H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

79
ADOEFO ΒΙΟΥ CASARES J, L.BOR@ES ΑΓΡΑ ί) Lia:

description

Απλά ΤΕΛΕΙΟ. Adolfo Bioy Casares

Transcript of H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

Page 1: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

ADOEFO ΒΙΟΥ

CASARES

J, L.BOR@ES ΑΓΡΑ 'î

ί) Lia:

Page 2: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

Η Ε Φ Ε Υ Ρ Ε Σ Η ΤΟΥ Μ Ο Ρ Ε Λ

Page 3: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

A D O L F O B I O Y CASARES

8 , - é ^ f

ADOLFO BIOY CASARES

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ

TOY ΜΟΡΕΛ Πρόλογος

J O R G E L U I S B O R G E S

Μετάφραση: Παναγιώτης Εναγγελίδης

I 3 ^ f t

M -Ml

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ - 1986

Page 4: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

Τίτλος πρωτοτύπου:

La invencion de Morel

Prologo de J. L. Borges, Buenos Aires, Editorial Losada, 1940.

Σχέδιο εξωφύλλου: Fiat modes pereat ars λιθογραφία τοϋ Max Ernst, 1919.

α ανατύπωση

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ - Σταυρός Πετσόποολος. Πλατεία Σταδίου 5, 116 35 'Αθήνα τηλ. 7228.263

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο STEVENSON, γύρω στα 1882, παρατήρησε πώς

οι βρετανοί αναγνώστες περιφρονούσαν λίγο τις πε

ριπέτειες και δτι ήταν της γνώμης πώς ήταν πολύ

πιο περίτεχνο να γραφτεί ενα μυθιστόρημα χωρίς

πλοκή ή μία πλοκή υποτυπώδη, ατροφική. Ό José

Ortega y Gasset — Ή άπανθρωποποίηση της τέ

χνης, 1925 — επιχειρεί να αιτιολογήσει τήν περι

φρόνηση πού παρατήρησε 6 Στήβενσον και κατα

λήγει στην σελίδα 96 πώς ((είναι πολν δύσκολο να

επινοήσουμε σήμερα μια περιπέτεια ικανή να αγγί

ξει τήν ανώτερη ευαισθησία μας», και στην 97 πώς

αυτή ή επινόηση ((είναι πρακτικά αδύνατη». Σε άλ

λες σελίδες, σχεδόν σε ôL•ς τις âλL•ς σελίδες, συνη

γορεί υπέρ τοϋ ((ψvχoL•γικoϋ» μυθιστορήματος,

και είναι της γνώμης δτι ή απόλαυση πού προσφέ-

Page 5: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

JORGE LUIS BORGES

ρουν ol περιπέτειες είναι ανύπαρκτη ή παιδαριώδης.

Τέτοια είναι αναμφίβολα ή κοινή γνώμη τον 1882,

τον 1925 και ακόμα και τοϋ 1940. Μερικοί συγγρα

φείς (ανάμεσα στους οποίους με ευχαρίστηση συγ

καταλέγω και τον Adolfo Bioy Casares) κρίνουν

εύλογο va διαφωνούν. Θα συνοψίσω εδώ τα βασικά

σημεία αυτής τής διχογνωμίας.

Το πρώτο (τοϋ όποιου τον παράδοξο χαρακτήρα

δεν θέλω οϋτε να υπερτονίσω ούτε να μετριάσω) εί-

ναΐ'ή εσώτερη δύναμη τοϋ περιπετειώδους μυθιστο

ρήματος. Το μυθιστόρημα χαρακτήρων —«ψυχο

λογικό»— έχει την τάση να γίνει αναφορά. ΟΙ ρώ

σοι και οι μαθητές των ρώσων έχουν δείξει κατά

κόρον δτι κανένας χαρακτήρας δεν είναι αδύνατος:

αΰτόχειρες λόγω ευτυχίας, δολοφόνοι από φιλαν

θρωπία, πρόσωπα που λατρεύονται μέχρις σημείου

να χωριστούν για πάντα, προδότες από πάθος ή τα

πεινότητα... Αυτή ή πλήρης ελευθερία καταλήγει να

ισοδυναμεί με την πλήρη αταξία. Άπ' την άλλη με

ριά το «ψυχολογικό» μυθιστόρημα θέλει να είναι

και μυθιστόρημα «ρεαλιστικό»: προτιμάει να μας

κάνει να ξεχνάμε τόν χαρακτήρα του ώς λεκτικοϋ

τεχνάσματος και μετατρέπει την κάθε μάταιη λε

πτομέρεια (ή την κάθε άτονη ασάφεια) σε μια και

νούρια πινελιά αληθοφάνειας. 'Υπάρχουν σελίδες,

υπάρχουν κεφάλαια τον Marcel Proust, πού σαν

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

επινοήσεις είναι απαράδεκτα: και στα όποια, χωρίς

να το καταλάβουμε, αφηνόμαστε όπως στην άνον-

σιότητα και ραθυμία τής καθημερινότητας. Το περι

πετειώδες μυθιστόρημα, σε αντάλλαγμα, δεν προ

τείνεται σαν μια μεταγραφή τής πραγματικότητας:

είναι ενα τεχνητό αντικείμενο πού δεν έχει ανάγκη

να δικαιολογεί τα μέρη του. Ό φόβος μήπως κα

ταλήξει στην απλή διαδοχική ποικιλία τοϋ Χρυσού

γάιδαρου, τών επτά ταξιδιών τοϋ Σεβάχ ή τοϋ Δον

Κιχώτη, τοϋ επιβάλλει μια δυνατή πλοκή.

'Ανέφερα ενα θέμα διανοητικής τάξης' ύπάρ-

χονν άλλα εμπειρικού χαρακτήρα. "Ολοι μουρμουρί

ζουν θλιμμένα δτι ό αιώνας μας δεν είναι ικανός να

ύφάνει ενδιαφέρουσες πλοκές• κανείς δεν αποτολμάει

να κάνει τη διαπίστωση πώς αν ετούτος ό αιώνας

ΐχει κάποια υπεροχή πάνω στους προηγούμενους,

αυτή ή υπεροχή είναι τών πλοκών. Ό Στήβενσον

είναι πιο παθιασμένος, πιο ποικίλος, πιο διαυγής,

ίσως πιο άξιος τής απόλυτης φιλίας μας από τόν

Chesterton• άλλα οι πλοκές πού ξετυλίγει είναι

κατώτερες. Ό De Quincey, σε νύχτες λεπτότατου

τρόμου, βυθίστηκε στην καρδιά λαβυρίνθων, άλλα

δεν αποκρυστάλλωσε τήν εντύπωση τών Unutte

rable and self-repeating infinities σε μύθους πού

μπορούν να συγκριθούν μ' αυτούς τοϋ Kafka. Δίκαια

παρατηρεί ο Όρτέγκα υ Γκασσετ δτι ή «ψυχολο-

Page 6: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

10 JORGE LUIS BORGES

για» τον Balzac δεν μας Ικανοποιεί' το ίδιο μπο

ρούμε να πούμε και για τις πλοκές του. Στον Shake

speare, στον Cervantes, αρέσει ή άντινομική

Ιδέα ενός κοριτσιού πού, χωρίς αυτό να μειώσει την

ομορφιά τον, κατορθώνει να περάσει για άντρας'

αυτό το τέχνασμα δεν λειτουργεί πια για μας. Πι

στεύω πώς είμαι απαλλαγμένος από κάθε προκατά

ληψη μοντερνισμού, από οποιαδήποτε αυταπάτη

πώς τό χθες διαφέρει βαθιά απ' το σήμερα ή θά δια

φέρει άπ τό αύριο' αλλά θεωρώ πώς καμιά άλλη

εποχή δεν κατέχει μυθιστορήματα τόσο αξιοθαύ

μαστης πλοκής δπως τό The turn of the screw

[HENRY JAMES, ελλ. τίτλος: To στρίψιμο της βί

δας], δπως τό DerProzess [FRANZ KAFKA, ελλ.

τίτλος: Ή δίκη], δπωςτό Le Voyageur sur la ter

re [JULIEN GREEN, ελλ. τίτλος: Ό ταξιδιώ

της πάνω στη γη], ή δπως αυτό πού κατάφερε στο

Μπουένος "Αιρες δ Άντόλφο Μπιόυ Κασάρες.

Ή μνθιστοριογραφία αστυνομικού χαρακτήρα

—άλλο τυπικό είδος αυτού τού αιώνα πού δεν μπο

ρεί νά εφεύρει πλοκές— αφηγείται μυστηριώδη

συμβάντα πού κατόπιν ενα λογικό γεγονός δικαιο

λογεί και εικονογραφεί• δ 'Αντόλφο Μπιόυ Κασά

ρες, σ' αυτές τις σελίδες, λύνει με επιτυχία ενα πρό

βλημα ίσως ακόμη πιο δύσκολο. Ξεδιπλώνει μια

'Οδύσσεια θαυμάτων πού δεν μοιάζει νά επιδέχον-

ΠΡΟΛΟΓΟΣ HI

ται άλλο κλειδί απ' την παραίσθηση ή τό σύμβολο,

και τ à αποκρυπτογραφεί πλήρως, με τη μεσολά

βηση ενός και μόνον φανταστικού αλλά δχι υπερ

φυσικού αξιώματος. Ό φόβος μήπως περιπέσω σε

πρώιμες ή μερικές αποκαλύψεις μού απαγορεύει

την εξέταση της πλοκής και τών πολυάριθμων λε

πτεπίλεπτων ευρημάτων της εκτέL•σης. "Άς αρκε

σθώ νά δηλώσω δτι δ Μπιόυ ανανεώνει λογοτεχνικά

μια αντίληψη πού ό Άγιος Αυγουστίνος και ό Ώ-

ριγένης αρνήθηκαν, πού δ Louis Auguste Blanqui

ανάλυσε και πού είπε με αξιομνημόνευτη μουσική

δ Dante Gabriel Rossetti:

I have been here before,

But when or how I cannot tell:

I know the grass beyond the door,

The sweet keen smell,

The sighing sound, the lights around the shore...*

* Ελεύθερη έλλην. μετάφραση : Ξαναπέρασα άπα δω κάποτε,

Άλλα πότε καΐ πώς δεν μπορώ να πω: Γνωρίζω το χορτάρι πέρα απ' την πόρτα, Τή γλνκιά διαπεραστική μυρωδιά, Τον υπόκωφο ήχο, τα φώτα γύρω άπ' την ακτή...

(Σημ. έλλην. έκδοσης)

Page 7: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

12 JORGE LUIS BORGES

Στα Ισπανικά δεν είναι συχνά, μπορώ να πω μά

λιστα πώς είναι σπανιότατα, τα έργα εκλογικευ

μένης φαντασίας. Οι κλασικοί καταπιάστηκαν με

την αλληγορία, τις υπερβολές της σάτιρας και, καμιά

φορά, την καθαρή λεκτική άσυνάφεια' πρόσφατα δεν

μοΰ 'ρχονται στο νοϋ παρά κανένα αφήγημα των

Παράξενων δυνάμεων και κανένα τοΰ Santiago

Dabove, άδικα ξεχασμένο. Ή εφεύρεση τοΰ Μορέλ

(της οποίας δ τίτλος νίϊκά παραπέμπεις' έναν άλ

λο νησιώτη εφευρέτη, τον Μορώ*) μεταφέρει στα

χώματα μας και στη γλώσσα μας ενα καινούριο

είδος.

"Εχω συζητήσει με τον συγγραφέα του τις λε

πτομέρειες της πλοκής του, την εχω ξαναδιαβάσει.

Δεν μοϋ φαίνεται ανακρίβεια ή υπερβολή να την

χαρακτηρίσω τέλεια.

JORGE Luis BORGES

* H.G. WELLS: The Island of Dr. Moreau (To νησί του Δρος Μορώ), 1896 (Σημ. έλλην. έκδοσης). Ό Adolfo Bioy Casares και 6 J. L. Borges τα 1943.

Page 8: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

(V

Στον Jorge Luis Borges

\

Σ ΗΜΕΡΑ, σ' αυτό το νησί, συνέβη ένα θαύμα. Το καλοκαίρι ήρθε πρόωρα. Έβαλα το κρεβά

τι κοντά στην πισίνα καΐ βουτούσα μέχρι πολύ αργά. ΤΗταν αδύνατο να κοιμηθώ. Δύο ή τρία λεπτά άπ' έξω ήταν αρκετά να μετατρέψουν σέ ίδρωτα τό νερό πού θα έπρεπε να μέ προστατέψει άπ' την τρομερή άπνοια. Τα χαράματα με ξύπνησε ένας φωνό-γραφος. Δεν μπόρεσα να γυρίσω στο μουσείο, νά πάρω τα πράγματα. Έφυγα προς τα φαράγγια. Βρίσκομαι στις νότιες παρυφές, ανάμεσα σέ υδρόβια φυτά, αγανακτισμένος άπ' τα κουνούπια, βουτηγμένος μέχρι τή μέση ατή θάλασσα ή σέ βρώμικα ρεύματα, βλέποντας πώς βίασα παράλογα τή φυγή μου. Νομίζω πώς αυτοί οί άνθρωποι δέν ήρθαν σέ αναζήτηση μου' Ι'σως να μήν μ' έχουν καν δει. 'Αλλά ακολουθώ το πεπρωμένο' στερημένος άπ' δλα, περιορισμένος στον πια άξενο, λιγότερο κατοικήσιμο τόπο τοΰ νησιού, σέ βάλτους πού ή θάλασσα σκεπάζει μια cpopà, τή βδομάδα.

Αυτά τα γράφω για ν' αφήσω μια μαρτυρία τοΰ

Page 9: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

16 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

άντίξοοη θαύματος. "Αν σε λίγες μέρες δεν πεθάνω άπό πνιγμό ή αγωνιζόμενος για τήν ελευθερία μου, ελπίζω να γράψω τήν 'Υπεράσπιση ενώπιον επιζώντων καί Ινα''Εγκώμιο τον Μάλθονς. Θά επιτεθώ, μέσα άπ' αυτές τις σελίδες, ατούς εξολοθρευτές των δασών καί τών έρημων. Θα δείξω δτι δ κόσμος, μέ τήν τελειοποίηση τών αστυνομιών, των έγγραφων, της δημοσιογραφίας, της ραδιοτηλεφωνίας, τών τελωνείων, κάνει ανεπανόρθωτο οποιοδήποτε λάθος της δικαιοσύνης καί είναι μια οργανωμένη κόλαση για τους καταδιωγμένους. Δέν μπόρεσα μέχρι τώρα να γράψω παρά μόνο αυτή τή σελίδα, πού χθες ακόμα δέν πρόβλεπα. Πόσες απασχολήσεις υπάρχουν στό έρημο νησί! Τί αξεπέραστη είναι ή σκληρότητα τοΰ ξύλου! Πόσο πιό μεγάλο είναι τό διάστημα, άπ' τό αεικίνητο πουλί!

"Ενας Ιταλός πού πουλούσε χαλιά στην Καλ-κούτα μοΰ 'δώσε τήν Εδέα νά 'ρθω' είπε (ατή γλώσσα του) : — Για ένα φυγά, για σας, μόνο ένα μέρος υπάρχει στον κόσμο,, άλλα αυτό τό μέρος δέν κατοικείται. Είναι ενα νησί. Τό 1924, πάνω κάτω, κάποιοι λευκοί κατασκεύασαν ενα μουσείο, ένα παρεκλήσι, μία πισίνα. Τα έργα αποπερατώθηκαν καί εγκαταλείφθηκαν.

Τόν διέκοψα' ήθελα τή βοήθεια του για τό ταξίδι" δ έμπορας συνέχισε: — Δέν τό πλησιάζουν οϋτε ol κινέζοι πειρατές, ούτε τό κατάλευκο πλοϊο του Ινστιτούτου Ροκφέλλερ.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 17

Είναι ή εστία μιας άρρώστειας, ακόμα μυστηριώδους, πού σκοτώνει άπ' έξω προς τα μέσα. Πέφτουν τα νύχια, τα μαλλιά, πεθαίνουν τό δέρμα καί δ κερατοειδής τών ματιών, καί τό σώμα ζει οχτώ μέχρι δεκαπέντε μέρες. Οι άντρες του πληρώματος ενός ατμόπλοιου πού είχε αγκυροβολήσει στό νησί ήταν γδαρμένοι, φαλακροί, χωρίς νύχια —όλοι vzxpoï— δταν τους βρήκε τό γιαπωνέζικο καταδρομικό Να-μούρα. Τό ατμόπλοιο^ βυθίστηκε μέ κανονιοβολισμούς.

Άλλα τόσο φριχτή ήταν ή ζωή μου, πού αποφάσισα νά φύγω... Ό 'Ιταλός θέλησε νά μέ μεταπείσει' τόν κατάφερα να μέ βοηθήσει.

Χθες τό βράδυ, για εκατοστή ψορά, κοιμήθηκα σ' αυτό τό άδειο νησί... Κοιτάζοντας τα κτίρια, σκεφτόμουν πόσο θα στοίχισε νά ïp%ow αυτές οι πέτρες, πόσο πιό εύκολο θα ήταν νά είχαν χτίσει ένα τουβλόσπιτο. Κοιμήθηκα αργά καί ή μουσική καί ο! φωνές μέ ξύπνησαν τα χαράματα. Ή ζωή τοΰ φυγάδα μοΰ έχει ελαφρύνει τόν ύπνο: είμαι σίγουρος δτι δέν έχει έρθει κανένα καράβι, κανένα αεροπλάνο, κανένα κατευθυνόμενο. 'Εντούτοις, άπ' τήν μιά στιγμή στην άλλη, σ' αυτή τή βαριά καλοκαιρινή νύχτα, οΕ θαμνώδεις πλαγιές τοΰ λόφου γέμισαν ανθρώπους πού χορεύουν, κάνουν περιπάτους καί κολυμπάνε στην πισίνα, σαν παραθεριστές εγκατεστημένοι άπό καιρό στό Τέκες ή στό Μαρίενμπαντ.

Page 10: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

18 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ΑΠΟ ΤΑ ΒΡΩΜΙΚΑ ΝΕΡΑ των βάλτων βλέπω το πάνω μέρος τοΰ λόφου, τους παραθεριστές πού κατοικούν το μ,ουσεΐο. Για την ανεξήγητη εμφάνιση τους θα μπορούσα να υποθέσω πώς είναι το αποτέλεσμα της ζέστης της χθεσινής νύχτας στο μυαλό μου' άλλα έδώ δέν πρόκειται για παραισθήσεις, ούτε για εικόνες: εχω να κάνω μέ αληθινούς ανθρώπους, τουλάχιστον τόσο αληθινούς δσο κι Ιγώ.

Είναι ντυμένοι μέ ρούχα ίδια μ' εκείνα πού φο-ριόντουσαν πριν λίγα χρόνια: επιτήδευση πού φανερώνει (μοΰ φαίνεται) μια τέλεια ματαιότητα' εντούτοις πρέπει να αναγνωρίσω πώς σήμερα είναι πολύ συνηθισμένο να μας εμπνέει θαυμασμό ή μαγεία τοϋ άμεσου παρελθόντος.

Σπρωγμένος, ποιος ξέρει άπό ποια μοίρα καταδικασμένου σέ θάνατο, τους παρατηρώ, χωρίς να μπορώ να κάνω διαφορετικά, συνεχώς. Χορεύουν ανάμεσα στις πλούσιες σέ έχιδνες 'θαμνώδεις πλαγιές τοϋ λόφου. Είναι αθέλητοι εχθροί πού, για ν' ακούσουν τή Βαλένθια ή το Τσάι για δύο (Tea for two) —ένας ισχυρότατος φωνόγραφος τα έχει επιβάλλει πάνω ατό θόρυβο τοϋ άνεμου καί τής θάλασσας—, μου στερούν δλα δσα μοΰ στοίχισαν τόση δουλειά, καί είναι απαραίτητα για να μην πε-θάνο), μέ παραγκωνίζουν στη θάλασσα καί σέ δηλητηριώδεις βάλτους.

Τό παιχνίδι τοϋ να τους κοιτάζω είναι επικίνδυνο' δπως κάθε συνάθροιση πολιτισμένων ανθρώπων, πρέπει να σέρνουν πίσω τους μια δδό δακτυ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 19

λικών αποτυπωμάτων καί προξένων, πού θά μέ ξαναστείλει, αν μέ ανακαλύψουν, μέσα άπα μερικές ιεροτελεστίες ή διατυπώσεις, στο μπουντρούμι.

Υπερβάλλω: κατά κάποιο τρόπο μέ γοητεύει να κοιτάζω αυτούς τους απαίσιους παρείσακτους — πάει τόσος καιρός πού δέν βλέπω ανθρώπους' άλλα θά ήταν αδύνατο νά τους κοιτάζω δλη την ώρα:

Πρώτο: γιατί έχω πολλή δουλειά' δ τόπος είναι ικανός να σκοτώσει και- τδν πιό άξιο νησιώτη' μόλις έφτασα' είμαι χωρίς εργαλεία.

Δεύτερο: γιατί υπάρχει ό κίνδυνος νά μέ πιάσουν δταν τους κοιτάζω ή στην πρώτη επίσκεψη πού θά κάνουν σ' αυτή τήν περιοχή' αν θέλω νά το αποφύγω πρέπει να κατασκευάσω κρησφύγετα μες στις λόχμες.

Τελικά: γιατί είναι πρακτικά ζύσχολο να τους βλέπω: βρίσκονται στην κορφή τοΰ λόφου καί για κάποιον πού τους κατασκοπεύει άπό έδώ είναι σαν φευγαλέοι γίγαντες' μπορώ νά τους δώ μόνο δταν πλησιάζουν στα φαράγγια.

Ή κατάσταση μου είναι αξιοθρήνητη. Πρέπει νά ζήσω σ' αυτές τις παρυφές, σέ μια στιγμή πού οί παλίρροιες ανεβαίνουν πιό πολύ παρά ποτέ. Έδώ καί λίγες μέρες έγινε ή πιό μεγάλη πού εχω δει από τότε πού βρίσκομαι στό νησί.

"Οταν νυχτώνει μαζεύω κλαδιά καί τα σκεπάζω μέ φύλλα. Δέν μέ παραξενεύει πιά νά ξυπνήσω μέσα στα νερά. Ή παλίρροια ανεβαίνει γύρω στις εφτά τό πρωί' καμιά φορά φτάνει πρόωρα. Άλλα

Page 11: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

20 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μια ψορα. τή βδομάδα υπάρχουν άνοδοι πού μπορούν να αποβούν μοιραίες. Χαρακιές στον κορμό των δέντρων είναι ή λογιστική τών ήμερων' ένα λάθος και τα πνευμόνια μου θα γεμίσουν νερό.

Αισθάνομαι με δυσαρέσκεια πώς ετούτες οι σελίδες μετασχηματίζονται σε διαθήκη. "Αν είναι να γίνει έτσι, πρέπει να φροντίσω ώστε οι ισχυρισμοί μου να μπορούν να επαληθευτούν' οδτως ώστε κανείς, βρίσκοντας με καμιά φορά ύποπτο παραποίησης, να μήν πιστέψει πώς ψεύδομαι δταν λέω δτι με έχουν καταδικάσει άδικα. Θα βάλω σαν προμετωπίδα ετούτης τής αναφοράς τήν ρήση τοϋ Λεονάρντο — Ostinato rigore* — και θα προσπαθήσω να τήν ακολουθήσω.

Πιστεύω πώς αυτό το νησί ονομάζεται Βίλλινγκς και δτι ανήκει στό αρχιπέλαγος τών Έλλίσε**. Άπα τον Ιμπορο χαλιών Νταλμάσιο Όμπρεγιέρι (δδός Χιντεραμπαντ 21, προάστειο του Ραμκρισναπούρ, Καλκούτα), θα μπορέσετε να εξασφαλίσετε πιο ακριβείς πληροφορίες. Αυτός ο 'Ιταλός μέ συντήρησε κάμποσες μέρες πού πέρασα τυλιγμένος σε περσικά χαλιά' ύστερα μέ φόρτωσε στό αμπάρι ενός

* Λατινικά στό κείμενο: «Μέ επίμονη αυστηρότητα». ** Αμφιβάλλω. Μιλάει για ενα λόφο και για δέντρα

διαφόρων ειδών. Τά νησιά Έλλίσε — ή τ ώ ν λ ι μ ν ο θ α λ α σ σ ώ ν — είναι επίπεδα και δέν έχουν άλλα δέντρα έκτος άπό κοκ'οφοίνικες ριζωμένους στή σκόνη τών κοραλιών. (Σημ. τοϋ εκδότη τοϋ χειρογράφου.)

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 21

πΐοίου. Δέν τόν εκθέτω μέ τό να τόν μνημονεύσω σε τούτο το ημερολόγιο" δέν είμαι αχάριστος μαζί του... Ή 'Υπεράσπιση ενώπιον 'Επιζώντων δέν θ' αφήσει αμφιβολίες: δπως στην πραγματικότητα, έτσι και στή μνήμη τών ανθρώπων —δπου ίσως και να βρίσκεται δ ουρανός—, ό Όμπρεγιέρι θα έχει υπάρξει φιλάνθρωπος προς έναν άδικα καταδιωγμένο πλησίον του, καί μέχρι πού να σβήσει και ή τελευταία ανάμνηση του, θα τόν κρίνουν μέ καλοσύνη.

'Αποβιβάστηκα στην Ραμπάουλ' εφοδιασμένος μέ ενα σημείωμα τοΰ έμπορου, επισκέφτηκα ενα μέλος τής πιό γνωστής εταιρείας τής Σικελίας' κάτω απ' τή μεταλλική λάμψη τοΰ φεγγαριού, μές στον καπνό τών εργοστασίων κονσέρβας θαλασσινών, έλαβα τ'ις τελευταίες δδηγίες καί μια κλεμμένη βάρκα' κωπηλάτησα απεγνωσμένα, έφτασα στό νησί (μέ μια πυξίδα πού δέν καταλαβαίνω' χωρίς προσανατολισμό' χωρίς καπέλο' άρρωστος' μέ παραισθήσεις) " ή βάρκα έξώκοιλε στίς άμμους τής ανατολικής πλευράς (χωρίς αμφιβολία ol κοραλένιοι ύφαλοι πού ζώνουν τό νησί ήταν σκεπασμένοι άπ' τό νερό) ' έμεινα στή βάρκα πάνω άπό μια μέρα, χαμένος στα επεισόδια εκείνης τής φρίκης, ξεχνώντας δτι είχα φτάσει.

Page 12: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

22 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Η ΒΛΑΣΤΗΣΗ TOT ΝΗΣΙΟΤ είναι άφθονη. Φυτά, λειβάδια, ανοιξιάτικα, καλοκαιρινά, φθινοπωρινά, χειμωνιάτικα λουλούδια, εναλλάσσονται μέ βιασύνη, πιο βιαστικά να γεννηθούν άπ' τό να πεθάνουν, κατακλύζοντας τα μεν τον χρόνο και τή γη των άλλων σε ασφυκτική συσσώρευση. Αντίθετα, τα δέντρα είναι άρρωστα" οί κορφές τους είναι ξε-

"ρές, ο! κορμοί ξεπετάγονται ρωμαλαίοι. Βλέπω δύο εξηγήσεις: ή τα χορτάρια ρουφάνε τή δύναμη τοϋ εδάφους ή οί ρίζες των δέντρων έχουν φτάσει τήν πέτρα (τό δτι τα νέα δέντρα είναι υγειή μοιάζει να επιβεβαιώνει τήν δεύτερη υπόθεση) . Τα δέντρα τοϋ λόφου έχουν τόσο σκληρύνει, πού είναι αδύνατο να δουλευτούν' ούτε μ' αυτά πού είναι κάτω μπορεί να γίνει τίποτε' διαλύονται με την πίεση των δακτύλων καί μένει στο χέρι Ινα. κολλώδες πριονί-δι, μερικές μαλακές άγκίδες.

ΣΤΟ ΑΠΑΝΩ ΜΕΡΟΣ του νησιού, που έχει τέσσερα κατάφυτα φαράγγια (τα δυτικά φαράγγια είναι βραχώδη) , είναι τό \χουσεϊο, τό παρεκκλήσι, ή πισίνα. Καί οί τρεις κατασκευές είναι σύγχρονες, γωνιώδεις, λείες, άπό άστίλβωτη πέτρα. Ή πέτρα, δπως τίς περισσότερες φορές, μοιάζει κακή απομίμηση καί δεν εναρμονίζεται τέλεια μέ τό στυλ.

Τό παρεκκλήσι είναι ένα στενόμακρο, πλακου-τσωτό κουτί (αυτό τό κάνει να μοιάζει πολύ μα-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 23

κρύ). Ή πισίνα είναι καλοφτιαγμένη άλλα, καθώς δέν ξεπερνάει τό επίπεδο τοϋ εδάφους, αναπόφευκτα γεμίζει έχιδνες, βατράχια, φρύνους καί υδρόβια έντομα. Τό \ιο\>σεϊο είναι Ινα μεγάλο κτίριο, μέ τρία πατώματα, χωρίς ορατή στέγη, μέ μια στοά μπροστά καί άλλη μια μικρότερη πίσω καί μέ Ινα κυλινδρικό τιύρ^ο.

Τό βρήκα ανοιχτό' εγκαταστάθηκα αμέσως μέσα.' Τό λέω \i.oua£lo γιατί έτσι τό 'λέγε δ Ιταλός έμπορας. Τί λόγους είχε; Ποιος ξέρει άν κι αυτός δ ίδιος τους γνωρίζει. Θά μπορούσε, να είναι Ινα μεγαλοπρεπές ξενοδοχείο για πενήντα άτομα περίπου ή ενα σανατόριο.

"Εχει Ινα χώλ μέ βιβλιοθήκες ανεξάντλητες καί ανεπαρκείς: δέν έχει άλλο άπό μυθιστορήματα, ποίηση, θέατρο (άν δεν λάβουμε υπόψη Ινα βιβλιαράκι —Μπελιδόρ: Travaux - Le Moulin Perse* Παρίσι, 1937— πού ήταν πάνω σέ μια κονσόλα άπό πράσινο μάρμαρο καί πού τώρα φουσκώνει μιά τσέπη άπ' αυτό τό κουρελιασμένο παντελόνι πού φο-ράω. Τό πήρα γιατί τό όνομα «Μπελιδόρ» μοΰ φάνηκε παράξενο καί γιατί αναρωτήθηκα μήπως τό κεφάλαιο Moulin Perse έδινε καμία εξήγηση γι ' αυτό τό μύλο πού βρίσκεται στις παρυφές). Διέτρεξα τα ράφια αναζητώντας βοήθεια για ορισμένες έρευνες πού ή δίκη διέκοψε καί πού στή μοναξιά τοϋ νησιού επιχείρησα να συνεχίσω (πιστεύω πώς χά-

* Μελέτες — Ό περσικός μύλος.

Page 13: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

24 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

νουμε τήν αθανασία γιατί ή αντίσταση στον θάνατο δέν έχει εξελιχτεί' οί τελειοποιήσεις της εμμένουν στην αρχική, στοιχειώδη ιδέα: να κρατηθεί ζωντανό δλο τό σώμα. Θα έπρεπε απλά καί μόνο να αναζητήσουμε τή διατήρηση αύτοϋ πού ενδιαφέρει τη συνείδηση).

Στό χώλ οί τοίχοι είναι άπό ροζ μάρμαρο, μέ μερικές πράσινες λωρίδες σαν αναδυόμενες κολώνες. Τα παράθυρα μέ τα μπλε τζάμια θά 'φταναν τό ανώγειο τοΰ πατρικού μου. Τέσσερις αλαβάστρινοι κάλυκες, δπου θα μπορούσαν να •κρυφτούν δυο δωδεκάδες άνθρωποι, ακτινοβολούν ηλεκτρικό φώς. Τα βιβλία καλυτερεύουν λιγάκι αύτη τή διακόσμηση. Μια πόρτα βγάζει ατή στοά, μια άλλη στό στρογγυλό σαλόνι, μια τρίτη πολύ μικρή, κρυμμένη πίσω άπό Ινα παραβάν, στη γυριστή σκάλα.

Στή στοά αρχίζει ή κεντρική σκάλα άπό γυψο-μάρμαρο και. στρωμένη μέ χαλί. 'Υπάρχουν ψάθινες καρέκλες καί;όί τοίχοι είναι σκεπασμένοι μέ βιβλία.

Ή τραπεζαρία είναι περίπου δεκάξι ΙπΙ δώδεκα μέτρα. Πάνω σέ τριπλές μαονένιες κολώνες, σέ κάθε τοίχο, υπάρχουν μπαλκόνια πού είναι σαν θεωρεία για τέσσερις καθισμένες θεότητες άπό τερρα-κότα: —μία σέ κάθε θεωρείο— μισο-ίνδές, μισο-αί-γύπτιες, σέ ώχρα" είναι τρείς φορές μεγαλύτερες άπό έναν άνθρωπο' τις περιβάλλουν σκούρα προεξέχοντα φύλλα, άπό γύψινα φυτά. Κάτω άπ' τα μπαλκόνια υπάρχουν μεγάλα πανώ μέ σχέδια τοΰ Φουζι-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 25

τά πού δημιουργούν παραφωνία (λόγω ταπεινότητας) .

Τό πάτωμα τοΰ στρογγυλού σαλονιοΰ είναι ένα ενυδρείο. Σέ αόρατα γυάλινα κουτιά, στό νερό, υπάρχουν ηλεκτρικές λάμπες (δ μοναδικός φωτισμός αύ-τοΰ τοΰ δωματίου χωρίς παράθυρα). Θυμάμαι τόν τόπο μέ αηδία. "Οταν έφτασα υπήρχαν εκατοντάδες νεκρά ψάρια: τό να τά βγάλω, υπήρξε μια φρικιαστική επιχείρηση' άφησα να τρέξει νερό, μέρες και μέρες, άλλα πάντα εκεί μέσα μέ παίρνει μυρωδιά άπό σάπιο ψάρι (πού θυμίζει τις ακτές της πατρίδας, γεμάτες βόρβορους άπό μάζες ψαριών, νεκρών καί ζωντανών, πού πηδάνε άπ' τά νερά καί μολύνουν τεράστιες ζώνες αέρα, ενώ δ ταλαίπωρος πληθυσμός τα θάβει). Μέ τό πάτωμα φωτισμένο καί τίς κολώνες άπό μαύρη λάκα πού τό περιβάλλουν, σ' αυτό τό δωμάτιο φαντάζεσαι τόν εαυτό σου να περπατάει μαγικά πάνω σέ μια τεχνητή λίμνη, στή μέση ενός δάσους. Επικοινωνεί άπό δύο ανοίγματα μέ τό χώλ καί μέ μια μικρή πράσινη σάλα, μ' ενα πιάνο, Ινα φωνόγραφο καί Ινα παραβάν άπό καθρέφτες, πού έχει είκοσι καί παραπάνω φύλλα.

Τά δωμάτια είναι μοντέρνα, μεγαλοπρεπή, δυσάρεστα. Υπάρχουν δεκαπέντε διαμερίσματα. Στό δικό μου πραγματοποίησα Ινα σαρωτικό ϊργο, πράγμα πού είχε πολύ μικρό αποτέλεσμα. Δέν είχα πια πίνακες —τοΰ Πικάσσο—, ούτε κρύσταλα φιμέ, ούτε βιβλία μέ πολυτελές δέσιμο, άλλα έζησα σ' Ινα άβο-λο ερείπιο.

Page 14: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

26 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ΣΕ ΔΤΟ ΑΝΑΛΟΓΕΣ π ε ρ ι σ τ ά σ ε ι ς έκανα τίς ανακαλύψεις μου στα υπόγεια. Στην πρώτη — είχαν αρχίσει να σώνονται οι προμήθειες άπ° τα κελ-λάρι— έψαχνα τρόφιμα και ανακάλυψα το μηχανοστάσιο. Καθώς τριγυρνούσα στο υπόγειο παρατήρησα πώς σέ κανένα τοίχο δεν ήταν ό φεγγίτης πού είχα δει &π έξω, μέ τζάμια χοντρά καί συρματό-πλεκτα, μισοκρυμμένος ανάμεσα στα κλαδιά ένας κωνοφόρου. "Οπως σέ μια συζήτηση μέ κάποιον πού θα υποστήριζε πώς αυτός ό φεγγίτης δέν ήταν αληθινός, άλλα είδωμένος σ' ένα όνειρο, βγήκα να διαπιστώσω αν ακόμα υπήρχε.

Τον ξαναεΐδα. Κατέβηκα στο υπόγειο και δυσκολεύτηκα πολύ να προσανατολιστώ καί να βρω, από μέσα, το σημείο πού αντιστοιχούσε στο φεγγίτη. *Ήταν άπα το άλλο μέρος τοΰ τοίχου. Κοίταξα για ρωγμές καί μυστικές πόρτες. Ό τοίχος ήταν εντελώς λείος καί πολύ στέρεος. Σκέφτηκα πώς σ' ένα νησί, σ' ένα μέρος περιτειχισμένο, έπρεπε να υπάρχει Ινας θησαυρός' αλλά αποφάσισα να τρυπήσω τόν τοίχο καί να μπώ, γιατί μου φάνηκε πιθανότερο να βρώ, αν δχι πολυβόλα καί εφόδια, μια αποθήκη τρόφιμα.

Μέ το σίδερο πού χρησίμευε για αμπάρα μιας πόρτας, καί μέ αυξανόμενη αδυναμία, άνοιξα μια τρύπα: ξεχύθηκε μια γαλάζια διαύγεια. Δούλεψα πολύ καί, εκείνο το 'ίδιο απόγευμα, μπήκα μέσα. Ή πρώτη αίσθηση δέν ήταν ή δυσαρέσκεια πού δέν βρήκα τρόφιμα, ούτε ή ανακούφιση της άναγνώρι-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 27

σης μιας αντλίας νεροΰ καί μιας γεννήτριας φωτάς, άλλα ένας ηδονικός καί μεγάλος θαυμασμός: οί τοίχοι, τό ταβάνι, τό πάτωμα ήταν άπό γαλάζια πορσελάνη καί ακόμη κι ό ίδιος ό αέρας (σ' αυτό τό δωμάτιο χωρίς άλλη επικοινωνία μέ τήν ημέρα, παρά ένα ψηλό καί %ρΌ\ψένο ανάμεσα στα κλαδιά ενός δέντρου φεγγίτη) είχε τη γαλάζια καί βαθιά διαφάνεια πού συναντάμε στον αφρό τών καταρρακτών.

Μ' όλο πού ελάχιστα καταλαβαίνω άπό \ι.οτέρ, δέν αργ-ησα, να τα βάλω μπρος. "Οταν μοϋ τελειώνει τό βρόχινο νερό, βάζω τήν αντλία να δουλέψει. "Ολα αυτά μέ εξέπληξαν: καί για τόν εαυτό μου τόν ίδιο καί για τήν απλότητα καί καλή κατάσταση τών μηχανών. Δέν αγνοώ πώς για να αντιμετωπίσω μια βλάβη στηρίζομαι μόνο στην παραίτηση μου. Είμαι τόσο άπειρος πού ακόμη δέν μπόρεσα να εξακριβώσω τόν προορισμό μερικών πράσινων μοτέρ πού είναι στο ίδιο δωμάτιο, ούτε αύτοΰ τοΰ κυλίνδρου μέ τα πτερύγια πού βρίσκεται στις νότιες παρυφές (συνδεδεμένος μέ τό υπόγειο μ' ένα σιδερένιο σωλήνα" άν δέν ήταν τόσο μακριά άπ' την ακτή, θα τοΰ απέδιδα κάποια σχέση μέ τίς παλίρροιες" θα μπορούσα να φανταστώ πώς χρησιμεύει για να φορτίζει τους συσσωρευτές πού πρέπει νά 'χει τό μηχανοστάσιο). Λόγω αυτής της απειρίας μου κάνω πολύ οικονομία' δέν βάζω τα μοτέρ νά δουλέψουν παρά μόνο όταν είναι αναγκαίο.

Εντούτοις, σέ μια περίσταση, ολα τα φώτα τοΰ

Page 15: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

28 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μουσείου ήταν αναμμένα δλη τή νύχτα. *Ηταν ή δεύτερη φορά πού έκανα ανακαλύψεις στα υπόγεια.

"Ημουν άρρωστος. "Ηλπιζα ότι σε κάποιο μέρος τοΰ \χοΌθζίοΌ θα υπήρχε Ινα ντουλάπι με φάρμακα- επάνω δεν είχε τίποτα- κατέβηκα στα υπόγεια καί... εκείνη τή νύχτα ξέχασα τήν άρρώστεια μου, ξέχασα πώς οί φρίκες πού ζοϋσα συμβαίνουν μονάχα στα όνειρα. 'Ανακάλυψα μια' μυστική πόρτα, μία σκάλα, ένα δεύτερο υπόγειο. Μπήκα σε μια πο-λυεδρική κάμαρα —παρόμοια με αντιαεροπορικά καταφύγια πού εχω δει στον κινηματογράφο— μέ τους xoi'/puç σκεπασμένους μέ δύο ειδών πλάκες λεπτές —άλλες άπα ένα υλικό σαν τον φελλό, άλλες άπο μάρμαρο—• συμμετρικά διανεμημένες. "Εκανα ένα βήμα: άπό πέτρινες αψίδες είδα να επαναλαμβάνεται προς οκτώ κατευθύνσεις, σαν σε καθρέφτη, οκτώ φορές ή Ι'δια κάμαρα. 'Ύστερα άκουσα πολλά βήματα, μέ τρομαχτική καθαρότητα, γύρω μου, πάνω, κάτω, να διατρέχουν το μουσείο. Προχώρησα ακόμα λίγο: οι θόρυβοι έσβησαν, όπως σ' ενα χιονισμένο τόπο, όπως στα παγωμένα υψώματα της Βενεζουέλας.

'Ανέβηκα τή σκάλα. Επικρατούσε ή σιωπή, δ μοναχικός %ρυ6ος της θάλασσας, ή φυγόκεντρη ακινησία τής σαρανταποδαρούσας. Φοβήθηκα εισβολή φαντασμάτων, εισβολή αστυνομικών, λιγότερο πιθανή. Πέρασα ώρες πίσω άπ' τις κουρτίνες, ανήσυχος για τήν κρυψώνα πού είχα διαλέξει (ήταν δυνατόν να μέ δουν άπ' έξω- άν ήθελα να ξεφύγο) άπο κάποιον πού θα ήταν στο δωμάτιο έπρεπε ν' ανοίξω

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 29

το παράθυρο). Ύστερα τόλμησα να ερευνήσω προ-.σεκτικά τό σπίτι, άλλα ακόμη ανησυχούσα: είχα ακούσει γύρω μου ευδιάκριτα βήματα, σέ διαφορετικά ϋψη, αεικίνητα.

Τα χαράματα κατέβηκα πάλι στό υπόγειο. Μέ περικύκλωσαν τά ί'δια βήματα, άπό κοντά καί άπό μακριά. 'Αλλά αυτή τή φορά κατάλαβα. Ενοχλημένος συνέχισα νά περιτριγυρίζω στό δεύτερο υπόγειο, συνοδευμένος περιοδικά άπ' τά ανήσυχα σμήνη τών αντηχήσεων, πολλαπλά μόνος. Ύιιάρ•/ρ^ εννέα ίδια δωμάτια- άλλα πέντε σ' Ινα υπόγειο πιό κάτω. Μοιάζουν μέ αντιαεροπορικά καταφύγια. Ποιοί ήταν αυτοί πού τό 1924 περίποη κατασκεύασαν αυτό τό κτίριο; Γιατί τό εγκατέλειψαν; Τί βομβαρδισμούς φοβόντουσαν ; Είναι εκπληκτικά, οί μηχανικοί ενός σπιτιού τόσο καλά κατασκευασμένου, νά έχουν σεβαστεί τή auyxpoyq προκατάληψη ενάντια στον διάκοσμο, μέχρι τό σημείο νά φτιάξουν αυτό τό καταφύγιο πού βάζει σέ δοκιμασία τήν πνευματική ισορροπία: οί αντηχήσεις ενός στεναγμού κάνουν ν' ακούγονται στεναγμοί κοντινοί ή μακρινοί, για δύο ή τρία λεπτά. "Οπου δεν υπάρχει ηχώ, ή σιωπή είναι τόσο φριχτή σαν αυτό τό βάρος πού δέν μας αφήνει νά τρέξουμε στα όνειρα.

Ό προσεκτικός αναγνώστης μπορεί νά συντάξει άπ' τήν αναφορά μου ενα κατάλογο αντικειμένων, καταστάσεων, γεγονότων λίγο πολύ εκπληκτικών-

τό τελευταίο είναι ή εμφάνιση τών τωρινών κατοίκων του λόφου. Μπορούν νά συσχετισθούν αυτά τά

Page 16: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

30 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

πρόσωπα μ' εκείνα πού ζοϋσαν τα 1924; Θα πρέπει να δοϋμε ατούς σημερινούς τουρίστες τους κατασκευαστές τοΰ μουσείου, τοΰ παρεκκλησίου, της πισίνας; Δεν μπορώ να πιστέψω πώς κάποιο άπ' αυτά τα πρόσωπα, κάποτε διέκοψε τό Τσάι για δύο ή τήν Βαλένθια για να κάνει το σχέδιο αύτοϋ τοΰ σπιτιού πού, βέβαια, το λυμαίνεται ή ηχώ, άλλα είναι άτρωτο από βόμβες.

Στα βράχια είναι μια γυναίκα πού κοιτάζει τα ηλιοβασιλέματα, όλα τα βράδια.. Στο κεφάλι έχει δεμένο Ινα χρωματιστό μαντήλι' τα χέρια ενωμένα, πάνω σ' Ινα γόνατο' ήλιοι πριν άπ' τή γέννηση πρέπει νά 'χουν χρυσώσει τό δέρμα της" λόγω των ματιών, τοΰ αχούρου δέρματος, τοΰ μπούστου, μοιάζει με μια άπό κείνες τις βοημές ή σπανιόλες τών πια φριχτών πινάκων.

Αυξάνω μέ επιμέλεια τις σελίδες αύτοϋ τοΰ Ύ]-\ίερο\ογίου καί ξεχνώ αυτές πού θα εξιλεώσουν τα χρόνια πού ή σκιά. μου κατοίκησε τή γη (Υπεράσπιση ενώπιον επιζώντων και 'Εγκώμιο τον Μάλ-θονς...). Εντούτοις, αυτό πού γράφω σήμερα θα χρησιμεύσει σαν πρόνοια. Αυτές οί γραμμές θα παραμείνουν αμετάβλητες, όσο κι αν εξασθενήσουν οί πεποιθήσεις μου. Πρέπει να προσαρμοστώ σ' αυτό πού τώρα γνωρίζω: αρμόζει για τήν ασφάλεια μου να απαρνηθώ, δια παντός, οποιαδήποτε βοήθεια άπ' τον πλησίον.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 31

ΔΕΝ ΕΛΠΙΖΩ ΤΙΠΟΤΑ. Αυτό δεν είναι φριχτό. 'Αφότου τό πήρα απόφαση εχω γαληνέψει.

'Αλλά αυτή ή γυναίκα μοΰ έχει δώσει μια ελπίδα. Πρέπει να φοβάμαι τις ελπίδες.

Κοιτάζει τό σούρουπο όλα τα βράδια: έγώ, κρυμμένος, τήν κοιτάζω. Χθες, σήμερα πάλι, ανακάλυψα ότι οί νύχτες και οι μέρες μου περνάνε μέσα στην αναμονή αυτής τής ώρας. Ή γυναίκα, μέ τόν τσιγγάνικο αισθησιασμό της και μέ τό πελώριο παρδαλό μαντήλι, μοΰ φαίνεται γελοία. 'Εντούτοις αισθάνομαι, στ' αστεία ϊσως λιγάκι, πώς αν γινόταν να μέ κοιτάξει μια στιγμή, να μοΰ μιλήσει μια στιγμή, θά μέ πλημμύριζε όλη μαζί ή βοήθεια πού ό β,νΒρωπος προσδοκεί άπ' τους φίλους, τις φιλενάδες καί αυτούς πού είναι άπ' τό ίδιο του τό αίμα.

Έ ελπίδα μου μπορεί να είναι ïpyo τών ψαράδων κα'ι τοΰ γενειοφόρου παίκτη τοΰ τένις. Σήμερα εξοργίστηκα πού τήν βρήκα μ' αυτόν τόν ψευτο-τενίστα' δέν ζηλεύω' άλλα χθες, πάλι δέν τήν είδα' πήγαινα στους βράχους, καί αυτοί οί ψαράδες μέ εμπόδισαν να συνεχίσω' δέν μοΰ είπαν τίποτα: τό 'σκασα πριν γίνω αντιληπτός. Προσπάθησα να τους παρακάμψω περνώντας άπό πάνω' αδύνατον' υπήρχαν φίλοι πού τους κοίταζαν να ψαρεύουν. "Οταν γύρισα, δ ήλιος είχε ήδη δύσει, τα βράχια ήταν οί μόνοι μάρτυρες της νύχτας.

"Ισως ετοιμάζω μια ανεπανόρθωτη ηλιθιότητα" ίσως αυτή ή γυναίκα, χλιαρή άπ' τους ήλιους τών

Page 17: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

32 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 33

δειλινών, μέ παραδώσει στην αστυνομία. Τήν συκοφαντώ' άλλα δεν ξεχνώ τήν αρπάγη

τοϋ νόμου. ΑύτοΙ πού αποφασίζουν τήν καταδίκη επιβάλλουν διάρκειες ποινών, ένδικα μέσα πού μας κάνουν να γαντζωνόμαστε στην ελευθερία μέ παράφορα.

Τώρα, πνιγμένος στή βρωμιά καί σε τρίχωμα πού δεν μπορώ να ξεριζώσω, λιγάκι γέρος, τρέφω τήν ελπίδα της ευμενούς γειτονίας αυτής της αδιαμφισβήτητα ωραίας γυναίκας.

Πιστεύω ή τεράστια δυσκολία μου να είναι στιγμιαία: να περάσει ή πρώτη εντύπωση. Αυτή ή ψεύτικη εικόνα τοϋ έαυτοΰ μου δεν θα μέ νικήσει.

ΜΕΣΑ ΣΕ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΜΕΡΕΣ έγιναν τρεις μεγάλες πλημμύρες. Χθες ή τύχη μ' έσωσε άπα θάνατο άπα πνιγμό. Το νερό σχεδόν μέ εκπλήσσει. Παρακολουθώντας τα σημάδια τοϋ δέντρου, είχα υπολογίσει για σήμερα τήν παλίρροια. "Αν τα χαράματα ήμουν κοιμισμένος, θα είχα πεθάνει. Πολύ νωρίς το νερό άρχισε ν' ανεβαίνει μ' αυτήν τήν αποφασιστικότητα πού έχει μια φορά τή βδομάδα. Τόση είναι ή αμέλεια μου πού τώρα δεν ξέρω σέ τί να αποδώσω αυτούς τους αιφνιδιασμούς: σέ λάθη υπολογισμού ή σέ μια παροδική απώλεια κανονικότητας τών μεγάλων παλιρροιών. "Αν οί παλίρ

ροιες αλλάξουν τΙς συνήθειες τους, ή ζωή Ιδώ στα χαμηλά θα είναι ακόμα πιο αβέβαιη. Θά προσαρμοστώ, παρ' δλα αυτά. "Εχω επιβιώσει μέσα άπα τόσες αντιξοότητες!

"Εζησα άρρωστος, μέ πόνους καί πυρετούς, πάρα πολύ καιρό* τρομερά απασχολημένος μέ το να μήν πεθάνω άπ' τήν πείνα" χωρίς να \nzop(b να γράψω (μ' αυτήν τήν προσφιλή οργή πού οφείλω στους ανθρώπους).

"Οταν Ι'φτασα υπήρχαν μερικές προμήθειες στο κελάρι τοϋ μουσείου. Σ' ενα κλασικό πυρα>\ι,ένο φούρνο, μέ αλεύρι, αλάτι καί νερό, έφτιαξα ενα ψωμί πού δέν τρωγόταν. Πολύ σύντομα έφαγα αλεύρι άπ' τό σακί σέ σκόνη (πίνοντας γουλιές νεροΰ). "Ολα σώθηκαν: μέχρι καί κάτι αρνίσιες γλώσσες σέ κακή κατάσταση, μέχρι καί τα σπίρτα (μέ μια κατανάλωση τριών τήν ήμερα) . Πόσο πια προχωρημένοι άπο μας ήταν ol εφευρέτες τής φωτιάς! Δούλεψα επίμονα ατέλειωτες μέρες για να φτιάξω μια παγίδα' όταν λειτούργησε μπόρεσα να φάω πουλιά αιμόφυρτα καί γλυκά. 'Ακολούθησα τήν παράδοση τών μοναχικών' £φαγα, επίσης, ρίζες. Ό πόνος, μια ώ-χράδα υγρή καί τρομακτική, καταληψίες πού δέν μοϋ άφησαν καμμία ανάμνηση, αξέχαστοι φρικιαστικοί εφιάλτες ήταν αυτά πού μου επέτρεψαν να γνωρίσω τα πια δηλητηριώδη φυτά*.

* Χωρίς αμφιβολία έζησε κάτω άπό δέντρα φορτωμένα καρύδες. Δέν τα μνημονεύει. Γ ί ν ε τ α ι να μήν τα είδε;

Page 18: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

34 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Ταλαιπωρούμαι' δέν έχω τα εργαλεία' ή περιοχή είναι ανθυγιεινή, αντίξοη. 'Αλλά, πριν άπό μερικούς μήνες, ή τωρινή μου ζωή θα μοϋ είχε φανεί σαν ένας ασύλληπτος παράδεισος.

Οι καθημερινές παλίρροιες δέν είναι επικίνδυνες, ούτε ακριβείς. Μερικές φορές παρασύρουν τα κλαδιά μέ τα φύλλα πού απλώνω για να κοιμηθώ και ξημερώνομαι σέ μια θάλασσα διαποτισμένη άπ' τα λασπωμένα νερά των βάλτων.

Μου μένει το απόγευμα για το κυνήγι' το πρωί είμαι στό νερό μέχρι τή μέση' οί κινήσεις βαραίνουν σαν νά 'ταν το [ΐέρος του κορμιού πού είναι βυθισμένο πολύ μεγάλο' σέ αντάλλαγμα δμως υπάρχουν λιγότερες σαύρες καί εχιδνες' τα κουνούπια διαρκούν δλη μέρα, δλο το χρόνο.

Τα εργαλεία είναι στό \ι.ουΰξ.Ιο. Φιλοδοξώ να βρώ τή δύναμη να επιχειρήσω μια αποστολή για να τα ξαναπάρω. "Ισως να μήν είναι απαραίτητο' αυτοί οί άνθρωποι θα εξαφανιστούν' ϊσως να είχα παραισθήσεις.

Δέν γίνεται να φτάσω ώς τή βάρκα, στην ανατολική παραλία. Δέν χάνω καί πολλά πράγματα" να ξέρω πώς δέν είμαι κρατούμενος, πώς μπορώ να φύγω άπ' τό νησί' μήπως δμως μπόρεσα καμιά φορά, να φύγω; Γνωρίζω τήν κόλαση αυτής τής βάρκας. "Ηρθα άπ' τή Ραμπάουλ μέχρι εδώ. Δέν είχα

Ή μήπως τά δέντρα, χτυπημένα άπ' τήν επιδημία, δέν έ'καναν φροϋτα; (Σημ. τον εκδότη τον χειρογράφου).

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 35

νερό να πιώ, δέν είχα καπέλο. Μέ κουπί, ή θάλασσα είναι ανεξάντλητη. Ή ηλίαση, ή κούραση ήταν πιο δυνατές άπ' τό κορμί μου. Βασανίστηκα άπό μια αδηφάγα άρρώστεια καί ακούραστα όνειρα.

Τώρα ή μοίρα μου είναι να διακρίνω τις φαγώσιμες ρίζες. "Εφτασα να τακτοποιήσω τόσο καλά τή ζωή μου, πού κάνω δλες τις δουλειές καί μοϋ μένει ακόμα λίγο για να ξεκουραστώ. Μέσα σ' αυτή τήν άνεση χρόνου αισθάνομαι ελεύθερος, ευτυχής.

Χθες έμεινα πίσω' σήμερα δούλευα συνέχεια' εντούτοις, έμεινε κάτι καί για αύριο' δταν είναι τόσα να γίνουν, ή γυναίκα των δειλινών δέν μοΰ κλέβει τόν δπνο.

Χθες τό πρωί ή θάλασσα πλημμύρισε τίς παρυφές. Ποτέ δέν έχω δει παλίρροια τέτοιας έκτασης. 'Ανέβαινε ακόμη δταν άρχισε να βρέχει (εδώ οί βροχές είναι σπάνιες, ισχυρότατες, μέ κυκλώνες).

'Αναγκάστηκα να ζητήσω καταφύγιο.

Μοχθώντας ενάντια στή γλιστερότητα τής πλαγιάς, τή σφοδρότητα τής 6poyj)ç, τόν άνεμο καί τά κλαδιά, ανέβηκα στό λόφο. Μοϋ ήρθε ή ίδέα να κρυφτώ στό παρεκκλήσι (τό πιό μοναχικό μέρος τοΰ νησιού).

"Ημουν στα δωμάτια πού είναι προορισμένα για να προγευματίζουν καί ν' αλλάζουν ρούχα οί ιερείς (δέν έχω δει κανένα παπά ή ίερωμένο, ανάμεσα

στους κατόχους, τοΰ μουσείου) δταν, ξάφνου, νά δύο πρόσωπα αιφνίδια μπροστά μου, σαν νά μήν είχαν φτάσει, σαν νά 'χαν εμφανιστεί, ούτε λίγο ούτε πο-

Page 19: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

36 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

λύ, στην δράση ή τη φαντασία μου... Κρύφτηκα —αναποφάσιστος, αδέξια— κάτω άπ° τήν 'Αγία Τράπεζα, ανάμεσα σέ χρωματιστά μεταξωτά καΐ μπορ-νχοϋρες. Δεν με είδαν. 'Ακόμα κρατάει ή τρομάρα μου.

"Εμεινα για λίγο ακίνητος, σκυφτός, σέ άβολη στάση, κατασκοπεύοντας ανάμεσα άπ' τις μεταξωτές κουρτίνες πού είναι κάτω άπ' τό κεντρικό Ιερό, συγκεντρώνοντας τήν προσοχή μου στους θορύβους που παρεμβάλλονταν άπ' τήν καταιγίδα, κοιτάζοντας τα σκοΰρα βουνά των μυρμηγκοφωλιών, τους αεικίνητους ορόφους των μυρμηγκιών, ωχρών καΐ μεγάλων, τα μετακινημένα πλακάκια... 'Αφουγκραζόμουν τις σταγόνες στον τοίχο και το ταβάνι, τό τρεμουλιαστό νερό στα ρυάκια, τή 6ρογτ} ατό κοντινό μονοπάτι, τις βροντές, τους συγκεχυμένους θορύβους της θύελλας, των δέντρων, της θάλασσας στην ακτή, των διπλανών δοκαριών, θέλοντας νά απομονώσω τα βήματα ή τή φωνή κάποιου πού θα κατευθυνόταν προς τό καταφύγιο μου, νά αποφύγω άλλες απροσδόκητες εμφανίσεις...

'Ανάμεσα στους θορύβους, άρχισα ν' ακούω αποσπάσματα μιας σύντομης μελωδίας, πολύ μακρινής... Σταμάτησα νά τήν ακούω καί σκέφτηκα πώς ήταν όπως αυτές οι μορφές πού, κατά τόν Λεονάρντο, εμφανίζονται δταν κοιτάζουμε γιά λίγο τις κηλίδες της υγρασίας. Ξανάρχισε ή μουσική καί μένα συννέφιασαν τα μάτια μου, ευχαριστημένος άπ' τήν άρ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 37

μονια της, αναστατωμένος πριν τρομοκρατηθώ ολοκληρωτικά.

"Γστερ' άπό λίγο πήγα στό παράθυρο. Τό νερό, Άσπρο στό τζάμι, χωρίς λάμψη, πολύ σκοτεινό στον αέρα, μόλις σ' άφηνε νά δεις... Έμεινα τόσο κατάπληκτος πού δέν μ' ένοιαζε νά ξεπροβάλω άπ' τήν ανοιχτή πόρτα.

Έδώ ζουν οί ήρωες τοΰ σνομπισμού (ή οί τρόφιμοι ενός εγκαταλειμμένου τρελοκομείου). Χωρίς θεατές — ή είμαι τό κοινό πού έχει εξαρχής προβλεφτεί— για νά γίνουν πρωτότυποι ξεπερνούν τα δρια της υποφερτής ταλαιπωρίας, άψηφοΰν τό θάνατο. Αυτό είναι αλήθεια, δέν είναι επινόημα τής μνησικακίας μου... "Εβγαλαν τόν φωνόγραφο πού βρίσκεται στό πράσινο δωμάτιο, δίπλα στό σαλόνι τοΰ ενυδρείου καί, γυναίκες και άντρες, καθισμένοι σέ πάγκους ή στό λειβάδι, συνομιλούσαν, άκουγαν μουσική καί χόρευαν ατή μέση μιας θύελλας νερού καί άνεμου πού απειλούσε νά ξερριζώσει δλα τά δέντρα.

ΤΩΡΑ Η ΓΥΝΑΙΚΑ μέ τό μαντήλι μοϋ έχει γίνει απαραίτητη. "Ισως δλη αυτή ή υγιεινή τοΰ αποκλεισμού τής ελπίδας νά 'ναι λίγο γελοία. Νά μήν ελπίζω άπ' τή ζωή για νά μήν τήν διακινδυνέψω' νά θεωροΰμαι νεκρός γιά νά μήν πεθάνω. Ξαφνικά αυτό μοΰ φάνηκε ένας τρομαχτικός λήθαρ-

Page 20: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

38 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

γος, φο6ερά ανησυχητικός" θέλω να τελειώσει. "Ύστερα άπ' τή φυγή, άφοΰ έζησα χωρίς να δίνω σημασία σε μια κούραση πού με κατέστρεφε, κατάκτησα τή γαλήνη' ίσως οί αποφάσεις μου με ξαναγυρίσουν σε κείνο τό παρελθόν ή στους δικαστές' τους προτιμώ άπ' αυτό το μακρόχρονο καθαρτήριο.

"Αρχισε Ιδώ καί οκτώ μέρες. Τότε κατάγραφα το θαΰμα της εμφάνισης αυτών τών προσώπων" το απόγευμα έτρεμα κοντά στα βράχια της δυτικής μεριάς. Σκέφτηκα πώς δλα ήταν κοινά: δ μποέμ τύπος τής γυναίκας καί δ ίδιος μου δ συσσωρευμένος έρωτας τοΰ μοναχικού. Ξαναγύρισα σέ δύο απογεύματα: ή γυναίκα ήταν εκεί" άρχισα να σκέφτομαι πώς αυτό ήταν το μοναδικό θαΰμα' υστέρα ήρθαν οί ολέθριες μέρες τών ψαράδων, πού δεν την είδα, τοΰ γενειοφόρου, τοΰ κατακλυσμού, τής επανόρθωσης τών καταστροφών πού προκάλεσε δ κατακλυσμός. Σήμερα τό απόγευμα...

ΕΙΜΑΙ ΦΟΒΙΣΜΕΝΟΣ, άλλα περισσότερο κι άπ' αυτό δυσαρεστημένος άπ' τόν εαυτό μου. Τώρα πρέπει νά περιμένω νά 'pfhw ol παρείσακτοι άπό στιγμή σέ στιγμή' ά\• αργήσουν, malum signum: άρχονται νά με συλλάβουν. Θα κρύψω αυτό τό ημερολόγιο, θα ετοιμάσω μία εξήγηση καί θα τους περιμένω 'όχι πολύ μακριά άπ' τή βάρκα, αποφασισμένος νά παλαίψω, να ξεφύγω. Εντούτοις δέν μέ

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 39

άπασχολοΰν οί κίνδυνοι' αισθάνομαι πολύ άσχημα: έκανα απροσεξίες πού μπορούν νά μοΰ στερήσουν τή γυναίκα για πάντα.

Άφοΰ έκανα μπάνιο, καθαρός καί συγχρόνως πιό ατημέλητος (αποτέλεσμα τοΰ νεροΰ στα γένια καί τα μαλλιά), πήγα να τή δώ. Είχα καταστρώσει τό έξης σχέδιο: να τήν περιμένω στα βράχια' φτάνοντας ή γυναίκα θα μ' εύρισκε νά κοιτάζω απορροφημένος τό ηλιοβασίλεμα' ή έκπληξη, ή πιθανή οπισθοχώρηση, 'θα είχαν τόν χρόνο να μετατραπούν σέ περιέργεια' θα μεσολαβοΰσε ευνοϊκά ή κοινή μας αγάπη για τό σούρουπο" αυτή θά μέ ρωτοΰσε ποιος είμαι* θά γινόμασταν φίλοι...

"Εφτασα πολύ αργά. (Ή έλλειψη ακριβείας πού μέ χαρακτηρίζει, μέ εξοργίζει, καί να σκεφτεί κανείς πώς σ' αυτή τήν αυλή τών διαστροφών πού λέγεται πολιτισμένος κόσμος, στό Καράκας, αύτη αποτελούσε Ινα εξεζητημένο στολίδι, ένα άπ' τα πιό προσωπικά μου χαρακτηριστικά!)

Τά χάλασα δλα: αυτή κοίταζε τό σούρουπο βταν εγώ ξεφύτρωσα απότομα πίσω άπό κάτι πέτρες. 'Απότομα, μέ ορθό τρίχωμα καί είδωμένος άπό κάτω, πρέπει νά εμφανίστηκα μέ τά τρομαχτικά μου χαρακτηριστικά μεγεθυμένα.

Οί παρείσακτοι πρέπει νά epQouv άπ° τή μια στιγμή στην άλλη. Δέν έχω ετοιμάσει καμιά εξήγηση. Δέν φοβάμαι.

Αυτή ή γυναίκα είναι κάτι παραπάνω άπό μια ψευτοτσιγγάνα. Μέ τρομάζει ή δύναμη της. Τίποτα

Page 21: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

40 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

δέν έδειξε δτι μέ είδε. Ούτε ενα βλεφάρισμα, οΰτε Ινα ελαφρό άναπήδημα.

Ακόμα δ ήλιος ήταν πάνω άπ' τόν ορίζοντα (δ-χι δ ήλιος' το φάσμα τοΰ ήλιου" ήταν εκείνη ή στιγμή πού έχει ήδη δύσει, ή πάει να δύσει, καΐ τόν βλέπουμε έκεΐ πού δέν είναι). Έγώ είχα σκαρφαλώσει βιαστικά στις πέτρες. Τήν είδα: το χρωματιστό μαντήλι, τα χέρια σταυρωμένα πάνω στό γόνατο, ή ματιά της πού πλάταινε τόν κόσμο. Ή αναπνοή μου έγινε λαχάνιασμα. Τα βράχια και ή θάλασσα έμοιαζαν να xpê\Low.

Καθώς τό σκεφτόμουν αυτό, άκουσα πλάι μου τή θάλασσα μέ τό θόρυβο της, κίνησης καΐ κούρασης, σαν νά 'χε έ'ρθει δίπλα μου. Έσύχασα λίγο. Δέν ήταν δυνατόν ν' ακουγόταν ή αναπνοή μου.

Τότε, για να καθυστερήσω τή στιγμή πού θα της μιλούσα, ανακάλυψα ενα πανάρχαιο ψυχολογικό νόμο. ΤΗταν καλύτερα να μιλήσω άπό ενα μέρος πιό ψηλά, πού θα επέτρεπε νά κοιτάζω άπό πάνω. Αυτή ή (>λική υπερύψωση θα αντιστάθμιζε ένμέρει τήν κατωτερότητα μου.

'Ανέβηκα μερικά βράχια. Ή προσπάθεια χειροτέρεψε τήν κατάσταση μου. Επίσης τήν χειροτέρεψαν:

Ή βιασύνη: έγώ δ 'ίδιος είχα επιβάλει στον εαυτό μου τήν υποχρέωση να της μιλήσω σήμερα. "Αν ήθελα νά αποφύγω νά τήν κάνω να αισθανθεί δυσπιστία —λόγω τοΰ ερημικού τόπου κα'ι της σκοτεινιάς—, δέν μπορούσα να περιμένω οΰτε στιγμή.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 41

Τό δτι τήν είδα: σαν νά πόζαρε για έναν αθέατο ψωτογράψο, είχε τή γαλήνη τοΰ σούρουπου, άλλα πιό απέραντη ακόμα. Έγώ θα τήν διέκοπτα.

Νά πώ τό οτιδήποτε, έμοιαζε τρομαχτική επιχείρηση. Δέν ήξερα άν είχα φωνή.

Τήν κοίταξα κρυμμένος. Φοβήθηκα μή μέ πιάσει νά τήν κατασκοπεύω' μπήκα, ίσως υπερβολικά απότομα, στό οπτικό της πεδίο" εντούτοις ή ειρήνη του στήθους της δέν διαταράχτηκε" ή ματιά της περνούσε άπό μέσα μου σαν νά 'μουν αόρατος.

Δέν κρατήθηκα. — Δεσποινίς, θέλω νά μ' ακούσετε — είπα, μέ τήν ελπίδα δτι δέν θα συγκατάνευε στην παράκληση μου, γιατί ήμουν τόσο συγκινημένος πού είχα ξεχάσει αυτό πού είχα νά τής πώ. Μοΰ φάνηκε δτι ή λέξη δ ε σ π ο ι ν ί ς ηχούσε γελοία στό νησί. Επιπλέον ή φράση παραήταν επιτακτική (συνδυασμένη μέ τήν αιφνίδια εμφάνιση, τήν ώρα, τή μοναξιά) .

Επέμεινα: — Καταλαβαίνω πώς απαξιώνετε...

Δέν μπορώ νά θυμηθώ μέ ακρίβεια αυτά πού είπα. Σχεδόν δέν είχα συνείδηση. Τής μίλησα μέ φωνή συγκρατημένη και χαμηλή, σέ μια στάση πού ύπαινίσσονταν αισχρότητες. Ξανάπεσα στό δ ε -σ π ο ι ν ί ς. Παράτησα τα λόγια και βάλθηκα να κοιτάζω τή δύση, ελπίζοντας πώς ή γαλήνη αυτής τής θέας πού μοιραζόμασταν θα μας έφερνε πιό κοντά. Ξαναμίλησα. Ή προσπάθεια πού έκανα νά κυριαρχηθώ μου έπνιγε τή φωνή, αυξαινε τήν α'ισ-

Page 22: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

42 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

χρότητα του τόνου. Πέρασαν κι άλλα λεπτά σιωπής. Επέμεινα, ίκέτεψα κατά τρόπο αποκρουστικό. Τελικά έγινα εξαιρετικά γελοίος: τρεμουλιαστά, κραυγάζοντας σχεδόν, της ζήτησα να μέ προσβάλει, να με καταδώσει, αρκεί να μη συνέχιζε τη σιωπή της.

Δεν ήταν σαν να μην μέ είχε ακούσει, σαν να μην μέ είχε δει' ήταν σαν τ' αυτιά πού είχε να μην χρησίμευαν για ν' ακούει, σαν να μην χρησίμευαν τά μάτια για να βλέπει.

Κατά κάποιο τρόπο μέ πρόσβαλε' έδειξε πώς δέν μέ φοβόταν. ΤΗταν πια νύχτα δταν μάζεψε τά σύνεργα τοϋ ραψίματος καί κατευθύνθηκε αργά προς τήν κορυφή τοϋ λόφου.

Οι άντρες δέν έχουν έρθει ακόμα να μέ πιάσουν. "Ισως δέν ïpQow απόψε. "Ισως αύτη ή γυναίκα είναι σέ δλα της τόσο εκπληκτική, πού δέν τους έχει 'καν αναφέρει τήν εμφάνιση μου. Ή νύχτα είναι σκοτεινή. Γνωρίζω καλά το νησί: ούτε στρατό δέν φοβάμαι, άν μέ ψάχνει τή νύχτα.

ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙ σαν να μήν μέ είχε δει. Δέν διέπραξα άλλο σφάλμα άπ' τό να παραμείνω αμίλητος καί ν' αφήσω να επικρατήσει πάλι ή σιωπή.

"Οταν ή γυναίκα Ιφτασε στους 6ρά.χο\>ς, έγώ κοίταζα τό'ηλιοβασίλεμα. "Εμεινε ακίνητη ψάχνοντας \ίέρος ν' απλώσει τήν κουβέρτα. "Υστερα προ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 43

χώρησε προς τό μέρος μου. Μόνο ν' άπλωνα τό χέρι θα τήν είχα αγγίξει. Αύτη ή δυνατότητα μέ τρομοκράτησε (σαν να κινδύνευα ν' αγγίξω Ινα φάντασμα) . Υπήρχε κάτι τρομαχτικό στον τρόπο πού μέ αγνοούσε. Εντούτοις, μέ τό να καθίσει πλάι μου, μέ προκαλούσε καί "κατά κάποιο τρόπο έβαζε τέλος σ' αυτή τήν παραγνώριση.

"Εβγαλε Ινα βιβλίο άπ' τήν τσάντα καί άρχισε να διαβάζει. Έπο>φελήθηκα άπ' τήν ανάπαυλα για να ηρεμήσω.

"Επειτα, δταν τήν είδα ν' αφήνει τό βιβλίο καί να σηκώνει τό βλέμμα, σκέφτηκα: «Ετοιμάζεται να μοΰ ζητήσει εξηγήσεις». Αυτό δέν έγινε. Ή σιωπή μεγάλωνε, αναπόδραστη. Κατάλαβα τή σοβαρότητα τοϋ να μήν τήν διακόψω' άλλα χωρίς επιμονή, χωρίς %ίνΎ}τρο, παρέμεινα σιωπηλός.

Κανείς άπ' τους συντρόφους της δέν έχει έρθει να μέ αναζητήσει. "Ισως δέν τους μίλησε για μένα' ίσως τους ανησυχεί τό δτι γνωρίζω τόσο καλά τό νησί (γι' αυτό ή γυναίκα γυρίζει κάθε μέρα, προσποιούμενη ενα αισθηματικό επεισόδιο). Δυσπιστώ. Είμαι έτοιμος να αιφνιδιάσω τήν πιό σιωπηλή συνωμοσία.

'Ανακάλυψα μέσα μου μια τάση να προ&ΐέπω αποκλειστικά τίς κακές συνέπειες. Δημιουργήθηκε τά τρία ή τέσσερα τελευταία χρόνια: δέν είναι τυχαία' είναι ενοχλητική. Τό δτι ή γυναίκα επιστρέφει, ή εγγύτητα πού επιδίωξε, δλα μοιάζουν να δείχνουν μια τροπή υπερβολικά ευτυχή για να τολ-

Page 23: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

44 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μήσω να τήν φανταστώ και μόνο... "Ισως ξεχνώ τα γένια μου, τα χρόνια μου, τήν αστυνομία πού τόσο μ' έχει καταδιώξει, πού ακόμα θα μέ ψάχνει, πεισματική, σαν μια αποτελεσματική κατάρα. Δέν πρέπει να τρέφω ελπίδες. Το γράφω και αμέσως μου 'ρχεται μια Εδέα πού είναι μια ελπίδα. Δέν νομίζω πώς εχω προσβάλει τή γυναίκα, άλλα ίσιος θά 'ταν πιο σωστό να επανορθώσω. Τί κάνει ένας άντρας σ' αυτές τίς περιπτώσεις; Στέλνει λουλούδια. Αυτό είν' ενα σχέδιο γελοίο... άλλα οί κοινοτυπίες, όταν είναι ταπεινές, μπορούν να εξουσιάσουν τήν καρδιά. Στο νησί έχει πολλά λουλούδια. "Οταν ϊφτασα έμεναν μερικές δεσμίδες γύρω άπ' τήν πισίνα καί το μουσείο. Σίγουρα θά \ιπορέα(ύ να φτιάξω Εναν χη-πάκο στο λειβάδι πού απλώνεται ώς τους δράγρυς.

"Ισως ή φύση χρησιμεύει για τήν επίτευξη της οικειότητας μιας γυναίκας. "Ισως μοΰ χρησιμέψει για να τελειώνω πια μέ τή σιωπή καί τίς προφυλάξεις. Αυτή θά 'ναι καί ή τελευταία μου ποιητική προσφυγή. Έγώ δέν Ιχω συνδυάσει χρώματα" δέν καταλαβαίνω σχεδόν τίποτα άπό ζωγραφική... Πιστεύω όμως να \χπορέα(ύ να κάνω μια ταπεινή εργασία πού να φανερώνει κλίση προς τήν κηπουρική.

ΣΗΚΩΘΗΚΑ τά χαράματα. Αισθανόμουν πώς ή αξία της θυσίας μου άρ'/,οϋΰε για νά φέρω σέ πέρας τήν εργασία.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 45

Είδα τά λουλούδια (είναι άφθονα στο κάτω μέ-ρος των φαραγγιών). Ξερρίζωσα αυτά πού μου φάνηκαν λιγότερο άσχημα. 'Ακόμη κι αυτά πού είναι απροσδιόριστου χρώματος έχουν μια σχεδόν ζωική ζωντάνια. "Ύστερα άπό λίγο τά κοίταξα για νά τα τακτοποιήσω, γιατί δέν χωρούσαν πια κάτω άπ' τό μπράτσο μου: ήταν νεκρά.

Θά εγκατέλειπα τό σχέδιο μου, άλλα θυμήθηκα πώς λίγο ψηλότερα, στην όψη του μουσείου, υπάρχει ενα άλλο μέρος μέ πολλά λουλούδια... Καθώς ήταν ακόμα νωρίς, μοϋ φάνηκε πώς δέν υπήρχε κίνδυνος νά πάω νά τά δω. Οί παρείσακτοι ασφαλώς κοιμόντουσαν.

Είναι μικρούτσικα καί τραχιά. Έκοψα μερικά. Δέν έχουν εκείνη τήν τερατώδη βιασύνη νά πεθάνουν.

Τά μειονεκτήματα τους: τό μέγεθος καί τό ότι βρίσκονται μπροστά ατό ρ.0Όσειο.

Πέρασα όλο τό πρωί εκτεθειμένος στον κίνδυνο νά μέ ανακαλύψει οποιοδήποτε πρόσωπο θά είχε τό κουράγιο νά σηκωθεί πριν άπ' τίς δέκα. Μοΰ φαίνεται πώς μια τόσο ταπεινή πρόκληση της συμφοράς δέν είχε συνέπειες. "Οσην ώρα μάζευα τά λουλούδια, επόπτευα τό \>.ο\)σεΙο καί δέν είδα κανέναν άπ' τους κατόχους του" αυτό μοΰ επιτρέπει νά υποθέσω ότι ούτε εκείνοι μέ είδαν.

Τά λουλούδια είναι πολύ μικρά. Θά πρέπει νά φυτέψω χιλιάδες, άν δέν θέλω μια μικρογραφία κήπου (θά 'ταν πιό ώραΐο καί πιό ευγ,οΐο νά γίνει" άλ-

Page 24: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

46 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

λα υπάρχει δ κίνδυνος να μήν τον δει ή γυναίκα). Βάλθηκα να ετοιμάζω τα παρτέρια, να σπάζω

τή γη (είναι σκληρή, ol ισοπεδωμένες επιφάνειες είναι απέραντες), να ποτίζω με βρόχινο νερό. "Οταν τελειώσω την ετοιμασία της γης, θα πρέπει να βρώ κι άλλα λουλούδια. Θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να μη μέ πιάσουν, κυρίως για να μήν διακόψουν τή δουλειά ή να τήν δουν πρίν να είναι έτοιμη. Ξέχασα, πώς ύπάργρΌ^ κοσμικές απαιτήσεις στις όποιες υπόκεινται οί μετακινήσεις τών φυτών. Δέν μτζορΰ) να πιστέψω πώς υστέρα άπα τόσους κινδύνους, τόση κούραση, τα λουλούδια δέν θα μείνουν ζωντανά μέχρι τή δύση τοΰ ηλίου.

Στερούμαι αισθητικής δσον άφορα τους κήπους: δπως καί νά 'χει το πράγμα, ανάμεσα σε λειβάδια καί σε άχυρένια χαμόδεντρα, τό έργο μου θα είναι συγκινητικό. Θά 'ναι μια άπατη, φυσικά' σύμφωνα μέ τό σχέδιο μου, σήμερα τό απόγευμα θα είναι κιόλας ένας περιποιημένος κήπος' αύριο ίσως νά 'ναι νεκρός ή χωρίς λουλούδια (άν έχει αέρα).

Ντρέπομαι λιγάκι νά γνωστοποιήσω τό σχέδιο μου. Μια τεράστια καθιστή γυναίκα πού κοιτάζει τή δύση, μέ τα χέρια δεμένα πάνω σ' ένα γόνατο' ένας τοΰθοΌύΙ-qç, άντρας, φτιαγμένος άπό φύλλα, γονατιστός αντίκρυ ατή γυναίκα (κάτω άπ' αυτό τό πρόσωπο θά βάλω τή λέξη «ΕΓΩ» σέ παρένθεση) .

Θά υπάρχει ή εξής επιγραφή:

Εξαίσια, δχι μακρινή και μυστηριώδης, Mè τή ζωντανή σιωπή τοΰ ρόδου.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 47

Η ΚΟΤΡΑΣΗ MOT σχεδόν καταντάει άρρώστεια. "Εχω τή χειροπιαστή ευτυχία νά ξαπλώνω κάτω άπ' τα δέντρα μέχρι τις έξι τό απόγευμα. Θά την αναβάλω. Ή αιτία αυτής της ανάγκης για γράψιμο πρέπει νά βρίσκεται στα νεΰρα. Τό πρόσχημα είναι πώς τώρα οί πράξεις μου μέ όδηγοΰν προς ένα άπό τά τρία μου μελλούμενα: τή συντροφιά της γυναίκας, τή μοναξιά (δηλαδή τό θάνατο πού μέσα του πέρασα τά τελευταία χρόνια, αδύνατο άπ' τή στιγμή πού άντίκρυσα τή γυναίκα), τή φριχτή δικαιοσύνη. Προς ποιο; Είναι ο'ύαΥ.ο'λο να τό μάθω έγκαιρα. 'Εντούτοις ή σύνταξη καί ή ανάγνωση αυτών τών αναμνήσεων \ιποροΰν νά μέ βοηθήσουν σ' αυτή τήν τόσο χρήσιμη πρόγνωση' καί ίσως ακόμη μου επιτρέψουν νά συνεργαστώ για τή δημιουργία τοΰ πιό εύ^οϊχοΰ μέλλοντος.

Δούλεψα σαν αξιοθαύμαστο εκτελεστικό όργανο' τό έργο δέν έχει καμμία σχέση μέ τις κινήσεις πού τό έκαναν. "Ισως ή μαγεία νά εξαρτάται άπ' το έξης: έπρεπε νά ασχοληθώ με τά επιμέρους, μέ τή δυσκολία νά φυτέψω ένα-ένα λουλούδι καί νά τό ίσοστοιχίσω μέ τό προηγούμενο. Ά π ' τήν πορεία τής εργασίας δέν μπορούσε νά προβλεφτεί τό τελικό έργο' θά ήταν ένα άταχτο συνοθύλευμα λουλουδιών ή μια γυναίκα, χωρίς διάκριση.

'Εντούτοις τό έργο δέν μοιάζει μέ αυτοσχεδιασμό' έχει μια ικανοποιητική ομορφιά. Δέν μπόρεσα νά πραγματοποιήσω τό σχέδιο μου. Θεωρητικά, δέν κοστίζει περισσότερο μια γυναίκα καθιστή, μέ τά

Page 25: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

48 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

χέρια πλεγμένα πάνω ατό ένα της γόνατο, άπό μια γυναίκα όρθια" φτιαγμένη άπο λουλούδια, ή πρώτη είναι σχεδόν αδύνατη. Ή γυναίκα είναι γυρισμένη προς τα μπρος, με τα πόδια καί τό κεφάλι προφίλ, κοιτάζοντας ενα ήλιοβασίλεμμα. Τό πρόσωπο καί ενα μαντήλι άπό μώβ λουλούδια σχηματίζουν τό κεφάλι. Τό δέρμα δέν είναι καλό. Δεν μπόρεσα να πετύχω αυτό τό ήλιοκαμμένο χρώμα πού με απωθεί καί ταυτόχρονα μέ τραβάει. Τό φόρεμα είναι άπό γαλάζια λουλούδια' έχει άσπρες μπορντοΰρες. Ό ήλιος είναι φτιαγμένος άπό κάτι παράξενα ηλιοτρόπια πού υπάρχουν εδώ. Ή θάλασσα άπ' τα ϊδια λουλούδια μέ τό φόρεμα. Έγώ είμαι προφίλ, γονατιστός. Είμαι μικρούτσικος (ένα τρίτο του μεγέθους της γυναίκας) καί πράσινος, φτιαγμένος άπό φύλλα.

Τροποποίησα τήν επιγραφή. Ή πρώτη μου 'βγαίνε υπερβολικά μεγάλη για να φτιαχτεί μέ λουλούδια. Τήν μετάτρεψα στην εξής:

'Αφύπνισες το θάνατο μου σε τοντο τό νησί.

W ευχαριστούσε να είμαι Ινας άγρυπνος νεκρός. Για χάρη αυτής τής ηδονής παραμέλησα τήν αβρότητα: ή φράση θα μπορούσε να περιέχει μία υπονοούμενη μομφή. Ξαναγύρισα εντούτοις σ' αυτή τήν ιδέα. Νομίζω πώς μέ τύφλωναν: ή τάση να παρουσιαστώ σαν Ινας πρώην νεκρός' ή φιλολογική ή γελοία ανακάλυψη δτι δ θάνατος ήταν αδύνατος πλάι

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 49

σ' αυτή τή γυναίκα. Μέσα στή μονοτονία τους, οί παραλλαγές ήταν σχεδόν τερατώδεις:

'Αφύπνισες ενα νεκρό σε τοντο τό νησί

Δεν είμαι πια νεκρός• είμαι ερωτευμένος.

'Αποθαρρύνθηκα. Ή επιγραφή τών λουλουδιών λέει:

Τα δειλά σέβη ενός έρωτα.

ΟΛΑ ΕΓΙΝΑΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ τής πιο προβλεπτής ομαλότητας, άλλα μ' ενα τρόπο ανέλπιστα ευνοϊκό. Είμαι χαμένος. Φυτεύοντας αυτόν τόν κηπάκο διέπραξα ένα τρομαχτικό σφάλμα, σαν τόν Αϊαν-τα — ή κάποιο άλλο ελληνικό όνομα ξεχασμένο πια— όταν μαχαίρωσε τα ζώα' άλλα σ' αυτή τήν περίπτωση έγώ είμαι τα μαχαιρωμένα ζώα,

Ή γυναίκα έφτασε νωρίτερα άπ5 ό,τι συνήθως. "Αφησε τήν τσάντα (μ' ένα βιβλίο πού προεξείχε μέ

χρι τή μέση) σ' Ινα δρά,γο, καί σ' έναν άλλο, πιό επίπεδο, άπλωσε τήν κουβέρτα. Φορούσε ρούχα τοϋ τένις' Ινα μαντήλι σχεδόν μώβ στό κεφάλι. "Εμεινε λίγο να κοιτάζει τή θάλασσα σαν κοιμισμένη' υστέρα σηκώθηκε καί πήγε να πάρει τό βιβλίο. Κι-

Page 26: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

50 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

νήθηκε μέ τήν άνεση πού έχουμε δταν είμαστε μόνοι. Πέρασε, πηγαίνοντας και γυρίζοντας, δίπλα στον κηπάκο μου, άλλα υποκρίθηκε δτι δέν τον βλέπει. Δέν αγωνιούσα να τον δει" αντίθετα, μόλις εμφανίστηκε ή γυναίκα, κατάλαβα το τρομαχτικό μου λάθος και υπέφερα επειδή δέν μπορούσα να εξαφανίσω ένα έργο πού μέ καταδίκαζε για πάντα. Καθησύχαζα τον εαυτό μου, σχεδόν έχανα τις αισθήσεις μου. Ή γυναίκα άνοιξε το βιβλίο, ακούμπησε το χέρι ανάμεσα στα φύλλα και συνέχισε να κοιτάζει τό σούρουπο. Δέν έφυγε μέχρι πού νύχτωσε.

Τώρα παρηγοριέμαι συλλογιζόμενος τήν καταδίκη μου. Είναι δίκαιη ή δχι; Τί πρέπει να ελπίζω έπειτα άπ' τήν προσφορά αύτοΰ του κακόγουστου κηπάκου; Σκεφτόμενος ψύχραιμα νομίζω πώς τό έργο δέν θά 'πρεπε να μέ καταποντίσει, εφόσον \χπορω να τό κριτικάρω. Για ένα πά,νσοψο δν, δέν είμαι έγώ δ α,^ρωπος πού γ,-πορεϊ να φοβίσει αυτός ό κήπος. Τόν έχω δμως δημιουργήσει.

Πήγαινα να πω πώς εδώ εκδηλώνονται οί κίνδυνοι της δημιουργίας, ή δυσκολία να έχει κανείς ισορροπημένα και ταυτόχρονα διάφορες συνειδήσεις. Άλλα σέ τί θά χρησίμευε ; Αυτές οι συμβουλές είναι θλιβερές. "Ολα έχουν χαθεί: ή ζωή μέ τή γυναίκα, ή περασμένη μοναξιά. Χωρίς άλλο καταφύγιο, διαιωνίζω ετοΰτο τόν \ιονόλο^ο πού, άπό δω καί στό έξης, είναι αδικαιολόγητος.

Παρά τόν εκνευρισμό, σήμερα α'ισθάνθηκα έμπνευση, καθώς τό σούρουπο διαλυόταν συμμετέχο-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 51

ντας στην αμόλυντη γαλήνη, στό μεγαλείο της γυναίκας. Ή ίδια ευεξία μέ ξανάπιασε τή νύχτα' ονειρεύτηκα τό χαμαιτυπεΐο τών τυφλών γυναικών πού επισκέφτηκα μέ τόν Όμπρεγιέρι στην Καλκού-τα. Εμφανίστηκε ή γυναίκα καί τό χαμαιτυπεΐο άρχισε να μετασχηματίζεται σ' ένα πλούσιο φλωρεντινό παλάτι άπό γυψομάρμαρο. Έγώ, συγκεχυμένα, αναφώνησα: Τί ρομαντικό! κλαίγοντας άπό ποιητική ευτυχία καί έπαρση.

Ξύπνησα δμως μερικές φορές γιατί ή δική μου έλλειψη αρετών σέ σχέση μέ τήν αυστηρή λεπτότητα της γυναίκας μέ έπνιγε. Δέν θά τό ξεχάσω: επιβλήθηκε πάνω ατή δυσαρέσκεια πού της προκάλεσε δ φρικώδης κηπάκος μου καί υποκρίθηκε ευλαβικά δτι δέν τόν είδε. Μέ γέμιζε άγχος επίσης ή Βαλένθια καί τό Τσάι για δύο πού ένας υπέρμετρος φωνόγραφος επαναλάμβανε μέχρι πού βγήκε δ ήλιος.

ΟΛΑ ΟΣΑ ΕΓΡΑΨΑ για τή μοίρα μου —μέ ελπίδα

ή τρό\!.ο, στα σοβαρά ή στ' αστεία— μέ εξευτελί

ζουν. Αυτό πού αισθάνομαι είναι δυσάρεστο. Μοΰ φαί

νεται πώς άπό πάρα πολύ καιρό ήξερα τήν πένθιμη κατάληξη τών πράξεων μου καί πώς επέμεινα μέ επιπολαιότητα κα μέ πείσμα... Θά μπορούσα να συμπεριφερθώ έτσι σ' Ενα δνίιρο, στην τρέλα... Στό

Page 27: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

52 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μεσημεριανά δπνο σήμερα, σαν προάγγελος και συμβολικό σχόλιο, ήρθε τα έξης όνειρο: ενώ έπαιζα μια παρτίδα κρόκετ*, κατάλαβα πώς ή δράση του παιχνιδιού μου σκότωνε έναν άνθρωπο. Στή συνέχεια ήμουν εγώ, αμετάκλητα, εκείνος δ άνθρωπος.

Τώρα δ εφιάλτης συνεχίζεται... Ή αποτυχία μου είναι οριστική και καταπιάνομαι να διηγούμαι όνειρα. Θέλω να ξυπνήσω και συναντάω εκείνη την αντίσταση πού μας εμποδίζει να ξεφύγουμε άπ' τα πιό απαίσια όνειρα.

Σήμερα ή γυναίκα θέλησε να με κάνει να αισθανθώ τήν αδιαφορία της. Τα κατάφερε. Άλλα ή τακτική της είναι απάνθρωπη. Είμαι το θύμα- εντούτοις νομίζω πώς βλέπω την κατάσταση μέ αντικειμενικό τρόπο.

ΤΗρθε μέ τον φριχτό τενίστα. Ή εμφάνιση αυτού τοΰ άνδρα είναι ικανή να καλμάρει τή ζήλεια. Είναι πολύ ψηλός. Είχε Ινα σάκο τοΰ τένις, γκρενά, πολύ φαρδύ, παντελόνι άσπρο καί παπούτσια άσπρα και κίτρινα, υπερμεγέθη. Τα γένια έμοιαζαν πρόσθετα. Τό δέρμα είναι γυναικείο, κέρινο, μαρμαρώνει ατούς κροτάφους. Τα μάτια είναι σκοτεινά" τα δόντια αποκρουστικά. Μιλάει αργά, ανοίγοντας πολύ τό στόμα —μικρό καί στρογγυλό— μέ φωνή πού βγαίνει παιδιάστικα, φανερώνοντας μια

* Croquet: αγγλικά παιχνίδι πού παίζεται μέ σφύρα, μέ ξύλινες σφαίρες καί σιδερένια τόξα μπηγμένα στή γη. (Σημ. ελλ. έκδοσης).

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 53

γλώσσα μικρή, στρογγυλή, βυσσινιά, κολλημένη πάντα στά κάτω δόντια. Τα χέρια είναι πολύ μακριά, χλωμά' επάνω τους μαντεύω Ινα λεπτό στρώμα υγρασίας.

Κρύφτηκα αμέσως. Δέν ξέρω άν αύτη μέ είδε' υποθέτω πώς ναί, γιατί καμιά στιγμή δέν φάνηκε να μέ ψάχνει μέ τό βλέμμα.

Είμαι σίγουρος ότι δ άντρας δέν αντιλήφθηκε παρά πολύ αργότερα τόν κηπάκο. Αυτή έκανε πώς δέν τόν βλέπει.

Άκουσα μερικά γαλλικά επιφωνήματα. "Υστερα δέν μίλησαν. Σαν να μελαγχόλησαν ξαφνικά, έμειναν να κοιτάζουν τή θάλασσα. Ό άντρας είπε κάτι. Κάθε ψορά, πού Ινα κύμα έσπαζε στις πέτρες εγώ έκανα δυό τρία γρήγορα βήματα προς τό μέρος τους. *Ήταν Γάλλοι. Ή γυναίκα κούνησε τό κεφάλι' δέν άκουσα τί είπε, άλλα αναμφίβολα ήταν μια άρνηση' είχε κλειστά τα μάτια καί χαμογελούσε μέ πίκρα ή μέ έκσταση.

— Πίστεψε με, Φαουστίν, είπε δ γενειοφόρος μέ απελπισία πού δύσκολα συγκρατούσε, καί γώ Ιμαθα τό όνομα: Φαουστίν. (Άλλα Ιχει χάσει κάθε σημασία.) —"Οχι... ξέρω πια τί ζητάτε...

Χαμογελούσε χωρίς πίκρα, ούτε έκσταση, ανόητα. Θυμάμαι πώς εκείνη τή στιγμή τή μίσησα. Έ παιζε μέ τόν γενειοφόρο καί μαζί μου. — Τί δυστυχία να μήν καταλαβαινόμαστε. Ή διο-

Page 28: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

54 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ρία είναι μικρή: τρεις μέρες κι υστέρα δεν θά 'χει πια σημασία.

Δεν καταλαβαίνω πολύ καλά τί συμβαίνει. Αυτός ο άντρας κανονικά πρέπει να είναι εχθρός μου. Μου φάνηκε θλιμμένος" δεν θα μέ έξέπληττε νά 'ταν ή θλίψη του ενα παιχνίδι. Τα παιχνίδι της Φαου-στ'ιν είναι ανυπόφορο, σχεδόν "(χροτέσχο.

Ό άντρας θέλησε να μειώσει τη σπουδαιότητα των προηγούμενων λόγων του. Είπε διάφορες φράσεις πού είχαν, λίγο πολύ, αυτό τό νόημα: — Δέν υπάρχει λόγος ν' ανησυχείτε. Δέν θα 1ο-γοφέρνουμε μια αιωνιότητα... — Μορέλ, απάντησε ανόητα ή Φαουστίν, ξέρετε πώς σας βρίσκω μυστηριώδη;

ΟΙ ερωτήσεις της Φαουστίν δέν μπόρεσαν να τόν κάνουν να αλλάξει τόν αστείο του τόνο.

Ό γενειοφόρος πήγε να πάρει τό μαντήλι καί τήν τσάντα. Ήταν σ' ενα βράχο, σε απόσταση λίγων μέτρων. Γύρισε κουνώντας τα καί λέγοντας: —• Μην παίρνετε στα σοβαρά αυτό πού σας είπα... Ενίοτε νομίζω πώς άν ξυπνήσω τήν περιέργεια σας... Άλλα μή θυμώνετε...

Στό πηγαινέλα πάτησε τόν φτωχό μου κηπάκο. Δέν ξέρω άν τό 'κάνε συνειδητά ή μέ μια εξοργιστική ασυνειδησία. Ή Φαουστίν τόν είδε, τ' ορκίζομαι πώς τόν είδε, άλλα δέν θέλησε νά μέ γλιτώσει άπ' αυτή τήν προσβολή' συνέχισε νά τόν ανακρίνει χαμογελαστή, μέ ενδιαφέρον, σχεδόν π α ρ α δ ο μ έ ν η άπ' τήν περιέργεια. Ή στάση της μοΰ φαί-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 55

νεται ποταπή. Ό κηπάκος, χωρίς αμφιβολία, είναι τοϋ χειρίστου "γούστου. Γιατί δμως νά τόν αφήσει νά ποδοπατηθεί άπό έναν γενειοφόρο; Δέν είμαι ήδη αρκετά ποδοπατημένος;

Άλλα τί μπορεί νά περιμένει κανείς άπό τέτοιους ανθρώπους; Ό τύπος καί των δύο ανταποκρίνεται στο Ιδανικό πού αναζητούν πάντα οί έκδοτες μεγάλων σειρών πρόστυχων κάρτ-ποστάλ. Εναρμονίζονται: ένας ωχρός γενειοφόρος καί μια τεράστια τσιγγάνα μέ πελώρια μάτια... Μέχρι πού νομίζω πώς τους εχω δει στίς καλύτερες συλλογές τοϋ Πόρτικο Άμαρίγιο, στό Καράκας.

'Εντούτοις \ίπορω ακόμα νά αναρωτιέμαι: Τί πρέπει νά σκεφτώ; Σίγουρα είναι μια απεχθής γυναίκα. Άλλα τί ζητάει ; "Ισως παίζει καί μαζί μου καί μέ τόν γενειοφόρο' άλλα είναι επίσης πιθανό νά μήν είναι τίποτα περισσότερο δ γενειοφόρος άπό ένα δργανο γιά νά παίξει μαζί μου. Δέν τήν νοιάζει νά τόν κάνει νά υποφέρει. "Ισως δ Μορέλ νά μήν είναι τίποτα παραπάνω άπό μια έμφαση της αδιαφορίας της γιά μένα καί ένα σημάδι πώς αυτή ή αδιαφορία φτάνει στην χορύψ<Λθ•η καί τό τέλος της.

Άλλα, άν δχι... Είναι πια τόσος καιρός πού δέν μέ βλέπει... Νομίζω πώς άν συνεχίσει, θά τήν σκ&-τώσω ή θά τρελαθώ'. Καμιά cpopà, σκέφτομαι πώς ή εξαιρετική άνθυγιεινότητα της νότιας πλευράς τοΰ νησιοϋ πρέπει νά μ' έχει κάνει αόρατο. Θά 'ταν ένα πλεονέκτημα: θά μπορούσα νά απαγάγω τη Φαουστίν χωρίς κανένα κίνδυνο...

Page 29: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

56 ADOLFO ΒΙΟΥ C A S A R E S Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 57

ΧΘΕΣ ΔΕΝ ΠΗΓΑ στα βράχια. Σήμερα δήλωσα πολλές φορές πώς δεν θα πήγαινα. Στα μισά του απογεύματος ήξερα πώς θα πήγαινα. Ή Φαουστίν δέν ήταν καί ποιος ξέρει πότε θα γυρίσει. Πήρε τέλος ή διασκέδαση μαζί μου (μέ το ποδοπάτημα του κηπάκου). Τώρα ή παρουσία μου θα τήν ενοχλήσει σαν ενα αστείο που άρεσε κάποτε %αί πού τώρα κάποιος θέλει να το επαναλάβει. Θα φροντίσω να μήν επαναληφθεί.

Άλλα στα βράχια μ' έπιασε τρέλα: «Είναι δικό μου τό σφάλμα» έλεγα (πού δέν εμφανιζόταν ή Φαουστίν) , «γιατί τα παράτησα τόσο εύκολα».

'Ανέβηκα στον λόφο. Βγήκα πίσω πίσω άπό μια συστάδα φυτών και βρέθηκα απέναντι σε δύο άντρες καί μια κυρία. Σταμάτησα μέ κομμένη τήν ανάσα' ανάμεσα μας δέν υπήρχε τίποτα (πέντε μέτρα κενά διάστημα άπα λυκόφως). Οί άντρες είχαν τήν πλάτη γυρισμένη προς τό \ι.ίρος μου' ή κυρία ήταν καθισμένη απέναντι μου καί μέ κοίταζε. Τήν είδα να τρε-μουλιάζει. Ξαφνικά γύρισε καί κοίταξε προς τό μουσείο. Έγώ κρύφτηκα πίσω άπό κάτι φυτά. Είπε μέ εύθυμη φωνή: — Δέν είναι ώρα για ιστορίες φαντασμάτων. Πάμε μέσα.

'Ακόμα δέν ξέρο) αν πράγματι διηγόντουσαν ιστορίες φαντασμάτων ή αν τα φαντάσματα μπήκαν στη φράση για να υποδηλώσουν πώς είχε συμβεί κάτι παράξενο (ή εμφάνιση μου).

Έφυγαν. "Οχι πολύ πιο μακριά, περπατούσαν

ένας άντρας καί μια γυναίκα. Φοβήθηκα μήν μέ ανακαλύψουν. Τό ζευγάρι ήρθε πιό κοντά. Άκουσα μια γνωστή φωνή: — Σήμερα δέν πήγα να δω...

(Ή καρδιά μου άρχισε να χτυπάει δυνατά. Μου φάνηκε πώς αυτή ή φράση αναφερόταν σέ μένα.) — Λυπάσαι πολύ;

Δέν ξέρω τί είπε ή Φαουστίν. Ό γενειοφόρος είχε κάνει προόδους. Μιλούσαν στον ενικό.

Γύρισα κάτω, αποφασισμένος να μείνω μέχρι να μέ πάρει ή θάλασσα. Ά ν έρθουν οί παρείσακτοι να μέ izapow, δέν θα παραδοθώ, δέν θα δραπετεύσω.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ MOT να μήν παρουσιαστώ στή Φαουστίν κράτησε τέσσερις μέρες (συνέβαλαν δύο παλίρροιες πού μοΰ 'δωσαν πολλή δουλειά) .

Πήγα νωρίς στα βράχια. "Γστερα Ιφτασαν ή Φαουστίν καί δ ψευτοτενίστας. Μιλούσαν σωστά γαλλικά' πολύ σωστά' σχεδόν σαν νοτιοαμερικάνοι. —"Εχω χάσει εντελώς τήν εμπιστοσύνη σας; — Εντελώς. — Πρίν πιστεύατε σέ μένα.

Παρατήρησα πώς πια δέν μιλούσαν στον ενικό' άλλα αμέσως θυμήθηκα πώς οί άνθρωποι, δταν αρχίζουν να μιλάνε στον ενικό, δέν μπορούν να αποφύγουν τα γυρίσματα στδ «εσείς». "Ισως αυτό να τό σκέφτηκα επηρεασμένος άπ' τή συνομιλία πού

Page 30: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

58 ADOLFOBIOY CASARES ' • Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ TOY ΜΟΡΕΛ 59

άκουγα. Μου ήρθε, επίσης, ή ιδέα της επιστροφής στό παρελθόν, άλλα σέ αναφορά με άλλα θέματα, — Καί θα μέ πιστεύατε, αν μπορούσα να σας μεταφέρω στή στιγμή που προηγήθηκε εκείνου τοΰ δειλινού στή Βενσέν; — Ποτέ πια δέν θα μπορούσα να σας πιστέψω. Ποτέ. — Ή επιρροή τοΰ μέλλοντος πάνω στο παρελθόν, είπε δ Μορέλ με ενθουσιασμό σέ πολύ χαμηλή φωνή.

"Γστερα έμειναν σιωπηλοί να κοιτάζουν τή θάλασσα. Ό άντρας μίλησε σαν νά έβγαζε άπό πάνω του ένα βάρος πού τον καταπίεζε... — Πιστέψτε με, Φαουστίν...

Μου φάνηκε πεισμωμένος. Ξανάρχιζε τις ίδιες παρακλήσεις πού άκουσα πριν οκτώ μέρες. —"Οχι... ξέρω πια τί ζητάτε.

Οι συζητήσεις επαναλαμβάνονται: είναι αδικαιολόγητες. Έδώ δ αναγνώστης ας μήν φανταστεί πώς βρίσκεται μπροστά, στους πικρούς καρπούς τής κατάστασης μου' ούτε πρέπει νά ικανοποιηθεί μέ τόν πολύ εΰν.ολο συνειρμό των λέξεων «καταδιωγμένος, μοναχικός, μισάνθρωπος». Έγώ μελέτησα τό θέμα πρίν άπ' τή δίκη: ol συζητήσεις είναι ανταλλαγή ειδήσεων (παράδειγμα: μετεωρολογικών), άγανα-κτήσεων ή χαρών (παράδειγμα: διανοητικών) ήδη γνωστών ή πού συμμερίζονται οι συνομιλητές. "Ολα τα κινεί ή αγάπη τής συζήτησης, της έκφρασης συμφωνιών ή διαφωνιών.

Τους κοίταζα, τους άκουγα. Αισθάνθηκα πώς συ

νέβαινε κάτι παράξενο' δεν ήξερα τί ήταν. Εξοργίστηκα μ' αυτόν τόν γελοίο κανάγια, —"Αν σας έλεγα τί ζητάω... — Θα σας πρόσβαλα; — ' Ή θα καταλαβαινόμασταν. Ή διορία είναι μικρή. Τρεις μέρες. Τί δυστυχία νά μήν καταλαβαινόμαστε.

Μέ αργούς pud\ioùç στή συνείδηση μου, μέ ακρίβεια στην πραγματικότητα, ο! λέξεις καί ο! κινήσεις τής Φαουστίν καί του γενειοφόρου συνέπεσαν μέ τις λέξεις και τίς κινήσεις τους έδώ καί οκτώ μέρες. Ή απαίσια αιώνια επιστροφή. 'Ατελής: δ κη-πάκος μου ακρωτηριασμένος τίς προάλλες άπ' τα πατήματα τοΰ Μορέλ, είναι σήμερα Ινας λασπότο-πος γεμάτος απομεινάρια άπό νεκρά λουλούδια τσακισμένα πάνω στή γή.

Έ πρώτη εντύπωση μέ κολάκεψε. Πίστεψα πώς έχω κάνει τήν έξης ανακάλυψη: πρέπει νά υπάρχουν στίς πράξεις μας απροσδόκητες, σταθερές επαναλήψεις. Μια ευνοϊκή περίσταση μοΰ επέτρεψε νά τό παρατηρήσω. Σπάνια είναι κανείς αθέατος μάρτυρας διαφόρων συνομιλιών ανάμεσα ατά ίδια πρόσωπα. "Οπως στό θέατρο, οί σκηνές επαναλαμβάνονται.

'Ακούγοντας τήν Φαουστίν καί τόν γενειοφόρο, έγώ διόρθωνα τήν ανάμνηση τής περασμένης συνομιλίας (πού κατάγραψα άπό μνήμης πρίν μερικές σελίδες).

Φοβήθηκα πώς αυτή ή ανακάλυψη, θά μπορούσε

Page 31: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

60 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

να εΐναι άπλα καί μόνο τό αποτέλεσμα μιας χαλαρότητας στις αναμνήσεις μου ή της σύγκρισης μιας πραγματικής σκηνής και μιας απλοποίησης άπ•' τη λήθη.

'Ύστερα, με ξαφνικό θυμό, υποπτεύθηκα πώς 'όλα, ήταν μια κοροϊδευτική αναπαράσταση, ενα αστείο πού προοριζόταν εναντίον μου.

'Οφείλω μια εξήγηση. Ποτέ δεν αμφέβαλα δ-τι τό πιό σωστό θα ήταν να fpoTtiata να κάνω τήν Φαουστίν να αισθανθεί την δική μας αποκλειστική σπουδαιότητα (καί πώς ό γενειοφόρος δεν μετρούσε) . Είχα, εντούτοις, αρχίσει να θέλω να τιμωρήσω αυτό τό υποκείμενο, να διασκεδάζω με τήν ιδέα καί μόνο τής αντιμετώπισης του με κάποιο τρόπο πού θα τόν γελοιοποιούσε τρομερά.

Είχε παρουσιαστεί ή ευκαιρία. Πώς να τήν εκμεταλλευτώ; Επιστρατεύοντας δλη μου τή βούληση προσπάθησα να σκεφτώ (κυριευμένος αποκλειστικά άπό λύσσα).

'Ακίνητος, σαν να συλλογιζόμουν, περίμενα τή στιγμή να της κλείσω τό ζρό^ο. Ό γενειοφόρος πήγε να πάρει τό μαντήλι καί τήν τσάντα τής Φαουστίν. Γύρισε κουνώντας τα καί λέγοντας (όπως τήν άλλη φορά): —• Μήν παίρνετε στα σοβαρά αυτό πού σας είπα... Ενίοτε νομίζω...

Βρισκόμουν λίγα μέτρα άπ' τήν Φαουστίν. Βγήκα εντελώς αποφασισμένος για οτιδήποτε, άλλα καί τίποτε είδικά. Ό αυθορμητισμός είναι πηγή χυδαι-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 61

οτήτων. "Εδειξα τόν γενειοφόρο σαν να τόν παρουσίαζα στην Φαουστίν καί είπα κραυγάζοντας:

La femme à barbe, Madame Faustine ! Τό αστείο δεν ήταν πετυχημένο" ούτε καν ήταν

σαφές ενάντια σέ ποιόν κατευθυνόταν. Ό γενειοφόρος συνέχισε να προχωρεί προς τήν

Φαουστίν καί δεν σκόνταψε πάνω μου παρά μόνο γιατί εγώ πήδηξα απότομα προς τα πλάγια. Ή γυναίκα δεν διέκοψε τίς ερωτήσεις' ούτε αλλοιώθηκε ή ευθυμία του προσώπου της. Ή ηρεμία της ακόμη μέ καθηλώνει.

Άπό εκείνη τή στιγμή μέχρι σήμερα τό απόγευμα πονάω άπό ντροπή καί ποθώ να πέσω γονατιστός στα πόδια τής Φαουστίν. Δεν μπόρεσα να περιμένω μέχρι τή δύση τοϋ ηλίου. 'Ανέβηκα στό λόφο αποφασισμένος να χαθώ καί μέ τό προαίσθημα πώς, αν δλα πήγαιναν καλά, θα ξέπεφτα σέ μια σκηνή μελοδραματικών παρακλήσεων. "Εκανα λάθος. Αυτό πού συμβαίνει δέν έχει εξήγηση. Ό λόφος δέν κατοικείται.

ΟΤΑΝ ΕΙΔΑ ΤΟΝ ΛΟΦΟ ακατοίκητο φοβήθηκα να δώ τήν εξήγηση σέ μια παγίδα πού ήταν κιόλας στημένη. 'Αναπηδώντας τριγύρισα δλο τό μουσείο, σταματώντας μερικές φορές για να κρυφτώ. Άλλα έφτανε να κοιτάξει κανείς τα έπιπλα καί τους τοίχους, πού σαν νά 'χαν επενδυθεί ξανά τήν α-

Page 32: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

62 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

πομόνωση, για νά πεισθεί πώς δεν υπήρχε κανείς. 'Ακόμη περισσότερο: για να πεισθεί πώς ποτέ δεν υπήρξε κανείς. Είναι δύσκολο, υστέρα άπό μια απουσία σχεδόν είκοσι ημερών, να μπορέσει κανείς να πει μέ βεβαιότητα αν δλα τα αντικείμενα ενός σπιτιού μέ αναρίθμητα δωμάτια βρίσκονται εκεί πού τα άφησε δταν έφυγε" εντούτοις παραδέχομαι, σαν κάτι ολοφάνερο, πώς αυτά τα δεκαπέντε πρόσωπα (μέ άλλα τόσα υπηρετικό προσωπικό), δέν έχουν

κουνήσει ούτε ένα πάγκο, μια λάμπα ή —αν κούνησαν κάτι— τα ξανάβαλαν δλα στην θέση, τους, ακριβώς εκεί πού ήταν προηγουμένως. Επιθεώρησα την κουζίνα και τό πλυσταριό: το φαγητό πού άφησα έδώ και είκοσι μέρες, τα ροϋχα (κλεμμένα άπό μια ντουλάπα του μουσείου) πού είχα απλώσει για στέγνωμα έδώ καί είκοσι μέρες, ήταν εκεί, το ένα σάπιο, τα άλλα στεγνά, και τα δύο ανέγγιχτα.

Κραύγασα σ' αυτό τό άδειο σπίτι: «Φαουστίν! Φαουστίν!» Δέν πήρα απάντηση.

Υπάρχουν δύο γεγονότα —ένα γεγονός και μία ανάμνηση— πού τώρα συσχετίζω, προτείνοντας μία εξήγηση. Τόν τελευταίο καιρό είχα αφοσιωθεί στην δοκιμή καινούριων ριζών. Νομίζω πώς στό Μεξικό οι Ινδιάνοι γνωρίζουν ένα ποτό πού γίνεται μέ χυμό άπό ρίζες —αύτη είναι ή ανάμνηση (ή ή λήθη) — καί πού προκαλεί παραληρήματα για πολλές μέρες. Τό συμπέρασμα (σέ σχέση μέ τη διαμονή τής Φαουστίν και των φίλων της στό νησί) είναι λογικά δεκτό' εντούτοις μόνο σαν παιχνίδι θα μποροΰ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 63

σα νά τό πάρω στα σοβαρά. Μοϋ φαίνεται πώς παίζω: έχω χάσει τήν Φαουστίν καί ασχολούμαι μέ την παρουσίαση αυτών τών προβλημάτων προς έναν υποθετικό παρατηρητή, έναν τρίτο.

Άλλα σκέφτηκα μέ δυσπιστία τή θέση μου ώς φυγά καί τή διαβολική δύναμη τής δικαιοσύνης. "Ισως νά 'ταν δλα ένα υπέρμετρο στρατήγημα. Δέν έπρεπε να μέ καταβάλει, δέν έπρεπε νά ελαττώσει τις αμυντικές μου ικανότητες: ή «καταστροφή» θα μπορούσε νά είναι φρικτή.

Επιθεώρησα τό παρεκκλήσι, τα υπόγεια. 'Αποφάσισα να ερευνήσω δλο τό νησί πριν πάω για ύπνο. Πήγα στα βράχια, στα λιβάδια τοΰ λόφου, στις ακτές, ατούς πρόποδες (άπό υπερβολική πρόνοια). 'Αναγκάστηκα νά παραδεχτώ δτι οι παρείσακτοι δέν ήταν στό νησί.

"Οταν γύρισα στό \ίουαειο, είχε σχεδόν βραδιάσει. "Ημουν νευρικός. Ποθούσα τή λάμψη τοΰ ηλεκτρικού φωτός. Δοκίμασα πολλούς διακόπτες' δέν υπήρχε φώς. Αυτό μοιάζει να- επιβεβαιώνει τήν άποψη μου δτι οι παλίρροιες πρέπει να προμηθεύουν ενέργεια στα \>,οτίρ (μέ τή μεσολάβηση αυτού τοΰ υδραυλικού μύλου ή κυλίνδρου πού βρίσκεται ατούς πρόποδες). Οί παρείσακτοι κατασπατάλησαν φώς. Μετά τις δυό περασμένες παλίρροιες, μεσολάβησε μεγάλο διάστημα ηρεμίας. Πήρε τέλος τό ίδιο εκείνο απόγευμα, δταν έμπαινα στό \ιουσε.ϊο' αναγκάστηκα νά κλείσω τα πάντα" ήταν σαν δ άνεμος καί ή θάλασσα νά 'χαν βαλθεί να καταστρέψουν τό νησί.

Page 33: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

64 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Στό πρώτο υπόγειο, ανάμεσα σέ υπερμεγέθη μοτέρ, στα μισοσκόταδο, αισθάνθηκα ανεπανόρθωτα νικημένος. Ή αναγκαία δύναμη για ν' αυτοκτονήσω ήταν περιττή, άφοΰ πιά, με την εξαφάνιση της Φα-ουστίν, οϋτε καν ή αναχρονιστική ικανοποίηση του θανάτου δέν μοΰ 'χε μείνει.

ΣΑΝ ΝΑ ΕΙΧΑ ΑΝΑΛΑΒΕΙ κάποια αόριστη υποχρέωση, για να δικαιολογήσω το δτι κατέβηκα, επιχείρησα να βάλω σέ λειτουργία τή γεννήτρια τοΰ φωτός. "Εγιναν μερικές ελαφρές εκρήξεις καί ή εσωτερική ηρεμία αποκαταστάθηκε πάλι, στή μέση μιας θύελλας πού κούναγε τα κλαδιά ένδς κέδρου, πάνω ατό χοντρό τζάμι τοΰ φεγγίτη.

Δέν θυμάμαι πώς βγήκα. Φτάνοντας επάνω άκουσα Ινα μοτέρ' τό φώς με πλάγια ταχύτητα, έφτασε παντού και γώ βρέθηκα απέναντι σέ δύο άντρες: έναν ντυμένο στα άσπρα, τον άλλον στα πράσινα (ένας μάγειρας καΐ ένας υπηρέτης). Δέν ξέρω ποιος ρώτησε (στα ισπανικά) :

—- Θα θέλατε να μου πείτε γιατί διάλεξε αυτόν τον χαμένο τόπο; — Αυτός θα τό ξέρει (επίσης στα ισπανικά) .

"Ακουγα γεμάτος αγωνία. ΤΗταν άλλοι άνθρωποι. Αυτοί οι νεοφερμένοι (άπ' τό βασανισμένο μου μυαλό άπό στερήσεις, τοξίνες και ήλιους, ή άπ' αυτό τό τόσο θανάσιμο νησί), ήταν 'ιβηρες καί αυτές

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 65

οί φράσεις μ' έκαναν να συμπεράνω πώς ή Φαου-στιν δέν είχε επιστρέψει.

Συνέχιζαν να μιλάνε μέ ήρεμη φωνή, σαν να μήν είχαν ακούσει τα βήματα μου, σαν να μήν ύπήρ-

— Δέν τό αρνούμαι' άλλα πώς τοΰ ήρθε τοΰ Μο-ρέλ;...

Τους διέκοψε ένας άντρας που είπε οργισμένα: — " Ω ς ποΰ θα πάει αυτό; Τό φαγητό είναι έτοιμο έδώ καί μία ώρα.

Τους κάρφωσε μέ τό βλέμμα (τόσο πού αναρωτήθηκα άν δέν αγωνιζόταν ενάντια σέ μια τάση να μέ κοιτάξει) καί αμέσως εξαφανίστηκε, φωνάζοντας. Τόν ακολούθησε δ μάγειρος' ô υπηρέτης έτρεξε προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Έγώ έκανα προσπάθειες να ηρεμήσω, άλλα έτρεμα. Χτύπησε ένα γκόνγκ. Ή ζωή μου πέρασε στιγμές στις όποιες καί οι ήρωες ακόμη θα είχαν αποδεχτεί τό φόβο. Νομίζω πώς καί τώρα δέν θα ήταν ακόμα ήρεμοι. 'Αλλα τότε δ τρόμος κορυφώθηκε. Για καλή τύχη κράτησε λίγο. Θυμήθηκα αυτό τό γκόνγκ. Τό είχα δει πολλές ψορϊς στην τραπεζαρία. Θέλησα να φύγω. Καθησύχασα πιο πολύ τόν εαυτό μου. Να φύγω ήταν πραγματικά αδύνατον. Ή θύελλα, ή βάρκα, ή νύχτα... Κι άν ακόμα είχε σταματήσει ή θύελλα, δέν θά 'ταν λιγότερο φριχτό να παραδοθεί κανείς στή θάλασσα αύτη τήν άσέληνη νύχτα. Επιπλέον ή βάρκα δέν θ' άντεχε πολλή ώρα... "Οσο για τους πρόποδες ήταν σίγουρα

Page 34: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

66 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

πλημμυρισμένοι. Ή φυγή μου δέν θα μέ πήγαινε πολύ μακριά. *Ηταν καλύτερα ν' ακούσω' να παραμονεύω τις κινήσεις αυτών τών ανθρώπων" να περιμένω.

Κοίταξα τριγύρω μου και κρύφτηκα (χαμογελώντας για να δώσω υπόσταση στην αυτάρκεια μου) σ' ένα δωματιάκι πού είναι κάτω απ' τη σκάλα. Αυτό (σκέφτηκα εκ τών ύστερων) ήταν πολύ ανόητο. "Αν με είχαν ψάξει, θα είχαν κοιτάξει εκεί χωρίς αμφιβολία. "Εμεινα λίγο χωρίς να σκέφτομαι, πολύ ήρεμος, άλλα ακόμα μπερδεμένος.

ΜοΟ γεννήθηκαν δύο προβλήματα: Πώς έφτασαν στό νησί; Μ' αυτή τή θύελλα

κανένας καπετάνιος δέν θα είχε τολμήσει να πλησιάσει" ή υπόθεση μιας μεταφοράς καί μιας αποβίβασης μέ βάρκες ήταν παράλογη.

Πότε έφτασαν; Τό φαγητό ήταν έτοιμο άπό αρκετή ώρα' δέν ήταν ούτε ενα τέταρτο πού είχα κατέβει στα μοτέρ, καί δέν υπήρχε κανένας στό νησί.

Είχαν πει τό όνομα, του Μορέλ. Επρόκειτο, σίγουρα, για μια επιστροφή τών ίδιων προσώπων. Είναι πιθανό, σκέφτηκα καρδιοχτυπώντας, να ξαναδώ τήν Φαουστίν.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑ προαισθανόμενος μια βίαιη σύλληψη, τό τέλος τών περιπετειών μου.

Δεν υπήρχε κανείς.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 67

'Ανέβηκα τή σκάλα, προχώρησα στους διαδρόμους τοϋ ήμιορόφου" άπό ενα άπ' τα τέσσερα μπαλκόνια, ανάμεσα άπό σκοϋρα φύλλα καί μια θεότητα άπό τερρακότα, ξεπρόβαλα πάνω άπ' τήν τραπεζαρία.

Υπήρχαν λίγο περισσότερα άπό δώδεκα πρόσωπα καθισμένα στό τραπέζι. Φαντάστηκα πώς θα ήταν νεοζηλανδοί ή αυστραλοί τουρίστες" μοΰ έδωσαν τήν εντύπωση πώς ήταν κανονικά εγκαταστημένοι καί δέν θά 'φευγανάπ' τή μια στιγμή στην άλ-λη.

Θυμάμαι καλά: είδα τή συνεστίαση, τήν σύγκρινα μέ μια τουριστική συνάθροιση, διαπίστωσα δτι δέν έμοιαζαν περαστικοί καί μόνο τότε σκέφτηκα τή Φαουστίν. Τήν αναζήτησα καί τήν βρήκα αμέσως. Μέ περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη: δ γενειοφόρος δέν ήταν δίπλα στην Φαουστίν' μια πρόσκαιρη χαρά: δ γενειοφόρος δέν ήταν (πρίν προλάβω να χαρώ τον είδα απέναντι άπό τήν Φαουστίν).

Οι συζητήσεις ήταν ράθυμες. Ό Μορέλ πρότεινε τό θέμα τής αθανασίας. Μίλησαν για ταξίδια, γιορτές, μεθόδους (διατροφής). Ή Φαουστίν καί μια ξανθιά κοπέλα μιλούσαν για γιατρικά. Ό "Α-λεκ, ένας νεαρός άντρας σχολαστικά χτενισμένος, μέ ανατολίτικη φυσιογνωμία καί πράσινα μάτια, επιχείρησε να αφηγηθεί τα εμπόρια του —μαλλιού—, χωρίς επιμονή, ούτε επιτυχία. Ό Μορέλ ενθουσιάστηκε καταστρώνοντας σχέδια για τή δημιουργία ενός γηπέδου μπάλας ή τένις στό νησί.

Page 35: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

68 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Γνώρισα λίγο περισσότερο τους ανθρώπους του μουσείου. Στ' αριστερά της Φαουστίν καθόταν μια γυναίκα —Ντόρα;— μέ ξανθά, κατσαρά μαλλιά, πολύ γελαστή, μέ κεφάλι μεγάλο καί ελαφρά γερ^ μένο προς τα μπρος, σαν ορμητικό άλογο. Δίπλα της είχε έναν νεαρό άντρα, μελαχρινό, με ζωηρά μάτια καί συνοφρυωμένο μέτωπο μέ σμιχτά φρύδια.

'Ύστερα ήταν μια ψηλή κοπέλα μέ βαθουλωμένο στήθος, υπερβολικά μακριά χέρια και έκφραση αηδίας. Αυτή ή γυναίκα ονομάζεται Ίρένε. "Γστερα, αυτή πού είπε «δεν είναι ώρα γιά ιστορίες φαντασμάτων», εκείνη τή νύχτα πού ανέβηκα στο λόφο. Τους άλλους δέν τους θυμάμαι.

"Οταν ήμουν μικρός έπαιζα κάνοντας ανακαλύψεις στις εικονογραφήσεις τών βιβλίων: τις κοίταζα πολύ καί τότε άρχιζαν να παρουσιάζονται αντικείμενα χωρίς διακοπή. Στάθηκα λίγο, συγχυσμένος, να κοιτάζω τα πανώ μέ τις γυναίκες, τις τίγρεις ή τους γάτους του Φουζιτά.

Ό κόσμος πέρασε στό χώλ. Πάρα πολύ αργά, τρέμοντας άπ' τον φόβο —οί εχθροί μου βρίσκονταν ή στό χώλ ή στό υπόγειο (τό προσωπικό) — κατέβηκα άπ' τή σκάλα υπηρεσίας μέχρι τήν πόρτα πού είναι κρυμμένη πίσω άπ' τό παραβάν. Τό πρώτο πράγμα πού είδα ήταν μια γυναίκα πού έπλεκε κοντά σ' έναν άπ' τους αλαβάστρινους κάλυκες" ήταν εκείνη ή γυναίκα πού ονομάζεται Ίρένε, πού κουβέντιαζε μέ μια άλλη" συνέχισα να κοιτάζω καί μέ κίνδυνο νά μέ ανακαλύψουν είδα τόν Μορέλ να

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 69

παίζει χαρτιά μέ άλλα πέντε πρόσωπα σ' ένα τραπέζι: ή γυναίκα πού είχε γυρισμένη τήν πλάτη ήταν ή Φαουστίν' τό τραπέζι ήταν μικρό, τα πόδια μπλέκονταν άπό κάτω, καί πέρασα μερικά λεπτά, 'ίσως καί παραπάνω, αδιάφορος προς οτιδήποτε άλλο, θέλοντας μονάχα νά επιβεβαιώσω αν τα πόδια του Μορέλ καί της Φαουστίν ακουμπούσαν. Αύτη ή οικτρή ενασχόληση πήρε τέλος, δίνοντας τή θέση της στον τρόμο πού μέ γέμισαν τό κόκκινο πρόσωπο καί τά ολοστρόγγυλα μάτια ενός υπηρέτη, πού μέ κοίταξε γιά λίγο καί κατόπιν μπήκε στό χώλ... "Ακουσα βήματα. 'Απομακρύνθηκα τρέχοντας. Κρύφτηκα ανάμεσα στην πρώτη καί τή δεύτερη σειρά τών αλαβάστρινων κολώνων, στό στρογγυλό σαλόνι, πάνω' άπ' τό ενυδρείο. Κάτω άπ' τά πόδια μου κολυμπούσαν ψάρια πανομοιότυπα μ' εκείνα τά σάπια πού είχα βγάλει τις πρώτες μέρες του εργρ-μοϋ μου.

ΑΦΟΥ ΗΣΤΧΑΣΑ πήγα προς τήν πόρτα. Ή Φαουστίν, ή Ντόρα — ή συντρόφισσα της στό τραπέζι-— καί δ "Αλε%•ανέβαιναν τή σκάλα. Ή Φαουστίν κινιόταν μέ μελετημένη βραδύτητα. Γι' αυτό τό ατελείωτο χορμί, γι ' αυτά τά υπερβολικά μακριά πόδια, γι ' αυτόν τόν ανόητο αισθησιασμό ριψοκινδύνευα τή γαλήνη, τό Σύμπαν, τις αναμνήσεις, τήν τόσο ζωηρή αγωνία, τόν πλούτο της γνώσης τών

Page 36: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

70 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

συνηθειών της παλίρροιας καΐ τόσες ακίνδυνες ρίζες. Τους ακολούθησα. 'Απρόοπτα, μπήκαν α' ε να

δωμάτιο. 'Απέναντι βρήκα μια πόρτα ανοιχτή, ενα δωμάτιο φωτισμένο καΐ άδειο. Μπήκα με πολλές προφυλάξεις. Χωρίς αμφιβολία κάποιος που θά 'ταν εκεί πια πρίν, ξέχασε να σβήσει τα φως. Ή όψη του κρεβατιού καΐ τοΰ τραπεζίου τής τουαλέτας, ή απουσία βιβλίων, ρούχων, τής παραμικρής αταξίας, ήταν εγγύηση πώς κανείς δέν το κατοικούσε.

Πέρασα στιγμές ανησυχίας δταν ol υπόλοιποι κάτοικοι τοΰ μουσείου πέρασαν στα δωμάτια τους. "Ακουσα τα βήματα στή σκάλα και θέλησα να σβήσω τό φως μου, άλλα στάθηκε αδύνατον: δ διακόπτης είχε φρακάρει. Δέν επέμεινα. "Ενα φώς πού σβήνει σ' ενα άδειο δωμάτιο, θά είχε τραβήξει την προσοχή.

"Αν δέν ήταν αυτός δ διακόπτης, μπορεί καΐ να είχα πέσει νά κοιμηθώ, σπρωγμένος άπ' τήν κούραση καΐ καθησυχασμένος άπ' τα πολλά φώτα πού έβλεπα νά σβήνουν στις χαραμάδες τών πόρτων (καί άπ' τήν ηρεμία πού μοΰ έδινε ή παρουσία τής γυναίκας μέ τό μεγάλο κεφάλι στο δωμάτιο τής Φαου-στίν!).

Σκέφτηκα πώς άν περνούσε κανείς άπ' τό διάδρομο, θά 'μπαίνε στό δωμάτιο μου νά σβήσει τό φώς (τό υπόλοιπο \ίο\>σεΙο ήταν βυθισμένο στό σκοτάδι) . Αυτό ίσως να ήταν αναπόφευκτο' δχι δμως πολύ επικίνδυνο. Βλέποντας δτι δ διακόπτης ήταν φρακαρισμένος, τό &το\>.ο θα έφευγε για νά μήν ένο-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 71

χλήσει τους υπόλοιπους. Άρκοϋσε να κρυφτώ λιγάκι. Αυτά σκεφτόμουν, δταν εμφανίστηκε τό κεφά

λι της Ντόρας. Τα μάτια της πέρασαν άπό πάνω μου. "Εφυγε χωρίς νά επιχειρήσει νά σβήσει τό φως.

"Εμεινα σέ μια κατάσταση ενός σχεδόν σπασμωδικού φόβου. Ξεκίνησα να φύγω, άλλα πρίν βγώ, ερεύνησα μέ τή φαντασία μου δλο τό σπίτι, σέ αναζήτηση μιας σίγουρης κρυψώνας. Μοΰ κακοφαινό-ταν ν' αφήσω αυτό τό δωμάτιο πού μοΰ επέτρεπε νά ξαγρυπνώ μπροστά, στην πόρτα τής Φαουστίν. Κά-θησα στό κρεβάτι κι αποκοιμήθηκα. 'Αμέσως μετά ονειρεύτηκα τήν Φαουστίν. Μπήκε στό δωμάτιο.

ΤΗρθε πολύ κοντά μου. Ξύπνησα. Δέν υπήρχε φώς. Προσπάθησα νά μείνω ακίνητος, νά συνηθίσω νά βλέπω στό σκοτάδι, άλλα ή ανάσα καί ή τρομάρα μου ήταν ασυγκράτητες.

Σηκώθηκα, έφτασα στό διάδρομο, αφουγκράστηκα τή σιωπή πού είχε διαδεχτεί τή θύελλα: τίποτα δέν τήν διέκοπτε.

"Αρχισα νά προχωράω στό διάδρομο, νά αισθάνομαι πώς απροσδόκητα θ' άνοιγε μια πόρτα καί γώ θά βρισκόμουν στό Ιλεος κάποιων σκαιών χεριών καί μιας αμετάκλητης, χλευαστικής φωνής. Ό παράξενος κόσμος δπου διακινιόμουν ανήσυχος τις τελευταίες μέρες, οί εικασίες καί ol αγωνίες μου, ή Φαουστίν, δέν ήταν τίποτε άλλο άπό εφήμερα στάδια στό δρόμο προς τή φυλακή καί τήν αγχόνη. Κατέβηκα τή σκάλα στα σκοτεινά, μέ προφυλάξεις. Έ -

Page 37: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

72 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

φτασα σε μια πόρτα και θέλησα να την ανοίξω' στάθηκε αδύνατον" ούτε καν μπόρεσα να μετακινήσω το πόμολο (γνώριζα αυτές τις κλειδαριές πού φρακάρουν το πό\χολο' άλλα δέν καταλάβαινα τό σύστημα τών παραθύρων: δέν είχαν κλειδαριά και δμως οί σύρτες ήταν φρακαρισμένοι). Πείσθηκα σιγά-σι-γά πώς ήταν αδύνατον να βγω, ή νευρικότητα μου μεγάλωσε καΐ —ίσως άπ' αυτό και άπ' τό δτι ή έλλειψη φωτός μέ έκανε τελείως ανίκανο— Ρ-έχρι κι οί εξωτερικές πόρτες γίνονταν αδιαπέραστες. Κάτι -βήματα στη σκάλα υπηρεσίας μ' έκαναν νά βια-στώ πολύ. Δέν ήξερα πώς νά βγω άπ' τό δωμάτιο. Περπάτησα χωρίς νά κάνω Qopu6o, οδηγημένος άπό Ενα τοίχο, μέχρι έναν άπ' τους τεράστιους αλαβάστρινους κάλυκες" μετά άπό πολλές προσπάθειες και μεγάλο κίνδυνο, γλίστρησα μέσα.

"Ημουν για πολύ ώρα ταραγμένος, πάνω στη γλιστερή επιφάνεια του αλάβαστρου καί την εύθραυστη λεπτότητα της λάμπας. 'Αναρωτήθηκα αν ή Φαουστίν είχε μείνει μόνη μέ τόν "Αλεκ ή αν ένας άπ' τους δύο εϊχε βγει με την Ντόρα, πριν ή μετά.

Σήμερα τό πρωί μέ ξύπνησαν οί φωνές μιας συνομιλίας (ήμουν πολύ αδύναμος και πολύ κοιμισμένος ακόμα για ν' ακούσω). Έπειτα δέν ακουγόταν πια τίποτα.

"Ηθελα.νά βρεθώ έξω άπ' τό μοοσεϊο. 'Αναδεύτηκα, τρέμοντας μη γλιστρήσω και συντρίψω την πελώρια λάμπα, μή δει κάνεις νά ξεπροβάλει τό κεφάλι μου. Τελείως εξαντλημένος, μέ μύριους κό-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 73

πους, κατέβηκα άπ' την αλαβάστρινη υδρία. Περιμένοντας νά χαλαρώσουν λίγο τα νεύρα μου, κατέφυγα πίσω άπ' τίς κουρτίνες. "Ημουν τόσο αδύναμος που δέν κατάφερα νά τις κουνήσω" μου φαι-νόντουσαν αλύγιστες καί βαριές σαν τίς πέτρινες κουρτίνες πού έχουν μερικοί τάφοι. Φαντάστηκα, υποφέροντας, τεχνητά ψωμιά καί άλλα τρόφιμα, προϊόντα του πολιτισμού" στον προθάλαμο της τραπεζαρίας, χωρίς αμφιβολία, θα τα εύρισκα. Μοΰ ήρθαν ελαφρές λιποθυμίες, διάθεση νά γελάσω' προχώρησα δίχως φόβο μέχρι την εί'σοδο της σκάλας. Ή πόρτα ήταν ανοιχτή. Δέν υπήρχε κανένας. Πέρασα στον προθάλαμο της τραπεζαρίας μ' Ινα θράσος πού μέ γέμισε περηφάνια. "Ακουσα βήματα. Θέλησα ν' ανοίξω μια πόρτα πού έβγαζε προς τα έξω καί ξαναβρέθηκα αντιμέτωπος μ' ένα άπ' αυτά τά αμείλικτα πόμολα. Κάποιος κατέβαινε άπ' τή σκάλα υπηρεσίας. Έτρεξα προς τήν είσοδο. Μπόρεσα νά δώ, άπ' τήν ανοιχτή πόρτα, ένα μέρος μιας ψάθινης καρέκλας καί ένα ζευγάρι πόδια σταυρωμένα. Γύρισα προς τήν κατεύθυνση της κεντρικής σκάλας" καί κει άκουσα βήματα. Τ,πήρχαν άνθρωποι στην τραπεζαρία. Μπήκα στό χώλ, είδα ένα παράθυρο ανοιχτό καί ταυτόχρονα σχεδόν τήν Ίρένε καί τή γυναίκα πού τίς προάλλες μιλούσε για φαντάσματα, άπ' τή μια μεριά, καί άπ•' τήν άλλη τόν νεαρό μέ τά σμιχτά φρύδια νά προχωρεί προς τό μέρος μου απαγγέλλοντας γαλλική ποίηση άπό ένα ανοιχτό βιβλίο. Κοντοστάθηκα" υστέρα προχώρησα αλύγιστος

Page 38: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

74 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ανάμεσα τους' σχεδόν τους άγγιξα περνώντας' εκσφενδονίστηκα άπ' το παράθυρο καί μέ πόδια πονεμένα απ' το πέσιμο (είναι περίπου τρία μέτρα άπ' τό παράθυρο ώς το γρασίδι) κατηφόρησα τρέχοντας το φαράγγι, πέφτοντας κάθε τόσο, χωρίς να δίνω προσοχή μήπως με κοίταζε κανείς.

Ετοίμασα λίγο φαί. Τα καταβρόχθισα στην αρχή μέ ενθουσιασμό κι αμέσως μετά ανόρεχτα.

Τώρα σχεδόν δεν πονάω. Είμαι πιό ^ρε\ι.οζ. Σκέφτομαι, παρ' δτι μοιάζει παράλογο, πώς ίσως δέν μέ είδαν στο \ιο\)αεϊο. Πέρασε όλη ή μέρα καΐ δεν ήρθε κανείς να μέ αναζητήσει. Ή παραδοχή τόσης τύχης φοβίζει.

ΕΧΩ ΕΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΟ πού μπορεί να χρησιμεύσει στους αναγνώστες Ιτούτης της αναφοράς για να εξακριβώσουν τήν ημερομηνία της δεύτερης εμφάνισης τών παρείσακτων: τα δύο φεγγάρια καί οί δύο ήλιοι φάνηκαν τήν επόμενη μέρα. Μπορεί να πρόκειται για ενα τοπικό φαινόμενο' εντούτοις μοΰ φαίνεται πιθανότερο να είναι Ινα φαινόμενο άντικατοπτρισμοϋ, δημιούργημα τοϋ φεγγαριού ή τοϋ ήλιου, τής θάλασσας ή του αέρα, δρατό σίγουρα άπ' τήν Ραμπάουλ καί άπ° δλη τήν περιοχή. Παρατήρησα δτι αυτός δ δεύτερος ήλιος —εικόνα ίσως τοϋ άλλου— είναι πολύ πιό βίαιος. Μοΰ φαίνεται πώς μεταξύ τής χθεσινής καί τής προχθεσινής μέρας

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 75

έγινε μια ψο6ερ•η άνοδος θερμοκρασίας. Είναι σαν νά 'χει προσθέσει δ καινούριος ήλιος ενα κατακαλόκαιρο στην άνοιξη. Οί νύχτες είναι πολύ φωτεινές: κάτι σαν πολική αντανάκλαση πλανιέται στον αέρα. Άλλα φαντάζομαι πώς τα δύο φεγγάρια καί οί δύο ήλιοι δέν έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον' πρέπει να είναι γνωστοί παντοΰ, ή άπ' τόν ουρανό ή μέσα άπό πιό επιστημονικές καί πλήρεις πληροφορίες. Δέν τους καταγράφω για να τους αποδώσω ποιητική αξία ή σαν αξιοπερίεργους, άλλα για να χρονολογήσουν οί αναγνώστες μου, πού παίρνουν ημερολόγια καί έχουν γενέθλια, ετούτες τις σελίδες.

Ζοΰμε τις πρώτες νύχτες μέ δύο φεγγάρια. Ά λ λα ήδη ή ανθρωπότητα έχει δει δύο ήλιους. Τό αφηγείται δ Κικέρων στό De Natura Deorum:

aTum sole quod u t e pâtre audivi Tudita-no et Aquilio consulibus evenerat».

Πιστεύω να μήν μέ γελάει ή μνήμη μου*. Ό κ.

* Κάνει λάθος. Παραλείπει τήν πιο σπουδαία λέξη: geminate (άπό τό geminatus: ζευγαρωμένος, διπλός, επανειλημμένος). Ή φράση εϊναι: «... turn sole geminato, quod, ut e pâtre audivi, Tuditano et Aquilio consulibus evenerat; que quidem anno P. Africanus sol alter extinct.us est:...» Μετάφραση τών Μενέντεθ καί Πελάγιο: Οί δύο ήλιοι, οί όποιοι, όπως άκουσα άπ' τόν πατέρα μου, έγιναν ορατοί επί τών υπάτων Τουντιτάνο καί 'Ακουίλιο- τό ίδιο έτος κατά τό όποιο έσβησε εκείνος ό όίλλος ήλιος τοϋ Πουμ-πλίου τοϋ 'Αφρικανού (183 π.Χ.) {Σημ. τοϋ έκδοτη τοϋ χειρογράφου).

Page 39: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

76 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Λάμπρε στο 'Ινστιτούτο Μιράντα, μας έβαλε να αποστηθίσουμε τις πρώτες πέντε σελίδες τοΰ δεύτερου Βιβλίου και τις τελευταίες τρεις του Τρίτου Βιβλίου. Αυτά είναι δλα δσα γνωρίζω άπ' τη Φύση τών Θεών.

Οί παρείσακτοι δεν ήρθαν να με αναζητήσουν. Τους βλέπω να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται στίς κορυφογραμμές του λόφου. "Ισως εξαιτίας κάποιας ατέλειας της ψυχής (και τής απειρίας τών κουνουπιών) νοσταλγώ τα περασμένα, δταν ζοΰσα χωρίς την ελπίδα τής Φαουστίν και δχι μέσα σ' αυτή την αγωνία. Νοσταλγώ εκείνη τη στιγμή πού αισθάνθηκα πάλι εγκατεστημένος στο [iouozlo, κύριος τής πειθαρχημένης μοναξιάς.

ΘΤΜΑΜΑΙ ΤΩΡΑ αυτό πού σκεφτόμουν προχθές τό βράδυ, σ' αυτό το επίμονα φωτισμένο δωμάτιο. Τήν φύση τών παρείσακτων, τις σχέσεις πού είχα με τους παρείσακτους.

Δοκίμασα διάφορες εξηγήσεις: Πώς εχω τον ξακουστό λοιμό" τις επιδράσεις του

στή φαντασία: οι άνθρωποι, ή μουσική, ή Φαουστίν' στο σώμα: Ι'σως φριχτές πληγές προάγγελοι του θανάτου, πού οί προηγούμενες επιδράσεις δεν μ' αφήνουν να δω.

Πώς δ αρρωστημένος άνεμος τών παρυφών καΐ μία ανεπαρκής διατροφή μ' έχουν κάνει αόρατο. Οί παρείσακτο; δέν μέ είδαν (ή τους χαρακτηρίζει μιά

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 77

υπεράνθρωπη αυτοπειθαρχία" μέ τήν ικανοποίηση 'ότι ενεργώ μέ έπιτηδειότητα, παραμέρισα διακριτικά κάθε υποψία οργανωμένης αστυνομικής παγίδας). 'Αντίρρηση: δέν είμαι αόρατος για τά πουλιά, τΙς σαύρες, τά ποντίκια, τά κουνούπια.

Μου πέρασε απ' τό μυαλό (πρόσκαιρα) πώς θά μποροϋοζ νά πρόκειται για όντα διαφορετικής φύσης, άπό άλλο πλανήτη, μέ μάτια άλλα δχι για νά βλέπουν, μέ αυτιά άλλα δχι για ν' ακούν. Θυμήθηκα πώς μιλούσαν σωστά γαλλικά. Προχώρησα παραπέρα τήν προΎ^ούμεγη τερατώδη εξήγηση: πώς αυτή ή γλώσσα ήταν μιά παράλληλη ιδιότητα ανάμεσα ατούς κόσμους μας, αφιερωμένη σέ διάφορους σκοπούς.

"Εφτασα στην τέταρτη υπόθεση μέσα άπ' τή διαστροφή νά διηγούμαι όνειρα. Χθες βράδυ ονειρεύτηκα τό εξής:

"Ημουν σ' ένα τρελοκομείο. "Γστερα άπό μιά μακροσκελή γνωμάτευση (ή δίκη;) ενός γιατρού, ή οικογένεια μου μέ είχε φέρει εδώ. Ό Μορέλ ήταν δ διευθυντής. Κάποιες στιγμές ήξερα πώς βρίσκομαι στό νησί" κάποιες άλλες νόμιζα πώς βρίσκομαι στό τρελοκομείο' άλλοτε ήμουν δ διευθυντής τοΰ τρζ-Ιογ,ομείον.

Δέν θέλω σώνει καί καλά νά πάρω ενα όνειρο για πραγματικότητα, ούτε τήν πραγματικότητα^

Πέμπτη υπόθεση: οί παρείσακτοι ydftifzotf ^\2>Ι^ δμάδα νεκρών φίλων' έγώ, ένας

Page 40: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

78 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

δ Δάντης ή δ Σβέντενμποργκ, αν δχι άλλος ένας νεκρός, άλλης τάξης, σέ μία διαφορετική στιγμή της μεταμόρφωσης του' αυτό τό νησί, τό καθαρτήριο ή δ ουρανός αυτών των νεκρών (έτσι διατυπώνεται ή πιθανότητα διάφορων ουρανών' αν υπήρχε μόνο 'ένας κι ήταν δλοι εκεί καΐ μας επιφυλάσσονταν ένας μαγευτικός γάμος και δλες οί φιλολογικές τους Τετάρτες, πολλοί άπό μας θά 'χαμέ ήδη σταματήσει να πεθαίνουμε).

Τώρα καταλάβαινα γιατί οί συγγραφείς προτείνουν παραπονιάρικα φαντάσματα. Οί νεκροί συνεχίζουν ανάμεσα στους ζωντανούς. Τους κακοφαίνεται ν' αλλάξουν συνήθειες, ν' απαρνηθούν τον καπνό, τό γόητρο τους ώς βιαστές γυναικών. Τρομοκρατήθηκα (έτσι σκέφτηκα παίζοντας θέατρο μέ τον εαυτό μου) στή σκέψη πώς ήμουν αόρατος' τρομοκρατήθηκα στή σκέψη πώς ή Φαουστίν τόσο κοντινή, βρισκόταν σέ άλλο πλανήτη (τό όνομα Φαουστίν μέ μελαγχόλησε) ' άλλα έγώ είμαι νεκρός, έγώ είμαι απρόσιτος (θά βλέπω τήν Φαουστίν, θα τήν βλέπω να φεύγει καί τα νεύματα μου, οί ικεσίες μου, οί απόπειρες μου, δεν θα τήν φτάνουν) " όλες αυτές οί απαίσιες λύσεις είναι διαψευσμένες ελπίδες.

Τό κλωθογύρισμα αυτών τών ίδεών μοΰ 'δίνε μια απτή ευφορία. Συγκέντρωσα αποδείξεις πού παρουσίαζαν τή σχέση μου μέ τους παρείσακτους σαν σχέση ανάμεσα σέ όντα διαφορετικής τάξης. Σ' αυτό τό νησί θά μπορούσε ίσως νά 'χει συμβεί μια ανεπαίσθητη καταστροφή για τους νεχρούς του (καί για τα

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 79

ζώα πού τό κατοικούσαν) ' καί ύστερα θά έφτασαν οί παρείσακτοι.

Πώς ήμουν νεκρός! Πόσο μ' ενθουσίασε αύτη ή συγκυρία (ματαιόδοξα, φιλολογικά).

'Ανακεφαλαίωσα τή ζωή μου. Ή παιδική ηλικία, άδεια άπό ερεθίσματα, μέ τά απογεύματα στό Πασέο ντέλ Παραίσο' οί μέρες που προηγήθηκαν της.σύλληψης μου, σαν ξένες' ή μεγάλη μου φυγή' οί μήνες πού είμαι στό νησί. Ό θάνατος είχε δύο ευκαιρίες νά παρεισφρύσει στην ίστορία μου. Τίς μέρες πριν άπό τήν άφιξη της αστυνομίας στό δωμάτιο μου, στή δύσοσμη καί τριανταφυλλένια πανσιόν, στό 'θέστε 11, απέναντι άπ' τήν Πάστορα (σ' αύτη τήν περίπτωση ή δίκη θά έγινε ενώπιον τών ουράνιων δικαστών' ή φυγή καί τά ταξίδια θά 'ταν τό ταξίδι στον ουρανό, κόλαση ή καθαρτήριο ανάλογα μέ τήν απόφαση). Ή άλλη ευκαιρία για τόν θάνατο παρουσιαζόταν στό ταξίδι μέ τή βάρκα. Ό ήλιος μοΰ 'λιώνε τό κρανίο καί παρ' ότι κωπηλάτησα μέχρι έδώ, πρέπει νά 'χα χάσει τίς αισθήσεις μου πολύ πρίν φτάσω. "Ολες οί αναμνήσεις εκείνων τών ήμερων είναι ασαφείς, μέ τήν εξαίρεση μιας τρομερές φωτεινότητας, μιας διακύμανσης καί ενός Βορύβοο νερού, μιας οδύνης πού ξεπερνάει όλα μας τά αποθέματα ζωής.

*Ηταν τόσος καιρός πού τά σκεφτόμουν όλ' αυτά, τόσο πού πια δέν πήγαινε άλλο, καί έτσι προχώρησα μέ λιγότερη λογική: δέν ήμουν νεκρός μέχρι πού παρουσιάστηκαν οί παρείσακτοι' στή μονά-

Page 41: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

80 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ξιά εΐναι αδύνατον νά 'σαι νεκρός. Για να ξαναζωντανέψω πρέπει νά βγάλω τους μάρτυρες άπ' τή μέση. Θά 'ναι ένας εύκολος έξολοθρεμός. Δεν υπάρχω, δεν θα υποψιαστούν τήν καταστροφή τους.

Σκεφτόμουνα καί κάτι άλλο, τό απίστευτο σχέδιο μιας εντελώς ιδιωτικής απαγωγής, σαν σέ όνειρο, καί πού θα ϊσχυε μόνο για μένα.

Σέ στιγμές τρομερής αγωνίας φαντάστηκα αυτές τις εξηγήσεις αδικαιολόγητες, μάταιες. Ό άνθρωπος καί ή συνουσία δέν αντέχουν μεγάλες εντάσεις.

ΕΤΟΤΤΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΟΛΑΣΗ. ΟΕ ήλιοι είναι αφόρητοι. Έγώ δέν αισθάνομαι καλά. "Εφαγα μερικούς πολύ ινώδεις 6ολ6ους πού έμοιαζαν μέ γογ-γύλια.

Οι ήλιοι ήταν ψηλά, δ ένας πιο πολύ άπ° τόν άλλο και ξαφνικά (νομίζω πώς μέχρι εκείνη τή στιγμή κοίταζα τή θάλασσα) εμφανίστηκε ενα πλοίο πολύ κοντά, ανάμεσα ατούς υφάλους. "Ήταν σαν νά 'χα κοιμηθεί (μέχρι καί ol μύγες πετάνε κοιμισμένες κάτω άπ' αυτόν τόν διπλό ήλιο) καί νά ξύπνησα, δευτερόλεπτα ή ώρες αργότερα, χωρίς να αντιληφθώ πώς είχα αποκοιμηθεί ή πώς ξυπνούσα. Τό πλοίο ήταν μεταγωγικό, άσπρο. «Ή ποινή μου», σκέφτηκα εξοργισμένος. «Χωρίς αμφιβολία έρχονται να εξερευνήσουν τό νησί». Ή καπνοδόχος, κίτρινη

(όπως στα πλοία τοΰ Royal Mail καί τής Paci-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 81

fie Line), πανύψηλη, σφύριξε τρεις φορές. Οι παρείσακτοι συνωστίστηκαν στίς χορυψίς του λόφου. Μερικές γυναίκες χαιρέτησαν κουνώντας μαντήλια.

Ή θάλασσα ήταν ακίνητη. Ά π ' τό πλοίο κα^ τέβασαν μια βενζινάκατο. Τους πήρε σχεδόν μια ώρα να βάλουν μπρος τή μηχανή. 'Αποβιβάστηκε στό νησί ένας ναυτικός μέ ρούχα αξιωματικού ή καπετάνιου. Οι υπόλοιποι γύρισαν στό πλοίο.

Ό άντρας ανέβηκε στό λόφο. "Εγινα πολύ περίεργος καί παρά τους πόνους μου καί τους δυσκο-λοχώνευτους βολβούς, ανέβηκα άπ' τήν άλλη μεριά. Τόν είδα νά χαιρετάει μέ σεβασμό. Τόν ρώτησαν πώς ήταν τό ταξίδι του' άν τά 'χε «βρει όλα» στή Ραμπάουλ. Έγώ ήμουν πίσω άπό ενα ετοιμοθάνατο φοίνικα, χωρίς φόβο μήπως μέ δουν (μοΰ φαινόταν ανώφελο νά κρυφτώ). Ό Μορέλ πήγε τον άντρα σ' Ινα πάγκο. Μίλησαν.

"Ηξερα πια τί μοΰ επιφύλασσε αυτό τό πλοίο. "Επρεπε νά είναι των παρείσακτων ή τοΰ Μορέλ. Ερχόταν νά τους πάρει.

«"Εχω τρεις πιθανότητες», σκέφτηκα. «Νά τήν απαγάγω, να μπώ στό καράβι, να τήν αφήσω νά φύγει», «θά 'pQouv να τήν ψάξουν' αργά ή γρήγορα θά μας δρουν, άν τήν απαγάγω. Δέν θά 'χει άραγε ολόκληρο τό νησί ενα μέρος νά τήν κρύψω;» Θυμάμαι πώς τό πρόσωπο μου συσπαζόταν άπ' τήν προσπάθεια πού έκανα για να σκεφτώ

Σκέφτηκα επίσης νά τήν πάρω άπ' τό δωμάτιο της τίς πρώτες ώρες τής νύχτας καί νά φύγου-

Page 42: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

82 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

με κωπηλατώντας με τη βάρκα πού μ' έφερε άπ' τήν Ραμπάουλ. Άλλα για πού; Θα επαναλαμβανόταν τό θαύμα ετούτου του ταξιδιού; Πώς να προσανατολιστώ; Τό να ριχτώ στην τύχη με τη Φαουστίν, θα άξιζε τις τρομερά μακρόχρονες δοκιμασίες πού θα περνούσαμε σ' αύτη τη βάρκα στη μέση τοΰ ωκεανού ; "Η τις υπερβολικά σύντομες: ίσως λίγα μέτρα άπ' τήν ακτή να βυθιζόμασταν.

"Αν κατάφερνα να μπώ στο πλοίο, θά μέ ανακάλυπταν. 'Απόμενε ή πιθανότητα νά μιλήσω, να ζητήσω να καλέσουν τήν Φαουστίν ή τον Μορέλ και νά τους εξηγήσω τήν κατάσταση μου. "Ισως υπήρχε χρόνος —άν ή Ιστορία, μου δέν τους πήγαινε— νά σκοτωθώ ή νά τους κάνω νά μέ σκοτώσουν πριν φτάσουμε στα πρώτο λιμάνι μέ φυλακή.

«Πρέπει ν' αποφασίσω», σκέφτηκα. "Ενας ψηλός, ρωμαλέος άντρας μέ ξαναμμένο

πρόσωπο, κακοξυρισμένα μαύρα γένια και θηλυπρε-πές παρουσιαστικό, πλησίασε τον Μορέλ και τοΰ είπε: — Βραδιάζει. Πρέπει και νά ετοιμαστούμε.

Ό Μορέλ απάντησε: — Μια στιγμή.

Ό καπετάνιος σηκώθηκε- δ Μορέλ μισοσηκωμέ-νος συνέχισε νά τοΰ μιλάει μέ βιασύνη. Τοΰ 'δώσε μερικές μέ τήν παλάμη στην πλάτη, ύστερα γύρισε προς τόν χοντρό, καθώς δ άλλος τον χαιρετούσε, και τον ρώτησε: — Πάμε;

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 83

Ό χοντρός κοίταξε χαμογελώντας ερευνητικά τό αγόρι μέ τα μαΰρα μαλλιά και τά πυκνά φρύδια καί επανέλαβε: — Πάμε;

Τό αγόρι συγκατάνευσε. Και ol τρεις έτρεξαν προς τό μουσείο, χωρίς

ν' άσχοληθοΰν μέ τις κυρίες. Ό καπετάνιος τίς πλησίασε χαμογελώντας φιλοφρονητικά. Ή δμάδα ακολούθησε πολύ αργά τους τρεις κυρίους.

'Εγώ δέν ήξερα τί νά κάνω. Ή σκηνή, μολονότι γελοία, μοΰ φάνηκε ανησυχητική. Γιατί πήγαιναν νά ετοιμαστούν; Δέν ήμουν συγκινημένος. Σκέφτηκα πώς κι άν ακόμη τους είχα δει νά φεύγουν μέ τήν Φαουστίν, πάλι θά είχα αφήσει νά ξεθυμάνει δ τρόμος που είχα προετοιμάσει., καί θά παράμενα αδρανής καί ελαφρά νευρικός.

Ευτυχώς ή στιγμή δέν είχε φτάσει. Ή γενειάδα καί τά Ισχνά πόδια τοΰ Μορέλ φάνηκαν άπό μακριά. Ή Φαουστίν, ή Ντόρα, ή γυναίκα πού είδα ένα βράδυ νά διηγείται ιστορίες φαντασμάτων, δ "Α-λεκ καί οί τρεις άντρες πού ήταν μαζί τους πρίν άπό λίγο, κατηφόριζαν προς τήν πισίνα, μέ αμφίεση μπάνιου. 'Εγώ έτρεξα άπό ένα φυτό σ' ένα άλλο, γιά νά βλέπω καλύτερα. OS γυναίκες βάδιζαν μέ γρήγορα ρυθμικά βήματα χαμογελώντας. Οί άντρες χοροπηδούσαν λές καί ήθελαν νά αμυνθούν ενάντια σ' ένα κρύο πού μοΰ φαινόταν αδιανόητο κάτω άπ' τό καθεστώς τών δύο ήλιων. Πρόβλεπα τήν απογοήτευση πού θά δοκίμαζαν φτάνοντας πάνω άπ° τήν πι-

Page 43: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

84 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

σίνα. 'Από τότε πού δέν το αλλάζω, το νερό έχει γίνει αδιαπέραστο (τουλάχιστον για ένα φυσιολογικό άτομο) : πράσινο, αδιαφανές, αφρισμένο, γεμάτο θάμνους μέ φύλλα πού έχουν αναπτυχθεί τερατωδώς, με νεκρά πουλιά καί χωρίς αμφιβολία έχιδνες και ζωντανά βατράχια.

Μισόγυμνη ή Φαουστίν είναι απεριόριστα όμορφη. Είχε εκείνη τήν λίγο ανόητη, συγκρατημένη ευθυμία τών ανθρώπων όταν κάνουν μπάνιο δημόσιο. Ήταν ή πρώτη πού βούτηξε. Τους άκουσα να γελάνε καί να χτυπάνε τό νερά.

Ή Ντόρα καί ή ηλικιωμένη γυναίκα βγήκαν πρώτες. Ή ηλικιωμένη, κουνώντας πέρα δώθε τα χέρια της μέτρησε: —"Ενα, δύο, τρία.

Ο'ϊ άλλοι σίγουρα συναγωνίζονταν. Οί άντρες βγήκαν εξαντλημένοι. Ή Φαουστίν έμεινε ακόμη λίγο ατό νερό.

Έν τω μεταξύ ol ναϋτες είχαν αποβιβαστεί. Διέτρεχαν τό νησί. Κρύφτηκα μέσα σέ μια συστάδα από φοίνικες.

ΘΑ ΑΦΗΓΗΘΩ πιστά τα γεγονότα που άπα χθες τό απόγευμα μέχρι σήμερα τό πρωί διαδραματίστηκαν μπροστά στα μάτια μου, γεγονότα τόσο άνα-ληθοφανή, πού ή πραγματικότητα θα πρέπει νά κουράστηκε πολύ να παράγει... Τώρα μου φαίνεται

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 85

πώς ή πραγματική κατάσταση δέν είναι αύτη πού περιέγραψα στις προηγούμενες σελίδες' πώς ή κατάσταση πού ζώ δέν είναι αύτη πού εγώ νομίζω πώς ζώ.

"Οταν οι λουόμενοι πήγαν να ντυθούν, αποφάσισα νά επαγρυπνώ μέρα νύχτα. Εντούτοις σύντομα θεώρησα αυτό τό \χίτρο αδικαιολόγητο.

"Εφευγα όταν παρουσιάστηκε τό αγόρι μέ τα πυκνά φρύδια καί τα μαΰρα μαλλιά. "Γστερα άπό ενα λεπτό έπιασα τόν Μορέλ νά κατασκοπεύει, κρυμμένος σ' ενα παράθυρο. Ό Μορέλ κατέβηκε τήν εξωτερική σκάλα. 'Εγώ δέν απείχα πολύ. Μπόρεσα ν' ακούσω.

— Δέν θέλησα να μιλήσω γιατί είχε κόσμο. Θά σας ανακοινώσω κάτι, σέ σας καί ακόμη λίγους.

— Εμπρός, πείτε. —"Οχι Ιδώ, είπε δ Μορέλ εξετάζοντας προσεκτικά καί μέ δυσπιστία τά δέντρα. 'Απόψε. "Οταν φύγουν δλοι, μείνετε. — Πεθαμένος στη νύστα; — Καλύτερα. "Οσο αργότερα, τόσο καλύτερα. 'Αλλά πάνω άπ' όλα διακριτικότητα. Δέν θέλω νά τό μάθουν οΕ γυναίκες. Ή υστερία μου προκαλεί υστερία. 'Αντίο.

'Απομακρύνθηκε τρέχοντας. Πριν μπει στό σπίτι έριξε μια ματιά προς τά πίσω. Τό αγόρι άρχισε ν' ανεβαίνει. Τό σταμάτησαν μερικές χειρονομίες τοΰ Μορέλ. "Εκανε ένα yupo μέ τά χέρια στις τσέπες σφυρίζοντας ελαφρά.

Page 44: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

86 AD0LFO ΒΙΟΥ CASARES

Προσπάθησα να σκεφτώ αυτά πού είχα δει, άλλα δέν είχα διάθεση. "Ημουν ανήσυχος.

Πέρασε περίπου ένα τέταρτο. "Ενας άλλος γενειοφόρος, ασπρομάλλης, χοντρός

πού δέν έχω ακόμα καταχωρίσει σε τούτη την αναφορά, εμφανίστηκε στην εξωτερική σκάλα και κοίταξε μακριά, τριγύρω. Κατέβηκε καί στάθηκε απέναντι &π το μουαέΐο, ακίνητος, εμφανώς ταραγμένος.

Γύρισε δ Μορέλ. Μίλησαν για λίγο. Μπόρεσα ν', ακούσω:

— ...κι άν έγώ σας Ιλεγα πώς είναι εγγεγραμμένες δλες ol πράξεις και τα λόγια σας; — Δέν θα μ' ένοιαζε.

'Αναρωτήθηκα μήπως είχαν ανακαλύψει το ημερολόγιο μου. 'Αποφάσισα να μείνω σέ επιφυλακή. Να αποδιώξω τους πειρασμούς της κούρασης και της άφηρημάδας. Να μην αφεθώ να μ' αιφνιδιάσουν.

Ό χοντρός ξανάμεινε μόνος, αναποφάσιστος. Ό Μορέλ εμφανίστηκε με τον "Αλεκ (νεαρός βαθυπρά-σινος ανατολίτης). "Εφυγαν κα'ι ol τρεις.

Τότε βγήκαν κύριοι καΐ υπηρέτες μέ ψάθινες καρέκλες, πού τις έβαλαν κάτω άπ' τή σκιά ένας μεγάλου καί άρρωστου άρτόΖεντρο\> (έχω δει μερικά λιγότερο αναπτυγμένα αντίτυπα σ' ενα παλιό εξοχικό στό Τέκες). Οι κυρίες κατέλαβαν τις καρέκλες' γύρω τους οι άντρες ρίχτηκαν στο χορτάρι. Θυμήθηκα απογεύματα στην πατρίδα.

Πέρασε ή Φαουστίν πηγαίνοντας προς τα βρά-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 87

χια. Είναι πια ενοχλητικό τό πόσο αγαπώ αύτη τή γυναίκα (καί "γελοίο: δέν έχουμε μιλήσει ούτε μια φορά). Φορούσε ρούχα του τένις καί ένα μαντήλι, σχεδόν μώβ, στο κεφάλι. Καί τί δέν θα σημαίνει ή ανάμνηση αυτών των μαντηλιών δταν θά 'χει φύγει ή Φαουστίν.

'Επιθυμούσα νά προσφερθώ να της κρατάω τήν τσάντα ή τήν κουβέρτα. Τήν ακολουθούσα άπό μακριά' τήν είδα ν' αφήνει τήν τσάντα σ' ενα βράχο καί ν' απλώνει τήν κουβέρτα' νά μένει ακίνητη ατενίζοντας τή θάλασσα ή τό σούρουπο, επιβάλλοντας τους τή γαλήνη της.

Χανόταν κι ή τελευταία ευκαιρία να δοκιμάσω τήν τύχη μου μέ τήν Φαουστίν. Μπορούσα νά γονατίσω, νά της εξο\ι.ο1ογ•ί}^(υ το πάθος μου, τή ζωή μου. Δέν.τό έκανα. Δέν μοΰ φάνηκε αποτελεσματικό. Βέβαια ol γυναίκες αποδέχονται μέ φυσικότητα οποιαδήποτε τιμή. "Ομως ήταν καλύτερα ν' αφήσω τήν κατάσταση νά ξεκαθαρίσει άπό μόνη της. Καταλήγει να μας είναι ύποπτος ένας άγνωστος πού μας διηγείται τή ζωή του, μας λέει αυθόρμητα πώς ήταν φυλακισμένος, καταδικασμένος σέ ισόβια καί πώς είμαστε δ μοναδικός λόγος της ύπαρξης του. Φοβάται κανείς πώς δλα αυτά δέν είναι παρά ένας «εκβιασμός» για νά μας πουλήσει μια μολυβοθήκη μέ τήν ξυλόγλυπτη επιγραφή Μπολιβάρ, 1783-1830 ή μια μποτίλια μ' ένα ιστιοφόρο μέσα. "Αλλο σύστημα θά 'ταν νά τής μιλήσω κοιτάζοντας τή θάλασσα, πολύ στοχαστικά καί αγαθά σάν ένας τρε-

Page 45: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

88 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

λός: να σχολιάσω τους δύο ήλιους, τήν κοινή μας αγάπη για τα ηλιοβασιλέματα' να περιμένω λίγο τίς ερωτήσεις της' να της αναφέρω, πάση θυσία, ότι είμαι συγγραφέας, δτι άπα πάντα ήθελα να ζήσω σ' ενα μοναχικό νησί" να εξομολογηθώ την οργή πού μ' Ιπιασε δταν έφτασαν ο! άνθρωποι της" να της διηγηθώ τήν εξορία μου στα μέρος του νησιού με τίς πλημμύρες (αυτό θα μου έδινε τήν ευκαιρία γοητευτικών επεξηγήσεων για τίς παρυφές και τίς θεομηνίες πού τις μάστιζαν), για να φτάσω στην δήλωση: δτι τώρα φοβάμαι πώς φεύγουν, πώς έρχεται ενα λυκόφως χωρίς τή συνηθισμένη πια γλύκα του να τήν βλέπω.

Σηκώθηκε. Μ' έπιασε φοβερή νευρικότητα (σαν να εΐχε ακούσει ή Φαουστίν αυτά πού σκεφτόμουν, σαν να τήν είχα προσβάλει). Πήγε να πάρει ενα βιβλίο πού είχε αφήσει σ' έναν άλλο βράχο να προεξέχει άπό μια τσάντα, σε απόσταση πέντε περίπου μέτρων. Ξανακάθισε. "Ανοιξε τό βιβλίο, έβαλε τό χέρι πάνω σέ μια σελίδα και έμεινε να κοιτάει τό σούρουπο σαν κοιμισμένη.

"Οταν έδυσε δ πιό αδύναμος άπ' τους ήλιους, ή Φαουστίν σηκώθηκε πάλι. Τήν ακολούθησα... έτρεξα, έπεσα στα γόνατα και της είπα, σχεδόν κραυγάζοντας: — Φαουστίν, σας αγαπώ.

Τό έκανα γιατί σκέφτηκα πώς 'ίσως τό πιό σωστό θα ήταν να μήν αφήσω τήν έμπνευση μου να πάει χαμένη, άλλα να της επιτρέψω να επιβάλει

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 89

τήν ολοφάνερη της ειλικρίνεια. Δέν γνωρίζω τό αποτέλεσμα. Κάτι βήματα, μια πυκνή σκιά, μ' έκαναν να τό βάλω στα πόδια. Κρύφτηκα πίσω από ενα φοίνικα. Ή αναπνοή μου, τόσο αλλοιωμένη, σχεδόν δέν μ' άφηνε ν' ακούσω.

Ό Μορέλ της έλεγε πώς έπρεπε να της μιλήσει. Ή Φαουστίν απάντησε: — Καλά, πάμε στό μουσείο (αυτό τό άκουσα καθαρά) .

"Εγιναν μερικές συζητήσεις. Ό Μορέλ πρόβαλε αντιρρήσεις: — Θέλω να εκμεταλλευτώ αυτή τήν ευκαιρία... μακριά άπ' τό μουσείο και τά βλέμματα τών φίλων μας.

Τόν άκουσα επίσης να λέει: «να σέ προειδοποιήσω' είσαι μια ξεχωριστή γυναίκα" κυριαρχία τών νεύρων».

Μπορώ να βεβαιώσω δτι ή Φαουστίν αρνήθηκε πεισματικά να μείνει. Ό Μορέλ υποχώρησε: — 'Απόψε, δταν φύγουν δλοι, κάνε μου τή χάρη να μείνεις.

Περπατούσαν ανάμεσα στις φοίνικες και τό μουσείο. Ό Μορέλ μιλούσε πολύ και χειρονομούσε. Σέ κάποια άπ' αυτές τίς κινήσεις έπιασε τό χέρι της Φαουστίν. 'Ύστερα περπάτησαν σιωπηλοί.

"Οταν τους είδα να μπαίνουν στό μουσείο, σκέφτηκα πώς έπρεπε να ετοιμάσω κάτι να φάω για νά αισθάνομαι καλά τή νύχτα και νά μπορέσω νά αγρυπνήσω.

Page 46: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

90 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

TO ΤΣΑ-Ι- ΓΙΑ ΔΥΟ ΚΑΙ Η ΒΑΛΕΝΘΙΑ επέμεναν να παίζουν μέχρι καί μετά τα χαράματα. Ε γώ, παρά τις αποφάσεις μου, έφαγα λίγο. Τό να βλέπω τους ανθρώπους αφοσιωμένους στο χορό, να βλέπω καί να γεύομαι τα γλοιώδη φύλλα, τίς ρίζες μέ γεύση χωματίλας, τους βολβούς σαν κουβάρια άπα χοντρές καί σκληρές κλωστές, δεν ήταν ανίσχυρα επιχειρήματα για να μέ κάνουν ν' αποφασίσω να μπω στο \ίθΌοέϊο να βρώ ψωμί καί άλλα πραγματικά φαγώσιμα.

Μπήκα τα μεσάνυχτα άπ' την καρβουναποθήκη. Στον προθάλαμο της τραπεζαρίας καί στο κελάρι δέν ήταν κανείς. 'Αποφάσισα να κρυφτώ, να περιμένω ν' αποσυρθούν οί άνθρωποι στα δωμάτια τους. Θα μπορούσα ϊσως ν' ακούσω αυτό πού θ' άνακοί-vtove δ Μορέλ στη Φαουστίν, το αγόρι μέ τα φρύδια, τον χοντρό, τον βαθυπράσινο "Αλεκ. Ύστερα θά 'κλεβα λίγα τρόφιμα καί θ' αναζητούσα τρόπο να βγω.

Στην πραγματικότητα ή δήλωση του Μορέλ δέν μ' ένοιαζε Ιδιαίτερα. Μέ γέμιζε αγωνία το πλοίο κοντά στην παραλία" ή τόσο εύκολη, ή αμετάκλητη αναχώρηση τής Φαουστίν.

Περνώντας άπ' το χώλ είδα ένα φάντασμα τής πραγματείας τοΰ Μπελιδόρ πού είχα πάρει πριν δεκαπέντε μέρες: βρισκόταν πάνω στην 'ίδια κονσόλα άπα πράσινο μάρμαρο. Ψηλάφησα τήν τσέπη μου: Ιβγαλα τό βιβλίο" τά σύγκρινα: δέν ήταν δύο αντίτυπα τοΰ 'ίδιου βιβλίου, άλλα δύο ψορϊς το ίδιο

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 91

αντίτυπο" μέ τον ίδιο μπλε λεκέ άπό γαλάζια μελάνη πού τύλιγε σ' ενα σύννεφο τή λέξη PERSE• μέ τό πλάγιο γδάρσιμο στην κάτω γωνία του εξώφυλλου... Μιλάω για μια εξωτερική ταυτότητα... Ούτε καν μπόρεσα ν' αγγίξω τό βιβλίο πού ήταν πάνω στό τραπέζι. "Εσπευσα να κρυφτώ για να μήν μέ ανακαλύψουν (πρώτα μερικές γυναίκες" υστέρα δ Μορέλ). Πέρασα άπ' τό σαλόνι τοΰ ενυδρείου καί κρύφτηκα στό πράσινο δωμάτιο, πίσω άπ' τό παραβάν (σχημάτιζε κάτι σαν σπιτάκι). Άπό μια χαραμάδα μπορούσα να βλέπω τό σαλόνι τοΰ ενυδρείου.

Ό Μορέλ έδινε διαταγές: — Έδώ βάλτε μου ενα τραπέζι καί μια καρέκλα.

Έβαλαν τίς άλλες καρέκλες σέ σειρές, μπροστά στό τραπέζι δπως στίς αίθουσες διαλέξεων.

Πολύ αργά άρχισαν να μπαίνουν σχεδόν δλοι. Υ πήρχε κάποια άγλο6θΎ}, κάποια περιέργεια, κάποια βεβιασμένα χαμόγελα" επικρατούσε όμως ή άποκα-μωμένη γαλήνη τής κούρασης. — Δέν πρέπει να λείπει κανείς, είπε δ Μορέλ. Δέν αρχίζω μέχρι να έρθουν δλοι. — Λείπει ή Τζέην. — Λείπει ή Τζέην Γκρέυ. — Δέν είναι καί λίγο. — Πρέπει να πάμε νά τήν βρούμε. — Ποιος τήν βγάζει τώρα άπ' τό κρεβάτι; — Δέν γίνεται νά λείπει. — Κοιμάται.

Page 47: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

92 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

— Έγώ δέν αρχίζω μέχρι να τή δώ εδώ. — Πάω να τή βρώ, είπε ή Ντόρα. — Θα σέ συνοδέψω, είπε τό αγόρι με τα φρύδια.

Θέλησα να καταγράψω πιστά αυτή τή συνομιλία. "Αν τώρα δεν είναι φυσική, φταίει ή τέχνη ή ή μνήμη. ΤΗταν φυσική. Βλέποντας αυτούς τους ανθρώπους, ακούγοντας αυτή τή συνομιλία, κανείς δέν θα περίμενε Ινα μαγικό συμβάν, ούτε τήν άρνηση της πραγματικότητας πού επακολούθησε (παρ' δ-λο πού δλα συνέβαιναν πάνω σ* ενα φωτισμένο ενυδρείο, πάνω άπό ψάρια μέ πτερύγια καί λειχήνες, μέσα σ' ενα δάσος από μαύρες κολώνες).

Ό Μορέλ μίλησε μέ ορισμένα άτομα πού δέν μπόρεσα να δώ: — Πρέπει να τον ψάξουμε σ' ολο τό σπίτι. Τον είδα να μπαίνει σ' αυτό τό δωμάτιο, εδώ και πολλή ώρα.

Για ποιόν μιλούσε; Τότε πίστεψα πώς ή περιέργεια μου για τήν συμπεριφορά των παρείσακτων θα ικανοποιούνταν οριστικά.

— Γυρίσαμε δλο τό σπίτι, είπε μια υπόκωφη φωνή. — Δέν πειράζει. Φέρτε τον, απάντησε ό Μορέλ.

Μου φάνηκε πώς μέ είχαν πια στριμώξει "Ηθελα να φύγω. Κρατήθηκα.

Θυμήθηκα πώς τα δωμάτια μέ καθρέφτες ήταν κολάσεις ξακουστών βασανιστηρίων. "Αρχισα να ζεσταίνομαι.

"Γστερα γύρισαν ή Ντόρα και τό αγόρι μέ μια

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 93

ηλικιωμένη γυναίκα υπό τήν επήρεια αλκοόλ (αυτή τή γυναίκα τήν είχα δει στην πισίνα). Έρχονταν, επίσης, δύο άτομα, προφανώς υπηρέτες, να προσφέρουν τήν βοήθεια τους' πλησίασαν τον Μορέλ" ό ένας άπ' αυτούς είπε:

— 'Αδύνατον να κάνουμε τίποτα.

('Αναγνώρισα τήν υπόκωφη φωνή πού μόλις πρίν είχα ακούσει.)

Ή Ντόρα φώναξε στον Μορέλ:

— Ό Χάυνες κοιμάται στό δωμάτιο της Φαουστίν. Δέν νομίζω πώς θά 'ταν κανείς ικανός να τον βγάλει.

Μιλούσαν για τον Χάυνες; Δέν μοΰ 'χε περάσει άπ' τό μυαλό πώς τα λόγια της Ντόρας καί ή συνομιλία τοΰ Μορέλ μέ τους άντρες μπορούσαν να έχουν σχέση. Συζητούσαν πώς να βρουν κάποιον καί γώ τρομοκρατήθηκα, έτοιμος να δώ παντού υπαινιγμούς ή απειλές. Τώρα σκέφτομαι πώς ί'σως ποτέ να μην απασχόλησα τήν προσογτ] αυτών τών ανθρώπων... 'Ακόμη περισσότερο: τώρα ξέρω πώς δέν γίνεται να με ψάχνουν.

Είμαι βέβαιος; Ένας α,ν^ρνί>%οζ, στα καλά του θα πίστευε αυτά πού άκουσα χθες τό βράδυ, αυτά πβύ φαντάζομαι πώς ξέρω; Θα μέ συμβούλευε να ξεχάσω τόν εφιάλτη του να βλέπω παντού μια μηχανορραφία οργανωμένη για να μέ πιάσουν;

Κι αν ήταν μια μηχανορραφία για να μέ πιάσουν, γιατί ήταν τόσο περίπλοκη; Γιατί να μήν μέ

Page 48: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

94 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

συλλάβουν απευθείας; Δεν θά 'ταν μια τρέλα αυτή ή κοπιαστική αναπαράσταση;

Οί συνήθειες μας προϋποθέτουν ενα τρόπο διαδοχής τών πραγμάτων, μια ασαφή συνάφεια τοϋ κόσμου. Τώρα ή πραγματικότητα μοΰ προτείνεται αλλαγμένη, πλασματική. "Οταν Ινας α.ν^ρ(ύπος ξυπνάει ή πεθαίνει χρειάζεται κάποιο χρόνο μέχρι να απαλλαγεί άπ' τους τρόμους του ύπνου, άπ' τις ανησυχίες και τις μανίες της ζωής. Τώρα θα μοΰ στοιχίσει να χάσω τή συνήθεια να φοβάμαι αυτούς τους ανθρώπους.

Ό Μορέλ είχε μερικά φύλλα χαρτί άπα κίτρινο μετάξι, γραμμένα στη μηχανή. Τά 'βγάλε άπα ενα ξύλινο κύπελο πού ήταν πάνω στο τραπέζι. Στό κύ-πελο υπήρχαν πάμπολλα γράμματα μέ καρφιτσω-μένα αποκόμματα από αγγελίες τοΰ Yachting καί τοϋ Motor Boating. Ζητούσαν τιμές για παλιά καράβια, όρους πωλήσεως, πληροφορίες, πώς να πάνε να τα δουν. Είδα μερικά. — " Α ς αφήσουμε τόν Χάυνες να κοιμηθεί, είπε δ Μορέλ, είναι βαρύς κι αν πάτε να τόν πάρετε δεν θ' αρχίσουμε ποτέ.

Ο ΜΟΡΕΛ ΑΠΛΩΣΕ ΤΑ ΧΕΡΙΑ καί είπε με κομμένη φωνή: — Πρέπει να σας κάνω μια δήλωση.

Χαμογέλασε νευρικά:

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 95

— Δεν είναι σπουδαίο. Για να μήν υπάρξουν ανακρίβειες, αποφάσισα να διαβάσω. 'Ακούστε παρακαλώ.

("Αρχισε να διαβάζει τις κίτρινες σελίδες πού τώρα βρίσκονται στό χαρτοφύλακα. Σήμερα τό πρωί όταν δραπέτευσα άπ' τό μουσείο, ήταν πάνω στό τραπέζι" τις πήρα από κει*.)

' «Θα πρέπει να μοΰ συγχωρήσετε ετούτη τή σκηνή, αρχικά κουραστική, στή συνέχεια τρο\ιερ•ή. Θα τήν ξεχάσουμε. Έτοΰτο, σέ συνδυασμό μέ τήν ωραία εβδομάδα πού ζήσαμε, θα μετριάσει τή σπουδαιότητα της.

»Είχα αποφασίσει να μήν σας πώ τίποτα. "Ετσι δέν θα περνούσατε μια πολύ δικαιολογημένη ανησυχία. Θα σας είχα στή διάθεση μου όλους, μέχρι τήν τελευταία στιγμή, χωρίς αντιρρήσεις. 'Αλλά, ώς φίλοι, Ιχετε δικαίωμα να ξέρετε».

Σιωπηλός χουνοϋσε τα μάτια, χαμογελούσε, έτρεμε' υστέρα συνέχισε μέ δρμή:

«Ή κατάχρηση μου συνίσταται στό ότι σας έχω φωτογραφίσει χωρίς τήν αδειά σας. Δέν είναι βέβαια μια φωτογραφία όπως οι άλλες' είναι ή τε-

* Για μεγαλύτερη σαφήνεια θεωρήσαμε καλύτερο να βάλουμε εντός εισαγωγικών αυτά πού ήταν γραμμένα στή μηχανή σ' αυτές τις σελίδες• δ,τι είναι χωρίς εισαγωγικά είναι σημειώσεις στα περιθώρια μέ μολύβι καί μέ τά ίδια γράμματα μέ τα όποια είναι γραμμένο τό υπόλοιπο ημερολόγιο {Σημ. τοϋ έκδοτη τοΰ χειρογράφου).

Page 49: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

96 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

λευταία μου εφεύρεση. Θα ζήσουμε για πάντα σ' αυτή τή φωτογραφία. Φανταστείτε μια σκηνή πού να αναπαριστάνει με δλες της τίς λεπτομέρειες τήν ζωή μας αυτές τίς επτά ημέρες. Εμείς αναπαριστάνουμε. "Ολες μας οι πράξεις έχουν εγγραφεί».

— Τί άναισχυντία !, φώναξε ένας άντρας με μαύρο μουστάκι και πεταχτά δόντια. — Ελπίζω να αστειεύεται, είπε ή Ντόρα.

Ή Φαουστίν δεν χαμογελούσε. Φαινόταν αγανακτισμένη.

«Θα μπορούσα να σας πω φτάνοντας: θα ζήσουμε στην αιωνιότητα. "Ισως να τά 'χαμέ χαλάσει όλα, αναγκάζοντας τους εαυτούς μας να είναι διαρκώς χαρούμενοι. Σκέφτηκα: οποιαδήποτε βδομάδα και να περάσουμε μαζί, αν δεν αισθανόμαστε τήν υποχρέωση να γεμίσουμε δσο γίνεται καλύτερα τον χρόνο μας, θα είναι ευχάριστη. "Ετσι δεν ήταν;

»Σάς έδωσα λοιπόν μια ευχάριστη αιωνιότητα. »Βέβαια τά έργα τών ανθρώπων δεν είναι τέ

λεια. Άπό δώ λείπουν μερικοί φίλοι. Ό Κλώντ δικαιολογήθηκε: δουλεύει τήν υπόθεση —υπό μορφή νουβέλας καί θεολογικού εγχειριδίου— μιας ασυμφωνίας ανάμεσα στον θεό καί το &το\ιο' υπόθεση πού τοϋ φαίνεται αρκετή για να τον κάνει αθάνατο, καί πού δέν θέλει να διακόψει. Ή Μαντλέν εδώ καί δυο χρόνια δέν πάει πια στο βουνό' φοβάται για τήν υγεία της. Ό Λεκλέρκ δεσμεύτηκε με τους Νται'ηβις να πάει στή Φλόριντα».

Πρόσθεσε:

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 97

— Ό καημένος δ Τσάρλυ βέβαια... Ά π ' τον τόνο αυτών των λέξεων, που έδινε έμ

φαση στό κ α η μ έ ν ο ς , άπ' τή σιωπηλή επισημότητα πού συνοδεύτηκε αμέσως άπό μερικές αλλαγές στάσης καί κινήσεις των καρεκλών, συμπέρανα πώς αυτός δ Τσάρλυ ήταν κάποιος πεθαμένος' ακριβέστερα: κάποιος πεθαμένος πρόσφατα.

Ό Μορέλ είπε κατόπιν, σαν νά 'θελε ν' ανακουφίσει τό ακροατήριο: — Άλλα τόν έχω. Ά ν θέλει να τόν δει κανείς, μπορώ να σας τόν δείξω. ΤΗταν μια άπ' τίς πρώτες μου δοκιμές με καλά αποτελέσματα.

Σταμάτησε. Μοΰ φαίνεται πώς αντιλήφθηκε τή νέα αλλαγή πού έγινε στή σάλα (στην πρώτη είχαν περάσει άπό μια BÙ%poa-q^opy] ανία στή θλίψη, συνοδευμένη άπό μια ελαφριά μομφή γιά τό κακό yoù-στο να αναφερθεί Ινας νεκρός στή μέση ενός αστείου" τώρα ήταν αμήχανοι, σχεδόν τρομοκρατημένοι}.

Γύρισε στα κίτρινα χαρτιά μέ βιασύνη. «Τό μυαλό μου έχει εδώ καί πολύ καιρό δύο

πρωταρχικές ασχολίες: να σκέφτεται τίς εφευρέσεις μου καί νά σκέφτεται τήν...» 'Αποκαταστάθηκε πάλι ή συμπάθεια ανάμεσα στον Μορέλ καί τή σάλα. «Για παράδειγμα, κόβω τίς σελίδες ενός βιβλίου, κάνω περίπατο, γεμίζω τήν πίπα μου καί διαρκώς φαντάζομαι μια ευτυχισμένη ζωή μέ...»

Κάθε διακοπή χαιρετιζόταν μέ θύελλα χειροκροτημάτων.

«"Οταν ολοκλήρωσα τήν εφεύρεση σκέφτηκα, άρ-

7

Page 50: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

98 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

χικά σαν απλή ενασχόληση της φαντασίας, κατόπιν σαν ένα απίστευτο σχέδιο, να δώσω παντοτινή πραγματικότητα στή συναισθηματική μου φαντασία...

»Ή πίστη πώς είμαι ανώτερος και ή πεποίθηση πώς είναι ευκολότερο να κάνει κανείς μια γυναίκα να τον ερωτευτεί παρά να φτιάξει ουρανούς, με ώθησαν να ενεργήσω αυθόρμητα. Οι ελπίδες να τήν κάνω να μ' ερωτευτεί έχουν χαθεί άπό καιρό" δεν έχω πια ούτε τήν πιστή φιλία της' δεν έχω πια τό στήριγμα, τό κουράγιο ν' άντικρύσω τή ζωή.

«Έπρεπε ν' ακολουθήσω μια τακτική. Να καταστρώσω σχέδια».

(Ό Μορέλ άλλαξε τόνο σαν νά 'θελε να μετριάσει τή βαρύτητα πού είχαν προκαλέσει τα λόγια του.) «Στα πρώτα σχέδια ή τήν έπειθα να έλθουμε μόνοι (αδύνατον: δέν τήν εχω δει μόνη αφότου της εξομολογήθηκα τό πάθος μου) ή τήν απήγαγα (θα τσακωνόμασταν αιώνια). Σημειώστε πώς, αυτή τή φορά, δέν υπάρχει καμιά υπερβολή στή λέξη α ι ώ ν ι α » . "Αλλαξε πολύ αυτήν τήν παράγραφο. Είπε —μου φαίνεται— πώς είχε σκεφτεί να τήν απαγάγει και έκανε διάφορα αστεία.

«Τώρα θα σας εξηγήσω τήν εφεύρεση μου».

ΜΕΧΡΙ ΣΤΙΓΜΗΣ Ενας λόγος απωθητικός καί ανοργάνωτος. Ό Μορέλ, κοσμικός άνθρωπος της επιστήμης, όταν αφήνει τα αισθήματα καί μπαίνει

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 99

στή βαλίτσα με τα παλιά καλώδια, γίνεται πιό ακριβής' ή λογοτεχνία του συνεχίζει να είναι δυσάρεστη, πλούσια σε τεχνικούς όρους καί σε μάταιη αναζήτηση κάποιας ρητορικής δρμής, άλλα είναι σαφέστερη. "Ας κρίνει δ αναγνώστης:

«Ποια είναι ή λειτουργικότητα της ραδιοτηλεφωνίας; Να εξαλείψει, ώς προς τήν ακοή, μια χωρική απουσία: εφοδιασμένοι μέ αγωγούς καί δέκτες μπορούμε να λάβουμε μέρος σε μια συνομιλία μέ τήν Μαντλέν, άπό τούτο το δωμάτιο, μολονότι αυτή βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη άπό είκοσι χιλιάδες χιλιόμετρα, στα περίχωρα του Κεμπέκ. Ή τηλεόραση επιτυγχάνει τό ίδιο σχετικά μέ τήν όραση. Ή επίτευξη πιό γρήγορων ή πιό αργών δονήσεων θα μας επιτρέψει νά επεκταθούμε καί στις άλλες αισθήσεις' σέ όλες τις άλλες αισθήσεις.

»Ό επιστημονικός πίνακας των μέσων πού μπορούν νά αναιρέσουν απουσίες ήταν μέχρι καί πριν άπό λίγο περίπου δ έξης:

»Ώς προς τήν όραση: ή τηλεόραση, δ κινηματογράφος, ή φωτογραφία.

»°Ως %ρος τήν ακοή: ή ραδιοτηλεφωνία, δ φω-νόγραφος, τό τηλέφωνο*.

* Ή παράλειψη τοϋ τηλέγραφου μοϋ φαίνεται εκούσια. Ό Μορέλ είναι συγγραφέας της συνοπτικής μελέτης Que nous envoie Dieu? (λέξεις άπ' τό πρώτο μήνυμα τοϋ Μορς) καί δίνει τήν απάντηση: Un peintre inutile et une unvention indiscrète. 'Εντούτοις πίνακες δπως Ό Λαφαγώτ

Page 51: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

100 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

«Συμπέρασμα: »Ή επιστήμη, μέχρι και πρόσφατα, είχε περιο

ριστεί να αναιρεί για τήν ακοή καί την δράση χωρικές καΐ χρονικές απουσίες. Ή αξία τοϋ πρώτοι) μέρους τών εργασιών μου συνίσταται στο δτι έβαλε τέλος σέ μια αδράνεια πού είχε πάνω της δλο το βάρος των παραδόσεων, καί δτι συνέχισε, μέ δπλο τήν λογική καί άπό σχεδόν παράλληλους b~pô\).ouç, τή συλλογιστική καί τις διδασκαλίες των σοφών πού καλυτέρεψαν τον κόσμο μέ τις εφευρέσεις πού ανέφερα.

»Θέλω να εκφράσω τήν ευγνωμοσύνη μου προς τους βιομηχάνους πού, τόσο στή Γαλλία (Société Clunie), όπως καί στην Ελβετία (Schwachter, τοΰ Sankt Gallen), κατανόησαν τή σπουδαιότητα τών ερευνών μου καί μου άνοιξαν τις πόρτες τών μυστικών τους εργαστηρίων.

»Δέν μπορώ να πώ τό ίδιο καί για τή μεταχείριση εκ \ίέροος τών συναδέλφων μου.

»"Οταν πήγα στην 'Ολλανδία να συζητήσω μέ τον διακεκριμένο ηλεκτρονικό Χουάν Βαν Χόυζε, εφευρέτη μιας στοιχειώδους μηχανής πού επιτρέπει να ελέγξουμε αν ενα OîXO\LO ψεύδεται, μέ περίμεναν πολλά ενθαρρυντικά λόγια άλλα, πρέπει να πώ, καί μια μικρή δυσπιστία.

«Έκτοτε, δούλεψα μόνος.

καί Ό 'Ηρακλής ψυχορραγών είναι αδιαμφισβήτητης αξίας. (Σημ. τοϋ έκδοτη τοϋ χειρογράφου).

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 101

»Βάλθηκα να αναζητώ κύματα καί δονήσεις πού ακόμα δεν είχαν επιτευχθεί, να επινοώ όργανα για να τις συλλάβω καί να τις μεταβιβάσω. Συνέλαβα μέ σχετική ευκολία τις οσφρητικές αισθήσεις" ol θερμικές καί ol αποκαλούμενες άπτικές, απαίτησαν όλη μου τήν επιμονή.

«Έπρεπε επιπλέον να τελειοποιήσω τα υπάρχοντα μέσα. Τα καλύτερα αποτελέσματα τιμούσαν τους κατασκευαστές δίσκων φωνόγραφου. 'Από πολύ καιρό ήδη μπορούσαμε να διαβεβαιώσουμε πώς δέν φοβόμασταν πια τόν θάνατο σχετικά μέ τή φωνή. ΟΕ εικόνες είχαν αρχειοθετηθεί πολύ ελαττωματικά άπ' τή φωτογραφία καί τόν κινηματογράφο. Κατεύθυνα τις προσπάθειες μου σ' αυτόν τόν τομέα τής δουλειάς μου προς τήν κατακράτηση τών εικόνων πού σχηματίζονται στους καθρέφτες.

»Ένα πρόσωπο, ενα ζώο ή ενα πράγμα, είναι \ιπροατάι, στις συσκευές μου όπως δ σταθμός πού εκπέμπει τό κονσέρτο πού άκοΰτε ατό ραδιόφωνο. "Αν ανοίξετε τόν δέκτη τών οσφρητικών κυμάτων θα αισθανθείτε τό άρωμα τοΰ γιασεμιού πού αναδίνει τό στήθος τής Μαν"τλέν, χωρίς να τή βλέπετε. 'Ανοίγοντας τή συχνότητα τών άπτικών κυμάτων θα μπορέσετε να χαϊδέψετε τήν κόμη της :—μαλακή καί αόρατη— καί να μάθετε σαν τους τυφλούς να γνωρίζετε τα πράγματα μέ τα χέρια, 'Αλλά άν ανοίξετε δλο τό σύστημα τών δεκτών, παρουσιάζεται ή Μαντλέν σέ τέλεια αναπαραγωγή, ταυτόσημη' δέν πρέπει να ξεχνάτε πώς πρόκειται για εικόνες βγαλ-

Page 52: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

102 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μένες άπ' τους καθρέφτες, με τους ήχους, την αντίσταση στην αφή, τη γεύση, τΙς μυρωδιές, σε τέλειο συγχρονισμό. Κανένας πού θα τις δει δεν θα μπορέσει να δεχτεί πώς είναι εικόνες. Κι αν τώρα εμφανιστούν οι δικές σας, κι εσείς οι ίδιοι δεν θα με πιστέψετε. Θα σας είναι λιγότερο Ζύΰ-χ,ολο να σκεφτείτε πώς έ'χω μισθώσει μια δμάδα ηθοποιών, μια ομάδα άπα απίστευτους σωσίες.

»Αύτό είναι το πρώτο μέρος της μηχανής' το Ζεύτερο εγγράφει και το τρίτο προβάλλει. Δεν χρειάζονται οθόνες οδτε χαρτιά' ο! προβολές της [ΐποροΰ^ να πραγματοποιηθούν πολύ καλά σέ όλο το διάστημα ανεξάρτητα άπ' το άν είναι μέρα ή νύχτα. Χάριν σαφήνειας θα τολμήσω να συγκρίνω τα μέρη της μηχανής μέ: τη συσκευή τηλεόρασης πού δείχνει εικόνες λίγο πολύ μακρινών πομπών' την κάμερα πού γυρίζει μια ταινία άπ' τΙς εικόνες πού εκπέμπει ή συσκευή τής τηλεόρασης' τον κινηματογραφικό προβολέα.

«Σκεφτόμουν να συντονίσω τις λειτουργίες τών συσκευών μου και να τραβήξω σκηνές τής ζωής μας: ένα αούρουπο μέ τήν Φαουστίν, στιγμές συνομιλίας μαζί σας' έτσι θα είχα συνθέσει ενα άλμπουμ μέ παρουσίες μεγάλης διάρκειας και καθαρότητας, πού θα αποτελούσε ενα κληροδότημα άπα κάποιες στιγμές προς κάποιες άλλες, δωρεά γιά τα παιδιά, τους φίλους καί τις γενιές πού θα ζουν μέ άλλες συνήθειες.

«Φανταζόμουν πώς άν οι αναπαραγωγές αντικειμένων ήταν αντικείμενα —όπως μια φωτογραφία έ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 103

νός σπιτιού είναι ενα αντικείμενο πού αναπαριστάνει ένα άλλο—, ο! αναπαραγωγές ζώων και φυτών δέν θα ήταν ζώα ούτε φυτά. "Ημουν σίγουρος ότι τα ομοιώματα τών προσώπων μου θα ήταν στερημένα συνείδησης τοϋ έαυτοΰ τους (όπως τα πρόσωπα μιας κινηματογραφικής ταινίας) .

»Μέ περίμενε μία έκπληξη: ύστερα άπα πολλή ,όουλειά, μέχρις ότου συντονίσω αρμονικά αυτά τα δεδομένα, βρέθηκα αντιμέτωπος μέ πρόσωπα πού είχαν άνασυσταθεΐ, πού εξαφανίζονταν μόλις άποσυνέ-δεα τή συσκευή προβολές, ζούσαν μόνο τίς περασμένες στιγμές τότε πού είχε τραβηχτεί ή σκηνή καί τελειώνοντας τες, τις επαναλάμβαναν σαν να ήταν κομμάτια ενός δίσκου ή μιας ταινίας πού τελειώνοντας ξανάρχιζε, άλλα πού για κανέναν δέν ήταν δυνατόν να διακριθούν άπό τα ζωντανά πρόσωπα (φαίνονται σαν να xu^Xo^opoûv σέ άλλο κόσμο, πού

τυχαία έχει δ δικός μας προσεγγίσει). 'Εάν αποδίδουμε συνείδηση, καθώς καί όλα όσα μας ξεχωρίζουν άπό τα άψυχα αντικείμενα, στα πρόσωπα πού μας περιβάλλουν, δέν θά μπορέσουμε να αρνηθούμε τίς ίδιες ιδιότητες καί σέ εκείνα πού έχουν δημιουργηθεί άπό τίς συσκευές μου, μέ κανένα βάσιμο ή αποκλειστικό επιχείρημα.

»Μόλις συγκεντρωθούν οι αισθήσεις αναδύεται ή ψυχή. Έπρεπε να τήν περιμένουμε. Ή Μαντλέν υπήρχε γιά τήν όραση, ή Μαντλέν υπήρχε γιά τήν ακοή, ή Μαντλέν υπήρχε γιά τήν γεύση, ή Μαντλέν υπήρχε γιά τήν όσφρηση, ή Μαντλέν υπήρχε γιά

Page 53: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

104 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

τήν αφή: ήταν πια ή ί'δια ή Μαντλέν».

"Εχω ήδη πει πώς ή λογοτεχνία τοΰ Μορέλ είναι δυσάρεστη, πλούσια σέ τεχνικούς 'όρους και πώς αναζητάει μάταια κάποια ρητορική ορμή. "Οσο για τή γελοιότητα φανερώνεται άπό μόνη της:

«Σας είναι ζύαχολο να δεχτείτε ενα σύστημα αναπαραγωγής τής ζωής τόσο μηχανικό καΐ τεχνητό; Θυμηθείτε πώς, εξαιτίας τής δικής μας ανικανότητας νά βλέπουμε, ol κινήσεις τοϋ ταχυδακτυλουργού μετατρέπονται σέ μαγεία.

»Γιά να κάνω ζωντανές αναπαραγωγές, χρειάζομαι ζωντανούς %ο\ιπούς. Δεν δημιουργώ ζωή.

»Δέν πρέπει να ονομαστεί ζωή αυτό πού βρίσκεται δυνάμει σ' ενα δίσκο, αυτό πού φανερώνεται μόλις λειτουργήσει ή μηχανή τοΰ φωνόγραφου, όταν εγώ πατήσω τό κουμπί; Να ισχυριστώ δτι δλες οΕ ζωές εξαρτώνται, δπως ol κινέζοι μανδαρίνοι, άπό κουμπιά πού μπορούν να πατήσουν άγνωστα δντα; Κα! εσείς ol ϊδιοι πόσες φορές δέν θά 'χετε διερωτηθεί πάνω στό ανθρώπινο πεπρωμένο και θά 'χετε αναμοχλεύσει τΙς παλιές ερωτήσεις: Που πάμε; Ποΰ υπάρχουμε, μουσικές ενός δίσκου πού δέν έχουν ακόμη ακουστεί, μέχρι νά μας στείλει δ Θεός νά γεννηθούμε ; Δέν αντιλαμβάνεστε έναν παραλληλισμό ανάμεσα στα πεπρωμένα των ανθρώπων καΐ τών εικόνων ;

»Ή υπόθεση πώς οί εικόνες έχουν ψυχή φαίνεται νά επιβεβαιώνεται απ τις επιδράσεις τής μηχα-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 105

νής μου επάνω στα πρόσωπα, τα ζώα και τους φυτικούς πομπούς.

» Προφανώς και δέν πέτυχα αυτά τα αποτελέσματα παρά ύστερα άπό πολλές επιμέρους αντιξοότητες. Θυμάμαι πώς έκανα τις πρώτες δοκιμές μέ υπαλλήλους τοΰ οϊχου Σβάχτερ. Χωρίς νά τους προειδοποιώ άνοιγα τις μηχανές καΐ τους τραβούσα τήν ώρα πού δούλευαν. Ό δέκτης είχε ακόμη ελλείψεις: οέν συντόνιζε τα στοιχεία του αρμονικά: για παράδειγμα, μερικές φορές ή εικόνα δέν συνέπεφτε μέ τήν άπτική αίσθηση- ενίοτε τα λάθη είναι αδιόρατα για άπειρους παρατηρητές" άλλοτε ή παρέκκλιση είναι μεγάλη».

Ο ΣΤΑΙΒΕΡ ρώτησε: — Μπορείς νά μας δείξεις αυτές τις πρώτες εικόνες ; —"Αν μοΰ τό ζητήσετε, πώς νά τό αρνηθώ' άλλα σας προειδοποιώ πώς υπάρχουν φαντάσματα ελαφρώς τερατώδη, απάντησε δ Μορέλ. — Πολύ καλά, είπε ή Ντόρα. Δείξτε τα. Λίγη διασκέδαση ποτέ δέν βλάπτει. — Έγώ θέλω νά τα δω, συνέχισε δ Σταΐβερ, γιατί θυμάμαι κάποιους ανεξήγητους θανάτους στον 61-κο Σβάχτερ. — Τα συγχαρητήρια μου, είπε δ "Αλεκ επικροτώντας, βρήκαμε §να πιστό.

Page 54: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

106 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Ό Σταΐβερ απάντησε με σοβαρότητα: — Ηλίθιε, δέν άκουσες; Καί δ Τσάρλυ επίσης φωτογραφήθηκε. "Οταν δ Μορέλ ήταν στο Sankt Gallen, άρχισαν να πεθαίνουν οι υπάλληλοι του οίκου Σβάχτερ. Είδα τις φωτογραφίες σέ περιοδικά. Θα τους αναγνωρίσω.

Τρέμοντας και απειλητικά δ Μορέλ βγήκε άπ' το δωμάτιο. Μιλούσαν κραυγάζοντας: — Νά τα μας τώρα, είπε ή Ντόρα, τον πρόσβαλες. Πρέπει να πάμε να τον βρούμε. — Σαν ψέμματα μοΰ φαίνεται πώς τοΰ 'καναν τέτοιο πράγμα τοΰ Μορέλ.

Ό Σταΐβερ επέμεινε:

— Μα δέν καταλαβαίνετε! — Ό Μορέλ είναι νευρικός. Δέν βλέπω γιατί έπρεπε να τον προσβάλετε.

— Δέν καταλαβαίνετε, φώναξε δ Σταΐβερ μανιασμένος. —• Μέ τη μηχανή του τράβηξε τον Τσάρλυ καί δ Τσάρλυ πέθανε' τράβηξε υπαλλήλους τοΰ οΐ-κου Σβάχτερ καί έγιναν μυστηριώδεις θάνατοι υπαλλήλων. Τώρα λέει πώς μας έχει τραβήξει και μας! — Καί δέν πεθάναμε, είπε ή Ίρένε.

— Τράβηξε καί τον εαυτό του. — Δέν καταλαβαίνει κανείς πώς δλα αυτά είναι ενα αστείο.;

— Ή ϊδια ή οργή τοΰ Μορέλ. Ποτέ δέν τον έχω δει θυμωμένο. •— Εντούτοις δ Μορέλ φέρθηκε άσχημα, είπε αυ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 107

τός μέ τα πεταχτά δόντια. — Μποροΰσε να μας προειδοποιήσει. — Πάω να τον βρω, είπε δ Σταΐβερ. — Θα μείνεις εδώ, φώναξε ή Ντόρα. — Θα πάω έγώ, είπε αυτός μέ τα πεταχτά δόντια. — "Οχι να τον προσβάλω" για να του ζητήσω να μας συγχωρήσει καί να συνεχίσει.

Μαζεύτηκαν γύρω άπ' τον Σταΐβερ. Έξημμένοι, προσπαθούσαν να τον ηρεμήσουν.

"Γστερ' άπο λίγο γύρισε δ άνθρωπος μέ τά δόντια: — Δέν θέλει να έλθει. Μας ζητάει νά τον συγχωρήσουμε. Στάθηκε αδύνατο νά τον φέρω.

Βγήκαν ή Φαουστίν, ή Ντόρα, ή ηλικιωμένη γυναίκα.

"Γστερα δέν έμειναν παρά μόνο δ "Αλεκ, αυτός μέ τά δόντια, δ Σταΐβερ, ή Ίρένε. "Εμοιαζαν ήρεμοι, αλληλέγγυοι, σοβαροί. Έφυγαν.

"Ακουσα ομιλίες στό χώλ, στη σκάλα. "Εσβησαν τά φώτα καί τό σπίτι έμεινε μέσα στό πελιδνό φώς τής αυγής. Περίμενα σέ επιφυλακή. Δέν υπήρχαν θόρυβοι, σχεδόν δέν υπήρχε φώς. Νά 'χαν πάει οί άνθρο^ποι νά κοιμηθούν; 'Ή ήταν ή ενέδρα για νά μέ πιάσουν ; "Εμεινα εκεί ούτε ξέρω πόση ώρα, τρέμοντας μέχρι πού άρχισα νά περπατάω (γιά ν' ακούσω τά βήματα μου, νομίζω, καί νά 'χω την ένδειξη κάποιας ζωής), χωρίς νά αντιληφθώ πώς 'ίσως έκανα αυτό που οί υποτιθέμενοι διώκτες μου είχαν προβλέψει.

Page 55: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

108 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

Πήγα μέχρι το τραπέζι, φύλαξα τα χαρτιά στην τσέπη μου. Σκέφτηκα μέ φόβο πώς το δωμάτιο δεν είχε παράθυρα, πώς έπρεπε να περάσω άπ' τό χώλ. Προχώρησα πάρα πολύ αργά' το σπίτι μοΰ φαινόταν ατέλειωτο. Στάθηκα ακίνητος στην πόρτα του χώλ. Τελικά περπάτησα αργά, σιωπηλά, μέχρι ενα ανοιχτό παράθυρο" πήδηξα και ήρθα τρέχοντας.

ΕΦΤΑΣΑ ΣΤΟΤΣ ΠΡΟΠΟΔΕΣ μέ μία συγκεχυμένη αίσθηση μομφής προς τον εαυτό μου γιατί δεν είχα φύγει άπ' τήν πρώτη μέρα, γιατί είχα θελήσει να διαλευκάνω τα μυστήρια αυτών των ανθρώπων.

Ύστερα άπ' τήν εξήγηση τοΰ Μορέλ δλα μοΰ φάνηκαν πώς ήταν μια μανούβρα της αστυνομίας' δεν συγχωρούσα στον εαυτό μου το πόσο άργησα να το καταλάβω.

Αυτό είναι παράλογο, άλλα νομίζω πώς \inop& να τό αιτιολογήσω. Καί ποιος δεν θα δυσπιστούσε •προς ενα πρόσωπο πού θά 'λέγε: «Έγώ καί οι σύντροφοι μου είμαστε οπτασίες, είμαστε ενα καινούριο είδος φωτογραφιών». Στην περίπτωση μου ή δυσπιστία είναι ακόμη πιό δικαιολογημένη: κατηγορούμαι για ενα έγκλημα, έχω καταδικαστεί σέ ισόβια καί πιθανώς ακόμη ή σύλληψη μου να είναι τό επάγγελμα κάποιου, ή ελπίδα του για γραφειοκρατική άνοδο.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 109

Άλλα καθώς ήμουν κουρασμένος, κοιμήθηκα αμέσως, μέσα σέ αόριστα σχέδια για φυγή. ΤΗταν μια πολύ ταραγμένη μέρα

'Ονειρεύτηκα τήν Φαουστίν. Τό όνειρο ήταν πολύ θλιμμένο, πολύ συγκινητικό. Άποχαιρετιόμα-σταν" έρχονταν να τήν πάρουν' έφευγε τό καράβι. 'Ύστερα ήμασταν ξανά μόνοι, σ' έναν αποχαιρετισμό γεμάτο αγάπη. "Εκλαψα ατή διάρκεια τοΰ ονείρου καί ξύπνησα μέ τήν αίσθηση μιας απαρηγόρητης απελπισίας, γιατί ή Φαουστίν δέν βρισκόταν εκεί, καί μέ τή σπαρακτική παρηγοριά πώς είχαμε αγαπηθεί χωρίς προσποίηση. Φοβήθηκα μήπως ή αναχώρηση της Φαουστίν είχε συντελεστεί κατά τή διάρκεια τοΰ ύπνου μου. Σηκώθηκα. Τό καράβι είχε φύγει. Ή θλίψη μου ήταν βαθύτατη' αποφάσισα να σκοτωθώ' άλλα σηκώνοντας τα μάτια μου είδα τόν Σταΐβερ, τήν Ντόρα καί ύστερα κι άλλους, στην κορυφή τοΰ λόφου.

Δέν χρειαζόταν να δώ τήν Φαουστίν. "Ημουν σίγουρος: δέν μ' ένοιαζε πια αν ήταν ή 'άν δέν ήταν.

Κατάλαβα πώς ήταν βέβαιο αυτό πού πριν ώρες είχε πει δ Μορέλ (άλλα είναι πιθανό να μήν τό είπε για πρώτη φορά, πριν άπό ώρες, άλλα πριν από μερικά χρόνια' τό επαναλάμβανε, γιατί ήταν στην εβδομάδα, στον αιώνιο δίσκο).

Αισθάνθηκα αποστροφή, σχεδόν αηδία γι ' αυτούς τους ανθρώπους καί τήν επαναλαμβανόμενη ακούραστη δραστηριότητα τους. 'Εμφανίστηκαν πολ-

Page 56: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

110 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

λες φορές πάνω στην κορυφή. Να βρίσκομαι σ'. ένα νησί κατοικημένο άπό τεχνητά φαντάσματα ήταν δ πιό ανυπόφορος εφιάλτης- νά είμαι ερωτευμένος μέ μια άπ' αυτές τίς εΙκόνες ήταν χειρότερο άπ' το νά είμαι ερωτευμένος μέ ενα φάντασμα (ίσως πάντα νά θέλουμε νά 'χει το αγαπημένο πρόσωπο υπόσταση φαντάσματος).

ΘΑ ΠΑΡΑΘΕΣΩ στη συνέχεια τίς σελίδες (άπ' τα κίτρινα χαρτιά) πού δέν διάβασε δ Μορέλ:

«Προ της αδυναμίας νά εκτελέσω τό πρώτο μου σχέδιο —νά τη φέρω ατό σπίτι και νά τραβήξω μια σκηνή ευτυχίας, δικής μου ή αμοιβαίας— συνέλαβα ενα άλλο πού είναι σίγουρα καλύτερο.

»*Ανακαλύψαμε αυτό το νησί κάτω άπ' τΙς συνθήκες πού γνωρίζετε. Τρεις παράγοντες μ' έκαναν νά τ' αποφασίσω: α) ol παλίρροιες' β) οι ύφαλοι' γ) ή φωτεινότητα.

»Ή συνήθης κανονικότητα των σεληνιακών παλιρροιών και ή αφθονία σε μετεωρολογικές παλίρροιες εξασφαλίζουν μια σχεδόν συνεχή παροχή κινητήριας δύναμης. Οι ύφαλοι είναι ενα πελώριο σύστημα τειχών ενάντια σε εισβολείς' ένας 'άνϋρίΛπος τα γνωρίζει' είναι δ καπετάνιος μας, δ Μάκ Γκρέγκορ" φρόντισα να μήν εκτεθεί ξανά σ' αυτούς τους κινδύνους. Ή καθαρή, και όχι εκτυφλωτική φωτεινότητα, επιτρέπει νά ελπίζουμε πραγματικά στη λι-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 111

γότερη δυνατή φθορά κατά την εγγραφή των εικόνων.

»Σάς εξομολογούμαι ότι μόλις ανακάλυψα τούτες τίς γενναιόδωρες αρετές, δέν δίστασα νά επενδύσω τήν περιουσία μου στην àyopà του νησιοΰ και στην κατασκευή τοΰ μουσείου, της εκκλησίας, της πισίνας. Νοίκιασα αυτό τό φορτηγό πλοίο, πού έσεΐς αποκαλείτε γιώτ, για να κάνω πιό ευχάριστο τόν ερχομό μας.

»Ή λέξη μουσείο πού χρησιμοποιώ για νά κατονομάσω αυτό τό σπίτι, έχει επιβιώσει άπ' τήν εποχή πού δούλευα τα σχέδια τής εφεύρεσης μου, χωρίς νά γνωρίζω τό βεληνεκές τους. Τότε σκεφτόμουν νά φτιάξω μεγάλα λευκώματα ή μουσεία, ιδιωτικά και δημόσια, αυτών τών εικόνων.

«Έφτασε ή στιγμή νά τό αναγγείλω: Αυτό τό νησί, μέ τα οικοδομήματα του, είναι δ ιδιωτικός μας παράδεισος. "Εχω πάρει μερικές προφυλάξεις —φυσικές και ηθικές— για τήν άμυνα του: πιστεύω πώς θα είναι αποτελεσματικές. Έδώ θά βρισκόμαστε αιώνια •—παρ' ότι αύριο φεύγουμε— επαναλαμβάνοντας εξακολουθητικά τίς στιγμές τής εβδομάδας και χωρίς νά μπορέσουμε ποτέ νά βγούμε άπ' τη συνείδηση πού είχαμε μέσα στην κάθε μία άπ' αυτές, γιατί έτσι μας τράβηξαν οί συσκευές' αυτό θά μας επιτρέψει νά αισθανόμαστε πώς ζούμε πάντα μια ζωή καινούρια, γιατί δέν θά υπάρχουν άλλες αναμνήσεις, σέ κάθε στιγμή τής προβολής, άπ' αυτές πού είχαμε στις αντίστοιχες τής εγγραφής, και γιατί τό μέλλον,

Page 57: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

112 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

έχοντας το αφήσει πίσω πολλές φορές, θα διατηρεί πάντα* τις Ιδιότητες του».

ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΠΟΤΕ-ΠΟΤΕ. Χθες είδα τόν Χά-υνες στην κορυφή' πρίν δυό μέρες τόν Σταϊβερ, τήν Ίρένε" σήμερα τήν Ντόρα και άλλες γυναίκες. Μέ κάνουν να ζώ μέσα σε συνεχή ανυπομονησία" αν θέλω να βάλω> σέ τάξη τή ζωή μου, πρέπει να απομακρύνω αυτές τις εικόνες άπ' τήν προσοχή μου.

Να τις καταστρέψω, να καταστρέψω τις συσκευές πού τις προβάλλουν (χωρίς αμφιβολία βρίσκονται στό υπόγειο) ή να σπάσω τόν κύλινδρο, αυτοί είναι οι προσφιλέστεροι μου πειρασμοί' κρατιέμαι, δεν θέλω ν' ασχοληθώ μέ τους συντρόφους τοΰ νησιού γιατί μου φαίνεται πώς δεν τους λείπει τίποτα για να μεταβληθούν σέ έμμονες ιδέες.

Εντούτοις δεν πιστεύω πώς μέ απειλεί τέτοιος κίνδυνος. Είμαι υπερβολικά απασχολημένος μέ το να επιβιώσω ενάντια στό νερό, τήν πείνα, τις τροφές.

Τώρα ψάχνω τόν τρόπο να εγκαταστήσω Ινα μόνιμο κρεβάτι" δεν θα τόν βρω, αν μείνω στις παρυφές" τα δέντρα είναι σάπια" δέν αντέχουν τό βάρος

* «Πάντα»: δσο διαρκέσει ή αθανασία μας: οί μηχανές της, άπλες και άπό διαλεχτά υλικά, είναι πια δύσκολο να φθαρούν και άπ' τό μετρό των Παρισίων {Σημ. τοΰ Μορέλ).

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 113

μου. Είμαι δμως αποφασισμένος ν' αλλάξω τίς συνθήκες ζωής μου: όταν έχει μεγάλες παλίρροιες δέν κοιμάμαι, και τίς υπόλοιπες μέρες οί μικρότερες πλημμύρες διακόπτουν τόν ύπνο μου, πάντα σέ διαφορετική ώρα. Αυτή τήν ψυχρολουσία δέν [ΐ,πορω να τήν συνηθίσω. 'Αργώ ν' αποκοιμηθώ, μέ τή σκέψη της στιγμής πού τό νερό, λασπώδες καί χλιαρό, θα μου σκεπάσει τα μούτρα καί θα μέ πνίξει μέσα σέ δευτερόλεπτα. Δέν θέλω να μ' αιφνιδιάσει τό ρεΰμα πού ανεβαίνει, άλλα μέ νικάει ή κούραση καί ιδού, τό νερό σιωπηλό σαν μια μπρούντζινη βαζελίνη πού παραβιάζει τίς αναπνευστικές μου δδούς. Τό αποτέλεσμα είναι μια οδυνηρή κούραση, μια τάση να εξοργίζομαι καί να αποθαρρύνομαι μέ τήν οποιαδήποτε δυσκολία.

ΔΙΑΒΑΖΑ τα κίτρινα χαρτιά. Βρίσκω πώς τό να διακρίνουμε κατά απουσίες —χωρικές ή χρονικές —- τα μέσα υπέρβασης τους, δδηγεΐ σέ συγχύσεις. Θά 'πρεπε ίσως να πούμε: «Μέσα επίτευξης καί μέσα επίτευξης καί κατακράτησης». Ή ραδιοτηλεφωνία, ή τηλεόραση, τό τηλέφωνο είναι αποκλειστικά «μέσα επίτευξης»' δ κινηματογράφος, ή φωτογραφία, δ φωνογράφος —πραγματικά αρχεία— είναι «επίτευξης και κατακράτησης».

"Ολες οί συσκευές που χρησιμεύουν για τήν αναίρεση απουσιών είναι λοιπόν μέσα επίτευξης (πρίν

Page 58: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

114 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

νά 'χουμε τή φωτογραφία ή τον δίσκο, πρέπει να τήν τραβήξουμε, να τον εγγράφουμε).

"Ετσι δέν είναι απίθανο να είναι κάθε απουσία αμετάκλητα χωρική... Σε κάποιο \ιέρος θα βρίσκονται αναμφίβολα ή εικόνα, ή επαφή, ή φωνή αυτών πού πια δεν ζουν ( τ ί π ο τ α δ έ ν χ ά ν ε τ α ι...).

Διαφαίνεται μια ελπίδα πού τώρα μελετάω και για τήν δποία πρέπει να πάω ατό υπόγειο τοϋ μουσείου να κοιτάξω τις μηχανές• Σκέφτηκα αυτούς πού πια δέν ζούνε: Κάποια μέρα αλιείς κυμάτων θα τους επαναφέρουν πάλι στον κόσμο. Είχα αυταπάτες πώς 'ίσως θά πετύχαινα κάτι έγώ δ ϊδιος. Να επινοήσω Ινα σύστημα για τήν ανασύνθεση της παρουσίας τών νεκρών. Θα \ι%ορο\)οε ί'σως ή συσκευή τοϋ Μορέλ νά 'ταν εφοδιασμένη μ' ένα εξάρτημα πού θα τήν εμπόδιζε νά συλλαμβάνει τα κύματα τών ζωντανών πομπών (μεγαλύτερου βεληνεκούς χωρίς αμφιβολία) .

Ή αθανασία θα μπορέσει να βλαστήσει σ' δλες τις ψυχές και σ' αυτές πού έχουν αποσυντεθεί και στις ζώσες. 'Αλλά, ά,Χλοίμ,ονο, οί πια πρόσφατα πεθαμένοι θα επιστρέψουν φορτωμένοι με τόσα υπολείμματα δσα και οί πιό παλιοί. Για να ανασυνθέσουμε ένα καί μόνο αποσυντεθημένο πια άνθρωπο, μέ δλα του τα στοιχεία κα! χωρίς ν' αφήσουμε να παρεισφρύσει κανένα ξένο, θα πρέπει νά 'χουμε τον υπομονετικό πόθο της "Ισιδας δταν ανασύστησε τον

"Οσιρι.

Ή έπ' αόριστον συντήρηση τών ψυχών σε λει-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 115

χουργία είναι εξασφαλισμένη. "Η μάλλον: θα είναι εντελώς εξασφαλισμένη τήν ήμερα πού οί άνθρωποι θα καταλάβουν πώς για να υπερασπίσουν τή θέση τους πάνω στη γη πρέπει νά %r]pu^,ow καί νά εφαρμόσουν στην πράξη τον μαλθουσιανισμό.

Είναι λυπηρό το δτι δ Μορέλ έκρυψε τήν εφεύρεση του σ' αυτό τό νησί. Μπορεί νά κάνω λάθος* ίσως δ Μορέλ νά είναι ένα'διάσημο πρόσωπο. "Αν όχι, σαν επιβράβευση για τήν κοινοποίηση της εφεύρεσης, έγώ θά μπορούσα νά επιτύχω μια παράτυπη αμνηστία άπ' τους διώκτες μου. 'Αλλά αν δ Μορέλ δέν τό κοινοποίησε, θα τό 'χει κάνει κάποιος απ' τους φίλους του. Παρ' δλα αυτά είναι παράξενο πού δέν γινόταν καμιά συζήτηση γύρω απ' αυτό, τόν καιρό πού έφυγα άπό τό Καράκας.

ΞΕΠΕΡΑΣΑ τή νευρική αποστροφή πού αισθανόμουν για τΙς εικόνες. Δέν μέ απασχολούν πιά. Ζω άνετα στό \%ouaslo, απαλλαγμένος άπ' τ άνεδοκσ,-τεβάσματα τοϋ νεροΰ. Κοιμάμαι καλά, είμαι ξεκούραστος καί έχω πάλι τή γαλήνη πού μοΰ επέτρεψε νά ξεγελάσω τους διώκτες μου καί νά φτάσω σ' αυτό τό νησί.

Είναι αλήθεια πώς ή επαφή μέ τις εικόνες μοΰ δημιουργεί μια ελαφριά αδιαθεσία (ιδιαίτερα αν είμαι αφηρημένος) " και αυτό θά περάσει, καί ήδη τό

Page 59: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

116 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

γεγονός πώς μπορώ να αφαιρεθώ υποδηλώνει πώς ζώ σχετικά φυσιολογικά.

Μαθαίνω να βλέπω τήν Φαουστίν χωρίς συγκίνηση, σαν Ινα απλό αντικείμενο. 'Από περιέργεια, τήν άχολοΌ^ΰ) εδώ καΐ είκοσι μέρες περίπου. Οι δυσκολίες ήταν λίγες, παρ' δτι είναι αδύνατον να ανοίξω τις πόρτες —ακόμα καί αυτές που δεν είναι κλειδωμένες— (γιατί αν ήταν κλειστές όταν τραβήχτηκε ή σκηνή, πρέπει να είναι κι δταν προβάλλεται) .

"Ισως να μπορούσα να τίς παραβιάσω, άλλα φοβάμαι μήπως μία επιμέρους ρωγμή αποδιαρθρώσει όλη τή συσκευή (δεν τό νομίζω πιθανό) .

Ή Φαουστίν με τό πού αποσύρεται στό δωμάτιο της κλείνει τήν πόρτα. Υπάρχει, μία μοναδική περίσταση πού δεν είναι δυνατόν να μπώ χωρίς να τήν αγγίξω: δταν τήν συνοδεύουν ή Ντόρα καί δ "Α-λεκ. 'Ύστερα αυτοί οι δυό βγαίνουν γρήγορα. Αυτή τή νύχτα, τήν πρώτη εβδομάδα, έμεινα στό διάδρομο απέναντι από τήν κλειστή πόρτα καί τήν κλειδα-ρότρυπα απ' OTîOD δέν φαινόταν παρά ένα άδειο κομμάτι. Τήν άλλη εβδομάδα θέλησα να δώ άπό έξω καί προχώρησα πιασμένος άπ' τό περβάζι, μέ μεγάλο κίνδυνο, πληγώνοντας τα χέρια καί τα γόνατα πάνω στην αίχμηρότητα τών βράχων πού φοβισμένος αγκάλιαζα (είναι σχεδόν πέντε μέτρα δψος). Ο! κουρτίνες μέ εμπόδιζαν να δώ.

Στην επόμενη ευκαιρία θα νικήσω καί τους τελευταίους μου φόβους καί θα μπώ στό δωμάτιο μέ τήν Φαουστίν, τήν Ντόρα καί τόν "Αλεκ.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 117

Τις υπόλοιπες νύχτες τίς περνάω δίπλα στό κρεβάτι τής Φαουστίν, στό πάτωμα, πάνω σέ μια ψάθα, καί συγκινούμαι κοιτώντας την να ξεκουράζεται τόσο αμέτοχη στη συνήθεια πού αποκτάμε σιγά - σιγά να κοιμόμαστε μαζί.

ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΟΝΟΣ δέν μπορεί νά κατασκευάσει μηχανές ούτε να υλοποιήσει οράματα, εκτός άπ' τήν ημιτελή \ί.ορψ•η του να τα καταγράψει ή να τ'ίς σχεδιάσει για άλλους, πιό τυχερούς.

Κατά τή γνώμη μου πρέπει νά είναι αδύνατον να ανακαλύψω κάτι κοιτάζοντας τίς μηχανές: ερμητικές, θα λειτουργούν πάντα υπακούοντας στις προθέσεις του Μορέλ. Αύριο θα τό ξέρω μέ βεβαιότητα. Σήμερα δέν μπόρεσα νά κατέβω στό υπόγειο' πέρασα τό απόγευμα μαζεύοντας τροψές.

Θα ήταν απατηλό να υποθέσει κανείς —αν μια μέρα οι εικόνες καταλήξουν νά εξαφανιστούν— πώς έγώ τίς εχω καταστρέψει. 'Απεναντίας: ή πρόθεση μου είναι νά τίς σώσω μέσα άπό τούτη τήν αναφορά. Τίς απειλούν εισβολές άπό τή θάλασσα καί εισβολές ορδών πού εξαπλώνονται άπό τήν αύξηση τοΰ πληθυσμού. Μοΰ κάνει κακό νά σκέφτομαι πώς ή άγνοια μου, πού τή συντηρεί δλη ή βιβλιοθήκη —χωρίς ούτε Ινα βιβλίο πού νά \mops.î νά χρη-

Page 60: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

118 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

σιμέψει για επιστημονικές εργασίες—, 'ίσως να τις απειλεί κι αυτή.

Δέν θα μακρυγορήσω για τους κινδύνους πού καραδοκούν έτοΰτο το νησί, τή γη και τους ανθρώπους καθώς οι προφητείες του Μάλθους έχουν πέσει στή λήθη' δσο για τή θάλασσα, πρέπει να πώ το έξης: σέ κάθε μια άπ' τις μεγάλες παλίρροιες φοβήθηκα το ολοκληρωτικό ναυάγιο τοϋ νησιοΰ' σ' ένα ψαράδικο καφενείο της Ραμπάουλ άκουσα πώς τα νησιά Έλλίσε ή τ ώ ν λ ι μ ν ο θ α λ α σ σ ώ ν είναι ασταθή, άλλα εξαφανίζονται και άλλα αναδύονται (είμαι σ' αύτδ το αρχιπέλαγος; Ό σικελός και ό Όμπρεγιέρι είναι οι αυθεντίες μου) .

Είναι εκπληκτικό το δτι ή εφεύρεση ξεγέλασε τον ϊδιο τον εφευρέτη. Καί γώ νόμισα πώς οι εικόνες ζούσαν" άλλα ή θέση μας δέν ήταν ή ίδια: δ Μορέλ τα είχε φανταστεί δλα' ήταν παρών καί είχε καθοδηγήσει την εξέλιξη τοΰ έργου του* εγώ τό είδα τελειωμένο, σέ λειτουργία.

Αύτη ή τυφλότητα τοΰ εφευρέτη σέ σχέση μέ τήν εφεύρεση μας καταπλήσσει καί μας συστήνει επιφυλακτικότητα στίς κρίσεις... "Ισως όμως εγώ να γενικολογώ για τίς αβύσσους ενός άνθρωπου ηθικολογώντας μέ αφετηρία μια ιδιαιτερότητα τοϋ Μορέλ.

Επικροτώ τόν προσανατολισμό πού έδωσε, χωρίς αμφιβολία ασυνείδητα, στίς αναζητήσεις του για τή συνέχιση τοϋ ανθρώπου: περιορίστηκε να διατηρήσει τίς αισθήσεις" καί παρ' δτι έκανε λάθος, προ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 119

είπε τήν αλήθεια' δ άνθρωπος θα αναδυθεί άπό μόνος του. Σ' δλα αυτά πρέπει να δοΰμε τόν θρίαμβο τοΰ παλιοΰ μου αξιώματος: δέν πρέπει να έπιχει-ροΰμε να διατηρήσουμε ζωντανό δλο τό σώμα.

Λογικές αιτίες μας επιτρέπουν να διαψεύσουμε τίς ελπίδες τοΰ Μορέλ. Οι εικόνες δέν ζουν. Εντούτοις μοΰ φαίνεται πώς, έχοντας αυτή τή συσκευή, πρέπει να εφεύρουμε καί μία άλλη, πού θα επιτρέψει να επαληθεύσουμε τό άν ol εικόνες αισθάνονται καί σκέφτονται (ή άν έχουν, τουλάχιστον, τίς σκέψεις καί τίς αισθήσεις πού είχαν τα πρωτότυπα κατά τή διάρκεια της εγγραφής" είναι σαφές πώς ή σχέση τών συνειδήσεων τους (;) μέ αυτές τίς σκέψεις καί αισθήσεις δέν θα μπορέσει να επαληθευτεί) . 'Η συσκευή, πολύ παρόμοια μέ τήν τωρινή, θα κατευθύνεται προς τίς σκέψεις καί τίς αισθήσεις τοΰ %O\J.TZOU' σέ οποιαδήποτε απόσταση άπ' τήν Φαουστίν, θα μποροΰμε να έχουμε τίς σκέψεις καί τίς αισθήσεις της, οπτικές, ακουστικές, άπτικές, οσφρητικές, γευστικές.

Καί κάποια μέρα θα υπάρξει μιά πληρέστερη συσκευή. Αυτό πού είναι σκέψη καί αίσθηση στή ζωή — ή στίς στιγμές εγγραφής— θα είναι σαν ενα αλφάβητο, μέσα άπ' τό άποΐο ή εικόνα θά συνεχίσει να καταλαβαίνει τα πάντα (δπως εμείς μέ τα γράμματα ενός αλφάβητου μποροΰμε να καταλάβουμε καί να σχηματίσουμε δλες τίς λέξεις). Τότε, ή ζωή θα γίνει μιά παρακαταθήκη τοΰ θανάτου. 'Αλλά άκόμή καί τότε ή εικόνα δέν θα είναι ζωντανή' άντικείμε-

Page 61: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

120 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

να ουσιαστικά καινούρια δεν θα υπάρχουν γι ' αυτήν. Θα γνωρίζει μόνο δσα έχει ήδη αισθανθεί ή σκεφτεί, ή τους έσχατους συνδυασμούς αυτών πού έχει αισθανθεί ή σκεφτεί.

Τό γεγονός πώς δεν μπορούμε να συλλάβουμε τίποτα Ιξω άπ' τον χρόνο καί τον χ&ρο, 'ίσως να υποδηλώνει πώς ή ζωή μας \ιπορεΙ να μην είναι αισθητά διαφορετική άπ' την επιβίωση πού επιτυγχάνεται μ' αυτή τή συσκευή.

"Οταν μυαλά λιγότερο άξεστα άπ' τοϋ Μορέλ ασχοληθούν με τήν εφεύρεση, δ άνθρωπος θά εκλέξει ενα απόμερο καί ευχάριστο τόπο, θα ανταμώσει με τα πρόσωπα πού πια πολύ αγαπάει καί θά διαιωνιστεί μέσα σ' έναν οικείο παράδεισο. Ό ί'διος κήπος, αν ο: σκηνές πού είναι να διαρκέσουν για πάντα τραβιούνται σε διαφορετικές στιγμές, θα φιλοξενήσει αμέτρητους παράδεισους, οι κοινωνίες των οποίων, αγνοώντας ή μία τήν άλλη, θά λειτουργούν ταυτόχρονα, χωρίς προστριβές, σχεδόν στους ίδιους τόπους. Θα είναι, δυστυχώς, τροποί παράδεισοι, γιατί οΕ είκόνες δέν θα μπορούν να βλέπουν τους ανθρώπους καί ol άνθρωποι, αν δέν άγ,ούσουν τον Μάλ-θους, θα χρειαστούν κάποια μέρα τή γη καί τοΰ πια μικρού παράδεισου καί θά καταστρέψουν τους ανυπεράσπιστους κατόχους τους ή θα τους περιορίσουν στην άχρηστη δυνατότητα των αποσυνδεμένων τους

μηχανών*

Κάτω άπα τ6 επίγραμμα:

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 121

ΓΙΑ ΔΕΚΑΕΦΤΑ ΜΕΡΕΣ αγρύπνησα. Οδτε ένας ερωτευμένος δέν θα είχε ανακαλύψει κίνητρα για να υποπτευθεί τον Μορέλ καί τήν Φαουστίν.

Δέν νομίζω πώς δ Μορέλ αυτήν υπαινισσόταν στον λόγο (μολονότι ήταν ή μόνη πού δέν τον τίμησε με γέλια). Άλλα Ιστω δτι δ Μορέλ είναι ερωτευμένος μέ τήν Φαουστίν, πώς \ιπορεΖ να βεβαιωθεί κανείς πώς ή Φαουστίν είναι ερωτευμένη ;

"Αν θέλουμε να είμαστε δύσπιστοι, ποτέ δέν θα λείψει ή ευκαιρία. "Ενα απόγευμα περπατάνε άγκα-ζέ, ανάμεσα στίς φοίνικες καί το \χουαειο. Υπάρχει τίποτα, παράξενο σ' αυτό τόν περίπατο δύο φίλων;

"Οσο για τήν πρόθεση μου να παραμείνω πιστός

Come, Malthus, and in Ciceronian prose Show what a rutting Population grows, Until the produce of the Soil is spent, And brats expire for lack of Aliment.

(ελεύθερη έλλην. μετάφραση: 'Εμπρός, Μάλθονς, καί σε κικερώνεια πρόζα Δείξε τι ό αγροτικός πληθυσμός παράγει Μέχρι να σωθεί τό προϊόν της Γης Και να ξεψυχήσουν τα ποντίκια από έλλειψη τροφής).

ό συγγραφέας μακρυγορεΐ σέ μια εύγλωττη, άλλα χωρίς κανένα καινούριο επιχείρημα, απολογία τοϋ Thomas Robert Malthus καί τοϋ Δοκιμίου για τήν αρχή τον πληθυσμού. Λόγω ελλείψεως χώρου τήν αφαιρέσαμε. {Σημ. τοϋ εκδότη τοΰ χειρογράφου).

Page 62: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

122 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

στο ostinato rigore της ρήσης, ή επαγρύπνηση έφτασε σε τέτοια υψη πού με τιμά" δεν λογάριασα οΰτε τις ανέσεις οϋτε την κοσμιότητα' ό έ'λεγχος ήταν εξίσου αυστηρός κάτω άπα τα τραπέζια, δσο και στο ΰψος πού κινούνται συνήθως τα βλέμματα.

Μια νύχτα στην τραπεζαρία, μια άλλη στο χώλ, τα πόδια αγγίζουν. Μπορεί αυτό να γίνεται με πρόθεση, άλλα γιατί να απορρίψω την εκδοχή της άφη-ρημάδας και της τύχης;

Επαναλαμβάνω: δεν υπάρχει εριστική απόδειξη πώς ή Φαουστίν αισθάνεται έρωτα για τον Μο-ρέλ. "Ισως ή πηγή των υποψιών μου να είναι ό εγωισμός μου. Αγαπώ τήν Φαουστίν: ή Φαουστίν είναι τα %ί^Ί]τρο τών πάντων' φοβάμαι μήπως είναι ερωτευμένη: δ προορισμός τών πραγμάτων είναι νά τό αποδείξουν. Όταν μέ απασχολούσε ή αστυνομική καταδίωξη, οί εικόνες αυτού τοΰ νησιού κινιόνταν σαν πιόνια σκακιού, ακολουθώντας μια στρατηγική πού αποσκοπούσε στή σύλληψη μου.

Ό Μορέλ θα γινόταν πΰρ καΐ μανία, αν εγώ κοινοποιούσα τήν εφεύρεση. Αυτό είναι σίγουρο καΐ δεν νομίζω πώς μπορεί να αποφευχθεί μέ τα εγκώμια πού θα τοΰ γίνουν. Οί φίλοι του θα συνασπίζονταν κάτω άπό μια κοινή αγανάκτηση (καΐ ή Φαουστίν επίσης). 'Αλλά άν αυτή εϊχε δυσαρεστηθεί μαζί του —δεν συμμεριζόταν τά γέλια στή διάρκεια τοΰ λόγου—, 'ίσως νά συμμαχούσε μαζί μου.

Μένει ή υπόθεση τοΰ θανάτου τοΰ Μορέλ. Σ' αυτή τήν περίπτωση, κάποιος άπ' τους φίλους του

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 123

θα είχε διαδώσει τήν εφεύρεση. 'Αλλιώς θά 'πρεπε να υποθέσουμε ενα συλλογικό θάνατο, μια επιδημία, ενα ναυάγιο. Όλα απίθανα' άλλα μένει ανεξήγητο τό γεγονός ότι δεν είχε γίνει γνωστή ή εφεύρεση τόν καιρό πού έφυγα άπό τό Καράκας.

Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι πώς δέν τόν πίστεψαν, πώς δ Μορέλ ήταν τρελός ή ή αρχική μου ιδέα πώς δλοι ήταν τρελοί, πώς τό νησί ήταν ενα άσυλο τρελών.

Αυτές οί εξηγήσεις απαιτούν τόση φαντασία δση καί ή επιδημία ή τό ναυάγιο.

"Αν έφτανα στην Ευρώπη, στην 'Αμερική ή στην 'Ιαπωνία, στην αρχή θα πέρναγα μια δύσκολη εποχή. Όταν θ' άρχιζα νά γίνομαι ένας διάσημος τσαρλατάνος —πριν γίνω ένας διάσημος εφευρέτης—, θά 'φταναν οί κατηγορίες τοΰ Μορέλ καί ίσως ενα ένταλμα συλλήψεως άπ' το Καράκας. Αυτό πού θά 'ταν τό πιο θλιβερό είναι πώς σ' αυτόν τόν κίνδυνο θά μ' έ'βαζε ή εφεύρεση ενός τρελού.

'Αλλά πρέπει νά πείσω τόν εαυτό μου: δέν χρειάζεται νά φύγω. Ή ζωή μέ τις εικόνες είναι ευτυχισμένη. "Αν φτάσουν οί διώκτες μου, θά μέ ξεχάσουν μπροστά, στο θαύμα αυτών τών απρόσιτων άν-θρώπιον. Θά μείνω.

Ά ν συναντούσα τήν Φαουστίν, πώς θά τήν έκανα νά γελάσει απαριθμώντας της δλες τις ψορες πού ερωτευμένος καί κλαίγοντας γοερά, έχω μιλήσει στην εικόνα της; Θεωρώ αυτή τή σκέψη σαν μια διαστροφή: τήν γράψω για να της χαράξω όρια, για

Page 63: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

124 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

να δω πώς δεν Ιχει γοητεία, για να τήν εγκαταλείψω.

Η ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ μπορεί να φαίνεται απαίσια για τον θεατή" είναι ικανοποιητική για τα υποκείμενα της. 'Απαλλαγμένοι άπό άσχημα νέα καί άρρώστειες ζουν πάντα σαν νά 'ταν ή πρώτη φορά, χωρίς να θυμούνται τις προηγούμενες. Επιπλέον, με τίς διακοπές πού επιβάλλει τδν• καθεστώς των παλιρροιών, ή επανάληψη δεν είναι αδυσώπητη.

Συνηθισμένος να βλέπω μια ζωή πού επαναλαμβάνεται, βρίσκω τή δική μου ανεπανόρθωτα ευκαιριακή. Κάθε προσπάθεια βελτίωσης είναι μάταιη: για μένα δεν υπάρχει άλλη φορά, κάθε στιγμή είναι μοναδική, ξεχωριστή, καί πολλές χάνονται άπό απροσεξίες. Σίγουρα οϋτε για τίς εικόνες υπάρχει άλλη φορά, (δλες είναι ίδιες με τήν πρώτη) .

Μπορεί να σκεφτεί κανείς πώς ή ζωή μας είναι σαν μια βδομάδα αυτών των εικόνων καί πώς επαναλαμβάνεται ξανά σε γειτονικούς κόσμους.

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΚΑΝΩ καμιά παραχώρηση στην αδυναμία μου, μπορώ να φανταστώ τή συγκινητική άφιξη στό σπίτι της Φαουστίν, το ενδιαφέρον πού

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 125

θα αισθανθεί για τίς διηγήσεις μου, τή φιλία πού αυτές οί συνθήκες θα βοηθήσουν να εδραιωθεί. Ποιος ξέρει αν δεν περπατάω πραγματικά τον μακρύ καί Βύσχολο δρόμο προς τήν Φαουστίν, προς την αναγκαία ανάπαυση της' ζωής μου;

Άλλα που ζει ή Φαουστίν; Τήν παρακολούθησα για βδομάδες. Μιλάει για τον Καναδά. Δεν ξέρω περισσότερα. Άλλα υπάρχει ακόμα ένα ερώτημα πού μπορούμε να διατυπώσουμε —μέ φρίκη— : ζει ή Φαουστίν;

"Ισως επειδή ή ιδέα μου φαίνεται τόσο σπαραχτικά ποιητική —να ψάχνω ένα πρόσιοπο πού αγνοώ που ζει, πού αγνοώ αν ζει—, ή Φαουστίν είναι για μένα πιο σημαντική κι άπ' τή ζωή.

Υπάρχει καμιά πιθανότητα νά κάνω το ταξίδι; Ή βάρκα έχει σαπίσει. Τά δέντρα είναι σάπια' δεν είμαι τόσο καλός ξυλουργός για νά κατασκευάσω μια βάρκα μέ άλλα ξύλα (για παράδειγμα μέ καρέκλες ή πόρτες' οΰτε καν είμαι βέβαιος δτι θα μπορούσα να τήν είχα φτιάξει μέ δέντρα) . Θα περιμένω νά περάσει κανένα καράβι. Είναι αυτό πού δεν ήθελα. Ή επιστροφή μου δέν θα μπορεί νά μείνει πια κρυφή. Ποτέ δεν έχω δει καράβι άπό δώ" εκτός άπό κείνο τοΰ Μορέλ πού ήταν τό ομοίωμα ενός καραβιού.

Επιπλέον, αν φτάσω στον προορισμό τοΰ ταξιδιού μου, αν συναντήσω τήν Φαουστίν, θα βρεθώ σέ μια άπ' τίς πιό οδυνηρές περιστάσεις τής ζωής μου' θα πρέπει να παρουσιαστώ τυλιγμένος μέ κάποια

Page 64: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

126 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

μυστήρια' να της ζητήσω να μιλήσουμε μόνοι' ήδη αυτό εκ μέρους ένας άγνωστου θα τήν κάνει δύσπιστη" υστέρα, όταν μάθει πώς υπήρξα μάρτυρας της ζωής της, θα σκεφτεί πώς πάω να βγάλω κάποιο άτιμο χέρσος' καΐ μαθαίνοντας πώς είμαι ένας καταδικασμένος σε ισόβια δεσμά, θα δει τους φόβους της να επιβεβαιώνονται.

Πριν δεν μοΰ περνούσε άπ' τό μυαλά πώς μια πράξη μπορούσε να μου φέρει καλή ή κακή τύχη' τώρα επαναλαμβάνω, τή νύχτα, το δνομα τής Φα-ουστίν. Φυσικά μ' αρέσει να το προφέρω' αγκομαχώ άπα κούραση κι όμως συνεχίζω να τό επαναλαμβάνω (ενίοτε μέ πιάνει ναυτία καί αγωνία άρρωστου όταν αποκοιμιέμαι).

ΜΟΛΙΣ ΗΡΕΜΗΣΩ ΘΑ ΒΡΩ τον τρόπο να φύγω. Για τήν ώρα αφηγούμενος αυτό πού μοΰ συνέβη, αναγκάζω τις σκέψεις μου να μπουν σέ μια σειρά. Καί αν πρέπει να πεθάνω, θα γίνουν ή μαρτυρία της φρικαλεότητας τής αγωνίας μου.

Χθες δέν υπήρχαν εικόνες. 'Απελπισμένος, μπροστά σέ απροσπέλαστες μηχανές πού αναπαύονταν, προαισθανόμουν πώς δέν θα ξανάβλεπα τήν Φαου-στίν. Άλλα σήμερα τό πρωί ή παλίρροια άρχισε ν' ανεβαίνει. Έφυγα πριν εμφανιστούν οί εικόνες.

ΤΗρθα στο δωμάτιο των μηχανών, να προσπαθήσω να τίς κατανοήσω (για να μήν είμαι στο έλεος των

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 127

παλιρροιών καί να μπορώ νά επιδιορθώνω τίς βλάβες) . Είχα σκεφτεί πώς άν έβλεπα τίς μηχανές να μπαίνουν σέ λειτουργία ίσως τίς κατανοούσα ή τουλάχιστον μπορούσα νά χαράξω κάποια πορεία μελέτης τους. Αυτή ή ελπίδα δέν εκπληρώθηκε.

Μπήκα άπα τήν ανοιχτή τρύπα στον τοίχο καί έμεινα... 'Αφήνομαι να παρασυρθώ άπ' τή συγκίνηση. Σχηματίζω μέ κόπο τίς φράσεις μου. "Οταν μπήκα αισθάνθηκα τήν ίδια έκπληξη καί τήν ίδια ευτυχία μέ τήν πρώτη φορά. Είχα τήν εντύπωση πώς περπατούσα στον ακίνητο γαλαζωπό βυθό ενός πόταμου. Κάθισα περιμένοντας μέ τήν πλάτη γυρισμένη προς τό άνοιγμα πού είχα κάνει (αυτό τό χάσμα στην γαλάζια συνέχεια τής πορσελάνης μοΰ 'κάνε κακό).

"Εμεινα έτσι για λίγο, ηδονικά αφηρημένος (πράγμα πού μου φαίνεται ασύλληπτο). 'Ύστερα οί πράσινες μηχανές άρχισαν νά λειτουργούν. Τίς σύγκρινα μέ τήν αντλία του νεροΰ καί τά μοτέρ για τό φως. Τίς κοίταξα, τίς άκουσα, τίς ψηλάφησα μέ προσοχή άπό πολύ κοντά, χωρίς αποτέλεσμα. 'Αλλά καθώς άπό τήν πρώτη στιγμή μου φάνηκαν απροσπέλαστες, ί'σως να προσποιήθηκα πώς προσέχω, σαν άπό υποχρέωση ή άπό ντροπή (για δλη μου τή σπουδή να κατέβω στα υπόγεια, για τήν τόσο μεγάλη αναμονή αυτής τής στιγμής) , σαν κάποιος νά μέ κοίταζε.

Μές στην κούραση μου αισθάνθηκα πάλι νά θεριεύει ή ταραχή. Πρέπει νά τήν κατανικήσω. Μό-

Page 65: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

vo άφοϋ ηρεμήσω θα βρω τον τρόπο να βγώ. • Διηγούμαι μέ ακρίβεια αυτό πού μοΰ συνέβη:

έστρεψα και προχώρησα κοιτώντας προς τα κάτω. Μόλις κοίταξα τον τοίχο είχα την αίσθηση πώς είχα αποπροσανατολιστεί. "Εψαξα την τρύπα πού εγώ ό ίδιος είχα ανοίξει. Δεν υπήρχε.

Σκέφτηκα πώς θα μπορούσε να είναι ενα ενδιαφέρον οπτικό φαινόμενο και έκανα, ενα βήμα δίπλα, για να δώ αν εξακολουθούσε. "Απλωσα τα χέρια όπως κάνουν οι τυφλοί. Φηλάφησα όλους τους τοίχους. Μάζεψα απ' τό πάτωμα κομμάτια πορσελάνης, τούβλων πού είχαν πέσει όταν άνοιξα τήν τρύπα. Ψη-λάφησα τόν τοίχο σ' αυτό τό ίδιο σημείο, πολύ (δρα. 'Αναγκάστηκα να παραδεχτώ πώς είχε ξανακα-τασκευαστεϊ.

Είναι δυνατόν να ήμουν τόσο μαγεμένος απ' τή γαλάζια διαύγεια τοΰ δωματίου, τόσο προσηλωμένος στη λειτουργία τών μοτέρ, ώστε να μην ακούσω ενα χτίστη να ξαναφτιάχνει τόν τοίχο;

Πλησίασα. Αισθάνθηκα τή φρεσκάδα της πορσελάνης ατό αυτί καί άκουσα μια ατέλειωτη σιωπή, σαν να είχε εξαφανιστεί ή άλλη μεριά.

Στό πάτωμα, όπου τό άφησα νά πέσει μπαίνοντας τήν πρώτη φορά, ήταν τό aihtpo πού χρησιμοποίησα για νά σπάσω τόν τοίχο. «Πάλι καλά πού δέν τό είδαν», είπα σε οικτρή άγνοια της κατάστασης μου. «Θα είχα αφήσει νά τό πάρουν χωρίς νά τό καταλάβω».

Ξανακόλλησα τό αυτί μου σ' αυτόν τόν τοίχο πού

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 129

φαινόταν τελειωτικός. Ήσυχασμένος άπ' τή σιωπή, Εψαξα τό μέρος τοΰ ανοίγματος πού έγώ είχα κάνει καί άρχισα νά χτυπάω (πιστεύοντας πώς θα μοΰ ήταν πιό ούαχολο νά σπάσω εκεί πού τό χτίσιμο ήταν παλιό). "Εδωσα πολλά χτυπήματα' ή απελπισία μεγάλωνε. Ή πορσελάνη από μέσα ήταν άτρωτη. Τα πιό δυνατά, τα πιό κουραστικά χτυπήματα αντηχούσαν πάνω ατή σκληράδα της χωρίς νά ανοίγουν ούτε μια επιφανειακή ρωγμή, χωρίς να ξεκολλάνε τό παραμικρό κομμάτι άπ' τό γαλάζιο σμάλτο της.

Συγκράτησα τα νεΰρα μου. Ξεκουράστηκα. Ρίχτηκα πάλι σε άλλες μεριές. "Επεσαν κομμά

τια σμάλτου καί όταν πια έπεσαν μεγάλα κομμάτια τοίχου, συνέχισα νά χτυπάω μέ τα μάτια θολά καί μέ μιά βία δυσανάλογη προς τό βάρος τοΰ σίδερου, μέχρι πού ή αντίσταση τοΰ τοίχου, πού δεν μειωνόταν ανάλογα μέ τή διαδοχή καί τή δύναμη των χτυπημάτων, μ' έριξε στό πάτωμα κλαίγοντας από κούραση. Πρώτα είδα, άγγιξα τα κομμάτια τής οικοδομής, άπ' τή μιά μεριά στιλπνά, άπ' τήν άλλη τραχιά, χωμάτινα" μετά, σ' ενα όραμα τόσο διαυγές πού Εμοιαζε εφήμερο καί υπερφυσικά, τα μάτια μου συνάντησαν τήν γαλάζια συνέχεια της πορσελάνης, τόν τοίχο αλώβητο καί ολόκληρο τό δωμάτιο κλειστό.

Χτύπησα πάλι. Σε μερικά μέρη ξεπηδούσαν κομμάτια τοίχου πού δέν άφηναν νά φανεί κανένα κοίλωμα, ούτε φωτεινό ούτε σκοτεινό, πού ξαναφτιάχνονταν μέ μιά γρηγοράδα μεγαλύτερη κι άπ' αυτή

9

Page 66: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

130 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

της δράσης μου καί ξανάβρισκαν τότε εκείνη τήν άτρωτη σκληράδα πού είχα συναντήσει στο μέρος τοΰ ανοίγματος.

Βάλθηκα να φωνάζω «Βοήθεια!», όρμησα μερικές ψορες στον τοίχο και υστέρα αφέθηκα να πέσω. Μ' έπιασε μια ηλίθια κρίση λυγμών και ένα κάψιμο στο πρόσωπο. Με συγκλόνιζε ή φρίκη τοΰ να βρίσκομαι σ' ενα μαγεμένο τόπο και ή συγκεχυμένη ανακάλυψη πώς το μαγικό παρουσιαζόταν, στους άπιστους δπως εγώ, αδιαπέραστο και θανάσιμο για να εκδικηθεί.

Παγιδευμένος μέσα στους τρομερούς γαλάζιους τοίχους, σήκωσα τα μάτια στον φεγγίτη δπου δια>-κόπτονταν. Κοίταζα για πολύ ώρα χωρίς να καταλαβαίνω καί έπειτα είδα φοβισμένος ενα κλαδί χέ-Ζρου που παρέκλινε άπ' τόν εαυτό του καί χωριζόταν σε δύο' υστέρα πάλι τα δύο κλαδιά περιπλέκονταν υπάκουα σαν φαντάσματα, για να ταυτιστούν σε ενα μόνο. Είπα με δυνατή φωνή καί σκέφτηκα πολύ καθαρά: «Δεν θα μπορέσω να βγώ. Είμαι σ' ενα μαγεμένο τόπο». Διατυπώνοντας το αυτόματα αισθάνθηκα ντροπΎ], σαν ενα απατεώνα πού τό 'χει παρακάνει να προσποιείται, καί τα κατάλαβα δλα:

Αυτοί ol τοίχοι —δπως ή Φαουστίν, δ Μορέλ, τα ψάρια τοΰ ενυδρείου, ένας άπ' τους ήλιους καί ενα άπ' τα φεγγάρια, ή πραγματεία τοΰ Μπελιδόρ— είναι προδοΐες των μηχανών. Συμπίπτουν με τους τοίχους πού έγιναν άπ' τους χτίστες (είναι οί ίδιοι τοίχοι πού τράβηξαν ol μηχανές καί ύστερα τους

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 131

αντανάκλασαν πάνω ατούς ίδιους. "Οπου εγώ έσπασα ή αφαίρεσα τόν πρώτο τοίχο, μένει αυτός πού προβάλλεται. "Οπως κάθε τιροοΌλΎ], καμιά δύναμη δεν είναι ικανή να τήν διαπεράσει ή να τήν εξαφανίσει εφόσον λειτουργούν τα \ιοτέρ) .

"Αν σπάσω ολοκληρωτικά τόν πρώτο τοίχο, δταν τα μοτέρ δεν λειτουργοΰν, αυτό τό δωμάτιο με τις μηχανές θα μείνει ανοιχτό, δεν θα είναι ενα δωμάτιο, θα είναι μια γωνία ενός άλλου' δταν λειτουργούν, δ τοίχος θα παρεμβάλλεται ξανά, αδιαπέραστος.

Ό Μορέλ πρέπει να επινόησε αυτήν τήν προστασία άπό διπλό τοίχο ώστε κανείς άνθρωπος νά μήν προσεγγίσει τις μηχανές πού συντηρούν τήν αθανασία του. 'Αλλά μελέτησε εσφαλμένα τις παλίρροιες (χωρίς αμφιβολία σε άλλη ηλιακή περίοδο) καί πίστεψε πώς τό μηχανοστάσιο θα μποροΰσε να λειτουργεί χωρίς διακοπές. Σίγουρα είναι δ εφευρέτης της ξακουστής επιδημίας πού μέχρι σήμερα έχει προστατέψει πολύ καλά τό νησί.

Τό πρόβλημα μου τώρα είναι να σταματήσω τα πράσινα μοτέρ. Δέν θά πρέπει νά 'ναι Ζύαχοΐο νά βρεθεί τό κλειδί πού τα αποσυνδέει. Μέσα σέ μια μέρα έμαθα νά -χειρίζομαι τή γεννήτρια τοΰ φωτό•: καί τήν αντλία τοΰ νεροΰ. Τελικά δεν θά πρέπει νά είναι huaxoXo νά βγώ άπό δω.

Ό φεγγίτης μέ έσωσε ή θά με σώσει, γιατί δεν πρέπει να πεθάνω άπ' τήν πείνα, έχοντας αφεθεί στην έσχατη απελπισία, χαιρετώντας δλα δσα άφή-

Page 67: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

132 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

νω, όπως έκανε εκείνος δ γιαπωνέζος καπετάνιος —μέ δεξιοτεχνική και γραφειοκρατική αγωνία— μέσα σ° ένα άσφυχτικό υποβρύχιο ατό βυθό τής θάλασσας. Στο Νέο 'Ημερολόγιο διάβασα το γράμμα πού βρέθηκε στο υποβρύχιο. Ό νεκρός χαιρετούσε τον Αυτοκράτορα, τους υπουργούς καί, κατά ιεραρχική σειρά, δλους τους ναυτικούς πού μπορούσε να απαριθμήσει, μέχρι να πάθει ασφυξία. Επιπλέον, κάνει παρατηρήσεις δπως αυτές: «Τώρα ματώνει ή μύτη μου, μου φαίνεται δτι τα τύμπανα μου έχουν σπάσει...»

'Αφηγούμενος λεπτομερειακά αυτό το περιστατικό τό έχω επαναλάβει. Ελπίζω να μήν επαναλάβω τό τέλος του.

Οί φρίκες τής ημέρας καταγράφονται στο ημερολόγιο μου. Έγραψα πολύ: μου φαίνεται ανώφελο να αναζητάω αναπόφευκτες αναλογίες με τους ετοιμοθάνατους πού κάνουν σχέδια για τό απώτερο μέλλον, ή πού βλέπουν τή στιγμή πού πνίγονται μια εικόνα σε μικρογραφία δλης τους τής ζωής. Ή τελευταία στιγμή πρέπει να είναι επιτακτική, συγκεχυμένη* είμαστε πάντα τόσο μακριά πού δεν μπορούμε να φανταστούμε τους ίσκιους πού τή θολώνουν. Τώρα θ' αφήσω τό γράψιμο για ν' αφοσιωθώ, μέ ηρεμία, να βρώ τον τρόπο να σταματήσουν αυτά τα μ,οτέρ. Τότε θ' ανοίξει πάλι ή τρύπα σαν άπό μάγια' αλλιώς (παρ' οτι θα χάσω τήν Φαουστίν για πάντα) θα τους δώσω μερικά χτυπήματα μέ τό σίδερο, δπως Ι'κανα μέ τόν τοϊγρ, καί θα τα σπάσω,

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 133

καί ή τρύπα θ' ανοιχτεί σαν άπό μάγια καί γώ θα

βρεθώ έξω.

ΑΚΟΜΗ ΔΕΝ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΑ να σταματήσω τα μοτέρ. Μου πονάει τό κεφάλι. Ελαφρές νευρικές κρίσεις, πού σύντομα ελέγχω, μέ βγάζουν άπό μια προοδευτική υπνηλία.

Έ χ ω τήν εντύπωση, απατηλή αναμφίβολα, πώς άν μπορούσα να πάρω λίγο αέρα άπ' έξω, δέν θα αργούσα να λύσω αύτα τα προβλήματα. Ρίχτηκα πάνω στον φεγγίτη' είναι άτρωτος, δπως και δλα όσα μέ περιβάλλουν.

Επαναλαμβάνω στον εαυτό μου πώς ή δυσκολία οέν βρίσκεται στή χαύνωσή μου ούτε στην έ'λλει-ψη αέρα. Αύτα τα \ι.οτερ πρέπει να είναι πολύ διαφορετικά άπ' δλα τ' άλλα. Μοΰ φαίνεται λογική ή υπόθεση πώς δ Μορέλ τα έχει σχεδιάσει μέ τέτοιο τρόπο πού να μήν τα καταλαβαίνει δ πρώτος τυνών ερχόμενος στό νησί. Εντούτοις ή δυσκολία του χειρισμού τους πρέπει να συνίσταται σέ διαφορές άπό άλλα \ιοτέρ. Καθώς εγώ δέν καταλαβαίνω έτσι κι αλλιώς κανένα τους, αυτή ή μεγαλύτερη δυσκολία παύει να υπάρχει.

'Απ' τή λειτουργία τών μοτέρ εξαρτάται ή αιωνιότητα τοΰ Μορέλ' υποθέτω πώς είναι πολύ στέρεα' πρέπει λοιπόν να συγκρατήσω τήν δρμή μου νά τα σπάσω μέ χτυπήματα. Τό μόνο πού θα κα-

Page 68: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

134 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ταφέρω είναι να κουραστώ και να ξοδέψω ανώφελα τόν αέρα. Για να συγκρατηθώ, γράφω.

Κι αν τοΰ 'χε έρθει ή 'ιδέα τοΰ Μορέλ να εγγράψει τα μοτέρ...

ΤΕΛΙΚΑ δ φόβος του θανάτου με απελευθέρωσε άπ' τη δεισιδαιμονία της ανικανότητας μου' ήταν σαν να είχα πλησιάσει, εφοδιασμένος με μεγεθυντικούς φακούς: τα μοτέρ έπαψαν να είναι Ινας τυχαίος σωρός από σίδερα, πήραν μορφές, έγιναν κατασκευές πού επέτρεπαν να καταλάβω τη λειτουργία τους.

Άποσυνέδεσα, βγήκα. Στό δωμάτιο με τις μηχανές μπόρεσα να ανα

γνωρίσω (εκτός άπ' τήν αντλία του ^εροΰ καΐ τήν γεννήτρια τοϋ φωτός, που ήδη έχουν μνημονευτεί) :

α) Μια ομάδα πομπών ενέργειας συνδεδεμένων με τόν κύλινδρο πού είναι στους πρόποδες.

β) Μία μόνιμα εγκατεστημένη δμάδα δεκτών, μηχανών έγγραφης και προβολέων, με Ινα δίκτυο συσκευών τοποθετημένων στρατηγικά, Ιτσι ώστε να ενεργούν πάνω σ' όλο τό νησί.

γ) Τρεις φορητές συσκευές, δέκτες, μηχανές έγγραφης καί προβολείς, για μεμονωμένες λήψεις.

'Ανακάλυψα, μέσα σέ κάτι πού έγώ υπέθετα ως τό πιό σημαντικό μοτέρ καί ήταν τελικά ενα κουτί

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 135

εργαλεία, μερικά ατελή σχέδια πού μοΰ έδωσαν πολύ δουλειά, άλλα όχι καί σπουδαία βοήθεια.

Ή διαύγεια μέσα στην οποία γεννήθηκε αυτή ή κατανόηση δεν ήρθε αμέσως. Τα προηγούμενα στάδια άπ' τα όποια πέρασα ήταν:

Ιο. Ή απελπισία. 2ο. "Ενας διπλασιασμός σέ ηθοποιό καί θεατή.

Πέρασα αρκετή ώρα να αισθάνομαι μέσα α Ινα υποβρύχιο πού ασφυκτιά, στό βάθος της θάλασσας, πάνιο σέ μια σκηνή. Γαλήνιος μπροστά, στην υπέροχη στάση μου, συγκεχυμένος σαν Ινας ήρωας, έχασα καιρό καί όταν βγήκα ήταν νύχτα καί δεν ύ πήρχε πια φώς για να ψάξω φαγώσιμες ρίζες.

ΑΡΧΙΚΑ ΕΒΑΛΑ σέ λειτουργία τους δέκτες καί προβολείς για μεμονωμένες λήψεις. "Εβαλα λουλούδια, φύλλα, μύγες, βατράχια. Δοκίμασα τη συγκίνηση να τα βλέπω να εμφανίζονται, σέ αναπαραγωγή καί τα 'ίδια.

'Ύστερα διέπραξα τήν απερισκεψία. Έβαλα τό αριστερό χέρι μπροστά, στον δέκτη' ά

νοιξα τόν προβολέα καί εμφανίστηκε τό χέρι, μόνο τό χέρι, κάνοντας τίς τεμπέλικες κινήσεις πού είχε κάνει όταν τό είχα εγγράψει.

Τώρα είναι σαν Ινα ακόμη αντικείμενο ή σχεδόν ζώο πού υπάρχει στό μουσείο.

'Αφήνω τόν προβολέα να λειτουργεί, δέν κάνω

Page 69: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

136 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

να εξαφανιστεί το χέρι" ή θέα του, μάλλον περίεργη, δεν είναι δυσάρεστη.

Αυτό το χέρι, σ' ενα διήγημα, θα αποτελούσε μια τρομ,ερτι απειλή για τον πρωταγωνιστή. Στην πραγματικότητα, τί κακό μπορεί να κάνει;

ΟΙ ΦΥΤΙΚΟΙ ΠΟΜΠΟΙ —φύλλα, λουλούδια— πέθαναν υστέρα άπα πέντε ή εξι ώρες" τα βατράχια υστέρα άπό δεκαπέντε.

Τα αντίγραφα έπιζοΰν, άφθαρτα. 'Αγνοώ ποιες είναι οι πραγματικές καί ποιες οί

τεχνητές μύγες. Στα λουλούδια καί τα φύλλα ίσως τους ελλειψε

νερό. Δεν έδωσα χροψες στα βατράχια" πρέπει να υπέφεραν ταυτόχρονα κι άπ' την αλλαγή περιβάλλοντος.

"Οσο για τις επιδράσεις πάνω στο χέρι, υποπτεύομαι πώς προέρχονται άπ' τους φόβους που μοΰ έχει δημιουργήσει ή μηχανή κι δχι άπ' αυτήν τήν ίδια. Νιώθω ενα κάψιμο συνεχές άλλα αδύναμο. Μοϋ 'χει πέσει λίγο δέρμα. Χθες βράδυ ήμουν ανήσυχος. Προ-αισθανόμουν φριχτές παραμορφώσεις στο χέρι. 'Ονειρεύτηκα πώς τό έξυνα, πώς το έλιωνα μέ ευκολία. Τότε θα το πλήγωσα.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 137

ΑΚΟΜΗ ΜΙΑ ΜΕΡΑ θά 'ναι αβάσταχτη. Στην αρχή αισθάνθηκα περιέργεια μπροστά σε

μια παράγραφο του λόγου του Μορέλ. 'Ύστερα μέ διασκέδασε πολύ ή πεποίθηση πώς Ικανά μια ανακάλυψη. Δέν ξέρω πώς εκείνη ή ανακάλυψη μετατράπηκε σ' αυτή τήν άλλη, άμεση, δυσοίωνη.

Δέν θα σκοτωθώ αμέσως. Είναι πια συνήθεια τών πιο επιφανών μου θεωριών να διαλύονται τήν επομένη, να παραμένουν σαν αποδείξεις ένας εκπληκτικού συνδυασμού αδεξιότητας καί ενθουσιασμού (ή απελπισίας) . "Ισως ή Εδέα μου, άπ' τή στιγμή πού γράφεται, νά χάνει τή δύναμη της.

Νά ή φράση που μέ κατέπληξε: «Θά πρέπει να μου συγχωρήσετε ετούτη τή σκη

νή, αρχικά κουραστική, στή συνέχεια τρομερή». Γιατί τρομερή; Θα μάθαιναν πώς είχαν φωτο

γραφηθεί μ' ενα καινούριο τρόπο, χωρίς προειδοποίηση. Βέβαια το να μάθουμε a posteriori πώς οχτώ μέρες της ζωής μας, σ' δλες τους τίς λεπτομέρειες, Ιχουν εγγραφεί για πάντα, δέν θά πρέπει νά είναι ευχάριστο.

'Επίσης κάποια στιγμή σκέφτηκα: «Κάποιο άπ' αυτά τα πρόσωπα θά έχει Ινα τρο6ερο μυστικό: ό Μορέλ θα επιχειρήσει νά τό μάθει ή νά το φανερώσει».

Τυχαία θυμήθηκα πώς τό υπόβαθρο του τρόμου πού αισθάνονται ορισμένοι λαοί για τήν αναπαράσταση τους σέ εικόνες, είναι ή πίστη πώς μέ τόν σχηματισμό της εικόνας ενός προσώπου, ή ψυχή περ-

Page 70: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

138 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

νάει στην εικόνα και το πρόσωπο πεθαίνει. Μέ διασκέδασε τα να συναντήσω ενδοιασμούς

στον Μορέλ, γιατί είχε φωτογραφίσει τους φίλους του χωρίς συγκατάθεση- πράγματι, πίστεψα πώς ανακάλυψα στο μυαλό ενός σύγχρονου σοφοΰ την επιβίωση εκείνου τοΰ αρχαίου τρόμου.

Διάβασα πάλι τή φράση: «Θα πρέπει να μου συγχωρήσετε ετούτη τή σκη

νή, αρχικά κουραστική, στή συνέχεια τρομερή- θα τήν ξεχάσουμε».

Τί σημαίνει αυτό τό τελευταίο; Πώς σύντομα δέν θα της δίνουν σημασία ή πώς πια δεν θα \ir.o-ροϋν να τήν θυμηθούν;

Ό διαπληκτισμός μέ τον Σταϊβερ ήταν τρομερός. Ό Σταϊβερ συνέλαβε τήν 'ίδια υποψία μέ μένα. Δέν καταλαβαίνω πώς άργησα τόσο να τό καταλάβω.

Επιπλέον, ή υπόθεση πώς οι εικόνες έχουν ψυχή, φαίνεται να απαιτεί ώς υπόβαθρο ότι οι %o\mo\ τήν χάνουν μόλις τους τραβήξουν οι συσκευές. Ό ίδιος δ Μορέλ τό δηλώνει:

«Ή υπόθεση πώς οί εικόνες έχουν ψυχή φαίνεται να επιβεβαιώνεται άπ' τίς επιδράσεις της μηχανής μου επάνω στα πρόσωπα, τα ζώα καί τους φυτικούς πομπούς».

'Αλήθεια, θα πρέπει νά 'χει κανείς μια πολύ αυταρχική καί άποθρασυμένη συνείδηση, πού νά αγγίζει τα δρια της ασυνειδησίας, για να κάνει αύτη τή δήλωση στα ϊδια του τα θύματα" άλλα είναι μια

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 139

φρικαλεότητα πού δέν φαίνεται να έρχεται σέ ασυμφωνία μέ τόν α,^ρωπο, δ άποϊος συνεπής προς μια ιδέα, οργανώνει ένα συλλογικό θάνατο καί προεξοφλεί άπό μόνος του τήν αλληλεγγύη όλων του των φίλων.

Ποια ήταν αυτή ή ιδέα; Να επωφεληθεί της σχεδόν πλήρους συγκεντρώσεως των φίλων του για να δημιουργήσει ένα πολύ ο\ιορψο παράδεισο ή μια άγνωστη ιδέα πού δέν έχω ακόμη διερευνήσει; "Αν υπάρχει μια άγνωστη ιδέα, είναι πιθανό να μην έχει ενδιαφέρον για μένα.

Νομίζω πώς \i%op& να αναγνωρίσω τώρα τό νεκρό πλήρωμα τοΰ καραβιού πού βομβαρδίστηκε άπ' τό καταδρομικό Ναμούρα: Ό Μορέλ επωφελήθηκε άπό τόν ϊδιο του τόν θάνατο καί τόν θάνατο των φίλων του για να επιβεβαιώσει τίς φήμες για τήν θανάσιμη άρρώστεια πού θα πρόσβαλε κάθε ζωντανή ύπαρξη σ' αυτό τό νησί- φήμες ήδη διαδομένες άπ' τόν Μορέλ, για τήν προστασία τής μηχανής του, της αθανασίας του.

Άλλα δλ' αύτα πού σκέφτομαι τόσο ορθολογιστικά, σημαίνουν πώς ή Φαουστίν έχει πεθάνει- πώς δέν υπάρχει άλλη Φαουστίν έξω άπ' αυτήν τήν εικόνα, για τήν δποία δέν υπάρχω.

Page 71: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

140 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

ΤΟΤΕ Η ΖΩΗ μοΰ είναι αβάσταχτη. Πώς θα αντέξω τό μαρτύριο μιας ζωής δίπλα στην Φαουστίν, αυτής πού είναι ταυτόχρονα τόσο μακριά ; Π οΰ να τήν ψάξω; "Εξω άπ' αυτό το νησί ή Φαουστίν χάθηκε μαζί με τις χειρονομίες και τα δνειρα ένας άγνωστου για μένα παρελθόντος.

Είχα πει στις πρώτες σελίδες: «Αισθάνομαι μέ δυσαρέσκεια πώς ετούτες οί σε

λίδες μετασχηματίζονται σε διαθήκη. "Αν είναι να γίνει έτσι, πρέπει να φροντίσω ώστε οί ισχυρισμοί μου να \χποροον να επαληθευτούν' ούτως ώστε κανείς, βρίσκοντας με καμιά φορά, ύποπτο παραποίησης, να μήν πιστέψει πώς ψεύδομαι, λέγοντας δτι μ' έχουν καταδικάσει άδικα. Θα βάλω σαν προμετωπίδα ετούτης τής αναφοράς τη ρήση τοΰ Λεονάρντο — Ostinato rigore*— και θα προσπαθήσω να τήν ακολουθήσω».

Ή κλίση μου είναι β Βρψος και ή αυτοκτονία' εντούτοις δέν ξεχνώ αύτη τη δύναμη μέ την δποία εχω κάνει συμβόλαιο.

Στή συνέχεια θα διορθώσω λάθη και θα ρίξω φως σε δλα εκείνα πού δέν έχουν ρητά διασαφηνιστεί: έτσι θα μικρύνω τήν απόσταση πού χωρίζει

* Δέν υπάρχει ώς προμετωπίδα τοϋ χειρογράφου. Πρέπει νά αποδώσουμε αυτή τήν παράλειψη στή λήθη ; Δέν το ξέρουμε' όπως και σέ κάθε αμφίβολο σημείο, θα προτιμήσουμε να ριψοκινδυνέψουμε τυχόν κριτικές, χάριν πιστό-τητος στδ πρωτότυπο. [Σημ. τον εκδότη τον χειρογράφου).

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 141

τό ιδανικό τής ακρίβειας, πού μέ καθοδήγησε άπα τήν αρχή, και τήν αφήγηση μου.

Οι παλίρροιες: Διάβασα τό βιβλιαράκι τοΰ Μπε-λιδόρ (Μπερνάρντο Φόρεστ ντέ). 'Αρχίζει μέ μια γενική περιγραφή τών παλιρροιών. cO\ioloyu> πώς οί παλίρροιες αυτού τοΰ νησιού προτιμούν να συντάσσονται μ' αυτή τήν άποψη και όχι μέ τη δική μου. Πρέπει να ληφθεί υπόψη δτι έγώ ουδέποτε είχα μελετήσει τις παλίρροιες (ίσως στό κολλέγιο, δπου κανείς δέν μελετούσε) και πώς τις περιέγραψα στα πρώτα κεφάλαια αύτοΰ τοΰ Ύ]\).ερόλογίθΌ μόνον δ-ταν άρχισαν να ά,ποχτοχτ^ σπουδαιότητα για μένα. Πρίν, δσο ζούσα στον λόφο, δέν ήταν επικίνδυνες καί, παρ' δτι μ' ενδιέφεραν, δεν είχα χρόνο να τις παρατηρήσω μέ τήν ησυχία μου (γιατί σχεδόν δλα τα υπόλοιπα πράγματα αποτελούσαν κινδύνους).

Κάθε μήνα, σύμφωνα μέ τόν Μπελιδόρ, υπάρχουν δύο παλίρροιες μεγίστου πλάτους, τις μέρες τής πανσελήνου καί τής καινούριας σελήνης, καί δύο παλίρροιες ελαχίστου πλάτους, τις μέρες τών σεληνιακών τετάρτων.

Ενίοτε, στις επτά μέρες μιας παλίρροιας πανσελήνου ή καινούριας σελήνης, γίνεται μια μετεωρολογική παλίρροια (πού τήν προκαλοΰν huvxzol άνεμοι καί 6ρο•/^ές) : σίγουρα εδώ έχει τήν αφετηρία του τό λάθος μου πώς οι μεγάλες παλίρροιες γίνονται μια φορά, τήν εβδομάδα.

Εξήγηση τής μή κανονικότητας τών καθημερινών παλιρροιών: κατά τόν Μπελιδόρ, οί παλίρροιες

Page 72: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

142 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 143

φτάνουν πενήντα, λεπτά Αργότερα, την ημέρα, στη γέμιση του φεγγαριού, και πενήντα λεπτά νωρίτερα στη χάση του. Αυτό δεν συμβαίνει με απόλυτη ακρίβεια στα νησί: νομίζω δτι δ πρόωρος ερχομός ή ή καθυστέρηση πρέπει να είναι ένας τετάρτου μέχρι είκοσι λεπτών της ώρας τήν ημέρα- κάνω ετούτες τις ταπεινές παρατηρήσεις χωρίς συσκευές μέτρησης: ίσως οι' αοψοϊ προσκομίσουν αυτό πού λείπει και μπορέσουν να βγάλουν κάποιο χρήσιμο συμπέρασμα- για τήν καλύτερη γνώση του κόσμου πού κατοικούμε.

Αυτό τόν μήνα έγιναν πολυάριθμες μεγάλες παλίρροιες: δύο ήταν σεληνιακές- οί άλλες μετεωρολογικές.

Εμφανίσεις και εξαφανίσεις. ΙΤρφτες και επόμενες: Οί μηχανές προβάλλουν τις εικόνες. Οί μηχανές λειτουργούν μέ τη δύναμη των παλιρροιών.

"Ύστερα άπό λίγο ώς πολύ μεγάλες περιόδους παλιρροιών μικρού πλάτους, υπήρξε διαδοχή παλιρροιών πού έφτασαν ώς τόν μύλο τών παρυφών. Οί μηχανές λειτούργησαν και ο αιώνιος δίσκος συνέχισε να παίζει άπ' τή στιγμή της εβδομάδας στην οποία είχε σταματήσει.

"Αν δ λόγος του Μορέλ εκφωνήθηκε τήν τελευταία νύχτα της εβδομάδας, ή πρώτη εμφάνιση θα έγινε τή νύχτα, τής τρίτης μέρας.

Ή έλλειψη εικόνων κατά τή διάρκεια της μεγάλης περιόδου πού προηγήθηκε τής πρώτης εμφάνισης, ίσως οφείλεται στό δτι τό σύστημα τών παλιρροιών ποικίλλει ανάλογα μέ τις ηλιακές περιόδους.

01 δύο ήλιοι και τα όνο φεγγάρια: Καθώς ή εβδομάδα, επαναλαμβάνεται κατά τή διάρκεια του χρόνου, βλέπουμε αυτούς τους ήλιους και τα φεγγάρια πού δεν συμπίπτουν (και επίσης τους κατοίκους να χρυώνουν μέρες ζεστές' να κάνουν μπάνιο σέ βρώμικα νερά- να χορεύουν ανάμεσα στις λόχμες ή μέσα στή θύελλα). "Αν βυθιζόταν τό νησί —εκτός άπ' τά μέρη πού είναι οί μηχανές και οί προβολείς—, οί εικόνες, τό μουσείο, το ίδιο τό νησί θά συνέχιζαν να φαίνονται.

Δέν ξέρω αν ή υπερβολική ζέστη του τελευταίου καιρού οφείλεται στην προσθήκη τής θερμοκρασίας πού υπήρχε δταν τραβήχτηκε ή σκηνή στην τωρινή θερμοκρασία,*.,

Δέντρα και άλλα φυτά: Αυτά πού τράβηξε ή μηχανή τώρα είναι ξερά- αυτά πού δέν τράβηξε —τά μονοετή φυτά (λουλούδια, χορτάρια) και τα καινούρια δέντρα— είναι σέ οργασμό.

Ό διακόπτης τον φωτός, οί φρακαρισμενοι συρτές. 'Αλύγιστες κουρτίνες: 'Ισχύει για τους σύρτες

* Ή υπόθεση τής προσθήκης τών θερμοκρασιών δέν

μοϋ φαίνεται αναγκαστικά λαθεμένη (ένας μικρός θερμα

στής είναι ανυπόφορος μια καλοκαιρινή μέρα), άλλα νομίζω

πώς ή πραγματική εξήγηση είναι άλλη. Ή τ α ν άνοιξη• ή

αιώνια εβδομάδα έγγράφτηκε το καλοκαίρι- λειτουργώντας

οί μηχανές προβάλλουν τή θερμοκρασία τοϋ καλοκαιριού.

(Σημ. τοϋ εκδότη τοϋ χειρογράφου).

Page 73: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

144 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

καί τους διακόπτες τοΰ φωτός αυτό πού είπα πολύ πιο πάνω για τις πόρτες:

«"Αν ήταν κλειστές όταν τραβήχτηκε ή σκηνή, πρέπει να είναι και όταν προβάλλεται».

Για τον ίδιο λόγο ot κουρτίνες είναι αλύγιστες. Το πρόσωπο πού σβήνει τό φως: Τό ηρόσωπο

πού σβήνει τό φως στο απέναντι δωμάτιο άπ' της Φαουστίν, είναι ό Μορέλ. Μπαίνει, στέκεται μια στιγμή απέναντι άπ' τό κρεβάτι. Ό αναγνώστης θα θυμάται πώς, ατό όνειρο μου, όλα αυτά τά 'κάνε ή Φαουστίν. Με ενοχλεί πού μπέρδεψα τον Μορέλ με τήν Φαουστίν.

Ό Τσάρλυ — 'Ατελή φαντάσματα: Στην αρχή δέν τα έβρισκα. Τώρα νομίζω πώς εχω βρει τους δίσκους τους. Δέν τους βάζω. Μπορεί να είναι θλιβεροί, να μήν ταιριάζουν με τήν κατάσταση μου (τή μελλοντική) .

Οι 'Ισπανοί πού είδα στον προθάλαμο της τραπεζαρίας: Είναι υπάλληλοι τοΰ Μορέλ.

'Υπόγειο δωμάτιο. Παραβάν από καθρέφτες: "Ακουσα τόν Μορέλ να λέει πώς χρησιμεύουν για πει

ράματα οπτικής και ήχου. Οί γαλλικοί στίχοι πού άπαγγέλει ό Σταΐβερ:

Ame, te souvient-il, au fond du paradis,

De la gare d'Auteuil et des trains de jadis*.

* 'Ελεύθερη έλλην. απόδοση:

Ψυχή, σε θυμάται} στο βάθος τον παράδεισου,

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑ 145

Ό Σταΐβερ λέει στην ηλικιωμένη γυναίκα ότι είναι του Βερλαίν.

Δέν νομίζω πια να μένουν σκοτεινά σημεία στό ημερολόγιο μου*. Υπάρχουν στοιχεία για να καταλάβει κανείς σχεδόν τά πάντα. Τα κεφάλαια πού λείπουν δέν θα Ιπεφύλασσαν καμιά έκπληξη.

ΘΕΛΩ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΩ τή συμπεριφορά του Μορέλ.

Ή Φαουστίν απόφευγε τή συντροφιά του' τότε αυτός σχεδίασε τήν εβδομάδα, τόν θάνατο όλων του των φίλων, για να αποκτήσει τήν αθανασία μαζί με τήν Φαουστίν. Μ' αυτό αντιστάθμιζε τήν παραίτηση άπ' τις πιθανότητες πού υπάρχουν στή ζωή. Ήταν τής γνώμης πώς, γιά τους άλλους, ό θάνατος δέν θα αποτελούσε μια άσχημη συνέχεια' σέ αντάλλαγμα ενός αβέβαιου χρονικού όριου ζωής, θα τους έδινε τήν αθανασία συντροφιά μέ τους καλύτερους

Άπ τό σταθμό τοΰ Auteuil και τα τραίνα τοΰ άλλοτε; {Σημ. έλλην. έκδοσης).

* Μένει τό πιό απίστευτο: ή σύμπτωση στό ίδιο διάστημα χώρου ενός αντικειμένου και τής ολικής του εικόνας. Αυτό τό γεγονός εισηγείται τήν πιθανότητα ότι ό κόσμος συνίσταται αποκλειστικά άπό αισθήσεις. (Σημ. τον εκδότη τοΰ χειρογράφου).

10

Page 74: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

146 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

τους φίλους. Με τον ίδιο τρόπο μεταχειρίστηκε και τή ζωή της Φαουστίν.

Άλλα ή ίδια ή αγανάκτηση που νιώθω, με κάνει επιφυλακτικό: ίσως αποδίδω στον Μορέλ μια κόλαση που είναι δική μου. Έγώ είμαι ô ερωτευμένος με τήν Φαουστίν" δ ικανός να σκοτώσει καί να σκοτωθεί' έγώ είμαι τό τέρας. Μπορεί δ Μορέλ ποτέ να μήν αναφερόταν στην Φαουστίν, στον λόγο' ίσως ήταν ερωτευμένος με τήν Ίρένε, μέ τήν Ντόρα ή μέ τήν ηλικιωμένη γυναίκα.

Έχω έξαφθεΐ καί λέω ανοησίες. Ό Μορέλ αγνοεί αυτές τις ακόλουθες. 'Αγαπούσε τήν απρόσιτη Φαουστίν. Γι' αυτό τή σκότωσε, σκοτώθηκε μέ 'όλους τους φίλους του, έφεϋρε τήν αθανασία!

Ή ομορφιά της Φαουστίν αξίζει αυτές τις τρέλες, αυτές τις προαψορές, αυτά τα εγκλήματα. Έγώ τήν αρνήθηκα, άπό ζήλεια ή από άμυνα, για να μήν παραδεχτώ τό πάθος.

Τώρα βλέπω τήν πράξη τοΰ Μορέλ σαν ένα δίκαιο διθύραμβο.

Η ΖΩΗ MOT δέν είναι απαίσια. "Αν παραιτηθώ άπ' τίς ελπίδες πού μέ αναστατώνουν να φύγω σέ αναζήτηση της Φαουστίν, μπορώ να συμβιβαστώ μέ τή μοίρα ενός Σεραφείμ πού θα τήν ατενίζει.

II ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 147

Υπάρχει αυτός δ δρόμος: να ζήσω, να είμαι δ πιό ευτυχής θνητός.

Άλλα ή προϋπόθεση της ευτυχίας μου, όπως όλα τα ανθρώπινα, είναι αβέβαιη. Ή ενατένιση της Φαουστίν θα μπορούσε —μ' δλο πού δέν μ π ο ρ ώ να τό υποφέρω, ούτε καν σαν σκέψη— να διακοπεί:

Άπό μια αποδιάρθρωση των μηχανών (δέν ξέρω να τις φτιάξω).

Άπό κάποια αμφιβολία πού θα μπορούσε να γεννηθεί μέσα μου καί να καταστρέψει αυτόν τόν παράδεισο (πρέπει να αναγνωρίσω πώς υπάρχουν, ανάμεσα στον Μορέλ καί τήν Φαουστίν, συζητήσεις καί χειρονομίες ικανές να οδηγήσουν σέ λανθασμένα συμπεράσματα πρόσωπα χωρίς ιδιαίτερα σταθερό χαρακτήρα) .

Άπ' τον ίδιο μου τόν θάνατο. Τό πραγματικό πλεονέκτημα της λύσης μου εί

ναι πώς κάνει τόν θάνατο απαραίτητο δρο καί εγγύηση της αιώνιας ενατένισης τής Φαουστίν.

ΕΧΩ ΓΛΙΤΩΣΕΙ άπ' τίς ατέλειωτες στιγμές πού θά 'ταν απαραίτητες για τόν θάνατο μου σ' ένα κόσμο χωρίς Φαουστίν" έχω γλιτώσει άπό ένα ατέλειωτο θάνατο χωρίς τήν Φαουστίν.

"Οταν αισθάνθηκα έτοιμος, άνοιξα τους δέκτες ταυτόχρονης ενέργειας. "Εχουν γραφτεί επτά μέρες.

Page 75: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

148 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

"Επαιξα καλά: ένας απροετοίμαστος, ανίδεος θεατής μπορεί να φανταστεί πώς δεν είμαι Ινας παρείσακτος. Αυτό είναι το φυσικό αποτέλεσμα μιας κοπιαστικής προετοιμασίας: δεκαπέντε μέρες συνεχών δοκιμών και μελετών. 'Ακούραστα επανέλαβα κάθε μία άπό τις πράξεις μου. Μελέτησα αυτά πού λέει ή Φαουστίν, τ'ις ερωτήσεις καί απαντήσεις της' πολλές ψορες παρεμβάλλω επιδέξια κάποια φράση" ή Φαουστίν μοιάζει να μου απαντάει. Δέν τήν ακολουθώ πάντα" γνωρίζω τις κινήσεις της καί συνήθως περπατάω μπροστά. Ελπίζω γενικά να δίνουμε τήν εντύπωση δτι είμαστε αχώριστοι φίλοι, δτι καταλαβαινόμαστε χωρίς να χρειάζεται να μιλάμε.

Ή ελπίδα να εξαφανίσω τήν εικόνα του Μορέλ με ταλαιπώρησε. Ξέρω πώς είναι μια ανώφελη σκέψη. Παρ' δλ' αυτά, γράφοντας αυτές τίς γραμμές, νιώθω τόν ίδιο διακαή πόθο, τήν ίδια αναστάτωση. Μέ είχε ενοχλήσει ή εξάρτηση τών εικόνων (ειδικά τοϋ Μορέλ μέ τήν Φαουστίν) . Τώρα δχι: μπήκα σ' αυτόν τόν κόσμο: δέν μπορεί πια να καταστραφεί ή εικόνα τής Φαουστίν χωρίς να εξαφανιστεί καί ή δική μου. 'Επίσης μέ ευχαριστεί να έξαρτώμαι —καί αυτό είναι ακόμα πιό παράξενο, λιγότερο δικαιολογημένο— άπ' τόν Χάυνες, τήν Ντόρα, τόν "Α-λεκ, τόν Σταΐβερ, τήν Ίρένε κ.λπ. (άπ' τόν ίδιο τόν Μορέλ ! ) .

"Αλλαξα τους δίσκους" οί μηχανές θα προβάλλουν τήν καινούρια εβδομάδα, αιώνια.

Ή ενοχλητική συνείδηση πώς παίζω ενα ρόλο

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 149

μοΰ αφαίρεσε φυσικότητα τις πρώτες μέρες' τήν κατανίκησα' καί αν ή εικόνα έχει —όπως πιστεύω— τίς σκέψεις καί τίς ψυχικές διαθέσεις τών ημερών τής λήψης, ή απόλαυση να ατενίζω τήν Φαουστίν θα είναι τό μέσο μέ τό άποϊο θα ζήσω τήν αιωνιότητα.

Επαγρυπνώντας ακούραστα, κράτησα τό πνεύμα απαλλαγμένο άπό ανησυχίες. Φρόντισα να μήν διερωτώμαι ως προς αυτά πού κάνει ή Φαουστίν' να ξεχάσω τα μίση" θα έχω ώς ανταμοιβή μια αιώνια γαλήνη' ακόμα περισσότερο: έχω φτάσει στό σημείο νά αισθάνομαι τή διάρκεια της εβδομάδας.

Τη νύχτα πού ή Φαουστίν, ή Ντόρα καί δ "Α-λεκ μπαίνουν στό δωμάτιο, συγκράτησα θριαμβευτικά τά νεύρα μου. Δέν επιχείρησα νά εξακριβώσω τίποτα. Τώρα μ' ενοχλεί λιγάκι πού εχω αφήσει αυτό τό σημείο αδιευκρίνιστο. Μές στην αιωνιότητα δέν του δίνω σημασία.

Σχεδόν δέν ένιωσα τήν πορεία του θανάτου μου' άρχισε στους ιστούς του αριστερού χεριοΰ' δμως κράτησε πολύ" ή αύξηση τής φλόγωσης είναι τόσο αργή, τόσο συνεχής, πού δέν τήν αντιλαμβάνομαι.

Χάνω τήν δράση. Δέν αισθάνομαι πιά τήν άφή' μοΰ πέφτει τό δέρμα' οί αισθήσεις είναι διφορούμενες, οδυνηρές' ψρο^τίζω νά τίς αποφεύγω.

'Απέναντι άπ' τό παραβάν μέ τους καθρέφτες είδα πώς είμαι άτριχος, φαλακρός, χωρίς νύχια, ελαφρά ρόδινος. Οί δυνάμεις μειώνονται. "Οσο για τόν πόνο, έχω μια παράλογη εντύπωση: μοΰ φαίνεται

Page 76: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

150 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

πώς αυξάνει, άλλα πώς τόν αίσθάνομαι λιγότερο. Ή επίμονη, ή πσταπότερη αγωνία για τις σχέ

σεις του Μορέλ με τήν Φαουστίν, μοΰ αποσπάει τήν προσοχή άπ' τήν παρακολούθηση της καταστροφής μου" είναι μια ανέλπιστη καί ευεργετική επίδραση.

Δυστυχώς, δεν είναι δλες ο! σκέψεις μου τόσο χρήσιμες: υπάρχει —μόνο στή φαντασία, για να μέ αναστατώσει— ή ελπίδα πώς δλη μου ή άρρώστεια είναι μια Ισχυρή αυθυποβολή" πώς οί μηχανές δέν κάνουν κακό' πώς ή Φαουστίν ζει καί πώς σε λίγο θα πάω να τήν βρω" πώς γελάμε μαζί γι' αυτούς τους ψεύτικους εσπερινούς του θανάτου' πώς φτάνουμε στή Βενεζουέλα' σε άλλη Βενεζουέλα, γιατί γιά μένα έσύ Πατρίδα είσαι οί κύριοι της κυβέρνησης, οί ε^ογροηροϊ μέ τις νοικιασμένες στολές καί τα θανάσιμα βόλια, ή ομόφωνη καταδίωξη στην εθνική δδό, στην Λα Γκουάιρα, στα τούνελ, στή χαρτοβιομηχανία του Μαρακάυ" δμως σ' αγαπώ, καί μέσα άπ' τή διάλυση μου σέ χαιρετώ πολλές φορές: είσαι επίσης οί καιροί τοϋ Εικονογραφημένου Κουτσού: μία ομάδα ανθρώπων (καί γώ, παιδάκι, έκθαμβος, γεμάτος δέος), μέ τις φωνές τοΰ Όρντούνιο, άπ' τις δχτώ ώς τις εννιά τό πρωί, μέ τους στίχους τοΰ Όρντούνιο πού μας καλιτέρευαν, άπ' τό Πάνθεον μέχρι τό καφέ Ρόκα Ταρπέγια, στό 10, ανοιχτό καί στραπατσαρισμένο τραμ, φλογερή λογοτεχνική σχολή. Είσαι τό ψωμί άπό ταπιόκα, μεγάλο σαν ασπίδα καί χωρίς μαμούνια. Είσαι ή πλημμύρα στις πεδιάδες, μέ ταύρους, φοράδες, τίγρεις, παρασυρμέ-

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ 151

να μέ βία άπ' τα νερά. Καί σύ Έλλίσα, ανάμεσα σέ κινέζους τών πλυσταριών, πού σέ κάθε ανάμνηση δ-λο καί περισσότερο μοιάζεις τής Φαουστίν' τους είπες να μέ napowe στην Κολομβία καί διασχίσαμε τα υψίπεδα μέ τις χειρότερες συνθήκες' οί κινέζοι μέ σκέπασαν μέ καυτά φύλλα καί ψάθες άπό φραϊλε-χόν, για να μήν πεθάνω άπ' τό %ρύο' 'όσο θα βλέπω τήν Φαουστίν, δέν θα σέ ξεχάσω" καί γώ πού νόμισα πώς δέν σ' αγαπούσα! Καί ή Διακήρυξη τής

'Ανεξαρτησίας πού μας διάβαζε δλες τις 5 τοΰ 'Ιούλη, στην ημικυκλική σάλα τοΰ Καπιτωλίου, δ επιβλητικός Βαλεντίν Γκόμες, ενώ εμείς —δ Όρντούνιο καί οί μαθητές— άπό περιφρόνηση, λατρεύαμε τήν τέχνη στον πίνακα τοΰ Τίτο Σάλας Ό Στρατηγός Μπολιβάρ διασχίζει τα σύνορα της Κολομβίας' εντούτοις, ά\ί,ολο>γώ πώς μετά, δταν ή μπάντα έπαιζε Δόξα στον γενναίο λαό /που τίναξε το ζυγό jμε σεβασμό στο νόμο / την αρετή και την τιμή/ δέν μπορούσαμε να πνίξουμε τήν πατριωτική συγκίνηση, τή συγκίνηση πού τώρα αφήνω ελεύθερη.

Άλλα ή σιδερένια μου πειθαρχία τσακίζει ακατάπαυστα αυτές τις ιδέες πού βάζουν σέ κίνδυνο τήν τελική γαλήνη.

'Ακόμα βλέπω τήν εικόνα μου συντροφιά μέ τήν Φαουστίν. Ξεχνώ πώς ή δική μου είναι μία παρείσακτη" ένας απροειδοποίητος θεατής θα μπορούσε νά τις νομίσει εξίσου ερωτευμένες καί εξαρτημένες τή μία άπό τήν άλλη. "Ισως πάλι, σ' αυτή τήν εντύπωση νά συμβάλλει ή βαθμιαία απώλεια τής δρα-

Page 77: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

152 ADOLFO ΒΙΟΥ CASARES

σής μου. "Οπως και νά 'vat, είναι παρήγορο νά πεθαίνω πλάι σ' ενα τόσο ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Ή ψυχή μου δεν έχει περάσει ακόμα στην εικόνα" διαφορετικά εγώ θα είχα πεθάνει, θα είχα πάψει να βλέπω (ίσως) την Φαουστίν, για νά βρίσκομαι μαζί της σ' ενα δράμα πού κανείς δεν θα διακόψει.

Στον άνΰρωπο πού, βασισμένος σε τούτη την αναφορά, θα εφεύρει μια μηχανή Εκανή να συγκεντρώνει τις σκόρπιες παρουσίες, θα απευθύνω μια έκκληση: Ψάξε μας, τήν Φαουστίν και μένα, κάνε με να μπω στον ουρανό της συνείδησης της Φαουστίν. Θα είναι μια πράξη ελέους.

Τ Ε Λ Ο Σ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

T O T

A D O L F O Β Ι Ο Υ CASARES

Ο A D O L F O Βίου CASARES γεννήθηκε στό Buenos Aires

της 'Αργεντινής στις 15-9-1914. "Αρχισε νά δημοσιεύει άπο

το 1929. Τ6 1940 δημοσίευσε την 'Εφεύρεση τον Μορέλ

[Lalnvencion de Morel] πού τόν καθιέρωσε αμέσως στους

συγγραφείς τοϋ φανταστικού της λατινοαμερικάνικης λο

γοτεχνίας.

"Εγραψε κυρίως διηγήματα και μυθιστορήματα. Βιβλία

του: Σχέδιο άποδράσεως [Plan de evasion, 1948], Τό ου

ράνιο δίχτυ [La trama celeste, 1944], Το όνειρο των ηρώων

[El sueno de los heroes, 1954], Θαυμαστή Ιστορία [Hi-

storia prodigiosa, 1956], Γιρλάντα και έρωτες [Guirnal-

da con amores, 1956], Ή σκιερή πΑευρά [El lado de la

sombra, 1962], Ό μέγας Σεραφείμ [El Gran Serafin,

1967], Ημερολόγιο τοϋ πολέμου των χοίρων [Diario de la

guerra del cerdo, 1969], "Υπνος στο χώμα [Dormir al

sol, 1973], Ό ήρωας των γυναικών [El héroe de las mu•

jeres, 1978]. Στα βιβλία Φανταστικές ιστορίες [Historias

fantasticas, 1972] και 'Ερωτικές ιστορίες [Historias de

amor, 1972] συγκεντρώνει διηγήματα άπο παλιότερα βι

βλία του.

Ή νουβέλα του Τό όνειρο των ηρώων [El sueno de los

heroes] κρίθηκε άπό πολλούς σάν τό καλύτερο έ"ργο του

μαζί με τήν 'Εφεύρεση τοϋ Μορέλ, πού θεωρείται σαν ένα

άπο τα σπουδαιότερα κείμενα φανταστικής λογοτεχνίας της

Λατινικής 'Αμερικής. Ό Alain Resnais καΐ ό Alain R o b b e -

Page 78: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

154 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α

Grillet εμπνεύστηκαν, όπως είπαν οι ίδιοι, άπ° τ ή νουβέλα

αύτη για τήν ταινία τους Πέρσι στο Μαρίενμπαντ. "Αλλωστε

τδ 1974 γυρίστηκε ταινία με σκηνοθέτη τον αργεντινό

Emidio Greco πού διατηρούσε τον τίτλο Ή εφεύρεση τον

Μορέλ.

Ό Α . Bioy Casares εΐναι μέλος της συντακτικής-επι

τροπής τοϋ φημισμένου λογοτεχνικού περιοδικού Sur πού

διευθύνουν ή γυναίκα του Silvina Ocampo καΐ ή αδελφή

της Victoria.

"Απ* το 1931 διατηρεί μια στενή φιλία μέ τόν JORGE

LUIS BORGES. Μαζί δημοσίευσαν διάφορες, ανθολογίες

(ποιητική ανθολογία της 'Αργεντινής, ανθολογία φαντα

στικής λογοτεχνίας•, αστυνομικών κλπ.), έγραψαν τρία σε

νάρια για τον κινηματογράφο, τεχνοκριτικά κείμενα, για

φανταστικούς καλλιτέχνες, αστυνομικές ιστορίες και άλλα

διηγήματα, πάντα μέ ενα κοινό ψευδώνυμο, δπως Η. Β υ -

STOS D O M E C Q , Β . S U A ' R E Z L Y N C H ή Β . L Y N C H D A V I S .

[Σημ. της ελλην. έκδοσης]

Το μουσείο στην ταινία Ή 'Εφεύρεση του Μορελ

Ή μηχανή (στην ίδια ταινία).

Page 79: H Efeyresh Tou Morel - Adolfo Bioy Casares

Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «Η ΕΦΕΥ

ΡΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΡΕΛ» TOY ADOLFO ΒΙΟΥ CA

SARES, ΜΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ J.L. BORGES ΚΑΙ

ΣΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ Π. ΕΥ ΑΓΓΕΛΙΔΗ, ΣΤΟΙ

ΧΕΙΟΘΕΤΗβΗΚΕ, ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΚΑΙ

ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΗ

ΣΙΛΑΟΥ ΖΟΥΜΑΔΑΚΗ ΚΑΙ ΣΙΑ ΕΠΕ, ΜΕ ΤΥ

ΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΙΟΡθΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ

ΚΟΡΟΠΟΥΛΗ, ΤΟΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1983.

ΤΑ ΦΙΛΜ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ ΤΗΣ ΑΝΑΤΥΠΩ

ΣΗΣ ΕΤΟΙΜΑΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΔΙΑΝΑΚΗ ΚΑΙ Η ΕΚΤΥΠΩ

ΣΗ ΕΓΙΝΕ ΣΤΟ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΓΕ

ΑΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΕ ΧΑΡΤΙ CHAMOIS 100

ΓΡΑΜΜ. ΕΥΡΩΠΑΊΚΟ. ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ,

ΣΧΕΔΙΟ TOY MAX ERNST, ΤΥΠΩΘΗΚΕ

ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΠΟΡΜ

ΠΟΥΔΑΚΗ. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΘΗΚΕ ΣΤΟ Υ θ•

ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ Π. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΕ 2.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ

1986 ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

«ΑΓΡΑ». ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΕ ΚΑΙ ΕΠΙ

ΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΕΤΣΟΠΡΥΛΟΣ.

'Αριθμός Ικδοσης

42 β