H ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ Σ - Kathryn GauciΚεφάλαιο 22: Σμύρνη, δεύτερη...

H ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ

ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

© 2016: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

Embroiderer_001_688_final_final 11/10/2016 4:11 μ.μ. Page 3

Σειρά: Ξένη ΛογοτεχνίαTίτλος πρωτοτύπου: The Embroiderer

Συγγραφέας: Kathryn GauciΜετάφραση: Όλγα Γκαρτζονίκα

Φιλολογική επιμέλεια: Νεφέλη ΧαραλαμπάκουΘεώρηση Δοκιμίων: Εύη Ζωγράφου

Σελιδοποίηση: ARCHETYPOGRAPHICS – ΓPAΦIKEΣ TEXNEΣΕκπόνηση εξωφύλλου: Λίζη Σάττενμανν/Αρχέτυπο

Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατάπαράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρο-νικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Nόμος2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Eλλάδα.

Copyright © 2016 EKΔOΣEIΣ ΩΚΕΑΝΟΣ & Kathryn Gauci

Σόλωνος 136, 106 77, ΑθήναTηλ.: 210 3829339 - 210 3803925, Φαξ: 210 3829659

e-mail: [email protected]

ISBN 978-618-5104-87-0

Για τον Τσάρλς



ΚΑΘΡΙΝ ΓΚΑΟΥΤΣΙ

KεντήστραΗ

Μετάφραση: Όλγα Γκαρτζονίκα

της Σμύρνης



«Έτσι, το έγκλημα τους δεν απέφερε καρπούς. Η εκδίκηση είναι στείρα.

Μόνη της παράγει την τρομερή τροφή που την τρέφει· η χαρά της είναι ο φόνος·

ο κορεσμός της είναι η απόγνωση».

Γουλιέλμος Τέλος (1804), του Φρίντριχ Σίλερ.



o

Περιεχόμενα

Ιστορικό σημείωμα 11Πρόλογος: Χίος, 12 Απριλίου 1822 13

ΜΕΡΟΣ I: ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ 19Κεφάλαιο 1: Λονδίνο, Σεπτέμβριος 1972 21Κεφάλαιο 2: Κωνσταντινούπολη, Άνοιξη 1909 35Κεφάλαιο 3: Κωνσταντινούπολη, Άνοιξη 1912 51Κεφάλαιο 4: Κωνσταντινούπολη, Άνοιξη 1912 71Κεφάλαιο 5: Κωνσταντινούπολη, Σεπτέμβριος 1912 81Κεφάλαιο 6: Κωνσταντινούπολη, Οκτώβριος 1912 91Κεφάλαιο 7: Κωνσταντινούπολη, Φεβρουάριος 1913 105Κεφάλαιο 8: Κωνσταντινούπολη, Άνοιξη 1913 119Κεφάλαιο 9: Κωνσταντινούπολη, Καλοκαίρι 1913 135Κεφάλαιο 10: Κωνσταντινούπολη, Καλοκαίρι 1914 147Κεφάλαιο 11: Κωνσταντινούπολη, Καλοκαίρι 1916 161Κεφάλαιο 12: Κωνσταντινούπολη, Χειμώνας 1916-1917 175Κεφάλαιο 13: Κωνσταντινούπολη, Άνοιξη 1919 191Κεφάλαιο 14: Κωνσταντινούπολη, 1920 205Κεφάλαιο 15: Κωνσταντινούπολη, Αύγουστος 1921 223Κεφάλαιο 16: Κωνσταντινούπολη, 1921 239

ΜΕΡΟΣ 2: ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 251Κεφάλαιο 17: Αθήνα, Σεπτέμβριος 1972 253Κεφάλαιο 18: Σμύρνη, Ιούλιος 1922 267Κεφάλαιο 19: Σμύρνη, Ιούλιος 1922 279Κεφάλαιο 20: Σμύρνη, Πρώτη εβδομάδα

του Σεπτέμβριου 1922 291Κεφάλαιο 21: Σμύρνη, δεύτερη εβδομάδα

του Σεπτεμβρίου, 1922 309



Κεφάλαιο 22: Σμύρνη, δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, 1922 325

Κεφάλαιο 23: Σμύρνη, δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, 1922 339

ΜΕΡΟΣ 3: ΕΠΙΒΙΩΣΗ 357Κεφάλαιο 24: Αθήνα, Σεπτέμβριος 1972 359Κεφάλαιο 25: Αθήνα, Καλοκαίρι 1929 375Κεφάλαιο 26: Αθήνα 1932 395Κεφάλαιο 27: Αθήνα, Άνοιξη 1939 411Κεφάλαιο 28: Αθήνα, Νοέμβριος 1940 423Κεφάλαιο 29: Αθήνα, Χειμώνας 1941 439Κεφάλαιο 30: Αθήνα, Άνοιξη 1942 459Κεφάλαιο 31: Αθήνα, Καλοκαίρι 1942 473Κεφάλαιο 32: Αθήνα, Άνοιξη 1943 493Κεφάλαιο 33: Αθήνα, Άνοιξη 1944, 505Κεφάλαιο 34: Αθήνα, Αρχές καλοκαιριού 1944 519Κεφάλαιο 35: Αθήνα, Καλοκαίρι 1944 533

ΜΕΡΟΣ 4: ΤΟ ΚΡΥΜΜΕΝΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ 547Κεφάλαιο 36: Αθήνα, Σεπτέμβριος 1972 549Κεφάλαιο 37: Αθήνα, Σεπτέμβριος 1972 559Κεφάλαιο 38: Ιστανμπούλ 1972, μια εβδομάδα μετά 571Κεφάλαιο 39: Ιστανμπούλ, Οκτώβριος 1972 587Κεφάλαιο 40: Ιστανμπούλ, Οκτώβριος 1972 605Κεφάλαιο 41: Λονδίνο, Ιούνιος 1973 649Κεφάλαιο 42: Λονδίνο, Ιούλιος 1973 661

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Tο πιλάφι της Σεβκιέ 671

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ 675

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 677

10 ΚΑΘΡΙΝ ΓΚΑΟΥΤΣΙ



o

Ενόσω τα βαριά σύννεφα του εθνικισμού συγκεντρώνονταιεπάνω από την Ευρώπη, στις 25 Μαρτίου 1821 ξεσπά η Ελ-

ληνική Επανάσταση στην Πελοπόννησο και τις Παραδουνάβιεςηγεμονίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Ορθόδοξοι Χρι-στιανοί κηρύσσουν πόλεμο ενάντια στους Οθωμανούς Τούρκους.Έναν μήνα αργότερα τα νησιά Σπέτσες, Ύδρα και Ψαρά διακη-ρύσσουν την ανεξαρτησία τους. Το νησί της Χίου, που απέχει έξιμόλις μίλια από την τουρκική ηπειρωτική χώρα, διστάζει.

Το πετράδι του στέμματος της αυτοκρατορίας, η Χίος, είναιτο πλουσιότερο νησί της Μεσογείου και απολαμβάνει ασύγκριτηελευθερία, που επέτρεψε στους εμπόρους και τους πλοιοκτήτεςτης να ευημερούν για αιώνες. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώ-ρου και του χειμώνα επικρατεί ησυχία μέχρι που ο Σαμιώτηςεπαναστάτης Λογοθέτης αποβιβάζει στρατό στο νησί. Παρακο-λουθώντας την εξέλιξη των γεγονότων από το σεράι του στηνΚωνσταντινούπολη, ο Μεγαλοπρεπής Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄εξοργίζεται. Ο θυμός του τύραννου δεν έχει όρια και ζητάει ναπάρει εκδίκηση.

Τον Απρίλιο του 1822 η Υψηλή Πύλη κηρύσσει ιερό πόλεμοενάντια στους άπιστους χριστιανούς. Ο σουλτάνος στέλνει τηνΟθωμανική Αρμάδα με διοικητή τον ναύαρχο Καπετάνιο ΚαράΑλή, μαζί με τέσσερεις χιλιάδες στρατιώτες. Επτά χιλιάδεςάντρες επιπλέον αναχωρούνε από τη Σμύρνη, στην τουρκικήηπειρωτική χώρα. Έχουν διαταγές να σφαγιάσουν όλους τουςάντρες άνω των δώδεκα ετών, όλες τις γυναίκες άνω των σα-ράντα και όλα τα παιδιά κάτω των δύο ετών. Οι υπόλοιποιεπρόκειτο να πουληθούνε στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντι-νούπολης, του Καΐρου και της Τρίπολης.

Η Χίος τρέμει.

Iστορικό σημείωμα



ΧΑΡΤΗΣ

Βουδαπέστη

Βελιγράδι

Σόφια

Λουλέ Μπουργκάζ

Σκόπια

Μοναστήρι ή Μπίτολα

Ιωάννινα

Θεσσαλονίκη

Αδριανούπολις

Κωνσταντινούπολις

Προύσα

Αθήνα

Σμύρνη

Κιλκίς

Βουκουρέστι

ΑΥΣΤΡΟΟΥΓΓΑΡΙΑ

ΒΟΣΝΙΑ

ΕΛΛΑΣ

ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΠ

ΕΛΟΠ

ΟΝΗ

ΣΟΣ

ΛΕΣΒΟΣ

ΧΙΟΣ

ΚΡΗΤΗ

ΑΝΑΤΟΛΙΑ

ΘΡΑΚΗΘΡΑΚΗ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΙΤΑΛΙΑ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

ΣΕΡΒΙΑ

ΑΔΡΙΑΤΙΚΗΘΑΛΑΣΣΑ

ΑΙΓΑΙΟΝΠΕΛΑΓΟΣ

ΜΑΥΡΗΘΑΛΑΣΣΑ

ΙΟΝΙΟΠΕΛΑΓΟΣ

ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ1900-1913

ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

ΑΙΓΑΙΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ

ΧΙΟΣ

ΣΜΥΡΝΗΧίοςΝ. Μονή



Χίος, 12 Απριλίου 1822Το σκοτάδι πέφτει και στο τοπίο απλώνεται μια

απόκοσμη σιωπή, που τη διακόπτουν μόνο τα τζιτζίκιακαι η περιστασιακή κραυγή μιας κουκουβάγιας. Ο νυ-χτερινός ουρανός μοιάζει με θόλο όπου λαμπυρίζουνμυριάδες αστέρια· διαμάντια σε μαύρο βελούδο.

Δίνοντας αγώνα ενάντια στον χρόνο, δυο γυναίκεςανεβαίνουν τους λόφους ακολουθώντας αρχέγονα μο-νοπάτια που χάραξαν γαϊδουράκια, μονοπάτια πουελίσσονται ανάμεσα σε θαμνότοπους με μυρτιές, λόχμες,ροδοδάφνες και σπάρτα. Πρόκειται για μια κοπιαστικήπορεία, γεμάτη κινδύνους, με μόνη ελπίδα να βρούνεκαταφύγιο σωτηρίας στη Νέα Μονή.

Σέρνοντας τα πόδια και πιάνοντας τη φουσκωμένη κοιλιάτης, η νεαρή γυναίκα καταρρέει στο απαλό, ζεστό χώμαβογκώντας από τους πόνους. Η Ευφροσύνη σκύβει πάνωτης και την προτρέπει να κάνει μια τελευταία προσπάθεια.Η ζωή τους κρέμεται από μια κλωστή. Είναι αδύνατοννα γεννήσει εκεί, εκείνη τη στιγμή· είναι μόνες και οιΤούρκοι ζυγώνουν. Η Ευφροσύνη λύνει τη φαρδιά υφα-σμάτινη ζώνη της και βγάζει ένα ασημένιο φλασκί, αφή-νοντας την τελευταία σταγόνα πολύτιμου νερού να στάξειστα αφυδατωμένα άλικα χείλη της γυναίκας. Παρ’ όλητην ταλαιπωρία της, η Άρτεμις εξακολουθεί να είναι γιαεκείνη το ωραιότερο πλάσμα του κόσμου. Με το άψογο,

o

ΠΡΟΛΟΓΟΣ



οβάλ πρόσωπο και την εξαίσια αλαβάστρινη επιδερμίδα,στο φως του φεγγαριού μοιάζει με θεά. Κάνοντας μιαπροσευχή στην Παρθένο να προστατέψει το γάλα τηςμάνας, η Ευφροσύνη κόβει τα μουλιασμένα φύλλα ενόςπαχύφυτου, ανοίγει το λεπτεπίλεπτο μεταξωτό κορσάζκαι τρίβει απαλά τα μαλακά στήθη της Άρτεμιδος, στήθηβαριά από το γάλα, μέχρι που τα φύλλα απελευθερώνουντις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Το μωρό κλοτσάει δυ-νατά μέσα στην κοιλιά της.

«Όχι τώρα, παιδί μου, όχι τώρα», ψιθυρίζει η Ευ-φροσύνη, χαϊδεύοντας απαλά με τα ρυτιδιασμένα, οστε-ώδη δάχτυλά της τις μπούκλες των πλούσιων, κατά-μαυρων μαλλιών της Άρτεμιδος και σκουπίζοντας τονιδρώτα από το μέτωπό της.

Ένα υπέροχο ασημένιο φεγγάρι κρέμεται επάνωαπό τα Στενά της Χίου και η θάλασσα λαμπυρίζει σαναργυρός καθρέφτης. Ο τουρκικός στόλος είναι αρα -γμένος στο λιμάνι και στον ορίζοντα ξεπροβάλει ημαύρη σκιά της τουρκικής ηπειρωτικής χώρας. Επάνωαπό την πόλη της Χίου δεσπόζουν κόκκινες και κίτρινεςλάμψεις και μια λεπτή στήλη καπνού υψώνεται στονουρανό. Ένας γκιώνης πετάει ορμητικά από πάνω τουςχτυπώντας τα φτερά του και χάνεται στις σκιές.

«Κοίτα, Άρτεμη», φωνάζει η Ευφροσύνη. «Ο αγγε-λιοφόρος της θεάς Αθηνάς· είναι καλός οιωνός».

Η Άρτεμις χαμογελάει βεβιασμένα. Η λάμψη τωνματιών της, που έχουν το χρώμα του αμέθυστου, γίνεταιεντονότερη.

«Δεν είναι στη μοίρα του παιδιού να γεννηθεί εδώπέρα», προσθέτει η Ευφροσύνη. «Θυμήσου· η θαυμαστήεικόνα της Παρθένου βρέθηκε κρεμασμένη σε μιαμυρτιά εδώ κοντά. Αυτή είναι που θα μας οδηγήσει σεασφαλές μέρος».




Οι δυο γυναίκες συνεχίζουν σιωπηλά και κοπιαστικάώσπου, φτάνοντας στο φρύδι του λόφου, διακρίνουντο μοναστήρι, φωλιασμένο στα κυπαρίσσια και προ-στατευμένο από τον έξω κόσμο. Καθώς πλησιάζουν,ακούνε αμυδρά ένα βουητό. Σταδιακά ο ήχος δυνα-μώνει και αναγνωρίζουν τον σπαραξικάρδιο ήχο τωνθρήνων. Οι μεγάλες, ξύλινες πύλες ανοίγουν για νααποκαλύψουν ένα θέαμα τρομερής ανθρώπινης δυ-στυχίας. Γυναίκες, που βρίσκονται στα όρια της πα-ραφροσύνης από τον τρόμο, ουρλιάζουν κλαίγοντας·απεγνωσμένα παιδιά πιάνονται από τα φουστάνιατων μανάδων τους, τρέμοντας σύγκορμα από φόβο.Ένας μοναχός βοηθάει την Άρτεμιδα να διασχίσει τοπλακόστρωτο, παραμερίζοντας τα απελπισμένα πλήθη.Μέσα στα τείχη του μεγάλου αυτού βυζαντινού μο-ναστηριού συνωστίζονταν δύο χιλιάδες ψυχές ελπίζο-ντας σε κάποια σωτηρία.

«Προσευχηθείτε», φώναζαν. «Προσευχηθείτε στηνΠαρθένο».

Βρίσκοντας χώρο στην εκκλησία, η Ευφροσύνη απλώ-νει το μάλλινο πανωφόρι της επάνω στο παμπάλαιομαρμάρινο δάπεδο για να ετοιμάσει τον τόπο τηςγέννας. Η Άρτεμις σωριάζεται στα γόνατα καθώς ομοναχός την βοηθάει να ξαπλώσει και την ευλογείσταυρώνοντάς τη στο μέτωπο. Μην έχοντας άλλα πε-ριθώρια, κάτω από τους μεγαλοπρεπείς θόλους τουενδεκάτου αιώνα, που αστραφτοκοπούσαν από τα χρυσάμωσαϊκά, γεννήθηκε το παιδί. Ο Χριστός Παντοκράτοραςκαι οι άγιοι του πνευματικού κόσμου κοιτάζουν απόψηλά τη γυ ναίκα και το μωρό. Η Άρτεμις στρέφει τοβλέμμα προς την Παρθένο με το λαμπερό θαλασσίμανδύα της, ενόσω η Ευφροσύνη τυλίγει το βρέφος μετο ζεστό σάλι της και της το δίνει.

H ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ 15



«Είδες, Άρτεμις;» της λέει. «Δεν ήταν της μοίραςτης να γεννηθεί σε μια λοφοπλαγιά. Κοίτα ψηλά. Γεν-νήθηκε μια τέτοια θλιβερή στιγμή, με όλους τους άγιουςτης Χριστιανοσύνης να το κοιτάζουν από ψηλά· πρό-κειται για θαύμα. Ο Θεός θα το προστατέψει».

Η πόρτα της εκκλησίας ανοίγει διάπλατα. «Ήρθαν!Ήρθαν οι Τούρκοι», φωνάζει μια γυναίκα.

Ο φόβος και ο πανικός εξαπλώνεται στους πάντες.Μια γυναίκα με δυο μικρά παιδιά, που στέκονται ζα-ρωμένα στον τοίχο, λιποθυμά αφήνοντας τα μικρά τηςνα φωνάζουν αβοήθητα. Οι μοναχοί πιάνουν τα όπλα.

«Κουράγιο, τέκνα, κουράγιο» φωνάζουν τρέχονταςπρος την πύλη.

Η Άρτεμις αρπάζεται από το χέρι της Ευφροσύνης.«Πάρε το παιδί και κοίτα να γλυτώσεις όσο υπάρχειακόμη καιρός».

Η Ευφροσύνη την κοιτάζει έντρομη. Πώς είναι δυνατόν,να την αφήσει εκεί μόνη, μπροστά σε έναν τόσο φρικτόθάνατο; Από μικρό παιδί την είδε να μεγαλώνει και ναγίνεται η ομορφότερη γυναίκα της Χίου. Χρωστούσε τηζωή της στην οικογένειά της. Ο πατέρας της Άρτεμιδαςτην έσωσε από ένα σκλαβοπάζαρο, ετούτη η οικογένειαήταν ό,τι της είχε απομείνει στον κόσμο. Η δική της οι-κογένεια χάθηκε από τους Τούρκους, ως αντίποινα γιατην επίθεση Ελλήνων υπέρμαχων της ελευθερίας σε ένατουρκικό χωριό. Της ήταν αδιανόητο να φύγει.

«Ευφροσύνη», την ικετεύει η Άρτεμις, «σε εκλιπαρώ.Είμαι πολύ αδύναμη για να κουνήσω. Το τέλος μουπλησιάζει, αλλά αυτή πρέπει να ζήσει. Είπες ότι είναιπαιδί της μοίρας. Στο χέρι σου είναι να σωθεί».

Η Άρτεμις λύνει το κεντητό, μεταξωτό μαντήλι από ταμαλλιά της και τυλίγει προστατευτικά με αυτό το μικρόδέμα. Βγάζει το μονάκριβο μενταγιόν από τον λαιμό της,




το φιλά και το περνά από το κεφάλι του βρέφους, κρύ-βοντάς το μέσα στις μεταξωτές πτυχές του υφάσματος.

«Φύγε. Τρέξε όσο γρηγορότερα μπορείς· μην κοι-τάξεις πίσω. Κι ο Θεός μαζί σου».

Η Ευφροσύνη, κρατώντας το παιδί στην αγκαλιάτης και πνιγμένη από τα δάκρια, τρέχει προς τηνπόρτα. Παρακούοντας την επιθυμία της Άρτεμιδας,στρέφεται για να ρίξει ένα τελευταίο βλέμμα. Η Άρτεμιςμοιάζει να ψάχνει κάτι κρυμμένο στα ρούχα της. Αντι-λαμβάνεται το βλέμμα της Ευφροσύνης.

«Τρέξε όσο είναι καιρός», την παροτρύνει.Η Ευφροσύνη τρέχει όσο τη βαστάνε τα κουρασμένα

πόδια της. Καταφέρνει να φτάσει στην άκρη του μονα-στηριού με τυφλή αποφασιστικότητα. Πίσω από τακελιά των μοναχών βρίσκεται μια στενή πέτρινη σκάλαπου οδηγεί στην κορυφή του εξωτερικού τείχους. Πίσωτης εκτυλίσσονται σκηνές από την κόλαση του Δάντη.Τα ουρλιαχτά της σφαγής αντηχούνε στα αυτιά της καιο κρότος των πυροβολισμών δυναμώνει. Μόλις φτάνειστο χείλος του τείχους, η Ευφροσύνη δένει με το ζωνάριτης το μικροσκοπικό μπόγο. Τον χαμηλώνει προσεκτικάαπό την έξω πλευρά του τείχους, μέχρι που ακουμπάειαπαλά σε έναν απαλό θάμνο άγριου θυμαριού, που βρί-σκεται μισοκρυμμένος στο φύλλωμα μιας αγριοσυκιάςκαι αφήνει την άκρη του ζωναριού να πέσει. Μόλις γυ-ρίζει, παγώνει σύγκορμη. Στη βάση της σκάλας στέκεταιένας Τούρκος, με το γιαταγάνι στο ένα χέρι και τη χα-τζάρα στο άλλο. Η Ευφροσύνη τρέχει στην άκρη τουοχυρού, μέχρι που δεν την βαστάνε πια τα πόδια της.Γέρνει στο τείχος και στρέφει πίσω το κεφάλι. Ο Τούρκος,με πρόσωπο και ρούχα να στάζουν αίμα, γελάει. Εκείνητον φτύνει κατάμουτρα με αψηφισιά.

«Ο διάολος να σε πάρει», τον καταριέται.




Εκείνος υψώνει θυμωμένος τη ματωμένη χατζάρατου από πάνω της αλλά, ανυπότακτη μέχρι τέλους, οΕυφροσύνη πηδάει από τα τείχη του μοναστηριού καικαταλήγει νεκρή στα βράχια.

Οι λίγες ψυχές που απέμειναν ταμπουρώνονται στηνεκκλησία. Τελικά οι πόρτες ανοίγουν διάπλατα και οιΤούρκοι, μη δείχνοντας κανένα έλεος, σφάζουν τους πάντες,εκτός από τις νέες γυναίκες που προορίζονται για τασκλαβοπάζαρα. Στο επίκεντρο της εκκλησίας, κάτω απότον Χριστό Παντοκράτορα, είναι ξαπλωμένη η Άρτεμις,σαν κοιμισμένη, με ένα ύφασμα να καλύπτει το σώματης. Ένας Τούρκος αξιωματούχος περνάει από πάνω τηςκαι, καταμεσής σε τούτο τον όλεθρο, κοντοστέκεται μεκομμένη την ανάσα μπροστά στην ομορφιά της.

«Korkma kadin! Sen benimsin! Μη φοβάσαι! Είσαιδική μου!» της λέει με λάγνο βλέμμα τραβώντας το ύφα-σμα για να αποκαλύψει τα ματωμένα ρούχα της. Σαντην Ευφροσύνη, η Άρτεμις τους πρόλαβε πριν τη θανα-τώσουν. Είχε βυθίσει το στιλέτο με την λαβή από νεφρίτη,που της είχε δώσει κάποτε για προστασία ο Γιασίμ Αλή,στην καρδιά της.

\Την επόμενη 'μέρα, την ώρα που ο ήλιος υψώνεται στονουρανό, ο ήχος οπλών που καλπάζουν στο θαμνότοποδυναμώνει σιγά σιγά. Ένα καστανοκόκκινο φαρί πλη-σιάζει τη λόχμη της αγριοσυκιάς. Ο καβαλάρης είναιεπιδέξιος. Μέσα σε μια στιγμή ανεβάζει το μικρό μπόγοστη σέλα του και ξεμακραίνει προς τα δένδρα. Μιαπολύχρωμη πεταλούδα φτερουγίζει επάνω από το χώμαπου βρέθηκε ξαπλωμένο το βρέφος. Εκεί κοντά, κατα-κόκκινες άγριες τουλίπες ξεδιπλώνουν τα πέταλά τουςστον πρωινό ήλιο και μια σιωπηλή γαλήνη απλώνεταιεπάνω από το μοναστήρι.




ΜΕΡΟΣ 1

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ



Λονδίνο, Σεπτέμβριος 1972Από όταν εγκαινιάστηκε δέκα χρόνια πριν, η ΓκαλερίΝάιτσμπριτζ είχε φιλοξενήσει μια σειρά επιτυχημένωνεκθέσεων. Κρίνοντας από το ενδιαφέρον του κοινού,η τελευταία έκθεση σπάνιων βυζαντινών εικόνων του14ου αιώνα υποσχόταν να είναι η καλύτερη μέχριτώρα. Έχοντας να φροντίσει ένα σωρό λεπτομέρειεςτης τελευταίας στιγμής, η Ελένη ήταν ιδιαιτέρως πο-λυάσχολη τις εβδομάδες που πέρασαν και ένιωθε εξα-ντλημένη. Κοίταξε το ρολόι της. Είχε πάει σχεδόνδέκα και μισή. Βεβαιώθηκε ότι όλα ήταν εντάξει μετα δελτία τύπου που θα αποστέλλονταν την επόμενη'μέρα, καληνύχτισε τους συνάδελφούς της και ξεκίνησεγια το σπίτι της.

Νωρίτερα το βράδυ εκείνο, είχε ρίξει δυνατή βροχή.Αντί να πάρει το λεωφορείο ως συνήθως, προτίμησε ναπερπατήσει στο βρεγμένο πεζοδρόμιο από το Νάιτσμπρι-τζ μέχρι το Μπέιζγουοτερ, για να καθαρίσει το μυαλότης. Τον τελευταίο καιρό δυσκολευόταν να σταματήσεινα σκέφτεται τη δουλειά· την είχε απορροφήσει πλήρως.Ο δρόμος της περνούσε δίπλα από την ελληνορθόδοξηεκκλησία της Αγίας Σοφίας. Γνώριζε καλά την εκκλησία,αφού την είχε επισκεφθεί πολλές φορές με τον πατέρατης – συνήθως Χριστούγεννα ή Πάσχα. Ύστερα από τονθάνατό του σπάνια έμπαινε μέσα. Για κά ποιον περίεργο

o

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1



λόγο, εκείνη τη νύχτα ένιωσε μια έντονη παρόρμησηνα μπει.

Τυλιγμένες στο βαρύ άρωμα του θυμιάματος καιστη λάμψη του στιλβωμένου μετάλλου, αγνοώντας τηνπαρουσία των γύρω τους, μερικές γυναίκες κάθοντανγονατιστές μπροστά στα εικονίσματα, αγγίζοντας καιφιλώντας τα, ψέλνοντας και κάνοντας τον σταυρό τους.Δεν ήταν τα ανεκτίμητης αξίας εικονίσματα της γκαλερίπου θα αποκαλύπτονταν την επομένη στο κοινό, παρ’όλα αυτά υπηρετούσαν τον ίδιο σκοπό· να προσφέρουνπαρηγοριά, ελπίδα και συγχώρεση στους πιστούς, όπωςέκαναν αιώνες πριν.

Η Ελένη πήρε ένα λεπτό, λευκό κερί από τη χρυσήκηροθήκη, το άναψε και το έμπηξε στην άμμο, δίπλαστα άλλα. Έκανε γαλήνια τον σταυρό της, ενώ σκε-φτόταν τη μητέρα της.

Μόλις έφτασε στο σπίτι, χτύπησε το τηλέφωνο. Θε-ωρώντας ότι ήταν από την γκαλερί, σήκωσε το ακου-στικό. Αναρωτιόταν τί πρόβλημα προέκυψε, ώστε νατης τηλεφωνήσουν τόσο αργά τη νύχτα. Με σπαστάαγγλικά και εμφανώς ταραγμένη, η γυναίκα στηνάλλη άκρη της γραμμής συστήθηκε ως Χρυσούλα, εδώκαι χρόνια υπηρέτρια και φίλη της Μαρίας, της θείαςτης Ελένης.

«Να με συμπαθάς που σου τηλεφωνώ τόσο αργά,Ελένη, αλλά έχω άσχημα νέα. Η θεία σου, η Μαρία, είναιβαριά άρρωστη. Ο γιατρός της δίνει ελάχιστες ημέρεςζωής και θέλει οπωσδήποτε να σε δει. Μπορείς να ταξι-δέψεις στην Αθήνα όσο το δυνατόν γρηγορότερα;»

«Δεν είναι εύκολο», αποκρίθηκε η Ελένη. «Έχω κάτιπολύ σημαντικό...»

«Ελένη, σε θερμοπαρακαλώ. Σε ικετεύω. Σε ζητάει».Η φωνή της Χρυσούλας φανέρωνε πόσο επείγουσα




ήταν η παράκλησή της. Άρχισε να κλαίει. «Μόνο η πα-ρουσία σου θα την ανακουφίσει και θα της επιτρέψεινα πεθάνει γαλήνια».

Η Ελένη ένιωσε ένα ρίγος στη ραχοκοκκαλιά· ελά-χιστα πράγματα γνώριζε για την αδερφή της μητέραςτης. Πέρασαν χρόνια από τότε που τους επισκέφθηκεστο Λονδίνο και, ούτως ή άλλως, έμεινε για λίγεςμόνο ημέρες. Ύστερα από αυτό, δεν ξανάκουσαν νέατης. Γιατί θεωρούσε αναγκαίο να τη δει μετά απότόσον καιρό; Όποια και αν ήταν η αιτία, η Ελένη ένιω -σε να την πνίγει μια ανησυχία που αρνούνταν να κα-ταλαγιάσει και άθελά της απάντησε: «Εντάξει, Χρυ-σούλα. Πες στη θεία Μαρία ότι θα έρθω εκεί όσο πιογρήγορα μπορώ».

Σερβίροντας στον εαυτό της ένα δυνατό ποτό γιανα καλμάρει τα νεύρα της, πήρε στα χέρια μια ασπρό-μαυρη φωτογραφία από το ράφι του τζακιού. Δεν γνώ-ρισε ποτέ τη μητέρα της, παρ’ όλα αυτά η νεαρή γυ-ναίκα, που καθόταν στα σκαλοπάτια του Παρθενώναπερνώντας το χέρι ανάμεσα στα λαμπερά, μαύρα μαλ -λιά της και χαμογελώντας στον φωτογραφικό φακό,δεν της ήταν άγνωστη. Στην πραγματικότητα, η Ελένηένιωθε απέραντη τρυφερότητα για τη γυναίκα πουήθελε να πιστεύει ότι την παρακολουθούσε από τοράφι του τζακιού όλα αυτά τα χρόνια· τη γυναίκα στηνοποία μιλούσε με τέτοια άνεση, θαρρείς και στεκότανδίπλα της. Εδώ και χρόνια η Ελένη λαχταρούσε να τα-ξιδέψει στην Ελλάδα και να γνωρίσει την πατρίδα τηςμητέρας της. Ένιωσε κάτι να αναδεύεται βαθιά μέσατης. Η στιγμή ήταν ακατάλληλη, αλλά η λειτουργίατης γκαλερί μπορούσε να συνεχιστεί και χωρίς την πα-ρουσία της για λίγο καιρό. Ένιωσε μια ανεξήγητη πα-ρόρμηση να μάθει περισσότερα.




H ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ Σ - Kathryn GauciΚεφάλαιο 22: Σμύρνη, δεύτερη...

Documents

Transcript of H ΚΕΝΤΗΣΤΡΑ ΤΗΣ Σ - Kathryn GauciΚεφάλαιο 22: Σμύρνη, δεύτερη...