερίνα Kωστί�υ� O Σκαρίμπας της Xαλκί-δας ή η Xαλκίδα τ�υ Σκαρί-μπα; O συγγρα�έας αγάπησετην π�λη τ�υ, την «τραγ�ύδη-σε», την «ύμνησε», την «απα-θανάτισε»...

Tης Kατερίνας Kωστί�υ� O Mέγας Δ�υ� πάσης Xαλ-κίδ�ς. O Σκαρίμπας επεδίωκενα καθιερωθεί η π�λη τ�υ ωςλ�γ�τε"νικ� κέντρ�.

T�υ Λάμπρ�υ Bαρελά� Tα πρ�σωπα και τα πρ�σω-πεία. Oι απ�κλίν�ντες ήρωεςτ�υ Σκαρίμπα αναπ�δ�γυρί-��υν την εικ�να τ�υ κ�σμ�υ

Tης Γεωργίας Λαδ�γιάννη� Συγγρα!έας, κλ��υν και...τραγωδ�ς ...και στα θεατρικάέργα τ�υ Σκαρίμπα πρωταγω-νιστεί η Xαλκίδα!

T�υ Γιώργ�υ Xατ#ηδάκη� T� «αιώνι� παρ�ν» εν�ςσυγγρα!έα. «T� παραδ��-λ�γείν είναι η μητέρα της σά-τιρας...», επέμενε � ΓιάννηςΣκαρίμπας.

Tης Kατερίνας Kωστί�υ� Λιμενικ�ς ευδ�κιμ�ς. Παρ’τ� κι εσύ απ��αση, θα γίνωλιμενάρ"ης, αν "ρειαστεί θα�άω και σίδερα...

T�υ N. Δ. Tριαντα!υλλ�π�υ-λ�υ� O Σκαρίμπας τ�υ μύθ�υ. Oσυγγρα�έας μετατρέπεται σεήρωα στ�ν «Λιμενάρ"η τ�υEυρίπ�υ» τ�υ N.Δ. Tριαντα-�υλλ�π�υλ�υ.

T�υ Στέ!αν�υ Διαλησμά� Σκαρίμπας και Πεντ#ίκης.Yπήρ�αν και �ι δύ� ανατρ�-πείς τ�υ κατεστημέν�υ λ�γ�υκαι της καθεστηκυίας περίτην πε��γρα�ίαν αντίληψης...

T�υ Hλία X. Παπαδημητρα-κ�π�υλ�υ� Eις ανάμνησιν... I�ύλι�ς’75: Συνάντηση της MελίναςMερκ�ύρη με τ�ν Γιάννη Σκα-ρίμπα π�υ δεν πρ�'λήθηκεπ�τέ!

Tης Φανής Πετραλιά� O �εν�μερίτης της Xαλκί-δας. Στιγμι�τυπα π�υ μαρτυ-ρ�ύν τ� ανυπ�τακτ� πνεύματ�υ Γιάννη Σκαρίμπα.

T�υ Δημήτρη Παπα&ρήστ�υ

E�ώ�υλλ�: Σύνθεση: O Γιάννης Σκαρίμπαςσε �ωτ�γρα�ία περίπ�υ τ� 1960 και � σιδη-ρ�δρ�μικ�ς σταθμ�ς της Xαλκίδας (�ωτ.:Δημ. Aντωνίτσης).

Γιάννης Σκαρίμπας: π�ιητήςκαι πε��γρά��ς της Xαλκίδας

�EXΩPIΣTH περίπτωση για την ελ-ληνική λ�γ�τε�νία � Γιάννης Σκαρί-μπας, ασ��λήθηκε με �λα σ�εδ�ν ταείδη της, ως π�ιητής, πε��γρά��ςκαι θεατρικ�ς συγγρα�έας. Yπήρ!ε"ι"λι�κριτικ�ς και αι�νιδίασε ως �ρ-γισμέν�ς αρθρ�γρά��ς ή επιστ�λ�-γρά��ς. Δικ�μανής αλλά και μανιώ-δης καραγκι��παί�της, (δημι�ύρ-γησε �λες τις �ιγ�ύρες τ�υ θεά-τρ�υ σκιών), � Σκαρίμπας ήταν μιαμ�ναδική, αυθεντική πρ�σωπικ�τη-

τα π�υ έ�ησε και δημι�ύργησε στηXαλκίδα, �ιλ�δ�!ώντας μάλιστα νατην πρ�άγει σε κέντρ� της περι�ε-ρειακής λ�γ�τε�νίας, γιατί πίστευε -πιθαν�ν δεν εί�ε άδικ�- �τι �ι επαρ-�ιώτες συγγρα�είς αγν��ύνται ήπαραγκωνί��νται απ� τ�υς Aθηναί-�υς συναδέλ��υς τ�υς...

O Σκαρίμπας πρ�κάλεσε τ� ενδια-�έρ�ν απ� την πρώτη στιγμή π�υεμ�ανίστηκε στα γράμματα, έστω κιαν αμ�ισ"ητήθηκε απ� μέρ�ς τηςκριτικής. Για αρκετ� καιρ� έπεσεστην α�άνεια, για να επανέλθει δρι-μύτερ�ς στ� πρ�σκήνι�, �π�υ έμει-νε έως τ� τέλ�ς, α�ήν�ντάς μας κά-π�ια έργα ε!αιρετικά και πρωτ�τυ-πα, μνημεία μιας πρ�σωπικής τέ-�νης και μυθ�λ�γίας.

Hταν � συγγρα�έας π�υ στηρί�τη-κε απ�κλειστικά στις δικές τ�υ δυ-νάμεις. Δεν υπήρ!ε ηθ�γρά��ς τηςεπ��ής τ�υ, αλλά παρα"ιά��ντας τησύντα!η και ανατρέπ�ντας τη λ�γι-κή τά!η κατά�ερε να καταγράψει �-σ� πι� αυθεντικά μπ�ρ�ύσε τη σύγ-�ρ�νή τ�υ πραγματικ�τητα μεταγγί-��ντας έτσι στ�ν αναγνώστη την αί-σθηση των πραγμάτων �πως εκεί-ν�ς την καταλά"αινε και την ενν�-�ύσε.

Παρ�τι εί�ε π�λλά κ�ινά στ�ι�είαμε τ�υς υπερρεαλιστές δεν υπήρ!επ�τέ υπερρεαλιστής. Oμως, σε ανύ-π�πτ� �ρ�ν� εισήγαγε στη γρα�ήτ�υ τ� παράλ�γ� και τ� παράδ�!�,δημι�υργώντας μια ηθελημένη ανα-στάτωση στ�ν πε�� λ�γ�. O Σκαρί-μπας δεν ακ�λ�ύθησε σ��λές καιρεύματα. Yπήρ!ε πάντα ελεύθερ�ςκαι αδέσμευτ�ς, μια ιδι�μ�ρ�η ιδι�-συγκρασία με π�λλές λεκτικές και-ν�τ�μίες, �ωρίς πρ�ηγ�ύμεν� καισυνέ�εια. Δεν ήταν άλλωστε τυ�αίατα λ�για τ�υ κριτικ�ύ της «Kαθημε-ρινής» N. Δ. Παππά (24.11.1935) π�υμε την ευκαιρία της έκδ�σης τ�υ έρ-γ�υ τ�υ «Mαριάμπας» γρά�ει:«Oρμητικ�ς, τρελ�ς σαν τ�υς τύ-

π�υς τ�υ K�ντ�γλ�υ, αληθιν�ς σαντην π�ίηση τ�υ Bενέ�η, ά!ι�ς συνά-δερ��ς των τύπων των μεγάλωνσυγγρα�έων, έρ�εται με �ώτα καισίδερα και μας αν�ίγει μιαν ε!αίσιαπηγή!».

H σ�έση τ�υ αναγνωστικ�ύ κ�ιν�ύμε τ�ν Σκαρίμπα υπήρ!ε πάντα ιδι�-μ�ρ�η και πέρασε απ� π�λλά στά-δια: Λατρεύτηκε την επ��ή της δι-κτατ�ρίας, δια"άστηκε αρκετά αμέ-σως μετά. Eπειτα άλλα!αν �ι επ�-�ές· τα "ι"λία τ�υ δεν ήταν πάντα σεπρώτη �ήτηση. Oμως, τ� �ι�ύμ�ρ καιη καυστική γλώσσα τ�υ δεν έπαυσανπ�τέ να γ�ητεύ�υν και να συγκι-ν�ύν. Γι’ αυτ� δεν είναι τυ�αία η ε-πανέκδ�ση των λ�γ�τε�νικών «Aπά-ντων» τ�υ (Eκδ�σεις Nε�έλη), ενώ ημέ�ρι πέρυσι λανθάν�υσα θεατρ�-π�ιημένη μ�ρ�ή τ�υ μυθιστ�ρήμα-τ�ς τ�υ «T� "ατερλώ δύ� γελ�ίων»(δράμα σε τρεις πρά!εις) θα εκδ�θείμέσα στη �ρ�νιά απ� τις εκδ�σεις«Διαγώνι�ς» της Xαλκίδας.

Σημαντικ� στ�ι�εί� για τ�ν Σκαρί-μπα ήταν η αγάπη τ�υ για την π�ληπ�υ ��ύσε, τη Xαλκίδα, η �π�ία, �-μως, δεν ήταν � γενέθλι�ς τ�π�ςτ�υ. Eγκαταστάθηκε εκεί με τ� γάμ�τ�υ κι άν�ι!ε εκτελωνιστικ� γρα-�εί�. H π�λη απ�τελεί σημεί� ανα-

��ράς στα κείμενά τ�υ. Mιλάει γι’αυτήν με έναν "αθύτατ� ερωτισμ�σαν να απευθύνεται σε αγαπημένηγυναίκα. Eτσι, τ� �ν�μά τ�υ συνδέ-θηκε άρρηκτα μα�ί της, και � δεσμ�ςτ�υς παραπέμπει σε δύ� άλλες περι-πτώσεις συγγρα�έων: στ�ν Kαριω-τάκη με την Πρέ"ε�α και τ�ν Kα"ά-�η με την Aλε!άνδρεια...

Δεν είναι άλλωστε τυ�αί� �τι συ-ντ�πίτες τ�υ, π�υ τ�ν γνώρισαν καιτ�ν αγάπησαν, δύ� μήνες μετά τ�θάνατ� τ�υ (1984) ίδρυσαν τ�ν Π�λι-τιστικ� Σύλλ�γ� «Φίλ�ι τ�υ Σκαρί-μπα» τιμώντας μέ�ρι σήμερα τη μνή-μη τ�υ. Δημι�ύργησαν, ακ�μη, με τη"�ήθεια τ�υ δήμ�υ «M�υσεί� Σκαρί-μπα» (Kακαρά 3, Xαλκίδα), �π�υ στε-γά��νται τα περισσ�τερα αντικείμε-να της πρ�σωπικής τ�υ �ωής, �ι εκ-δ�σεις �λων των "ι"λίων τ�υ, �,τιγρά�τηκε γι’ αυτ�ν απ� πνευματι-κ�ύς ανθρώπ�υς, �ι �ιγ�ύρες τ�υKαραγκι��η π�υ έ�τια�νε και γενικά�,τι έ�ει σ�έση με τ�ν ίδι� και τ� έρ-γ� τ�υ.

Γύρω απ� τη σ�έση της π�λης μετ�ν συγγρα�έα περιστρά�ηκε καιτ� α�ιέρωμα των «Eπτά Hμερών»,�πως αυτή με τα �ρ�νια διαμ�ρ�ώ-θηκε: H Xαλκίδα τ�υ Σκαρίμπα ή �Σκαρίμπας της Xαλκίδας...

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

ΠEΓKY KOYNENAKH

Για τ�ν Γιάννη Σκαρίμπα, γρά�ει τ� 1935 � Aνδρέας Kαραντώνης: «Kαταπά-τησε τη λ�γική της πραγματικ�τητας, ανακάτεψε τα σ�ήματα και τα �ρώμα-τα, μετατ�πισε τα �άρη και τ�υς �γκ�υς τ�υ �υσικ�ύ κ�σμ�υ, ε�άρθρωσετ�υς ή��υς και πρ�σπάθησε να �αναπλάσει μέσα απ� τ� �ά�ς την καιν�ύργιαπε#�γρα�ική γλώσσα: την ιδι�ρρυθμη, την παρδαλή, την κωμική μα και τη συ-�νά υπ��λητική γλώσσα π�υ μας μιλά για την ιστ�ρία ή καλύτερα για τ�ν ε-σωτερικ� μύθ�...».

Eπιμέλεια–σύντα�η �ρ�ν�λ�γι�υ: Kατερίνα Kωστίυ

1893: Γέννηση τ�υ Σκαρίμπα στις 28Σεπτεμ�ρί�υ, στην Aγία EυθυμίαΠαρνασσίδ�ς απ� τ�ν Eυθύμι� Σκα-ρίμπα και την Aνδρ�μά�η Σκαρτσίλα.O πατέρας τ�υ ήταν απ�γ�ν�ς τ�υΣ�υλιώτη Φήμ�υ Mα!γάκη, � �π�ί�ςυπηρέτησε στην αυλή τ�υ Aλή Πασά·η μητέρα τ�υ «παραδ�σιακή αρ��-ντ�π�ύλα και γλωσσ�μάθισα», κατάτην έκ#ραση τ�υ ίδι�υ, εί�ε απ�κτή-σει καλή μ�ρ#ωση.1900–1910: Aκ�λ�υθώντας τις μετα-κινήσεις της �ικ�γένειας (� πατέραςτ�υ αρ�ικά ήταν ρά#της και αργ�τε-ρα δι�ρίστηκε τελωνειακ�ς δεκάρ-�ης στ� Aίγι�), κάνει τις εγκύκλιεςσπ�υδές τ�υ σε δια#�ρετικά μέρη:τελειώνει τ� δημ�τικ� σ��λεί� (τέσ-σερις τά$εις) στην Iτέα Σαλώνων, τ�Σ��λαρ�εί� στ� Aίγι� και τ� Γυμνά-σι� στην Πάτρα.1912: H κήρυ$η τ�υ A΄ Bαλκανικ�ύΠ�λέμ�υ τ�ν �ρίσκει στην Πάτρα, �-π�υ μ�λις εί�ε απ�#�ιτήσει απ� τ� A΄Γυμνάσι� Aρρένων και εί�ε πάρει καιπτυ�ί� απ� τη Mέση Δασική Σ��λή.Eργά!εται ως υπάλληλ�ς λ�γιστηρί-�υ στ� υπ�κατάστημα των ραπτ�μη-�ανών Singer.1913: Στρατεύεται στις 3 Δεκεμ�ρί�υκαι υπηρετεί με τ� �αθμ� τ�υ δεκα-νέα και μετά τ�υ λ��ία, στ� 5� Σύ-νταγμα Eυ!ώνων. Συγ�ρ�νως, γρά-#ει τα πρώτα τ�υ π�ιήματα.1914: Kήρυ$η τ�υ A΄ Παγκ�σμί�υ Π�-λέμ�υ. O Σκαρίμπας απ�στέλλεται

στ� Mακεδ�νικ� Mέτωπ�. Δημ�σιεύ-ει τα πρώτα τ�υ π�ιήματα (μέ�ρι τ�νMάρτι� τ�υ 1915) στην ε#ημερίδα«Eύ��ια», υπ�γρά#�ντας ως Γιά-γκ�ς E. Σκαρίμπας ή με τ� ψευδώνυ-μ� Kάλλις Eσπεριν�ς.1916: Παρασημ�#�ρείται για τιςστρατιωτικές τ�υ επιδ�σεις με τ�ν«Σιδηρ�ύν Σταυρ�ν» απ� τ�ν στρα-τηγ� Iάκω�� Nεγρεπ�ντη, δι�ικητήτης XIII μεραρ�ίας. Aπ�λύεται στις17 Oκτω�ρί�υ. Παίρνει μέρ�ς σε δια-γωνισμ� τελων�#υλάκων.1917: H κήρυ$η της Oκτω�ριανήςEπανάστασης τ�ν �ρίσκει με τ� �αθ-μ� τ�υ υπα$ιωματικ�ύ. Kαλείται πάλινα υπηρετήσει στις 23 Aυγ�ύστ�υ.1919: Aπαλλάσσεται ως «τελων�#ύ-λακας» και δι�ρί!εται στ� Tελωνεί�Xαλκίδας. Παντρεύεται στις 19 Aπρι-λί�υ τη Xαλκιδαία Eλένη Kε#αληνίτημε την �π�ία θα απ�κτήσει πέντεπαιδιά.1920: Mετατίθεται με απ�σπαση στ�Tελωνεί� Eρέτρειας.1922: Aνακαλείται η απ�σπασή τ�υκαι επανέρ�εται, �ριστικά πια, στηXαλκίδα.1929: Δημ�σιεύει τ� πρώτ� τ�υ διή-γημα, «Στις πετρ�κ�λώνες στ� λιμά-νι», στ� περι�δικ� «Eλληνικά Γράμ-ματα» (τ�. 45, 15.4.1929, 463–464).Παίρνει τ� πρώτ� �ρα�εί� διηγήμα-τ�ς στ� διαγωνισμ� π�υ πρ�κηρύσ-σει τ� περι�δικ� για τ� διήγημά τ�υ«O καπετάν Σ�υρμελής � Στ�υ-ραΐτης».1930: Πεθαίνει � γι�ς τ�υ Hλίας σε η-

λικία έ$ι �ρ�νων, γεγ�ν�ς π�υ σημα-δεύει τ�ν συγγρα#έα, � �π�ί�ς θαδι��ετεύσει τ�ν π�ν� τ�υ στ� π�ίη-μα «Hλίας Γ. Σκαρίμπας». Tυπώνεταιη συλλ�γή διηγημάτων «Kαϋμ�ί στ�Γριπ�νήσι», απ� τ� περι�δικ� «Eλλη-νικά Γράμματα». H κριτική εντ�πί!ειτην ανανέωση π�υ #έρνει στ� ηθ�-γρα#ικ� διήγημα της επ��ής και τηνεμμ�νή τ�υ στ�ν εσωτερικ� άνθρω-π�.1933: Eκδίδεται η συλλ�γή διηγημά-των «T� θεί� Tραγί», �π�υ στην πρώ-τη �μ�τιλτη «ν�υ�έλα» δια#αίν�νταιτα ιδιαίτερα �αρακτηριστικά τηςγρα#ής τ�υ, π�υ θα ε$ελι�θ�ύν μέ-σα στη δεκαετία. H κριτική $α#νιά!ε-ται. Eν τω μετα$ύ, � Σκαρίμπας �ρί-σκεται συνε�ώς στ� πρ�σκήνι� με ε-πιστ�λές και σημειώματα στ�ν Tύπ�.1935: Eκδίδεται τ� πρώτ� μυθιστ�-ρημα τ�υ «Mαριάμπας». H κριτική�ρίσκεται σε δι��γνωμία. Oι περισ-σ�τερ�ι τ� επαιν�ύν με τάση να τ�απ�θεώσ�υν, περιμέν�ντας, ωστ�-σ�, τ� επ�μεν� έργ� τ�υ για να απ�-#ανθ�ύν �ριστικά για τη θέση τ�υστ� στερέωμα της νε�ελληνικής λ�-γ�τε�νίας. Γνωρί!ει τ�ν Aγγελ� Σι-κελιαν� στη Xαλκίδα.1936: Eκδίδεται η π�ιητική συλλ�γή«Oυλαλ�ύμ», την �π�ία η κριτική υ-π�δέ�εται ευν�ϊκά, $α#νιασμένη α-π� τις επιδ�σεις «τ�υ πε!�γρά#�υπ�υ στι��υργεί». Γνωρί!εται με τ�νΘε�δωρ� Nτ�ρ�, � �π�ί�ς δι�ρί!εταιδάσκαλ�ς στ� Δημ�τικ� Σ��λεί� Φα-ράκλας της Eύ��ιας.

1937: Eκδίδει τ� �ρα�ύ�ι� περι�δικ�«Nε�ελληνικά Σημειώματα».1939: Eκδίδεται τ� σημαντικ�τερ�έργ� τ�υ, τ� μυθιστ�ρημα «T� Σ�λ�τ�υ Φίγκαρω», �π�υ συσσωματών�-νται τα �αρακτηριστικά της πρ�σω-πικής τ�υ γρα#ής, στην πι� δραστικήτ�υς εκδ��ή. H κριτική �ρίσκεται σεμεγάλη σύγ�υση και τ� υπ�δέ�εταιαρνητικά, με ε$αίρεση τ�ν Πέτρ�Σπανδωνίδη.1942: Mέσα στις άθλιες συνθήκεςτης κατ��ής ανε�αίνει απ� τ� Θίασ�Eρασιτε�νών Xαλκίδ�ς, με σύμπρα-$η τ�υ Mάν�υ Kατράκη (� �π�ί�ς εί-�ε και τ� ρ�λ� τ�υ πρωταγωνιστήAντρέα Bλαντή), τ� έργ� τ�υ «H Γυ-ναίκα τ�υ Kαίσαρ�ς», σε σκην�θεσίατ�υ ίδι�υ τ�υ συγγρα#έα. T�ν ίδι��ρ�ν� διε$άγεται δίκη για τ� παρα-πάνω έργ�, δι�τι � καλλιτέ�νηςAργύρης Bαλσαμάς θεωρεί τ� έργ�ως μίμηση έργ�υ τ�υ Σ�μερσετ M�μ.1951: Eκδίδεται τ� θεατρικ� τ�υ έρ-γ� «O H��ς τ�υ Kώδων�ς», επε$ερ-γασμένη μ�ρ#ή τ�υ κατ��ικ�ύ έρ-γ�υ «H Γυναίκα τ�υ Kαίσαρ�ς».1952: Eκδίδεται η π�ιητική συλλ�γήOι «Eαυτ�ύληδες».1956: Aρ�ί!ει η συνεργασία τ�υ με τ�περι�δικ� «Eυ��ϊκ�ς Λ�γ�ς (εκδ�-της – διευθυντής: Θε�δ�σης Δασκα-λ�π�υλ�ς) με μα�ητική αρθρ�γρα-#ία για την πνευματική επικαιρ�τη-τα. Aργ�τερα, τα άρθρα τ�υ θα συ-γκεντρωθ�ύν σε ένα τ�μ� με τίτλ�«Tα π�υλιά με τ� λάστι��».

KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 5Συνέ�εια στην 6η σελίδα

Xρ�ν�λ�γι� Γιάννη Σκαρίμπα

T 1919 Γιάννης Σκαρίμπας θα παντρευτεί την Eλένη Kε�αληνίτη με την -πία θα απκτήσει πέντε παιδιά. O Γιάννης Σκαρίμπας με την κ�ρη τυ Mά�η πυ πραγματικά υπεραγαπύσε.

Συνέ�εια απ� την 5η σελίδα


Aπ� αριστερά, καθιστί: O Γιάννης Σκαρίμπας, η σύ�υγς τυ Σπύρυ Mελά και δίπλα της Nτ�λης – Nίκ�ας. Στην επάνω σειρά, απ� αριστερά: O θετ�ς γιςτυ συγγρα�έα Tάκης, Σπύρς Mελάς έ�ντας μπρστά τυ την κ�ρη τυ Σκαρίμπα Mά�η, η σύ�υγ�ς τυ Eλένη και κ. Kυκύλας με τη σύ�υγ� τυ. Mιαεκδρμή στη Xαλκίδα...

T τελευταί σπίτι �πυ έ�ησε συγγρα�έας στη Xαλκίδα, �πυ δρ�μς μπρστά απ� αυτ� έ�ει νμαστεί δ�ςΓιάννη Σκαρίμπα (�ωτ.: Δημήτρης Aντωνίτσης).

1957: Γίνεται επίτιμ�ς διευθυντήςτης ε#ημερίδας «Πατρίς». Στις 10Mαρτί�υ δίνει διάλε$η στ� Γαλλικ�Iνστιτ�ύτ� Xαλκίδας, με θέμα «Oπ�ιητής Kαρυωτάκης και �ι νέ�ι».1958: Δημ�σιεύεται στ� περι�δικ�«Eυ��ϊκ�ς Λ�γ�ς» απ�σπασμα απ� τ�«�ρ�νικ� απ’ τ�ν A΄ Παγκ�σμι� Π�λε-μ�» H περίπ�λ�ς Z΄, η �π�ία κυκλ�#�-ρεί σε ανάτυπ� και κρίνεται ευν�ϊκά.1959: Eκδίδεται τ� (γραμμέν� στηδεκαετία τ�υ 1930) μυθιστ�ρημά τ�υ«T� Bατερλώ δυ� γελ�ίων». T� μυθι-στ�ρημα εί�ε ήδη ανακ�ινωθεί, μα!ίμε δημ�σίευση απ�σπάσματ�ς τ�υ(τ� �π�ί� ενσωματώθηκε, τελικά,στ� μυθιστ�ρημα «T� Σ�λ� τ�υ Φί-γκαρω») στ�ν πρ�λ�γ� της συλλ�-γής π�ιημάτων τ�υ «Oυλαλ�ύμ».1961: Eκδίδεται τ� �ι�λί� τ�υ «H μα-θητευ�μενη των τακ�υνιών –τρειςν�υ�έλες». H κριτική ελά�ιστα τ�πρ�σέ�ει.1964: H Eταιρία Eυ��ϊκών Σπ�υδώντ�ν τιμά για την πρ�σ#�ρά τ�υ στανε�ελληνικά γράμματα.1968: Eκδίδεται η π�ιητική συλλ�γή«B�ϊδάγγελ�ι». H κριτική, αν και υ-π�τ�νικά, την υπ�δέ�εται ευν�ϊκά.Δεύτερη έκδ�ση τ�υ μυθιστ�ρήμα-τ�ς «Mαριάμπας», με επε$εργασμέ-ν� εκ νέ�υ τ� κείμεν� απ� τ�ν συγ-γρα#έα.

KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997 - H KAΘHMEPINH 7

1969: Aνε�αίνει τ� έργ� τ�υ «O H��ςτ�υ Kώδων�ς» απ� τ� Σύγ�ρ�ν� Λαϊ-κ� θέατρ� τ�υ Γιώργ�υ Eμιρ!ά. Hπαράσταση μετα#έρεται και στ� θέ-ατρ� «Aυλαία» στη Θεσσαλ�νίκη,τ�ν Δεκέμ�ρι�. Mία απ� τις ελά�ι-στες μετακινήσεις τ�υ και η μ�ναδι-κή επίσημη μετά�ασή τ�υ στη Θεσ-σαλ�νίκη, �π�υ δίνει διάλε$η με θέ-μα «Eίναι τ� γυμν� άσεμν�;», στην«Tέ�νη», στις 8 Mαΐ�υ.1970: Eκδίδ�νται σε ένα τ�μ� �λατ�υ τα π�ιήματα με τίτλ� «Aπαντεςστί��ι 1936–1970». Στ� Γαλλικ�Iνστιτ�ύτ� Aθηνών δίνεται παράστα-ση θεάτρ�υ σκιών απ� τ� έργ� τ�υ«Aντικαραγκι�!ης � Mέγας».1971: Tυπώνεται και κυκλ�#�ρεί ε-κτ�ς εμπ�ρί�υ σε εκατ� αντίτυπα τ�θεατρικ� τ�υ έργ� «O Σε�αλιέ Σερ-�άν της Kυρίας». Eκδίδεται τ� ιστ�-ρικ� τ�υ έργ� «T� 21 και η Aλήθεια»,τ�μ�ς A΄, B΄ και Γ΄. Δεύτερη έκδ�σητων μυθιστ�ρημάτων «T� θεί� Tρα-γί» και «T� Σ�λ� τ�υ Φίγκαρω». OMάν�ς Kατράκης παίρνει απ� τ�νΣκαρίμπα τ� ανέκδ�τ� θεατρικ� τ�υέργ� «T� Σημεί� τ�υ Σταυρ�ύ».1973: Eκδίδ�νται τα έργα τ�υ: «Περί-π�λ�ς Z΄», «�ρ�νικ� απ� τ�ν A΄ Πα-γκ�σμι� Π�λεμ�» με ένδει$η γρα#ής1932, 1958, 1961 και «Tυ#λ��δ�μάδαστη Xαλκίδα και άλλα διηγήματα».1974: Eκδίδεται τ� ιστ�ρικ� τ�υ �ι-�λί� «H Tράπ�υλα».1975: Eκδίδεται τ� αντιπ�λεμικ� τ�υδιήγημα «Φυγή πρ�ς τα Eμπρ�ς»π�υ είναι ανάπτυ$η τ�υ «�ρ�νικ�ύ α-π� τ�ν A΄ Παγκ�σμι� Π�λεμ�» Περί-π�λ�ς Z΄. Eπανεκδίδ�νται τα ιστ�ρι-κά τ�υ �ι�λία «T� 21 και η Aλήθεια»(τ�μ�ς A΄ και B΄) και τ� μυθιστ�ρημα«T� θεί� Tραγί».1976: Eκδίδεται η συλλ�γή διηγημά-των «Tρεις άδειες καρέκλες». Eπα-νεκδίδεται η συλλ�γή διηγημάτων«H μαθητευ�μενη των τακ�υνιών».Παίρνει τ� A΄ Kρατικ� Bρα�εί� Πε!�-γρα#ίας για τ� αντιπ�λεμικ� διήγη-μά τ�υ «Φυγή πρ�ς τα Eμπρ�ς».H Eνωση Eλλήνων Λ�γ�τε�νών τ�υαπ�νέμει τ� Aργυρ�ν Mετάλλι�. T�θεατρικ� τ�υ έργ� «O H��ς τ�υ Kώ-δων�ς» ανε�αίνει στην τηλε�ραση.1977: Eκδίδεται τ� �ι�λί� τ�υ «Aντι-καραγκι�!ης � Mέγας», δύ� κωμω-δίες απ� τ� θέατρ� σκιών. Eπανέκ-δ�ση των έργων: «Περίπ�λ�ς Z΄»,«Mαριάμπας» και τ� «T� 21 και ηAλήθεια» (τ�μ�ς Γ΄). T�υ απ�νέμεταιαπ� τ�ν δήμαρ�� της Xαλκίδας Γ.Σπαν� � Xρυσ�ς Σταυρ�ς της Π�λε-ως για τ� σύν�λ� τ�υ έργ�υ τ�υ. Eι-σάγεται σε �#θαλμ�λ�γική κλινικήκαι εγ�ειρείται επιτυ�ώς.1978: Eκδίδ�νται σε ένα τ�μ� τα θε-ατρικά τ�υ έργα «O Σε�αλιέ Σερ�άντης Kυρίας» και «T� Σημεί� τ�υΣταυρ�ύ», γραμμέν� τ� 1969. Eκδί-δεται η συναγωγή των άρθρων τ�υστ�ν «Eυ��ϊκ� Λ�γ�» με τίτλ� «Tαπ�υλιά με τ� Λάστι��». Eπανεκδίδε-ται τ� μυθιστ�ρημα «T� Σ�λ� τ�υ Φί-γκαρω». Aνε�αίνει απ� την «Eυ��ϊκήEταιρεία Θεάτρ�υ» τ� θεατρικ� τ�υέργ� «O Σε�αλιέ Σερ�άν της Kυ-ρίας», τ�ν Φε�ρ�υάρι�. O Bάγγ�ςK�ρ#ιάτης ανε�ά!ει δύ� έργα τ�υστ� θέατρ� σκιών: «O Kαραγκι�!ηςΓα�γα�γ�π�υλ�ς» και � «Kαραγκι�-!ης λαθρέμπ�ρ�ς».1979: Eκδίδ�νται τ� θεατρικ� τ�υέργ� «Tα Kαγκ�υρώ» – κωμωδία σεπρά$εις τέσσαρες –και η συναγωγή

άρθρων τ�υ με τίτλ� «Σπα!�κε#α-λιές στ�ν �υραν�» – Aντιδιηγήματα.1980: Eκδίδ�νται τα θεατρικά τ�υέργα «Πάτερ Συνέσι�ς» και «H κυρίατ�υ τραίν�υ». Aνε�αίνει απ� την«Eυ��ϊκή Eταιρεία Θεάτρ�υ» (ωςσυμμετ��ή στ� Φεστι�άλ Iθάκης) τ�

θεατρικ� έργ� «Tα Kαγ�υρώ». OBάγγ�ς K�ρ#ιάτης ανε�ά!ει σε δια-σκευή για τ� θέατρ� σκιών τ� έργ�«Περίπ�λ�ς Z΄», στη Xαλκίδα.1984: Πεθαίνει σε ηλικία 91 �ρ�νων,στις 21 Iαν�υαρί�υ, και κηδεύεται μεδημ�τική δαπάνη στην αγαπημένη

τ�υ π�λη, στ� λ�#� τ�υ Kαράμπα-μπα.

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: T� �ρ�ν�λ�γι�για τ�ν συγγρα�έα περιλαμ�άνεται στ��ι�λί� «Για τ�ν Σκαρίμπα», εκδ. «Aιγαί-�ν», Λευκωσία, 1994.

O Γιάννης Σκαρίμπας ήταν ένας συγγρα�έας πυ ανδρώθηκε �ιλγικά και πνευματικά μέσα στ μεσπ�λεμ, ήτανένα �αιν�μεν πλυσύνθετ και αδιαμ�ισ�ήτητα ήταν ένας συγγρα�έας πυ πρκάλεσε τ έντν ενδια�έρν τωνπνευματικών ανθρώπων της επ�ής τυ.

O Γιάννης Σκαρίμπας αγάπησε την π�λη της Xαλκίδας, έ�ησε εκεί τα περισσ�τερα �ρ�νια της �ωής τυ, την ύμνησεστ έργ τυ. Eτσι, κι τά�ς τυ υπάρ�ει έ#ω απ� τ τεί�ς της π�λης, πάνω στ λ�� κι αγναντεύει �λη την περι-�έρειά της... (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


Xαλκ�γρα�ία της Xαλκίδας, την επ��ή της Bενετ�κρατίας.

O Σκαρίμπας της Xαλκίδας ήη Xαλκίδα τ�υ Σκαρίμπα;

O συγγρα�έας αγάπησε την π�λη τ�υ, την «τραγ�ύδησε», την «ύμνησε», την «απαθανάτισε»

Tης Kατερίνας Kωστί�υ

Φιλ�λ�γ�υ

ΠΩΣ ΘA ήταν η Σκιάθ�ς δί�ως τ�νΠαπαδιαμάντη, η Θεσσαλ�νίκη δί-�ως τ�ν Iωάνν�υ, η Xαλκίδα �ωρίςτ�ν Σκαρίμπα; Aσ�αλώς η ύπαρ�ήτ�υς θα ήταν ηπι�τερη και η ιστ�-ρία τ�υς �τω��τερη, ε��σ�ν ηγρα�ή στ�ι�ει�θετεί για τ� �ώρ�και τ� �ρ�ν� τρ�π� ύπαρ�ης. Aνέρθ�υμε στ�ν Σκαρίμπα, π�υ μαςενδια�έρει εδώ, και αντιστρέψ�υ-με τ� παραπάνω ερώτημα, ερ��μα-στε αντιμέτωπ�ι με μια σ�έση αμ-�ίδρ�μη και περίπλ�κη, στην �υσίααδιερεύνητη και συνακ�λ�υθα, μεέναν κ�ιν� τ�π� της κριτικής π�υπρέπει να επανε�εταστεί.

H κριτική έως τώρα ε�ετά$�νταςτ� δίπ�λ� Σκαρίμπας – Xαλκίδα πα-ρ�υσιά$ει �μ��ωνία ως πρ�ς τα ε-�ής: α) O συγγρα�έας επέλε�ε να$ήσει στη Xαλκίδα μετά την πρώτητ�υ γνωριμία με την π�λη �π�υ τ�νέ�ερε η στρατιωτική τ�υ θητεία· %)H Xαλκίδα απ�τελεί μια απ� τις %α-σικές πηγές έμπνευσης τ�υ έργ�υτ�υ· γ) O Σκαρίμπας αγάπησε τηXαλκίδα και την «τραγ�ύδησε»,την «ύμνησε», την «απαθανάτισε».T� πρώτ�, ως πραγματ�λ�γικ� δε-δ�μέν�, δεν �ρειά$εται συ$ήτηση.Oι άλλες δύ� παρατηρήσεις �μωςκινδυνεύ�υν να μην λένε τίπ�τεδι�τι, ενώ ερευνητικά έ��υν παρα-μείνει μετέωρες, %αθμιαία απ�τέ-λεσαν στερε�τυπα της κριτικής. Aςδ�ύμε, λ�ιπ�ν, πώς στ�ι�ει�θετεί-ται, αν στ�ι�ει�θετείται, η υπ�θεσηεργασίας π�υ υπ�ν�είται στις πα-ραπάνω κρίσεις. Πως, δηλαδή,πραγματώνεται η λ�γ�τε�νική ύ-παρ�η της π�λης μέσα στ� έργ�τ�υ Σκαρίμπα.

Mια μια πρώτη ματιά στ� πε$�-γρα�ικ� έργ� τ�υ Σκαρίμπα διαπι-στώνει κανείς �τι η Xαλκίδα κάνει

την εμ�άνισή της ήδη στ�υς τίτ-λ�υς τριών έργων τ�υ: Στην πρώτητ�υ συλλ�γή διηγημάτων «Kαϋμ�ίστ� Γριπ�νήσι» (1930), στην πρώτηεκδ��ή τ�υ μυθιστ�ρήματ�ς«(Xαλκίδα ή) τ� Bατερλώ δύ� γε-λ�ίων» (1959) και στη συλλ�γή διη-γημάτων «Tυ�λ�%δ�μάδα στη Xαλ-κίδα» (1973). Eπιπλέ�ν, η Xαλκίδαείναι � �ώρ�ς �π�υ τ�π�θετείται ηδράση των μυθιστ�ρημάτων τ�υ«Mαριάμπας» (1935) και «T� Σ�λ�τ�υ Φίγκαρω» (1939). Mε μ�νη, δη-λαδή, ε�αίρεση τ� μυθιστ�ρημα«T� Θεί� Tραγί» (1933), �π�υ κυ-ριαρ�εί �ωρ��ρ�νική ρευστ�τητα,τα σημαντικ�τερα πε$ά έργα τ�υΣκαρίμπα τέμν�νται κατά κάπ�ι�ντρ�π� με την π�λη της Xαλκίδας.Πώς �μως πραγματώνεται με α�η-γηματικ�ύς �ρ�υς η παρ�υσία τηςπ�λης;

Xώρ�ς και γρα�ή

Tα θέματα π�υ αρδεύ�υν τ� λ�-γ�τε�νικ� σύμπαν τ�υ Σκαρίμπαπερν�ύν αναγκαστικά μέσα απ� τηνπ�λη α��ύ αυτή παρέ�ει στ�ν συγ-γρα�έα δυ� απ� τα %ασικ�τερασύμ%�λα τ�υ έργ�υ τ�υ ή δυ� ση-μαντικές συνιστώσες τ�υ μετα��-ρικ�ύ τ�υ συστήματ�ς: τ� λιμάνικαι τ� σταθμ� των τρένων. K�ντά σ’αυτά συλλειτ�υργ�ύν πρ�ς την ίδιακατεύθυνση �εκινών�ντας απ� κ�ι-νή α�ετηρία διά��ρα σ�ετικά μ�τί-%α: �ι γλάρ�ι, τα μ�υρλά νερά τ�υEυρίπ�υ, τ� εισιτήρι�, η απ�%άθρα.

Aυτ�ς είναι � $ωτικ�ς �ώρ�ς τ�υσυγγρα�έα. Πέρα �μως απ� τα επι-μέρ�υς σημεία ανα��ράς η π�ληδεσπ�$ει �ταν η γρα�ή την α��ρά,�ταν δηλαδή απ�τυπώνεται � λ�-γ�ς της. Συνεπώς, η επίμ�νη �ρήσητ�υ τ�πικ�ύ ιδι�λέκτ�υ και � εγκι-%ωτισμ�ς εγ�ώριων δημ�τικών καιλαϊκών τραγ�υδιών σε επτά απ� τα

έντεκα διηγήματα της συλλ�γής«Kαϋμ�ί στ� Γριπ�νήσι» συνιστ�ύνμια έντ�νη αλλά και συμ%ατική πα-ρ�υσία της π�λης. Ωστ�σ�, ακ�μηκι εδώ, στ� μ�ναδικ� έργ� τ�υ Σκα-ρίμπα με ηθ�γρα�ικές απ��ρώσεις,η π�λη έ�ει μια ιδι�τυπη παρ�υσία.Eνν�ώ �τι δεν υπάρ�ει καμιά σκη-ν�θεσία της π�λης, καμιά παρατή-ρηση.

M’ άλλα λ�για δεν υπάρ�ει περι-γρα�ή, π�υ συνεπάγεται αναγωγήτ�υ λ�γ�τε�νικ�ύ υλικ�ύ στ� �ώρ�.Aντίθετα, υπάρ�ει α�ήγηση π�υσημαίνει �ργάνωση τ�υ λ�γ�τε�νι-κ�ύ υλικ�ύ στ� �ρ�ν�. H επιλ�γήτης Xαλκίδας ως �ώρ�υ δράσηςτων περισσ�τερων διηγημάτων τηςσυλλ�γής ισ�δυναμεί με την επιλ�-γή �π�ι�υδήπ�τε άλλ�υ �ώρ�υ, μετην πρ�ϋπ�θεση �τι αυτ�ς � �ώρ�ςμε τη συγκεκριμένη �υσι�γνωμίαδικαι�λ�γεί τη συμ%�λιστική διά-σταση της γρα�ής. Aυτ� π�υ κυ-ριαρ�εί είναι η απ�δ�ση τ�υ εσωτε-ρικ�ύ τ�πί�υ, η %υθ�μέτρηση τηςανθρώπινης ψυ�ής σε καίριες εκ-δηλώσεις της, ενώ � ε�ωτερικ�ς�ώρ�ς θα ’λεγε κανείς �τι λειτ�υρ-γεί πρ�σ�ηματικά. Eίναι τ� ιδιωτικ�κέλυ��ς �π�υ εγκλω%ί$εται η αν-θρώπινη μ�ίρα.

Oι μεταμ�ρ�ώσεις της π�λης

Aπ� εδώ και στ� ε�ής �ι ανα��-ρές στη Xαλκίδα λειτ�υργ�ύν αντι-στρ��ως ανάλ�γα με την �υσιαστι-κή της παρ�υσία. Συγ�ρ�νως, �-μως, και τ� παι�νίδι τ�υ Σκαρίμπααρ�ί$ει να απ�κτά περισσ�τερ� εν-δια�έρ�ν. Στ� επ�μεν� έργ� τ�υ,στ� μυθιστ�ρημα «Mαριάμπας»(1935), � �ώρ�ς έ�ει α�ηρημένηδιάσταση: ενώ � α�ηγητής ανα�έ-ρεται στη Xαλκίδα κατ�ν�μά$�ντάςτην, �ι περιγρα�ές της π�λης είναι

τ�σ� μετα��ρικές ή α�ηρημένες,ώστε να ανάγ�υν την π�λη σε σύμ-%�λ�. Iδίως με την ενσωμάτωση στ�μυθιστ�ρημα εν�ς γνωστ�ύ π�ιή-ματ�ς τ�υ Σκαρίμπα με τίτλ� «Xαλ-κίδα», η π�λη γίνεται εσωτερικ� τ�-πί�, ένας αδιέ��δ�ς μ�ιραί�ς τ�-π�ς. «Oι π�λεις της λ�γ�τε�νίαςδεν συμπίπτ�υν με τις π�λεις της ι-στ�ρίας. γρά�ει η Λί$υ Tσιριμώκ�υ.«Aκ�μη και �ταν δεν είναι “α�ρα-τες”, �ανταστικές, ακ�μη δηλαδήκαι �ταν παραπέμπ�υν σε κάπ�ι�νυπαρκτ� �ώρ�, �ι λ�γ�τε�νικές π�-λεις δεν απ�τελ�ύν ακρι%ή αντί-γρα�α της πραγματικ�τητας· μπ�-ρεί να �αίν�νται επαληθεύσιμες,αλλά δεν είναι παρά αληθ��ανείς».H ανατρ�πή τ�υ �ώρ�υ εδώ είναιτης ίδιας κατηγ�ρίας με τη γλωσσι-κή ατα�ία και τη γραμματική και�ων�λ�γική ε�άρθρωση της γλώσ-σας: �λα μα$ί υπηρετ�ύν την απ�ρ-ριψη και την ανατρ�πή της πραγμα-τικ�τητας.

A�ηγηματική τε�νική

H μ�νη ιστ�ρικ��ανής παρ�υσίατης π�λης γίνεται �ταν με κάπ�ιεςιδιαιτερ�τητές της συμ%άλλει στηδημι�υργία της ατμ�σ�αιρας π�υεπιλέγει � α�ηγητής για να υπηρε-τήσει τ� ε�ωπραγματικ� �ραμά τ�υ:Kαι τρά%η�ε γιαλ�–γιαλ� τ� δρ�μά-κ�. Hταν αυτ�ς ένας δρ�μάκ�ς τε-�ρ�ς, σερπετ�ς π�υ �ειδ�σέρν�-νταν –δεντρ�γαλιά– μεσ’ τη νύ�τα.P��άλι�ε � Eυ��ϊκ�ς στ� σκ�τάδι.B�υ�υ! ένας αέρας �υσ�ύσε. T�τε–μ�νά�� υ�� σιωπηλ�– σκέ�τη-κε ένα καρά�ι να πηγαίνει. Eνα κα-ρά�ι π�υ νά�ει γιάλινα πανιά και ναλικνί�εται ��’ απ� τα �ρια τ�υ κ�-σμ�υ... Hδη, απ� αυτ� τ� έργ� αρ�ί-$ει να δια�αίνεται �τι η �ρήση τηςXαλκίδας διαπλέκεται με την α�η-γηματική τε�νική τ�υ Σκαρίμπα. H

Συνέ�εια στην 10η σελίδα


τε�νική αυτή ε�ελίσσεται στ� επ�-μεν� έργ�, στ� μυθιστ�ρημα «T�Σ�λ� τ�υ Φίγκαρω». Eδώ �ι περι-γρα�ές της π�λης εκτ�ς τ�υ �τι με-τ�υσιών�υν τη Xαλκίδα σε εσωτε-ρικ� τ�πί�, �πως στ�ν Mαριάμπα,κάπ�τε την ανάγ�υν σε �υτ�πικ��ώρ�. H περιγρα�ή της Xαλκίδας,�π�υ υπάρ�ει, αυτ�αναιρείται ήλειτ�υργεί πι� σύνθετα ε��σ�ν α-π�%αίνει α�ηγηματικ� τέ�νασμα. T’άστρα είναι στ�ν �υραν� και ταλ�υλ�ύδια στη γη, κι η Xαλκίδα κάτ’απ’ τ�ν �υραν� κι απ� τ’ άστρα. Πά-νω της λ�ιπ�ν τα�ιδεύ�υν τα σύ-γνε�α. Kι εγώ είμαι απ� κάτω. Π�ρ-πατώ και στ��ά��υμαι πως �λ’ αυτάκαι τα πλ�ία – γίν�νται, �σ� πάει,παραμύθια.

Mέσα απ� την πρ��πτική αυτήςτης τέ�νικής ιδιαίτερ� ενδια�έρ�νπαρ�υσιά$ει τ� μυθιστ�ρημα «T�Bατερλώ δύ� γελ�ίων». Eδώ, ταδρώμενα τ�υ δεύτερ�υ κε�αλαί�υσυντελ�ύνται σ’ ένα σπίτι της Xαλ-κίδας. Oι ανα��ρές στ� �ώρ� είναιαπ�λύτως αληθ��ανείς. H αντίθε-ση π�υ πρ�κύπτει ανάμεσα στ�νσυγκεκριμέν� �ώρ� και στην απιθα-ν�τητα τ�υ μύθ�υ υπηρετεί την υ-π�ν�μευση τ�υ αληθ��αν�ύς καιτ�υ απ�δεδε(ι)γμέν�υ.

Γνωστά τ�πωνύμια

Eνδια�έρ�υσα, επίσης, είναι ηπαρ�υσία της π�λης στ� διήγημα«Tυ�λ�%δ�μάδα στη Xαλκίδα», π�υδίνει τ�ν τίτλ� σε �λη τη συλλ�γή.M�λ�ν�τι η δράση τ�υ διηγήματ�ςτ�π�θετείται στη Xαλκίδα, είναι ηKύπρ�ς π�υ κυριαρ�εί ως �ώρ�ςμέσα στ� έργ�. O πρωταγωνιστικ�ςρ�λ�ς τ�υ διηγήματ�ς έ�ει ανατε-θεί στ� κυπριακ� ιδίωμα, στη �ωνήδηλαδή μιας άλλης π�λης, ενώ ηπαρ�υσία της Xαλκίδας συρρικνώ-νεται σε μια πλαστή και αδρανή α-να��ρά.

H Xαλκίδα κάνει την εμ�άνισήτης και σε άλλα πε$ά έργα τ�υ Σκα-ρίμπα δί�ως απαραίτητα να κατ�ν�-μά$εται («O κύρι�ς τ�υ T$ακ»,«K�μμωτής Kυριών», «H τριμελήςεπιτρ�πή»). Π�λύ συ�νά, τα τ�πω-νύμια είναι ιστ�ρικά ανι�νεύσιμα,π.�., τ� τα%ερνάκι τ�υ Πάτα. Πα-ράλληλα, γίν�νται και έμμεσες ανα-��ρές στην π�λη: π.�., η ανα��ράστ� �πλ�πωλεί� τ�υ Πρι�%�λ�υ(γνωστ� �ν�μα στη Xαλκίδα) στ�μυθιστ�ρημα Mαριάμπας ή τ� �ν�-μα τ�υ πρωταγωνιστή, τ�υ π�ιητήMπαρίσκα, –αναγραμματισμ�ς τ�υ�ν�ματ�ς τ�υ Σκαρίμπα– στ� διή-γημα «T� μ�υστάκι τ�υ κ. Φραν-σ�υά ντε λα T�υς». Συνήθως, ηταύτιση ιστ�ρικών και λ�γ�τε�νι-κών τ�πωνυμίων υπηρετεί τ� τέ-�νασμα της αληθ��άνειας και ε�α-σ�αλί$ει την α�ι�πιστία της α�ήγη-σης. Στην περίπτωση τ�υ Σκαρίμπαη αληθ��άνεια στ�ι�ει�θετείται γιανα αυτ�αναιρεθεί απ�%αίν�ντας έ-τσι ένα κ�μ%ικ� σημεί� της ειρωνι-κής τ�υ γλώσσας.

A�ηγηματικ� τέ�νασμα

Aναμ�ισ%ήτητα, η Xαλκίδα απ�-τελεί κρίσιμ� σημεί� ανα��ράς στ�έργ� τ�υ Σκαρίμπα, αλλά ��ι με τ�ντρ�π� με τ�ν �π�ί� συντελείται

τ�ύτ� σε άλλα λ�γ�τε�νικά έργα,π.�. με τ�ν τρ�π� με τ�ν �π�ί� ανα-δύεται η Θεσσαλ�νίκη απ� τ� έργ�τ�υ Iωάνν�υ: ένας �ώρ�ς συναι-σθηματικά ή αισθητικά ��ρτισμέ-ν�ς �π�υ στεγά$εται ή πρ�%άλλεταιτ� α�ηγηματικ� υλικ� με σ�έση πε-ρισσ�τερ� ή λιγ�τερ� πρ��αν�ύςε�άρτησης. Ή αν πρ�τιμάτε ένας�ώρ�ς �π�υ τ� εμπειρικ� υλικ� με-ταστ�ι�ειώνεται σε λ�γ�τε�νικ�%ίωμα, δί�ως � �ώρ�ς να �άνει τηνιστ�ρική τ�υ ταυτ�τητα. H Xαλκίδατ�υ Σκαρίμπα ελά�ιστη σ�έση έ�ειμε τη Xαλκίδα τ�υ γεωγρα�ικ�ύ�άρτη.

T� μ�ν� π�υ διασώ$εται απ’ αυ-τήν είναι �,τι έ�ει καταθέσει στησυμ%�λιστική διάσταση της γρα�ήςτ�υ Σκαρίμπα και μια ατμ�σ�αιρακαταλυτική για την ψυ�ική τ�υ ιδι�-συγκρασία. Eίναι �υσικ�: � Σκαρί-μπας δεν περιγρά�ει αλλά α�ηγεί-ται, τα�ιδεύει ��ι στ� �ώρ� αλλάστ� �ρ�ν�. Tα�ιδεύει στ� λ�γ�: Aπ�τη γέ�υρα τ�υ Eύριπ�υ, άμα ρωτή-σεις για τα μεγάλα π�υλιά, �ι άν-θρωπ�ι υψών�υν τ� �έρι τ�υς καισ�υ δεί�ν�υν τ� N�τ�. Aπ� εκεί έρ-��νται �ι θεριν�ί υδρατμ�ί κι �ι �-ρί��ντες, κι εκεί εωρί��νται –άσπι-λ�ι– �ι πέτριν�ι κρίν�ι των �ρά�ων.H πλαστή αυτή ανα��ρικ�τητα α-π�κωδικ�π�ιείται μ�ν� με �ρ�υςτης α�ήγησης.

Aνατρεπτική γρα�ή

H Xαλκίδα τ�υ Σκαρίμπα δεν είναιμια π�λη, αλλά ένα α�ηγηματικ�τέ�νασμα. Eνας τρ�π�ς για να υπη-ρετήσει � συγγρα�έας την ανατρε-πτική τ�υ γρα�ή. Oσ� πι� συγκεκρι-μένες είναι �ι τ�π�γρα�ικές ανα-��ρές τ�σ� πι� ειρωνική είναι ηλειτ�υργία τ�υς. Πρ�κειται για μιακαλ�στημένη παγίδα: τη γνώριμηείσ�δ� απ� �π�υ � αναγνώστηςμπαίνει στ�ν πλασματικ� κ�σμ� τ�υσυγγρα�έα και λειτ�υργεί, αν λει-τ�υργεί, με τ�υς �ρ�υς τ�υ συγ-γρα�έα. Eτσι, η Xαλκίδα τ�υ Σκαρί-μπα αναδ�μείται, αυτ�ν�μείται καιτα�ιδεύει μέσα στ� �ρ�ν� παράλλη-λα αλλά ανε�άρτητα απ� την άλλη.Eίναι η Xαλκίδα της T$�ύλιας Δεπά-ν�υ, η Xαλκίδα της Mύριαμ X�πκινςΛάι, η Xαλκίδα π�υ δ�θηκε στ�ν Λι-μενάρ�η Eυρίπ�υ εν�ς άλλ�υς Xαλ-κιδαί�υ συγγρα�έα, τ�υ N.Δ Tρια-ντα�υλλ�π�υλ�υ.

E�άλλ�υ, �ι μη αδρανείς ως πρ�ςτην πλ�κή τ�π�γρα�ικές ανα��ρέςλειτ�υργ�ύν ως σημεία ειδικής��ρτισης π�υ παραπέμπ�υν σε μιακατάσταση ή ανακαλ�ύν στη μνήμηυλικ� καταλυτικ� για την π�ρείατης α�ήγησης. Π.�., τ� Δα�νί στ�«Σ�λ� τ�υ Φίγκαρω», �π�υ η συναι-σθηματική σ�έση τ�υ α�ηγητή μετην π�λη παρ�υσιά$εται ��ι υπ�-θερμική αλλά απ�κλίν�υσα, �πωςδηλών�υν �ι καταληκτικ�ί στί��ι«A�, τι ευκαιρία έ�ασα να �ύγω ��ωαπ� τα �ριά τ�υ κ�σμ�υ» (σ. 120),και τ� συνα��ύς περιε��μέν�υ π�ί-ημα «T� εισιτήρι�», π�υ θα δ�ύμεπαρακάτω. Aκ�μη, υπάρ��υν καιπλασματικές ανα��ρές: �ν�ματαμε λιγ�τερ� ή περισσ�τερ� έκδηλητην πλαστ�τητα της ύπαρ�ής τ�υς.«O συγγρα�έας», παρατηρεί η Tσι-ριμώκ�υ, «είναι � �ν�ματ�υργ�ς,

O Γιάννης Σκαρίμπας με έναν �ικ�γενειακ� τ�υ �ίλ� στα Mετέωρα.

Eνα κ�μμάτι της παραλίας της Xαλκίδας, �π�υ � συγγρα�έας συνήθι�ε να κά-νει την καθημερινή ��λτα τ�υ... (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

δημι�υργ�ς �ν�μάτων, ��ι πραγμα-τικών πρ�σώπων ή �ώρων· ��ι �τιεπιν�εί ή επιλέγει εντελώς ελεύθε-ρα, αυθαίρετα, τα �ν�ματα αυτά:αυθαίρετη είναι μ�ν�ν η συν�λικήα�ήγησή τ�υ· ως γλωσσικ� σύστη-μα, δεν έ�ει απ��ρώντα λ�γ� ύπαρ-�ης, δεν μπ�ρεί να ε�ηγηθεί, αλλάνα λειτ�υργήσει ή ��ι. Kαι ακρι%ώς,τ� αυθαίρετ� της α�ήγησης πρ�-σπαθεί να καλυ�θεί με τ�ν μανδύαμιας ε�ωτερικής ντετερμινιστικήςαιτι�τητας».

O εραστής των �ρι��ντων

Πλαστές ή αληθ��ανείς �ι ανα-��ρές σε �ώρ�υς της π�λης ήστην ίδια την π�λη, πρέπει να θεω-ρηθ�ύν ως σημεία. Aυτ� π�υ επω-μί$εται � αναγνώστης είναι να απ�-κωδικ�π�ιήσει τη σ�έση σημαίν�-ντ�ς και σημαιν�μέν�υ και ��ι λέ-�ης και πράγματ�ς. E�άλλ�υ, η πα-ρώδηση της �ιλ�σ��ικής πρ�σλη-ψης τ�υ �ώρ�υ π�υ επι�ειρεί �συγγρα�έας στα σημαντικ�τεραέργα τ�υ δεν είναι καθ�λ�υ άσ�ε-τη με τ� θέμα μας. Eδώ ν�μί$ω πωςέ�ει τη θέση της μια άλλη συνα�ήςπαρατήρηση.

Στ� έργ� τ�υ Σκαρίμπα επανέρ-��νται �ράσεις π�υ απ�καλύπτ�υνέναν εραστή της γραμμής των �ρι-��ντων, τ�υ κρύ�ι�υ δρ�μ�υ π�υ�δηγεί έ�ω απ� τα �ρια τ�υ κ�-

σμ�υ ή έ�ω απ’ τ�ν κύκλ� των νε-ρών – στα �άη. H Xαλκίδα με τις ι-διαιτερ�τητές της και με την ταυ-τ�τητα της επαρ�ιακής π�λης τ�υμεσ�π�λέμ�υ, πιστ�π�ιεί την υ-περ%ατική γρα�ή τ�υ συγγρα�έα.

Aυτ�πρ�σδι�ρισμ�ςτ�υ π�ιητικ�ύ εγώ

Aλλά είναι ώρα να $ητήσ�υμε τησυνδρ�μή τ�υ π�ιητικ�ύ έργ�υτ�υ Σκαρίμπα, για να εντ�πίσ�υμεσυνά�ειες ή απ�κλίσεις με τα πα-ραπάνω. Eδώ η Xαλκίδα κάνει τηνεμ�άνισή της σε εννιά απ� τα �-γδ�ντα πέντε θησαυρισμένα π�ιή-ματά τ�υ: τέσσερις ��ρές στηνπρώτη συλλ�γή «Oυλαλ�ύμ»(1936), τέσσερις ��ρές στη δεύτε-ρη συλλ�γή «Eαυτ�ύληδες»(1950), μια ��ρά στη συλλ�γή«B�ϊδάγγελ�ι» (1968) και καμιά��ρά στα 12 νέα π�ιήματα π�υπρ�στίθενται στη συγκεντρωτικήέκδ�ση των π�ιημάτων τ�υ «Aπα-ντες στί��ι» (1936–1970) (1970).

Aς δ�ύμε πώς εμ�ανί$εται η π�ληστα π�ιήματα της συλλ�γής «Oυλα-λ�ύμ»:1) Kαιρ�ς;—: Eλλειψις θυέλλης—: Θάλασσα παρ�ιμιώδης—: H Xαλκίδα –Σελήνη– θάναι καθι-

στή στην �υρά τηςσαν γάτα

(«T’ α�ιγκρατά τ�υ

Bρα��κά��υρα»),

2) Eτσι νάν’ σπασμέν�ι, να �υσά απ’τ� ν�τ�

και με πίλ� κλ��υν να γελάς, Xαλκί-δα:

A�, νεκρ�ν στ� �ώμα –να �ωνά-�εις– είδα

έναν μ�υ ακ�μη πιερ�τ�!...(«Xαλκίδα»)

3) Στα σ�ηστά και στ’ αμίληγα ναπηγαίνω. Θα τρέμει

η Xαλκίδα –κατάρατη– ένα μάτσ�πληγές,

ήσαν �ρώμα τα σπίτια της, ��υγρα-�ιές �ι ανέμ�ι

και �ι δρ�μ�ι μπ�γιές!(«Eρωτας �ωγρά��ς»),

4) Mας επρ�σμενε Xα!...–τα �ώτα, τα �ώτα, τα �ώτα–και κ�ιμ�ταν στης νύ�τας τα �ύθιαη Xαλκίδα σ�ηστά

(«H δεσπ�ινίς Λ.Π.»)

Στην πρώτη και στην τέταρτη πε-ρίπτωση η Xαλκίδα αρδεύει μια ει-κ�να. Στη δεύτερη περίπτωση πρ�-σωπ�π�ιείται, αντανακλώντας τηναυτάρεσκη παρ�υσία τ�υ π�ιητικ�ύεγώ, και συγ�ρ�νως τρ��δ�τείμια μετα��ρά. Eδώ, α�ί$ει να επιση-μανθεί �τι � Πιερ�τ�ς, αυτ�ς � πρί-γκιπας της πλαν�διας $ωής, δεν α-ντλεί απ� την πραγματικ�τητα τ�υ�ώρ�υ –απ� τ�ν �π�ί� πρ�έρ�εται,στ�ν �π�ί� π�τέ δεν ανήκει και π�υ� ρ�λ�ς τ�υ είναι καταλυτικ�ς– αλ-λά απ� την πραγματικ�τητα της �α-ντασίας τ�υ. H π�λη μένει ευάλωτη

στην γκρ�τέσκα παρ�υσία τ�υ.Oμως, η αντι–ηρωική παρ�υσία τ�υΠιερ�τ�υ στην π�ίηση τ�υ Σκαρί-μπα απ�τελεί ένα κε�άλαι� ιδιαίτε-ρης μελέτης. Στην τρίτη περίπτω-ση, η Xαλκίδα, υπ�στασι�π�ιεί ένα%ασικ� μ�τί%� τ�υ λ�γ�τε�νικ�ύκ�σμ�υ τ�υ συγγρα�έα, τ� μ�τί%�της απατηλής παρ�υσίας.

Tη Xαλκίδα την είδες...

1) Aυτ� τ� τελευταί� σηματ�δ�-τεί την ύπαρ�η της π�λης και στησυλλ�γή «Eυατ�ύληδες»:

Kαι σαν �τισμένη εκεί απ� κιμωλία,�αθειά να �άνεται η Xαλκίδα πέραμ’ �λα μ�υ –αν�ιγμένα– τα �ι�λίακαθώς μπ�υλ�ύκι γλάρ�ι στ�ν αέ-

ρα...(«X�ρ�ς συρτ�ς»)

2. Στη δεύτερη ανα��ρά συνυ-�αίνεται τ� μ�τί%� της �υγής:

Oι �αρκαρέ�ι!... T� εισιτήρι�!... Nατρέμει

–�αγάρι εντ�ς μ�υ– η Xαλκίδα καιτα �ρη.

Kι εκεί να τ��υν συνεπάρει �ι ανέ-μ�ι

μετέωρ� – μες στις α�λές τ�υ τ��απ�ρι...

(«T� εισιτήρι�»)

3) Στην τρίτη ανα��ρά η Xαλκίδαλειτ�υργεί ως ένα σημεί� π�υ υπ�-%αστά$ει τη σατιρική λειτ�υργίατ�υ λ�γ�υ:



«Aπ� τη γέ�υρα τ�υ Eυρίπ�υ, άμα ρωτήσεις για τα μεγάλα π�υλιά, �ι άνθρωπ�ι υψών�υν τ� �έρι τ�υς και σ�υ δεί�ν�υν τ� N�τ�...», γρά�ει � Γιάννης Σκαρί-μπας (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


H Xαλκίδα, με τις ιδιαιτερ�τητές της και με την ταυτ�τητα της επαρ�ιακής π�λης τ�υ μεσ�π�λέμ�υ, πιστ�π�ιεί την υπερ�ατική γρα�ή τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα...(�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

Ψέματα π�υ τα πίστευα – και π�-σ�!...

τα �άνια πύργ�ι, �ι κ�τες της ρ�μά-ντ�α:

απ’ τη Xαλκίδα ίσια στ� T��σσ�,Xαλκίδα – Mάντ�α!...

(«Aγγέλω»)

4) Aπ�καλυπτικ� είναι τ� π�ίημαπ�ιητικής «Στάδι�ν δ��ης», �π�υ ηXαλκίδα παραπέμπει σε μιαν ανα-ντιστ�ι�ία, ε��σ�ν υπάρ�ει μ�ν�νμέσα απ� τη στρε%λή �πτική τ�υπ�ιητικ�ύ εγώ: Oι ήρωες και �ι στί-��ι τ�υ π�ιητή τ�ν απ�μακρύν�υν%ίαια απ� τη Xαλκίδα:

...Bλέπεις μαιτρ –μ�υ �ωνά�ανε– τηXαλκίδα την είδες

�π�υ εσύ μεσ’ στα �άλτσα σ�υ μ�-ν�ν, ή�ερες νάρ�εις;

Nα τα έργα σ�υ, �ι π�θ�ι σ�υ –�λ�ιεμείς– �ασ�υλήδες,

να και συ θιασάρ�ης!...

Tι ντεκ�ρ ανισ�ρρ�π� π�υ με μύτηγελ�ία

μαιτρ μπεκρής τ� σκεδία�ε στ�ναπ�δι να στέκει,

ήταν κει λες και �τίστηκε με γλαρήκιμωλία

�ρθι� η π�λη λελέκι.

5) H τελευταία ανα��ρά στην π�-λη γίνεται στ� π�ίημα «O Πιερ�τ�ς»π�υ συνδιαλέγεται με τ� π�ίημα«Xαλκίδα» της πρώτης συλλ�γής. Hσυνανάγνωσή τ�υς θα μπ�ρ�ύσενα πρ�σ�έρει π�ικίλα στ�ι�εία για

τ� π�ιητικ� εργαστήρι τ�υ Σκαρί-μπα. Oσ�ν α��ρά τ� θέμα μας, εδώεπανέρ�εται η εικ�να τηςπ�λης–κλ��υν, η �π�ία λειτ�υργείως αντίστι�η στ� μ�τί%� τ�υ θανά-τ�υ της πρώτης ανα��ράς:

Σκέ�τ�μαι πως θάμα έτσι ως είσαιμε καπέλ� κλ��υν, ω Xαλκίδα –ως

τ�τε–να μ�υ λες κλαμένη; Πιερ�τε �ήσε,�ήσε – μην πεθαίνεις, Πιερ�τε...

Eίναι ν�μί$ω πρ��ανές πως η πα-ρ�υσία της π�λης στην π�ίηση τ�υΣκαρίμπα, αν και π�σ�τικά περι�ρι-σμένη, έ�ει σημαντική εμ%έλεια καιλειτ�υργεί με μεγάλη αμεσ�τητα:άλλ�τε ως σύμ%�λ� άλλ�τε ως με-τα��ρά, η Xαλκίδα �ωτί$ει την ταυ-τ�τητα τ�υ π�ιητικ�ύ εγώ.

Aκ�μη, εκτ�ς απ� τ� γεγ�ν�ς �τικαι στην π�ίηση τ�υ Σκαρίμπα συ-�νά η π�λη τέμνεται με %ασικά θε-ματικά μ�τί%α της πε$�γρα�ίαςτ�υ, �πως αυτ� της αληθ��άνειαςή της �υγής, στις έ�ι πι� δραστικέςαπ� τις παραπάνω εννέα εμ�ανί-σεις της, η π�λη παί$ει καταλυτικ�ρ�λ� στ�ν αυτ�πρ�σδι�ρισμ� τ�υπ�ιητικ�ύ εγώ.

Π�λυσήμαντη, αντισυμ%ατική καισύνθετη η παρ�υσία της Xαλκίδαςστ� έργ� τ�υ Σκαρίμπα, είτε ως α-�ηγηματικ� τέ�νασμα της γρα�ήςτ�υ είτε ως αυτ�πρ�σδι�ρισμ�ςτ�υ π�ιητικ�ύ πρ�σωπεί�υ, τρ��-δ�τεί π�ικιλ�τρ�πως τη �υγή, τημεγάλη �υτ�πία τ�υ μεσ�π�λέμ�υ.

Eνα πανέμ�ρ�� νε�κλασικ� τ�υ μεσ�π�λέμ�υ απ� τα π�λλά π�υ κ�σμ�ύσαντη Xαλκίδα, αυτήν π�υ αγάπησε � Σκαρίμπας, και π�υ τώρα δεν υπάρ��υνπια... (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


O Mέγας Δ�υ πάσης Xαλκίδ�ςO Γιάννης Σκαρίμπας επεδίωκε να καθιερωθεί η π�λη τ�υ ως λ�γ�τε�νικ� κέντρ�

T�υ Λάμπρ�υ Bαρελά


TO ΦAINOMENO της στενής σύνδε-σης λ�γ�τε�νών με μια συγκεκριμέ-νη π�λη ή περι��ή, π�υ απ�τελεί εί-τε τ�ν �ώρ� γέννησης και �ίωσηςτων παιδικών �ρ�νων τ�υ λ�γ�τέ�νηείτε τ� μ�νιμ� ή και περιστασιακ��ώρ� διαμ�νής τ�υ, παρατηρείταικαι στ� νε�ελληνικ� �ώρ�, με διαση-μ�τερες περιπτώσεις τη Σκιάθ� καιτ� παπαδιαμαντικ� έργ�, την Aλε-�άνδρεια και τ�ν Kα�ά!η, τη Θεσσα-λ�νίκη και τ�ν Γιώργ� Iωάνν�υ. T�!αιν�μεν� αυτ�, π�υ �!είλεται είτεστη λειτ�υργική και ενεργητική πα-ρ�υσία τ�υ συγκεκριμέν�υ τ�π�υστ� λ�γ�τε�νικ� δημι�ύργημα είτεστην επιμ�νή τ�υ λ�γ�τέ�νη να $εικαι να δημι�υργεί στ�ν συγκεκριμέ-ν� τ�π� είτε σε ε�ωλ�γ�τε�νικές–συ�νά τ�πικιστικές– συνιστώσες,μένει να μελετηθεί συνθετικ�τερα.

Στην περίπτωση τ�υ Σκαρίμπα �ρι-σκ�μαστε μπρ�στά σε ένα έργ� �-π�υ η παρ�υσία της Xαλκίδας, ωςπ�λης με συγκεκριμένη ανθρωπ�γε-ωγρα!ία, έ�ει μια διακριτική παρ�υ-σία. Παρά τ� γεγ�ν�ς δηλαδή �τι �Σκαρίμπας επιμένει να δηλώνει ωςτ�π� δράσης των έργων τ�υ τη Xαλ-κίδα ή, ακ�μη, να �ρησιμ�π�ιεί τ� �-ν�μα της π�λης αυτής ως τίτλ� σεέργα τ�υ (�λ. τ�ν τίτλ� «Xαλκίδα ήτ Bατερλώ δύ γελίων», με τ�ν �-π�ί� αναγγέλθηκε στα μέσα της δε-καετίας τ�υ 1930 τ� μυθιστ�ρημαπ�υ θα απ�τελ�ύσε τη συνέ�ειατ�υ «Mαριάμπα»), η λεπτ�μερειακήπεριγρα!ή της Xαλκίδας ως �ώρ�υμε συγκεκριμένα �αρακτηριστικά, ηανα!�ρά σε συγκεκριμένα τ�πωνύ-μια, δρ�μ�υς κ.α. απ�υσιά$�υν.

H επιλ�γή αυτή τ�υ Σκαρίμπα �ρει-ά$εται να μελετηθεί αναλυτικ�τερα,πρέπει �μως να έπαι�ε σημαντικ�ρ�λ� και η συνειδητή πρ�θεση τ�υσυγγρα!έα να απ�!ύγει τις παραδ�-σιακές περιγρα!ές τ�πων π�υ συνα-ντώνται στην ηθ�γρα!ία. O ίδι�ς πά-ντως απ�καλ�ύσε τη Xαλκίδα “Aλε-�άνδρεια” των καϋμών μ�υ» δεί�ν�-ντας α!εν�ς τη !ιλ�δ��ία τ�υ νατην επι�άλει, ακ�λ�υθώντας τ� πα-ράδειγμα τ�υ Kα�ά!η, ως π�λη τηςλ�γ�τε�νίας στ� σώμα της νε�ελλη-νικής λ�γ�τε�νίας και α!ετέρ�υ τηνπρ�θεσή τ�υ να διαλε�θεί με την ε-παρ�ιακή Πρέ�ε$α τ�υ Kαρυωτάκη.

O π�λύπλευρ�ςσυγγρα�έας

T� σίγ�υρ� είναι πως απ� τη δεκα-ετία τ�υ 1930 και ε�ής � Σκαρίμπαςαπ�τέλεσε και ε�ακ�λ�υθεί να απ�-τελεί τ� διακριτικ� σύμ��υλ�, τη«μασκώτ» της π�λης αυτής, μα$ί μετ� παλιρρ�ϊκ� !αιν�μεν� των νερώντ�υ Eυρίπ�υ.

Eίναι γνωστ� πως � Σκαρίμπας εμ-!ανίστηκε επίσημα στα Γράμματα σεώριμη ηλικία, �ταν πλησία$ε τα σα-

ράντα τ�υ �ρ�νια. Aπ�δεκτ� είναι ε-πίσης πως α��νική δεκαετία της συγ-γρα!ικής τ�υ π�ρείας υπήρ�ε η δε-καετία τ�υ 1930. Στη διάρκεια αυτήςτης δεκαετίας, �πως δεί�νει η μελέ-τη τ�υ δημ�σιευμέν�υ έργ�υ τ�υαλλά και τ�υ αρ�εί�υ τ�υ, παρήγαγετ� σημαντικ�τερ� έργ� τ�υ, εκδη-λών�ντας πληθωρική δραστηρι�τη-τα: διηγηματ�γρά!�ς [�λ. π.�., «Kαϋ-μί στ Γριπνήσι» (1930)], συλλέτ-κης δημ�τικών τραγ�υδιών [�λ. τηδημ�σίευση δημ�τικών τραγ�υδιώνστ� περι�δικ� «Eλληνικά Γράμματα»(1929–1930)], ν�υ�ελ�γρά!�ς [�λ.«T Θεί Tραγί» (1933)], μυθιστ�ρι�-γρά!�ς [�λ. «Mαριάμπας» (1935) και«T Σ�λ τυ Φίγκαρω» (1939)], π�ι-ητής [�λ. «Oυλαλύμ» (1936)], θεα-τρικ�ς συγγρα!έας (στ� αρ�εί� τ�υσώ$εται αδημ�σίευτη θεατρική μ�ρ-!ή τ�υ ανέκδ�τ�υ μυθιστ�ρήματ�ς«Xαλκίδα ή τ Bατερλώ δύ γελί-ων», �ρ�ν�λ�γημένη στα 1939), λ�-γ�τε�νικ� κριτικ�ς και εκδ�της λ�-γ�τε�νικ�ύ περι�δικ�ύ [�λ. περ.

«Nεελληνικά Σημειώματα» (1937)].Xωρίς αμ!ι��λία στη διάρκεια αυ-

τής της δεκαετίας � Σκαρίμπας απ�-τέλεσε ένα απ� τα πρώτα �ν�ματατης λ�γ�τε�νικής $ωής της �ώρας.Eκείν� π�υ δεν είναι γνωστ� είναιπως η επι��λή τ�υ αυτή, πέρα απ�τ� αναμ!ισ�ήτητ� ταλέντ� τ�υ, τηνέκπλη�η π�υ πρ�κάλεσε � νε�τερι-κ�ς τρ�π�ς γρα!ής στ�ν «Mαριά-μπα» και στ� «Σ�λ τυ Φίγκαρω»,αλλά και τη συ�νή τ�υ παρ�υσία σταλ�γ�τε�νικά περι�δικά της επ��ής(αθηναϊκά και επαρ�ιακά), �!είλεταικαι στη δράση τ�υ ως πνευματικ�ύανθρώπ�υ με α!�ρμή κυρίως τη συ-$ήτηση για την επαρ�ιακή πνευματι-κή $ωή.

T� ενδια�έρ�ν για την περι�έρεια

H συ$ήτηση αυτή, π�υ �ι απαρ�έςτης εντ�πί$�νται στ� τέλ�ς της δε-καετίας τ�υ 1920 και στις αρ�ές τηςεπ�μενης, γνώρισε διά!�ρες !άσεις

με μεγαλύτερη κ�ρύ!ωση τ� διά-στημα απ� τ� καλ�καίρι τ�υ 1936 έ-ως και τ� τέλ�ς τ�υ 1937. Bασικ�ί υ-π�κινητές αυτής της συ$ήτησης, υ-πήρ�αν αρ�ικά � Φώτ�ς Π�λίτης καιστη συνέ�εια � λ�γ�τέ�νης και διευ-θυντής της «Nέας Eστίας» Πέτρ�ςXάρης και � καθηγητής της νέας ελ-ληνικής !ιλ�λ�γίας, στ� Πανεπιστή-μι� της Pώμης τ�τε, Γεώργι�ς Zώ-ρας. Kύρι�ς στ��ς της πρ�σπάθει-ας αυτής ήταν η άν�δ�ς τ�υ πνευμα-τικ�ύ επιπέδ�υ τ�υ επαρ�ιακ�ύ κ�ι-ν�ύ, π�υ σήμαινε ενεργ�τερ� ενδια-!έρ�ν της μεγάλης μά$ας τ�υ επαρ-�ιακ�ύ πληθυσμ�ύ για τη λ�γ�τε-�νία, τις καλές τέ�νες αλλά και τηνπνευματική δραστηρι�τητα γενικ�-τερα. Oι παράγ�ντες π�υ υπ�κίνη-σαν αυτ� τ� ενδια!έρ�ν για τηνπνευματική $ωή της επαρ�ίας είναιπ�λυσύνθετ�ι και απαιτ�ύν ε�αντλη-τικ�τερη έρευνα, δύ� �μως δεδ�μέ-να είναι περισσ�τερ� ευδιάκριτα: α-!εν�ς τ� !ιλ�λ�γικ� ενδια!έρ�ν γιατη διάσωση τ�υ διασκ�ρπισμέν�υκαι ανα�ι�π�ίητ�υ λα�γρα!ικ�ύ, ι-στ�ρικ�ύ, λ�γ�τε�νικ�ύ κ.ά. υλικ�ύπ�υ �ρισκ�ταν διασκ�ρπισμέν� στιςδιά!�ρες επαρ�ιακές περι��ές καιπ�υ κινδύνευε να �αθεί �ριστικά καια!ετέρ�υ η πρ�θεση να α�ι�π�ιηθείτ� μεγάλ� κ�ιν� της επαρ�ίας, μέσωτης ενίσ�υσης τ�υ ενδια!έρ�ντ�ςτ�υ για τα γράμματα, για να αντιμε-τωπιστεί δραστικά η περι�ρισμένη$ήτηση τ�υ λ�γ�τε�νικ�ύ �ι�λί�υ.Στη συγκεκριμένη συ$ήτηση, π�υ α-π�τέλεσε τ� πρώτ� θέμα στην πνευ-ματική $ωή της �ώρας κατά τη διετία1936–1937 κατέθεσαν τις απ�ψειςτ�υς, εκτ�ς απ� �σ�υς ανα!έρθη-καν, πλήθ�ς λ�γ�τε�νών, κριτικώνκαι λ�γίων, απ� τ�υς πι� σημαντι-κ�ύς (K. Θ. Δημαράς, Aριστ�ς Kα-μπάνης, I. M. Παναγιωτ�π�υλ�ς, Πέ-τρ�ς Σπανδωνίδης, Iωάννης Συκ�υ-τρής, Aιμίλι�ς X�υρμ�ύ$ι�ς κ.ά.) έωςτ�υς πι� ασήμαντ�υς τ�σ� της Aθή-νας �σ� και των επαρ�ιών. Aμεσ� α-π�τέλεσμα της συ$ήτησης αυτής ή-ταν ένας γενικ�τερ�ς πνευματικ�ς�ργασμ�ς της επαρ�ίας, π�υ εκδη-λώθηκε με αύ�ηση των λ�γ�τε�νι-κών εκδ�σεων και των λ�γ�τε�νικώνπερι�δικών, με μα$ική καθιέρωση !ι-λ�λ�γικών σελίδων στις ε!ημερίδες,με μα$ική ίδρυση πνευματικών συλ-λ�γων κ.ά.

Aπε�άρτησητης επαρ�ίας

H συμμετ��ή τ�υ Σκαρίμπα σε αυ-τή τη συ$ήτηση υπήρ�ε καθ�ριστική,πρ�σδίδ�ντας μιαν ιδιαίτερη διάστα-ση: μα$ί με τ�ν τρικαλιν� π�ιητή καικριτικ� Nίκ� Παππά παρενέ�ησανστη συγκεκριμένη συ$ήτηση, απ�τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ 1936 και για έναν�λ�κληρ� περίπ�υ �ρ�ν�, κηρύσσ�-ντας την πνευματική απε�άρτησητης επαρ�ίας απ� την πνευματικήκηδεμ�νία της Aθήνας. T� επι�είρη-μα της παρέμ�ασής τ�υς ήταν �τι �ι

T� δημαρ εί� της π�λης της Xαλκίδας π�υ �ρίσκεται στην παραλία της π�-λης. Eνα πανέμ�ρ�� νε�κλασικ�, �π�υ στεγά��νται και κάπ�ιες π�λιτιστικέςεκδηλώσεις της π�λης (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


H είσ�δ�ς τ�υ λιμανι�ύ της Xαλκίδας απ� την πλευρά τ�υ Aιγαί�υ. E �ντας εργαστεί για π�λλά ρ�νια εκτελωνιστής � Σκαρίμπας, η αναμ�νή των πλ�ίων ή-ταν μέσα στις καθημερινές ασ �λίες τ�υ... (�ωτ.: Δημήτρης Aντωνίτσης).

λ�γι�ι και λ�γ�τέ�νες της Aθήναςκαταδυνάστευαν την πνευματική πα-ραγωγή της επαρ�ίας, απ�θαρρύν�-ντας ταυτ��ρ�να τη λ�γ�τε�νική καπνευματική της δραστηρι�τητα. Στ�-��ς της αρθρ�γρα!ίας τ�υ Σκαρίμπακαι τ�υ Παππά ήταν να �ργανωθ�ύν�ι επαρ�ιώτες λ�γ�τέ�νες και λ�γι�ιεναντί�ν της πρωτεύ�υσας και ναδιαμ�ρ!ώσ�υν ανε�άρτητη λ�γ�τε-�νική $ωή και πνευματική κίνηση. OΣκαρίμπας στην επι�ειρηματ�λ�γίατ�υ ταύτι$ε την πρωτεύ�υσα με τ�λ�γιωτατικ� πνεύμα και θεωρ�ύσετην επαρ�ία πρ�πύργι� τ�υ δημ�τι-κισμ�ύ.

Oι υπερ��λές αυτές τ�υ Σκαρίμπακαι τ�υ Παππά �εκιν�ύσαν απ� ένααίσθημα παραγκωνισμ�ύ π�υ �ίωναναυτ�ί �ι δύ� επαρ�ιώτες λ�γ�τέ�νεςαπ� τ�υς πνευματικ�ύς και λ�γ�τε-�νικ�ύς κύκλ�υς της Aθήνας. Θεω-ρ�ύσαν �τι σε μια συ$ήτηση π�υ α-!�ρ�ύσε την επαρ�ία και την πνευ-ματική της $ωή �ι �ασικές κατευθύν-σεις δίν�νταν απ� την πρωτεύ�υσα,�ωρίς να ακ�ύγεται η !ωνή της ίδιαςτης επαρ�ίας. Eτσι, στην αρθρ�γρα-!ία τ�υς εμ!ανί$�νταν ως �ι �ασικ�ίεκπρ�σωπ�ι της αγν�ημένης επαρ-�ίας. Στην περίπτωση τ�υ Σκαρίμπακαι τ�υ Παππά εκδηλώθηκε ένας ι-δι�τυπ�ς αμυντικ�ς και επιθετικ�ς,επαρ�ιωτισμ�ς π�υ α!εν�ς απ�λ�-γ�ύνταν για την πνευματική καθυ-στέρηση της επαρ�ίας και α!ετέρ�υ

πρ��αλλε ένα αίσθημα υπερ��ής α-πέναντι στην πρωτεύ�υσα.

Δύ� αντικρ�υ�μενεςπαρατά�εις

Oπως και να έ��υν τα πράγματα,τ� απ�τέλεσμα ήταν �τι ε�αιτίας τηςαρθρ�γρα!ίας τ�υ Σκαρίμπα και τ�υΠαππά διαμ�ρ!ώθηκαν στη διάρκειατ�υ 1937 δύ� αντικρ�υ�μενες παρα-τά�εις στην πνευματική $ωή της �ώ-ρας: η παράτα�η της πρωτεύ�υσας,π�υ την εκπρ�σωπ�ύσαν κυρίως �Πέτρ�ς Xάρης και � Γεώργι�ς Zώραςκαι η παράτα�η της επαρ�ίας, π�υτην εκπρ�σωπ�ύσαν � Σκαρίμπαςκαι � Παππάς, με �μ�ϊδεάτες τ�ν Πέ-τρ� Oλύμπι� απ� τ�υς Γαργαλιά-ν�υς, τ�ν Π. Λ. Kαντιάνη απ� την K�-ρινθ�, τ�ν Γ. Φιλανθίδη απ� τη Δρά-μα και άλλ�υς π�λλ�ύς. H πρώτη πα-ράτα�η ε�έ!ρα$ε τις θέσεις της μέ-σω της «Nέας Eστίας», ενώ η δεύτε-ρη εκδηλων�ταν κυρίως μέσω τ�υπερι�δικ�ύ «Nεελληνικά Σημειώ-ματα», τ�υ �π�ί�υ ιδρυτής και εκδ�-της ήταν � ίδι�ς � Σκαρίμπας.

Σε �,τι α!�ρά τ�ν ίδι� τ�ν Σκαρί-μπα και τ� έργ� τ�υ, η συγκεκριμένηαυτή δραστηρι�τητά τ�υ τ�ν ανήγα-γε σε σημαντικ� πρ�σωπ� της πνευ-ματικής επικαιρ�τητας με !ανατι-κ�ύς ε�θρ�ύς και ε�ίσ�υ !ανατικ�ύς!ίλ�υς. Φανατικ�τερ�ι π�λέμι�ί τ�υαυτή την περί�δ� και με α!�ρμή την

αρθρ�γρα!ία τ�υ στα «NεελληνικάΣημειώματα», αναδεί�θηκαν � M.Kαραγάτσης, � Στράτης Mυρι�ήληςκαι � Πέτ�ς Xάρης. Oι τρεις αυτ�ίλ�γ�τέ�νες άλλ�τε σατίρι$αν τηναρθρ�γρα!ία τ�υ Σκαρίμπα και άλ-λ�τε την επέκριναν σ!�δρά. Aυτ�π�υ κυρίως τ�υς ανησυ��ύσε ήταν�τι με την αρθρ�γρα!ία τ�υ Σκαρί-μπα μέσω τ�υ περι�δικ�ύ τ�υ διαι-ρέθηκε η πνευματική $ωή της �ώραςσε αντιμα��μενα στρατ�πεδα καιπαράλληλα διαμ�ρ!ώθηκε μια «κλί-κα» απ� λ�γ�τέ�νες της επαρ�ίαςπ�υ εκ�ία$αν τ�ν έπαιν� ή τ�ν ψ�γ�απέναντι σε άλλ�υς Aθηναί�υς ή ε-παρ�ιώτες λ�γ�τέ�νες. T� �έ�αι� εί-ναι �τι στα τέλη τ�υ 1937 � Σκαρί-μπας δέ�θηκε συνδυασμένη πίεση α-π� τ�υς τρεις Aθηναί�υς λ�γ�τέ-�νες π�υ ανα!έρθηκαν, με απ�τέλε-σμα τ�σ� τ� κλείσιμ� τ�υ περι�δικ�ύτ�υ �σ� και μια γενικ�τερη αναδιάρ-θρωση στη λ�γ�τε�νική τ�υ δραστη-ρι�τητα. Aμεσ� ή έμμεσ� απ�τέλε-σμα αυτής της πιεστικής αντιμετώπι-σης π�υ �ίωσε � Σκαρίμπας !αίνεταινα είναι και η συγγρα!ή τ�υ ακραί�υπαρωδιακ�ύ πε$�γρα!ήματ�ς τ�υ«T Σ�λ τυ Φίγκαρω» (1939).

Σταυρ��ρ�ςτ�υ Eυρίπ�υ

E�αιτίας πάντως αυτής της δρα-στηρι�τητας η Xαλκίδα μα$ί με τα

Tρίκαλα εμ!ανί$�νται ως τα δύ� �α-σικά επαρ�ιακά κέντρα π�υ αντιτίθε-νται στην πνευματική Aθήνα.

Mε αυτ� τ�ν τρ�π� η Xαλκίδα γίνε-ται γνωστή στ� πανελλήνι� και η γέ-!υρα τ�υ Eυρίπ�υ �πως και τ� πα-λιρρ�ϊκ� τ�υ !αιν�μεν� �ρησιμ�π�ι-ήθηκαν απ� λ�γί�υς της πρωτεύ�υ-σας ως μέσα για τη διακωμώδηση καιτ�ν �λευασμ� τ�υ Σκαρίμπα.

Xαρακτηρισμ�ί �πως «Σταυρ�!�-ρ�ς τ�υ Eυρίπ�υ», «μέγας Δ�υ� πά-σης Xαλκίδ�ς και Ψα�νών», «θ�ρυ-��π�ι�ς της Xαλκίδας» και άλλ�ιπ�λλ�ί επανέρ��νταν συ�νά αυτήτην περί�δ� για τ�ν Σκαρίμπα.

Στη διάρκεια της ίδιας δεκαετίαςστη Xαλκίδα, παράλληλα με τ�ν Σκα-ρίμπα έδρασαν και �ε�ώρισαν ακ�μη�ι λ�γ�τέ�νες: � πε$�γρά!�ς και μι-μητής τ�υ Σκαρίμπα Πάν�ς Σαμαράς,� �π�ί�ς επέμενε να δηλώνει πάντακάτω απ� τ� �ν�μά τ�υ τ� �ν�μα τηςπ�λης και �ι π�ιητές Eλευθέρι�ςTραπε$�ύντι�ς και Aλέ�ανδρ�ς Στα-μάτης, καθώς και περιστασιακά ηπ�ιήτρια και διηγηματ�γρά!�ς Bαρ-�άρα Θε�δωρ�π�ύλ�υ – Λι�αδά.

Eκείν�ς �μως π�υ καθιέρωσε καιεπέ�αλε την π�λη αυτή στ� πνευμα-τικ� και λ�γ�τε�νικ� στερέωμα, μετ�ν ιδι�τυπ� τρ�π� τ�υ είναι � π�λύ-τρ�π�ς Σκαρίμπας, έτσι ώστε �π�ι�ςπερνά απ� τη Xαλκίδα να μην μπ�ρείνα τ�ν λησμ�νήσει.


Tα πρ�σωπα και τα πρ�σωπείαOι απ�κλίν�ντες ήρωες τ�υ Σκαρίμπα αναπ�δ�γυρί��υν την εικ�να τ�υ κ�σμ�υ

Tης Γεωργίας Λαδ�γιάννη

Tα γυρί�ω ανάπ�δα για να σταθ�ύνε �ρθιαΓιάννης Σκαρίμπας

O ΣKAPIMΠAΣ ανήκει στην παράδ�-ση των κινημάτων τ�υ ευρωπαϊκ�ύμ�ντερνισμ�ύ, π�υ �έρν�υν στ�πρ�σκήνι� την α�ε�αι�τητα ως στα-θερ� καν�να �ωής. Στα πλαίσιά τ�υς� άνθρωπ�ς ως α�ία επανε�ετά�εται·�ι σ!έσεις τ�υ �ανερών�νται δυσ-ν�ητες και αντι�ατικές και �αίν�-νται να είναι τ� απ�τέλεσμα της δρά-σης �!ι εν�ς αλλά ταυτ�!ρ�να π�λ-λών και ασυντ�νιστων πρ�σώπωνστ�ν ίδι� άνθρωπ�. Tελικά, �αίνεταινα �ρίσκεται παγιδευμέν�ς σε μια αι-ωρ�ύμενη, ανάμεσα σε π�λλές πιθα-ν�τητες, �ωή.

Πρ�κειται για τις εικ�νες μιας κα-τεστραμμένης πραγματικ�τητας,π�υ μας τις στέλν�υν, με τη σειρά,τα καλλιτε!νικά κινήματα τ�υ Nτα-ντά, τ�υ υπερρεαλισμ�ύ και τ�υ θεά-τρ�υ τ�υ παραλ�γ�υ. Eίναι ιδιαίτερασημαντική η πρ�ταση τ�υ Σκαρίμπα,�σ� α��ρά στ� δεσπ��ν θέμα τ�υμ�ντερνισμ�ύ, π�υ είναι τ� διασπα-σμέν� και ακαθ�ριστ� πρ�σωπ� τ�υήρωα, τ� !ωρισμέν� σε πρ�σωπείακαι τ� απ�!ωρισμέν� απ� την ψυ!ικήτ�υ αλληλ�υ!ία. Mέσα απ� την περι-πέτεια τ�υ πρ�σώπ�υ δίνει με τρ�π�εικαστικ� τις π�λλαπλές μ�ρ�έςστις �π�ίες κατέ�υγε η νε�τερικ�-τητα για να επιτύ!ει μια σύνθεση τηςατ�μικής εμπειρίας και τ�υ κ�μμα-τιασμέν�υ μύθ�υ.

O Σκαρίμπας απάντησε στην ιστ�-ρία με τ� γκρ�τέσκ�, με τ� πρ�σωπ�π�υ γίνεται μάσκα. Πρ�κειται για τηναντικατάσταση της κυρι�λε�ίας απ�τη μετα��ρά, γεγ�ν�ς π�υ έ!ει ση-μαντικές αισθητικές συνέπειες καισημασιακές στ�!εύσεις. Eτσι, για νααναδεί�ει π.!. την ανακρί�εια τ�υκ�σμ�υ !ρησιμ�π�ίησε μια τε!νικήτης συσσώρευση: την ιλιγγιώδη π�-λυσημία μιας ατέρμ�νης μεταμ�ίε-σης πρ�σώπων και καταστάσεων.

T� σκαριμπικ� σύμπαν

%ε!ωριστή θέση παίρνει η ε�εικ�-νιση τ�υ ανθρωπίν�υ σώματ�ς, π�υτη !ρησιμ�π�ιεί για να μας δώσει ει-καστικά την τραγική αίσθηση της �ω-ής. H εικ�να τ�υ ανθρωπίν�υ σώμα-τ�ς μ�ιά�ει με απ�τύπωμα, σαν ναείναι τ� ί!ν�ς π�υ θα ά�ηνε σε σκλη-ρή επίπεδη επι�άνεια ένα πατικωμέ-ν� σώμα· ένα σώμα–ι!ν�γρά�ημα, μελειψή αρτιμέλεια. Συ!νά, δίνεται η ε-ντύπωση �τι τ� αρνητικ� είδωλ� έ!ειτυπωθεί μα�ί με τ� θετικ� και τ�τε τ�π�ρτρέτ� γίνεται σκίτσ�, σκιά, ήρω-ας τ�υ θεάτρ�υ σκιών.

T� αμ�ίμ�ρ��, αμ�ίπλευρ� καιαμ�ί��λ� σώμα είναι η έκτυπη εικ�-να της αμ�ιλ�γίας και της π�λυπλευ-ρικ�τητας τ�υ κ�σμ�υ. T� δι��ρ�ύ-μεν�, ως θεμελιώδες !αρακτηριστι-κ� τ�υ σκαριμπικ�ύ σύμπαντ�ς, εκ-μηδενί�ει τις απ�στάσεις π�υ !ωρί-��υν πράγματα και ένν�ιες, αντίθε-

τες κατά τη συμ�ατική λ�γική· κατα-λύει τις δια��ρές και συμ�ιλιώνειτ�ν γύρω κ�σμ�. Eίναι !αρακτηριστι-κή η αγαπημένη ανα��ρά τ�υ σε έναάλ�γ� και ένα π�ρτ�κάλι· ίσως δεν έ-!�υμε την αντικειμενική αντιστ�ι!ίατης σύνθεσης, δηλαδή ένα αλ�γ�-π�ρτ�καλ�, αλλά με τ�ν τρ�π� τ�υμας έ!ει �δηγήσει στη θέαση μιας ει-κ�νας εκπληκτικής και απρ�σδ�κη-

της. H συνύπαρ�η των αντιθέτων α-π�τελεί τη σύσταση των πραγμάτωντ�υ ύ��υς τ�υ.

Oμως, η συνύπαρ�η στην καθημε-ρινή μας �ωή, συ!νά, είναι τραγική,�ταν κυρίως πρ�κειται για τη συνά-ντηση της �ωής με τ� θάνατ�, γιατίκάνει τ�ν άνθρωπ� να μη μπ�ρεί �ύ-τε στιγμή να απαλλαγεί απ� την τρα-γικ�τητα της σκέψης �τι η �ύση τ�υ

είναι πεπερασμένη. Γι’ αυτ� � Σκαρί-μπας δημι�υργεί τ� δικ� τ�υ «απέ-ραντ�» κ�σμ�, έ�ω απ� την �ρ�θε-τημένη περι�!ή. Xρησιμ�π�ιεί και τ�ανάλ�γ� �ργαν�, τ� δια�ήτη, για ναείναι ακρι�ής η !άρα�ή τ�υ, και μάλι-στα έναν «άνισ� δια�ήτη», μη συμ-�ατικ�. O Σκαρίμπας εγκαθίσταται«��ω απ� τα �ρια τ�υ κ�σμ�υ» τωνγεωμετρών τ�υ πεπερασμέν�υ: Hρά-

O Σκαρίμπας απάντησε στην ιστ�ρία με τ� γκρ�τέσκ�, με τ� πρ�σωπ� π�υ γίνεται μάσκα. Πρ�κειται για την αντικα-τάσταση της κυρι�λε�ίας απ� τη μετα��ρά, γεγ�ν�ς π�υ έ�ει σημαντικές αισθητικές συνέπειες και στ��εύσεις ιδιαί-τερης σημασίας....


κλειτ�υ, Eυκλείδη, Δάρ�ιν, Aϊνστάιν.Kύρι�ς καν�νας αυτής της περι�-!ής είναι η αλλαγή στην κατεύθυνσητης κίνησης και στις θέσεις των πρα-γμάτων.

H αντιστρ��ή της καθημεριν�τητας

Συ!νά παρατηρ�ύνται μεταθέσειςτ�υ μέσα και τ�υ έ�ω, τ�υ πάνω καιτ�υ κάτω. Kυρίως, είναι αυτ� τ� τε-λευταί� π�υ επίμ�να μας παρ�υσιά-�ει τ� έργ� τ�υ Σκαρίμπα: τ� πά-νω–κάτω. Eίναι � αντεστραμμέν�ςκ�σμ�ς, τ�υ άνισ�υ δια�ήτη, π�υ, ω-στ�σ�, είναι αναγνωρίσιμ�ς, γιατί ηδ�μησή τ�υ γίνεται με τα γνωστά υ-λικά της ευκλίδειας !άρα�ης, π�υμ�ν� είναι �αλμένα σε άλλη θέση,συνήθως αντίστρ��α. O σκαριμπικ�ςκ�σμ�ς ως αντιστρ��ή τ�υ κ�σμ�υτης καθημεριν�τητας είναι η απ�κα-τάσταση της �ρθ�λ�γικής ισ�ρρ�-πίας. Eτσι, �,τι η ιδε�ληψία της καθη-μεριν�τητας μας εμ�ανί�ει ως σω-στ� και �θρ�, αυτ� είναι η ανάπ�δη�ψη της πραγματικ�τητας.

Aπ� την άπ�ψη αυτή τ� έργ� τ�υΣκαρίμπα είναι θέση, πρ�ταση και α-πάντηση στα �ητήματα π�υ απ� πα-λιά απασ!�λησαν τ�ν άνθρωπ�: τ�πρ��λημα τ�υ είναι και �αίνεσθαι,της �ωής και τ�υ θανάτ�υ, ή πώς �ε-!ωρί�ει η αλήθεια απ� τ� ψέμα.

Mία �ίαιη εικ�να ανατρ�πής, στηνπερι�!ή των α�ιών και της ηθικήςσυμπερι��ράς, μας δίνει � Σκαρί-μπας μέσω τ�υ ήρωά τ�υ Γιάννη στ�«Θεί� τραγί» (1933). O ήρωας επιλέ-γει τ� ηθικ� περιθώρι�, θα λέγαμε,α��ύ �ι απ�ψεις τ�υ και δράση τ�υ�ρίσκ�νται σε απ�λυτη αντίθεση μετην επίσημη, αναγνωρισμένη α�ι�λ�-γία και ιεράρ!ηση. Yπακ�ύει μ�ν�στ� ένστικτ� τ�υ, και τις δικές τ�υπαρ�ρμήσεις αναγνωρί�ει ως καν�νασυμπερι��ράς. Eίναι μια μ�ρ��π�ιη-μένη εκδ�!ή τ�υ ενστίκτ�υ, της �-π�ίας κατεύθυνση και πρ�σανατ�λι-σμ�ς είναι η �υσιαστική και �!ι ηπρ�σ!ηματική �ωή, γι’ αυτ� και � ή-ρωας είναι π�λέμι�ς πεισματώδηςτης ψιμυθιωμένης �ωής. Kηρύσσειπ�λεμ� αμείλικτ� εναντί�ν τ�υ συμ-�ατικ�ύ καλ�ύ· �ι υπηρεσίες π�υπρ�σ�έρει στα α�εντικά τ�υ ως κη-π�υρ�ς είναι να μετατρέψει τη �ωήτ�υς σε ένα κήπ� με �λα τα άνθη τ�υκακ�ύ. H δράση τ�υ ήρωα �ανερώ-νει τις σαρκ��ρες πτυ!ές της αν-θρώπινης ψυ!ής.

T� πρ�σ�ημα

T� «Θεί� τραγί» �γαίνει στις αρ!έςτης δεκαετίας τ�υ 1930, �ταν στηνEυρώπη σταδιακά εί!αν αρ!ίσει ναδραστηρι�π�ι�ύνται �ι δυνάμεις τ�υσκ�τ�υς και κατα�έρν�υν μάλιστανα �τάν�υν στ� πρ�σκήνι� της π�λι-τικής μέσα απ� τις διαδικασίες τηςαστικής ν�μιμ�τητας.

Στ� πλαίσι� αυτών των συμ�ρα��-μένων η πυκνή εκδ�τική παρ�υσίατ�υ Σκαρίμπα, την ίδια περί�δ�, καιτ� περιε!�μεν� αυτής της παρ�υ-σίας θα μπ�ρ�ύσαμε να τα !αρακτη-ρίσ�υμε ως σήμα κινδύν�υ, π�υ μεδιαδ�!ικές κρ�ύσεις πρ�σημαίνειτην εκτρ�πή της ιστ�ρίας π�υ �δεύ-ει πρ�ς την έκρη�η και τη διάσπαση.Στα 1935 � Iωάννης Mαριάμπας –τ�υ�μ�τιτλ�υ α�ηγήματ�ς– επιστρα-

τεύεται ως μία εισ��λή τ�υ ενστί-κτ�υ στ�ν κ�σμ� της λ�γικής και τηςκατεστημένης κ�ινωνικής ιεραρ!ίας.O Mαριάμπας �ει ισ�ρρ�πα ανάμεσαστ� είναι και τ� γίγνεσθαι και μαςπείθει για την πιθαν�τητα τ�υ αλλ�-κ�τ�υ !αρακτήρα τ�υ, π�υ �ά�ει σεστρ��ιλ� τη �ωή μιας π�λης, τηςXαλκίδας: Γεωπ�ν�ς, συγγρα�έαςγεωπ�νικ�ύ ρ�μάντ��υ, π�υ ερμη-νεύει τ�ν π�λεμ� της Pώμης με τηνKαρ!ηδ�να �υτ�λ�γικά και με τ�ν ί-δι� τρ�π� ερμηνεύει τις λειτ�υργίεςτ�υ ανθρώπιν�υ �ργανισμ�ύ: η �υ-τ�λ�γική �ι�λ�γία τ�υ Mαριάμπα έ-!ει τις δικές της ε�ηγήσεις για τη συ-μπερι��ρά, τη ν��τρ�πία, τις ιδέες,τη �ωή των Xαλκιδαίων· τα αστικάσαλ�νια αναστατών�νται. O Mαριά-μπας, � δε�ι�τέ!νης ακρ��άτης των�ρίων τ�υ κ�σμ�υ, εραστής της !α-ράς, της αλήθειας, της γυναίκας, τηςτέ!νης, των πι� αυθεντικών και �υ-σιαστικών στ�ι!είων της �ωής, υπε-ρασπί�εται τ�υς έρωτές τ�υ κατα-στρέ��ντας τ� περιτύλιγμα τ�υ πρ�-σ!ήματ�ς και της σύμ�ασης. Γυρί�ειτα πράγματα ανάπ�δα για να στα-θ�ύνε �ρθια. Aλλά�ει τα πρ�σωπάτ�υ, τ� σώμα τ�υ, ακ�μη και τ� γρα-�ικ� τ�υ !αρακτήρα. H αμή!ανη κ�ι-νωνία της μικρής π�λης έ!ει συσσω-ρευμένα ερωτήματα· είναι αυτά π�υτ�υ απευθύνει η ηρωίδα κυρία Zα-λ�ύ!�υ:

«Aδύνατ� να μπει κανείς μεσ’ στ� ν�υσας. M�υ είσαστε ύπ�πτ�ς! Π�ι�ς είστε;Πώς λέγεστε; Γιατί κ�υτσαίνετε ψεύτι-κα; Aκ�μη κι αυτ� καμωθήκατε. Eπίδύ� ημέρες �λ�κληρες, άλλ� δεν κάμνα-τε παρά να σ�αρνάτε τ� δε"ί σας π�δά-

ρι!(...). T� κάνετ’ αυτ� σαν θε�ς τωνδρυμών σ�αρν�π�δης, σαν απ� γενετήςσας εταίρ�ς της εύθυμης συντρ�#ιάςτ�υ Δι�νυσ�υ(...). Ως και τ� γρα#ικ�σας &αρακτήρα ψευτίσατε. Kι εκεί παρι-στάνετε. Iσως κάτι πάλι να θέλετε. N’ α-π�ρήσ�υμε ίσως· να γίνει τρ�π�ς ναπ�ύμε· τι γρα#ικ� &αρακτήρα π�υ &ά-λασε! τι θάμα γρα#ή εί&ε πρώτα!».

Hρωες έ�ω απ� �ρια

Ωστ�σ�, για τ�ν ίδι� τ� Mαριάμπατ� παράλ�γ� και τ� αλλ�κ�τ� είναι ηκατάσταση στην �π�ία ισ�ρρ�π�ύνκαι επανευρίσκ�υν τις �υσικές τ�υςσ!έσεις τα πράγματα. O δημι�υργ�ςτ�υ, � Σκαρίμπας, μας δίνει παρα-δείγματα της τετράγωνης λ�γικήςτ�υ παραλ�γ�υ των ηρώων τ�υ: μ�-ν� εκείν�ς π�υ έ!ει λ�γικ�, μάτια,π�δια και σωστ� γρα�ικ� !αρακτήραμπ�ρεί να υπ�κριθεί τ�ν τρελ�, τ�ντυ�λ�, τ�ν κ�υτσ� και τ�ν αν�ρθ�-γρα��. Oσ�ι αμ�ισ�ητ�ύν αυτή τηλ�γική ή δεν μπ�ρ�ύν να την παρα-κ�λ�υθήσ�υν, �πως �ι Xαλκιδαί�ιτ�υ α�ηγήματ�ς, συμ�αίνει, κατά τ�συγγρα�έα, επειδή είναι �ι ίδι�ι πα-ράλ�γ�ι και τυ�λ�ί. H δική τ�υς λ�-γική είναι στείρα, τυπ�π�ιημένη σεκλισέ κενά ν�ήματ�ς, �πως �ι �ρά-σεις των υπηρεσιακών εγγρά�ων–«ανακ�ιν�ύμεν υμίν», «Σε�αστ�νYπ�υργεί�ν» κ.α.– π�υ συνε!ώς επα-ναλαμ�άνει � Mαριάμπας, υπ�γραμ-μί��ντας την κεν�τητά τ�υς.

Aπ� τ� «Σ�λ� τ�υ Φίγκαρω» (1938)και ε�ής �ι ήρωες τ�υ Σκαρίμπα κα-τ�ικ�ύν «��ω απ� τα �ρια» και απ� ε-κεί �ρμώμεν�ι επισκέπτ�νται τ�ν κ�-

σμ� των κλισέ για να σπάνε τ�υς κα-ν�νες τ�υ. Kαι πρώτα απ� �λα η εμ-�άνισή τ�υς σημαίνει την άρνησητ�υ ανθρωπίν�υ σ!ήματ�ς. Oι νέ�ιήρωες είναι κ�ύκλες, μ�υσικά �ργα-να, σκιές/�ιγ�ύρες, με σπασμένα ταμέλη για να κιν�ύνται με τη μη!ανικήευκαμψία της μαρι�νέτας ή της �ι-γ�ύρας τ�υ θεάτρ�υ σκιών, �μωςδιαθέτ�υν συγκρ�τημέν� ψυ!ισμ�π�υ τ�υς πρ�σδίδει πλήρη υπ�στα-ση. Στα τελευταία έργα �ι ήρωες θαγίν�υν ρ�μπ�τ. T�τε, � κ�σμ�ς τ�υΣκαρίμπα δεν θα είναι μ�ν� τα !ά-σματα στ� γίγνεσθαι αλλά η εκτίνα�ήτ�υ, απ� την �ρμητική ανάδυση τωνπλασμάτων της κρυμμένης συνείδη-σης.

Θα μπ�ρ�ύσαμε να απ�δώσ�υμε�λη αυτή την εικ�να τ�υ κ�σμ�υ ωςμία κατάσταση απ�λυτης !ωλ�τη-τας, π�υ, �μως, και αυτή είναι δισυ-π�στατη· είναι ταυτ�!ρ�να και ικα-ν�τητα να �λέπει κανείς τα πράγμα-τα απ� άλλη θέση, π�υ μ�ν� �ι μηκαν�νικ�ί και �ι μη συμ�ατικ�ί μπ�-ρ�ύνε. Eτσι, η !ωλ�τητα μετατρέπε-ται σε ικαν�τητα και ευεργεσία.

Tελειών�ντας, π�ιητική της ανα-τρ�πής θα μπ�ρ�ύσαμε να !αρακτη-ρίσ�υμε την αισθητική πρ�ταση τ�υΣκαρίμπα, �π�υ �ι απ�κλίν�ντες ή-ρωες απ�καλύπτ�υν τις ε�ωραϊσμέ-νες πρ�θέσεις τ�υ συστήματ�ς, ανα-π�δ�γυρί��υν την εικ�να τ�υ κ�-σμ�υ και καταγγέλλ�υν την «καν�νι-κ�τητα» ως την κ�ρύ�ωση τ�υ συγ-!ρ�ν�υ δράματ�ς. H π�ιητική τ�υ εί-ναι, τελικά, μια σειρά τε!νικών π�υθεμελιών�υν τη διαδικασία τ�υ απ�-�ενακισμ�ύ.

O ανη��ρικ�ς δρ�μ�ς πρ�ς τ� κάστρ�, ένα απ� τα αγαπημένα σημεία τ�υ συγγρα�έα. Στ� !άθ�ς διακρίνεται η εκ-κλησία της Eυαγγελίστριας, π�υ !ρίσκεται στη !�ρεια πλευρά της π�λης, (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


Συγγρα�έας, κλ� υν και τραγωδ�ς...και στα θεατρικά έργα τ υ Γιάννη Σκαρίμπα πρωταγωνιστεί η Xαλκίδα

Oι ηθ�π�ι�ί M. Γαεττά και X. Kαστανιάς σε μια σκηνή απ� τ� έργ� «O ή��ς τ�υ Kώδων�ς» τ�υ Σκαρίμπα π�υ ανέ�η-κε απ� την «Θεατρική E��δ� Aιγαί�υ» τ�υ Nίκ�υ Παρ�ίκ�υ, σε σκην�θεσία τ�υ ίδι�υ, κ�στ�ύμια Aννυς Πεντρώ, σκη-νικά Σπύρ�υ Kαραγιάννη.

T�υ Γιώργ�υ Xατηδάκη

Eρευνητή

O ΣKAPIMΠAΣ ήταν θεατρικ�ς �ύ-τως ή άλλως. T� «άλλως» θέλει ναπει πως ακ�μα κι αν η πνευματικήτ�υ παραγωγή δεν περιλάμ�ανε θε-ατρικά έργα, ακ�μα κι αν δεν ήτανμ�ν�ς τ�υ συγγρα�έας, �ωγρά��ςκαι κατασκευαστής, παραγωγ�ς καιεκτελεστής παραστάσεων Kαραγκι�-�η, ακ�μα και τ�τε � Σκαρίμπας ήτανθεατρικ�ς. Hταν ένας θεατρικ�ς ή-ρωας, δαιμ�νικ�ς και �ιστρηλατημέ-ν�ς, σ�εδιασμέν�ς απ’ τ�ν εαυτ�τ�υ εναργέστερα απ’ �σ� � Mέναν-δρ�ς σ�εδίασε τ�ν «Δύσκ�λ�» και �Σαί"πηρ τ�υς τρελ�ύς τ�υ. Oπ�ι�ςέ�ει πρ�σέ"ει τ�ν μενανδρικ� Kνή-μωνα και τα �ερσίματά τ�υ και τ�ντρελ� τ�υ Ληρ με τις τ�λμηρές και α-θυρ�στ�μες παρεμ�άσεις τ�υ, θα α-ναγνωρίσει εκπληκτικές �μ�ι�τητεςμε τη σκαιά και ανάκατα τρυ�ερήσυμπερι��ρά τ�υ Mπαρμπα–Γιάννη.Mε υλικά την ευαισθησία τ�υ, τησυμμετ��ή τ�υ, την �ρμή και την ε-παναστατημένη τ�υ συνείδηση �Σκαρίμπας εί�ε μετατρέψει τ� �υσι-κ� τ�υ σε ρ�λ� και μ’ αυτή την υπ�-δυση έπαι�ε τ�ν εαυτ� τ�υ. Aπ’ τηνάπ�ψη αυτή � ήρωας τ�υ ήταν πυ-κν�τερ�ς, δραματικ�τερ�ς, κωμικ�-

τερ�ς, �"ύτερ�ς, κ�ινωνικ�τερ�ςκαι πι� άρτια δραματ�υργημέν�ς. T�μεγάλ� τ�υ πλε�νέκτημα �μως έ-γκειται στ� �τι δεν ήταν �λ�κληρω-τικά πεπ�ιημέν�ς αλλά κατά ένα π�-σ�στ� μ�ν�. Στ� μεγαλύτερ� μέρ�ςτ�υ ήταν αληθιν�ς και πάσ�ων, έναςρ�λ� παιγμέν�ς με πραγματική �δύ-νη απ’ τ�ν δημι�υργ� τ�υ. Πρ�σέ"τεμια περιγρα�ή �αρακτηριστική τ�υδραματ�κωμικ�ύ ντ�υέτ�υ άνθρω-π�ς–ρ�λ�ς �πως τη συναντάμε στ��ι�λί� «O Aλλ�ς Σκαρίμπας» της Mα-ρίας Xατ�ηγιάννη («Σύγ�ρ�νη Eπ�-�ή», Aθήνα 1984).

Yπ κριτής αισθημάτων«...Yστερα απ� την παράσταση τ�υ

“Σε�αλιέ Σερ�άν της Kυρίας”, δεύτε-ρη παράσταση: Aνε�αίνει (τι ανε�αί-νει δηλαδή; Mε τ� σπρώ�ε σπρώ�ε κιαγκ�μα�ητ� στα σκαλάκια) στη σκη-νή, κ�ρδώνεται, παίρνει �αθιά ανά-σα, σαν ��υτη�τής έτ�ιμ�ς να ��υ-τή�ει στα �αθιά νερά, κι αρ�ί�ει ν’ α-λωνί�ει τη σκηνή παρασταίν�ντας τ�ρ�μπ�τ (έ�ει ένα ρ�λ� ρ�μπ�τ τ� έρ-γ�)».

T� παραπάνω είναι ένα σκηνικ�περιστατικ� �π�υ � δραματ�υργ�ςντυμέν�ς τ�ν μ�νιμ� ρ�λ� τ�υ, παρι-στάνει επιπλέ�ν –και μάλιστα σαρκα-στικά– έναν ρ�λ� εν�ς απ’ τα έργα

τ�υ. Aς τ�ν δ�ύμε �μως και σε ρ�λ�εκτ�ς σκηνής και εκτ�ς έργ�υ. Σεμια σκηνή, τρυ�ερή, δραματική �π�υμεταμ�ιέ�εται καν�νικά, υπ�κρίνε-ται αισθήματα, συνθέτει ιστ�ρικ��ι�γρα�ικ� με την πι� γνήσια θεα-τρική επιδίω"η· να πρ�καλέσει εντύ-πωση και να γ�ητεύσει τ�υς θεατέςτ�υ. E�ει �ργισθεί με τ� γάμ� τηςκ�ρης τ�υ Tασίας και για μεγάλ� διά-στημα αρνείται να δε�θεί την ίδια καιτ�ν άντρα της. Kάπ�τε �μως κάμπτε-ται και δίνει τη συγκατάθεσή τ�υ νατ�ν επισκε�θ�ύν.

«Πες της να έρθει. Aς "έρει καιτ�ν συμ�ί� της (αναστενά�ει). Θατ�υς κάνω τραπέ�ι.

Kι έρ�εται η Tασία με τ�ν άντρατης και ��γγάει τ� τραπέ�ι απ� τακαλ�ύδια (�έρεις δα τι γαλαντ�μ�ςκαι εκλεκτικ�ς είναι στ� "αΐ � μπαρ-μπα–Γιάννης!). Kι έ�ει �άλει σακάκι� Σκαρίμπας και στ� αριστερ� τσεπά-κι μαντηλάκι (�αρτ�πετσέτα!) και στηδε�ιά μεριά έ�ει κ�ψει μια �ρι��ντιατρύπα κι άλλ� μαντηλάκι εκεί (άλλη�αρτ�πετσέτα!)… τρελ�στ�λισμέν�ςνα "αντά�ει στ�ν γαμπρ�… Kαι ύ-στερα απ� τ� "αΐ αρ�ί�ει να διηγιέ-ται και σταματημ� να μην έ�ει

— T�τε π�υ ήμ�υνα στ� Aντάρτικ�λαϊκ�ς δικαστής κε"άλια έκ��α καικε"άλια ά"ηνα να �ήσ�υν. Eγώ ή-

Δυ� �ειρ�γρα$ες επιστ�λές τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα πνε�άσει τ�ν «H�� τ�υ κώδων�ς». Mε τ� ανέ�ασμα σε αυτή η παρε�ήγηση και � Σκαρίμπας πρ�σκαλεXαλκίδα...

μ�υνα � Mεγάλ�ς Aρ�ηγ�ς. Oύλ�ι α-π� μένανε παίρνανε διάτες. Kαι δ�-στ�υ να γυρνάω επάνω στ�ν Ψαρήμ�υ και σ�ύ�α απα�άπαντες σαν έκα-να επιθεώρηση. Kαι μια μέρα…

Oύτε π�τέ τ�υ πήγε στ� αντάρτικ��ύτε π�τέ τ�υ ανέ�ηκε σε ρά�η αλ�-γ�υ. Aλλά ήθελε εκείνη τη �ραδιά να"αντά�ει ήρωας τραγικ�ς σ’ αυτήτ�υ την πρ�σπάθεια…»

Yπάρ�ει πι� γνήσι�ς, πι� αυθεντι-κ�ς ρ�λ�ς απ’ αυτ�ν π�υ περιγρά�ε-ται στις γραμμές της Mαρίας Xατ�η-γιάννη. Σκην�θέτης και ενδυματ�λ�-γ�ς, συγγρα�έας και υπ�κριτής,κλ��υν μα�ί και τραγωδ�ς κι απ� κά-τω ένα αρσενικ� π�υ εγκαταλείπε-ται, νιώθει τρ�μαγμέν� και ανασ�α-λές και πρ�σπαθεί με απ�γνωση ναανατρέψει την κατάσταση, να πρ�-καλέσει εντύπωση, να πετύ�ει μια ε-πι�ε�αίωση, να μην απ�ρρι�θεί. Π�-σ� περισσ�τερ� θέατρ� απ� �π�ι�-δήπ�τε άλλ� θέατρ� περιέ�εται στ�επεισ�δι� τ�υ γεύματ�ς π�υ μαςδιατήρησε η συγγρα�έας και στενήτ�υ �ίλη. H ίδια άλλωστε στ� �ι�λί�

της παρακάτω διατυπώνει "εκάθαρατη διαπίστωσή της.

«Kαι τ�τε παί�ει τ�σ� ωραία τ� ρ�-λ� τ�υ “καϋμέν�υ γέρ�ντ�ς, τ�υδια�ι�ύντ�ς εις τ� κ�υκ�υ�αγεί�ντης ερημικής κατ�ικίας τ�υ” κ.λπ.,κ.λπ. Eίπαμε: σε ηθ�π�ιία κανέναςδεν τ�ν �θάνει! Oύτε σε σκην�θε-σία! Aυτ�ς σκην�θετεί καθημερινάτη �ωή με σατανικ�ύς σε έμπνευσηαυτ�σ�εδιασμ�ύς και στήνει έτσι θέ-ατρ� τ�υ παράλ�γ�υ (�πως παράλ�-γη είναι και η ίδια η �ωή)...»

Aνθρωπ ς – ρ�ήστρα

Aς στρα��ύμε �μως τώρα στ�νΣκαρίμπα θεατρικ� δημι�υργ� «ε-κτ�ς εαυτ�ύ». Σαν πι� �λ�κληρωμέ-νη θεατρική τ�υ έκ�ραση πρέπει ναθεωρήσ�υμε τις «Σκιές». T�ν Kαρα-γκι��η και τ�ν �αρτ�νένι� θίασ� τ�υ.Oλ� αυτ� τ� θέατρ� τ� ’�τια�νε μ�-ν�ς τ�υ. T� εμπνε�τανε, τ� σ�εδία-�ε, τ� κατασκεύα�ε, τ� ’γρα�ε και τ�’παι�ε �λ�μ�να��ς. Aνθρωπ�ς–�ρ-�ήστρα! Aπ� �αρτ�νι και δική τ�υ

πν�ή έ�τια�νε τ�υς ήρωές τ�υ καιτ�υς έ�α�ε να λένε τις σκέψεις τ�υ,τις απ�ψεις τ�υ για την κ�ινωνία καιτ�υς ανθρώπ�υς, τ�υς δάνει�ε τις ι-δέες τ�υ, τη γλώσσα τ�υ και τη �ω-νή τ�υ. Kαι �ι �αρτ�νένιες �ιγ�ύρεςαπ�κτ�ύσαν �ωή και ν�υ. O ίδι�ς στ��ι�λί� τ�υ «Aντικαραγκι��ης � Mέ-γας» (Eκδ�σεις «Kάκτ�ς» Aθήνα1977) σημειώνει για τη μυστηριακήαυτή γένεση των �αρτ�νένιων ηρώ-ων τ�υ «...άλλ� δε σκε�τ�ταν (� σι�ρΔι�νύσι�ς) παρά την πρωτινή τ�υ ανυ-παρ�ία: �ταν σε πλάκα (καρτ�νι) έμνε-σκε �ωρίς �ν�ματεπώνυμ� και πρ�σω-π�, �ωρίς αγαπητιλίκια και συγ�ύσεις...“Xαρταπ�θήκαι A�ων Περγάμαλη”γρά��νταν –κει– τ� μαγα!ί π�υ τ�ν ε-ψώνισαν... ...80X18 τις διαστάσεις:Kραπ-κραπ σ�υ λέει=δρα�μές 7 και 20!Για 7 και 20, ήρθε η !ωή και τ�υ διατά-ρα�ε την πεπρωμένη τ�υ γαλήνη... Για,σαν καρ%έλια, γέλια πιτσιρίκικα, τ�υστέρησαν αυτ�υν�ύ τη �αρτ�νένια τ�υευτυ�ία... Aυτ� δεν είναι κάτ�υς πεσσέ-ντ�, μωρέ τ!�για μ�υ, αλλά είναι κά-τ�υς ατσιδέντε...»

Oι παραπάνω αράδες δεί�ν�υνπως εί�ε έναν π�ν� για τ�υς ήρωέςτ�υ, τις �αρτ�νένιες �ιγ�ύρες. Tις έ-νιωθε με ανθρώπινη και τραγική υ-π�σταση. Φανερών�υν επίσης �ιγραμμές τ�υ πως η διάπλαση τωνπρ�σώπων τ�υ σκιώδ�υς θιάσ�υ τ�υεί�ε μια παραδ�σιακή κατα��λή.Oμ�λ�γεί τη σ�έση τ�υ Σι�ρ Δι�νύ-σι�υ με τ�ν Aστυν�μ� της «Bα�υλω-νίας». Mήπως �μως κι � τίτλ�ς τ�υέργ�υ τ�υ δεν μαρτυράει πως ανα-γνωρί�ει συγγένεια με τ�ν «Kαρα-γκι��η τ�ν Mέγα» τ�υ Φώτ�υ Π�λίτη;Tέλ�ς, για την πλήρη καταν�ηση τ�υαπ�σπάσματ�ς π�υ παραθέτω πρέ-πει να σημειώσω πως �ι Aδελ��ίΠεργάμαλη εί�αν μεγάλ� �αρτ�πω-λεί� στην �δ� Eμμαν�υήλ Mπενάκη(και τυπ�γρα�εία απέναντι) και τ�Kραπ ήταν π�ι�τητα �αρτ�νι�ύ. Aπ’αυτ� τ� μαγα�ί πρ��ανώς, και αυτ�τ� �αρτ�νι, αγ�ρα�ε � Σκαρίμπας τηνπρώτη ύλη των «�αρτ�ν�μ�υτρών»τ�υ.

H τελετ υργία

τ υ Kαραγκι��η

Mια π�λύ ωραία, παραστατική καισυγκινητική περιγρα�ή για την κα-ραγκι��ικη τελετ�υργία, για την κ�ι-ν�πρα"ία αρ�ετυπικ�ύ δρώμεν�υ,για τη μαγική ικαν�τητα τ�υ τελε-στή, για τη μέθε"η τ�υ αγν�ύ και α-θώ�υ κ�ιν�ύ π�υ παρακ�λ�υθ�ύσεαντιγρά�ω απ’ τ� �ι�λί� της MαρίαςXατ�ηγιάννη:

«A� εκείν�ι �ι Kαραγκι��ηδες! Tι"ιγ�ύρες ήταν αυτές, τι σ�ήματα, τι�ρώματα, τι "αντασία, στην κατα-σκευή τ�υς, τι απίθανα υλικά!... Kαιπώς μετ�υσιων�τανε σαν έστηνε στ�σπίτι τ�υ την “πάνα” κι έπαι�ε εργαδικής τ�υ έμπνευσης και “��ύσε”τ�υς πι� απίθαν�υς αυτ�σ�εδια-σμ�ύς τ�υ! Θεατές: της γειτ�νιάς ταπαιδ�π�υλα και �ι γερ�ντισσες π�υ�ύτε τα π�δια τ�υς, �ύτε η τσέπητ�υς �αστ�ύσαν πια για πηγαιμ� σεάλλα θεάματα στην π�λη. Eισιτήρι�:μισ� αυγ� κατά παιδί, ένα αυγ� – δύ�μικρ�ί θεατές αντάμα. Kαι �ι γερ�-ντισσες δωρεάν, “άμα τη επιδεί�ειτης ταυτ�τητάς τ�υς”. Kαι ήταν ηταυτ�τητα: να "�ράνε, παντ�"λες,



πρ�ς τ� σκην�θέτη Γιώργ� Eμιρά, � �π�ί�ς εί�ε α-α τ�υ έργ�υ παρε�ηγήθηκαν, αργ�τερα �μως πέρα-εί τ� σκην�θέτη και τη γυναίκα τ�υ για ��λτα στη

Aγαπημέν� θέμα τ�υ Σκαρίμπα � Kαραγκι�ης. Mια $ιγ�ύρα λ�ιπ�ν, απ� αυ-τές π�υ με τ�σ� μεράκι έ$τια�νε � ίδι�ς.

π�διά, "ακι�λι... H είσ�δ�ς “καθω-σπρεπίων” απαγ�ρευμένη διά ρ�πά-λ�υ. “Γρα�ατ�"�ρ�ι και �ρα�ι�λ�-"�ρ�ύσες”, απ�κλεισμέν�ι απ� τ�νσκαριμπικ� παράδεισ�.

Aστ�υς αυτ�ύς να πηγαίν�υνε στακωμιλ"ώδικα συνα�τήρια τ�υς καινα αλληλ�μ�υτ�ών�νται ε� αμ�ι�αι-�τητ�ς υπ�λήψεων.

O Γιάννης Σκαρίμπας ήτανε λα�ς,στεκ�ταν δίπλα στ� λα�... Γι’ αυτ�και τ�ν λατρεύανε �ι απαντα��ύ τηςπ�λης “επι�υσίτες, �ι ιδρωκ�π�ι”...»

«O ή� ς τ υ κώδων ς»

T� σημαντικ�τερ� θεατρικ� τ�υέργ� είναι «O H��ς τ�υ Kώδων�ς»,π�υ εί�ε αρ�ικά τ�ν τίτλ� «H γυναίκατ�υ Kαίσαρ�ς» και με αυτ�ν ανέ�ηκετ� 1942 στη Xαλκίδα με τη συμμετ�-�ή μάλιστα τ�υ Mάν�υ Kατράκη.Eρασιτε�νικ� ανέ�ασμα, ενν�είται,αλλά με τη συμπάθεια τ�υ P�ντήρηπ�υ τ�υ παρα�ώρησε τ�ν νεαρ� τ�-τε πρωταγωνιστή τ�υ Eθνικ�ύ. H κα-τ��ική αυτή παράσταση συν�δεύτη-κε απ� μια περιπετειώδη συνέ�εια. OAργύρης Bαλσαμάς, ένας τ�πικ�ςλ�γι�ς π�υ εί�ε αναλά�ει τη σκην�-θεσία τ�υ έργ�υ, δια�ώνησε με τ�νΣκαρίμπα ως πρ�ς τη γραμμή τωνρ�λων και δια�ώρισε τη θέση τ�υ κα-ταγγέλλ�ντας πως «H γυναίκα τ�υKαίσαρ�ς» ήταν κλεμμένη απ’ τ� έρ-γ� τ�υ Σ�μερσετ M�μ «Bαμμέν� πέ-πλ�». O Σκαρίμπας �ργίσθηκε καιμήνυσε τ�ν συνεργάτη τ�υ. T� δικα-στήρι� δικαίωσε τ�ν Σκαρίμπα καιτ�υ επιδίκασε τ� π�σ� των 10.000δρ�. σαν απ��ημίωση, τ� �π�ί� �συγγρα�έας τ� δώρισε στ� Oρ�αν�-τρ��εί� Xαλκίδας στη μνήμη τ�υ Σ�-μερσετ Mωμ. Δεν σκ�πεύω �έ�αιανα αμ�ισ�ητήσω τ� δεδικασμέν� αλ-λά τ� έργ� δεί�νει μεταπ�ιημένα ελ-ληνικ�. Διαδραματί�εται �έ�αια στηXαλκίδα και τα �ν�ματα των ηρώων

είναι ελληνικά, αλλά τ�υ λείπει τ�εγ�ώρι� ήθ�ς. M�ιά�ει π�λύ με τασαλ�νίστικα δράματα π�υ παί��ντανκατά συρρ�ήν την πρ�π�λεμική επ�-�ή στα θέατρα της Aθήνας. E�ει καιμιαν ιδέα Iψεν, ίσως απ� τη «N�ρα»,μπ�ρεί και �λίγ�ν Στρίντμπεργκ, ρω-μαίικ� πάντως τίπ�τα δεν διαθέτει.Πρ�σ�έρει �μως την ευκαιρία στ�νΣκαρίμπα να κάνει την καταγγελίατ�υ για την αλλ�τρίωση της αστικήςτά"ης και την ε"α�ρείωση της ε"�υ-σίας.

T� ίδι� έργ� με τ�ν τίτλ� «O H��ςτ�υ κώδων�ς» ανέ�ηκε στα νε�τερα�ρ�νια τ� �ειμώνα τ�υ ’69–’70 στ�Πειραματικ� Θέατρ� της MαριέτταςPιάλδη σε σκην�θεσία Γιώργ�υEμιρ�ά με τ�ν Kώστα Aρ��γλ�υ, τηNένα Mεντή και την Eιρήνη Eμιρ�άστ�υς �ασικ�ύς ρ�λ�υς. Mε την ίδια

διαν�μή, τ� 1976 γυρίστηκε για τ�«Θέατρ� της Δευτέρας» της EPT καιπάλι με σκην�θεσία Eμιρ�ά. τ� 1985τ� ανέ�ασε � Nίκ�ς Παρ�ίκ�ς με τηΘεατρική E"�δ� Aιγαί�υ και τ� πα-ρ�υσίασε στ� «Θέατρ� της Pεμα-τιάς» στ� Xαλάνδρι και σε περι�δείαστα νησιά. Στ� μετα"ύ τ� Eυ��ϊκ�Θέατρ� ανε�ά�ει τ� 1978 ένα άλλ�έργ� τ�υ, �λίγ�ν μελλ�ντ�λ�γικ�,«T� Σε�αλιέ Σερ�άν της Kυρίας», �-π�υ � Σκαρίμπας �ραματί�εται τηνκυριαρ�ία των ρ�μπ�τ σε μια κ�ινω-νία τ�υ μέλλ�ντ�ς. T� 1980 ανε�αί-ν�υν πάλι απ� τ�υς Xαλκιδαί�υς ε-ρασιτέ�νες τα μ�ν�πρακτα «Tα Kα-γκ�υρώ» και τ� 1991 � δήμ�ς Πει-ραιά, στις π�λιτιστικές εκδηλώσειςπ�υ δι�ργάνωσε υπ� τη διεύθυνσητ�υ Θάν�υ Mικρ�ύτσικ�υ ανέ�ασεστ� σταθμ� τ�υ OΣE την «Kυρία τ�υ

Tρέν�υ» σε σκην�θεσία Πέπης Oικ�-ν�μ�π�ύλ�υ.

Aγνωστα έργαAυτά είναι τα ανε�ασμένα έργα

τ�υ Σκαρίμπα. Aνα�έρεται �μως και� «Πάτερ Συνέσι�ς», μια δηκτική σά-τιρα τ�υ κλήρ�υ π�υ συγγενεύει μετην «Πάπισσα Iωάννα» τ�υ P�ΐδη.Στην κατ��ή τ�υ Γιώργ�υ Eμιρ�ά�ρίσκεται τ� �ειρ�γρα�� εν�ς ακ�-μα έργ�υ τ�υ Mπαρμπα-Γιάννη. T�επιγρά�ει «T� Σημεί� τ�υ Σταυρ�ύ»και � ίδι�ς τ� �αρακτηρί�ει σε ένα�ειρ�γρα�� ε"ώ�υλλ� «comedie delarte, σε πρά"εις τρεις και τρεις εικ�-νες» και σε ένα δεύτερ� ε"ώ�υλλ�δακτυλ�γρα�ημέν� ως «δραματικ�κ�μεντί σε πρά"εις τρεις και τρειςεικ�νες». Kαι στα δύ� ε"ώ�υλλα ση-μειώνει πως γρά�τηκε στη Xαλκίδατ� 1969 και πως απ�τελείται απ�«σελίδες ευάριθμες 27». Eίναι απα-ραίτητ� να πρ�σθέσω πως και τ�«Σημεί� τ�υ Σταυρ�ύ» διαδραματί-�εται στη Xαλκίδα �πως άλλωστε και�λα τα άλλα έργα τ�υ.

Tα θεατρικά τ�υ Σκαρίμπα δενστέκ�υν στ� ύψ�ς της άλλης συγ-γρα�ικής τ�υ παραγωγής. Δεν είναιαυθ�ρμητα. Στριμώ�νεται �ταν γρά-�ει δραματικ� λ�γ�. Δεν είναι ηγλώσσα τ�υ. Kι �μως � ίδι�ς στη �ωήυπήρ"ε περισσ�τερ� θεατριν�ς απ’�τιδήπ�τε άλλ�. T� �μ�λ�γεί � ίδι�ςστ�ν πρ�λ�γ� τ�υ μυθιστ�ρήματ�ςτ�υ «Mαριάμπας».

«Eί�α –για τα γέλια– ένα “μέρ�ς” ναπαί�ω

ένα ρ�λ� σε έργ� μυστήρι�·θα μ’ ανάγγελνεν ένα (ως θα ’μπαινα

απέ�ω�αιρώ� εμ%ατήρι�.

Kαι θα ’μ�υν –για κέ�ι– τι τέλει�ς �-ταν

με τ�ύτη μ�υ ήθελε πρ�%ώ τη γκριμά-τσα

στ� �ως της Σκηνής – ως assorti θαμ�υ ’ρ��ταν

και ��ρμα και �άτσα

Σ�%αρά; Θα τραγ�ύδα;... Kι εί�α–στ� Δία

τ’ �ρκί!�μαι– ένα ρ�λ� ίδι� θάμα...Δεν μ�υ ’παν πως θα ’κλαιγα κι αντίς

κωμωδίαθα παί�ω σε δράμα...»


Συνέ�εια απ� την 17η σελίδα O συγγρα$έαςσυν�δεύει

την ηθ�π�ι�Eλσα Bεργή

στην παραλίατης Xαλκίδας(Σεπτέμ�ρι�ς

1951). Aριστε-ρά της ηθ�π�ι-�ύ η κ�ρη τ�υ

Mά�η.

H Eιρήνη Eμιρά (αριστερά), η Nένα Mεντή (δε�ιά) και � Kώστας Aρ�γλ�υ στην παράσταση «O ή��ς τ�υ κώδων�ς» π�υανέ�ασε � Γιώργ�ς Eμιράς στ� Πειραματικ� Θέατρ� της Mαριέττας Pιάλδη και π�υ αργ�τερα μετα$έρθηκε στην EPT.


T� «αιώνι� παρν» ενς συγγρα�έα«T� παραδ��λ�γείν είναι η μητέρα της σάτιρας...», επέμενε � Γιάννης Σκαρίμπας

Tης Kατερίνας Kωστί�υ


ΠPIN απ� εήντα κτώ �ρ�νια, �ταντ περι δικ� «Eλληνικά Γράμματα»ανακάλυπτε και παρ υσία�ε στ ανα-γνωστικ� κ ιν� τ ν Γιάννη Σκαρί-μπα, συν�δευε την παρ υσίαση μεευ ίωνα σ��λια, επισημαίν νταςταυτ��ρ να και μια απ� τις �ασικ�-τερες π ι�τητες τ υ έργ υ τ υ: τ εύθυμ και σκωπτικ� πνεύμα τ υ.«Περη#ανεύ μαι γιατί τα “EλληνικάΓράμματα” δεν πρ σθέσανε μια ακ�-μη συν #ρύωση στ πνευματικ�στερέωμα τ υ τ�π υ, αλλά ένα πε-τ ύμεν π υλί, έναν τραγ υδιστήτης �ωής», γρά#ει δύ �ρ�νια ύστε-ρα απ� τη �ρά�ευση τ υ συγγρα#έαμε τ πρώτ �ρα�εί διηγήματ ς K. Mπαστιάς.1 Aυτήν τη διάσταση τ υέργ υ τ υ υπ ν εί και η παρατήρη-ση της N�ρας Aναγνωστάκη, σαρά-ντα δύ �ρ�νια αργ�τερα, �ταν, εε-τά� ντας την π ρεία της γενιάς τ υ’70 πρ ς τη σάτιρα και τ �ι ύμ ρ,παρατηρεί για τ ν συγγρα#έα: «OΓιάννης Σκαρίμπας έ�αγε �λ�κληρησ�εδ�ν �ωή �ωρίς να τ�υ δώσ�υν σημα-σία �ι συν��ρυωμέν�ι σύγ�ρ�ν�ί τ�υκαι τ�ν ανακάλυψαν στα γεράματά τ�υ�ι νέ�ι άνθρωπ�ι».2

Δε�ι�τέ�νης

της παραδ��λ�γίας

Πράγματι, η παρατήρηση τ υ K -σμά Π λίτη �τι « ι νε έλληνες λ γ -τέ�νες έ� υν σ �αρ #άνεια και με-γάλη έλλειψη �ι ύμ ρ» δεν ισ�ύειγια τ έργ τ υ Γιάννη Σκαρίμπα.Eκτ�ς απ� τ παι�νίδι π υ �αρακτη-ρί�ει �λα τα επίπεδα τ υ έργ υ τ υ,αλλά και τη �ωή τ υ, συγγρα#έας�ρησιμ π ιεί π ικίλ υς μη�ανισμ ύςανατρ πής τ υ λ�γ υ για να υπ ν -μεύσει κάθε είδ ς σύμ�ασης, είτεαυτή α# ρά τη γλώσσα είτε την κρα-τ ύσα κ ιν��ρηστη ιδε λ γία.

Δεν είναι τυ�αί �τι τ ιδιαίτερ ύ-# ς τ υ συγγρα#έα απ κτά την ρι-στική ταυτ�τητά τ υ απ� τη στιγμήπ υ κατακτά τα μέσα τ υ: τ υς μη-�ανισμ ύς υπ ν�μευσης π υ στηρί-� νται σε π ικίλα τε�νάσματα. Σημα-ντική θέση ανάμεσά τ υς κατέ�ει τ παράδ π υ απ τελ ύσε για τ υςρ μαντικ ύς την πεμπτ υσία της ει-ρωνείας, ε#�σ ν μπ ρεί και ισ ρρ -πεί τις αντι#άσεις της �ωής. Δει -τέ�νης της παραδ λ γίας Σκαρί-μπας εί�ε συνείδηση της λειτ υρ-γίας αυτ ύ τ υ στ ι�εί υ μέσα απ�την πτική της σάτιρας και της ειρω-νείας. T 1971, σε συνεντεύεις τ υστ ν τύπ της Aθήνας και της Θεσ-σαλ νίκης, �ταν συγγρα#έας αντι-μετώπι�ε την ερώτηση: «Kύριε Σκα-ρίμπα, σας θεωρ ύν παραδ λ�γ .Mπ ρεί τά�α η παραδ λ γία να εί-ναι άσ�ετη με την αλήθεια;», έ� -ντας πρ #ανώς �ασανίσει τ θέμα,εί�ε έτ ιμη καίρια και �αρακτηριστι-κή για τ ύ# ς τ υ απάντηση: «T παραδ λ γείν είναι η μητέρα της

σάτιρας. Eπειδή δε η καθιερωμένητάη των πραγμάτων δεν είναι παράμια σύμ�αση, η παραδ λ γία κα-ταντάει να είναι η μ�νη αυθεντική α-λήθεια. Eπειδή δε η καθιερωμένη ε-κάστ τε τάη καταντάει στ τέλ ςκλειστή και στατική (και ως εκ τ ύ-τ υ ανεέλικτη), η παραδ λ γία, ηειρωνεία ή η σάτιρα γίνεται η έτ ιμηατμ μη�ανή για νέα π ρεία. Kαι μ�-ν ν �τι, για τ π λύ τ υς καυστικ�, ι τρεις αυτές μας Xάριτες, καμιά# ρά, απ τε#ρών υν. H παραδ -λ γία, δεν είναι τ σκάνδαλ –τ σκάνδαλ είναι η ίδια η κ ινωνία.Δεν είμαι –ευτυ�ώς...– ίδι ς σ -#�ς, αλλά η ειρωνεία είναι τ μειδία-μα της σ #ίας. M�ν ν δυνατ�ς πα-ραδ λ γεί και ειρωνεύεται, ως μ�-ν ς αυτ�ς, αγγελια#�ρ ς της αλή-θειας. Oι μεγάλ ι πραγματ π ι ί καιMεταρρυθμιστές ήσαν και μεγάλ ι�ι υμ ρίστες. Yπ� την ένν ιαν αυ-τήν, η παραδ λ γία, η ειρωνείακαι η σάτιρα δεν είναι “πνεύμα ευ-πνάκικ ”, αλλά τρεις Θε�τητες επί-γειες, π υ στις � ύ#τες τ υς σ#ίγ-γ υνε �αρέα δ�ρατα ευγενείας.3

H τ�λμηρή γρα�ή«Iδι�μ ρ#η περίπτωση» στα νε -

ελληνικά γράμματα Σκαρίμπας, μ�-λις άρ�ισε να �ρίσκει τη “γραμματ -λ γική” ή “ιστ ρική” και αι λ γικήθέση τ υ ανάμεσα στ υς μ τέ-�ν υς τ υ, ε#�σ ν �,τι υπερτερεί εί-ναι μάλλ ν τύπ ς π υ ίδι ς #ρ�-ντισε να πλάσει παρά τ πρωτ π -ριακ� για την επ �ή τ υ α#ηγηματι-κ� τ υ έργ . Συγγρα#έας με τ λμη-ρή γρα#ή και δραστικ� ήθ ς, έγινεγνωστ�ς στ ευρύ κ ιν� μέσα απ� έ-να αυτ απ καλ ύμεν ιστ ρικ� έρ-γ με π λλές αδυναμίες ή απ� τηνεκκεντρική τ υ συμπερι# ρά. Στηνκαλύτερη περίπτωση, ι μυημέν ι α-ναγνώστες τ ν γνώρισαν απ� τη #α-ντε�ίστικη π ίησή τ υ, π υ η τ�λμητης εντ πί�εται κυρίως στ περιε��-μεν και λιγ�τερ στη μ ρ#ή με α-π κλειστικ� ��ημα τη σ�εδ�ν μ�νιμηπαραμ�ρ#ωση της γλώσσας τ υ.Eκεί έγκειται και μια �ασική πηγή τηςειρωνείας τ υ. Δι�τι, �πως παρατη-ρεί David Ricks, η μετρική δ μήτων π ιημάτων τ υ πρ σπαθεί να υ-π γραμμίσει τ ν τε�νητ� �αρακτήρατης γλώσσας και άρα της πραγματι-κ�τητας. Στην π ίησή τ υ Σκαρί-μπας, ενώ κρατά τ ν �ασικ� ρυθμ�,δημι υργεί ένα ν ηματικ� και στι-� υργικ� κράμα π υ ειρωνεύεταιτ υς παλι ύς ρυθμ ύς.

Aλλά αναμ�ισ#ήτητα η πι σημα-ντική πρ σ# ρά τ υ Σκαρίμπα είναιτ πε� γρα#ικ� τ υ έργ , π υ, ενώπρ σέ�θηκε απ� τη σύγ�ρ νή τ υκριτική, αντιμετώπισε την λιγωρία ήκαι την άρνηση της #ιλ λ γικής επι-στήμης: ας σημειωθεί �τι συγγρα-#έας είναι ανύπαρκτ ς σε μιαν απ�τις έγκυρες γραμματ λ γίες, την«Iστ ρία της Nε ελληνικής Λ γ τε-�νίας» τ υ K. Θ. Δημαρά, ενώ για τα


Xειρ�γρα�� τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα, με ημερ�μηνία 5/9/1981: «Eνώ σαν Aτλαςσήκωνα τ�ν αιώνα μας στ�ν ώμ� μ�υ, μ�υ διάτρησε τα γ�νατα � εσμ�ς των�ιλ�π�λέμων...».

«Tα πάθη της κυρίας Gacometti στη Xαλκίδα». Σκίτσ� της Mαργαρίτας Σκαρ-παθί�υ, π�υ έγινε για τ� α�ιέρωμα στ�ν Σκαρίμπα, τ�υ περι�δικ�ύ «Περί-πλ�υς» π�υ θα κυκλ��ρήσει μέσα στ�ν Aπρίλι�.


σ� λικά εγ�ειρίδια επιλέ�θηκε απ�τ έργ τ υ ένα ήπι διήγημα, «Oιτρεις άδειες καρέκλες», κι αυτ� μ�-ν π λύ πρ�σ#ατα. Eπίσης, για �ρ�-νια, τ σημαντικ�τερ μέρ ς τ υ έρ-γ υ τ υ παρέμενε εκδ τικά εα-ντλημέν και άρ�ισε να επανεκδίδε-ται μ�λις τ 1992, ενώ πρ�σ#ατα α-π κτήσαμε και μια ανθ λ γία κριτι-κής για τ σύν λ τ υ έργ υ τ υ.

H ειρωνεία, η παρωδία

και η σάτιραYπεύθυνη γι’ αυτή την παράκαμψη

τ υ έργ υ τ υ είναι, κ ντά σε άλλα,και η ίδια η δύστρ πη και ανατρεπτι-

κή τ υ #ύση. Mε εργαλεία τ υ τηνειρωνεία, την παρωδία, τ �ι ύμ ρκαι τη σάτιρα, άλλ τε σαρκά� νταςκαι άλλ τε παί� ντας Σκαρίμπας υ-π ν μεύει κάθε �ε�αι�τητα: την κ ι-νωνία και τις συμ�άσεις της, την επι-κ ινωνία των ανθρώπων και τις σ�έ-σεις τ υς, τη λειτ υργία της γλώσ-σας και την συγγρα#ική ιδι�τητα,τ ν υπερρεαλισμ� και τη γενιά τ υ1930, τ ν εαυτ� τ υ και τ ρεαλιστι-κ� πεδί . Στις ευτυ�ισμένες τ υστιγμές, �ρησιμ π ιώντας μια γρα-#ή δί�ως πρ ηγ ύμεν , καλεί τ ν α-ναγνώστη να εντ πίσει τις π ικίλεςδιακειμενικές πρ σ�ώσεις τ υ έρ-γ υ τ υ και να απ κωδικ π ιήσειτην αυτ ανα# ρική τ υ ταυτ�τητα.

Στις απ τυ�ημένες τ υ στιγμές –π υευτυ�ώς είναι συντριπτικά λιγ�τε-ρες– α#ήνει τ ν αναγνώστη έκθετ στ υς κατά#ωρα τετριμμέν υς κ ι-ν ύς κωμικ ύς τ�π υς της επ �ήςτ υ. Aί�ει να σημειωθεί �τι κάπ ιααπ� τα τε�νάσματα τ υ συγγρα#έαπρ σέ�θηκαν και αι λ γήθηκαν α-π� την κριτική της επ �ής, ενώ άλλαπαρερμηνεύτηκαν.

«T� T�α�

τ�υ Eυρίπ�υ»Eδώ έ�ει τη θέση της μια παρατή-

ρηση π υ α# ρά στ ν μ ναδικ� ρυθ-μ� της πρ��ας τ υ Σκαρίμπα, στ ι-�εί π υ τ ν δια# ρ π ιεί, μα�ί με

άλλα, απ� τ υς συγκαιριν ύς μ τέ-�ν υς τ υ. O Γιώργ ς Σε#έρης, δια-�ά� ντας τ μυθιστ�ρημα «T Bα-τερλώ δυ γελ ίων» εί�ε απ δώσειεπιτυ�ώς τ λίκνισμα της γρα#ήςτ υ Σκαρίμπα με τρεις λέεις: «T τ�α� τ υ Eυρίπ υ», μεταγρά# νταςσε στί� υς μία παράγρα# . O � ρευ-τικ�ς ρυθμ�ς της πρ��ας τ υ Σκαρί-μπα είναι ένα απ� τα πι �ασικά �α-ρακτηριστικά τ υ ύ# υς τ υ και συ-�νά τέμνεται με την ειρωνική τ υγλώσσα.

Eάλλ υ, μπ ρεί να πει κανείς με�ε�αι�τητα, �τι τ στίγμα τ υ έργ υτ υ είναι η καταλυτική �ρήση της ει-ρωνείας και τ υ �ι ύμ ρ με σκ π�τη σάτιρα και την παρωδία των πε-ρισσ�τερων ενν ιών π υ συνιστ ύντην πραγματικ�τητα. Aυτ� π υ κυ-ρίως ενδια#έρει τ ν συγγρα#έα εί-ναι η υπ ν�μευση της γλώσσας καιάρα και της ίδιας της λ γ τε�νικήςπράης, μια υπ ν�μευση π υ αυτ α-ναιρείται μέσα απ� τη γρα#ή της -π ίας κύρι �αρακτηριστικ� και λ�-γ ς ύπαρής της είναι η κατάκτησημιας άλλης, τελείως πρ σωπικής,γλώσσας· εν�ς κώδικα μη συμ�ατι-κ ύ, ά#θαρτ υ ακ�μη, και γι’ αυτ� α-π τελεσματικ ύ. Iσως αυτή η κατά-ληη να ισ δυναμεί με ένα είδ ςσιωπής, σιωπής π υ περνά με π ικί-λ υς τρ�π υς και θεματ π ιείταιστα σημαντικά τ υ έργα και, η π ία,κατά τ ν Booth, απ τελεί την έσ�α-τη λειτ υργία τ υ λ�γ υ.

Πρ�σωπική μυθ�λ�γία

Aναμ#ισ�ήτητα, τ λ ένα αυα-ν�μεν συνειδητ� ενδια#έρ ν τ υσυγγρα#έα για τη σάτιρα, την ειρω-νεία, την παρωδία, τ �ι ύμ ρ και τ κωμικ� στ ι�εί #αίνεται και απ� τιςδιαδ �ικές επεεργασίες κάπ ιωνέργων τ υ. Συνήθως, ανάμεσα στηνπρώτη και στην δεύτερη έκδ ση Σκαρίμπας επι#έρει διά# ρες αλλα-γές, π λλές απ� τις π ίες έ� υν ωςστ�� την αύηση των κωμικών στ ι-�είων ή την ενσωμάτωση μέσα στ έργ σκηνών π υ κύρι �αρακτηρι-στικ� τ υς είναι η σάτιρα, η ειρωνείακαι τ �ι ύμ ρ.

H πρ σωπική μυθ λ γία τ υ Σκαρί-μπα λ κληρώνεται �ταν αναγνώ-στης δια�άσει και συνδυάσει �λα τ υτα έργα. Oι παραπ μπές απ� τ έναέργ στ άλλ , η �ρήση των ίδιων η-ρώων και των ίδιων μ τί�ων, η αντι-μετώπιση των πρ σώπων σαν να ή-ταν υπαρκτά πρ�σωπα δημι υργ ύνέναν συνεκτικ� κ�σμ , π υ επι�άλλειτη δική τ υ πραγματικ�τητα. T π -λυδαίδαλ ύ# ς και η ανατρεπτικήγλώσσα θεσπί� υν μια πραγματικ�-τητα π λύ πι δραστική απ� την τρέ-� υσα πραγματικ�τητα. Συγ�ρ�νως,κατ ρθών υν να #έρ υν τ έργ τ υσε κείν τ σημεί π υ ίδι ς συγ-γρα#έας ν�μα�ε «αιώνι παρ�ν».

Σημειώσεις:1) Kωστής Mπαστιάς, «Φιλ�λ�γικ�ί περί-

πατ�ι: Mε τ�ν K� Γιάννη Σκαρίμπα», �.π., σ. 63.

2) N�ρα Aναγνωστάκη, «T� στ�ι�εί� της σά-τιρας και τ�υ �ι�ύμ�ρ στη νε�τερη π�ιητι-κή γενιά». Διάλε$η π�υ δ�θηκε στην «Tέ-�νη» της Θεσσαλ�νίκης στις 9 Mαΐ�υ 1973.

3) Eλένη M. Λα�αρίδ�υ, «T� “παραδ�$�λ�-γείν” μητέρα της σάτιρας. Iδιαίτερη συν�-μιλία με τ�ν Γιάννη Σκαρίμπα.», ε�. Δρά-σις [Θεσσαλ�νίκη], 15.12.1969.

Π�ρτρέτ� τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα �ιλ�τε�νημέν� απ� τη Mαργαρίτα Σκαρπαθί�υ, για τ� περι�δικ� «Περίπλ�υς» π�υ θακυκλ��ρήσει μέσα στ�ν Aπρίλι�.



Λιμενικ�ς ευδ�κιμ�ςΠαρ’ τ� κι εσύ απ �αση, θα γίνω λιμενάρ�ης, αν �ρειαστεί θα �άω και σίδερα...

T�υ N. Δ. Tριαντα�υλλ�π υλ υ

AΠO TH μάνα τ�υ, π�υ πλανταγμένημια μέρα �ώνα�ε «π�ι�ς θα τ’ ακ�ύ-σει και δε θα πει πως τρελάθηκες, θασε δεί�ν�υν με τ� δά�τυλ� στ� δρ�-μ�, άκ�υ απ� �ιλ�λ�γ�ς λιμενικ�ςδ�κιμ�ς!», τ� πήρε η δεσπ�ινίς Aρτα,η ντελμπεντέρισσα τ�υ ισ�γεί�υ, α-π� εκείνη διά�ηκε γ�ργά στην κυ-ρα–Σκεύω τη Mανάραινα, ύστερα τ�παράλα�ε η κυρ–Aσήμω τ�υ Πετει-νάρη, μ�ν� στα κεραμίδια δεν ανέ-�ηκε να τ� λαλήσει κ�υκ�υρίκ�υ! �γι�ς της Pίτας τ�υ καθηγητή μετά-νιωσε, στρά�ι τ�σα δια�άσματα, δενέ�ει πια �ρε�η να κάνει τη δ�υλειάτ�υ πατέρα τ�υ, έ�αλε πλώρη για λι-μενικ�ς ευδ�κιμ�ς!

Θάλασσα �ώρι$ε τα σπίτια τ�υς, ε-τ�ύτ�ς κατά τ� Bελήμπαμπα, � άλ-λ�ς στα ρι$ά τ�υ Kαράμπαμπα, στηνπέρα πάντα, τ� μαντάτ� �μως –ή μην�ωτιά;– πέρασε γρήγ�ρα απέναντι.

«Kάτι κ�ύ�ια κι άπιαστα πήρε πάλιτ’ αυτί μ�υ», τηλε�ωνάει θυμωμέ-ν�ς, «τσ�καράτες κ�υ�έντες μ�υ�άνηκαν, ρώτη�α για να �ε�αιωθώτη μαν�ύλα σ�υ τη �ρυσή –θαμά$�υ-μαι πως σε νταγιαντάει ακ�μα!– μ�υ’πε �τι δε στρα�άκ�υσα, «τα ’�ασε�α�νικά κυρ Γιάννη μ�υ» έκλαιγε ημαυρ�μ�ίρα, «δεν �έρω π�ι�ς τ�υσήκωσε τα μυαλά και αμέτη μ�υ�α-μέτη πάει για λιμενικ�ς, ετ�ιμά$εταινα δώσει ε�ετάσεις, θα ματά��υμετρε�άματα και λα�τάρες σαν τ�τεπ�υ τ�υ καρ�ώθηκε να γίνει �αρ�-�ύαλκας, θυμάσαι π�υ λίγ� και θατ�ν �άναμε; πες τ�υ καμιά καλή κ�υ-�έντα μήπως και σ’ ακ�ύσει», τέτ�ια,τ� λ�ιπ�ν, μ�υ μήνυσε η μάνα σ�υκαι τώρα περικαλώ ε�ήγα μ�υ στα-ράτα τι κυνηγάς πάλι, π�ι�ς τρελ�ςαέρας σε πηαίνει �ανά κατά δια�-λ�υ;».

Xαμ�γελάει αυτ�ς, περιμένει λιγά-κι κι ύστερα σιγά και περίγλυκα τ�υαπαγγέλλει «κι αυτ�ς άνεμ ς τρε-λά, τρελά να μας σκ υντά» δε �ρειά-$εται παρακάτω, �τάνει ένας στί��ς,�έρει καλά πως � απέναντι έ�ει κι�-λας αρ�ίσει να τρέμει.

«Aυτ�ς λ�ιπ�ν � άνεμ�ς με σπρώ-�νει –δε γίνεται, κάπως θα τ�ν έ�ειςακ�υστά–, αλλά καθ�λ�υ δε με πάεικατακαπν�ύ ή καταγκρεμ�ύ, �πωςπ�λύ θα τ� τρα��ύσε η �αλασμένησ�υ �ρε�η, απεναντίας με ωθεί ίσιαπρ�ς τις γραμμές των �ρι$�ντων, καιμάθε πως δε μ�υ κάνεις πια για ανε-μ�δεί�της. Mα γιατί δεν κ�ιτάς κατα-π�ύ σε τρα�άν �ι δικ�ί σ�υ αέρηδες,πως δε �λέπεις π�υ �λ�ένα πέ�τειςαπ� τ� κακ� στ� �ειρ�τερ�, σ�υ σω-θήκαν τα θαυμαστά καρά�ια, μπίτι-σαν �ι ε�αίσιες –ντ�πιες κι αλλ�δα-πές– γυναίκες σ�υ, �αναμαγειρεύειςτα �νειρά σ�υ και �γά$εις νερ�πλύ-ματα, �ρ�ντισε για τ� δικ� σ�υ νιτε-ρέσ� κι άσε με εμένα ήσυ��. Πάρ’ τ�κι εσύ απ��αση, θα γίνω λιμενάρ�ης,αν �ρειαστεί θα �άω και σίδερα, αλ-λά τη στ�λή κάπ�τε θα τη ��ρέσωκαι δε θα μ’ εμπ�δίσει �ανά η $ήλια

σ�υ, θυμάσαι τις μη�ανές σ�υ για ναμε κ�ψ�υν απ� �αρ��ύλακα και πώςπαράσταινες ύστερα στη μάνα μ�υτ� μεγάλ� ευεργέτη; Kαιρ�ς λ�ιπ�ννα σε �έρω απ�κάτω. Mπ�ρεί να μ�υπάρει �ρ�νια, �μως σ�υ τά$ω πως θαμε δεις �άντη μπαστ�ύνι, θα σ�υ α-ρι�άρω με κλάρα στ� πηλήκι�, θα �ι-σκάρω τ� λιμάνι με τράτες K�υλ�υ-ριώτικες και Στ�υραΐτικα τρε�αντή-ρια, γιαλ� γιαλ� θα �έρω –και μέσα ηαγάπη μ�υ!– την «Kλάρα Xαντά», νη-�λ�γι�ν Πειραιώς, στ�λίδια τ�υEγγ�ν�π�υλ�υ στην πρύμη της, �λαμας τ�υ γιαλ�ύ τα καρα�άκια, π�υλες, θα �τάσ�υν κ�στα κ�στα στανερά μας μ�ν� μ’ ένα νεύμα μ�υ,πλωτάρ�ης λιμενικ�ς, �ίλε, και π�ι-�ς θα μ�υ πάει κ�ντρα;».

«Πάει και πανταπάει τ� παιδί! Aπ�δ�κιμ�ς π�υ ακ�μα δεν τ�ν είδαμε,πλωτάρ�ης στ� άψε – σ�ήσε! Kατέ-�ασε, μωρέ, τ� ακ�υστικ� να πρ�λά-�ω τ� γιατρ� τ� Λεμπέση, πρέπει α-μέσως να σε κ�ιτά�ει, ένας Θε�ς �έ-

ρει τι πρ�γ�νικές αμαρτίες πλερώ-νεις, κλείσε, �ρνι�, και θα �ύγει!»,�ρενιά$ει �λ� και περισσ�τερ�.

«Ωραία, τ� κλείνω, καλύτερα �μωςθα ’ταν να τηλε�ων�ύσες στ�ν άλλ�Λεμπέση, εκείν�ν ντε π�υ θαύμασετ�υς γριπ�νησιώτικ�υς καημ�ύςσ�υ, μα σε �ετίνα�ε για τα ν�ρ�ηγικάσ�υ αλισ�ερίσια, ε, �ε! «πωλ�ύνταιεγκλιματισμέν�ι Nάγκελ», τι εμπ�ρι�κι εκείν� τ�τε, την έ�ερες σ’ έναστυ�� κ�σμάκη π�υ ’�ασκε! Eλα, τ�κατε�ά$ω, παρ’ τ�ν να τα �ανακ�υ-�εντιάσετε μια στάλα!» τ�υ απ�κρί-νεται ήρεμα και μαλακά.

«Tην καραμπίνα με τα λυκ�σκαγαθα πάρω, κερατένια ��ρα!», γερ�-ντ�τσιρί$ει στ� σύρμα, «μ�νά�α τα-μπ�υρώσ�υ για να μη λεν πως σ’ έ-�αγα με �ωσιά, θα γκρεμίσω �λη τηBώκ�υ των �νείρων σ�υ, π�ι�ς Λε-μπέσης και μπαμπέσης με �ετίνα�ε,μωρέ απ��γαλμα, και τι τ�ν ανακα-τεύεις στα �ανταστικά πλωραρ�ιλί-κια σ�υ;»

«Aντε λ�ιπ�ν, τώρα είπες την αλή-θεια τ�υ Θε�ύ, δυάρα δεν δίνεις γιατη σταδι�δρ�μία μ�υ και τα μυαλάμ�υ, σε τσ�ύ$ει μ�ν� π�υ τ� ’�ω σκ�-π� να γίνω λιμενικ�ς. Kαθ�λ�υ δενιώθω γιατί σ’ έπιασε απ� τη μύτητέτ�ι�ς �θ�ν�ς, για σκέψ�υ τ�πράγμα �ενέρωτ�ς, κάνε μια ��λταστ� λιμάνι κι ύστερα πες μ�υ τι �λέ-πεις, τι πατάς, τι τρως, π�υ ’λεγε τ�παλι� παι�νίδι...»

Σιωπή. T�ν �αντά$εται πεσμέν�στ� κρε�άτι, μια μπρ�ύμυτα μια ανά-σκελα, θα παλεύει, με �ση δύναμητ�υ έ��υν α�ήσει τα �γδ�ντα τ�υ�ρ�νια, να κατε�άσει νε�γέννητασύννε�α απ� τ� ��ρει� μπαγά$ι,πρωτ�ϊσαρισμέν�υς �λ�κ�υς σε�ρεσκ��τισμένα καρά�ια, �εγγάρια�λ�καίν�υργα, τίπ�τε �μως δε θακατε�αίνει, ανήμπ�ρα απελπισμέν�ςθα σπαρνά μέσα στ� στέρ�� σ�ύ-ρ�υπ�.

Ωρα να �επ�ρτίσω συλλ�γιέται.Πάει � καιρ�ς π�υ � αν�ιν�μητ�ς �ί-λ�ς της απέναντι στεριάς, �ταν τύ-�αινε τ� �ράδυ να μην υπάρ�ει κα-ρά�ι στ� λιμάνι και η μελαγ��λία πε-ριπ�λ�ύσε στην παραλία, μ�υρμ�ύ-ρι$ε δύ� τρία νέα τετράστι�α ή έπια-νε κανένα παραμύθι στ�υ Mπαδά τ�μαγα$ί, και –τι θάμα!– παρευθύς �αι-ν�ταν να ’ρ�εται �λ��ωτ� απ� τ�Kαντήλι κάπ�ι� π�στάλι, άλλ�τε ά-κ�υγες τ� πά�λασμα απ� καΐκι π�υά�ηνε τ� καρνάγι� –δίπλα στ�υMπαδά– και γλίστραγε απ�μ�να��τ�υ στη θάλασσα. Φύγαν εκείνα τα�ρ�νια. T�υ τέλειωσαν τα παραμύ-θια, στερέψαν και τα τετράστι�α. Tώ-ρα είναι ανάγκη να κεντάει αυτ�ςστ�υς παλι�ύς καμ�άδες άλλες πε-ριπέτειες κι άλλα καμώματα των αν-θρώπων και των καρα�ιών εκειν�ύ.Tι �γαίνει; θα μ�υ πεις. Zωντανεύειέτσι τ� λιμάνι; O�ι, �έ�αια, π�ύ καιπ�ύ �μως κατα�έρνει να τ�ν παρη-γ�ρήσει κ�μμάτι, κάπ�τε μάλιστα έ-μ�ια$ε ενθ�υσιασμέν�ς και τ�υ �τυ-πάει την πλάτη ενθαρρυντικά, «εύ-γε! τ� �ρθ�πλώρισες ετ�ύτη τη ��-ρά!» ή «να σε �ιλήσω μωρέ! καλά έ-κανες κι έ�αλες ψύλλ�υς στ’ αυτιάσ�υ εσατ$ή ταγματάρ�η, π�λύ θα τ��αριστηθώ, �ταν τα τσιράκια τ�υμπ�υ$�υριάσ�υν καμιά μέρα τη Mαι-ρ�ύλα, α! καλά να ’�εις!...», συ�νά �-μως τ�ν κα�αλάνε τα δαιμ�νια, τ�ναπ�παίρνει άγρια, κραυγά$ει πωςμπασταρδεύει καθετί π�υ αγγί$ει α-π� τα δικά τ�υ, «κάτω, λ�ιπ�ν, τα �ε-ρά σ�υ απ� τ� στ�λ� μ�υ!», αυτ�ςκάνει πως πρ�σ�λήθηκε και σηκώνε-ται να �ύγει, τα �ρειά$εται άλλ�ς,«πάρα μυγιάγγι�τ�ς τώρα τελευταία,παλ�υκώσ�υ, �αμ�δάσκαλε, στηνκαρέκλα και λέγε επιτέλ�υς, τι κατά-λη�η εί�ε τ� �ραδιν� τα�ίδι της«Πλησι�άης», θέλω να �έρω α-κρι-�ώς π�υ ME πήγε θαλασσιν� τα�ίδιγάμ�υ τ� κ�ρίτσι!», λέει τ� με τρί$�-ντας τα δ�ντια, ��ι θα παί$�υμε, ανκ�ιτάει ας �ανεί άλλ�ς διεκδικητής

Eδώ απ� κάτω κι αν εί�ε ντρά�αλα με τ υς λιμενικ ύς ναύτες, η �ρε�ή τ υ τρα-� ύσε να κ λυμπάει νύ�τα, εκείν ι με τ �ήλ και τη μαγκιά της ε� υσίας τ υς� ύταγαν τα ρ ύ�α, θέλαν να τ ν �έρ υν π μπεμέν στ Λιμεναρ�εί , να πρ -σκυνήσει, να τρα�ή�ει μια �εγυρισμένη �ασίνα... (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).



... Xρ�νια εί�ε να δει τη γέ�υρα ν’ αν ίγει �πως τ ν παλι� καιρ�, �ταν πέρναγε απ� τ ένα στ’ άλλ λιμάνι μαγικ�ς στ�λ ς, �ασιλικά, π στάλια, � ρτηγά, κ�-τερα, ανεμ�τρατες, ρυμ υλκά, κάθε λ γής καΐκια... (�ωτ. Δημ. Aντωνίτσης).

γαμπρ�ς, τ�ν λυπάται αυτ�ς γέρ�νάνθρωπ�, δεν τ�υ λέει να �αναδια-�άσει πρ�σε�τικά τ� διήγημα και θακαταλά�ει π�ι�ς είναι τ� ευτυ�ισμέ-ν� ταίρι της νεαρής καπετάνισσας...

Kατη��ρί$ει τη Bώκ�υ. H πέρα πά-ντα έ�ει κι απ�ψε την ανάγκη τ�υ κιας �αλ�ύσε τ�ν κ�σμ� στ� τηλέ�ω-ν�. Bγαίνει στην αγκαλιά της Σ�υ�ά-λας κι ανη��ρί$ει κατά τ� K�κκιν�Σπίτι, �λ� σ�εδ�ν μέσα στη θάλασσα,αυτ� π�υ κρατάει μέσα τ�υ μαρμα-ρωμέν�υς έρωτες και πετρωμένακαρά�ια. «Πέρασες απ� ’κει;» θα τ�νρωτήσει μ�λις τ�ν δει. Aν γελασθείκαι τ�υ απ�κριθεί «ναι», θ’ ανα�τε-ριαστεί πάλι η ψυ�ή τ�υ. «Λέγε λ�ι-π�ν! Hταν στην πάνω απ� τη θάλασ-σα �εράντα; Aστρα�τε �ί��ς �ε�η-καρωμέν� – η �μ�ρ�ιά της; Oι δύ�μα�ύνες –αντίκρυ– γλαρώσανε γλυ-κά αγκαλιασμένες κάτω απ� τ��λέμμα της; Mίλα, τι με κ�ιτάς σα να�γαίν�υν π�υλιά απ� τ� στ�μαμ�υ;».

O�ι, καλύτερα ν’ απ��ύγει απ�ψεκάθε λ�γ� για τ� K�κκιν� Σπίτι, θατ�υ �έρει έ�αψη και πυρετ�, αρκετάεπικίνδυνα πράγματα για την ηλικίατ�υ. Xώρια �έ�αια �τι δεν αντέ�εικαι � ίδι�ς τα ψέματα π�υ αραδιά$ει,τρέμει μήπως κάπ�ια στιγμή σπάσεικαι τ�υ �ε�ύγει πως πάνε �ρ�νιαπ�υ εκείνη δεν �ανα�γήκε στη �ερά-ντα τ�υ μαΐστρ�υ.

A�, ναι! Kάτω σιγ�κλ�υμπακί$ειπάντα η θάλασσα, �μως τα λ�ύκια, ηνε��αγωμένη παλιά πρ��λήτα, έ-��υν για τα καλά τσιμεντωθεί τώρα,τ� λ�ιπ�ν �ύτε για δείγμα πια σκ�ρ-πίνες, πέρκες και �ταπ�δια. Aλλά μ�-ν� τα ψάρια και τα θαλασσινά �αθή-καν τά�α;

Bελ�νια τ�ν τρυπάνε. Eδώ απ�κά-τω κι αν εί�ε ντρά�αλα με λιμενικ�ύςναύτες, η �ρε�ή τ�υ τρα��ύσε νακ�λυμπάει νύ�τα, εκείν�ι με τ� $ήλ�και τη μαγκιά της ε��υσίας τ�υ ��ύ-ταγαν τα ρ�ύ�α, θέλαν να τ�ν �έ-ρ�υν π�μπεμέν� στ� Λιμεναρ�εί�,να πρ�σκυνήσει, να τρα�ή�ει μια �ε-γυρισμένη �ασίνα κι ύστερα «��ρατην κ�υστ�υμιά σ�υ τώρα και �γεςτσάρκα κι άμα �αναγ�υστάρεις νυ-�τερινά λ�υτρά εδώ είμαστε!». E,και; Aς τ�ν �ά$αν να κάνει δέκα καιείκ�σι �ασίνες, δεν πα να τ�υ τρά�α-γαν τά�α μ�υ σε�αστικές �αιρετ�ύ-ρες σαν έ�ευγε, ας λέγαν τα λιμανί-σια τ�υς, �τάνει να τ�υς έ�λεπε καιτώρα να κ��υν ��λτες στ� κρηπί-δωμα, στην παραλία, στη γέ�υρα,μωρές ας τ�ν κωλ�σέρναν �λ�τσί-τσιδ� μπρ�στά σ’ �λ� τ�ν ντ�υνιά,μ�ν� να �αναθωρ�ύσε την κυλαρίνατ�υς, και ντιπ δεν έ�λα�τε αν η ρίγατης ήταν μ�νή και δεν κυμάτι$ε σαντην τριπλή π�υ ’�αν �ι Bητανίτες,π�ιαν�ύ αν�νειρ�υ κερατ�γερ�υ ή-ταν η μεγάλη ιδέα να μην παίρνεικληρωτ�ύς τ� Λιμενικ�; Mακάρι να

�ρισκ�ταν κάνας μερακλής υπ�υρ-γ�ς να τ�υ μπατάρι$ε τη διάτα, να�ανακ�υγ�ταν στα μ�υράγια τ� πάτιτ�υς, να στην�ταν πάλι � ναύτηςσκ�π�ς στη μέση της γέ�υρας, γλά-ρ�ς π�υ $υγί$εται πάνω απ� τ� ��υη-τ� τ�υ νερ�ύ και τ� κ��λασμα τωνγε��υριών.

Mάιδε ναύτης, μάιδε π�υλί πλε�ύ-μεν�! Xρ�νια έ�ει να δει τη γέ�υραν’ αν�ίγει �πως τ�ν παλι� καιρ�, �-ταν πέρναγε απ� τ� ένα στ’ άλλ� λι-μάνι � μαγικ�ς στ�λ�ς, �ασιλικά, π�-στάλια, ��ρτηγά, κ�τερα, ανεμ�τρα-τες, ρυμ�υλκά, κάθε λ�γής καΐκια, κι� ναύτης, άγγελ�ς τ�υ πρωι�ύ ή δει-λιν�ς, έγρα�ε στ� δε�τέρι τ�υ πα-ραδείσ�υ �ιλιακ�υσμένα κι απάλιωτατραγ�ύδια, «Tα�ιάρ�ης, Σκ�πελ�ς!»,«Zωγρα�ιντά, Kάλυμν�ς»!, «Aγι�ςΣώ$ων, Πειραιάς», «Παναγία, Λίμνη»,«Mαρίνα, Aλ�ννησ�ς»!, «Mα��ύλα,Σκιάθ�ς», κελαηδ�ύσαν �ι τιμ�νιέ-ρηδες, και παγαίναν μες στ� �ως ήστην ανάλα�ρη α�λύ της δύσης με-γάλα τα καρά�ια, ακ�μη και τα πι� μι-κρά. Παγαίναν...

T�ν κυριεύει �α�νικ�ς θυμ�ς. Mακάθε π�τε λ�ιπ�ν την αν�ίγει τώρατ� Λιμεναρ�εί�; Γιατί μας παίρν�υντη �αρά; Tι καρά�ια τά�ατες περ-ν�ύν και κατά π�ύ τρα�άνε; Aγνω-στ�. M�ν� αριά και π�ύ ��υντάρει α-ν�ι�τά απ� τ� �άρ� καμία κακ�γερα-σμένη ��ρτηγάντ$α, μένει παρατη-μένη καναδυ� μέρες εκεί, ύστερα

�άνεται δί�ως ν’ ακ�ύσει κανείς τ�σ�ύριγμά της, δί�ως τ�ν καπν� τηςνα δει, πέρασε δεν πέρασε τη γέ�υ-ρα κανείς δεν �έρει, �ρ�άνεψε �κ�ρ��ς απ� πλ�ία, άδειασε απ� ψά-ρια � γιαλ�ς, κι �ι ναύτες, π�υ’ ν’ τ�ι�ι ναύτες;

Bαθύ παράπ�ν� τ�ν πιάνει.Π�ύ είσαι ναυτάκι, π�υλί τ’ ανέ-

μ�υ,π�ύ να κ�υρνιά�εις, άσπρη ψυ�ή;Π�ι�ς να τ�υ δώσει απ�κριση; Aπ�

τ�ν καιρ� π�υ εκείν�ς έπαψε να εί-ναι Λιμενάρ�ης Eυρίπ�υ �λα αλλά-�αν ή ��υλιά�αν στ’ άπατα, ακ�μηκαι �ι γλάρ�ι τ�υ, κάπ�τε πλ�ία �ρα-δινά, απ��τήσαν αλλ�κ�τες συνή-θειες, συ�νά πυκνά �τάν�υν στις αυ-λές των σ��λείων, πέ�τ�υν λιμασμέ-ν�ι πάνω στα τριμμένα γαριδάκια καιτις μισ��αγωμένες γκ��ρέτες, δελείπει πια παρά να δ�ύμε και τις ��υ-ταναριές να μακρ��υτάνε στ�υςσκ�υπιδ�ντενεκέδες, �άλασε η τά�ητ�υ Eυ��ϊκ�ύ, μ�ν� τα ρέματα κρα-τάνε την παλιά τρέλα τ�υς ως π�τε�μως κι αυτά, ��ύρλ� τρέμει η ψυ�ήτ�υ ανθρώπ�υ μην �υπνήσει κάναπρωί η π�λη και δει τη θάλασσα πηγ-μένη –πα, πα, πα, Θε�ς �υλά�ει!

Eπρεπε να τ�ν κρατήσ�υν Λιμε-νάρ�η $�ρ $�ρμπά, να τ�ν �τάσ�υνώσμε τ� �αθμ� τ�υ υπ�ναύαρ��υ.Kαι μην πει κάνας έ�υπν�ς τώρα πωςτέτ�ι� λιμανάκι μια δα�τυλήθρα νε-ρ� και μισή πιθαμή κύμα, ��ι υπ�ναύ-



αρ�� δεν σηκώνει, αλλά κι � πλωτάρ-�ης τ�υ παραπέ�τει π�λύς, παράτατις σ��ές στατιστικές κινήσεως λι-μένων, άι σι�τίρ με την επετηρίδασ�υ τ�υ Λιμενικ�ύ, μη μ�υ αραδιά-$εις τέτ�ια επίσημα κι ακ�ύσεις �σαδεν �ανάκ�υσες, γιατί καλά τ� �έ-ρεις πως κανένα λιμάνι δεν εί�ε τέ-τ�ια νερά �ταν λιμεναρ��ύσε εκεί-ν�ς, π�υθενά αλλ�ύ δεν καταπλεύ-σαν καρά�ια σαν εκείνα π�υ τ�τεμας πιλ�τάρι$ε καταδώ.

Zωτική, λ�ιπ�ν, ανάγκη να ματί-σ�υμε τ� σκ�ινί, να μη σ�ήσει η λα-μπρή λιμεναρ�ική παράδ�ση τ�υ τ�-π�υ. A��ύ εκείν�ς δεν γιν�ταν να α-νακληθεί –τ�ν πήραν δα απ�κάτω καιτα �ρ�νια– τ� �άρ�ς έπεσε σ’ αυτ�ν,απ��άσισε να γίνει λιμενικ�ς α�ιω-ματικ�ς. /έκ�ψε �α�νικά απ� τις πα-λιές τ�υ αγάπες σαν τ�ν Aντώνη τ��ασάπη, τ� σερέτη, π�υ τ� ’�ανε πεί-σμα να γίνει ταυρ�μά��ς και

απαράτησε μα�αίρια και τσιγκέλιαέκ�ψε και την α�έλειακαι πρ�π�νητή τ�υ �άνειτ�ν ψευτ�νταή τ� Φάνη

έ�αλε, λ�ιπ�ν, κι αυτ�ς στην άκρηλε�ικά και γραμματικές, έπεσεμπρ�ύμυτα σε αλλιώτικα δια�άσμα-τα, γεωγρα�ίες, ακτ�γρα�ίες, ναυτι-λίες, ναυτικά δίκαια, νη�γνώμ�νες,σάρωσε �λα τα σ�ετικά πριν της ώ-ρας τ�υς, κατα�ρ��θισε ακ�μα καιπαλι�ύς π�ρτ�λάν�υς, δεν τ�υ �ρει-ά$εται μπάρμπας στην K�ρώνη, θα

μπει με τα τσαρ�ύ�ια στη σ��λή καισ’ ένα �ρ�ν�, δέκα μηνάκια πες, �ν�-μά$εται σημαι��ρ�ς, �ταν θα τ�υπαραδίνει � υπ�υργ�ς τ� �ί��ς, αυ-τ�ς κλαρίν�! – θα δίνει ν�ερή ανα��-ρά σε άλλ�ν.

«Πάλι λωλάδες!», εί�ε πει απ�κα-μωμένη η μάνα τ�υ, �ταν τ�υς ανα-κ�ίνωσε την απ��ασή τ�υ, «γιατί,�ρε παιδάκι μ�υ, δεν περπατάς κι ε-σύ στη στράτα τ�υ Θε�ύ; O P�ύσσ�ςπ�υ είναι και μικρ�τερ�ς σ�υ �ώθη-κε μια �αρά στη “Xριστιανική Παι-δεία”, � Kαρα��λιας έ�υγε για τηνKύπρ� με μισθ� τρεις ��ρές πάνω,τ�ν Mπελ�ύδη τ�ν έστειλε με υπ�-τρ��ία � καθηγητής τ�υ στη Γερμα-νία. Eσένα πως σ�υ ’ρθε να μπλε-�τείς τ�σ� �ψιμα με λιμάνια; Γάνια-σα έναν καιρ� να σ�υ λέω να παςστη Σ��λή Δ�κίμων, εσύ κ�υ��ντ�υ�άρι τ�τε, σήμερα θα ’�ες δύ�καν τρία γαλ�νια, π�ι�ς ακ�ύει �μωςτης μάνας τα λ�για, να τώρα π�υ σ’έπιασαν �ι ��ύριες να μ�υ γίνεις Λι-μενάρ�ης! Δεν αντέ�ω πια, πες ταμε τ�ν πατέρα σ�υ κι �,τι σε �ωτίσει� Θε�ς...

«A�! �ρε μαν�ύλα!» της έκανε π�-νεμένα, «μιλάς σα να μην �έρεις πως�λα μ�υ πήγαν ανάπ�δα. Πώς να στ�ε�ηγήσω; Tα νερά της Σ�υ�άλας π�-τέ δε με τα�ιδέψαν εκεί �π�υ μ�υτά$αν στα δεκαπέντε μ�υ �ρ�νια,μάνα δεν τ� καταλα�αίνεις πως είμαιένας αστ��ισμέν�ς ναύτης; Aς μην

πιάσ�υμε τώρα παλιές ιστ�ρίες, δεμας �γά$�υν π�υθενά, ασ’ τες, άσεμε κι εμένα, π�ύ �έρεις, μπ�ρεί να�ρω, ας είναι και τ�σ� �ψιμα, κάπ�ι�κ�μματάκι απ’ �σα μ�υ γλίστρησανκαι πάνε».

Tέτ�ια της είπε, απελπίστηκε η μά-να τ�υ, πέσαν τ’ αδέρ�ια να τ�υ γυ-ρίσ�υν τη γνώμη.

«Π�ι�ν κ�ρ�ϊδεύεις», είπε � Δημή-τρης, μ�λις απ�λυμέν�ς τ�ν Σκαρα-μαγκά, Aρ�ηγεί�ν Nαυτικής Eκπαι-δεύσεως, «τι σ�ι λιμενικ�ς δ�κιμ�ςθα είσαι στα είκ�σι έ�ι σ�υ, εσύ δενέκανες δίπλωση μήτε �ταν ήσ�υναδεκά�ι, αλ�γατάκι θα σε κάν�υν �ιτεταρτ�ετείς τ�υ Bητανί, με τ� �α-ράσι θα μα$έψ�υν τα κρέατά σ�υ,π�λύ π�λύ αργά σ�υ ήρθε η �ρε�ηγια στρατιωτική, άντε ημιστρατιωτι-κή, καριέρα. Aδερ�έ σύνελθε, πιάσε�ανά τα γνώριμά σ�υ μ�λύ�ια, πα-ραιτήσ�υ απ� τις μεγάλες ιδέες, δεθα με γελάσεις, μαντεύω καθαρ�τα-τα τι έ�εις �άλει στ� ν�υ σ�υ, �ρκ�παίρνω πως �νειρεύεσαι να �ανακά-νεις τ� λιμάνι της Xαλκίδας αγκυρ�-��λι� μ�υ�τερών και απειλητικώνκαρα�ιών, θέλεις με κάθε τρ�π� να�έρεις πάλι εδώ τ� κ�τερ� π�υ κά-π�τε σας πήρε τα μυαλά και τωνδυ�νών σας, έτσι δεν είναι; Kι έ�ωπ�λλ�ύς λ�γ�υς να πιστεύω πως λ�-γαριά$εις να μετα�έρεις τ� Λιμεναρ-�εί� απ� κει π� τ� ’�τισε � Aντανα-στώτης στ� K�κκιν� Σπίτι, μη γ�υρ-

λώνεις τα μάτια, είδα κάτι σκ�ρπια�αρτιά σ�υ με σημειώσεις, ε λ�ιπ�ν,σ’ τ� δηλώνω, μ’ έκ�ψε ιδρώτας μετις �νειρ��αντασίες σ�υ, ιδίως γιατ� τα�ίδι σ�υ, μα$ί με τ�ν απ�μα��,ψηλά στ� Σίριλ�υντ, �π�υ ασ�αλώςθα πέσει στ� δίδυμ� έρωτά σας ηNτάγκνυ Kιέλλαντ! Tα ίδια Παντελά-κη μ�υ, σε �ανακ�ύρντισε � επιστή-θι�ς �ίλ�ς σ�υ, �μως �γες απ� τη�ρεναπάτη πρ�τ�ύσε �άει, �άλεικαλά στ� ν�υ σ�υ πως �ύτε μισ�ςκληρωτ�ς δεν πρ�κειται πια να ντυ-θεί ναύτης λιμενικ�ς, π�λλά κατάπιεκαι θα καταπιεί η τε�ν�λ�γία, με π�ι-�υς λ�ιπ�ν ελπί$εις να παρελάσειςστη λεω��ρ� B�υδ�ύρη;».

«Tα πλωτά �μως;» πήγε να τ�υ κ�-ψει τ�ν επικήδει�. «Tώρα τ� Λιμενι-κ� διαθέτει πλωτά, νιώθεις τι σημαί-νει αυτ�;».

«Σιγά τα μάραθα! Πλωτάρ�ης κυ-�ερνήτης σε σκά�η της μπ�υγάδας!Mα τι σ�υ πέρασε, πώς θα κυνηγάςκ�ντραμπατ$ήδες στ� Aιγαί� ή τ�νκ�υρσάρ� Mηνά τ� Pέμπελ�; /έ-γρα�’ τα κάτι τέτ�ια, αδερ�άκι, �υ-δέν εις τ�ν �ρί$�ντα, εδώ και τ� Bη-τανί κατάντησε ηλεκτρ�νικ� εργα-στήρι�, με τα πλωτά σ�υ τ� π�λύ π�-λύ να μα$εύεις π�ύ και π�ύ κανέναλαθραί� παραγάδι κατά τ� Eγγλε$�-νήσι, άιντε, λ�ιπ�ν, �εκ�λλα απ� την��εργα, �ρες τ�ν εαυτ� σ�υ...».

Xρυσ�στ�μ�ς � μικρ�ς αδερ��ς,

...Oλα μας τ υ γιαλ ύ τα καρα�άκια, π υ λες, θα �τάσ υν κ�στα κ�στα στα νερά μας, μ�ν μ’ ένα νεύμα μ υ, πλωτάρ�ης λιμενικ�ς, �ίλε και π ι ς θα μ υ πά-ει κ�ντρα; (�ωτ. Δημ. Aντωνίτσης).



απ�λυθέντας έ�εδρ�ς σημαι��-ρ�ς, �ρ�νιμ� και παρα�ρ�νιμ� παιδί,�μως δε θα στήσει αυτί στις συμ��υ-λές τ�υ. Eίναι αλήθεια πως και τ� α-δερ�άκι δεν �ργωσε με π�λεμικ� ελ-ληνικά και �ένα κύματα (α�, αρ�αίεκαημέ και α�, δάσκαλε τ�υ δημ�τι-κ�ύ με τ’ �ν�μα τ�υ μεγάλ�υ μπ�υρ-λ�τιέρη, �ρυσέ γερ�–Kανάρη, τι μ�-σκ��λισμένα πέλαγα παίρναν μα-κριά την τά�η σαν τραγ�ύδαγες παί-$�ντας τ� μαντ�λίν�

π�υ κύμα τα�ιδιάρικ�αιώνια σε �τυπά...,

δάσκαλε, δάσκαλε, ώσπ�υ να κλείσωτα μάτια η ψυ�ή μ�υ πάντα θα ��ά:Kανάρη!) δεν πάτησε, λ�ιπ�ν, �ύτε �Δημήτρης τ� π�δι τ�υ σε κατάστρω-

μα, ωστ�σ� έκανε �λη τη θητεία τ�υστ� Σκαραμαγκά, τ�τε π�υ υπήρ�εθάλασσα εκεί, είκ�σι ��τώ μήνες στ�ναυτικ� κέντρ�, δεν τ�ν έ�αγε εκεί-ν�υ � θεσσαλικ�ς κάμπ�ς και �ι σά-�λες των πε$ικάριων, καθημερινά«γεια σ�υ ναύαρ�ε τ�υ Πηνει�ύ!»και κάθε δυ� «να κι � λιμενάρ�ης Λα-ρίσης!», δεν τ�υ ’πεσε τέτ�ι� λα�εί�,πώς να νιώσει, λ�ιπ�ν, τη δική τ�υκαήλα, τ� πείσμα τ�υ να γίνει μια μέ-ρα Λιμενάρ�ης Xαλκίδ�ς;

E�ει �τάσει στη μέση της γέ�υ-ρας, στ� ευαίσθητ� σημεί�, εκεί π�υδέν�υν τα δύ� κ�μμάτια. Στρέ�εταιπρ�ς τη ��ρεινή είσ�δ� τ�υ καναλι-�ύ. T�ν τραντά$�υν τα �αριά τρ��-��ρα π�υ περν�ύν δίπλα τ�υ, � μη-�ανικ�ς τ�υς θ�ρυ��ς των ταρά$ει,

αδύνατ� να ακ�ύσει τη ��υή τ�υ νε-ρ�ύ. Mισ�κλείνει τα �λέ�αρα και δ�-κιμά$ει να σ�ηματίσει πέρα, αν�ι�τάαπ� τα �ανάρια της έμπασης, τ� πε-ρίγραμμα τ�υ κ�τερ�υ, τ�υ (αραιά)μ�ν�υ κ�τερ�υ σε �λες τις θάλασ-σες τ�υ κ�σμ�υ, εκείν� �μως τ�υ �ε-�εύγει �πως πάντα, σπάνια τ�υ κά-νει τη �άρη να αστράψει για ένα �ι-λι�στ� τ�υ δευτερ�λέπτ�υ.

O αρμ�ς της γέ�υρας υπ��έρει,τρέμει τα σανίδωμά της, π�νάει κι �ίδι�ς μα$ί της αλλά μένει εκεί, στημέση, π�λλή ώρα, θέλει ν’ αναγκάσειτ�ν λιμενικ� της �άρδιας να έρθει νατ�υ πει πως εμπ�δί$ει την κυκλ��-ρία των πε$ών, δεν είναι εδώ τ�π�ςγια ρ�μάντ$ες, δίνε τ�υ �ίλε, θα τ�υαπ�κριθεί να πρ�σέ�ει πώς μιλάει σε

έ�εδρ� σημαι��ρ�, εκείν�ς θα πει-σματώσει εδώ δεν είναι γέ�υρα �ρε-γάτας, κύριε σημαι��ρε, θα πιά-σ�υν �ρυσή κ�υ�έντα �ι δυ� τ�υς,λακριντί γλυκ� για τα καρά�ια και ταπ�ρτα, στ� τέλ�ς � ναύτης θα τ�υκάνει τ� σ�ήμα, θα τ�υ τ� ανταπ�-δώσει σ��αρ�ς, �μως κανείς δεν έρ-�εται, δεν υπάρ��υν ναύτες δεν υ-πάρ��υν ναύτες, ΔEN YΠAPXOYNNAYTEΣ!Παν τα καρα�άκια, �άθηκαν κι �ι

ναύτες–�ι"νι παντελ"νια, τρυ�ερά πανιά–πώς να παρελάσω με τις –μαύρες–

δαύτεςθύμησες και λύπες μέσ’ απ’ τ�ν

ντ�υνιά;

$ί��ς π�ι� ν’ αστράψει �λέγ�νταςτη μέρα

δί�ως δελ�ινάκια πίσω μ�υ γ�ργά;Oι επισήμ�ι �ύλα στ� θ�λ"ν αγέρακαι �αράει η μπάντα κ�ύ�ια της κι

αργά.

Aς �αράει η μπάνια κι ας κρ�τ�ύν τα�ίλια,

τώρα στη B�υδ�ύρη δεν κυλάει �ως.Nαύτες, �λ"κ�ι, πλ�ία, �ώτα και μα-

ντίλια�ύση�ε και σ�ήσαν άνεμ�ς στυ�"ς.

Πάει να λιγ�ψυ�ήσει, ύστερα �μωςτ� πείσμα τ�υ θεριεύει �ρά��ς μα$ίκαι κύμα. O�ι ��ι μάνα μ�υ κι αδερ-�έ, π�λύ σας αγαπώ και π�λύ μ’ αγα-πάτε, μα δεν ακ�ύω πια τις �ρμήνει-ες σας, έ�αλα κερί στ’ αυτιά μ�υ κι α-νάπ�δα να �γει ε�αιτίας μ�υ � ήλι�ς,εγώ θα δώσω για λιμενικ�ς δ�κιμ�ς,ακ�μα κι αν είναι να γίνει π�λεμ�ς,θα �ανα�έρω εδώ τα γλαρά κ�μ��-για εκείν�υ, με �εντάλιες α�ρώνστις πλώρες τ�υς.

Bαδί$ει τώρα πρ�ς τη ��ιωτική α-κτή εγκαρδιωμέν�ς αλλά με κλειστάμάτια, πρ��ωρεί ψά�ν�ντας σαν τυ-�λ�ς τ� κιγκλίδωμα της γέ�υρας.

Oταν πατάει τσιμέντ� τα αν�ίγει.Aαα! κάνει και παί$ει μισ�σκιαγμέ-ν�ς, μισ��αμέν�ς τα �λέ�αρα. E�ωαπ� τ� �ωτισμέν� Λιμεναρ�εί� έ�ειπαρατα�θεί άγημα λιμενικών ναυ-τών! Λευκά$�υν α�ριστές στ� �ραδι-ν� αεράκι �ι στ�λές τ�υς.

Στερεώνεται καλά στα π�δια τ�υ.Yστερα �εκινάει με �ήμα στράτι–ωτι-κ� μέσα στη νύ�τα, $ωηρ�ς και εθυ-νέστατ�ς, �ταν �τάνει στα τρία μέ-τρα απ� τ� άγημα, πατάει �ρ�ντεράτ� δε�ί, πρ�σ��ή μάρμαρ�, τρα�άεικαν�νική �αιρετ�ύρα στα γαλ�νιαπ�υ �ρυσί$�υν εκεί μπρ�στά τ�υ.

«Kύριε Λιμενάρ�α Eυρίπ�υ, ευπει-θώς ανα�έρω, υπ�ψή�ι�ς δ�κιμ�ςλιμενικ�ς Eυριπίδης Nεγρεπ�ντης!»,λέει κ��τά.

«Mπ�ύγι�υρ�υμ, κύριε λιμενικέευδ�κιμε!» τ�ν αντι�αιρετάει μισ�-σ��αρά μισ�σκερτ$�$ικα � αμιράλες�λ�υ τ�υ Γριπ�νησι�ύ. Γυρνώνταςπρ�ς τ� άγημα δίνει πρ�σ��ή, κι απέ,με κ�μψή υπ�κλιση.

«T� άγημα στις διαταγές σας» τ�υλέει. «Tώρα μπ�ρείτε να κάνετε τηνυ�τερινή σας παρέλαση στην παρα-λιακή λεω��ρ�, αυτήν π�υ διασ�ί-σαν –θυμάστε;– έναν καιρ� τα �ωτει-νά γ��άκια της Mαίρης Δεπάν�υ…».

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: T� κείμεν� είναιαπσπασμα απ ανέκδ�τ� έργ� τ�υ Xαλ-κιδαί�υ συγγρα�έα Nίκ�υ Tριαντα�υλ-λπ�υλ�υ, � �π�ί�ς με πειστικτητα συν-διαλέγεται με τ�ν Γιάννη Σκαρίμπα.

...Tώρα μπ ρείτε να κάνετε τη νυ�τερινή σας παρέλαση στην παραλιακή λεω��ρ , αυτήν π υ διασ�ίσαν –θυμάστε;–έναν καιρ� τα �ωτεινά γ �άκια της Mαίρης Δεπάν υ... (Σκίτσ της M. Σκαρπαθί υ, τ π ί έγινε για τ α�ιέρωμαστ ν Σκαρίμπα, τ υ περι δικ ύ «Περίπλ υς», π υ θα κυκλ � ρήσει μέσα στ ν Aπρίλι ).



H Kάι–Tσ�υ, δραπέτευσε απ� τη ν�υ�έλα «H μαθητευ�μενη των τακ�υνιών» και ήρθε να �ητήσει τ� λ�γ� απ� τ�ν Σκαρίμπα στ� διήγημα τ�υ Tριαντα�υλλ�-π�υλ�υ «Eπιδρ�μή αλλ��ύλων». Σκίτσ� της M. Σκαρπαθί�υ για τ� α�ιέρωμα στ�ν Σκαρίμπα π�υ θα δημ�σιεύσει τ� περι�δικ� «Περίπλ�υς» μέσα στ�ν Aπρίλι�.

O Σκαρίμπας τυ μύθυO συγγρα�έας μετατρέπεται σε ήρωα στ�ν «Λιμενάρ�η τ�υ Eυρίπ�υ» τ�υ N.Δ. Tριαντα�υλλ�π�υλ�υ

T�υ Στέ�αν�υ Διαλησμά

Kαθηγητή Nεελληνικής Φιλλγίαςστη Φιλσ�ική Σ�λή τυ Πανεπιστημίυ Aθηνών

YΠAPXOYN π�λλ�ί τρπ�ι για ναδιανύσει ένα έργ� και η ανάμνησήτ�υ την απσταση τ�υ �ρν�υ και να�τάσει ώς τ�ν αναγνώστη. T� ίδι�συμ�αίνει και με την επι�ίωση τηςμνήμης τ�υ συγγρα�έα. Aνάμεσαστ�υς πι� ιδιά��ντες και ενδια�έρ�-ντες είναι η υπ�δ��ή και η �ιλ��ενίατ�υς, η δε�ίωση έργ�υ και συγγρα-�έα, απ ένα άλλ� λ�γ�τε�νικ κεί-μεν�. Στην πρώτη περίπτωση, εκείνητ�υ έργ�υ, τ� νετερ� κείμεν� δια-λέγεται με τ� παλαιτερ�, τ� απ�δέ-�εται ή τ� απ�ρρίπτει, τ� μιμείται, τ�μεταμ�ρ�ώνει, τ� παρωδεί (αυτ τ�τελευταί� δεν σημαίνει πάντ�τε τιτ� σατιρί�ει· υπάρ�ει και η μη σατιρι-κή παρωδία)· ενσωματώνει αυτ�ύσιαή μεταπλασμένα απ�σπάσματά τ�υκαι τα εντάσσει στ�ν δικ τ�υ κσμ�,�ρησιμ�π�ιεί τρπ�υς της π�ιητικήςκαι της θεματικής τ�υ, κ.λπ. H διαλε-

κτική αυτή σ�έση, η διακειμενική συ-μπερι��ρά των κειμένων, πηγά�ει α-π π�ικίλες αισθητικές και ιδε�λ�γι-κές α��ρμές και απ��λέπει σε διά-��ρ�υς αντίστ�ι��υς σκ�π�ύς. Στηνπερίπτωση πάλι τ�υ συγγρα�έα, τ�κείμεν� π�υ τ�ν �ιλ��ενεί, τ�ν απ�-μακρύνει λιγτερ� ή περισστερ� α-π την πραγματικτητα, τ�ν μετα�έ-ρει στ�ν κσμ� της �αντασίας και α-π ιστ�ρικ πρσωπ� τ�ν μεταλλάσ-σει σε πρσωπ� τ�υ μύθ�υ. H έκτα-ση και η ένταση αυτής της αλλαγήςπ�ικίλλ�υν και κυμαίν�νται ανάμεσαστην αληθ��άνεια μιας μυθιστ�ρη-ματικής �ι�γρα�ίας και την πλασμα-τικτητα ενς μυθιστ�ρήματ�ς.

O συγγρα�έας–πρωταγωνιστής

O Γιάννης Σκαρίμπας, ε�αιτίας ί-σως της ιδιτυπης συμπερι��ράςτ�υ, αλλά και εκείνης των ηρώωντ�υ, α�ιώθηκε π�λύ νωρίς να μετα-�ερθεί ως λ�γ�τε�νικ πρσωπ� σε

ανάλ�γα κείμενα. Eτσι π.�. έ��υμετη μυθιστ�ρηματική �ι�γρά�ησημιας μέρας απ τη �ωή τ�υ στ� γλα-�υρ α�ήγημα τ�υ Tλη Kα�αντ�ή,«Mια μέρα με τ�ν Σκαρίμπα», τη μυ-θιστ�ρηματική �ι�γρα�ία «Σκαρί-μπας» τ�υ Γιώργ�υ Παπαστάμ�υ καιτην εμ�άνισή τ�υ ως κυρ–Γιάννηςστ� αυτ��ι�γρα�ικ μυθιστρηματ�υ Mενέλα�υ Λ�υντέμη, «T�τε π�υκυνηγ�ύσα τ�υς ανέμ�υς». Oμως ηπι� γ�ητευτική δε�ίωση τ�υ Σκαρί-μπα και τ�υ έργ�υ τ�υ γίνεται απ τ��ι�λί� «Λιμενάρ�ης Eυρίπ�υ» τ�υN.Δ. Tριαντα�υλλπ�υλ�υ.

O «Λιμενάρ�ης Eυρίπ�υ» συνε�ί-�ει ένα διάλ�γ� με ήρωες και κατα-στάσεις των πε��γρα�ημάτων καιτων π�ιημάτων τ�υ Σκαρίμπα, π�υ �N.Δ. Tριαντα�υλλπ�υλ�ς έ�ει αρ�ί-σει στην πρ�ηγ�ύμενη συλλ�γή διη-γημάτων τ�υ «Tρία θαλασσινά ειδύλ-λια». Στ� διάλ�γ� αυτν συμμετέ�ειως πρωταγωνιστής � ίδι�ς � Σκαρί-μπας, � �π�ί�ς έ��ντας δημι�υργή-σει έναν δικ τ�υ ιδιτυπ� και ανα-

γνωρίσιμ� κσμ� �αντασίας, γίνεταιτώρα με τη σειρά τ�υ πρσωπ� αυ-τ�ύ τ�υ �ανταστικ�ύ κσμ�υ.

Mετα�έρεται έτσι στ� μύθ� καιμέσα στ� καιν�ύργι� περι�άλλ�ν �ειτις περιπέτειες, συναντά ή υπ�δύε-ται τα πρσωπα και πραγματ�π�ιείτις επιθυμίες π�υ �νειρευταν σταγραπτά τ�υ.

T� τ�πί� της Xαλκίδας

Mα�ί με τ�ν Σκαρίμπα και τ�ν αντι-συμ�ατικ και ιδιρρυθμ� κσμ� τ�υμετα�έρεται, συμπρωταγωνίστρια,και η Xαλκίδα τ�υ Σκαρίμπα και τηςεπ��ής τ�υ, με τα λιμάνια της, τα αλ-λκ�τα τρελά νερά της: «A, τα νεύρασας! Mα δεν τ� �έρατε �ταν ερ��σα-σταν στην π�λη μας; T� πηγαινέλα,�λέπετε, των νερών... �λ�ι μας έ��υ-με εδώ κάπ�ια νευρικ�τητα... τα νε-ρά, �λέπετε, τα νερά επηρεά��νταιαπ� τ� �εγγάρι κι εμείς με τη σειράμας απ� κείνα, είναι � ρυθμ�ς της

Συνέ"εια στην 26η σελίδα

π�λης τέτ�ι�ς» (σ. 38)1, τα παραλ�ϊ-σμένα �εγγάρια της: «Δεν συμ�αίνει�έ�αια συ�νά, κάθε άλλ�, να �γαίνειτ� �εγγάρι μαύρ�. Eίναι κάτι π�υ γί-νεται –και μ�ν� στ�ν τ�π� μας– μια��ρά στα τριάντα, μπ�ρεί και στα σα-ράντα, �ρ�νια. Aλλά και τ�τε κανέ-νας δεν τ� παίρνει �αμπάρι στην πε-ρίεργη παραθαλάσσια π�λη μας, μή-τε �ι σα��ατ�γεννημέν�ι. M�ν� ε-κείν�ς έ�ει, απ� τ� πρωί της σημα-διακής και δύσκ�λης μέρας, μια τρ�-μερή έ�αψη, ένα είδ�ς �αγ�ύρας,π�υ ��υντώνει �σ� περνάν �ι ώρεςκαι τ� απ�γεμα γίνεται αληθιν�ς πυ-ρετ�ς» (σ. 23). Aν�ίγ�ντας � αναγνώ-στης τ� �ι�λί� αντικρί�ει τη Xαλκίδααπ τ� ��ριν λιμάνι και τ� τελειώ-νει �εύγ�ντας απ τ� ντι�. Kαταπ-δι έρ�εται και �ανάρ�εται λ�ς � πε-ρίγυρς της «στην απ�δώ για στην α-πέναντι μεριά», π�υ έ�ει αθανατι-στεί και απ τ�ν Σκαρίμπα· � Kαρά-μπαμπας, � Xτυπάς, η Kαναπίτσα, ηΣ�υ�άλα, � Φάρ�ς. Kι απ κ�ντά ηπαλιά «Παλίρρ�ια», τ� �υ�ερί τ�υNτα�αρία, τ� εστιατρι� τ�υ M�υ-�ρίτσα, τα αρ��ντικά της, με κ�ρυ-�αί� τ� Kκκιν� Σπίτι: «Aκαθ�ριστ�ένα σ�ύρ�υπ� ήταν και τ�τε π�υ κα-τη��ρι�α γν�ιασμέν�ς στη Σ�υ�άλα.Kαθώς �ι ανεμ�τρατες –απ� �αθιά–έρ��νταν, μπ�υλ�ύκια�αν πάνωθέτ�υς �ι �ραδιν�ί γλάρ�ι – και π�ύ ’ν’τ�ς να τ�υς τραγ�υδήσει πάλι; Δε�ιάμ�υ τα�ίδευε κι�λας στα �νειρά τ�υ� �άρ�ς –τά�α σε π�ια �άη τα�υδρ�-μ�ύσε τ� σπασμέν� τ�υ �ως;–, �ερ-�ά μ�υ τ� K�κκιν� Σπίτι έπλεε στηνεσπερινή τ�υ α�λύ. Στα καταστρώμα-τά τ�υ (λέω και τ� σκέ��υμαι π�στά-λι τ�υ Eυ��ϊκ�ύ) θα ��ρευαν –αμίλη-τες και αγέλαστες– μυλαίδες κι έναςτ��υτ�ές με μπάκα, μα�αιρωμέν�ς α-π� την �μ�ρ�ιά τ�υς, θα σ�άδα�εστις αστραπές τ�υς» (σ. 99). Φυσικάδεν λείπει και η παλιά γέ�υρα με τ�

τ�� των �ώτων της: «Θάματα γίν�-νται κάτω στ� λιμάνι. Στέρεη καικ�μψή η γέ�υρα της Xαλκίδας υψώ-νει πάνωθέ τ�υ τ� κατά�ωτ� τ��της και η μια της άκρη ακ�υμπάειστ� μώλ� της Xριστιάνιας. T� �εγγά-ρι, π�υ έ�ει γείρει πρ�ς τη δύση, τη�ωτί�ει πλάγια(...) Aπ� τη ��ρεινή

πλευρά, της Xριστιάνιας, στ� κατά-στρωμα της γέ�υρας μπαίνει ένα λι-γν� και ψηλ�μέτωπ� ελά�ι» (σ. 173).Tα δύ� τελευταία απ�σπάσματα �α-νερών�υν και την ατμσ�αιρα τηςπ�ίησης, αλλά και τ�υ παράδ��υ, -π�υ τ�π�θετ�ύνται � Σκαρίμπας καιη Xαλκίδα τ�υ.

H συνέ�ειαεν�ς περίεργ�υ �ί�υ

O «Λιμενάρ�ης Eυρίπ�υ» απ�τε-λείται απ δέκα διηγήματα με διπλήυπσταση και λειτ�υργία· καθένα α-π αυτά λέει τη δική τ�υ αυτ�τελή ι-στ�ρία και δια�ά�εται αυτν�μα.Oλα μως μα�ί αρθρών�υν με τηναλληλ�διαδ��ή τ�υς την περιπέτειατ�υ μυθιστ�ρηματικ�ύ Σκαρίμπα,π�υ συνε�ί�ει τ�ν περίεργ� �ί� τ�υκαι την ιδιτυπη συμπερι��ρά τ�υ ε-πι�ιών�ντας και μέσα στη νε�ελλη-νική λ�γ�τε�νική μυθ�λ�γία: «A�, τ��ρεμέν� μ�υ!» κατα�έρεται � άλλ�ςΣκαρίμπας με καυστική γλώσσα ενα-ντί�ν τ�υ α�ηγητή στ� διήγημα «N-τι� λιμάνι», «άλλ�υς τ�υς πυρπυρί-�ει � έρωτας και δαύτ�ν τ�ν εμ�ύ-σκεψε! Ωστε σε περιπτύ�θηκε περι-παθώς η Oυλαλ�ύμ, Eνδυμίωνα κα-λέ; Kαι τ� λες σα να ’τανε τ’ αγκάλια-σμά της μια μερίδα πατσά στ�υ M�υ-�ρίτσα, και θες τώρα, πανάθεμά σε,να τ� �άψω, κι ας τ� �ε��ύρνισεςμπιτ αλα�τάριστ�ς, μωρέ θα σει�-νταν τα �ρη και τα ��υνά αν η σκιάτης μ�νά�α περν�ύσε παν�υθέ τ�υς,κι εσύ μήτε �σ� τρέμει τ� π�ύπ�υλ�!Kαι π�ύ ’ναι τα σημάδια της ευεργε-σίας, �εσκισμέν� στ�μα; *έ�τι �υτι-δαν�, μ�υ ’ρ�εται να σ’ απ��ε�τίσωγια τη �λαστήμια σ�υ. Tην Oυλαλ�ύμδεν την α�ιώθηκε μήτ’ εκείν�ς π�υπεριπλανήθηκε στ’ απεριπλάνητα,�ρ�νια την κυνηγάω κι εγώ δί�ως ναδω πάρε� τ�ν ίσκι� τ�υ διακαμ�ύ τηςστ�ν ύπν� μ�υ, και AY–TH τ� λ�ιπ�νήρθε κι έπεσε στρα�ή αντιπλωράσ�υ! Δεί�ε μ�υ τ�τες τα �νάρια τωναστεριών στη �άτσα τ�υ, δεί�’ ταμ�υ ντε! Kαι π�ύ ’ν’ τες �ι νυ�τερι-νές δρ�σιές της; Kάνε να πεις πωςστέγνω�αν και σ�υ τρώω τ�ν καρί-τ�α�λ�!» (σ. 101–102).

H μ�υσικήτων τακ�υνιών

Πλάι στ�ν Σκαρίμπα, πως δεί�νεικαι τ� πρ�ηγ�ύμεν� απσπασμα, �ω-ντανεύ�υν και �ι γυναίκες τ�υ, με τημ�υσική των τακ�υνιών τ�υς, τ� ά-ρωμα της �μ�ρ�ιάς τ�υς, την �λ�σέ-ληνη �λωμάδα της μεσ�π�λεμικήςνε�ρ�μαντικής καταγωγής. Aλλ�τεσαν πληγωμένα π�υλιά, π�υ μά��-νται να �ε�τ�υρίσ�υν και άλλ�τεσκληρές κι αναμπαι�τικές. Eρ��νταιλες �ι ερωτικές ηρωίδες τ�υ για νατ�ν �ασανίσ�υν, αλλά και να �ασανι-στ�ύν. Tρυ�ερές και ρ�μαντικές ήδυναμικές και σκληρές έρ��νται και�εύγ�υν σαν ραμα μέσα στ� νυ�τε-ριν αγιά�ι· τ�ν πρ�σκαλ�ύν σε τα�ί-δια �νείρ�υ, π�υ εκείν�ς εί�ε σ�ε-διάσει στα πε�ά και στα π�ιήματάτ�υ, ή τ�ν εγκαλ�ύν, επειδή τις ά�η-σε έγκλειστες στα �ι�λία τ�υ, δί�ωςνα �λ�κληρώσει τις περιπέτειέςτ�υς: «A–κρι–�ώς! δεν έγινα π�τέ δι-κή κανεν�ς, έτσι π�υ κατά τα παλα�άσ�υ ��ύγια τρελά έμπλε�ες τα νήμα-τα της πραγματικ�τητας με τις κλω-στές τ�υ �νείρ�υ. Aδικα μαθήτεψεςστα τακ�ύνια μ�υ τ�σα �ρ�νια (...)στ�ί�ειωσα άθλιε απ� τ�τε π�υ αδιά-ντρ�πα μη�ανεύτηκες και κατά�ε-ρες να ερωτευτώ –εγώ, μια πριγκί-πισσα!– ένα ��αν�, έ�ασα και τ�Σταυρ� τ�υ N�τ�υ και τ’ Aστρ� τηςTραμ�υντάνας, μια περιπλανώμενη

Συνέ"εια απ� την 25η σελίδα


O Γιάννης Σκαρίμπας με τη σύ�υγ� τ�υ Eλένη Kε�αληνίτη, η �π�ία ήταν Xαλκι-δαία. O γάμ�ς μα�ί της τ�ν έκανε να εγκατασταθεί στη Xαλκίδα, την �π�ία αγά-πησε και με δια��ρετικ�ύς τρ�π�υς ενσωμάτωσε στ� λ�γ�τε"νικ� έργ� τ�υ.

T� κάστρ� της π�λης, στέκεται πάντα αγέρω"� και καλ�διατηρημέν� κι αγναντεύει «στην απ�δώ για την απέναντι με-ριά», �λα �σα έ"ει απαθανατίσει στ� έργ� τ�υ � Σκαρίμπας: Kαράμπαμπας, Xτυπάς, Kαναπίτσα, Σ�υ�άλα, Φάρ�ς...


Γκ��λέ�α είμαι, μια τ�υ έρωτα αμπ�-δεμένη» (σ. 91–92), τ�ν κατηγ�ρεί ηKάι–Tσ�υ, π�υ δραπέτευσε απ την�υ�έλα «H μαθητευ�μένη των τα-κ�υνιών» και ήρθε να �ητήσει τ� λ-γ� απ τ�ν Σκαρίμπα στ� διήγηματ�υ Tριαντα�υλλπ�υλ�υ «Eπιδρ�-μή αλλ��ύλων». Eίναι, λ�ιπν, λεςεκεί συγκεντρωμένες �ι σημαντικέςηρωίδες τ�υ Σκαρίμπα· η μνη ιδανι-κή αγάπη τ�υ, η Φιγιέττα Πνευματι-κ�ύ, ως Φιγιέτ Σπιρίτ..., η MίριαμXπκινς Λάι, η Kάι–Tσ�υ, η MαίρηΔεπάν�υ, η ντνα Π�ρτ�λές, η Eλι�εMαίηλη, η Oυλαλ�ύμ, η Aνα-μπέλα–Λη, είτε τις εί�ε εκείν�ς δημι-�υργήσει είτε τις εί�ε δανειστεί απ�έν�υς �μ�τέ�ν�υς, πως π.�. � Πεή � Xάμσ�υν. Παρ�υσιά��νται σαν ναέ��υν δραπετεύσει απ τα π�ιήματακαι τα πε�ά τ�υ, επειδή δεν μπ�ρ�ύ-σαν να μείν�υν μακριά τ�υ ή επειδήεκείν�ς τις ετρά�η�ε κ�ντά τ�υ στηνκαιν�ύργια τ�υ �ωή, τ�υ μύθ�υ, γιανα τις έ�ει απ�κλειστικά δικές τ�υ:Eλι�ε! Eλι�ε! δεν είσαι λ�ιπ�ν τ�υλ�ρδ�υ Mέιλι γυναίκα, στ�ν άλλ�ν α-νήκεις, σ’ εκείν�ν π�υ σ’ έπλασε» (σ.119).

H εμ�άνιση κάπ�ιας απ αυτές α-ναστατώνει την πλη, σκ�ρπάει έναντρυ�ερ ερωτισμ, ένα κλίμα μυ-στηρί�υ, μαγείας και πρ�σμ�νής: κ’εκείνης «να τρικυμί�εται πάμ�ωτ�ς� κ�ρ��ς της, αρ�άγγελ�ς στ� μ�υ-ράγι� και �ι �άρκες �λες αστέρια, η�λέ�α τ�υ λαιμ�ύ της γλυκά να σ�ύ-�ει, να τρέμει �ετίτσα �εγγαρι�ύ τ’α�είλι της» (σ. 138), ενώ ταν σ�ήνε-ται τ� �αμγελ τ�υς «αμέσως σ’ �-λ� τ� λιμάνι λιγ�στεύει αισθητά τ��ως, με απ�τέλεσμα να μπερδεύ�υντ�υς λ�γαριασμ�ύς τα γκαρσ�νιατων παραθαλάσσιων �υ�ερί και ναδιαπληκτί��νται με τ�υς αγανακτι-σμέν�υς πελάτες» (σ. 14).

Γνώριμα θέματα

Eνα παρμ�ι� πέρασμα απ τ� ρ�-μαντικ στ� ευτράπελ� ανταπ�κρί-νεται �έ�αια στ�υς συγγρα�ικ�ύςτρπ�υς τ�υ Σκαρίμπα, � �π�ί�ς,��ρώντας τ� πρ�σωπεί� των παρά-�ενων �αρακτήρων τ�υ έργ�υ τ�υ,τ�υ Mαριάμπα, τ�υ Aντώνη Σ�υρ�ύ-πη, τ�υ δκιμ�υ ανθυπ�πλ�ίαρ��υτ�υ εμπ�ρικ�ύ ναυτικ�ύ ή τ� πρ�σω-πεί� τ�υ εαυτ�ύ τ�υ περιδια�αίνειτη �ανταστική Xαλκίδα και συναντιέ-ται με άλλ�υς �αρακτήρες ή με �μ�-τέ�ν�υς, πως � καταραμέν�ς Aμε-ρικάν�ς, � Πε ή � Σικελιανς και κυ-ρίως με τ�ν α�ηγητή, τ�ν καθηγητά-κ� της γραμματικής, πρ�σωπεί� τ�υίδι�υ τ�υ Tριαντα�υλλπ�υλ�υ.

Mα�ί με τα πρσωπα έργων τ�υΣκαρίμπα υπάρ��υν σε μετρημένεςδσεις και ενσωματωμένα στ� πρ�-σωπικ ύ��ς τ�υ Tριαντα�υλλπ�υ-λ�υ και άλλα γνώριμα στ�ι�εία τ�υσκαριμπικ�ύ έργ�υ, θεματικά και υ-��λ�γικά, ώστε ανάμεσά τ�υς να αι-σθάνεται άνετα � μυθικς Σκαρί-μπας! Yπάρ��υν λ�ιπν η μεταμ�ίε-ση, τ� καρά�ι τ�υ �νείρ�υ με τα γυά-λινα πανιά, τ� τρέν�, � �έν�ς, �ι γλά-ρ�ι, τ� αναπ�δ�γύρισμα των πραγ-μάτων, η ενσωμάτωση στ� πε� κεί-μεν� π�ιημάτων, η αν�ρθδ��η σύ-ντα�η, τ� σπάσιμ� των λέ�εων, λέ-�εις σκαριμπικές κ.ά. Eντ�ύτ�ις, �Λιμενάρ�ης Eυρίπ�υ υπ�δύεται τ�νκσμ� τ�υ Σκαρίμπα, για να τ�ν με-

Συ"νά πυκνά, τ� K�κκιν� Σπίτι (αναπαλαιώνεται σήμερα απ� τ�ν Δήμ� Xαλκίδας), επανέρ"εται στα κείμενα τ�υ Σκα-ρίμπα. Aρ"�ντικ� ε%αιρετικής �μ�ρ�ιάς, γεμάτ� μύθ�υς και θρύλ�υς, παραμένει πάντα περή�αν� απέναντι στ� πέ-λαγ�... (�ωτ.: Δημήτρης Aντωνίτσης).

T� νε�κλασικ� κτίρι� της Φιλαρμ�νικής τ�υ Δήμ�υ Xαλκίδας. Bρίσκεται στηνπαραλία της π�λης, �π�υ �ι Xαλκιδαί�ι συνηθί��υν να κάν�υν τη ��λτα τ�υς,παρακ�λ�υθώντας τα νερά τ�υ Eυρίπ�υ π�υ πηγαιν�έρ"�νται... (�ωτ.: Δημ.Aντωνίτσης).

ταμ�ρ�ώσει και να μετα�έρει τ�νδημι�υργ τ�υ σε έναν παράλληλ�,αλλά δια��ρετικ κσμ�, π�υ δενυπάρ��υν η διάλυση και �ι αδιέ��-δες καταστάσεις τ�υ μεσ�π�λέμ�υ,αλλά η μ�υσική ατμσ�αιρα, � λυρι-σμς και η τρυ�ερτητα· τ� παράδ�-�� δεν απ��λέπει τ� σκάνδαλ�, αλλάστ� θαύμα· η απ��ένωση υπ��ωρείμπρ�στά στην αγάπη, π�υ συμ�ιλιώ-νει πρσωπα, πράγματα και καταστά-σεις, σα εί�αν μείνει μετέωρα και α-δικαίωτα στα σκαριμπικά έργα.

Θαλασσιν� πρ�σωπεί�

Στ� τελευταί� διήγημα «Bαρδιά-ν�ς στα δεμένα», καθώς και τ� �ι-�λί� �δεύει πρ�ς την έ��δ�, � μυθι-κς Σκαρίμπας, με θαλασσιν πρ�-σωπεί�, συναντιέται με τις γυναίκεςτ�υ στ� πρσωπ� της Mαίρης Δεπά-ν�υ και �αν�ίγ�νται μα�ί στ� αν�ι�τπέλαγ�ς π�υ �ωσ��ρί�ει, α�ήν�-ντας πίσω τ�υς τη Xαλκίδα, έ��νταςκερδίσει τ� στ�ί�ημα με την αγάπη,ενώ τ� δεμέν� απμα�� καρά�ι, -π�υ πραγματ�π�ιείται η συνάντηση,μεταμ�ρ�ώνεται μέσα στη σελην�-�ώτιστη �ραδιά και γίνεται ναυς μα-γική, η ναυς των �νείρων. Eτσι � «Λι-μενάρ�ης Eυρίπ�υ» δημι�υργεί, μετη μνήμη και τη �αντασία, έναν κ-σμ� �ιλ�εν� και στ�ργικ, έναν«κρύ�ι� δρμ�», π�υ πρ�σ�έρει τηνευκαιρία στ�ν Σκαρίμπα τ�υ μύθ�υκαι στα πρσωπα των έργων τ�υ ναπραγματ�π�ιήσ�υν την επιθυμίατ�υς και να �ύγ�υν μακριά απ τηντρικυμία τ�υ κσμ�υ

–�έρω– ένας κρύ�ι�ς θα με �έρειδρ�μ�ς

��’ απ� τα �ρια τ�υ κ�σμ�υ.

Σημείωση:1) Oι σελίδες παραπέμπτυν στην έκδση:

N.Δ. Tριαντα�υλλ�πυλς, «Λιμενάρ�ηςEυρίπ�υ», Kέδρ�ς (1993).


Mια απ� τις τελευταίες �ωτ�γρα�ίες τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα με την αγαπημένη τ�υ κ�ρη Mά�η, 1983 (�ωτ.: Hλ. X. Παπαδημητρακ�π�υλ�ς).

Σκαρίμπας και Πεντ�ίκηςYπήρ�αν ανατρπείς τυ κατεστημένυ λ�γυ και της καθεστηκυίας περί την πε�γρα�ίαν αντίληψης

Στ� σπίτι τ�υ Γιάννη Σκαρίμπα. Στ� �άθ�ς διακρίνεται � Hλίας Πετρ�π�υλ�ς(�ωτ.: Hλ. X. Παπαδημητρακ�π�υλ�ς, 1969).

T�υ Hλία X. Παπαδημητρακ�π�υλ�υ

«H Xαλκίδα... Σε τσ�υς κατ�ίκ�υς δεγνωρί�αμε �ύτε καν τ� διαλε�τ πε��-γρά�� και π�ιητή Σκαρίμπα, π�υ τ� πά-θ�ς της συναισθηματικής τ�υ ψυ�ής κα-τακαίει κάθε ε�ήμερ�, π�υ συντηρεί τ�νάνθρωπ� στην καθημεριντητα...»

Nίκ�ς Γα�ριήλ Πεντ�ίκης

T� μυθιστ�ρημα της κυρίας Eρσης

H MNEIA περί Σκαρίμπα απ� τ�ν Nίκ�Γα�ριήλ Πεντ�ίκη γίνεται αρκετά νω-ρίς, ήδη απ� τ� 1952. H επακ�λ�υθή-σασα πρώτη συνάντηση των ιερώναυτών τεράτων της λ�γ�τε�νίαςμας, υπήρ�ε αντά�ια και των δύ�: �Σκαρίμπας �δήγησε τ�ν Πεντ�ίκη σεμια ψαρ�τα�έρνα, πρ�κειμέν�υ � τε-λευταί�ς να απ�λαύσει $ρέσκα ψά-ρια («τις ενάλιες λα�τάρες» τ�υ, �-πως συ�νά τα ανα$έρει), τα �π�ίακαι �υδέπ�τε κατέ$θασαν, επειδή �Σκαρίμπας �υδέπ�τε τα παρήγγειλεπραγματικά, καίτ�ι πηγαιν�ερ��τανάπειρες $�ρές στην κ�υ�ίνα τ�υ κα-ταστήματ�ς – μια αναμ�νή π�λλώνωρών π�υ εί�ε καταντήσει ράκ�ςτ�ν, αρκετά λι��ύδη Πεντ�ίκη, ενώκατά την άδ��η επιστρ�$ή τ�υςπρ�ς τη Xαλκίδα, � Σκαρίμπας άρ�ι-σε καθ’ �δ�ν τα καραγκι��ιλίκια τ�υ,πέ$τ�ντας ανάσκελα στ� δρ�μ� και

υπ�δυ�μεν�ς τ�ν πάσ��ντα απ� κ�-λικ�ύς εντέρ�υ...

Yπ�γειες σ�έσεις

O Πεντ�ίκης, � �π�ί�ς διηγ�ταν μεαπ�λαυση �λ� αυτ� τ� κά��, έτρε$ε�αθύτατη εκτίμηση για τ�ν Σκαρί-μπα. Παρά τ� �ά�ς π�υ �ωρί�ει τησυγγρα$ική αντίληψη, αλλά και τηγρα$ή τ�υ Πεντ�ίκη απ� εκείνη τ�υΣκαρίμπα, υπ�γειες διαδρ�μές μας�δηγ�ύν απ� τ�ν έναν στ�ν άλλ�ν.Kαι είναι $υσικ�, α$�ύ και �ι δύ� υ-πήρ�αν ανατρ�πείς τ�υ κατεστημέ-ν�υ λ�γ�υ και της καθεστηκυΐας πε-ρί την πε��γρα$ία αντιλήψεως, ε-�αρθρωτές τ�υ μύθ�υ, με �ι�ύμ�ρκαι καμώματα σατανικά, στ� έπα-κρ�ν αληθιν�ί: γυμν�ί. Σε μια επ��ή,�π�υ η π��α και η υστερ��υλία α-π�τελ�ύσαν τ�ν θεμέλι� λίθ� της$ήμης και της υστερ�$ημίας, εκεί-ν�ι ε�έθεταν εαυτ�ύς �ωρίς έλε�ς.Kαι �ι δύ� ενέσκηψαν πρώιμα καιπρ�ωρα στ�ν ελληνικ� �ώρ�, περί-π�υ απρ�σκλητ�ι, και (αγν�ηθέντεςεπιδεικτικά) παρέμειναν �υσιαστικάαπ�συνάγωγ�ι. Δεν τ�υς πρ�σε$έρ-θη �ύτε η εντά$ια, �ρυσή πρ�σωπί-δα: �ύτε � ένας �ύτε � άλλ�ς μνημ�-νεύ�νται έστω (��ι ως λήμμα, αλλά


ως λέ�εις–άπα�!) ακ�μη και στην τε-λευταία έκδ�ση (1985) της ιστ�ρίαςτης Nε�ελληνικής Λ�γ�τε�νίας.

Eνα ακ�μη πεδί�, �π�υ συναντώ-νται � Πεντ�ίκης με τ�ν Σκαρίμπα, εί-ναι �ι μεταμ�ρ$ώσεις των ηρώων.Στ� �ι�λί� π.�. τ�υ Πεντ�ίκη T� μυθι-στ�ρημα της κυρίας Eρσης, τ� �π�ί�ε�εδ�θη μεν τ� 1966, πρ�κειται �-μως για έργ� γραμμέν� ήδη απ� τ�1952, � κύρι�ς P�υίτ X�ρας (� �π�ί-�ς τυγ�άνει και ε�αδάκτυλ�ς!) εμ$α-νί�εται στην κυρία Eρση υπ� διπλήμεταμ�ρ$ωση: ως αρ�αι�λ�γ�ς Kαλ-λιάδης και ως μαέστρ�ς ΔημήτρηςMητρ�π�υλ�ς – ενώ γεωπ�ν�ς � κ.Θ�δωρ�ς διέρ�εται κι’ αυτ�ς απ� τιςσελίδες τ�υ �ι�λί�υ...

Στ�ν Σκαρίμπα τ� σταθερ� στ�ι-�εί� τ�υ αντικ�ν$�ρμισμ�ύ τ�υ είναιη αλληλ�δι�λίσθηση των ηρώων. Στ�«Mαριάμπα» (1935) � (γεωπ�ν�ς) ή-ρωας αλληλ�ϋπ�καθίσταται με κά-π�ι�ν Γιάννη Πιττακ� – ενώ � παντα-��ύ παρών ιατρ�ς ε�αδάκτυλ�ς θαδιενεργήσει και τη νεκρ�ψία τ�υ ε-ν�ς των συμ�αλλ�μένων...

Aνατρεπτικ� έργAκρως ιδιά��υσα και ακραία (και,

δυστυ�ώς, ��ι και μ�ναδική), η περί-πτωση Σκαρίμπα επανα$έρει επί τά-πητ�ς τ� σκ�τειν� πρ��λημα της, η-θελημένης και μη, συγ�ύσεως των α-�ιών, π�υ καταταλαιπωρεί μ�νίμωςτα γράμματά μας και π�υ, επί των η-μερών μας, λαμ�άνει πλέ�ν διαστά-σεις π�λλαπλής συναλλαγής. Π�ιη-τής, διηγηματ�γρά$�ς, μυθιστ�ρι�-γρά$�ς, θεατρικ�ς συγγρα$έας, κα-ραγκι��παί�της και �αρτ�ν�μ�υ-τρ�κατασκευαστής (ενδε��μένωςδε, και ιστ�ρι�γρά$�ς), � ΓιάννηςΣκαρίμπας με τ� παρά�εν�, αλλ�κ�-τ� και ανατρεπτικ� τ�υ έργ� –έργ�π�υ τ� στηρί�ει, τ� υπηρετεί και τ�πρ�ωθεί μια γλώσσα πλ�υσι�τατη, ά-κρως καταλυτική και εν ταυτώ υπ�-δειγμα (για τ� πώς, δηλαδή, μπ�ρείκανείς να υπερ�αίνει τα �ρια, �ωρίςνα τα παρα�αίνει), μια γλώσσα π�υ ε-πέ�ει θέσιν �ρυσής γέ$υρας μετα�ύτ�υ δημ�τικ�ύ τραγ�υδι�ύ και τηςκαθαρεύ�υσας– αυτ�ς ακρι�ώς �Σκαρίμπας θα αρ�ίσει να γίνεταιγνωστ�ς και να δια�ά�εται �ταν έ�ειπια γεράσει και τα π�ικίλα μέσα μα�ι-κής παραπληρ�$�ρησης τ�ν έ��υνσύρει στα �ωρά$ια εκείνα ακρι�ώς,�π�υ ��λεύ�νται $υλλάδες και α-στ�ι�είωτα ��ανα – δηλαδή, �ταν έ-��υν κατα$έρει να θεωρείται κι �Σκαρίμπας γρα$ικ�ς. Aλλωστε αςμην τ� �ε�νάμε, η γρα$ικ�τητα και ηηθ�γρα$ία απ�τέλεσαν, επί μακράνσειράν ετών, τ� επίσημ� άλλ�θι τηςνε�ελληνικής, $ιλ�λ�γικής ή ��ι,κριτικής.

Aνα�ρά στη γλώσσα

H γλώσσα συνιστά μια απ� τις �υ-σιαστικ�τερες δια$�ρές μετα�ύΣκαρίμπα και Πεντ�ίκη. Aδέσμευτη,ελεύθερη, ενιαία – αλλά και ατημέ-λητη, κάπως σε δεύτερη (στ�ν Πε-ντ�ίκη) μ�ίρα, καθίσταται στ�ν Σκα-ρίμπα τ� $��ερ� τ�υ εργαλεί�. Δια-�ά��ντας μ�ν� τα π�ιήματά τ�υ, α-ντιλαμ�αν�μαστε π�σ� �αθύς γνώ-στης της ελληνικής υπήρ�ε: τι παρά-δ�ση και τι $�ρτί� κ�υ�αλ�ύσε, π�-σ� τ�ν συνεί�αν η μ�υσικ�τητα και �ρυθμ�ς. T�υ ήταν εύκ�λ�, επ�μέ-

νως, να πειραματί�εται με τη σύντα-�η, με τις μετ��ές, με την έκθλιψη,τ�υς παρατ�νισμ�ύς, κ.λπ. O Σκαρί-μπας, α�ί�ει να τ� υπ�γραμμίσ�υμε,ανέλα�ε υπ� τη γρα$ίδα τ�υ ένακ�ύ$ι� και αμελητέ� σημεί� στί�ε-ως, την παύλα, και τ� ανέδει�ε σεμεί��ν σημεί� τ�υ γραπτ�ύ μας λ�-γ�υ!

Oύτε � Πεντ�ίκης �ύτε � Σκαρί-μπας μπ�ρ�ύσαν να δημι�υργήσ�υνσ��λή ή να α$ήσ�υν μαθητές: υπήρ-

�αν και �ι δύ� τ�σ� τελεσίδικα μ�να-δικ�ί! Aναλ�γι��μεν�ς, �μως, αυτάακρι�ώς τα απρ�σδ�κητα και κατα-λυτικά παι�νίδια με τη γλώσσα τ�υΣκαρίμπα, αρέσκ�μαι να θεωρώ (ί-σως και πρ�ς πρ�σωπική παραμυθία)τ�ν πε��γρά$� Nάσ� Θε�$ίλ�υ ωςτ�ν μ�ναδικ�ν επίγ�ν� τ�υ τελευ-ταί�υ.

H πατρ�τητα $ράσεων τ�υ Θε�$ί-λ�υ, �πως: «Eγώ την περίμενα κρυμ-μέν�ς μισ�γυμν�ς ανάμεσα σε $ύλ-

λα συκής...», «Kαι γυρνώντας ευρύ-�ωρα, μιλήστε μ�υ αμ�ι�αίως, της εί-πε...», «Nα �ε�ειλί��υν τα στήθητ�υς –�μ�γάλακτα–...», «Aπ�υσία�αήδη εκτ�ς εαυτ�ύ...» κ.�.κ., δεν ανή-κει �υσιαστικά στ�ν Σκαρίμπα – καιας μην γρά$τηκαν π�τέ απ� αυτ�ν;

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: T� κείμεν� τ�υHλία X. Παπαδημητρακπ�υλ�υ πρωτ�-δημ�σιεύτηκε στ� περι�δικ «NαυτικήΠνευματική Kαλλιέργεια», τεύ��ς 45�,Mάι�ς – I�ύνι�ς 1994.

A�ίσα απ� τη θρυλική παρ�υσίαση τ�υ θεατρικ�ύ έργ�υ τ�υ Σκαρίμπα «O ή��ς τ�υ κώδων�ς» π�υ παί�τηκε τ� 1969στ� Πειραματικ� Θέατρ� της Mαριέττας Pιάλδη (αρ�εί�: Hλ. X. Παπαδημητρακ�π�υλ�ς).


Eις ανάμνησιν...I�ύλι�ς ’75: Συνάντηση της Mελίνας Mερκ�ύρη με τ�ν Γιάννη Σκαρίμπα π�υ δεν πρ��λήθηκε π�τέ!

Tης Φανής Πετραλιά

ΣTA ΦΛAΣ MΠAK της δημσιγρα�ι-κής μας διαδρμής είναι κάπιεςστιγμές πυ, σε πείσμα τυ �ρ�νυ,επι�ιώνυν σαν να ήταν �θες. �ε-�εύγυν απ� τις συνήθεις επαγγελ-ματικές αναμνήσεις, γίννται ανα-μνήσεις πρσωπικές, καταγραμμέ-νες πρπαντ�ς στ μαγνητ��ωντης καρδιάς.

Mια απ’ αυτές και η γνωριμία μετν Γιάννη Σκαρίμπα. A�ησε εικ�νεςανε%ίτηλες και μια �ωτγρα�ία μα&ίτυ, α�ρμή για να μυ &ητηθεί τύ-τ τ σημείωμα. Mια �ωτγρα�ία ηπία, περίεργ γιατί, �λα αυτά τα�ρ�νια έμεινε στν τί�, ανάμεσασε εκείνες πρσ�ιλών απελθ�ντωναπ� τ μάται τύτ κ�σμ, τ�σ ι-κεία σε �λυς, ώστε νές της ικ-γένειας, �ταν ήταν μικρ�ς, να λέει:«Aυτ�ς, νμί&ω, ήταν παππύς τηςμάνας μυ...».

Xωρίς ιδιαίτερες �ιλδ%ίες, λι-π�ν, τύτ τ σημείωμα, γρά�τηκεμε επίγνωση �τι σε ένα α�ιέρωμα γιατν ιδι�τυπ αιρετικ� των Γραμμά-των μας δεν θα εί�ε �άρς άλλ απ�εκείν της απλής πρσωπικής μαρ-τυρίας. Tης ανάμνησης απ� μια συ-νάντηση, στη συγκεκριμένη επ�ήπυ απκλήθηκε «μεταπλίτευση»,με την Iστρία παρύσα παντύ γύ-ρω και τυς διανύμενυς ανι�τ��ι�λί σε �λυς.

Hταν Iύλις τυ ’75, πρωθυπυρ-γεύντς τυ Kωνσταντίνυ Kαρα-μανλή. H Mελίνα Mερκύρη, παρά τηδιεθνή �ήμη πυ ερ��μενη στηνEλλάδα έ�ερνε μα&ί της, δεν εί�εκατα�έρει να εκλεγεί �υλευτής.Oνειρευ�ταν να στρατευθεί στ γυ-ναικεί κίνημα και έ�τια�νε κινωνι-κές εκπμπές και εκπμπές για τηνKύπρ, πυ η κρατική τηλε�ραση αρ-νι�ταν να τις πρ�άλει.

Aνάμεσά τυς και μια ταινία για ττσι�λίκι τυ Mπέκερ στ Πρκ�πιτης Eύ�ιας και τις κινητπιήσειςτων �ωρικών για να τ απκτήσυν.Tα γυρίσματα γίννταν σε επανει-λημμένες επισκέψεις, Zυλ Nτασ-σέν έδινε σκηνθετικές δηγίες,�ηθύσε η Mανυέλα, �ωτγρά�ι-&αν Aρης Σταύρυ και ΣταύρςXασάπης. Παραγωγ�ς ΔημήτρηςΠντίκας και σε ρ�λ «δημσιγρα-�ικών συμ�ύλων» Γιώργς Λιά-νης και η γρά�υσα, νεπρσλη-�θείσα στη νι��γαλτη «Eλευθερτυ-πία» των 72 συντακτών.

Σκην�θετημέν�ςεναγκαλισμ�ς...

Mετά ένα πρωιν� γύρισμα, ντάλαμεσημέρι, η ακάματη Mελίνα εί�ετην ιδέα για μια επίσκεψη στν Γιάν-νη Σκαρίμπα, στην κντινή Xαλκίδα.Hθελε πλύ να τν γνωρίσει και, για-τί ��ι, με α�ρμή τ επίμα� �τήμα,να τυ έπαιρνε μια συνέντευ%η γιατις εκπμπές της.

H παραλία της Xαλκίδας, τ� λιμάνι και η γέ�υρα τ�υ Eυρίπ�υ, απ�τελ�ύν τα κύρια �αρακτηριστικά αυτής της πανέ-μ�ρ�ης π�λης (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


Σαν να ήταν �θες, λιπ�ν, η ταπει-νή μνκατικία, σε μια ανη��ρα δί-πλα στη γέ�υρα τυ Eυρίπυ. H αυ-λή γεμάτη κ�τες και πιτσιρικάδεςτης γειτνιάς, ι πίι έκπληκτι α-π� τ παρά%εν μπυλύκι με τηλευκντυμένη ψηλή %ανθιά εμπρ�ςκαι πίσω τυς υπ�λιπυς –συνερ-γεί, κάμερες, η�ληπτικά και τακαιν�ανή μικρά δημσιγρα�ικάμαγνητ��ωνα στν αέρα– �άλθηκαννα �ωνά&υν: «Mπαρμπα-Γιάννηη-ηη, μυσα�ίρηδες...».

Kαι μπαρμπα Γιάννης να πρ�άλ-λει στ κε�αλ�σκαλ. Kντ�ς, λιπ�-σαρκς, ηλικαμμένς μέσα στ�αρδύ τυ πυκάμισ, τα �έρια �α-θιά στις τσέπες τυ �αρδιύ παντα-λνιύ. Συν�ρυωμένς, εμ�ανώςαπρημένς με τα �σα συνέ�αινανμπρστά στην π�ρτα τυ. H Mελίνα,ανυπ�μνη να τν �αιρετάει ανεμί-&ντας τ πλατύγυρ καπέλ, νατρέ�ει πρς τη σκάλα. Δυ δυ τασκαλιά κι η τεράστια αγκαλιά της,μην υπλγί&ντας τη δια�ρά σταύψη, να κλείνει στ κεν�, α�ήννταςεκτ�ς κι απ� κάτω την ασκητική κε-�αλή τυ εμ�ρ�ντητυ ικδεσπ�-τη. H αναγνώριση, �ιλιά σταυρωτάκαι ενθυσιασμ�ς τυ περατέρπυ &ητύσε την επανάληψη της αυ-θ�ρμητης σκηνής με τα �έρια τηςMελίνας να �αμηλώνυν και τν γε-λαστ� τώρα μπαρμπα Γιάννη να ση-κώνεται στις άκρες των παπυτσιών.O δεύτερς, σκηνθετημένς ενα-γκαλισμ�ς πέτυ�ε στην εντέλεια.

Aκλύθησαν ευγενικί λ�γι εκα-τέρωθεν και αναθέματα για την πρ-σ�άτως καταπντισθείσα �ύντα.

Eπ�ή πυ ήταν, η &ωηρή συ&ήτη-ση στρά�ηκε πρωτίστως γύρω απ�την ελευθερία, τη δημκρατία, τμεγαλεί τυ λαύ, τις ελπίδες τωννέων, την Iστρία. Kι ακλύθησαντα γράμματα, και ι τέ�νες και αγα-πημένς τυ Kαραγκι�&ης.

Παντύ στί�ες �ι�λία και στ �ά-θς �ύλακας-άγγελς η ευγενής καισιωπηλή κ�ρη τυ, λεπτή κυρία με�υντωτά μαύρα μαλλιά.

Eτ�ιμες απαντήσεις

Δίπλα στ τραπέ&ι-γρα�εί, πάνωστην μπάντα τυ τί�υ, μια πρωτ�-τυπη ταπετσαρία: κμματάκια �αρτί,διπλωμένα και καρ�ιτσωμένα κατάσειρές. Mας ε%ήγησε �τι ήσαν έτι-μες απαντήσεις για τυς Aθηναίυςδημσιγρά�υς, ι πίι τν εί�ανανακαλύψει πρ�σ�ατα και τν εί�ανκάνει «της μ�δας». Mε «ειδικές απ-στλές» στη Xαλκίδα και «απκλει-στικές» συνεντεύ%εις στις πίες �-λι, λίγ πλύ, τυ απηύθυναν τις ί-διες ερωτήσεις. «Γι’ αυτ� κι εγώ –ε-%ήγησε– κάθησα και τυς ετίμασατις απαντήσεις, τις %εκαρ�ιτσώνω,τυς τις δίνω πρς αντιγρα�ήν καιησυ�ά&ω απ’ τα τσιμπύρια». Nαι, τέ-τια δια�λική ευρεσιτε�νία μπαρ-μπα–Γιάννης!

Πήρε �αρτί και μλύ�ι και με μεγά-λα γράμματα αυτσυστήθηκε: «Γιάν-νης Σκαρίμπας, συντα%ιύ�ς τελω-νειακ�ς, διασα�ιστής και τά�α λγ-τέ�νης, συν κι�λας α–παράσημς».Για να συμπληρώσει, στη συνέ�εια,σε άλλ �αρτί: «Aνά%ις απ�γνς -ρεσει�ίων πργ�νων».

Mιλύσε α�ριστικά για θέματαπυ τυ κάναν κέ�ι. Eίπε για τη νω-

πή ακ�μη ε�τά�ρνη δικτατρία:«Eπρ�κειτ περί τυ αιωνίυ σκυλ-καυγά συμ�ερ�ντων». Kαι για τνπρσ�ιλή τ�τε πρ�ληματισμ� περίτυ κατεστημένυ: «T ελεειν� κα-τεστημέν είναι υπ�θεση παλι�τερηκι απ’ την πυραμίδα τυ Xέπα. Γεν-νήθηκε τη μέρα πυ ένας άνθρωπς%εστ�μισε, «Aυτ� είναι δικ� μυ».

Για τις εμμνές τυ σ�ετικά με τηνAκαδημία Aθηνών: «Kυκυ�αγείν�πυ διαπρέπυν πλλί». Για τυςακαδημαϊκύς: «Δημκρατία γι’ αυ-τύς είναι �ταν ακύσεις αλα�ριά�τυπήματα πρωί στην π�ρτα συ, να%έρεις �τι είναι γαλατάς και ��ι �ωρ�ύλακας. Ωσάν να είναι πιθαν�να τυς �ρντάει αυτνών νύ�τατην π�ρτα �ωρ�ύλακας. Oι δικαιω-ματατ&ήδες...».

Kαι για την πλυσυ&ητημένη σ�έ-ση τυ με τη γλώσσα: «Eγώ τη γλώσ-σα τη �ά&ω κάτω και της αλλά&ω τναδ�%αστ. Γίνεται &υμάρι στα �έριαμυ».

Λιδ�ρησε τυς «εθναμύντρες»,τυς «μραλιστές», τυς «πατριδ-

κάπηλυς», τα «παράσημα», τις «�-ρηγίες», τις «πρσωπικ�τητες»,τυς «ευπρεπιστές της γλώσσας»,τυς «λιπτά�τες της ανθρώπινηςστάσης». Tυς «σταυρκπήτες καιλευτεραντ&ήδες και κυριελέδες» και�λυς �σων «γαστριμαργύν τα στ-μά�ια απ� τ αγαπάτε αλλήλυς καιτις... γαρίδες».

Σάρκασε την πενι�ρή τυ σύντα%η,μας κέρασε απ� τ ύ& πυ έπινεκαι μας κάλεσε για αύρι, στην κα-θημερινή τυ ��λτα στις άκρες τηςXαλκίδας, απ� τις ε�τά μέ�ρι τις δέ-κα τ πρωί. Θα περνάγαμε –είπε– κα-λά, �μως μετά θα μας ά�ηνε γιατίτυ έμενε «λίγη &ωή και πλλή δυ-λειά». Eί�ε �ρωστύμενα με τ διά-�ασμα, τν Eντγκαρ Π�ε και την πί-ηση «εγγύς της λυρικής».

O αδέκαστ�ς κριτήςEκείν τν καιρ� εί�ε μ�λις τελει-

ώσει τν τρίτ τ�μ τυ «T 21 και ηαλήθεια», ενώ στ συρτάρι –μαςπληρ��ρησε– μέναν κλεισμένα δε-κατέσσερα θεατρικά έργα. «Oπις

θέλει, ας τα &ητήσει, εγώ δεν ταστέλνω σε κανέναν και πρπαντ�ςσε κανέναν εκ των δήθεν κριτικών».

Aργ�τερα, απ� δημσίευμα στπεριδικ� «Δια�ά&ω» θα μάθαινα �τι,πριν απ� �ρ�νια εί�ε και ίδις υ-πάρ%ει κριτικ�ς. Mε τυς απλύτως,�μως, δικύς τυ �ρυς, στα «Eυ-�ϊκά Γράμματα», �πυ, πρκειμέ-νυ να διασ�αλίσει την ανωνυμία καιτην αντικειμενικ�τητά τυ, έπεισεδι’ αλληλγρα�ίας τν εκδ�τη να τ-πθετεί τ πρς κρίσιν �ι�λί έ%ω α-π� τη Xαλκίδα, κάτω απ� μια μεγάληπέτρα, �πυ μετά τέσσερις μέρεςκαι εκείνς με τη σειρά τυ, ά�ηνετη �ι�λικρισία τυ.

Λυπήθηκα εκ των υστέρων, γιατίδεν την ή%ερα τ�τε αυτήν την πτυ�ήτης πλύτρπης πνευματικής τυπρσ�ράς. Iσως ��ι τ�σ για ναμυ αναπτύ%ει την αντίληψή τυ γιατν αδέκαστν της κριτικής, �σ γιανα μυ διευκρινίσει, αν �ντως, �πωςλεγ�ταν, η υπ’ αυτύ υπδει�θείσαπέτρα �ρισκ�ταν μέσα στ ε�ραϊκ�νεκρτα�εί της Xαλκίδας.

H γνωριμία με τ�ν Γιάννη Σκαρίμπα ά�ησε εικ�νες ανε!ίτηλες και μια �ωτ�γρα�ία μα"ί τ�υ... H Φανή Πετραλιά με τ�νσυγγρα�έα στ� σπίτι τ�υ, τ�ν I�ύλι� τ�υ 1975.


O �εν�μερίτης της XαλκίδαςΣτιγμι�τυπα πυ μαρτυρύν τ ανυπ�τακτ πνεύμα τυ Γιάννη Σκαρίμπα

T�υ Δημήτρη Παπαρήστ�υ

TA H�EPE τα «μετά θάνατ�ν» � μπαρμπα–Γιάννηςκαι τα έλεγε έ�ω απ� τ� στ�μα και �λεύα�ε, και κ�-ρ�ιδευε, και θύμωνε, και απειλ�ύσε θε�ύς και δαι-μ�ν�υς...

— Kαι πρ�σέετε· μη με λέπετε έτσι κακ�σ�υλ�ύ-πωτ� και αμελητέ�· εμένα �λες �ι π�ρτες και �ι π�ρτί-τσες �λ�υ τ�υ Tύπ�υ είναι αν�ι�τές και τα καλ�δέ��-νται τα γρα��μενά μ�υ. T�τε μ�ν�ν υπν�ύν �ι απαί-σι�ι. Kαι,

— Mπα, π�ι�ς είναι αυτ�ς � κ�μπ�ρρήμων επαρ�ιώ-της, π�υ τ�υς θε�ύς κ�υτάει να απειλεί και τ�υς δαιμ�-ν�υς να �� ερί�ει; Kαι κάτι ψυλλιά��νται... Eνας ��- �ς θ�λ�ς και απρ�σδι�ριστ�ς τ�υς τριγυρνά. Kαι γιανα έ��υνε ήσυ��υς τ�υς πισιν�ύς τ�υς, παν και ρωτά-νε... Kι αλλά��υνε τη ρ�τα τ�υς, κι εκεί π�υ λένε να μεεμ �λίσ�υν με πλευρί��υνε πλαγίως...

Kαι τ�ν έμαθαν και τ�ν πλεύρισαν τ�ν Σκαρίμπα(μ�ν� π�υ δεν �γήκε τίπ�τε για ελ�γ�υ τ�υς) καικάπ�τε τ�ν έκαναν και μ�δα και δια�άστηκαν ταέργα τ�υ και στ�ν καιρ� της Δικτατ�ρίας παί�τηκεαπ� την κυρία Pιάλδη «O ή��ς τ�υ κώδων�ς». Kιέπαιρναν τ� τρέν� �ι $�ιτητές να πάνε στη Xαλκί-δα να τ�ν γνωρίσ�υν...

Eτσι γνώρισα κι εγώ τ�ν Σκαρίμπα κι ήμ�υν δι-πλά περή$αν�ς π�υ ήταν και συντ�πίτης μ�υ. Π�-λύ αργ�τερα κατάλα�α πως αυτά π�υ έκανε και έ-λεγε δεν ήταν παρα�ενιές, αλλά εκ$ρά�ανε τ� α-νυπ�τακτ� πνεύμα τ�υ καθ�τι αναρ�ικ�ς και εικ�-ν�κλάστης και μέ�ρι τα τελευταία τ�υ υπαγ�ρευεμηνύσεις σε διά$�ρ�υς συμπ�λίτες τ�υ, ακ�μηκαι απ� τ�ν τηλε$ωνικ� κατάλ�γ�. Kι έτσι τηνπλήρωνε και � υδραυλικ�ς και � τα�υδρ�μ�ς!.. Kαιυπάρ��υν αυτές �ι μηνύσεις στην EισαγγελίαXαλκίδ�ς και θα ά�ι�ε κάπ�τε να εκδ�θ�ύνε, γιατί$ωτί��υν π�λλά στ�ι�εία τ�υ �αρακτήρα τ�υ, αλ-λά και τη μί�ερη κ�ινωνική πραγματικ�τητα μιας ε-παρ�ιακής π�λης...

Kάπ�τε δεν άντε�ε την τιμή π�υ τ�υ έκανε � δή-μαρ��ς κύρι�ς Σπαν�ς, �λαστήμησε «την π�υτάνατη θάλασσα π�υ τη γαμ�ύν τα ψάρια, π�υ τη γαμά-ει κι � κά��υρας με τα στρα�ά π�δάρια», γι’ αυτ��ήτησε τά�αμ�υ να πάει πρ�ς νερ�ύ τ�υ και τηνκ�πάνησε...

Mιαν άλλη $�ρά εί�ε ε��μ�λ�γηθεί στην T�ληKα�αϊτ�ή, πως τ�ν ανα�ήτησε η κυρία K�τ�π�ύληπ�υ εί�ε πάει στη Xαλκίδα να παί�ει με τ� θίασ�της, γιατί δεν τ�ν είδε μετά τ� τέλ�ς της παρά-στασης και κατάλα�ε πως δεν τ�ν εί�αν καλέσει,ως απ��λητ� της π�λης. Kαι τ�υς �ήτησε να τ�νπάνε στ� σπίτι τ�υ και επήρε την εκδίκησή τ�υ �μπαρμπα–Γιάννης...

Eίναι π�λλά τα περιστατικά π�υ συνέ�αιναν μεήρωα τ�ν αληθιν� Σκαρίμπα π�υ τ�ν αντιμετωπί-�ανε σαν τρελ� της γειτ�νιάς �ι Xαλκιδαί�ι, καιπ�λλά έ�ει καταγράψει η κυρία Xατ�ηγιάννη, κα-θώς και τ�ν σαρκασμ� τ�υ για την υπ�κριτική συ-μπερι$�ρά και την ηλιθι�τητα π�υ �ασίλευε στιςκαθωσπρέπει κυρίες – κ�ινωνίες...

— Oι λιλιά ��ρ�ύσες π�υ συντσιμπ�υσιά��νται υ-πέρ των απ�ρων της π�λεως τ�υ δη ευν�μ�νες να είναιγια την �ριστιανική ισ�τιμία τ�υς... μπ�ρεί να είναι α-θώ�ι, έν��ι ή υπεύθυνα ανεύθυν�ι, εμένα, �μως, μ�υκάθ�νται στ� στ�μά�ι...

Aν μελετήσει κανείς τα �ι�λία τ�υ κι έ�ει δει αυ-τ�ν τ�ν κ�ντ�ύλη, κακ�σ�υλ�ύπωτ� άνθρωπ� ναπαί�ει Kαραγκι��η για τα παιδιά π�υ υπεραγαπ�ύ-σε αλλά και για τ�υς γειτ�ν�υς, π�υ απ� ένα ση-μεί� και πέρα τ�ν υπ�δέ�τηκαν κατανάγκη, τ�τεθα καταλά�ει πως δεν ήταν γρα$ικ�ς, ιδι�τρ�π�ς,παρά�εν�ς και � τρελ�ς τ�υ �ωρι�ύ, αλλά η ψυ�ήκαι η �ωή των πραγμάτων π�υ �ι άλλ�ι ��ι μ�ν�νδεν καταλά�αιναν αλλά και πρ�σπερν�ύσαν...

Δυστυ�ώς και ευτυ�ώς κι αυτ� έ�ει να κάνει μετ� εκ των υστέρων, κάθε π�λη και �ωρι� έ�ει τηνυπερη$άνεια τ�υ και καμαρώνει �ταν κάπ�ι�ς �ε-�ωρί�ει, διακρίνεται και τιμάει τ�ν γενέθλι� τ�π�και μάλιστα σε τέτ�ι� �αθμ� �πως � Σκαρίμπαςπ�υ ταυτίστηκε με τη Xαλκίδα.

H Xαλκίδα έ�ει και σήμερα και για πάντα τ�νΣκαρίμπα της, αν και �εν�μερίτης ήρθε, έ�ησε, έ-γραψε, ύμνησε και �λεύασε την τ�πική κ�ινωνίακαι μετεωρίστηκε πάνω απ� τα τρελά νερά τ�υ Eυ-ρίπ�υ, στη μ�ναδική γέ$υρα π�υ ενώνει τη Στε-ρεά με την Eύ��ια, �ώντας και ίσως να μην είναιτυ�αί� απέναντι στ�ν Kαρίμπαμπα και κάτω απ� τ�πανέμ�ρ$� κάστρ�... Για τ� πώς, καλύτερα να μηντ� π�ύμε· �σ� για τ� δωματιάκι π�υ υπήρ�ε στηναυλή τ�υ σπιτι�ύ, δεν πλήρωσε π�τέ τ� ν�ίκι τ�υ...

O Σκαρίμπας ταυτίστηκε ψυ�ή τε και σώματι μετην καθημερινή �ωή της Xαλκίδας. Mε τ�ν ψαράκαι τ�ν τα�ερνιάρη, �πως εκπληκτικά μας μετα$έ-ρει � T�λης Kα�αντ�ής στ� �ι�λί� τ�υ «Mια μέραμε τ�ν Σκαρίμπα». Aισθαν�τανε πως τ�υ εί�ε �αρι-

στεί η επί γης �ασιλεία των �υρανών· γι’ αυτ� έλε-γε: Δεν θα ήμ�υνα, λ�ιπ�ν, αγνώμων και καταπλε�νέ-κτης αν απ��ήταγα εγκ�σμιες πρ�ίκες και πανωπρ�ί-κια; Aστεία, αστει�τατα πράγματα. Aυτά είναι για κεί-ν�υς π�υ ��ύνε μέ�ρι να πεθάν�υμε. Kαι γι’ αυτ� ��- �ύνται τ�σ�, εν �ωή, τ�ν θάνατ� τ�υς, μ’ απ�τέλεσμανα πεθαίν�υν κάθε μέρα �ίλιες ��ρές απ� τ� �� τ�υς. Eνώ εγώ, π�ι�ν θάνατ� να �� ηθώ, π�υ κάθε μέ-ρα αναγεννιέμαι, πεθαίνω κι ανασταίν�μαι εν ευ�ρ�-σύνη...

Λυτρωμέν�ς � Σκαρίμπας εν π�λλ�ίς απ� τη μα-ται�τητα των ανθρωπίνων επιδιώ�εων ήταν αυτ�ςπ�υ πήρε τη ρε�άνς. Kαι εκεί π�υ δεν τ�υ έδινανσημασία τώρα τ�ν τιμάνε π�λλές $�ρές με τα κα-ραγκι��ιλίκια τ�υς ακ�μη και με μεγαλ�σταυρ�υς·αυτ�ν π�υ πλήρης ημερών σάρκασε και την αδυ-ναμία τ�υ να πιστέψει. Kαι κάλεσε τ�ν παπά λίγ�πριν πεθάνει να μεταλά�ει και τ�ν �απ�στειλε κα-θώς τ� γράψανε και �ι ε$ημερίδες της επ��ής...Kι ήθελε ακ�μη και την τελευταία στιγμή να παί�εικαι με τ� Θε� τ�υ � αθε�$��ς...

Aνυπ�τακτ� πνεύμα, αναρικ�ς και εικ�ν�κλάστης � Γιάννης Σκαρίμπας, μέρι τα τελευταία τ�υ υπαγ�-ρευε μηνύσεις σε διά��ρ�υς συμπ�λίτες τ�υ, ακ�μη και απ� τ�ν τηλε�ωνικ� κατάλ�γ�. T� Θέμιδ�ς Mέ-λαθρ�ν της Xαλκίδας έει π�λλά να μαρτυρήσει γι’ αυτήν τ�υ τη δραστηρι�τητα... (Φωτ. Δημ. Aντωνίτσης)

KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997 4-32 AΦIEPΩMA και...

Documents

Transcript of KYPIAKH 6 AΠPIΛIOY 1997 4-32 AΦIEPΩMA και...