τΕΧΝΗ

2 ñ I¶¶A™IA

™Δ√¡ ¶√§∂ª√

* Ο Δρ Γιώργος Σιγάλας είναι Ζωγράφος, Σύμβουλος Καλλιτεχνικών Μαθημάτων στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και φίλιππος.

κυρίως με τις ιδέες του που πήγαζαν από τις ιδέες της Γαλλικής Επα-νάστασης. Σε κυβερνητικό επίπεδο εκτός των άλλων έμεινε στην ιστο-ρία για την ενοποίηση και εκλαΐκευση του νομικού κώδικα της Γαλλίας.

Στη μάχη κοντά στο χωριό της Ιταλίας Μαρένγκο (1800) αντιμετώ-πισε τον αυστριακό στρατό, ο οποίος είχε επικεφα-λής τον ελληνικής καταγωγής στρατηγό E. Melas. ΟΝαπολέων είχε περικυκλωθεί, αλλά σώθηκε από τουςστρατηγούς του, οι οποίοι μη πειθαρχώντας στοναρχικό σχεδιασμό της μάχης επενέβησαν και τον έσω-σαν, γεγονός που επαναλήφθηκε και άλλες φορέςστη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων.

Ο Νταβίντ (Jaques-Louis David 1748-1825) ήτανΓάλλος εικαστικός, νεοκλασικιστής, ο οποίος συμμε-τείχε στη Γαλλική Επανάσταση και ως στάση ζωήςπρέσβευε τη σύζευξη της τέχνης και της πολιτικής.Για την επιλογή του καλλιτεχνικού του στυλ έλεγε ότιήθελε να ζωγραφίζει με τέτοιο τρόπο, ώστε εάν οιαρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι ήταν δυνατόν να έβλε-

παν τα έργα του να θεωρούσαν ότι είχαν δημιουργηθεί στην εποχήτους. Επηρεάστηκε από τον Πουσέν και τον Ρούμπενς. Γνωστά έργατου «Ο όρκος των Ορατίων» (1785), «Η δολοφονία του Μαρά» (1793),

Μέγας Ναπολέων είχε 150 άλογα στη διάρκεια της ζωής του,εκ των οποίων περίπου 20 σκοτώθηκαν στις μάχες που έλαβεμέρος. Η εικόνα του Ναπολέοντα έφιππου, σε γκρίζου χρώμα-τος και μεσαίου μεγέθους άλογο, ήταν αυτή που αναγνώριζαν

αμέσως οι στρατιώτες του και όσοι τον ήξεραν.Ο Ζακ Λουί Νταβίντ ακολουθώντας την παράδοση του έφιππου πορ-

τρέτου - το άλογο ενέπνεε και συμβόλιζε τη δύναμη, το πάθος και τηνενεργητικότητα - ζωγράφισε (εικ. 1) τον Μέγα Ναπολέοντα να ιππεύ-ει τον Mαρένγκο, το αγαπημένο του άλογο και ναδιασχίζει με τον στρατό του τις Άλπεις.

Αυτό το πορτρέτο εξιδανικεύει τον Ναπολέοντα.Λειτουργεί ιδεαλιστικά παρουσιάζοντας τον ακα-ταμάχητο αυτοκράτορα, νέο, όμορφο, ζωηρό, δυνα-μικό και ιδιαίτερα καλοντυμένο να ιππεύει με χάρη,δεξιοτεχνία και δύναμη το άλογό του. Τον παρου-σιάζει σε μια στιγμή δόξας και μεγαλείου.

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1769-1821) ονομά-στηκε Μέγας για την στρατηγική και κυβερνητικήτου μεγαλοφυΐα. Δέκα χρόνια μετά τη Γαλλική Επα-νάσταση, η οποία έγινε το 1789 και αφού ως νεα-ρός αξιωματικός αντιμετώπισε νικηφόρα την αντε-πίθεση των βασιλοφρόνων, ανακηρύχθηκε αυτο-κράτορας. Αμέσως μετά ξεκινά μια σειρά μαχών, αλλάζοντας τα σύνορα,επεκτείνοντας την κυριαρχία του σε χώρες της Ευρώπης, όπως Ιταλία,Πρωσία και Ρωσία, καταλύοντας παλιά καθεστώτα και απειλώντας τα

O

ΕΕιικκόόνναα 22:: Jacques-Louis David, «Ημιτελέςπορτρέτο του Ναπολέοντα», ελαιογραφία,81x65 εκ., 1798, Παρίσι, Λούβρο.

Δ∞ ∞§√°∞

Γράφει ο Γιώργος Σιγάλας*

ΕΕιικκόόνναα 11:: Jacques-Louis David, «Ο Ναπολέων διασχίζει τις Άλπεις» ή «Ο Ναπολέωνέφιππος στο πέρασμα του Αγίου Βερνάρδου», ελαιογραφία, 260x221 εκ., 1801. Τοπρωτότυπο έργο, που βρίσκεται στο Ανάκτορο Μαλμεζόν, Γαλλία. Το άλογο πιθα-νολογείται ότι είναι ο Μαρένγκο.

O Nαπολέωνδιασχίζει

τις Άλπεις

Θα μελετήσουμε το κορυφαίο και

αξεπέραστο έφιππο πορτρέτο του

Ναπολέοντα Βοναπάρτη, δημιουργημέ-

νο στα 1801 από τον Ζακ Λουί Νταβίντ.

I¶¶A™IA ñ 3

Θαυμάζοντας αυτό το έφιππο πορτρέτο μας δίνεται ως πρώτηεντύπωση ο παγωμένος άνεμος που φυσά δυνατά και σπρώχνει αμεί-λικτα τον ιππέα μπροστά. Τη δύναμη του ανέμου αντιλαμβανόμα-στε από τον τρόπο που παρασέρνει τη χαίτη και την ουρά του αλό-γου και τον μανδύα του Ναπολέοντα. Το τοπίο είναι ορεινό, άγριο,βραχώδες, γκρίζο και γυμνό από δέντρα. Ο ουρανός είναι δραμα-τικός, απειλητικός, γεμάτος μαύρα βαριά σύννεφα. Ο θεατής νοιώ-θει το κρύο. Ο Νταβίντ είχε συμβουλευτεί γκραβούρες της εποχήςμε τοπία των Άλπεων για να ζωγραφίσει το γυμνό τοπίο του φόντου.Κάτω αριστερά πάνω στον βράχο έχει προσθέσει τρεις επιγραφές,τρία ονόματα, του Βοναπάρτη, του Αννίβα και του Καρλομάγνου,τριών μεγάλων κατακτητών της ιστορίας, που κατόρθωσαν να δια-σχίσουν με τον στρατό τους τις Άλπεις και να βγουν νικητές. Κάτωαπό τα πόδια του αλόγου, στο βάθος, διακρίνονται λίγες λεπτομέ-ρειες από τον στρατό του, που τον ακολουθούσε στα δύσβατα μονο-πάτια. Ο Μαρένγκο ανασηκώνει τα δύο μπροστινά του πόδια μεορμή, για να ξεκινήσει δυναμικά την ανάβαση υπερπηδώντας ταεμπόδια. Παρουσιάζεται μια μοναδική σκηνή ακινησίας, ξαφνική και

στιγμιαία, που όμως έχειεπέλθει μετά από έντονηπροσπάθεια αλόγου καικαβαλάρη.

Το πορτρέτο είναι ωραι-οποιημένο και συμβολικό.Στην πραγματικότητα οΝαπολέων διέσχισε τις Άλπειςπάνω σε μουλάρι, καθοδη-γούμενος από έναν πεζόοδηγό, γεγονός που απα-θανατίστηκε σε άλλον πίνα-κα (εικ. 4).

Ο Μέγας Ναπολέων δεί-χνει με το δεξί του χέριμπροστά και ψηλά καθο-

δηγώντας τον στρατό του στο δρόμο της νίκης. Το βλέμμα του είναιστραμμένο στο θεατή, κοιτάζοντας από ψηλά με αποφασιστικότητα,δύναμη και σιγουριά. Φορά στο κεφάλι το στρατιωτικό δίκοχο πηλί-κιο που έχει μείνει στην ιστορία ως η εικόνα του. Η χαίτη και η ουράτου Μαρένγκο ελεύθερη, κυματιστή και μακριά δείχνει άλογο μάχηςκαι όχι άλογο παρελάσεων.

Η σύνθεση χαρακτηρίζεται από τους διαγώνιους χιαστί άξονες. Οαριστερός διαγώνιος άξονας περνά από το σώμα του αλόγου, ενώο δεξιός περνά από το σώμα του Ναπολέοντα και το λαιμό του αλό-γου. Το άλογο και ο ιππέας κυριαρχούν ως μέγεθος στην εικόνα αφή-νοντας ελάχιστο περιθώριο για το τοπίο. Αυτό είναι επιλογή του καλ-

λιτέχνη για να αυξήσει την ένταση, τη δύναμη καιτην αμεσότητα. Ο θεατής βρίσκεται έτσιπολύ κοντά στο γεγονός.

«Το πορτρέτο της μαντάμ Ρεκαμιέ» (1800), κ.ά.Ο Νταβίντ έπεισε τον Μέγα Ναπολέοντα να του ποζάρει, αλλά ο

Ναπολέων μετά από λίγες ώρες σταμάτησε και του είπε ότι σημασίαέχει σε ένα πορτρέτο να αποδοθούν οι ιδέες και η προσωπικότητα καιόχι τόσο η ομοιότητα. Έτσι το πορτρέτο έμεινε ημιτελές (εικ. 2).

Το έφιππο πορτρέτο (εικ. 1) το παρήγγειλε ο Ισπανός πρέσβηςστη Γαλλία. Αυτό το εξαιρετικό καλλιτέχνημα επαναλήφθηκε από τονΝταβίντ άλλες τέσσερις φορές και αναρτήθηκε στο Μαλμεζόν, στιςΒερσαλλίες, στο Σαρλότενμπουργκ και στο Μπελβεντέρε. Τα πορ-τρέτα είχαν μεταξύ τους μικροδιαφορές στο φως της ατμόσφαιρας,στις λεπτομέρειες της στολής, στο φόντο, στο χρώμα του αλόγου,κ.ά. Είχε δε τόση επιτυχία στην εποχή του που ανατυπώθηκε σε αφί-σες, γραμματόσημα καιάλλες εκτυπώσεις και δημο-σιεύθηκε έκτοτε χιλιάδεςφορές.

Ο Ναπολέων είχε προτί-μηση σε ορισμένα άλογααπό τους στάβλους του.Αυτά ήταν συνήθως μικρό-σωμα, αραβικά, βαρβάτα,γκρίζου ανοιχτού χρώμα-τος. Ο Ναπολέων δεν ήτανιδιαίτερα ικανός ιππέαςσύμφωνα με μαρτυρίες(έγραψαν γι’ αυτόν ότιίππευε χωρίς χάρη και ότανκάλπαζε έγερνε πίσω ή πλά-για) και γι’ αυτό τα άλογάτου έπρεπε να είναι εξαιρετικά εκπαιδευμένα. Ήταν μικρόσωμα για-τί και ο ίδιος ήταν μετρίου αναστήματος.

Στο πορτρέτο, που είναι αναρτημένο στο Μαλμεζόν και είναι τοπρώτο της σειράς (εικ. 1), απεικονίζεται ο Ναπολέων να ιππεύει τοαγαπημένο του άλογο Μαρένγκο. Ο Μαρένγκο οδήγησε τον Ναπο-λέοντα σε πολλές μάχες και πληγώθηκε αρκετές φορές. Η ηλικία τουήταν 19 ετών όταν μετέφερε τον Ναπολέοντα για χιλιάδες χιλιόμετραστις αχανείς στέπες της Ρωσίας. Αυτό το αραβικό άλογο με το αση-μένιο χρώμα αιχμαλωτίστηκε στο Βατερλό από τους νικητές Άγγλους,μεταφέρθηκε στην Αγγλία όπου έγινε αντικείμενο περιέργειας και θαυ-μασμού και τελικά πέθανε σε ηλικία 38 ετών. Ο σκελετός του διατη-ρείται μέχρι σήμερα σε μουσείο στο Λονδίνο. Μελετητές θεωρούν ότιτο άλογο είχε άλλο όνομα, αλλά ο Ναπολέων που συνήθιζε να δίνειχαϊδευτικά ονόματα, το ονόμασε έτσι μετά τη νίκη στην ομώνυμηπόλη. Το 2000 συγγράφτηκε ένα βιβλίο ειδικά για αυτό το άλογο. Απότα άλλα άλογά του να αναφέρουμε τον Intendant, ένα κάτασπρο Νορ-μανδικό που ο Ναπολέων ίππευε σε τελετέςκαι παρελάσεις, ήταν βετεράνος στους πολέ-μους και τον ονόμαζε χαϊδευτικά Κόκο.

ΕΕιικκόόνναα 33:: Jacques-Louis David, «Ο Ναπολέωνδιασχίζει τις Άλπεις», ελαιογραφία, 271x232 εκ.,1801. Αντίγραφο του πρώτου έργου, που βρί-σκεται στο Σαρλότενμπουργκ. Τα χρώματα εδώείναι διαφορετικά και το άλογο καφεκόκκινο.

ΕΕιικκόόνναα 44:: Paul Delaroche, «Ο Ναπολέων διασχί-ζει τις Άλπεις», ελαιογραφία, 289x222 εκ., Παρί-σι, Λούβρο.

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ �ËÁ¤˜- BBoorrddeess,, P., David, Hazan, Paris, 1998.

- BBrreeeedd,, LL..CC.. ((eedd..)),, The Opinions and Reflections of Napoleon, The Four SeasCompany, 1926

- HHaammiillttoonn,, JJ..,, Marengo, the myth of Napoleon’s horse, Fourth Estate, London, 2000.- hhttttpp::////eenn..wwiikkiippeeddiiaa..oorrgg//wwiikkii//NNaappoolleeoonn__CCrroossssiinngg__tthhee__AAllppss

- hhttttpp::////wwwwww..hhoorrsseesshhoowwcceennttrraall..ccoomm//fflleexx//mmaarreennggoo__aanndd__nnaappoolleeoonn//227700//11