GEORGIA KTENOTROPhIA - AGROTUPOS.pdf

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ:

Νίκος Γιαννοπολίτης [email protected]

Γεωργία Γιαννοπολίτη [email protected]

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ:

Κ.Ν. Γιαννοπολίτης [email protected]

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ:

Σ. Παϊσιάδης [email protected]

Μαίρη Λυμπεροπούλου [email protected]

X. Διαμαντόπουλος [email protected]

Ν. Σαραντίδης [email protected]

ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP:

Πέλυ Γιαννοπολίτη [email protected]

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ:

Ιωάννα Μητροπούλου [email protected]

ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Τύπος Ελλάς ΕΠΕ

Αντιπρόσωποι Κύπρου: L. Lambrou Agro Ltd,

Προδρόμου 107, Λευκωσία. Τηλ.: 2266 7908 &

1923, Fax: 2266 7257. [email protected]

Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου

ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια

του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν

τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα

και των υπευθύνων του περιοδικού.

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ

Γεωτεχνικοί - αγρότες 60 €,

Σπουδαστές 50 €, Νομικά πρόσωπα 80 €,

Κύπρος 80 €, Eξωτερικού 140 €.

ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ISSN 1105-2465, Κωδικός: 3155

Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ

Ευβοίας 5, 151 25 Μαρούσι

Τηλ. 210-6142550 & 8064002

Fax 210-6125141

www.agrotypos.grE-mail: [email protected]

AgricultureCROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155

The Greek Review of Science, Technology

and Business in Agriculture.

Evoias 5, 151 25 Maroussi, Greece.

Tel. +30-210-6142550 & 8064002,

Fax. +30-210-6125141

www.agrotypos.gr, E-mail: [email protected]

Τιμή Τεύχους 5,00 €

σε ετοιμότητα. Η λήψη προληπτικών μέτρων που θα καθυστερήσουν την έναρξη των προσβολών και η στενή παρακολούθηση του εντόμου και της καλλιέργειας ώστε να γίνει έγκαιρα η λήψη των απαραίτητων μέτρων καταπολέμησης αποτελούν τη βάση για την επιτυχή αντιμε-τώπισή του.

Σ’ αυτό το τεύχος διαβάστε....

Η εφαρμοζόμενη μέχρι τώρα πρακτική των αρδεύσεων στο βαμβά-κι, όπως δείχνουν σχετικά πειράματα, δεν οδηγεί σε ιδιαίτερη αύξηση της παραγωγής. Το βαμβάκι μπορεί να ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε συνθήκες ελλειμματικής άρδευσης σε ορισμένους τύπους εδαφών και υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για καλύτερη αξιοποίηση του διαθέσι-μου αρδευτικού νερού..

24

44

Ο νέος εχθρός της τομάτας, ο φυλλορύ-κτης (Tuta absoluta), έχει ήδη εξαπλωθεί σ’ όλη την Ελλάδα και αναμένεται φέτος να κάνει σοβαρές ζημιές. Οι υπαίθριες καλλι-έργειες, τόσο της επιτραπέζιας όσο και της βιομηχανικής τομάτας, έχουν μεγάλο κίνδυ-νο και θα χρειασθεί οι καλλιεργητές να είναι

Περιεχόμενα

Επικαιρότητα

Το άλογο φυλής Πίνδου είναι η πιο γνωστή και διαδεδομένη ελληνική φυλή αλόγων. Στο άρθρο αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά του αλόγου αυτού καθώς και η ιδιαίτερη σημασία του στις δι-άφορες δραστηριότητες του ανθρώπου που εξα-κολουθεί και σήμερα να είναι μεγάλη. Γι΄αυτό και γίνονται προσπάθειες διατήρησής του..

Ημερολόγιο Εκδηλώσεων 4

Αγρο-Παρατυπίες (Μ. Λυμπεροπούλου) 6

Επισημάνσεις για την Ελλάδα: Τα αέρια θερμοκηπίου και η ελληνική γεωργία (Μ. Λυμπεροπούλου). Προσβλητική η εικόνα (των σφαγείων) για τη χώρα μας (Μ. Λιακόγκονας) 8

Μικρά & Ενδιαφέροντα 10

Οι προμηθευτές ενημερώνουν: 20 χρόνια Δακοφάκα 12

Συνέντευξη του μήνα: Ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων εξηγεί… 14

Στις κρίσεις, η αγροτική παραγωγή ήταν και μπορεί να ξαναγίνει «όχημα» για ανάκαμψη... (Σ. Παϊσιάδης) 16

H φετινή πορεία της φράουλας, στην καλλιέργεια και στην αγορά (Χ. Διαμαντόπουλος) 20

Ειδικά άρθρα

Η αντιμετώπιση του φυλλορύκτη της τομάτας (Tuta absoluta) (Κ.Ν. Γιαννοπολίτης) 24

Αξιολόγηση της ικανότητας του εντόμου καλόκορη για πρόκληση ζημιάς στην ελιά (Δ. Περδίκης, Ν. Γαραντωνάκης, Π. Κίτσης, Α. Γιατρόπουλος, Α. Παρασκευόπουλος & Σ. Παναγάκης) 30

Περιγραφή και αξιολόγηση δύο εγχώριων ποικιλιών κερασιάς, «Βασιλειάδη» και «Λεμονίδη» (Ι.Α. Χατζηχαρίσης & Κ.Α. Καζαντζής) 34

Επιτραπέζια Ροδάκινα – Νεκταρίνια: Συνεχής η πρόκληση για ανανέωση της καλλιέργειας με νέες ποικιλίες (Β. Κουκουργιάννης) 40

Η άρδευση του βαμβακιού: Εκτίμηση των αναγκών και ανταπόκριση στην ελλειμματική άρδευση (Β. Κωτούλας & Ε. Κωτούλας) 44

Το έντομο Diabrotica virgifera virgifera, ένας σοβαρός εχθρός του αραβοσίτου (Π. Βαχαμίδης & Κ.Ν. Γιαννοπολίτης) 49

Ο αμπελώνας του Νομού Ηρακλείου Κρήτης. 2. Εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές (Ι. Φυσαράκης, Γ. Κολιοραδάκης & Δ. Λυδάκης) 53

Το άλογο της φυλής Πίνδου. Περιγραφή, κίνδυνοι εξαφάνισης και προσπάθειες διατήρησής του (Γ. Μπέλλος & Δ. Παππάς) 63

Τοπικές ποικιλίες καλλιεργούμενων ειδών στην Ελλάδα. 2. Ποικιλίες της Νήσου Χίου (Ρ. Θανόπουλος, Κ. Τσαρτσάλης, Π. Ράλλη, Σ. Σαμαράς, Ε. Κόταλη & Α. Ματθαίου 74

Το έντομο καλόκορη της ελιάς, αν συμπέσει να υπάρχει σε αρκετούς αριθμούς στον ελαιώνα κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των ανθοταξιών, μπο-ρεί να μειώσει την καρπόδεση, ενώ αργότερα η δράση του είναι ασήμαντη..

30

63

Τεύχος 3/2010ΜάρτιοςΑπρίλιος

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 3/20104

Ημερολόγιο εκδηλώσεωνεκθέσεις συνέδρια ημερίδες

ΕΚΘΕΣΕΙΣΘράκη 2010. 19η Πανελλήνια Εμπορική Έκθεση Θράκης.

Κομοτηνή, 27-30 Μαΐου 2010. Πληροφορίες: Διεθνής Έκθεση

Θεσσαλονίκης αε, τηλ. 2310-291558 & 2310-291139.

Agritex 2010. 15th International Exhibition for Agriculture &

Veterinary tech. Δαμασκός (Συρία), 8-11 Ιουνίου 2010. Πληρο-

φορίες: www.atassiex.com/index.php?iyb=agritex&url=page

&id=200&lang=en

FoodExpo 2010. Arab International Exhibition for Food

Industries, Packing and Packaging. Δαμασκός (Συρία), 8-11

Ιουνίου 2010. Πληροφορίες: www.atassiex.com/index.php?iy

b=agritex&url=page&id=200&lang=en

4η Ετήσια Γιορτή Καρπουζιού Μεσσηνίας. Φιλιτρά (Αγρί-

λης), 19-20 Ιουνίου 2010. Πληροφορίες: κ. Αντώνης Παρα-

σκευόπουλος, (γεωπόνος, τηλ. 6932569885) και κ. Παρασκευή

Παντελάκη (εκπρόσωπος Δήμου Φιλιατρών, τηλ. 6972297936),

www.watermelonmessinias.gr

Agrotech 2010. 2η Έκθεση Γεωργικών & Κτηνοτροφικών Μη-

χανημάτων, Εξοπλισμού & Εφοδίων. Λαμία, 23-26 Σεπτεμβρί-

ου 2010. Πληροφορίες: Helexpo, τηλ. 2310-291101, fax 2310-

291551, [email protected]

Macfrut 2010. 27η Διεθνής Εκθεση για τα Φρέσκα Φρού-

τα και Λαχανικά. Cesena (Ιταλία), 6-8 Οκτωβρίου 2010.

Πληροφορίες: τηλ. 0039 0547 317435, [email protected]

Horti Fair 2010. International Horticulture Fair. Αμστερνταμ

(Ολανδία), 12-15 Οκτωβρίου 2010. Πληρ.: www.horti fair.com

Ενέργεια – Photovoltaic 2010. Διεθνής Έκθεση για την ενέρ-

γεια και τα φωτοβολταϊκά. Αθήνα (Εκθεσιακό Κέντρο MEC,

Παιανία), 21-24 Οκτωβρίου 2010. Πληρ.: www.leaderexpo.gr

Watertec – Envirotec 2010. 6η Διεθνής Έκθεση Τεχνολογι-

ών Νερού, Περιβάλλοντος & Οικολογικής Δόμησης. Αθήνα

(Helexpo Palace, Μαρούσι.), 22-24 Οκτωβρίου 2010. Πληρο-

φορίες: www.leaderexpo.gr

InterPoma 2010. 7th International trade show for apple

growing, storage and marketing. Bolzano (Ιταλία), 4-6 Νοεμ-

βρίου 2010. Πληροφορίες: τηλ. 0039-0471-516000, fax 0039-

0471-51611, info@fi erabolzano.it, www.interpoma.it

Eima 2010. Διεθνής Εκθεση Γεωργικών Μηχανημάτων.

Bologna (Ιταλία), 10-14 Νοεμβρίου 2010. Πληρ.: www.eima.it

Agro Eurasia 2010. 5th Agriculture, Stock breeding, Seed

raising, Sapling, Poultry and Dairy Industry Fair. Κωνσταντινού-

πολη (Tuyap Fair & Congress Center), 16-19 Δεκεμβρίου 2010.

Πληροφορίες: τηλ. 0090-212-8671100 & 8671200, fax 0090-

212-8866698, [email protected], www.agroeurasia.com

Zootechnia 2011. 7η Διεθνής Έκθεση για την Κτηνοτροφία

& Πτηνοτροφία. Θεσσαλονίκη (ΔΕΘ), 3-6 Φεβρουαρίου 2011.

Πληροφορίες: Helexpo, τηλ. 2310-291101, fax 2310-291551,

[email protected]

ΗΜΕΡΙ∆ΕΣ, ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ14ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιχθυολόγων. Πειραιάς (πολυχώρος

Απόλλων), 6 - 9 Μαΐου 2010. Πληροφορίες: τηλ. 2104120178

και 2104119352, [email protected], www.psid.gr

4o Εθνικό Συνέδριο «Η Εφαρμογή των Ανανεώσιμων Πηγών

Ενέργειας – Προς ένα Φιλόδοξο και Αξιόπιστο Εθνικό Πρόγραμ-

μα Δράσης». Αθήνα, 10-12 Μαϊου 2010. Διοργάνωση: Μονάδα

Ανανεώσιμων Ενεργ. Πόρων Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνεί-

ου. Πληροφορίες: http://renes2010.conferences.gr/

Ημερίδα στα πλαίσια της 4ης Γιορτής Καρπουζιού Μεσσηνί-

ας. Φιλιατρά (Βορρέειο Πνευματικό Κέντρο), 15 Μαΐου 2010.

Πληροφορίες: κ. Αντώνης Παρασκευόπουλος (γεωπόνος, τηλ.

6932569885)

Mediterranean Sustainable Energy Summit. 3ο Ετήσιο Διε-

θνές συνέδριο “Προοπτικές του τομέα της αειφόρου ενέρ-

γειας στη Μεσόγειο.” Αθήνα (ξενοδοχείο Χίλτον), 18-19

Μαΐου 2010, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελλ. Δημοκρα-

τίας. Διοργάνωση: Institute for Climate and Energy Security

& FT Global Events. Πληροφορίες: τηλ. 210 6889130, fax 210

6844777, www.certh.gr

1η Διεθνής Συνάντηση Εργασίας “Φυτοπαθογόνα καραντίνας και

ευρωπαϊκή πολιτική”. Αθήνα, 27-28 Μαϊου 2010. Διοργάνωση:

Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Πληροφορίες: τηλ.

210-8180202, fax 210-8077506.

Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εμπόρων Κρέατος και

Ζώντων Ζώων. Θεσσαλονίκη (ξενοδοχείο Μακεδονία Παλλάς),

28-30 Μαΐου 2010. Πληροφορίες: τηλ. 2310 250931, uecbv@

artion.com.gr, www.uecbv2010.gr/

3o Πανελλήνιο Συνέδριο “Σύγχρονες αντιλήψεις ασφάλειας και

ποιότητας τροφίμων, η σύγκλιση των επιστημών”. Θεσσαλο-

νίκη, 4-6 Ιουνίου 2010. Διοργάνωση: Διεπιστημονική Εται-

ρεία Διασφάλισης Υγιεινής Τροφίμων. Πληροφορίες: www.

forumcongress.com/dedyt2010

6ο Διεθνές Συμπόσιο Περιβαλλοντικής Υδραυλικής, Αθήνα,

23-25 Ιουνίου 2010. Οργάνωση: International Association of

Hydraulic Engineering and Research. Πληροφορίες: stamou@

central.ntua.gr, www.hydro.ntua.gr/faculty/stamou/en

Innovation & Sustainable Development in Agriculture and Food

(ISDA 2010). Montpellier (Γαλλία), 28 Ιουνίου - 1 Ιουλίου 2010.

Πληροφορίες: www.isda2010.net/

Global Citrus Conference 2010. Cape Town (Ν. Αφρική), 8-9 Ιου-

λίου 2010. Πληροφορίες: www.gcc2010.co.za, info@buzztzn.

co.za

61st Annual Meeting of the European Association for Animal

Production. Ηράκλειο (Κρήτη), 23-27 Αυγούστου 2010. Πληρο-

φορίες: www.eaap2010.org

15ο Πανελλήνιο Φυτοπαθολογικό Συνέδριο. Κέρκυρα (ξενοδο-

χείο Aquis Corfu Holiday Palace), 5-8 Οκτωβρίου 2010. Οργά-

νωση: Eλληνική Φυτοπαθολογική Εταιρεία. Πληροφορίες: Τηλ.

210 5294515, fax 210 5294513.

Summit 2010 - 10th GlobalGAP Conference. Λονδίνο, 7-8 Οκτω-

βρίου 2010. Πληροφορίες: www.summit2010.org

13ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρίας

Γενετικής Βελτίωσης Φυτών: «Γενετική Διάβρωση: Προκλήσεις

και Προοπτικές». Καλαμάτα, 13-15 Οκτωβρίου 2010. Οργάνω-

ση: Ελληνική Επιστημονική Εταιρία Γενετικής Βελτίωσης Φυ-

τών. Πληροφορίες: [email protected]

Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΤΑΓΡΟ: «Αειφορία στη γεωργία και στην

παραγωγή τροφίμων: Προσαρμογή απέναντι στο μεταβαλλό-

μενο φυσικό, κοινωνικό, οικονομικό και θεσμικό περιβάλλον».

Αθήνα (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο), 26-28 Νοεμβρίου 2010. Ορ-

γάνωση: Εταιρεία Αγροτικής Οικονομίας (ΕΤΑΓΡΟ). Πληροφο-

ρίες: www.etagro.gr

Αγρο - Παρατυπίες


Τα καλά παιδιάΗ αίσθηση που δίνουν στον συνομιλητή τους όσοι

έχουν επιλεγεί για τα διοικητικά συμβούλια των Οργανι-

σμών, – όσων έχουν διοριστεί – είναι ότι δεν έχουν εθιστεί

από το «μικρόβιο» των πολιτικάντηδων. Λέμε τις καλές

κουβέντες μας τώρα αλλά βέβαια κανείς δεν ξέρει τι επι-

φυλάσσει το μέλλον.

Πάντως η υπουργός μας, στην τελευταία συνέντευξη

που έδωσε μαζί με τον υφυπουργό, παραδέχτηκε τις καθυ-

στερήσεις στις πληρωμές αλλά όπως είπε ήταν αναγκαίο…

κακό για να μπουν πολλά πράγματα στη θέση τους για να

μη βρεθεί πάλι η χώρα μας κατηγορούμενη και με πρό-

στιμο. Ας μην ξεχνάμε ότι η υπόθεση του «πακέτου» δεν

έχει κλείσει ακόμη για τους κοινοτικούς κι εμείς πρέπει να

δείξουμε ότι γίναμε «καλά παιδιά» πλέον, μπας και μας χα-

ριστεί κάτι τις.

Οι πρώην, οι νυν και η συγχώνευσηΚαλορίζικοι στο πολύπαθο και ανενεργό ΕΘΙΑΓΕ η νέα

του διοίκηση που αποτελείται από αξιόλογους επιστήμο-

νες και από πρώην προέδρους του ίδιου ιδρύματος. Είναι

και αυτό μία πρωτοτυπία. Δηλαδή άντε παιδιά να βοη-

θήσουμε όλοι μαζί έστω και αργοπορημένοι; Βέβαια δεν

φταίνε εκείνοι αλλά η επιλογή του…συστήματος.

Και η απορία που ανακύπτει είναι το τι θα προλάβει να

κάνει η νέα διοίκηση; Σε ποιο ανταγωνιστικό βάθρο θα πα-

τήσει για να βρει ευρωπαϊκά χρήματα για προγράμματα;

Με ποιους ερευνητές; Με τους συμβασιούχους εάν υπάρ-

χουν ή με το μόνιμο προσωπικό που είναι ελλιπέστατο και

κοντά στη σύνταξη;

Και μία ακόμη απορία: αφού θα γίνουν συγχωνεύσεις

Οργανισμών και Ιδρυμάτων μήπως οι νέες διοικήσεις και

των άλλων Οργανισμών του ΥπΑΑΤ, θα είναι εκείνοι που θα

κλείσουν βγαίνοντας την πόρτα; Και με τι όρεξη να κάνουν

σχέδια για την αναβάθμισή του αλλά και πόσο είναι σχετι-

κοί με την έρευνα αν και πανεπιστημιακοί αξιολογότατοι.

Αλήθεια γιατί είναι τόσοι πολλοί; Και πότε θα οριστεί ο

Γενικός Διευθυντής που δεν υπάρχει εδώ και χρόνια.

Αυτές είναι οι μικρές απορίες σε ένα τεράστιο θέμα.

Ο πρώην ΣΔΟΕ και το ΒατοπέδιΚαι σαν να μην τους έφταναν όλα τ’ άλλα προβλήματα

– τρέχοντα και του παρελθόντος – έχουν ένα ακόμη που

δεν το περίμεναν. Ποιο είναι; Μα τα αρχεία του «Βατοπεδί-

ου» που… πήραν σύνταξη μαζί με την «ιδιοκτήτριά» τους.

Που λέτε η πρώην διευθύντρια της Πολιτικής Γης του

ΥπΑΑΤ που ήξερε πως να τη «διαχειρίζεται», βρέθηκε στο

στόχαστρο ως κατά κάποιο τρόπο συνεργός για την πασί-

γνωστη υπόθεση του εν λόγω θέματος. Όταν λοιπόν ζη-

τήθηκαν τα αρχεία, δηλαδή ο σκληρός δίσκος αλλά και οι

φωτοτυπίες των διαφόρων εγγράφων που αφορούσε την

«αλληλογραφία» περί Βατοπεδίου, ανακάλυψαν οι νεοφερ-

μένοι του ΥπΑΑΤ ότι δεν υπήρχαν. Τόσο απλά.

Το θέμα ανέλαβε να το λύσει – ποιος άλλος – ο νέος

γενικό γραμματέας. Ο θητεύσας στο ΣΔΟΕ γνώριζε πως

έπρεπε να κινηθεί και τελικά πήραν στα χέρια τους όλο το

χαρτομάνι είτε ηλεκτρονικό είτε φωτοτυπημένο και μάλι-

στα με πρωτόκολλο. Ο σκληρός δίσκος πάντως έχει μπει

στο μικροσκόπιο και τα ευρήματα θα πάρουν το δρόμο

τους προς τις ανακριτικές αρχές.

Θέλουν να δουλέψουνΣτο πλαίσιο των οικονομιών, «θύματα» είναι και οι γεω-

πόνοι που ανήκουν στη δύναμη του ΥπΑΑΤ. Δηλαδή τέρμα

τα εκτός έδρας. Και βέβαια για ένα μισθωτό είναι μία απώ-

λεια εισοδήματος – δηλαδή μία μαύρη τρύπα – που δεν

ξέρουν πως θα την… μπαλώσουν για να μην πέσουν μέσα.

Από την άλλη όμως είναι ότι εδώ δεν υπήρχε «Μπάμπης»

για να μαζεύει τα χαρτάκια από τα διόδια.

Οι γεωπόνοι λοιπόν, για να επανέλθουμε στο θέμα μας,

αφού δεν μπορούν να πάνε εκτός έδρας θα βλέπουν από

εδώ και μπρος τα χωράφια από φωτογραφίες και έτσι το

ΥπΑΑΤ θα πραγματοποιεί… μακροσκοπικούς ελέγχους. Εί-

ναι και αυτό μία λύση για την οικονομία….

Η βαθμολογία«Η μεγαλύτερη οργάνωση, μετά την εκκλησία, είναι η

ΠΑΣΕΓΕΣ», είχε πει σε μία πολύ παλιά συνέντευξή του, ο

πρόεδρός της. Κι εδώ που τα λέμε δεν έχει κι άδικο όσον

αφορά το… άπλωμα αλλά ο καυγάς γίνεται για το πάπλω-

μα. Δηλαδή ποιος θα ξανα-αναλάβει το ΟΣΔΕ; Η βαθμολο-

γία όσων συμμετείχαν στον – ας πούμε – διαγωνισμό για

την ανάδειξη αναδόχου του εν λόγω έργου για το 2010,

βρίσκει πρώτη την ΠΑΣΕΓΕΣ. Δεν θα αναλύσουμε για ποιο

λόγο συνδικαλιστικά όργανα των γεωτεχνικών έχουν κα-

ταφύγει στη δικαιοσύνη για την «προνομιακή» μεταχείρι-

ση της τριτοβάθμιας. Πάντως τα «όργανα» αρχίζουν και ας

κρατήσουμε … δυνάμεις για όλο το πρόγραμμα.

Είπαμε αλλά όχι κι έτσιΝαι, εντάξει, σωστό είναι να ενισχυθεί το «οικοδόμημα»

μετά από τις αλλεπάλληλες ταλαντεύσεις που έχει υπο-

στεί και να γίνουν «ενέσεις» στον φέροντα οπλισμό για τη

σταθεροποίησή του αλλά μήπως θα πρέπει να ρωτηθούν

κάποιοι ειδικοί για το πώς θα γινόταν σωστότερα η όλη

προσπάθεια; Την καλή πρόθεση δεν την αμφισβητεί κανείς

αλλά με «μεσαίου» βεληνεκούς δυναμικό – το οποίο είναι

χρησιμότατο για να υλοποιήσει το όποιο νομοθέτημα ή

πρόγραμμα – δεν γίνεται και να «οπλίσεις» και να ανεβά-

σεις τα στάνταρτς της απόδοσης. Η αργοπορία δεν σημαί-

νει πάντοτε ότι απαραίτητα έχει γίνει και καλή δουλειά.

Καλή η δημόσια διαβούλευση αλλά….Μπήκε στη ζωή μας και η «δημόσια διαβούλευση»,

όμως τι καλά που θα ήταν να γινόταν αντιληπτό ότι μερικά

θέματα ξεπερνούν τις όποιες δυνατότητες έχει ο κάθε πο-

λιτικός που είναι επικεφαλής ενός υπουργείου και χρειάζε-

ται να μάθει και άλλα και κυρίως να τα καταλαβαίνει και να

μην… μπλοκάρεται.

Μαίρη Λυμπεροπούλου

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για την Ελλάδα...


Τα αέρια θερμοκηπίου και η ελληνική γεωργίαΜαίρη Λυμπεροπούλου Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Ένα ερώτημα που έχει τεθεί τα τελευταία χρόνια είναι: Η γεωργία είναι πηγή (source) ή αποθήκη

(sink) του διοξειδίου του άνθρακα; Αυτή είναι μια πρώτη προσέγγιση στο μεγάλο θέμα που θα

απασχολήσει στο άμεσο μέλλον όσους ασχολούνται με τον αγροτοδιατροφικό τομέα.

Η αύξηση της θερμοκρασίας του

πλανήτη εξ αιτίας των αερίων θερμο-

κηπίου οφείλεται και στο διοξείδιο του

άνθρακα που– αν και δεν είναι το χειρό-

τερο – είναι το πλέον «διαδεδομένο» και

αυτό γνωρίζει ο κόσμος ως «υπαίτιο».

Το διοξείδιο του άνθρακα στη γεωρ-

γία, δεσμεύεται με τη φωτοσύνθεση

που κάνουν τα φυτά, οπότε αποθηκεύ-

εται στο ξύλο, στο έδαφος (ως οργανική

ουσία) και στα γεωργικά προϊόντα. Από

την άλλη μεριά όμως η γεωργική παρα-

γωγή χρησιμοποιεί καύσιμα τα οποία

παράγουν διοξείδιο και άλλα αέρια θερ-

μοκηπίου.

Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει από

χρόνια, αλλά το 2009 και 2010 έχει εντα-

θεί πολύ στο πρακτικό επίπεδο, είναι αν

η πλάστιγγα «παραγωγής – αποθήκευ-

σης» γέρνει προς την παραγωγή ή προς

την αποθήκευση διοξειδίου. Βέβαια, η

κατάσταση είναι πολύ πιο επιβαρυντική

για την κτηνοτροφία η οποία θεωρείται

αμιγώς ως πηγή αερίων θερμοκηπίου

(μεθάνιο κλπ) και μάλιστα από τις πολύ

σημαντικές.

Για τη γεωργία, πολλές είναι ακόμα

οι μετρήσεις και οι αντιπαραθέσεις που

πρόκειται να γίνουν και πολύ έντονα

πολιτικά παιχνίδια θα παιχτούν. Το σί-

γουρο είναι ότι η σημερινή ενεργοβόρα

- παγκοσμιοποιημένη γεωργία παράγει

πολύ περισσότερο διοξείδιο απ’ ό,τι η

γεωργία του 19ου αιώνα, χωρίς όμως

και να δεσμεύει παραπάνω.

Οι κύριες πηγές παραγωγής αερίων

θερμοκηπίου στη γεωργία είναι η εκμη-

χάνιση (κατανάλωση καυσίμων), η χρή-

ση συνθετικών αζωτούχων λιπασμάτων

(η σύνθεσή τους απαιτεί μεγάλες ποσό-

τητες φυσικού αερίου), οι καύσεις των

υπολειμμάτων των καλλιεργειών και οι

μεταφορές με μέγιστη επιβάρυνση από

τις αεροπορικές και στη συνέχεια από

τις χερσαίες, και λιγότερο από τις δια

θαλάσσης μεταφορές.

Τι σημασία έχουν όλα αυτά για μας;

Μπορούμε δυνητικά να έχουμε κέρδη,

όσο και αν ακούγεται παράλογο.

Το πρώτο «ίσως», είναι να εκμεταλ-

λευθούμε τη δημοσιότητα που έχει το

θέμα με το φαινόμενο του θερμοκη-

πίου και να συνδέσουμε τα γεωργικά

μας προϊόντα με «καλή» συμπεριφορά,

αποδεικνύοντας ότι στην περίπτωση

φροντίζουμε να έχουμε πιο πολύ απο-

θήκευση παρά παραγωγή αερίων θερ-

μοκηπίου. Τεχνικά, αυτό είναι εφικτό για

σημαντικά προϊόντα μας. Τα πρωτόκολ-

λα γι’ αυτό το ζήτημα είναι στα σπάργα-

να διεθνώς, άρα έχουμε την ευκαιρία

να είμαστε από τους πρώτους που τα

διαμορφώνουν, αν μπούμε στο παιχνίδι

έγκαιρα.. Ήδη οι πρώτες προσπάθειες

έχουν γίνει από μερικές ελληνικές αγρο-

τικές επιχειρήσεις.

Το δεύτερο είναι να προετοιμάσουμε

τις άμυνές μας για αρνητικές παραμέ-

τρους της γεωργίας μας, για παράδειγ-

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Για την Ελλάδα...

Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 3/2010 9

μα τις μεγάλες αποστάσεις χερσαίας

μεταφοράς που πρέπει να διανύσουν

τα προϊόντα μας μέχρι τις αγορές. Μια

τέτοια έρευνα – διερεύνηση έκανε η

περιφέρεια της Murcia στην Ισπανία,

σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της

Καρθαγένης για να αντιμετωπίσουν την

απειλή που ξεκίνησε από τα αγγλικά

super markets για τις ισπανικές εισα-

γωγές οπωρολαχανικών, λόγω ακριβώς

των μεγάλων αποστάσεων χερσαίων

μεταφορών. Μέτρησαν και απέδειξαν

ότι η παραγωγή του διοξειδίου του άν-

θρακα είναι το 30% της ποσότητας που

δεσμεύουν οι καλλιέργειες που παρά-

γουν αυτά τα προϊόντα.

Να σημειωθεί ότι η Νότια Ευρώπη

υποφέρει περισσότερο από τον ανταγω-

νισμό του Τρίτου κόσμου, με προϊόντα

φτηνά μεν λόγω χαμηλών εργατικών,

αλλά που χρειάζονται να διανύσουν χι-

λιάδες χιλιόμετρα με πλοίο, ακόμα και

με αεροπλάνο, μερικές φορές.

Η οικονομική κρίση των τελευταίων

ετών χειροτέρεψε αυτό που αντιμετώπι-

ζαν οι παραγωγοί της Νότιας Ευρώπης

λόγω της παγκοσμιοποίησης. Η εγκα-

τάλειψη των εκτάσεων παραδοσιακών

καλλιεργειών στη Νότια Ευρώπη θα

συρρικνώσει τον όγκο της φωτοσύνθε-

σης ιδίως σε περιοχές με συστηματική

λειψυδρία. Δηλαδή, η ερημοποίηση έχει

και τη διάσταση της μείωσης της ικανό-

τητας αποθήκευσης του διοξειδίου του

άνθρακα.

Αντίθετα, η άριστη λειτουργία της

φωτοσύνθεσης έχει και άλλα ευεργετι-

κά αποτελέσματα, όπως η αποθήκευση

διοξειδίου του άνθρακα στην οργανι-

κή ουσία – με παράπλευρο όφελος τη

μείωση της διάβρωσης και την καλύτε-

ρη συγκράτηση νερού και θρεπτικών

στοιχείων, ιδιαίτερα δε του ρυπογόνου

αζώτου– καθώς και τις αυξημένες απο-

δόσεις των καλλιεργειών. Αν δε επιτευ-

χθεί χωρίς την αύξηση των εισροών (με

βελτίωση στα όριά τους των καλλιερ-

γητικών τεχνικών), τότε θα έχουμε και

μείωση του κόστους παραγωγής. Κα-

λύτερο δηλαδή ανταγωνισμό προς τα

φτηνά τριτοκοσμικά προϊόντα.. Η ελιά

– που φωτοσυνθέτει όλο τον χρόνο, ως

αειθαλές φυτό - θα μπορούσε να είναι

ένας πολιορκητικός κριός για την υπό-

θεση αυτή.

Το συμπέρασμα είναι ότι όσο διαρκεί

η διεθνής ευαισθησία και δημοσιότητα

για αυτό το ζήτημα, έχουμε την ευκαι-

ρία να μπούμε κάτω από αυτούς τους

προβολείς.

Αν μάλιστα οι ερευνητές μας, οι γεω-

πόνοι και οι παραγωγοί μας καταφέρουν

να κλίνουν την πλάστιγγα προς την απο-

θήκευση του διοξειδίου, μειώνοντας την

παραγωγή του, ίσως να μπορέσουμε να

«προικίσουμε» τα προϊόντα μας με μια

πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.

Μήπως τότε θα δικαιούνται οι παρα-

γωγοί μας ενίσχυση για το «κοινωνικό

έργο» της αύξησης της αποθηκευτικής

ικανότητας των καλλιεργειών τους σε

διοξείδιο; Σημειωτέον ότι αυτό έχει πε-

ράσει ήδη για τα δασικά είδη στη συν-

θήκη του Κιότο και παρέμεινε ως σημείο

στην Κοπεγχάγη.

Εμείς είμαστε γι αυτή τη διαδικασία; Τι

έχουμε να πούμε;

Είναι μία win situation – όπως λέει και

ο πρωθυπουργός – που δεν χάνει κανέ-

νας αλλά όλοι κερδίζουν.

Δεν πρέπει να περάσει απαρατήτητος

ο χαρακτηρισμός που έδωσε ο αρμόδι-

ος Επίτροπος για Θέματα Ασφάλειας

Τροφίμων κ. John Dalli, σχετικά με την

κατάσταση που επικρατεί στα μη εγκε-

κριμένα σφαγεία της χώρας μας, όπως

δημοσιεύθηκε στο δημοσιογραφικό

τμήμα του agrotypos.gr στις 8 Απριλίου

2010. Χαρακτήρισε την κατάσταση ως

«χαοτική» και υποστήριξε το χαρακτη-

ρισμό του αναφέροντας ότι στη χώρα

μας παρατηρείται «απουσία ουσιαστι-

κών ελέγχων, ανεπάρκεια προσωπικού,

αδιαφανείς διαδικασίες απόρριψης ει-

σαγόμενων τροφίμων και έλλειψη προ-

στασίας της υγείας των καταναλωτών

σε εθνικό επίπεδο».

Συνολικά στη χώρα μας λειτουργούν

117 σφαγεία με αριθμό κτηνιατρικής

έγκρισης, ενώ για να καλυφτούν οι

απαιτήσεις μας χρειάζονται πάνω από

150 και αυτά πρέπει να πληρούν όλες

τις κοινοτικές και εθνικές προδιαγρα-

φές, αν θέλουμε να είμαστε μια σοβαρή

χώρα.

Για να δημιουργηθούν νέα σφαγεία

υπάρχουν δύο «δρόμοι», ένας είναι ο

αναπτυξιακός νόμος και ο άλλος το

Μέτρο 123 για τη μεταποίηση από το

πρόγραμμα «Αλέξανδρος Μπαλτατζής».

Θα πρέπει κάτι να γίνει ώστε σοβαρές

αιτήσεις για τη δημιουργία σύγχρονων

σφαγείων να έχουν προτεραιότητα στα

παραπάνω προγράμματα και να λυθεί

το πρόβλημα το συντομότερο.

Μιχαήλ Λιακόγκονας

Γεωπόνος Γεωργικής Οικονομίας

Προσβλητική η εικόνα που δίνει η χώρα μας …

ΔΙΑ

ΦΗ

ΜΙΣ

Η

10

Μικρά & Ενδιαφέροντα...


Aντιδράσεις για το 30% του χρόνου απασχόλησης που προβλέπεται στο Νομοσχέδιο για το Μητρώο Αγροτών

Επαγγελματική ταυτότητα επιχειρεί να «εκδώσει» το υπουρ-

γείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων στους Έλληνες αγρό-

τες, με τη δημιουργία του Μητρώου Αγροτών και Αγροτι-

κών Εκμεταλλεύσεων, χωρίς όμως να αποφύγει και σε αυτή

την περίπτωση τις αντιδράσεις. Σύμφωνα με το Νομοσχέδιο,

επαγγελματίας αγρότης θεωρείται αυτός που: είναι κάτοχος

αγροτικής εκμετάλλευσης, είναι ασφαλισμένος στον ΟΓΑ ή

συνταξιοδοτείται από τον Ο.Γ.Α., ασχολείται επαγγελματικά

με αγροτική δραστηριότητα στην εκμετάλλευση τουλάχιστον

κατά 30% του συνολικού ετήσιου χρόνου εργασίας του και

λαμβάνει από την απασχόλησή του αυτή το 35% τουλάχιστον

του συνολικού ετήσιου εισοδήματός τους.

Γεγονός είναι ότι η ασφάλιση στον ΟΓΑ και το ποσοστό της

τάξης του 30% επί του συνολικού ετήσιου χρόνου απασχόλη-

σης, «κόβουν» πολλούς από τους φερόμενους ως επαγγελμα-

τίες αγρότες. Παρ’ όλα αυτά, το σύνολο σχεδόν των αγροτών

αλλά και των συνδικαλιστών, ζητούν να αλλάξει το ποσοστό

επί του συνολικού ετήσιου χρόνου απασχόλησης από το 30%

που ανακοινώθηκε στο 50+1%.

Έως 15 Μαΐου οι αιτήσεις για τους δικαιούχους της Ενιαίας Ενίσχυσης του 2010

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ανακοίνω-

σε ότι προκειμένου οι δικαιούχοι κοινοτικής ενίσχυσης να λά-

βουν έγκαιρα την ενίσχυση για το 2010 οφείλουν να υποβά-

λουν τις αιτήσεις τους εμπρόθεσμα μέχρι 15 Μαϊου. Εφόσον

απαιτείται, η αίτηση πρέπει να συνοδεύεται και με τυχόν με-

ταβολή στην ψηφιοποίηση των αγροτεμαχίων. Υπενθυμίζεται

ότι ελάχιστο ύψος δικαιωμάτων για την καταβολή ενιαίας ενί-

σχυσης για το 2010 για τη χώρα μας αποτελούν τα 200 € και

άνω. Το υπουργείο ανακοίνωσε επίσης ότι δεν θα πληρώσουν

φέτος για την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων ενιαίας ενίσχυ-

σης όσοι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες έχουν δικαιώματα

έως 10.000 ευρώ και όσοι συνταξιούχοι του ΟΓΑ έχουν δικαι-

ώματα έως 5.000 ευρώ.

Τα ποσά του κόστους ενεργοποίησης, για όσους απαλ-

λάσσονται (69 € = 57+ΦΠΑ), θα κατατεθούν προκαταβολικά

στους λογαριασμούς τους και θα αποδεσμεύονται αμέσως

μετά την εμπρόθεσμη υποβολή της αίτησης ενιαίας ενίσχυ-

σης. Για τους υπόλοιπους δικαιούχους, το κόστος ενεργοποίη-

σης (βλέπε Πίνακα) θα βαρύνει τους ίδιους.

Αντιδράσεις εξαγωγικών επιχειρήσεων για την αποχή των γεωτεχνικών από εργασίες εκτός γραφείου

H Πανελλήνια Ομοσπονδία Γεωτεχνικών Δημοσίων Υπαλλή-

λων (ΠΟΓΕΔΥ), στην οποία ανήκουν τόσο οι γεωπόνοι (ΠΕΓΔΥ)

όσο και οι κτηνίατροι (ΠΕΚΔΥ) του δημοσίου, έχει κηρύξει από

τη Δευτέρα 12 Απριλίου αποχή διαρκείας από εργασίες εκτός

γραφείου όλο το εικοσιτετράωρο, Σάββατα, Κυριακές και αρ-

γίες.

Με επείγουσα κοινή ανακοίνωσή τους, που εξέδωσαν

στις 15 Απριλίου, ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος

(ΣΕΒΕ), ο Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής - Δι-

ακίνησης Φρούτων - Λαχανικών & Χυμών (IncoFruit Hellas), η

Ένωση Κονσερβοποιών Ελλάδος (ΕΚΕ) και η Πανελλήνια Ένω-

ση Μεταποιητών - Τυποποιητών - Εξαγωγέων Επιτραπέζιων

Ελιών (ΠΕΜΕΤΕ) καλούν τους γεωπόνους δημοσίους υπαλλή-

λους να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να αναστείλουν τις

κινητοποιήσεις. Στην ανακοίνωση, μεταξύ άλλων, αναφέρουν

ότι οι συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις των γεωπόνων δημόσιων

υπαλλήλων παρεμποδίζουν την ομαλή εισαγωγή και εξαγωγή

αγροτικών προϊόντων, τα μέλη τους παρακολουθούν με ιδιαί-

τερο προβληματισμό και αγανάκτηση τη συνέχιση της ομηρί-

ας τους, και ζητούν από την κυβέρνηση να λάβει μέτρα.

Ανησυχία για την εξέλιξη των τιμών γάλακτος επικρατεί στους αγελαδοτρόφους

«Δεν φύγαμε σοφότεροι από τη συνάντηση με την υπουργό.

Μάλλον απογοητευμένοι φύγαμε, αφού οι βιομηχανίες παρό-

τι είχαν προσκληθεί δεν προσήλθαν στην συνάντηση», ανέ-

φερε στον ΑγροΤύπο, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων

Αγελαδοτρόφων, κ. Γιώργος Κεφαλάς, μετά τη συνάντηση

που είχαν την Τετάρτη 14 Απριλίου εκπρόσωποι του κλάδου

με την πολιτική ηγεσία του υπουργείου.

Οι αγελαδοτρόφοι ανησυχούν σχετικά με την τιμή του

γάλακτος μετά τις έντονες φήμες που κυκλοφορούν στην

αγορά που φέρουν τις γαλακτοβιομηχανίες αποφασισμέ-

νες να μειώσουν την τιμή παραγωγού κατά 3-4 λεπτά το

κιλό, επικαλούμενες την οικονομική κρίση. Σύμφωνα με τον

κ. Κεφαλά, επίκειται συνάντηση της υπουργού και με τους

εκπροσώπους των γαλακτοβιομηχανιών και από τα αποτε-

λέσματα που θα προκύψουν θα καθοριστεί η στάση τους.

Τα στοιχεία του Συνδέσμου δείχνουν για τη χώρα μας ότι οι

αγελαδοτρόφοι που πωλούν γάλα στις γαλακτοβιομηχανίες

είναι 4.600 και η παραγωγή για το 2009 έφτασε τους 689.000

τόνους, ενώ οι ανάγκες της ελληνικής αγοράς υπερβαίνουν το

1.500.000 τόνους.

Κοστολόγιο εργασιών υποστήριξης

ενεργοποίησης δικαιωμάτων για το 2010

Κλιμάκια δικαιωμάτων (σε €)Κοστολόγιο χωρίς ΦΠΑ (σε €)

201 έως 300 55

301 έως 400 70

401 έως 500 80

501 έως 800 110

801 έως 1000 140

1001 και άνω 150

Κατά κύριο επάγγελμα αγρότες μέχρι 10.000

57

Συνταξιούχοι ΟΓΑ μέχρι 5.000 57

Κατά κύριο επάγγελμα αγρότες άνω 10.000

150

Συνταξιούχοι ΟΓΑ άνω 5.000 150


Μικρά & Ενδιαφέροντα...

Οι ιδανικές καιρικές συνθήκες θα φέρουν φέτος το πρωιμότερο καρπούζι από κάθε άλλη χρονιά

Σε καλό δρόμο βρίσκεται μέχρι στιγμής η πορεία της καλλι-

έργειας πρώιμου καρπουζιού αφού οι καιρικές συνθήκες που

επικρατούν τις τελευταίες εβδομάδες θεωρούνται ιδιαίτερα

ευνοϊκές για την ομαλή καρποφορία και ωρίμασή του. Σε πε-

ριοχές μάλιστα όπως στην Ηλεία και στη Μεσσηνία, παραγω-

γοί και γεωπόνοι κάνουν λόγο για «ιδανικές καιρικές συνθή-

κες», ενώ δεν αποκλείεται τη φετινή χρονιά να συγκομίσουν

το πρωιμότερο καρπούζι που έχουν πετύχει ποτέ. «Ο καιρός

είναι ιδανικός για την καλλιέργεια. Το πρώιμο θα αρχίσουμε

να το μαζεύουμε γύρω στις 20 Μαΐου. Η ποιότητα φέτος μέχρι

στιγμής πάει περίφημα. Για τις τιμές είναι πολύ νωρίς να πούμε

κάτι, αφού εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τις καιρικές

συνθήκες που θα επικρατούν κατά την περίοδο συγκομιδής»,

δήλωσε στον ΑγροΤύπο ο παραγωγός από τα Φιλιατρά Μεσ-

σηνίας, κ. Κωσταντίνος Λέλος δίνοντας το στίγμα της φετινής

χρονιάς.

Σε διαβούλευση με τους φορείς νέα ΚΥΑ για τα βιολογικά προϊόντα

Μέχρι τέλος Απριλίου το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης &

Τροφίμων θα περιμένει τις προτάσεις των αρμόδιων φορέων

για το προσχέδιο της νέας ΚΥΑ με θέμα «Καθορισμός συμπλη-

ρωματικών μέτρων για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ)

αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου και του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ.

889/2008 της Επιτροπής», που έχει ετοιμάσει η Διεύθυνση Βι-

ολογικής Γεωργίας σε συνεργασία με τον ΟΠΕΓΕΠ. Αφού ομα-

δοποιηθούν οι προτάσεις των φορέων θα υπάρξει σύσκεψη

υπό τον υφυπουργό κ. Μ. Καρχιμάκη, στην οποία θα αποφα-

σιστούν οι τελικές αλλαγές.

Θυμίζουμε ότι ο αρχικός Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθμ.

2092/91, περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών

προϊόντων, αντικαταστάθηκε από δύο νέους Κανονισμούς,

τον 834/2008 και τον 889/2009. Με βάση αυτούς τους δύο Κα-

νονισμούς το ΥπΑΑΤ, με τη συγκεκριμένη ΚΥΑ, προχωρά σε

διορθώσεις για κάποιες ασάφειες που υπήρχαν και αφορούν

τις εισαγωγές βιολογικών προϊόντων, τον προσδιορισμό των

αρμοδιοτήτων ελέγχου των διαφόρων δημοσίων υπηρεσιών

και πρακτικά θέματα που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια

για την πιστοποίηση των βιοκαλλιεργητών.

Πληρώθηκαν οι ραδακινοπαραγωγοί από το «de minimis» με περίπου 4 λεπτά

Από την Πέμπτη, 15 Απριλίου, κατατέθηκαν μέσω της Αγροτι-

κής Τράπεζας, στους λογαριασμούς των παραγωγών συμπύ-

ρηνων ροδάκινων – των οποίων η παραγωγή είχε πληγεί την

προηγούμενη χρονιά από τις κακές καιρικές συνθήκες – τα

διαθέσιμα 14 εκατομμύρια ευρώ. Τα χρήματα αυτά δόθηκαν

κατόπιν έγκρισης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τον κρατικό

προϋπολογισμό.

Να υπενθυμίσουμε ότι πέρυσι κατά την προεκλογική πε-

ρίοδο, ο προηγούμενος υπουργός είχε υποσχεθεί 7 λεπτά

ανά κιλό, κάτι που βέβαια αντίκειται στον Κανονισμό (ΕΚ)

αριθ. 1535/2007 της Επιτροπής της 20ης Δεκεμβρίου 2007.

Παρόλα αυτά οι ροδακινοπαραγωγοί θεωρούν ότι είναι λίγα

τα χρήματα που εισέπραξαν ενώ παράλληλα έχουν να «αντι-

μετωπίσουν» και τη φετινή παραγωγή που κανείς δεν ξέρει

ακόμη πως θα εξελιχθεί όχι τόσο από την πλευρά της ποσότη-

τας και της ποιότητας αλλά από την απορρόφηση της παρα-

γωγής τους από τις μεταποιητικές βιομηχανίες. Ας μην ξεχνά-

με ότι το συμπύρηνο ροδάκινο εξάγεται ως κομπόστα και η

κατανάλωσή του επηρεάζεται από την οικονομική κρίση που

υπάρχει και στις χώρες εξαγωγής.

Θα λειτουργήσει το πρόγραμμα κατασκηνώσεων του υπουργείου για το 2010

Ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τρο-

φίμων το πρόγραμμα λειτουργίας παιδικών κατασκηνώσεων

για το 2010 στο οποίο θα μπορούν να συμμετέχουν παιδιά

(7-15 ετών) των υπαλλήλων ή συνταξιούχων του υπουργείου,

καθώς και αγροτών (γεωργών, κτηνοτρόφων, δασεργατών και

ψαράδων) από όλη τη χώρα.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου οι κατασκη-

νωτικές περίοδοι είναι: από 21 Ιουνίου μέχρι 9 Ιουλίου, από 9

Ιουλίου μέχρι 26 Ιουλίου, από 26 Ιουλίου μέχρι 13 Αυγούστου

και από 13 Αυγούστου μέχρι 30 Αυγούστου. Μετά το τέλος

και της τελευταίας περιόδου θα λειτουργήσει η περίοδος των

οικογενειών από 2 έως 20 Σεπτεμβρίου με την παραχώρηση

των εγκαταστάσεων για φιλοξενία χωρίς καμία επιβάρυνση,

εφόσον θα υπάρξει ενδιαφέρον.

Το Τυροκομείο της Ίου στις τελικές υποψηφιότητες για τα Ευρωπαϊκά Βραβεία Επιχειρηματικότητας 2010

Συμμετοχή θα έχει η χώρας μας στις τελικές υποψηφιότη-

τες για τα Ευρωπαϊκά Βραβεία Επιχειρηματικότητας 2010, τα

οποία θα απονεμηθούν στις 31 Μαΐου σε ειδική τελετή στη

Μαδρίτη, ανάμεσα στις 12 τελικές υποψηφιότητες που προ-

κρίθηκαν από 338 συμμετοχές των 27 κρατών – μελών της Ε.Ε.

και της Νορβηγίας. Πρόκειται για το τυροκομείο του Δήμου

Ιητών και συγκεκριμένα για το έργο «Αναβίωση παραδοσια-

κών τύπων τυριού στη νήσο Ίο με τη χρήση σύγχρονης τε-

χνολογίας».

Τα Ευρωπαϊκά Επιχειρηματικά Βραβεία θεσπίστηκαν

από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2006 για να αναγνωρίσουν

και να επιβραβεύσουν τις δραστηριότητες δημόσιων φο-

ρέων, που προωθούν την επιχειρηματικότητα και τις μικρές

επιχειρήσεις σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Το τυροκομείο του Δήμου Ιητών κατασκευάστηκε από τις το-

πικές αρχές της Ίου το 2007, προκειμένου να αναζωογονηθεί

η πλούσια παράδοση τυροκομίας του νησιού και να αυξηθεί

το εισόδημα των γαλακτοπαραγωγών. Το τυροκομείο, πλήρως

ανταποκρινόμενο στις εθνικές και ευρωπαϊκές προδιαγραφές

για την ασφάλεια των τροφίμων, παράγει πέντε είδη τυριών

και η ετήσια παραγωγή του ανέρχεται στους 55 τόνους.


Οι Προμηθευτές ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΥΝ . . .

20 χρόνια

ανάπτυξης και συνέπειας η ΔΑΚΟ-ΦΑΚΑ

Ο δάκος της ελιάς (Bactrocera oleae Gmelin, Diptera: Tephri-

tidae) αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα φυτοπροστασίας

της ελαιοκαλλιέργειας. Έχοντας την ικανότητα να προκαλέσει

απώλεια στην παραγωγή έως και 80%, χρήζει αντιμετώπι-

σης σε ετήσια βάση. Η για πολλές δεκαετίες χρήση συνθετι-

κών χημικών εντομοκτόνων αποτέλεσε σημαντικό όπλο στη

μάχη με τον δάκο, πλην όμως οι δυσμενείς επιπτώσεις ήταν

συχνά σημαντικές. Συνηθέστερη όλων ήταν η παρουσία υπο-

λειμμάτων στο λάδι, κάτι που μετριάστηκε με τους δολωμα-

τικούς ψεκασμούς που διενεργούνται από τις κατά τόπους

Διευθύνσεις Αγροτικής Ανάπτυξης. Μεγάλο, όμως, ήταν και

το κόστος από τις παράπλευρες απώλειες των ψεκασμών για

τον δάκο. Μεγάλος αριθμός οργανισμών μη στόχων θανατώ-

θηκε, προκαλώντας διατάραξη της ισορροπίας στα διάφορα

οικοσυστήματα, ενώ ο θάνατος ωφέλιμων οργανισμών στους

ελαιώνες προκαλεί ακόμα και σήμερα έξαρση δευτερευόντων

φυτοπαράσιτων.

Η ανάγκη, λοιπόν, για αντιμετώπιση του δάκου με φιλικά

προς το περιβάλλον μέσα έχει κριθεί επιτακτική εδώ και πολ-

λά χρόνια. Ένα σημαντικό όπλο στη μάχη με τον δάκο αποτε-

λεί η ΔΑΚΟ-ΦΑΚΑ, η αξία της οποία είναι αδιαμφισβήτητη και

τεκμηριώνεται ακράδαντα από τη χρήση της για περισσότερο

από 2 δεκαετίες. Η ΔΑΚΟ-ΦΑΚΑ αποτελεί εξέλιξη της ελκυ-

στικής παγίδας που χρησιμοποιούταν τη δεκαετία του ’80 και

η οποία αποτελούταν από κομμάτι ξύλου με κόλλα ή εμποτι-

σμένο με εντομοκτόνο, στο οποίο εφαρμόζονταν εξατμιστή-

ρες αμμωνίας και φερομόνης. Το ξύλο αντικαταστήθηκε από

υφασμάτινη σακούλα και στη συνέχεια από χαρτοπλαστική,

εμποτισμένη με εντομοκτόνο και εφοδιασμένη με τροφικά

ελκυστικά.

Η παγίδα στη σημερινή της μορφή (βλέπε εικόνα) απο-

τελείται από χάρτινη πράσινη σακούλα με δύο διαμερίσμα-

τα που περιέχουν στερεό και υγρό ελκυστικό. Η βελτιωμένη

αυτή σύνθεση έχει αποδειχθεί ένα εξαίρετο μέσο για την κα-

ταπολέμηση και τον έλεγχο τού δάκου ακόμα και σε χρονι-

ές με υψηλούς πληθυσμούς του εντόμου. Το πράσινο χρώμα

είναι ελκυστικό για τον δάκο, χωρίς να τραβάει τα ωφέλιμα

έντομα, αποτρέποντας έτσι προβλήματα από την έξαρση δευ-

τερογενών φυτοπαράσιτων.

Η διάρκεια δράσης της παγίδας μπορεί να καλύψει ολό-

κληρη τη δακική περίοδο, όντας έτσι, εκτός από αποτελε-

σματικό, συνάμα πολύ οικονομικό μέσο αντιμετώπισης του

δάκου. Η πυκνότητα των παγίδων εξαρτάται από το είδος της

καλλιέργειας και την πυκνότητα της φυτείας. Έτσι, σε πυκνούς

ελαιώνες τοποθετείται μία παγίδα σε κάθε δύο δέντρα, ενώ

στους αραιούς μία σε κάθε δέντρο. Στην περίπτωση που προ-

στατεύονται βρώσιμες ελιές, απαιτείται να τοποθετηθεί μια

παγίδα σε κάθε δέντρο ή και δύο αν τα δέντρα είναι μεγάλα

σε μέγεθος (μια χαμηλά και μια ψηλά στην κόμη).

Η αποτελεσματικότητα της παγίδας έχει τεκμηριωθεί με

πλήθος πειραμάτων που έχουν γίνει στον ελλαδικό χώρο.

Συγκρινόμενη με τους δολωματικούς ψεκασμούς, η ΔΑΚΟ-

ΦΑΚΑ δίνει εξίσου καλά αποτελέσματα ως μέσο μαζικής παγί-

δευσης. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση στην οποία

εφαρμόζεται η παγίδευση, τόσο εντυπωσιακότερα είναι τα

αποτελέσματα.

Η ΔΑΚΟ-ΦΑΚΑ αποτελεί απάντηση και στα προβλήματα

που ανακύπτουν από την εφαρμογή των δολωματικών ψεκα-

σμών. Αυτά σχετίζονται με την ανάγκη διαχείρισης των χημι-

κών σκευασμάτων και των κενών συσκευασίας, τη βραχείας

διάρκειας δράση του δολωματικού ψεκασμού, αλλά και την,

σε πολλές περιπτώσεις, πλημμελή διενέργεια των ψεκασμών.

Ο άνθρωπος βρίσκεται στην αρχή μιας μεγάλης προσπά-

θειας να επαναφέρει σε ισορροπία ένα οικοσύστημα, το οποίο

του έχει δείξει με πολλούς τρόπους ότι πλησιάζει στα όριά του.

Την ίδια στιγμή, η οικονομική κρίση έρχεται να εντείνει την

ανάγκη για περιορισμό των εισροών σε όλες τις καλλιέργειες.

Σε αυτή τη χρονική συγκυρία, κάθε φιλικό προς το περιβάλ-

λον μέσο φυτοπροστασίας θα πρέπει να αποτελέσει σημαία

της σύγχρονης διαχείρισης των φυτοπαράσιτων.

Στην ίδια φιλοσοφία βασίζεται και η πρόσφατη ανάπτυξη

από τον ίδιο κατασκευαστή μιας άλλης παγίδας ειδικής για τη

μύγα της Μεσόγειου, της MefFly trap, η οποία μπορεί να χρη-

σιμοποιηθεί σε πολλές καλλιέργειες και να δώσει λύση.

Αποκλειστική Διάθεση – Διανομή για την Ελλάδα:

geoteco, τηλ. 2810.370047, www.geoteco.gr

Η συνέντευξη του μήνα...


Μια συνέντευξη με το Γενικό Γραμματέα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, κ. Γιώργο ΚανελλόπουλοΕξηγεί το σκεπτικό της συγχώνευσης των Οργανισμών και το πώς αυτοί θα

γίνουν πιο λειτουργικοί και αποδοτικοί ενώ δίνει πληροφορίες και για το τί

«κρύβουν» νομοσχέδια που έχουν ήδη κατατεθεί

Συνέντευξη: Μ. Λυμπεροπούλου

Έχετε ενημερωθεί γενικά για το υπουργείο ή ενημερωνό-

σαστε ακόμη;

Εργασία και ενημέρωση γίνονται ταυτοχρόνως. Δεν

υπάρχει η πολυτέλεια για κάποιο διάστημα να ενημερώνο-

μαι και από κει μετά να αρχίζει η εργασία.

Δηλαδή κάτι σαν πρακτική εξάσκηση;

Δεν υπάρχει χρόνος για πρακτική εξάσκηση. Αυτό

είχε γίνει τα προηγούμενα χρόνια. Σε άλλα πεδία, σε άλλα

υπουργεία. Επομένως από την πρώτη ημέρα που διορί-

στηκα υπάρχει δουλειά από την πρώτη ώρα, από το πρώτο

λεπτό.

Είναι μικρό το διάστημα που υπηρετείτε έναν τομέα που

τον ξέρετε μεν αλλά δεν τον γνωρίζετε ταυτόχρονα.

Δεν τον ξέρω. Θα ήτανε παράδοξο να πω ότι τον γνω-

ρίζω. ‘Όμως η μελέτη, οι συνεργασίες με τους ανθρώπους

της υπηρεσίας, οι κουβέντες με τους ανθρώπους της αγο-

ράς, είτε είναι συνεταιρισμοί είτε συνδικαλιστές είτε απλώς

αγρότες είτε είναι καταναλωτές, σου δίνουν μία κατεύθυν-

ση. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να είσαι ανοιχτός στην κοι-

νωνία, στα ερεθίσματα, στις ευαισθησίες του κόσμου και

στις ανάγκες της εποχής. Η ελληνική γεωργία οφείλει να

ανταποκρίνεται σε διεθνές περιβάλλον και ο συνδυασμός

όλων αυτών μας φέρνει σε θέση τέτοια ώστε να μπορούμε

να τοποθετιόμαστε σωστά πάνω σε προβλήματα διαφό-

ρων ειδών.

Βρήκατε μαζεμένα προβλήματα τα οποία ζητούν και άμε-

σα τη λύση. Οι δομικές αλλαγές που έχουν εξαγγελθεί από

την υπουργό, νομίζετε ότι μπορούν να «παντρευτούν»;

Ήδη έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Όπως τα νομο-

σχέδια που έχουν κατατεθεί στη Βουλή τα οποία είναι η

κατοχύρωση του αγροτικού επαγγέλματος, η ανανέωση

καινούργιων κοινωνικών ομάδων στο συνδικαλιστικό κομ-

μάτι, η αναμόρφωση του ΕΛΓΑ και δείχνουν ότι υπάρχει

παραγωγή έργου. Και βεβαίως το μεγάλο ζήτημα το οποίο

δεν είναι διαρθρωτικού χαρακτήρα αλλά σημαντικό για

την καθημερινή ζωή των Ελλήνων αγροτών, το γεγονός ότι

δόθηκαν οι επιδοτήσεις στους αγρότες χωρίς να υπάρξουν

περικοπές, χωρίς επιφυλάξεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση,

χωρίς να υπάρξουν απειλές. Για πρώτη φορά δεν υπάρχει

η αναξιοπιστία την οποία είχε η χώρα μας απέναντι στις

ευρωπαϊκές αρχές για τα θέματα της ψηφιοποίησης, του

ΟΣΔΕ, των αιτήσεων για τις νέες επιδοτήσεις. Είναι ένα

επίτευγμα το οποίο θα το βρούμε μπροστά μας με θετικό

τρόπο τους επόμενους μήνες.

Είπατε προηγουμένως για «νέες ομάδες που θα μπουν

στον συνδικαλιστικό χώρο», τι εννοείτε;

Το συνδικαλιστικό πεδίο στον αγροτικό τομέα ανοίγει.

Είναι ελεύθερο και ανοικτό για όλους.

Πάντοτε δεν ήταν;

Υπήρχαν ορισμένοι περιορισμοί και κάποιοι άνθρωποι

δυσανασχετούσαν και απείχαν. Μία αιτία της αποχής ήταν

ότι δεν είχαμε ανοιχτούς όρους. Ζητάμε να μπουν νέοι σ’

ένα μεγάλο ποσοστό, ζητάμε να μπουν γυναίκες. Αυτά εί-


ναι καινούργια στοιχεία.

Και το ότι θα αναμορφωθεί το «καθεστώς» του 50 συν

ένα, όσον αφορά τον ορισμό του κατά κύριο επάγγελμα

αγρότη;

Αυτό δημιούργησε πολλές στρεβλώσεις τις οποίες

οι αγρότες τις έχουν επισημάνει και έπρεπε επιτέλους να

υπάρξει ανταπόκριση της πολιτικής ηγεσίας γι αυτό το αί-

τημα των αγροτών.

Κάθε χώρα έχει τη δική της ιδιομορφία. Φαντάζεστε

στην Ελλάδα του πολυδιασπασμένου κλήρου να θεωρεί-

ται προϋπόθεση το 50 συν ένα του εισοδήματος να είναι

αγροτικό; Ο Έλληνας αγρότης είναι ταυτόχρονα και ολίγον

ξενοδόχος και ολίγον οικοδόμος και ολίγον υδραυλικός και

ολίγον πωλητής λαϊκών αγορών. Δεν μπορεί λοιπόν το γε-

γονός ότι κάνει 30, 50 ή 100 μεροκάματα σε άλλες δραστη-

ριότητες και κάνει φορολογική δήλωση, να τον τιμωρούμε

γιατί είναι ειλικρινής. Πρέπει να γίνουμε ρεαλιστές.

Μία από τις δομικές αλλαγές του υπουργείου είναι και η

συγχώνευση, σύμπτυξη των Οργανισμών που εποπτεύει.

Πόσοι είναι και πόσοι θα γίνουν;

Το υπουργείο εποπτεύει 16 Οργανισμούς. Είναι πολλοί

και εάν κανείς διαβάσει με προσοχή με τι ασχολούνται αυ-

τοί οι Οργανισμοί θα δει ότι χωρίζονται σε τρεις βασικές

ομάδες. Μία ομάδα με τα τρόφιμα, η άλλη ομάδα με τις

πληρωμές και η τρίτη με την εκπαίδευση και την έρευνα.

Και υπάρχει η εύλογη απορία. Γιατί αυτές οι τρεις κατηγο-

ρίες να μην διοικούνται από ένα εποπτικό, συντονιστικό

συμβούλιο το οποίο θα δίνει ενιαίες κατευθύνσεις. Και σε

αυτό οφείλεται ένα ποσοστό, μικρό ή μεγάλο δεν θα μα-

λώσουμε γι αυτό, της κακοδαιμονίας που υπάρχει και στον

αγροτικό τομέα και στη δημόσια διοίκηση. Χρειάζεται λοι-

πόν να μπουν κάτω από ενιαία ομπρέλα. Το θεωρώ λογικό,

δεν το θεωρώ σπουδαία τομή αλλά επιτέλους δεν μπορεί ο

καθένας να φτιάχνει το «μαγαζάκι» του ή επειδή ήταν ανα-

γκαίο και εξυπηρετούσε κάτι πριν από 20 χρόνια θα πρέπει

να το διατηρήσουμε και σήμερα.

Δεν μπορεί οι 16 Οργανισμοί να διοικούνται από 145

άτομα. Είναι τρέλα, είναι στρατός. Η πρότασή μας είναι λοι-

πόν να συμπτυχτούν σε 21 άτομα. Δηλαδή τρία διοικητικά

συμβούλια με επτά (7) άτομα το καθένα. Είχαμε διοικητι-

κά συμβούλια, το ένα είχε 13 άτομα, το άλλο 17 άτομα, το

άλλο 7 άτομα, μία πανσπερμία και δεν μπορεί να δώσει κα-

νείς μία εξήγηση γιατί υπάρχουν οι διαφορετικοί αριθμοί.

Και αν δεν μπορείς να απαντήσεις σε λογικές ερωτήσεις,

τραβάς μία γραμμή και αλλάζεις τα πράγματα.

Υπάρχουν πολλοί υπάλληλοι που δεν θέλουν να κάθο-

νται αλλά δεν τους δίνουν περιεχόμενο στην ημέρα τους.

Η ενοποίηση είναι ένα πρώτο βήμα για να δώσουμε περι-

εχόμενο για παράδειγμα σε αυτό που λέμε «έρευνα και εκ-

παίδευση», να δώσουμε ακόμη περιεχόμενο και στον εσω-

τερικό έλεγχο για να ξέρουμε που πηγαίνουν τα λεφτά που

διαθέτει ο Έλληνας πολίτης και αν επενδύονται σωστά.

Έχει βγει το σχέδιο της ενοποίησης για δημόσια διαβού-

λευση;

Έχει υπάρξει ανακοίνωση από το υπουργικό συμβού-

λιο. Εμένα με χαροποιεί το γεγονός ότι γίνεται δεκτό από

τους υπαλλήλους του υπουργείου.

Ναι, αλλά από τους υπαλλήλους των Οργανισμών κατά

πόσο γίνεται αποδεκτό;

Θα έλεγα ότι γίνεται αποδεκτό και από τους υπαλλή-

λους των Οργανισμών αλλά με λιγότερες προσδοκίες. Να

σας πω κάτι, δεν μπορεί να μείνει κανείς μόνος του σε αυ-

τές τις αλλαγές. Πρέπει εμείς να τοποθετηθούμε υπεύθυνα

απέναντί του και να πούμε ότι δεν γίνεται αλλιώς. Οφείλου-

με να ενώσουμε τις δυνάμεις μας. Να κάνουμε οικονομία,

να δείξουμε στον εαυτό μας ότι τα καταφέρνουμε.

Οι υπάλληλοι θα παραμείνουν… υπάλληλοι;

Ναι, θα παραμείνουν και δεν έχουν να φοβηθούν τίπο-

τα όσον αφορά την ιδιότητά τους ούτε τον εργασιακό τους

βίο. Να σας πω το εξής: Σήμερα τα διοικητικά συμβούλια

κάνουν καθημερινή διοίκηση. Στο μοντέλο που έχουμε επε-

ξεργαστεί τα διοικητικά συμβούλια θα κάνουν προγραμ-

ματισμό, στοχοθεσία, έλεγχο. Την καθημερινή διοίκηση και

διαχείριση θα την κάνει ένας διευθυντής, ένας διευθύνων

σύμβουλος. Ο διοικητής θα ασχοληθεί με τη στρατηγική,

με τους ετήσιους στόχους ή τους μηνιαίους και αν δεν τους

πετύχει θα έχει τη δυνατότητα να τον παύει.

Ο βηματισμός για την ενοποίηση των Οργανισμών όλων

των υπουργείων είναι συντεταγμένος. Θα γίνουν όλα μαζί.

Είμαστε πάντως έτοιμοι και περιμένουμε να ψηφισθούν τα

αντίστοιχα νομοσχέδια.

ΔΙΑ

ΦΗ

ΜΙΣ

Η



Στις κρίσεις, η αγροτική παραγωγή ήταν και μπορεί να ξαναγίνει «όχημα» για ανάκαμψη...Σταύρος Παϊσιάδης Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Η λύση βρίσκεται στη γεωργία μας. Να επενδύσουμε στην αγροτική παραγωγή για να αξιοποιήσουμε

τον πλούτο αυτής της χώρας. Δεν χρειάζονται πια λόγια αλλά έργα, να κάνουμε τις απαραίτητες με-

ταρρυθμίσεις, να δοθούν κονδύλια για τη βελτίωση της παραγωγής, να ενισχυθεί η μεταποίηση και η

τυποποίηση, να υπάρξει προώθηση και προβολή των ελληνικών προϊόντων. Ο αγρότης να βοηθηθεί

να παράγει ποιοτικά προϊόντα τα οποία όμως να πωλούνται στην ελληνική και διεθνή αγορά. Καιρός

και για τον Έλληνα καταναλωτή να αρχίσει να προτιμά τα ελληνικά ποιοτικά προϊόντα.

Τα τελευταία χρόνια ζήσαμε σε μια ευδαιμονία με δα-

νεικά. Ξοδεύαμε περισσότερα από όσα παράγαμε. Πα-

ραζαλισμένοι από τον εύκολο δανεισμό και τα κοινοτικά

κονδύλια, οδηγηθήκαμε σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που

στηριζόταν στην κατανάλωση και όχι στην παραγωγή. Ο

ένας πνεύμονας της οικονομίας, ο δημόσιος τομέας, απο-

δείχτηκε ιδιαίτερα «τοξικός» και αφέθηκε να καταναλώνει

σπάταλα το χρήμα των φορολογουμένων. Ο άλλος πνεύ-

μονας, ο ιδιωτικός τομέας, παρέμεινε «ατροφικός» και μη

ανταγωνιστικός, με ένα μεγάλο ποσοστό του – για 60%

λένε κάποιοι οικονομολόγοι – να είναι κρατικοδίαιτος.

Έτσι φτάσαμε στην σημερινή οικονομική κρίση, βγήκαμε

στις αγορές για να δανειστούμε αλλά τα επιτόκια βρέθη-

καν στα ύψη. Ανακαλύψαμε ξαφνικά τη φούσκα μέσα στην

οποία ζούσαμε. Κάποιοι που είχαν βολευτεί δεν θέλουν να

χάσουν την εύκολη ζωή που έκαναν, ενώ οι υπόλοιποι δεν

φαίνονται να μπορούν να σηκώσουν πια στις πλάτες τους

τα δυσβάστακτα χρέη.

Μέσα σε αυτή την καταιγίδα των φοροεισπρακτικών

μέτρων και των spread, αυτό που θα μπορούσε να δημι-

ουργήσει πηγή πλούτου σε αυτή τη χώρα είναι η αγροτική

παραγωγή. Αυτός ο απαξιωμένος αγροτικός κόσμος, που

όλα αυτά τα χρόνια αιχμαλωτίστηκε σε μια επιδοματική

πολιτική, πρέπει να ανασυγκροτηθεί και να ξαναδημιουρ-

γήσει. Ως το 1990 αγρότες ήταν το 27% του ενεργού πλη-

θυσμού. Τώρα έπεσαν στο 12% και στα επόμενα χρόνια θα

φτάσουν στο 5-6%. Βέβαια τις ευθύνες για την συρρίκνωση

του αγροτικού τομέα δεν τις έχουν μόνο οι εθνικές κυβερ-

νήσεις, αλλά και η «μυωπική» ευρωπαϊκή πολιτική. Μια πο-

λιτική «ανοικτών» συνόρων, που ήθελε να καταναλώνουν

οι Ευρωπαίοι αγροτικά προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας

από τις τρίτες χώρες, ενώ την ίδια στιγμή με σκληρές ποιο-

τικές προδιαγραφές, που έβαζε η ίδια η Κομισιόν, ανέβαζε

το κόστος παραγωγής των ευρωπαϊκών προϊόντων.

Αν θέλουμε να ξεφύγουμε από το φαύλο κύκλο που

έχουμε βρεθεί, πρέπει να αρχίσουμε να παράγουμε. Δεν

χρειάζονται πια λόγια αλλά έργα. Να προχωρήσουμε άμε-

σα σε επενδύσεις στον πρωτογενή αγροτικό τομέα, να

κάνουμε τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, να δοθούν κον-

δύλια στην έρευνα με στόχο τη βελτίωση της παραγωγής,

να ενισχυθεί η μεταποίηση και η τυποποίηση, να υπάρξει

προώθηση και προβολή των ελληνικών προϊόντων, ώστε

να γίνει κερδοφόρος ο αγροτικός τομέας. Ο αγρότης πρέ-

πει να παράγει ποιοτικά προϊόντα, τα οποία όμως να μπο-

ρεί να τα πουλάει στην ελληνική και διεθνή αγορά. Από την

πλευρά του ο καταναλωτής πρέπει να αρχίσει να προτιμά

το ελληνικό ποιοτικό προϊόν. Και επειδή στο προσεχές μέλ-

λον αναμένεται να έχουμε αύξηση της ανεργίας, πρέπει να

υπάρξει βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο, ώστε

όσοι νέοι διαθέτουν αγροτική γη να τολμήσουν να ασχολη-

θούν με το αγροτικό επάγγελμα.

Δύο λύσεις υπάρχουν, ή θα επενδύσουμε στην αγροτι-

κή παραγωγή για να αξιοποιήσουμε τον πλούτο αυτής της

χώρας ή θα χρεώσουμε τις επόμενες γενιές και θα δανει-

ζόμαστε για να πληρώνουμε τα επιτόκια των δανείων μας.

Στο χέρι μας είναι να αποφασίσουμε πως θέλουμε να ζή-

σουμε.

Το περιοδικό Γεωργία – Κτηνοτροφία ρώτησε εκπροσώ-

πους των αγροτών «αν ο πρωτογενής αγροτικός τομέας θα

μπορούσε να βοηθήσει τη χώρα μας να ξεπεράσει την οι-

κονομική κρίση και ποια μέτρα πρέπει να παρθούν για να

γίνει η «ατμομηχανή» της ελληνικής οικονομίας» και αυτοί

μας είπαν τα εξής:

Νίκος ΑθανασόπουλοςΠρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Γαργαλιάνων

πιστοποιημένα αγροτικά προϊόντα «Ελαιώνας»

Κίνητρα για τον εκσυγχρονισμό των μέσων καλλιέργειαςΟ κύριος πλούτος της Ελλάδας προέρχεται από την

αγροτική παραγωγή και τον τουρισμό. Αν αυτά τα δύο προ-



σεχθούν μπορούμε να βελτιώσουμε την οικονομική κατά-

σταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα. Όσον αφορά τον

τουρισμό πιστεύω ότι η κατεύθυνση που πρέπει να έχουμε

είναι να προσφέρουμε φθηνές υπηρεσίες, ώστε η ευρεία

κατανάλωση να φέρνει το κέρδος. Για τον αγροτικό τομέα

έπρεπε να έχουνε γίνει πράγματα νωρίτερα. Κάποτε ο το-

μέας απασχολούσε το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού

της χώρας τώρα αναμένεται να φτάσει το 5%. Ευκαιρία εί-

ναι όμως τώρα έστω και αργά και με αφορμή την κρίση να

γίνουν κάποια πράγματα, που όμως θα έχουν μακροπρό-

θεσμο χαρακτήρα. Δηλαδή τα όποια θετικά αποτελέσματα

θα φανούν στο μέλλον και όχι άμεσα στα επόμενα πέντε

χρόνια που αναμένεται να διαρκέσει η παρούσα οικονομι-

κή κρίση.

Από τη δική μας την πλευρά τώρα πρέπει να κάνουμε

μια προσπάθεια να παράγουμε ποιοτικά και ασφαλή προ-

ϊόντα. Δυστυχώς όμως μέχρι σήμερα δεν γνωρίζει ο κα-

ταναλωτής να επιλέγει ένα ασφαλές και ποιοτικό προϊόν.

Αν το 5% του ποιοτικού παρακρατήματος είχε διατεθεί για

διαφήμιση, ώστε να γνωρίσει ο καταναλωτής, στην χώρα

μας ή στο εξωτερικό, τι σημαίνει ελληνικό ελαιόλαδο τότε

θα είχαμε «κερδίσει» από την καλή ποιότητα. …

Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξουν κίνητρα ώστε να «ρι-

σκάρει» ο παραγωγός, να επενδύσει χρήματα στη τυποποί-

ηση του προϊόντος του και να μην νιώθει ανασφάλεια, γιατί

αν πάει κάτι στραβά ο αγρότης καταστρέφεται. Για παρά-

δειγμα ο συνεταιρισμός μας δεν βασίζεται σε κρατικές ενι-

σχύσεις και επιχορηγήσεις για να επιβιώσει αλλά στα ίδια

τα μέλη μας, που πληρώνουν για να στέκεται και να υπάρ-

χει. Αν του περίσσευαν τα χρήματα θα αναλάμβανε αυτά

τα οικονομικά ρίσκα αλλά δυστυχώς δεν του περισσεύουν

και δεν μπορεί να το κάνει. Εδώ είναι αναγκαία η βοήθεια

του κράτους στο να διαθέτει κονδύλια για να βελτιώσει την

ποιότητα του προϊόντος. Η λογική που υπήρχε να δίνεται

το ποσό του ποιοτικού σε όλους, για ψηφοθηρικούς κυρίως

λόγους, έφτανε να εισπράττει ο κάθε παραγωγός περίπου

5 – 10 ευρώ το στρέμμα, δεν έφερε κανένα θετικό αποτέλε-

σμα. Αν όμως μοίραζε σε μια Ομάδα που παράγει ποιοτικά

προϊόντα για παράδειγμα 200.000 ευρώ με σκοπό να κάνει

ένα τυποποιητήριο και παράλληλα την υποχρέωνε για μια

πενταετία να διαθέτει ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής

της στην αγορά, τότε θα μπορούσε να αναλάβει το ρίσκο.

Ακόμη πιστεύω ότι πρέπει να ακολουθηθεί στην πατρίδα

μας μια νέα στρατηγική στα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ. Πρέ-

πει να ξεφύγουμε από τις τοπικιστικές αντιπαραθέσεις και

να αυξήσουμε την παραγωγή ελαιολάδου δημιουργώντας

ένα «ισχυρό» εμπορικό όνομα.

Όσον αφορά τη μείωση του κόστους παραγωγής, πρέ-

πει να βρεθούν τρόποι που να είναι ρεαλιστικοί για την ελ-

ληνική πραγματικότητα. Η μηχανική καλλιέργεια της ελιάς

που γίνεται στην Ισπανία ρίχνει το κόστος, αλλά εκεί υπάρ-

χουν τεράστιες ενιαίες εκτάσεις με επίπεδα χωράφια. Εδώ

δεν μπορεί να υπάρξει, γιατί έχουμε ανισόπεδες εκτάσεις

και δεν είναι ενιαίος ο αγροτικός κλήρος. Έχει για παρά-

δειγμα ένας παραγωγός εκατό στρέμματα που χωρίζονται

σε πέντε κομμάτια. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει το ελ-

ληνικό κράτος για να βοηθήσει τον αγροτικό τομέα είναι

να δώσει οικονομικά κίνητρα για τον εκσυγχρονισμό των



μέσων καλλιέργειας, όπως έκανε πριν κάποια χρόνια για

να εκσυγχρονίσουμε τα αυτοκίνητά μας. Ένα παράδειγμα,

εγώ έχω ένα τρακτέρ τριάντα χρόνων που το βρήκα από

τον πατέρα μου, δεν μπορώ να επενδύσω 40.000 ευρώ

για ένα τρακτέρ που μαζί με τα παρελκόμενα θα μου πάει

50.000. Για να βγάλω εγώ τόσα χρήματα καθαρό κέρδος

είναι πολύ δύσκολο. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να δο-

θούν κίνητρα για την αντικατάσταση του εξοπλισμού όπως

έγινε κάποτε με την απόσυρση του αυτοκινήτου.

Γεώργιος ΚεφαλάςΠρόεδρος Συνδέσμου Αγελαδοτρόφων Γαλακτοπαραγωγών

Ελλάδας, πρώην πρόεδρος της Ένωσης Νέων Αγροτών

Το βασικό πρόβλημα είναι το κόστος παραγωγήςΣε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι ευκαιρία να

αντιμετωπιστούν κάποια πράγματα που μέχρι τώρα δεν

έχουν αντιμετωπιστεί με την σοβαρότητα που θα έπρεπε.

Όλοι ανεξαιρέτως διαμαρτύρονται για τις χαμηλές τιμές

των προϊόντων, αλλά κανένας δεν ασχολείται με το κόστος

παραγωγής. Εμάς κανονικά το βασικό πρόβλημα είναι το

κόστος παραγωγής και όχι η τιμή των προϊόντων. Στην

Ελλάδα για παράδειγμα ο αγελαδοτρόφος πουλάει γάλα

κατά μέσο όρο 36 – 37 λεπτά το κιλό και μπαίνει μέσα, ενώ

ο αντίστοιχος Γάλλος, ο οποίος είναι ευθέως ανταγωνιστής

αφού εισάγονται στην πατρίδα μας κυρίως γαλλικά και

γερμανικά γάλατα, πουλάει 32 λεπτά και κερδίζει περισσό-

τερα. Αυτό συμβαίνει γιατί στην Ελλάδα το γάλα για να το

παράγεις έχει κόστος 35 λεπτά ενώ στην Γαλλία 25 λεπτά.

Οι παραγωγοί προσπαθούν από μόνοι τους να ρίξουν το

κόστος αλλά το κράτος δεν φαίνεται διατεθειμένο να κάνει

κάτι για να τους βοηθήσει. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι το

ένα τρίτο κατά μέσο όρο του κόστους παραγωγής ενός γε-

ωργικού προϊόντος στην Ελλάδα είναι το ενοίκιο της γης.

Για παράδειγμα από ένα χωράφι που είναι σπαρμένο με

καλαμπόκι και έχει μικτά έσοδα 200 - 220 ευρώ το στρέμ-

μα, τα 50 ή 70 ευρώ πηγαίνουν για το ενοίκιο….

Όσον αφορά την κτηνοτροφία χρειάζεται μια ορθολο-

γικότερη διαχείριση στις μονάδες, καλύτερο έλεγχο των

αποδόσεων των ζώων, όπως επίσης καλύτερη προσπάθεια

στην αναπαραγωγή ζώων, ώστε να πετύχουμε καλύτερες

αποδόσεις στο γάλα. Θα πρέπει ακόμη οι Έλληνες κτηνο-

τρόφοι να αρχίσουν να καλλιεργούν χωράφια για να έχουν

ζωοτροφές με χαμηλότερο κόστος. Για όσους κτηνοτρό-

φους είναι στα ορεινά, όπου δεν υπάρχει διαθέσιμη γη, να

γίνει μια προσπάθεια να βελτιωθούν οι βοσκότοποι…..

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η απόσταση της γαλακτο-

βιομηχανίας από την μονάδα. Οι βιομηχανίες στην Ελλάδα

είναι γύρω από τα αστικά κέντρα γιατί εκεί είναι η κατανά-

λωση.

Όσοι είναι αγρότες παραγωγοί και έχουν καταλάβει το

μήνυμα των καιρών θα πρέπει να παράγουν ένα προϊόν για

να το πουλάνε στην αγορά…..

Το σίγουρο είναι ότι μετά την κρίση θα είμαστε λιγότε-

ροι και αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα απα-

σχόλησης σε κανένα άλλο τομέα, αυτό είναι ένα σοβαρό

πρόβλημα κοινωνικό…..

Γρηγόρης ΤζαμαλήςΣτράτος Αιτωλοακαρνανίας, Α΄ Αντιπρόεδρος της ΚΕΣΠΥ

και μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Ελλήνων Κτηνοτρόφων

Δεν αρκεί να παράγουμε, πρέπει και να πουλάμε...Την οικονομία μπορεί να την βοηθήσει μια ισχυρή γε-

ωργία. Αλλά για να ορθοποδήσει η γεωργία στην πατρίδα

μας πρέπει να προστατευθεί το ελληνικό αγροτικό προϊόν.

Η αγροτιά έχει «κυκλωθεί» από τις εισαγωγές αγροτικών

προϊόντων από τις τρίτες χώρες. Καμιά καλλιέργεια δεν

καλύπτει το κόστος παραγωγής της και αν δεν παρθούν

μέτρα δύσκολα θα μπορέσει να γίνει ανταγωνιστικός ο

αγροτικός τομέας. Εισάγονται αγροτικά προϊόντα από τρί-

τες χώρες σε τιμές που είναι κάτω του κόστους παραγωγής

των ελληνικών…..

Για να μειωθεί το κόστος παραγωγής πρέπει να υπάρ-

ξουν επενδύσεις. Αυτή την στιγμή από τις πωλήσεις οι πα-

ραγωγοί δεν κερδίζουν. Ότι βγάζουν είναι από τα δικαιώ-

ματα. Τα δεδομένα άλλαξαν, δεν είναι το βασικό να παράγει

ο αγρότης αλλά να πουλάει. Το δύσκολο είναι το εμπόριο.

Η αγορά πρέπει να απορροφά το προϊόν σε καλή τιμή για

να βελτιωθεί το εισόδημα του αγρότη…..

Πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγματα στο εμπόριο των

αγροτικών προϊόντων γιατί αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές

θα υπάρξει καταστροφή. Και αν καταστραφεί ο αγροτικός

τομέας δεν νομίζω να μπορούμε να παράγουμε κάτι άλλο

στην πατρίδα μας. Ένα βασικό που πρέπει να γίνει είναι να

αλλάξει η νοοτροπία.

Στο μέλλον πρέπει να βάλουμε σαν στόχο ο παραγωγός

να παράγει και ο συνεταιρισμός να επεξεργάζεται το προ-

ϊόν εφόσον όμως οι αγορές θα ενδιαφέρονται να το απορ-

ροφήσουν. Επίσης πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος ελέγχου

από κάποιους οργανισμούς, κρατικούς ή καταναλωτικούς,

της διαφοράς τιμής μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.

Ακόμη πιστεύω ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος πώλησης

στις λαϊκές αγορές, όπου μπορεί ο παραγωγός να πουλά

απευθείας στον καταναλωτή. Να εκσυγχρονιστεί, να γίνει

πιο οργανωμένη και να αποτελείται μόνο από παραγωγούς.

Ο καταναλωτής πρέπει να γνωρίζει ότι θα πάει εκεί για να

βρει το προϊόν φθηνότερα από ότι στα σούπερ μάρκετ.

Επαμεινώνδας ΚαμαριάρηςΠρόεδρος Αγροτικού Συνεταιρισμού Αρωματικών Φυτών

Νεάπολης Αιτωλοακαρνανίας

Την αγροτική παραγωγή θα τη σώσει η μεταποίησηΗ κατάσταση στον αγροτικό τομέα δεν είναι καθόλου

καλή τα τελευταία χρόνια. Στα καλαμπόκια όσοι παράγουν

και δεν έχουν δική τους γη μπαίνουν μέσα, στα τριφύλλια

είναι κάπως καλύτερη η κατάσταση με μικρή διαφορά. Στα

καπνά ξεκίνησαν να κάνουν φέτος κάποια προσπάθεια



αλλά κινείται σε λάθος κατεύθυνση, γιατί πάνε για να εξα-

σφαλίσουν τις επιδοτήσεις αλλά οι τιμές δεν είναι ικανές να

στηρίξουν το προϊόν. Πιστεύω ότι την αγροτική παραγωγή

θα τη σώσει η μεταποίηση. Το πρόβλημα στην Ελλάδα εί-

ναι το τι γίνεται μετά από το χωράφι. Στο χωράφι τα πάμε

πάρα πολύ καλά. Στα ελληνικά προϊόντα έχουμε πολύ καλή

ποιότητα, καλά χώματα, καλό και άφθονο νερό, καλό μι-

κροκλίμα, έχουμε τα πάντα. Αλλά δυστυχώς στο τόπο μας

ποτέ δεν υπήρχε μια δομή, ώστε να μπορεί να πουλά το

προϊόν μετά το χωράφι και πάντα το «σκοτώναμε» σε εξευ-

τελιστικές τιμές κάτω του κόστους. Επίσης πολλά τοπικά

προϊόντα, ενώ θα μπορούσαμε να τους δώσουμε ταυτότη-

τα αναδεικνύοντας τα τοπικά χαρακτηριστικά τους, σταμα-

τήσαμε να τα καλλιεργούμε….

Δεν παραδειγματιστήκαμε από τους άλλους λαούς που

προσπαθούν να τα διαφημίσουν και να τα προωθήσουν

στις ξένες αγορές. Ο αγρότης πρέπει να έχει καθοδήγηση

για το τι μπορεί να παράγει και αν μπορεί η αγορά να το

απορροφήσει. Χρειάζεται να γίνεται έρευνα αγοράς. Αυτό

δεν γίνεται στην πατρίδα μας και ο καθένας αγωνίζεται να

βρει λύσεις μόνος του. Για παράδειγμα την προσπάθεια με

τα αρωματικά φυτά την ξεκίνησα εγώ από το 1997, με την

βοήθεια μιας χημικού από την Ελβετία, που μου έδωσε κά-

ποιες κατευθύνσεις για το που μπορώ να πάρω πληροφο-

ρίες και που να κάνω έρευνα αγοράς. Ξεκινήσαμε τον συνε-

ταιρισμό δώδεκα άτομα και προχωρήσαμε σε συνεργασίες

με το Γεωπονικό και ιδιωτικές εταιρείες. Μας ενδιαφέρουν

κυρίως οι εξαγωγές. Δημιουργήσαμε μια κάθετη μονάδα

και δεν έχουμε κάποια κρατική βοήθεια. Η εταιρεία θα έχει

το μεταποιητικό κομμάτι και ο συνεταιρισμός το καλλιερ-

γητικό κομμάτι. Δεν περιμένω κάτι από την κυβέρνηση, πι-

στεύω στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Αυτό που θέλω είναι να

μην μας δημιουργούν εμπόδια στην προσπάθειά μας.

Γεώργιος ΓωνιωτάκηςΠρόεδρος ΓΕΣΑΣΕ

Χρειαζόμαστε μια αγορά χωρίς κερδοσκόπουςΗ κρίση στην ύπαιθρο και ειδικότερα στην αγροτική

οικονομία εμφανίστηκε πολύ πιο νωρίς στη χώρα μας από

ότι εμφανίστηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση. Τα τελευ-

ταία 3-4 χρόνια έχουμε μια κάθετη πτώση των εμπορικών

τιμών των ελληνικών αγροτικών προϊόντων με αποτέλε-

σμα να μην υπάρχει εισόδημα στην ύπαιθρο που έχει σαν

συνέπεια ο αγρότης σήμερα να έχει πρόβλημα επιβίωσης.

Θεωρώ ότι στην παρούσα φάση η αναδιοργάνωση και

ανασυγκρότηση της υπαίθρου θα μπορούσε να στηρίξει

την αστική οικονομία, αλλά θα πρέπει να ληφθούν μέτρα

τα οποία να αποδώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα

και τα μέτρα αυτά θεωρώ ότι δεν κοστίζουν στον κρατικό

προϋπολογισμό. Όταν λέω μέτρα εννοώ πρώτα από όλα

να εξυγιανθεί η αγορά. Αν θέλουμε η ελληνική οικονομία

να στηριχθεί από την παραγωγή αγροτικών προϊόντων

θα πρέπει να δώσουμε την ευκαιρία και στον αγρότη να

έχει εισόδημα. Άρα πρώτα θα πρέπει να ξεκαθαρίσει το

θέμα της αγοράς, το κράτος από χθες θα έπρεπε να ελέγ-

ξει το σύνολο της αγοράς και εννοώ από το χωράφι στο

ράφι, ώστε να «χτυπηθούν» τα φαινόμενα κερδοσκοπίας.

Με αυτόν τον τρόπο είμαι σίγουρος ότι θα δημιουργηθεί

προστιθέμενη αξία και άνοδος των εμπορικών τιμών των

ελληνικών αγροτικών προϊόντων. Συγχρόνως θα πρέπει να

αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των «ελληνοποιήσεων» και

της νοθείας, ώστε το κάθε προϊόν να έχει την ταυτότητά

του. Έτσι ο κάθε καταναλωτής θα γνωρίζει τι αγοράζει, δη-

λαδή αν αυτό που αγοράζει είναι εισαγόμενο ή αν είναι ελ-

ληνικό. Επίσης θα πρέπει να δούμε το κομμάτι γενικότερα

των εισροών.

Ένα δεύτερο μέρος που πρέπει να επικεντρωθούμε

με πολύ προσοχή αφορά το θέμα των επενδύσεων της

υπαίθρου. Θα πρέπει να μην επαναλάβουμε τα λάθη του

παρελθόντος. Το να δίνουμε χρήματα τα οποία να μην

συνδυάζονται με την αύξηση της παραγωγής προϊόντων,

ειδικότερα της διατροφικής αλυσίδας, που παράγονται

σύμφωνα με τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας, δεν

πρόκειται να μας φέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Επίσης

θα πρέπει να κοιτάξουμε και το θέμα των αγροτικών χρε-

ών. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει μια γενναία ρύθμιση με

μια περίοδο χάριτος άτοκη για τρία χρόνια, ώστε να μπο-

ρέσει να ανασάνει ο παραγωγός.

Τέλος ενόψει της επαναδιαπραγμάτευσης της Κοινής

Αγροτικής Πολιτικής στην Ε.Ε. – που γνωρίζουμε ότι θα

γίνει ένα «σκληρό» παζάρι – είναι ανάγκη η χώρα μας να

προσπαθήσει να μη χαθεί ούτε ένα ευρώ από αυτά που

εισπράττουμε σήμερα, όπως επίσης να δώσει ιδιαίτερη

βαρύτητα στο να στηριχθεί με κοινοτικά προγράμματα ο

διατροφικός τομέας..

ΔΙΑ

ΦΗ

ΜΙΣ

Η


Εξελίξεις στην παραγωγή & αγορά . . .

Στάση αναμονής μέχρι τον Ιού-νιο κρατούν οι περισσότεροι παραγωγοί φράουλας, στην κύρια περιοχή παραγωγής του προϊόντος, στη Νέα Μανωλάδα Ηλείας (και τις γύρω περιοχές), πριν αποφανθούν για την καλ-λιεργητική περίοδο 2009-2010. Όπως χαρακτηριστικά δηλώ-νουν στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» αρχικά, είχαν σχηματίσει την εντύπωση ότι όλα θα κυλούσαν ομαλά αλλά τελικά οι βροχές πήγαν πίσω την ανάπτυξη των φυτών, με αποτέ-λεσμα να «βγει» ο Φεβρουάριος και ο Μάρτιος χωρίς φράουλες.

Ανάμικτα είναι τα συναισθήματα των παραγωγών και

των εμπόρων φράουλας, στην Ηλεία (περιοχή όπου καλ-

λιεργείται το 90% της εγχώριας παραγωγής), με τις γνώμες

να διχάζονται όσον αφορά τόσο στις στρεμματικές αποδό-

σεις όσο και στις τιμές. Αντικρουόμενες όμως είναι οι από-

ψεις όσον αφορά και στην φετινή ποιότητα του προϊόντος,

μιας και οι καιρικές συνθήκες των τελευταίων μηνών πριν

την συγκομιδή, είχαν αρνητικό αντίκτυπο σε πολλές καλ-

λιέργειες. Στο σημείο πάντως που φαίνεται να συγκλίνουν

όλοι, είναι ότι ασφαλή συμπεράσματα για την πορεία της

καλλιεργητικής περιόδου δεν μπορούν να διεξαχθούν πριν

τον Ιούνιο, το μήνα δηλαδή που ολοκληρώνεται η συγκομι-

δή. Ωστόσο το περιοδικό «Γεωργία - Κτηνοτροφία» θέλησε

να κάνει ρεπορτάζ για το τι συμβαίνει αυτή την περίοδο,

δεδομένου του γεγονότος ότι η συγκομιδή βρίσκεται σε

εξέλιξη.

Σύμφωνα με τους ανθρώπους που γνωρίζουν την αγο-

ρά και ασχολούνται με το εμπόριο η χρονιά (δεδομένης

και της άσχημης οικονομικής συγκυρίας) χαρακτηρίζεται

σχετικά καλή. Χαρακτηριστικές, είναι οι αναφορές του

κ. Γιώργου Πολυχρονάκη, ειδικού Συμβούλου του Συν-

δέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης

Φρούτων Λαχανικών & Χυμών «Incofruit Hellas»: «Αναλο-

γιζόμενοι τις οικονομικές συγκυρίες το προϊόν πηγαίνει

σχετικά καλά, οι τιμές είναι μεν μειωμένες έναντι των περ-

σινών αλλά βρίσκονται σε καλό επίπεδο. Αν δεν υπήρχαν

τα μέτρα με την επιβάρυνση του κοστολογίου προς τη Ρω-

σία (εργαστηριακοί έλεγχοι) οι τιμές που θα απολάμβαναν

οι παραγωγοί μας θα ήταν σχετικά καλύτερες. Επίσης, θα

πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτό το διάστημα υπάρχουν και

κάποια προβλήμάτα κυρίως διαδικαστικά, όπως η «λευκή»

απεργία των γεωπόνων η οποία μειώνει τη… φρεσκότητα

των προϊόντων μας στις διεθνείς αγορές με τις καθυστερή-

σεις που επιβάλλει».

ΦράουH φετινή πορεία της φράουλας,

στην καλλιέργεια και στην αγορά

Χ. Διαμαντόπουλος Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο



κάτι τέτοιο θα ήταν ουτοπικό. «Όσον αφορά στο θέμα του

ανταγωνισμού, θα πρέπει να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια

στο παιχνίδι έχει μπει και η Τουρκία και ειδικά όσον αφορά

στις εξαγωγές προς τη Ρωσία. Η γείτονα χώρα, έχει κάνει

ένα δυναμικό άνοιγμα εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι

το κόστος ημερομισθίου στους εργάτες που συγκομίζουν

φράουλες κυμαίνεται στα 6-7 ευρώ την ημέρα, τη στιγμή

που στη χώρα μας το εξάωρο πληρώνεται 25 ευρώ. Θα

πρέπει να τονίσω επίσης ότι στην Ελλάδα καταναλώνεται

μόνο το 10% της συνολικής παραγωγής.

Στο εξωτερικό συνεργαζόμαστε κυρίως με μεγάλες

αλυσίδες σούπερ μάρκετ (Aldi, Lidl, Migros κ.λπ.). Η φρά-

ουλα μπορεί να είναι μια προσοδοφόρα καλλιέργεια, όμως

απαιτεί μια πολύ καλή οργάνωση εμπορίου τοπικά. Η ποι-

ότητα της ελληνικής φράουλας είναι πολύ υψηλή και κατά

την γνώμη μου είναι καλύτερη ακόμα και από την ισπα-

νική. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Έχουμε δουλέψει σκληρά για

το προϊόν. Από την αρχή δεν είδαμε την καλλιέργεια τόσο

εκτατικά όσο ποιοτικά», υπογραμμίζει ο κ. Αρβανίτης.

«Tips» για μια επιτυχημένη καλλιέργεια Τι απαιτείται όμως για να πάει καλά η καλλιέργεια της

φράουλας σε μια περιοχή; «Εκτός από την οργάνωση του

εμπορίου που αναφέραμε πριν, θα πρέπει να υπάρχουν

παραγωγοί με πολύ καλό επίπεδο αντιληπτικής ικανότη-

τας. Αυτό το τονίζω, διότι η φράουλα αποτελεί μια ιδιαί-

τερα απαιτητική καλλιέργεια ως προς την θρέψη και την

φυτοπροστασία της. Η φυτοπροστασία μάλιστα, συνδέεται

άμεσα με τα υπολείμματα σε φυτοφάρμακα. Είναι άλλωστε

γνωστό, ότι υπάρχει ζήτημα με την φράουλα όσον αφορά

στα υπολείμματα φυτοφαρμάκων και στο παρελθόν έχει

κατηγορηθεί γι’ αυτό. Όσον αφορά στην οργάνωση του

τοπικού εμπορίου, θα πρέπει να σταθούμε ακόμα λίγο δι-

λεςΕπεξηγηματικός ως προς την καλλιέργεια της φράουλας,

διαφωτιστικός ως προς τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμέ-

νου προϊόντος αλλά και αισιόδοξος ως προς τη φετινή χρο-

νιά, ήταν σε δηλώσεις τους στο περιοδικό ο γεωπόνος της

εταιρείας «Geoplant AEΕΓΕ» η οποία εδρεύει στη Βάρδα

του Νομού Ηλείας, κ. Θεόδωρος Αρβανίτης. «Η παραγω-

γή μέχρι αυτή τη στιγμή πάει πολύ καλά. Αναμένουμε και

φέτος να επιτευχθούν οι 5 τόνοι/στρέμμα. Βέβαια, φέτος,

είχαμε την ιδιαιτερότητα ότι ήρθε λίγο πιο πρώιμα η καλ-

λιέργεια. Είχαμε δηλαδή περισσότερες ποσότητες καρπού

τον Ιανουάριο από ό,τι περιμέναμε. Η ετήσια μέση τιμή εί-

ναι γύρω στα 1,30 ευρώ/κιλό», μας λέει ο κ. Αρβανίτης. Και

προσθέτει: «Φέτος η τιμή επηρεάζεται από τα προβλήμα-

τα, λόγω κακών καιρικών συνθηκών, στην παραγωγή των

Ισπανών (οι μεγαλύτεροι ανταγωνιστές μας στην Ευρώπη).

Στην περιοχή του Δήμου Βουπρασίας στην Ηλέια, καλλιερ-

γούνται περίπου 6.000 στρέμματα που αποτελούν το 90%

της παραγωγής της Ελλάδας ενώ οι Ισπανοί ανταγωνιστές

μας ξεπερνούν τα 100.000 στρέμματα. Οι αγορές στις οποί-

ες κάνουμε εξαγωγές είναι κυρίως η Ρωσία και οι χώρες

της Κεντρικής Ευρώπης (Γερμανία, Ελβετία, Αγγλία κ.α).

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι εξαιτίας του προβλήματος

που προέκυψε φέτος στην Ισπανία, οι τιμές που έδινε η κε-

ντρική Ευρώπη, επειδή υπήρχε έλλειψη σε φράουλα, ήταν

πολύ υψηλότερες σε σχέση με πέρσι».

Ανταγωνισμός Μιλώντας μαζί του, δεν θα μπορούσαμε να αναφερθού-

με και στο θέμα του ανταγωνισμού. Ως γνωστόν η χώρα

μας και στο θέμα της φράουλας θα πρέπει να διανύσει

μεγάλο δρόμο προκειμένου να ανταγωνιστεί χώρες όπως

η Ισπανία. Και όταν λέμε να ανταγωνιστεί, δεν εννοούμε

σε καμία περίπτωση την καλλιέργεια σε στρέμματα αφού

«Στο λογαριασμό» θα φανεί αν η χρονιά θα είναι καλή για

τη φράουλα

«Δυνατός παίκτης» αποδεικνύεται τα τελευταία χρόνια η

Τουρκία και ειδικά στις εξαγωγές προς τη Ρωσία



ότι ο κόσμος θα πρέπει να γνωρίζει ότι το συγκεκριμένο

προϊόν δεν μπορεί να χάσει για παράδειγμα, μισή ημέρα

σε άσκοπα ταξίδια έως ότου φτάσει στον προορισμό του.

Παράλληλα, χρειάζονται υποδομές. Η περιοχή μας έχει το

πλεονέκτημα ότι υπάρχει σε κοντινή απόσταση το λιμάνι

της Πάτρας, όπου από εκεί εξάγουμε την φράουλα στην

υπόλοιπη Ευρώπη.

Τέλος, απαιτείται χρήμα. Για παράδειγμα, τα πάγια έξο-

δα (εξοπλισμός με τον οποίο κάποιος μπορεί να ξεκινήσει

και τον διατηρεί για 5 χρόνια) στοιχίζουν 4.500 ευρώ στο

στρέμμα, ενώ το κόστος της καλλιέργειας σε ετήσια βάση

μπορεί να φτάσει τα 5.000 ευρώ το στρέμμα», υπογραμμί-

ζει ο γεωπόνος της «Geoplant».

Ολοκληρώνοντας, ο κ. Αρβανίτης μας πληροφορεί

ότι «Όσον αφορά στις ποικιλίες, θα πρέπει να πούμε ότι η

επικρατέστερη είναι η «Καμαρόσα» και ακολουθεί η «Κα-

τόνγκα» με μικρότερο ποσοστό. Στην περιοχή του Δήμου

Βουπρασίας (Βάρδα, Μανωλάδα, Νησίον, Καπελέτο, Νεά-

πολη, Κουρτέσι, Καλυβάκια και Αετοράχη) περίπου 70 πα-

ραγωγοί ασχολούνται με την καλλιέργεια».

Διάψευση προσδοκιών Σε μια προσπάθεια να πάρουμε ακόμα περισσότερες

απόψεις για το τι μέλλει γενέσθαι στη φετινή χρονιά, το

περιοδικό «Γεωργία - Κτηνοτροφία» επικοινώνησε και με

άλλους παραγωγούς στην ευρύτερη περιοχή, καταγράφο-

ντας τις απόψεις τους. «Δεν μπορούμε αυτή την χρονική

στιγμή να πούμε κάτι ως προς την πορεία του προϊόντος.

Ολοκληρωμένη εικόνα θα έχουμε τον Ιούνιο. Η ποιότητα

της φράουλας εξαρτάται από την κάθε περίπτωση. Όσοι

ασχολούνται σοβαρά με την καλλιέργεια έχουν και καλή

ποιότητα προϊόντος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο παρα-

γωγός κ. Κωσταντίνος Ηλιόπουλος από το Δήμο Τραγανού

Ηλείας.

Από την πλευρά του, ο κ. Φώτης Κυριαζής, πρόεδρος

του Αγροτικού Συνεταιρισμού Φρούτων και Λαχανικών «Η

Υρμίνη» στη Νέα Μανωλάδα, συμπληρώνει: «Στην αρχή

είχαμε σχηματίσει την εντύπωση ότι θα πηγαίναμε πολύ

καλά φέτος αλλά τελικά οι πολλές βροχές… πήγαν πίσω τα

φυτά με αποτέλεσμα να «βγει» ο Φεβρουάριος και ο Μάρ-

τιος χωρίς φράουλες. Όσον αφορά στις τιμές σε σχέση με

πέρσι μέχρι στιγμής είναι χαμηλότερες κατά 0,30 λεπτά.

Σχετικά με τον ανταγωνισμό, θα πρέπει να πούμε ότι είναι

έντονος. Εκτός από τη στρεμματική διαφορά μας με αντα-

γωνίστριες χώρες όπως η Ισπανία και το Μαρόκο θα πρέπει

να επισημάνουμε ότι για παράδειγμα οι Ισπανοί πωλούν

πολύ χαμηλά αφού έχουν πιο χαμηλά κοστολόγια».

Δυό λόγια για τη φράουλαΗ φράουλα, γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων ως χα-

μαικέρασος (κεράσι του εδάφους), καλλιεργείται σε πολλά

μέρη του κόσμου για τον εύγευστο καρπό της, καθώς και

για τα μεταποιημένα προϊόντα, τις μαρμελάδες, ζελέδες

και άλλα. Επίσης, η φράουλα χρησιμοποιείται στη ζαχα-

ροπλαστική προκειμένου να διακοσμηθούν τούρτες ή να

παρασκευαστούν άλλα γλυκίσματα. Ο καρπός της είναι

πλούσιος σε άρωμα, γεύση και βιταμίνη C.

Η φράουλα είναι πολυετές, έρπον κυρίως αλλά και

αναρριχώμενο ποώδες φυτό με τριχωτά σύνθετα φύλλα

που αποτελούνται από 3 φυλλάρια που τα περιθώριά τους

είναι πριονωτά. Τα άνθη της είναι λευκά, μονογενή ή και

ερμαφρόδιτα και φύονται σε μικρές ταξιανθίες που ξεκι-

νούν από τις μασχάλες των φύλλων. Όσο ο χρόνος περνάει

οι ρίζες του φυτού γίνονται ξυλώδεις και αναπτύσσονται

παραφυάδες που ριζώνουν αναπτύσσοντας νέα φυτά. Ο

καρπός της φράουλας είναι σύνθετος και αποτελείται από

μια ανθοδόχη που έχει στην επιφάνειά της πολλά μικρά

σπέρματα.

Γενικά, είναι φυτό των ψυχρών περιοχών, απαντάται

όμως σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη της γης, διότι

διαθέτει πολύ μεγάλη γενετική ποικιλομορφία που της επι-

τρέπει να εγκλιματίζεται σε ποικίλα περιβάλλοντα.

Η φράουλα στην Ελλάδα καλλιεργείται από πολύ πα-

λαιά ως υπαίθρια πολυετής καλλιέργεια, ενώ τα τελευταία

χρόνια ως μονοετής ή διετής καλλιέργεια. Εκτάσεις φράου-

λας υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Η συνολική

έκταση κυμαίνεται περί τα 7.000 στρέμματα. Αρκετά από

αυτά καλύπτονται (τούνελ ή θερμοκήπια) για παραγωγή

πρώιμων ή εκτός εποχής καρπών. Η συνολική παραγωγή

ανά έτος κυμαίνεται περί τους 15.000 τόνους. Η Ελλάδα

είναι ελλιπής σε φράουλες, κάποιες ποσότητες εισάγονται

από την Ισπανία και άλλες χώρες. Το κύριο πρόβλημα επέ-

κτασης της φράουλας είναι το υψηλό κόστος εγκατάστα-

σης της φυτείας και της συγκομιδής των καρπών. Επίσης, η

μεγάλη ευπάθεια των καρπών στις μετασυλλεκτικές μετα-

χειρίσεις και στις ασθένειες αποτελούν περιοριστικό παρά-

γοντα επέκτασης της καλλιέργειας.

Παραγωγή φράουλας (σε χιλιάδες τόνους)

στις κυριότερες παραγωγικές χώρες της Ευρώπης

(πηγή: Eurostat)

Χώρα 2002 2004 2006 2008

Βέλγιο 40 44 40 -

Βουλγαρία 16 11 9 9

Γερμανία 105 119 173 145

Ελλάδα 8 13 12 22

Ισπανία 279 335 333 267

Γαλλία 52 53 51 43

Ιταλία 151 168 131 413

Κ. Χώρες 35 36 39 42

Αυστρία 15 18 14 19

Πολωνία 153 186 194 201

Ρουμανία 17 14 21 21

Σλοβακία 0,4 0,9 0,6 0,7

Φινλανδία 12 10 10 11

Σουηδία 10 11 12 12

Ην. Βασίλειο 38 52 66 -


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η αντιμετώπιση του φυλλορύκτη της τομάτας (Tuta absoluta)Κ.Ν. Γιαννοπολίτης* Γεωπόνος, ΑγροΤύπος

Η λήψη προληπτικών μέτρων που θα καθυστερήσουν την έναρξη των προσβολών και η στενή πα-ρακολούθηση του εντόμου και της καλλιέργειας ώστε να γίνει έγκαιρα η λήψη των απαραίτητων μέτρων καταπολέμησης αποτελούν τη βάση για την επιτυχή αντιμετώπιση του φυλλορύκτη. Για τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, η βιολογική καταπολέμηση, σε συνδυασμό με μαζική παγίδευση ή και χρήση εκλεκτικών εντομοκτόνων, μπορούν να δώσουν τη λύση. Για τις υπαίθριες όμως καλ-λιέργειες, τόσο της επιτραπέζιας όσο και της βιομηχανικής τομάτας, για τις οποίες ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος, η αντιμετώπιση θα βασισθεί κυρίως στη χημική καταπολέμηση και θα χρειασθεί μεγαλύτερη ετοιμότητα των καλλιεργητών.

Πρόκειται για ένα μικρολεπιδόπτερο που ήλθε πρόσφα-

τα στην Ευρώπη από τη Νότια Αμερική, πρωτοεμφανίσθη-

κε στην Ελλάδα την άνοιξη του 2009 (βλέπε «Γ-Κ» 5/2009,

σελ. 31-34) και εξαπλώθηκε ταχύτατα σ’ ολόκληρη τη

χώρα. Την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο αναμένονται

σοβαρές ζημιές σε περιοχές της χώρας μας όπου καλλιερ-

γείται η τομάτα, αφού δεν πάρθηκε κανένα σοβαρό μέτρο

περιορισμού της εξάπλωσής του. Η ανησυχία των καλλιερ-

γητών είναι εύλογη, αλλά όχι ο πανικός! Εμείς με τα ειδικά

άρθρα στο περιοδικό και με τα σχετικά βίντεο στο διαδί-

κτυο (agrotypos.gr) αποβλέπουμε ακριβώς στη στήριξη

που χρειάζεται ο καλλιεργητής για να ξεπεράσει και αυτό

το εμπόδιο.

Ο εχθρός αυτός είναι επικίνδυνος γιατί η προνύμφη του

(μια πολύ μικρή κάμπια) ανοίγει χαρακτηριστικές στοές

στα φύλλα της τομάτας, μελιτζάνας, πιπεριάς και πατάτας

και μπορεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να κατα-

στρέψει ιδιαίτερα την καλλιέργεια τομάτας στην οποία

εκτός από τα φύλλα προσβάλλει και τους βλαστούς (βλα-

στορύκτης) αλλά και τους καρπούς.

Η αντιμετώπιση του εχθρού αυτού είναι δύσκολη γιατί

το έντομο, με ευνοϊκές θερμοκρασίες, πολλαπλασιάζεται

ταχύτατα και στο μεγαλύτερο διάστημα του βιολογικού

του κύκλου βρίσκεται προστατευμένο μέσα στις στοές στα

φυτά ή μέσα στο έδαφος. Για την επιτυχή αντιμετώπισή

του έχει μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα:

1. Να παρθούν προληπτικά μέτρα που θα καθυστερήσουν

την εμφάνισή του και την έναρξη των προσβολών στην

καλλιέργεια τομάτας. Έναρξη προσβολής από νωρίς

(μέσα στις πρώτες 30-40 ημέρες από τη φύτευση) οδη-

γεί συνήθως σε αποτυχία της καλλιέργειας ενώ έναρξη

της προσβολής αργότερα δίνει περιθώρια αντιμετώπι-

σης και περιορισμού της ζημιάς.

2. Να υπάρχει στενή παρακολούθηση του πληθυσμού του

εντόμου και της καλλιέργειας ώστε να παρθούν έγκαιρα

τα αναγκαία μέτρα, πριν το έντομο εγκατασταθεί στην

καλλιέργεια (μέσα στις στοές κ.λπ.) οπότε αποκτά αντο-

χή στα διαθέσιμα μέσα καταπολέμησης.

Προληπτικά μέτρα για καθυστέρηση της έναρξης προσβολής

Το έντομο θα φθάσει στην καλλιέργεια με έναν ή περισσό-

τερους από τους εξής τρόπους:

Με τη φύτευση ήδη προσβεβλημένων σποροφύτων το-

μάτας

Από τα υπολείμματα προηγούμενης προσβεβλημένης

–

–

* Στη σύνταξη του παρόντος άρθρου πολύτιμη ήταν η συμβολή των γεωπόνων κκ. Αντώνη Παρασκευόπουλου (Κυπαρισία), Μανώ-λη Ροδιτάκη (Ηράκλειο) και Δημήτρη Χαραντώνη (Σκύδρα) με τα σημαντικά στοιχεία που έθεσαν στη διάθεσή μας.



καλλιέργειας τομάτας που έμειναν στο χωράφι

Από σολανώδη ζιζάνια που έχουν ήδη αναπτυχθεί στην

περιοχή της καλλιέργειας, ιδιαίτερα αγριοντοματιές και

τάτουλες, τα οποία έχουν πιθανότατα ήδη προσβληθεί

Από γειτονικές προσβεβλημένες καλλιέργειες τομάτας,

μελιτζάνας, πιπεριάς ή πατάτας.

Ενώ είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποια στιγμή το έντομο

θα φανεί, με τη λήψη μέτρων όπως¨

Χρήση υγιών (πιστοποιημένων) σποροφύτων

Καταστροφή των υπολειμμάτων της προηγούμενης

καλλιέργειας και των ζιζανίων (με αναστροφή του εδά-

φους και παράχωμα ή με καύση)

Αποφυγή φύτευσης μιας νέας καλλιέργειας τομάτας κο-

ντά σε ήδη προσβλημένες καλλιέργειες τομάτας, μελι-

τζάνας, πιπεριάς και πατάτας,

η εμφάνιση του εχθρού σίγουρα θα καθυστερήσει και απο-

φεύγεται η έναρξη των προσβολών από τα πρώτα στάδια

ανάπτυξης της καλλιέργειας.

Στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες μπορεί να παρθεί ένα

ακόμα σημαντικό προληπτικό μέτρο που θα καθυστερήσει

–

–

–

–

–

Τα πρώτα συμπτώματα της προσβολής είναι στα φύλλα, όπου η προνύμφη τρώει το εσωτερικό δημιουργώντας χαρακτηριστικές στοές. Αργότερα προσβάλλονται και οι βλαστοί με στοές κυρίως στα σημεία πρόσφυσης των φύλλων, καθώς και οι καρποί ενώ είναι ακόμα άγουροι.

Το τέλειο άτομο (αριστερά) είναι ένα μικρολεπιδόπτερο. Η προνύμφη (δεξιά) είναι μικρή και μοιάζει με εκείνη της φθοριμαίας της πατάτας, από την οποία διακρίνεται με τις δύο μαύρες κηλίδες που φέρει πίσω από την κεφαλή της.



ή και θα εμποδίσει εντελώς την είσοδο του εντόμου στο

θερμοκήπιο. Είναι η τοποθέτηση στα ανοίγματα (πλευρικά

και οροφής) ενός εντομοστεγούς δικτυού (τύπος 16x10)

καθώς και η δημιουργία ενός προθαλάμου με δύο πόρτες

στην είσοδο.

Παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου αλλά και της καλλιέργειας

Η παρακολούθηση του εντόμου στην περιοχή της καλλι-

έργειας είναι δυνατή με τη χρήση ειδικών παγίδων που

διατίθενται στην αγορά. Συνιστώνται οι παγίδες φερομό-

νης, είτε τύπου Δέλτα (κολλητικές) είτε τύπου Nερού, στις

οποίες τοποθετείται κάψουλα με την ειδική φερομόνη για

την Tuta absoluta. Οι παγίδες αυτές προσελκύουν και συλ-

λαμβάνουν τα αρσενικά τέλεια άτομα και έτσι με τακτικό

έλεγχο των συλλήψεων έχει κανείς μια καλή εικόνα των

πτήσεων και της πυκνότητας του εντόμου στην περιοχή.

Ανάλογα με τις συλλήψεις προγραμματίζεται η έναρξη της

καταπολέμησης καθώς και η συνέχισή της.

Παράλληλα με την παρακολούθηση του πληθυσμού

μέσω των παγίδων, πρέπει να γίνεται και στενή παρακο-

λούθηση της καλλιέργειας για πιθανή εμφάνιση των πρώ-

των προσβολών που συνήθως ξεκινάνε από τα φύλλα και

μάλιστα τα κατώτερα, πιο ώριμα φύλλα των φυτών. Με τη

διαπίστωση των πρώτων κηλίδων προσβολής, η έναρξη

της καταπολέμησης πρέπει να είναι άμεση.

Τα πρώτα προσβεβλημένα φύλλα ή καρποί που θα βρε-

θούν καλό είναι να συλλέγονται και να καταστρέφονται, να

μην αφήνονται δηλαδή να πολλαπλασιάσουν το έντομο.

Εφαρμογή μέτρων καταπολέμησης

Σε θερμοκηπιακές καλλιέργειεςΓια τη βιολογική καταπολέμηση του φυλλορύκτη της

τομάτας διατίθενται στην αγορά δύο ωφέλιμα, το Mac-

rolophus caliginosus και το Nesidiocoris tenuis, τα οποία

καταστρέφουν τα αυγά και τις νεαρές προνύμφες του φυλ-

λορύκτη. Τα ωφέλιμα αυτά, όταν εισαχθούν στο θερμοκή-

πιο έγκαιρα (συνήθως την 4η και 5η εβδομάδα από τη φύ-

τευση) ελέγχουν ικανοποιητικά τον εχθρό. Για μεγαλύτερη

διασφάλιση, αν υπάρχουν υποψίες πρώιμης προσβολής,

σε καλλιέργειες βιολογικής παραγωγής μπορεί να προη-

γηθεί ένας ψεκασμός με εντομοκτόνο σκεύασμα του Ba-

cillus thuringiensis (Bactospeine WG, Bathurin 16000 WP)

το οποίο είναι αποτελεσματικό στις νεαρές προνύμφες του

φυλλορύκτη πριν αυτές εισέλθουν στις στοές. Ανάλογα με

τη σοβαρότητα του προβλήματος, η χρήση του εντομο-

κτόνου μπορεί να χρειαστεί να γίνει και μετά την εισαγωγή

των ωφελίμων.

Σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες ολοκληρωμένης παρα-

Ο τάτουλας (αριστερά) και η αγριοντοματιά ή στύφνος (δεξιά), δύο πολύ κοινά ζιζάνια στα οποία μπορεί να αναπτυχθεί και να πολλαπλασιασθεί ο φυλλορύκτης και στη συνέχεια να προσβάλει τα φυτά της τομάτας.

Διάφοροι τύποι παγίδων φερομόνης (αριστερά τύπου Δέλτα, κέντρο και δεξιά τύπου Νερού) που διατίθενται για την παρακολούθηση ή και τη μαζική παγίδευση του φυλλορύκτη.



γωγής, η χρήση των ωφελίμων μπορεί να συνδυασθεί με

εφαρμογή και άλλων εγκεκριμένων εντομοκτόνων αλλά

στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητη η συμβουλή ειδι-

κού γεωπόνου ώστε το εντομοκτόνο που θα χρησιμοποιη-

θεί να είναι συμβατό με τη βιολογική καταπολέμηση (εκλε-

κτικό στα ωφέλιμα).

Σημαντική μείωση του πληθυσμού του φυλλορύκτη

μέσα στο θερμοκήπιο, και επομένως και του κινδύνου ζη-

μιάς, μπορεί επίσης να επιτευχθεί με τη μαζική παγίδευση

του εντόμου χρησιμοποιώντας τις διαθέσιμες παγίδες φε-

ρομόνης που αναφέρθηκαν παραπάνω. Για το σκοπό αυτό

τοποθετούνται μέσα στο θερμοκήπιο 2-5 παγίδες ανά

στρέμμα ανάλογα με τον τύπο της παγίδας. Οι παγίδες θα

πρέπει να κατανέμονται ομοιόμορφα στους διαδρόμους

και ανάμεσα στις γραμμές φύτευσης, σε σημεία με καλή

ορατότητα, με ελάχιστη απόσταση μεταξύ τους 15-20 μέ-

τρα. Τοποθετούνται μερικές στο έδαφος ή στο υπόστρωμα

και μερικές πάνω σε τελάρα σε ύψος μέχρι 40 εκατοστά.

Η αλλαγή της φερομόνης να γίνεται κάθε 4-6 εβδομάδες

(μην πιάνετε την κάψουλα φερομόνης με το χέρι). Καλό εί-

ναι επίσης να τοποθετούνται μερικές παγίδες και στον κο-

ντινό περιβάλλοντα χώρο του θερμοκηπίου.

Σε συμβατικές θερμοκηπιακές καλλιέργειες, η καταπο-

λέμηση θα βασισθεί στα διαθέσιμα εγκεκριμένα εντομο-

κτόνα, η χρήση των οποίων πρέπει να αρχίσει έγκαιρα με

την πρώτη διαπίστωση της παρουσίας του εντόμου στο

θερμοκήπιο και να επαναλαμβάνεται σε διαστήματα 7-10

ημερών κατά την κρίσιμη περίοδο που είναι αναγκαίο να

αποφευχθεί προσβολή της καλλιέργειας. Περισσότερες λε-

πτομέρειες για τη χρήση των εντομοκτόνων αναφέρονται

παρακάτω για τις υπαίθριες καλλιέργειες και ισχύουν και

στην περίπτωση της χημικής καταπολέμησης στο θερμο-

κήπιο.

Υπαίθριες καλλιέργειες επιτραπέζιας και βιομηχανικής τομάτας

Οι καλλιέργειες αυτές είναι πολύ περισσότερο εκτεθει-

μένες στις προσβολές από το φυλλορύκτη και επιπλέον

οι εναλλακτικές μέθοδοι της βιολογικής καταπολέμησης

και της μαζικής παγίδευσης, που χρησιμοποιούνται στο

θερμοκήπιο, δεν δίνουν ικανοποιητικό αποτέλεσμα σε

ανοιχτούς χώρους, Έτσι, για τις καλλιέργειες αυτές ο καλλι-

εργητής είναι υποχρεωμένος να βασισθεί σχεδόν αποκλει-

στικά στη χρήση των εγκεκριμένων εντομοκτόνων. Εδώ

έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία η λήψη των προληπτικών

μέτρων που αναφέρθηκαν και επιπλέον η παρακολούθηση

των πτήσεων του εντόμου (με φερομονικές παγίδες) αλλά

και της καλλιέργειας για πιθανή εμφάνιση προσβολών εί-

ναι αναγκαίο να γίνεται με μεγάλη σχολαστικότητα. Ο καλ-

λιεργητής θα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα για την άμεση

έναρξη των ψεκασμών με τα συνιστώμενα εντομοκτόνα,

μόλις διαπιστωθεί η παρουσία του εντόμου.

Τα διαθέσιμα εντομοκτόνα (βλέπε παρακάτω) δίνουν

ικανοποιητικό αποτέλεσμα κυρίως στο στάδιο των νεα-

ρών προνυμφών, σύντομα μετά την εκκόλαψη των αυγών.

Γι’ αυτό έχει σημασία ο πρώτος ψεκασμός να γίνει σύντο-

μα μετά την εμφάνιση του εντόμου και την έναρξη των

ωοτοκιών. Στη συνέχεια, δεδομένου ότι ο φυλλορύκτης

σχηματίζει πολλές αλλεπάλληλες γενεές και δίνει επανα-

λαμβανόμενες ωοτοκίες, είναι αναγκαία η επανάληψη του

ψεκασμού σε μεσοδιαστήματα 7-10 ημερών (ανάλογα με

το εντομοκτόνο) για όσο διάστημα υπάρχει σοβαρός κίν-

δυνος προσβολών. Θυμίζουμε ότι πρωταρχικός στόχος

του καλλιεργητή είναι να αποφύγει ιδιαίτερα τις πρώιμες

προσβολές που μπορεί να καταστρέψουν ολοσχερώς την

καλλιέργεια.

Αξίζει να τονισθεί ότι ο φυλλορύκτης αναπτύσσει σχε-

τικά εύκολα ανθεκτικότητα στα εντομοκτόνα, γι’ αυτό συ-

νιστάται να γίνεται εναλλαγή του εντομοκτόνου με άλλο

διαφορετικής ομάδας (με διαφορετικό τρόπο δράσης). Το

ίδιο εντομοκτόνο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται περισσό-

τερο από δύο φορές μέσα σε μια καλλιεργητική περίοδο.

Για τον ίδιο, αλλά και πολλούς άλλους λόγους, δεν πρέπει

να χρησιμοποιούνται τα εντομοκτόνα σε δόσεις μεγαλύτε-

ρες από τις συνιστώμενες. Επιπλέον θα πρέπει να τηρείται

με αυστηρότητα το προβλεπόμενο μεσοδιάστημα μεταξύ

ψεκασμού και συγκομιδής και γενικά να τηρούνται οι προ-

φυλάξεις που αναγράφονται στην ετικέτα του εντομοκτό-

νου.

Συμπληρωματικά μέτρα στις υπαίθριες καλλιέργειες,

που μπορούν να περιορίσουν την εξάπλωση του φυλλο-

ρύκτη, είναι τα εξής:

Απομάκρυνση και καταστροφή προσβεβλημένων καρ-•

Τα δύο ωφέλιμα, Nesidiocoris (αριστερά)

και Macrolophus (δεξιά) που διατίθενται

για τη βιολογική καταπολέμηση

του φυλλορύκτη.

Με την τοποθέτηση εντομοστεγούς δικτυού στα ανοίγματα εξαερισμού (πλευρικά παρά-θυρα και οροφής) μπορεί να μειωθεί σημαντικά η είσοδος του εχθρού στο θερμοκήπιο ακόμα και όταν υπάρχει σε πυκνούς πληθυσμούς στο εξωτερικό.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑπών και φύλλων με ασφαλή φυτοϋγειονομική μέθοδο.

Το ίδιο ισχύει για τους χώρους συγκέντρωσης και συ-

σκευασίας της τομάτας.

Καταστροφή των αυτοφυών ξενιστών (ζιζανίων) με

ασφαλή φυτοϋγειονομική μέθοδο.

Αξιοποίηση των φυσικών εχθρών της περιοχής (δηλαδή

των Nesiodiocoris tenuis και Macrolophus caliginosus),

αποφεύγοντας τη χρήση μη εκλεκτικών, τοξικών εντο-

μοκτόνων.

Τα εγκεκριμένα εντομοκτόνα

Έγκριση120 ημερών για χρήση στην τομάτα εναντίον του

φυλλορύκτη έχουν τα παρακάτω εννέα εντομοκτόνα.

Συγκεκριμένα, για καλλιέργειες τομάτας τόσο στο ύπαι-

θρο όσο και στο θερμοκήπιο μπορούν να χρησιμοποιη-

θούν τα εξής 7 εντομοκτόνα:

Pyrinex 25 CS (δ.ο. chlorpyrifos) της εταιρίας Άλφα Γε-

ωργικά Εφόδια ΑΕΒΕ, το οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό

κάλυψης του φυλλώματος κατά την περίοδο εμφάνισης

των εντόμων και με δόση 400 κ.εκ. σκευ./στρ. Ο όγκος

του ψεκαστικού υγρού είναι 50-80 λίτρα ανά στρέμμα.

O μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 και η τελευταία

επέμβαση θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 20 ημέρες

από τη συγκομιδή.

Steward 30 WG (δ.ο. indoxacarb) της εταιρίας Ντυ Ποντ

Ελλάς ΑΕ, το οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό κάλυψης

του φυλλώματος κατά την περίοδο έναρξης της προ-

σβολής και με δόση 10-12,5 γρ. σκευ./στρέμμα. Ο όγκος

του ψεκαστικού υγρού είναι 50-100 λίτρα ανά στρέμμα,

ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 με μεσοδιάστη-

μα 10-14 ημέρες και η τελευταία επέμβαση θα πρέπει να

απέχει τουλάχιστον 1 ημέρα από τη συγκομιδή.

Laser 480 SC (δ.ο. spinosad) της εταιρίας Ελάνκο Ελλάς

ΑΕΒΕ, το οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό κάλυψης του

φυλλώματος κατά την περίοδο έναρξης της προσβολής

και με δόση 20-25 κ.εκ. σκευ./100 λίτρα νερό. Ο όγκος

του ψεκαστικού υγρού είναι 50-100 λίτρα ανά στρέμμα,

ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 με μεσοδιάστη-

μα 10 ημέρες και η τελευταία επέμβαση θα πρέπει να

απέχει τουλάχιστον 3 ημέρες από τη συγκομιδή.

Zoro 1,8 EW (δ.ο. abamectin) της εταιρίας Cheminova

AS (υπεύθυνος επικοινωνίας Γ. Γαλένος), το οποίο εφαρ-

μόζεται με ψεκασμό κάλυψης του φυλλώματος κατά

την περίοδο έναρξης της προσβολής και με δόση 50-

100 κ.εκ. σκευ./100 λίτρα νερό. Ο όγκος του ψεκαστικού

υγρού είναι 50-100 λίτρα ανά στρέμμα για υπαίθρια καλ-

λιέργεια και 50-200 λίτρα ανά στρέμμα για καλλιέργεια

θερμοκηπίου. Ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2

με μεσοδιάστημα 7 ημέρες και η τελευταία επέμβαση

θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 7 ημέρες από τη συ-

γκομιδή.

Abamectin – Φάρμα Χημ 1,8 EC (δ.ο. abamectin) της

εταιρίας Φαρμα Χημ ΑΒΕΕ, το οποίο εφαρμόζεται με

ψεκασμό κάλυψης του φυλλώματος κατά την περίο-

δο έναρξης της προσβολής και με δόση 50-100 κ.εκ.

•

•

•

•

•

•

•

σκευ./100 λίτρα νερό. Ο όγκος του ψεκαστικού υγρού εί-

ναι 50-100 λίτρα ανά στρέμμα για υπαίθρια καλλιέργεια

και 50-200 λίτρα ανά στρέμμα για καλλιέργεια θερμοκη-

πίου. Ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 με μεσοδι-

άστημα 7 ημέρες και η τελευταία επέμβαση θα πρέπει

να απέχει τουλάχιστον 7 ημέρες από τη συγκομιδή.

Bactospeine WG (δ.ο. bacillus thuringiensis subsp.

kurstaki) της εταιρίας Χελλαφάρμ ΑΕ, το οποίο εφαρ-

μόζεται με ψεκασμό κάλυψης του φυλλώματος προλη-

πτικά (όταν ο πληθυσμός είναι ακόμα χαμηλός) κατά τη

διάρκεια της ανθοφορίας (πριν την καρπόδεση) και με

δόση 75-150 γρ. σκευ./100 λίτρα νερό. Ο όγκος του ψε-

καστικού υγρού είναι 65-100 λίτρα ανά στρέμμα και ο

μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 με μεσοδιάστημα

7-10 ημέρες.

Bathurin 16000 WP (δ.ο. bacillus thuringiensis var.

kurstaki) της εταιρίας Άλφα Γεωργικά Εφόδια ΑΕΒΕ, το

οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό κάλυψης του φυλλώ-

ματος κατά την περίοδο εμφάνισης των προνυμφών και

με δόση 80-100 γρ. σκευ./100 λίτρα νερό. Ο όγκος του

ψεκαστικού υγρού είναι 50-100 λίτρα ανά στρέμμα και ο

μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 με μεσοδιάστημα

7-10 ημέρες.

Για καλλιέργειες μόνο στο θερμοκήπιο μπορούν επι-

πλέον να χρησιμοποιηθούν και τα εξής δύο εντομοκτόνα:

Belt 24 WG (δ.ο. fl ubendiamide) της εταιρίας Bayer

Ελλάς ΑΒΕΕ, το οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό κάλυ-

ψης του φυλλώματος κατά την περίοδο έναρξης της

προσβολής και με δόση 25 κ.εκ. σκευ./100 λίτρα νερό.

Ο όγκος του ψεκαστικού υγρού είναι 50-200 λίτρα ανά

στρέμμα, ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 και η

τελευταία επέμβαση θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 3

ημέρες από τη συγκομιδή.

Alverde 24 SC (δ.ο. metafl umizone) της εταιρίας BASF

Ελλάς ΑΒΕΕ, το οποίο εφαρμόζεται με ψεκασμό κάλυ-

ψης του φυλλώματος κατά την περίοδο έναρξης της

προσβολής και με δόση 100 κ.εκ. σκευ./100 λίτρα νερό.

Ο όγκος του ψεκαστικού υγρού είναι 100 λίτρα ανά

στρέμμα, ο μέγιστος αριθμός εφαρμογών είναι 2 και η

τελευταία επέμβαση θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον 3

ημέρες από τη συγκομιδή.

•

•

•

•



Αξιολόγηση της ικανότητας του εντόμουκαλόκορη για πρόκληση ζημιάς στην ελιά Διονύσιος Περδίκης1, Νικόλαος Γαραντωνάκης1, Παύλος Κίτσης1, Αθανάσιος Γιατρόπουλος1,

Αντώνιος Παρασκευόπουλος2 και Σταύρος Παναγάκης3

1Εργαστήριο Γεωργικής Ζωολογίας και Εντομολογίας, Γεωπονικό Πανεπ. Αθηνών, Ιερά Οδός 75, 118 55 Αθήνα, [email protected]Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Τριφυλίας, Ελ. Βενιζέλου 29, 245 00 Κυπαρισσία3Εργαστήριο Οικολογίας και Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιερά Οδός 75, 118 55 Αθήνα

Το έντομο καλόκορη (Closterotomus (Calocoris) trivialis, Hemiptera: Miridae) είναι ευρέως διαδεδομένο

στους ελαιώνες της χώρας μας και έχει αναφερθεί ότι οι νύμφες και τα ενήλικα μπορούν να μειώσουν

την καρπόδεση στην ελιά. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται αποτελέσματα μελέτης κατά την οποία

βλαστοί ελιάς επί των δένδρων εγκλείστηκαν σε υφασμάτινους κλωβούς εντός των οποίων έγινε ει-

σαγωγή του εντόμου σε διάφορες ημερομηνίες ώστε να εξετασθεί η δυνατότητα πρόκλησης ζημιάς

σε σχέση με το στάδιο ανάπτυξης της αταξιανθίας. Διαπιστώθηκε ότι προκλήθηκε σημαντική μείωση

στην καρπόδεση όταν η εισαγωγή του εντόμου έγινε στα αρχικά έως ενδιάμεσα στάδια ανάπτυξης

των ταξιανθιών και όχι όταν η εισαγωγή έγινε σε ταξιανθίες που είχαν πλήρως αναπτυχθεί (λίγο πριν ή

στην έναρξη του ανοίγματος των ανθέων). Έτσι, στις συνθήκες πληθυσμιακής πυκνότητας και μεθοδο-

λογίας που χρησιμοποιήθηκαν στη συγκεκριμένη μελέτη, το C. trivialis φαίνεται ότι μπορεί να προκα-

λέσει ζημία, το ύψος της οποίας εξαρτάται σαφώς από το στάδιο ανάπτυξης της ανθοταξίας της ελιάς.

Επομένως, σε περιπτώσεις που σημαντικοί πληθυσμοί του εντόμου καταγράφονται με δειγματοληψία

επί των ελαιοδένδρων στα ευαίσθητα στάδια ανάπτυξης των ταξιανθιών υπάρχει κίνδυνος ζημίας και

μπορεί να κριθεί αναγκαία η διενέργεια ψεκασμού.

Εισαγωγή

Η καλλιέργεια της ελιάς έχει σχετικά μικρό αριθμό κύριων

αλλά αρκετούς δευτερεύοντες ζωικούς εχθρούς. Ωστόσο

κάποιοι από τους δευτερεύοντες εχθρούς μπορεί κατά πε-

ριοχές και περιστασιακά να προκαλέσουν σημαντικά προ-

βλήματα χωρίς να λαμβάνονται μέτρα αντιμετώπισης. Από

την άλλη πλευρά, τέτοιοι δευτερεύοντες εχθροί μπορεί σε

ορισμένες περιοχές, λόγω πιθανών ίσως προσβολών προη-

γούμενων ετών, να αντιμετωπίζονται «προληπτικά», ουσια-

στικά χωρίς να υπάρχει λόγος. Στα πλαίσια της ολοκληρω-

μένης διαχείρισης θα πρέπει να γνωρίζουμε εάν χρειάζεται

να επέμβουμε και πότε ώστε να αποφύγουμε οικονομική

ζημία στην παραγωγή, να προστατεύσουμε την ωφέλιμη

πανίδα, και τελικά να επιτύχουμε μείωση του κόστους πα-

ραγωγής.

Το Closterotomus (Calocoris) trivialis (Hemiptera: Miri-

dae) (κν. καλόκορη της ελιάς) χαρακτηρίζεται ως δευτε-

ρεύων ζωικός εχθρός της ελιάς (Εικ. 1 & 2). Το ενήλικο έχει

σχήμα ατρακτοειδές και χρώμα κιτρινοπράσινο με μήκος

σώματος 7-8 mm. Διακρίνονται δύο μικρές μαύρες, σχεδόν

κυκλικές κηλίδες περί το μέσο του προνώτου και από μία

σε κάθε οπίσθια γωνία του. Οι νύμφες του (ατελές στάδιο)

έχουν πράσινο χρώμα.

Το έντομο αυτό απαντάται συχνά σε ελαιώνες όσο και

σε εσπεριδοειδή στη Μεσογειακή λεκάνη.

Στη Σικελία της Ιταλίας συμπληρώνει μια γενιά το έτος

στα εσπεριδοειδή. Στο τέλος της άνοιξης εναποθέτει τα ωά

του σε τομές του ξύλου των δένδρων. Διαχειμάζει στο στά-

διο του ωού. Στο τέλος του χειμώνα με αρχές της άνοιξης

τα ωά εκκολάπτονται και οι νεαρές νύμφες μετακινούνται

από τα δέντρα στα αυτοφυή φυτά που αναπτύσσονται

κάτω από την κόμη των δέντρων. Στα κύρια αυτοφυή φυτά

ξενιστές του συμπεριλαμβάνονται οι τσουκνίδες (Urtica

spp., Urticaceae) και το περδικούλι (Parietaria offi cinalis,

Urticaceae). Οι νύμφες τρέφονται από τα νεαρή βλάστηση

και από τα άνθη αυτών των φυτών. Αργότερα οι νύμφες

και τα ενήλικα μετακινούνται στα δέντρα και αρχίζουν να

τρέφονται από την νεαρή βλάστηση (φύλλα, νεαρούς βλα-

στούς, άνθη). Η ζημιά αυτή μπορεί να οδηγήσει τελικώς σε

ανθόπτωση (5).

Το C. trivialis είναι πολύ κοινό σε ελαιώνες σε πολλές πε-

ριοχές της Ελλάδας. Έχει μια γενιά το έτος και οι νύμφες 2ης

και 3ης ηλικίας απαντώνται κυρίως στο τέλος Φεβρουαρί-

ου στην Κεντρική Ελλάδα (6). Στο Νομό Χανίων νύμφες του

εντόμου καταγράφηκαν από το τέλος Ιανουαρίου σε αυ-

τοφυή φυτά. Γενικά, η πυκνότητα του πληθυσμού του συ-

γκεκριμένου εχθρού ήταν υψηλότερη στα αυτοφυή φυτά



σε σύγκριση με τα ελαιόδεντρα. Τα κύρια αυτοφυή φυτά

ξενιστές του ήταν το σκαρολάχανο (Mercurialis annua,

Euphorbiaceae) και η τσουκνίδα (Urtica sp., Urticaceae)

(1).

Το C. trivialis έχει αναφερθεί ότι μπορεί να προκαλέσει

οφθαλμόπτωση και ανθόπτωση στην ελιά, που μπορεί να

οδηγήσουν σε μείωση της καρποφορίας (7). Έχει θεωρηθεί

ως υπεύθυνο για σημαντική μείωση στην παραγωγή των

ελαιοδένδρων σε περιοχές της χώρας μας όπως στη Δυτι-

κή Πελοπόννησο, Κ. Ελλάδα, Κρήτη και στην Κέρκυρα (1,

2, 3, 4).

Το αντικείμενο της εργασίας αυτής ήταν να μελετηθεί

η ικανότητα του C. trivialis για πρόκληση ζημίας σε σχέση

με το ύψος του πληθυσμού του και κυρίως με το στάδιο

ανάπτυξης των ανθέων των ελαιοδέντρων.

Υλικά και μέθοδοι

Η εργασία πραγματοποιήθηκε σε ελαιώνα ποικιλίας Κορω-

νέικη στην περιοχή της Πύλου.

Στελέχη με ανθοταξίες εγκλείστηκαν επί των δένδρων

σε υφασμάτινους κλωβούς (διαμέτρου 25 cm και μήκους

70 cm).

Το 2007 έγινε εισαγωγή 3 ή 6 ενηλίκων του C. trivialis

ανά κλωβό στις 29 Μαρτίου, όταν η ταξιανθία είχε ολοκλη-

ρώσει την ανάπτυξή της (λίγο πριν το άνοιγμα των ανθέ-

ων). Οι επαναλήψεις που χρησιμοποιήθηκαν ήταν 11. Στις

23 Μαΐου, μετά την καρπόδεση, ο αριθμός των καρπών επί

των κλάδων καταμετρήθηκε σε κάθε κλωβό.

Το 2008, η εισαγωγή των εντόμων πραγματοποιήθη-

κε στις 7 Μαρτίου, 27 Μαρτίου και 18 Απριλίου. Κατά την

πρώτη ημερομηνία, οι ανθοταξίες είχαν μόλις αρχίσει να

αναπτύσσονται, την δεύτερη ημερομηνία ο ανθικός άξο-

Εικόνες 1 και 2: Νύμφη (επάνω) και ενήλικο (κάτω) του Closterotomus (Calocoris) trivialis.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑνας ήταν αρκετά (όχι πλήρως) αναπτυγμένος (στάδιο μού-

ρου), ενώ κατά την τελευταία ημερομηνία η άνθηση είχε

ξεκινήσει σε ποσοστό 20%.

Στις 7 Μαρτίου, εισήχθησαν 8 νύμφες από το C. trivialis

και στις επόμενες ημερομηνίες 8 ενήλικα του C. trivialis ανά

κλωβό. Η πυκνότητα των εντόμων που χρησιμοποιήθηκαν

ήταν παρόμοια με το ανώτατο επίπεδο της πυκνότητας του

εντόμου όπως είχε καταγραφεί από προκαταρκτικές δειγ-

ματοληψίες το 2006 και 2007 στα ελαιόδενδρα. Χρησιμο-

ποιήθηκαν 6 επαναλήψεις. Ο αριθμός των καρπών επί των

κλάδων στον κάθε κλωβό καταμετρήθηκε στις 12 Ιουνίου

2008.

Κάθε επανάληψη (ένας κλωβός) από κάθε μεταχείριση

και ένας κλωβός χωρίς έντομα (μάρτυρας), τοποθετούνταν

σε κλαδιά που εκφύονταν από ένα (κοινό) κλάδο. Κάθε

ομάδα κλωβών ετοποθετείτο σε διαφορετικά δένδρα σε

ύψος 1-1,5 m από το έδαφος, με διαφορετικό προσανατο-

λισμό.

Αποτελέσματα

Το 2007, η επίδραση της μεταχείρισης (παρουσία εντόμων

ή όχι) δεν ήταν σημαντική στον αριθμό των καρπών που

τελικά αναπτύχθηκαν επί των κλάδων.

Το 2008 (Ιστόγραμμα 1), βρέθηκε σημαντική μείωση

στον αριθμό των καρπών στους κλωβούς που είχαν το-

ποθετηθεί τα άτομα του C. trivialis στις 7 Μαρτίου και 27

Μαρτίου, σε σχέση με τον μάρτυρα (αριθμός καρπών στον

μάρτυρα κ.μ.ό. 112 και 83, ενώ στην επέμβαση 0 και 10,

αντίστοιχα). Ωστόσο, δεν βρέθηκε σημαντική επίδραση

στις περιπτώσεις όπου τα έντομα εγκλείστηκαν στις 18

Απριλίου 2008. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο συνολικός

αριθμός των ανθοφόρων οφθαλμών, ανθέων και καρπών

που καταγράφηκαν σε κάθε κλωβό δεν διέφερε σημαντικά

μεταξύ των επεμβάσεων και του μάρτυρα σε κάθε ημερο-

μηνία, εκτός από την τελευταία όπου ήταν μεγαλύτερος

στους κλωβούς των επεμβάσεων (εγκλεισμός εντόμων).

Συζήτηση – Συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα φανερώνουν ότι το C. trivialis είναι ικανό

να προκαλέσει ζημιά (μείωση του αριθμού των καρπών)

στα ελαιόδεντρα, προφανώς λόγω της ανθόπτωσης που

προκαλεί. Η ζημιά αυτή μπορεί να είναι σημαντική και το

ύψος της εξαρτάται άμεσα από το φαινολογικό στάδιο

ανάπτυξης της ανθοταξίας καθώς είναι μεγαλύτερο στα

πρώιμα και ενδιάμεσα στάδια ανάπτυξής της. Ωστόσο,

περαιτέρω μελέτη θα πρέπει να διεξαχθεί λαμβάνοντας

υπόψη ότι στην παρούσα εργασία τα έντομα εγκλείονταν

σε κλωβούς με στελέχη ελιάς και δεν είχαν πρόσβαση σε

αυτοφυή φυτά και αυτό μπορεί να αύξανε την ζημιογόνο

δράση τους, θα μπορούσε όμως και να την περιόριζε, κα-

θώς η περίοδος επιβίωσής τους εντός των κλωβών ήταν

αρκετά σύντομη (περίπου 20 ημέρες).

Επομένως, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης αντιμε-

τώπισης του C. trivialis, θα πρέπει να γίνεται εκτίμηση του

πληθυσμού του με δειγματοληψίες (κτυπήματα κλάδων για

κατάρριψη, συλλογή και καταμέτρηση των εντόμων) που

θα πρέπει να διεξάγονται σε τακτά διαστήματα κατά τα ευ-

αίσθητα αρχικά και ενδιάμεσα στάδια ανάπτυξης των αν-

θοταξιών. Εάν σε αυτές τις δειγματοληψίες καταγράφονται

σημαντικοί πληθυσμοί του εντόμου επί των ελαιοδένδρων

υπάρχει κίνδυνος ζημίας και μπορεί να κριθεί αναγκαία η

διενέργεια ψεκασμού.

Ευχαριστίες. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται προς τον

κ. Π. Τσεκούρα για την ευγενική παραχώρηση του ελαιώνα

για την πραγματοποίηση της μελέτης αυτής. Οι φωτογρα-

φίες στο άρθρο αυτό είναι πρωτότυπες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γερακάκη, Κ.Π., Καλαϊτζάκη Α.Π., Βαρίκου Κ.Ν. & Β.Ζ. Αλεξανδράκης, 2007. Το Calocoris trivialis Costa (Hemiptera: Miridae) σε ελαιώνες του νομού Χανίων. Πρακτικά 12ου Πανελλήνιου Εντομολογικού Συνεδρίου, Λάρνακα, Κύπρος, 13-16 Νοεμβρίου 2007, σελ. 64-66.

2. Γιαμβριάς, Χ. 1998. Γεωργική Εντομολογία. Εντομολογικοί Εχθροί Εληάς. Εκδόσεις Α. Σταμούλης, Αθήνα.

3. Πελεκάσης, Κ.Ε.Δ. 1984. Μαθήματα Γεωργικής Εντομολογίας, Β’ Τόμος, Ειδική Εντομολογία. Έκδοση Ανωτ. Γεωπονικής Σχολής Αθηνών.

4. Τζανακάκης, Μ.Ε. 1980. Μαθήματα Εφαρμοσμένης Εντομολογίας. 2 Ειδικό Μέρος. Θεσσαλονίκη.

5. Barbagallo, S. 1970. Contributo alla conoscenza del Calocoris (Closter-otomus) trivialis (Costa) (Rhynchota-Heteroptera, Miridae). Entomo-logica (Bari) 6: 1-104.

6. Drosopoulos, S. 1993. Is the bug Calocoris trivialis a real pest of olives?. International Journal of Pest Management 39: 317-320.

7. Monaco, R. 1975. Dangerous reappearing of Calocoris tivialis Costa on olive-trees in Apulia. Informatore Fitopatologico 9: 5-7.

Ιστόγραμμα 1. Μέσος αριθμός (±Τ.Σ.) των καρπών που καταγράφηκαν επί των κλάδων στις 12 Ιουνίου του 2008, σε κάθε κλωβό όπου είχαν εγκλειστεί 8 νύμφες ή ενήλικα του C. trivialis σε διαφορετικές ημερομηνίες (στάδια ανάπτυξης των ανθοταξιών της ελιάς) το 2008.



Περιγραφή και αξιολόγηση δύο εγχώριωνποικιλιών κερασιάς, «Βασιλειάδη» και «Λεμονίδη»Ιωάννης Α. Χατζηχαρίσης και Κωνσταντίνος Α. Καζαντζής

ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων

Δύο νέες ποικιλίες κερασιάς, οι οποίες επισημάνθηκαν στην περιοχή Ροδοχωρίου Νάουσας, καλ-λιεργούνται τα τελευταία χρόνια στους Νομούς Ημαθίας και Πέλλας και επιτυγχάνουν καλές τιμές στην αγορά. Οι ποικιλίες έχουν εγκατασταθεί στις συλλογές αξιολόγησης ποικιλιών κερασιάς του Ινστιτούτου Φυλλοβόλων Δένδρων και περιγραφή τους μαζί με αποτελέσματα της αξιολόγησης παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό.

Οι δύο ποικιλίες κερασιάς που περιγράφονται παρακά-

τω, έχουν επισημανθεί σε οπωρώνες της αγροτικής περι-

οχής Ροδοχωρίου Νάουσας, που ήταν φυτεμένοι με την

ποικιλία Τραγανά Εδέσσης, από τους καλλιεργητές αυτών.

Η ποικιλία Βασιλειάδη από τον Βασιλειάδη Παναγιώτη και

η ποικιλία Λεμονίδη από τον Λεμονίδη Ιωάννη.

Οι καλλιεργητές αυτών διαπίστωσαν τη διαφορά των

χαρακτηριστικών τους, όταν τα δένδρα εισήλθαν στην πα-

ραγωγή. Εντυπωσιάστηκαν από το μέγεθος του καρπού,

τις εμβολίασαν σε σπορόφυτα αγριοκερασιάς και τις καλ-

λιέργησαν για εμπορικούς σκοπούς.

Το Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων τις εγκατέστησε

σε συλλογή αξιολόγησης, τις μελέτησε και τις σύγκρινε με

άλλες γνωστές ποικιλίες.

Από την καταγραφή και μελέτη των μακροσκοπικών

χαρακτηριστικών που εμφάνισαν και τη σύγκριση αυτών

με τα χαρακτηριστικά των άλλων ποικιλιών, διαπιστώθη-

κε ότι παρουσιάζουν χαρακτηριστικά ποικιλίας. Η ποικιλία

Βασιλειάδη πρέπει να προήλθε από σπορόφυτο αγνώστων

γονέων, ενώ η ποικιλία Λεμονίδη πρέπει να ήταν άγνωστη

ποικιλία, η οποία φυτεύτηκε από λάθος που έγινε στο πολ-

λαπλασιαστικό υλικό.

Οι εν λόγω ποικιλίες διαδόθηκαν και σε άλλους παρα-

γωγούς από τους καλλιεργητές αυτών.

Περιγραφή, καταγραφή χαρακτηριστικών και μετρή-

σεις αριθμητικών στοιχείων των ποικιλιών, όπως προέκυ-

ψαν από ετήσιες παρατηρήσεις των δένδρων μέχρι την

ηλικία των δέκα ετών, δίδεται παρακάτω.

Η ποικιλία «Βασιλειάδη»

Γενικά: Κόκκινη, ημιτραγανή ποικιλία, μεσοόψιμης εποχής

ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού.

Καταγωγή και εξάπλωση: Επισημάνθηκε στην περιοχή

Ροδοχωρίου Νάουσας του Νομού Ημαθίας, σε οπωρώνα

του ιδιώτη Βασιλειάδη Παναγιώτη.

Το Ι.Φ.Δ. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγη-

σης το 1999. Καλλιεργείται κυρίως στο Νομό Ημαθίας και

τελευταία άρχισε να εξαπλώνεται και στο Νομό Πέλλας.

Διαμορφώνει ικανοποιητικές τιμές στις αγορές.

Δένδρο: Μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, με πυκνή έως

μέτριας πυκνότητας κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέν-

δρου είναι ζωηρή έως πολύ ζωηρή. Οι αποδόσεις του είναι

πολύ μεγάλες και σταθερές. Παρουσιάζει πολύ μεγάλη ευ-

αισθησία στους ανοιξιάτικους παγετούς.

Φύλλο: Ελλειπτικού σχήματος, πολύ μεγάλου μεγέθους,

με οδόντωση διπλά πριονωτή. Το χρώμα του ελάσματος

στην επάνω επιφάνεια είναι σκούρο πράσινο και η επιφά-

νεια θαμπή. Η σχέση μήκους προς πλάτος του ελάσματος

είναι χαμηλή. Ο μίσχος έχει μικρό μήκος και είναι παχύς.

Οι νεκτάριοι αδένες είναι συνήθως δύο, έχουν σχήμα

νεφροειδές, εμφανίζουν ενδιάμεσο χρωματισμό με ανθο-

κυανίνη και εκπτύσονται πάνω στον μίσχο.

Η σχέση μήκους μίσχου προς μήκος ελάσματος είναι

χαμηλή.

Η φυλλόπτωση το Φθινόπωρο είναι πρώιμη.

Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μα-

ΐου τα οποία εκφύονται σε όλο το μήκος των βλαστών. Η

πυκνότητα των καρποφόρων οργάνων επί των βλαστών

είναι μεγάλη.

Η έκπτυξη των ετήσιων βλαστών γίνεται συνήθως σε

όλο το μήκος των διετών.

Ο αριθμός των ανθοφόρων οφθαλμών ανά καρποφόρο

όργανο είναι μικρός και από κάθε οφθαλμό εκπτύσονται

τρία με τέσσερα άνθη. Το σχήμα των ανθοφόρων οφθαλ-

μών είναι κωνικό έως ωοειδές.

Άνθος: Τα άνθη έχουν πέταλα καρδιόσχημα, έλοβα, με-

γάλου μεγέθους και ο ύπερος είναι μεγαλύτερος ή ίσος με

τους στήμονες. Η άνθηση είναι μεσοόψιμη, ανθίζει 4 ημέ-

ρες μετά από την B. Burlat και 3 ημέρες νωρίτερα από την

Τραγανά Εδέσσης.

Η ποικιλία είναι αυτοασυμβίβαστη και χρειάζεται

σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης είναι κανονι-

κά, από σχετικά πειράματα του Ι.Φ.Δ. ανέρχονται κατά μέσο



όρο, στο 30% του αριθμού των ανθέων, στις περιοχές όπου

βρίσκονται οι πειραματικοί του Ι.Φ.Δ.

Καρπός: Σχήματος νεφροειδούς, χρώματος επιδερμίδας

μαονιού, πολύ μεγάλου μεγέθους.

Η επιδερμίδα του φέρει ευδιάκριτα στίγματα, μεγάλου

μεγέθους και πυκνά. Η κοιλιακή ραφή είναι ευδιάκριτη,

πιεσμένη, με χρωματισμό σκουρότερο της επιδερμίδας.

Το ακροκάρπιο είναι κοίλο, βρίσκεται προς το μέρος της

κοιλίας και εμφανίζει φελλώδη ιστό μεγάλου μεγέθους στο

άκρο.

Η σάρκα του είναι ημιτραγανή, ροζ χρώματος, με υπό-

γλυκη γεύση και καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε

χυμό είναι υψηλή και το χρώμα αυτού πορφυρό. Παραμέ-

νει αρκετή έως μέτρια ποσότητα σάρκας στον πυρήνα.

Ο ποδίσκος του καρπού έχει μέσο μήκος, η δύναμη

απόσπασής του από τον καρπό, αλλά και από το καρπο-

φόρο όργανο, είναι ισχυρή και παρουσιάζει λίγα βράκτια

φύλλα, συνήθως ένα.

Ωριμάζει στα τέλη Μαΐου, 8 ημέρες μετά από την B.

Burlat και 11 ημέρες πριν από την Τραγανά Εδέσσης.

Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στο σχίσιμο. Όταν

σχίζει, σχίζει στα πλάγια του καρπού συνήθως.

Πυρήνας: Σχήματος ωοειδούς, μικρού προς μέσου μεγέ-

θους. Το άκρο του είναι αιχμηρό, μικρό και η ραφή σχημα-

τίζει τριπλή τρόπιδα. Η σχέση βάρους πυρήνα προς καρπού

και μεγέθους πυρήνα

προς καρπού είναι πολύ

μεγάλη. Η σύμφυσή του

με τη σάρκα είναι ισχυ-

ρή προς ενδιάμεση.

Επικονιαστές: Δεν έχουν γίνει σχετικά πειράματα στο

Ι.Φ.Δ. Παρατηρήθηκε όμως ότι όπου συγκαλλιεργείται με

τις ποικιλίες Τραγανά Εδέσσης, Μπακιρτζέϊκα, Ferrovia και

Germersdorfer στη χώρα μας, δεν παρουσίασε προβλήμα-

τα γονιμοποίησης.

Συμπεράσματα: Παραγωγική ποικιλία, με σταθερές κατ’

έτος αποδόσεις που μπορούν να φτάσουν και τα 150 kgr

ανά δένδρο. Ο καρπός της είναι πολύ μεγάλου μεγέθους,

με καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, υστερεί όμως σε τραγα-

νότητα. Ενδείκνυται η καλλιέργειά της στις όψιμες ορεινές

περιοχές, λαμβάνοντας υπόψη την ευαισθησία της στους

ανοιξιάτικους παγετούς.

Η ποικιλία «Λεμονίδη»

Συνώνυμα: Λέμον.

Γενικά: Κόκκινη, ημιτραγανή ποικιλία, όψιμης εποχής ωρί-

μανσης, με πάρα πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού.

Καταγωγή και εξάπλωση: Επισημάνθηκε στην περιοχή

Ροδοχωρίου Νάουσας του Νομού Ημαθίας, σε οπωρώνα

του ιδιώτη Λεμονίδη Ιωάννη.

Γράφημα 1. Περίοδος ανθοφορίας των ποικιλιών Βασιλειάδη και Λεμονίδη.

Γράφημα 2. Περίοδος ωρίμανσης του καρπού των ποικιλιών Βασιλειάδη και Λεμονίδη.

Γράφημα 3. Περίοδος φθινοπωρινής φυλλόπτωσης των ποικιλιών Βασιλειάδη και Λεμονίδη.



Πίνακας 1. Συγκριτικά αριθμητικά στοιχεία των ποικιλιών

Συγκριτικά στοιχεία «Βασιλειάδη» «Λεμονίδη»

Δένδρο

Τύπος κανονικός κανονικός

Ζωηρότητα βλάστησης πολύ ζωηρό ζωηρό

Σχήμα ορθόκλαδο ορθόκλαδο

Παραγωγικότητα (kg / δένδρο) 110 25

Καρποφόρα όργανα

Τύπος μπουκέτα Μαΐου μπουκέτα Μαΐου

Κατανομή στους βλαστούς σε όλο το μήκος σε όλο το μήκος

Πυκνότητα πυκνή αραιή

Αριθμός ανθοφόρων οφθαλμών / σπερ 1-3 1-2

Φύλλο

Σχήμα ελάσματος ελλειπτικό ελλειπτικό

Μέγεθος ελάσματος πολύ μεγάλο μεγάλο

Μέσο μήκος ελάσματος (cm) 15,6 14,5

Μέσο πλάτος ελάσματος (cm) 6,99 6,75

Αναλογία μήκους ελάσματος / πλάτος 1/0,45 1/0,47

Μέσο μήκος μίσχου (cm) 3,34 3,92

Μέσο πάχος μίσχου (cm) 0,20 0,16

Αναλογία μήκος μίσχου / μήκος ελάσματος 1/4,67 1/3,70

Συνήθης αριθμός νεκτάριων αδένων 2 4-6

Άνθος

Αριθμός ανθέων / ανθοφόρο οφθαλμό 3-4 2

Σχήμα πετάλλων καρδιόσχημο ριπιδοειδές

Ύπερος σε σχέση με στήμονες μεγαλύτερος ή ίσος μικρότερος ή ίσος

Καρπός

Σχήμα καρπού νεφροειδής νεφροειδής

Μέσο μήκος καρπού (mm) 22,5 26,6

Μέσο πλάτος καρπού (mm) 26,95 27,95

Μέσο πάχος καρπού (mm) 21,7 24,0

Μέγεθος καρπού πολύ μεγάλο πάρα πολύ μεγάλο

Μέσο βάρος καρπού (gr) 9,0 11,3

Χρώμα επιδερμίδας μαονιού μαονιού

Τραγανότητα σάρκας ενδιάμεση ενδιάμεση

Σάκχαρα 17,3 18,7

Οξέα 11,0 14,3

Αναλογία οξέων / σακχάρων 1/1,6 1/1,3

Μέσο μήκος ποδίσκου (cm) 4,2 4,0

Πυρήνας

Σχήμα πυρήνα ωοειδές ωοειδές

Μέσο μήκος πυρήνα (mm) 9,8 11,7

Μέσο πλάτος πυρήνα (mm) 8,9 9,0

Μέσο πάχος πυρήνα (mm) 7,3 7,75

Μέγεθος πυρήνα μικρό μεγάλο

Μέσο βάρος πυρήνα (gr) 0,39 0,52

Σχέση βάρους πυρήνα / καρπού 1/23,1 1/21,7

Σχέση μεγέθους πυρήνα / καρπού 1/20,7 1/21,9


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑΤο Ι.Φ.Δ. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγη-

σης το 1996. Καλλιεργείται κυρίως στο Νομό Ημαθίας και

στο Νομό Πέλλας. Διαμορφώνει πολύ ικανοποιητικές τιμές

στις εγχώριες αγορές, λόγω του μεγέθους της.

Δένδρο: Μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, με πυκνή κόμη.

Η ετήσια βλάστηση του δένδρου είναι ζωηρή. Οι αποδό-

σεις του είναι μικρές έως πολύ μικρές και ασταθείς κατ’

έτος.

Φύλλο: Ελλειπτικού σχήματος, μεγάλου μεγέθους, με

οδόντωση διπλά πριονωτή. Το χρώμα του ελάσματος

στην επάνω επιφάνεια είναι μέσο πράσινο και η επιφάνεια

στιλπνή. Η σχέση μήκους προς πλάτος του ελάσματος εί-

ναι χαμηλή. Ο μίσχος έχει μικρό μήκος και μέτριο πάχος.

Οι νεκτάριοι αδένες είναι συνήθως τέσσερις έως έξι, έχουν

σχήμα νεφροειδές, εμφανίζουν έντονο χρωματισμό με αν-

θοκυανίνη και εκπτύσονται πάνω στο μίσχο και στην άκρη

του ελάσματος.

Η σχέση μήκους μίσχου προς μήκος ελάσματος είναι

χαμηλή. Η φυλλόπτωση το Φθινόπωρο είναι πρώιμη.

Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μα-

ΐου τα οποία εκφύονται σε όλο το μήκος των βλαστών. Η

πυκνότητα των καρποφόρων οργάνων επί των βλαστών

είναι μικρή. Η έκπτυξη των ετήσιων βλαστών γίνεται συνή-

θως στην κορυφή των διετών.

Ο αριθμός των ανθοφόρων οφθαλμών ανά καρποφόρο

όργανο είναι μικρός και από κάθε οφθαλμό εκπτύσονται

δύο συνήθως άνθη. Το σχήμα των ανθοφόρων οφθαλμών

είναι κωνικό έως ωοειδές.

Άνθος: Τα άνθη έχουν πέταλα ριπιδοειδή, έλοβα, μεγάλου

μεγέθους και ο ύπερος είναι μικρότερος ή ίσος με τους

στήμονες. Η άνθηση είναι μεσοόψιμη, ανθίζει 4 ημέρες

μετά από την B. Burlat και 3 ημέρες νωρίτερα από την Τρα-

γανά Εδέσσης.

Η ποικιλία είναι αυτοασυμβίβαστη και χρειάζεται

σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης είναι πάρα

πολύ μικρά, από σχετικά πειράματα του Ι.Φ.Δ. ανέρχονται

κατά μέσο όρο, μόνο στο 2% του αριθμού των ανθέων,

στις περιοχές όπου βρίσκονται οι πειραματικοί του Ι.Φ.Δ.,

ίσως λόγω έλλειψης κατάλληλων επικονιαστών.

Καρπός: Σχήματος νεφροειδούς, χρώματος επιδερμίδας

μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους.

Η επιδερμίδα του φέρει ευδιάκριτα στίγματα, μικρού

μεγέθους και πυκνά. Η κοιλιακή ραφή είναι ευδιάκριτη,

πιεσμένη, με χρωματισμό σκουρότερο της επιδερμίδας.

Το ακροκάρπιο είναι πιεσμένο, βρίσκεται στο μέσον του

καρπού και εμφανίζει φελλώδη ιστό μέσου μεγέθους στο

άκρο.

Η σάρκα του είναι ημιτραγανή, σκούρου κόκκινου χρώ-

ματος, με πλούσια, ενδιάμεση έως γλυκιά γεύση και καλή

γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι υψηλή και το

χρώμα αυτού σκούρο κόκκινο. Παραμένει αρκετή ποσότη-

τα σάρκας στον πυρήνα.

Ο ποδίσκος του καρπού έχει μικρό προς μέσο μήκος,

η δύναμη απόσπασής του από τον καρπό, αλλά και από

το καρποφόρο όργανο, είναι ισχυρή και δεν παρουσιάζει

βράκτια φύλλα.

Ωριμάζει στις αρχές Ιουνίου, στο μέσο του διαστήματος

μεταξύ της B. Burlat και της Τραγανά Εδέσσης. Παρουσιάζει

ευαισθησία στο σχίσιμο και στη μονίλια (Monilinia laxa).

Πυρήνας: Σχήματος ωοειδούς, μεγάλου μεγέθους. Το

άκρο του είναι πιεσμένο και η ραφή σχηματίζει διπλή τρό-

πιδα. Η σχέση βάρους πυρήνα προς καρπού και μεγέθους

πυρήνα προς καρπού είναι πολύ μεγάλη. Η σύμφυσή του

με τη σάρκα είναι ισχυρή.

Επικονιαστές: Δεν

έχουν γίνει σχετικά

πειράματα στο Ι.Φ.Δ.

Παρατηρήθηκε όμως

ότι, όπου συγκαλ-

λιεργείται με τις

ποικιλίες Τραγανά

Εδέσσης, Τραγανά

Εδέσσης-Ναούσης,

Μπακιρτζέϊκα, και

Ferrovia στη χώρα μας, παρουσιάζει συμβατότητα.

Συμπεράσματα: Πρόκειται για την πλέον μεγαλόκαρπη

ποικιλία κερασιάς και ως εκ τούτου, ο καρπός της είναι

πολύ εμπορεύσιμος και διαμορφώνει υψηλές τιμές, του-

λάχιστον στην εγχώρια αγορά όπου προτιμάται το μεγάλο

μέγεθος.

Το μεγάλο της πρόβλημα είναι η παραγωγικότητά της,

η οποία είναι μικρή και πολύ ασταθής κατ’ έτος. Υπάρχουν

και χρονιές στις οποίες παρουσιάζει ακαρπία. Δεν έχει

εντοπιστεί που οφείλεται αυτό το πρόβλημα. Σίγουρα πά-

ντως δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη κατάλληλων επικο-

νιαστών.

Στις συλλογές του Ι.Φ.Δ. έδειξε όλα τα χρόνια της αξιο-

λόγησής της, τη μικρότερη παραγωγικότητά της. Το πάρα

πολύ μεγάλο μέγεθος του καρπού της, ίσως οφείλεται στις

μικρές αποδόσεις της.



Επιτραπέζια Ροδάκινα – ΝεκταρίνιαΣυνεχής η πρόκληση για ανανέωση της καλλιέργειαςμε νέες ποικιλίες

Βασίλης Κουκουργιάννης Γεωπόνος – Δενδροκόμος

Η δεκαετία που διανύουμε σηματοδοτεί μια νέα εποχή, η οποία απαιτεί αλλαγές σε βάθος. Η προ-γραμματισμένη ανανέωση και κλιμάκωση της παραγωγής με επιλεγμένες κλασικές ποικιλίες και με τις νέες σειρές ποικιλιών ροδακινιάς – νεκταρινιάς όπως οι «Royal», «Honey» κ.α. που ήδη δια-δίδονται καθώς και με υποσχόμενες νέες ποικιλίες που εμφανίζονται, όμως μετά από αξιολόγησή τους πριν την ευρεία διάδοση, είναι απαραίτητη για να είμαστε συνεχώς ανταγωνιστικοί και κα-λύτεροι στις διεθνείς αγορές.

Η ροδακινιά είναι το πιο σημαντικό οπωροφόρο της

Ελλάδας αφού είμαστε η 3η χώρα παραγωγής της Ε.Ε. (σε

επιτραπέζια ροδάκινα, νεκταρίνια και συμπύρηνα). Τα τε-

λευταία χρόνια σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στην πα-

ραγωγή με νέες ποικιλίες, σύγχρονη άρδευση, ορθολογική

λίπανση, Ολοκληρωμένη Παραγωγή, θερινά κλαδέματα,

σχήματα διαμόρφωσης αλλά και στη συσκευασία, τυπο-

ποίηση, πιστοποίηση, ιχνηλασιμότητα, οι οποίες συνέβα-

λαν στη βελτίωση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότη-

τας. Η ανανέωση στα επιτραπέζια ροδάκινα και νεκταρίνια

με νέες ποικιλίες είναι συνεχής με αποτέλεσμα να έχουμε

σημαντική βελτίωση της παραγωγής και της ποιότητας,

όμως χρονικά υστερούμε στην εισαγωγή και διάδοση

νέων ποικιλιών, σε σύγκριση με άλλες χώρες παραγωγής

της Ε.Ε. Ωστόσο, οι ποικιλίες που καλλιεργούμε είναι καλής

παραγωγής και ποιότητας, μερικές όμως είναι ξεπερασμέ-

νες εμπορικά και ποιοτικά, αφού μειονεκτούν στο κόκκινο

επίχρωμα, στο σχήμα και στην αντοχή του καρπού, που

μειώνουν την ανταγωνιστικότητα στις διεθνείς αγορές.

Με τα Ολοκληρωμένα Μεσογειακά Προγράμματα (ΜΟΠ

1987-92) έγινε σημαντική σε έκταση και ποικιλίες αναδιάρ-

θρωση της ροδακινιάς – νεκταρινιάς στην Κ.Δ. Μακεδονία,

εκριζώθηκαν ξεπερασμένες, προβληματικές ή με πλεο-

νασματική παραγωγή ποικιλίες, όπως «Elberta» – ιστορι-


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑκή ποικιλία, γνωστή ως γιαρμάς –, «Dixired», «Fairhaven»,

«Halehaven» κ.α. Σε αντικατάσταση φυτεύτηκαν προτεινό-

μενες ποικιλίες από το Υπουργείο Γεωργίας.

Στα μέσα του ’90 το ενδιαφέρον για ανανέωση συνε-

χίστηκε με στροφή σε νέες ποικιλίες, όπως «Springbelle»,

«Royal Glory», «Symphonie» για τα ροδάκινα και «Adriana»,

«Rita Star», «Big Top» για τα νεκταρίνια.

Οι ποικιλίες «Royal Glory» και «Big Top»με τη διαφορετι-

κή τυπολογία καρπού από τις κλασικές έφεραν μια αλλαγή

στα στάνταρντ ποιότητας. Πράγματι, με κόκκινο επίχρωμα

σ΄ όλη την επιφάνεια του καρπού, μέγεθος Α/ΑΑ, καλή συ-

νεκτικότητα – αντοχή και με γλυκιά γεύση διαφέρει σημα-

ντικά από τις κλασικές ποικιλίες που έχουν κιτρινοκόκκινο

επίχρωμα καρπού (το κόκκινο καλύπτει το 20-70% και πλέ-

ον της επιφάνειας, ανάλογα με την ποικιλία και περιοχή )

και ισόρροπη γεύση. Η εμπορική – ποιοτική επιτυχία της

«Royal Glory» και ειδικά της «Big Top» στις αγορές και τους

καταναλωτές είχε ως αποτέλεσμα την ευρεία διάδοσή τους

σε όλες τις χώρες παραγωγής της Ε.Ε. Μάλιστα, τα Ινστιτού-

τα έρευνας και οι ιδιώτες γενετιστές στράφηκαν στις απαι-

τήσεις της αγοράς. Έτσι, δημιουργήθηκε μια νέα γκάμα με

ποικιλίες ροδακινιάς και νεκταρινιάς με γλυκιά γεύση, επί-

χρωμα κόκκινο σ΄ όλη την επιφάνεια του καρπού, μεγάλο

μέγεθος και αντοχή. Η απόδοση της «Big Top» τα πρώτα

χρόνια δεν ικανοποίησε τους παραγωγούς για την παρα-

γωγή και την ευαισθησία της στη Μονίλια, παρότι σε άλλες

χώρες είχε πολύ καλές αποδόσεις, όμως τα μετέπειτα χρό-

νια με την εφαρμογή σωστής τεχνικής, αφήνοντας κατά το

χειμερινό κλάδεμα περισσότερα καρποφόρα όργανα, η

απόδοση βελτιώθηκε σημαντικά με συνέπεια να ανακτή-

σει την εμπιστοσύνη για διάδοση. Ωστόσο επισημαίνουμε

ότι είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία νεκταρινιάς σε όλες

της χώρες της Ε.Ε. με μεγάλη περίοδο εμπορίας.

Τέλος μια νέα τυπολογία καρπού είναι οι πλατύκαρ-

πες ή πλακέ ποικιλίες ροδακινιάς και νεκταρινιάς, οι οποί-

ες εδώ και μερικά χρόνια, από τις αρχές του 2000, έχουν

σημαντική διάδοση στην Ισπανία. Το 2008 η παραγωγή

έφθασε του 51.000 τόνους (στρέμματα 32.400) και οι εξα-

γωγές περί τους 10.000 τόνους. Οι περισσότερες ποικιλίες

τυπολογίας πλακέ είναι λευκόσαρκες με γλυκιά γεύση και

άρωμα. Στη χώρα μας οι πρώτες φυτεύσεις έγιναν την πε-

ρίοδο 2008-2009.

Αξιολόγηση ποικιλιών, επιλογή και διάδοση

Οι ποικιλίες που καλλιεργούμε είναι προέλευσης ΗΠΑ – Κα-

λιφόρνιας, Ιταλίας και Γαλλίας και κατά κανόνα προσαρμό-

ζονται και αποδίδουν στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της

χώρας μας. Ωστόσο, είναι πάντοτε απαραίτητη και χρήσι-

μη η επιβεβαίωση της επίδοσης και των χαρακτηριστικών

κάθε νέας ποικιλίας στις ζώνες παραγωγής τουλάχιστον

για 3 χρόνια, πριν αρχίσει η ευρεία διάδοση. Η αξιολόγηση

αφορά τα αγρονομικά χαρακτηριστικά – παραγωγή, τον

τρόπο βλάστησης, την εποχή ανθοφορίας, τις απαιτήσεις

σε ψύχος, αντοχή σε εχθρούς, ασθένειες, ιώσεις, καθώς και

τα εμπορικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως μέγεθος

καρπού, επίχρωμα, αντοχή, γεύση. Η αξιολόγηση γίνεται

κυρίως από Ινστιτούτα έρευνας, όταν διαθέτουν συλλογή

με νέες ποικιλίες, όμως μπορεί να γίνει και με οπωρώνες

«πιλότους» από φυτωριούχους, Ομάδες Παραγωγών (Ο.Π.)

ή με συνεργασία μεταξύ τους. Η αξιολόγηση είναι υπεύθυνη

εργασία, χρειάζεται γνώσεις, εμπειρία και χρόνο για παρα-

τηρήσεις, μετρήσεις, συγκρίσεις κ.α., τα δε αποτελέσματά

της θα πρέπει να ανακοινώνονται στους παραγωγούς με τη

διοργάνωση έκθεσης με αντιπροσωπευτικά δείγματα από

το Ινστιτούτο Δενδροκομίας, φυτωριούχους, Ο.Π. ή και άλ-

λους που διαθέτουν ποικιλίες. Για να καλυφθεί όλη η γκάμα

με πρώιμες, μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες ροδακινι-

άς – νεκταρινιάς, αλλά και ποικιλίες άλλων οπωροφόρων

(κεράσια, δαμάσκηνα, βερίκοκα) πρέπει να διοργανώνο-

νται το καλοκαίρι 2-3 εκθέσεις σε διαφορετικές περιοχές

με υπεύθυνο φορέα. Προφανώς, η πρωτοβουλία αυτή θα

αντιμετωπίσει δυσκολίες, διότι στη χώρα μας κυριαρχεί ο

ατομισμός, όμως αυτή η συλλογική προσπάθεια θα είναι

διαχρονικά ωφέλιμη για όλους και ειδικά για το δυναμικό

και εξελισσόμενο κλάδο της δενδροκομίας.

Το λευκόσαρκο ροδάκινο Alibianca (πάνω) και το νεκταρίνι Big Haven (κάτω) είναι από τις νέες ποικιλίες που διαδίδονται στην Ευρώπη.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑΟι νέες ποικιλίες είναι μια πρόκληση, ένας αγώνας δρό-

μου ταχύτητας που στοχεύει στη βελτίωση της παραγωγής,

της ποιότητας, της ανταγωνιστικότητας και του εισοδήμα-

τος των παραγωγών. Πριν λίγα χρόνια η επιλογή της ποικι-

λίας ήταν εύκολη, διότι ήταν λίγες οι ποικιλίες, οι δε διαφο-

ρές τους σημαντικές, σήμερα όμως συμβαίνει να έχουμε

αξιόλογες, καλές ποικιλίες που ωριμάζουν ακόμη και την

ίδια ημερομηνία, γεγονός που κάνει την επιλογή πιο δύ-

σκολη, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι οι προτεινόμενες

νέες ποικιλίες αναφέρονται σε καταλόγους και ιστοσελίδες

φυτωριούχων για τα πλεονεκτήματα. Η επιλογή ποικιλίας

ροδακινιάς – νεκταρινιάς είναι ένας προβληματισμός, ακό-

μη και ρίσκο όταν πρόκειται για νέα ποικιλία που δεν έχει

αξιολογηθεί σε περιοχές παραγωγής.

Η επιλογή της ποικιλίας από μόνη της δεν αρκεί για να

έχουμε επιτυχία, η εφαρμογή κατάλληλης τεχνικής είναι

αυτή που θα μας δώσει παραγωγή και ποιότητα, καθόσον

η γνώση της βλαστικής συμπεριφοράς και της καρποφο-

ρίας κάθε νέας ποικιλίας έχει καθοριστικό ρόλο στην επί-

δοσή της.

Η ανανέωση των ποικιλιών τα τελευταία χρόνια πραγ-

ματοποιείται για ροδακινοπαραγωγούς – μέλη Ο.Π. με οι-

κονομικές ενισχύσεις από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα

με προτεινόμενες ποικιλίες από την οργάνωση. Η επιλογή

όμως της ποικιλίας επαφίεται στους παραγωγούς, με συ-

νέπεια να προτιμούνται συχνά «μονοκούκι» ορισμένες

ποικιλίες με κίνδυνο δημιουργίας αιχμής στην προσφορά.

Η εφαρμογή ενός μοντέλου ανανέωσης με ποικιλίες και

εκτάσεις, σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις προοπτικές της

αγοράς, μετά από έρευνα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο

για τις Ο.Π., για την κλιμάκωση της παραγωγής – προσφο-

ράς σε όλη την εμπορική περίοδο. Έτσι, θα αποφύγουμε

αιχμές στη διάθεση και κυρίως θα έχουμε καλύτερο εισό-

δημα για όλους τους παραγωγούς. Η πραγματοποίησή του

προφανώς θα αντιμετωπίσει δυσκολίες εξαιτίας της ιδιαι-

τερότητας κάθε γεωργικής εκμετάλλευσης, τις μεταβλητές

συνθήκες της αγοράς και του ανταγωνισμού, οι οποίες

μπορούν να ξεπερασθούν με ενημέρωση, με αμοιβαιότη-

τα και συνυπευθυνότητα Ο.Π. και παραγωγού.

Η συνεχής και συνολική ενημέρωση των παραγωγών

πρέπει να βασίζεται σε στοιχεία έρευνας και στις τοπικές

εμπειρίες και συνθήκες για τις ποικιλίες, τα υποκείμενα, την

τεχνική καλλιέργειας και σε καινοτόμες δράσεις. Απλά επι-

σημαίνουμε ότι ενώ έχουμε μια πλήρη σειρά από νέες ποι-

οτικές ποικιλίες όπως «Rubirich», «Symphonie», «Summer

Lady» κ.α., διαδίδονται ακόμη ξεπερασμένες εμπορικά και

ποιοτικά ποικιλίες («June Gold», «Sun Crest», «Fayette»)

παρ΄ ότι ωριμάζουν την ίδια περίοδο με αυτές που προα-

ναφέραμε, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές ποικιλίες και

τυπολογίες καρπού στις αγορές.

Εμπορία, εξαγωγές, ποιότητα

Οι εξαγωγές ροδακίνων – νεκταρινιών τα τελευταία χρόνια

στις χώρες της Ε.Ε., όπως είναι γνωστό, είναι σε πολύ χαμη-

λά επίπεδα, ειδικά στη μεγάλη και ιστορική αγορά της Γερ-

μανίας, που στο παρελθόν και για δεκαετίες ήταν η κύρια

χώρα προορισμού των εξαγωγών μας (70%).

Η απώλεια των αγορών οφείλεται:

Στη μη έγκαιρη προσαρμογή μας στις αλλαγές εμπορίας

– Marketing.

Στην αγοραστική μείωση της δυναμικής αγοράς του

Μονάχου, που ήταν το κέντρο υποδοχής, εμπορίας και

διανομής των ροδακίνων – νεκταρινιών στην εσωτερική

αγορά της Γερμανίας και άλλων χωρών.

Οι μικροί ή μέσης δυναμικότητας φορείς – εξαγωγείς

(Ο.Π., ιδιώτες) δεν είχαν τη δυνατότητα να ικανοποιή-

σουν καθ΄ όλη την περίοδο τις απαιτήσεις της αγοράς

(ποσότητες, ποιότητα, χρόνος παράδοσης κ.α.), με απο-

τέλεσμα οι ανταγωνίστριες χώρες Ισπανία, Ιταλία και

Γαλλία να μας πάρουν σημαντικό μερίδιο από αυτές,

ειδικά η Ισπανία με έρευνα και πρόγραμμα προώθησης

των εξαγωγών της.

Την κρίσιμη περίοδο του ΄90 – των μεγάλων αλλαγών

– οι ανταγωνίστριες χώρες έκαναν αναδιάρθρωση της πα-

ραγωγής και της εμπορίας, ενώ εμείς, η χώρα μας, αντιμε-

τώπισε το πρόβλημα της διάθεσης με την εύκολη λύση της

απόσυρσης με τιμές που καθόριζε η Ε.Ε., με δικαιολογία

τη διακοπή του οδικού σιδηροδρομικού άξονα μέσω της

Γιουγκοσλαβίας εξαιτίας της εμπόλεμης κατάστασης στην

περιοχή που δυσκόλεψε την πρόσβαση των προϊόντων

μας στις χώρες της Δ. Ευρώπης. Χάσαμε πολύτιμα χρό-

νια με εσωστρέφεια και εποχικές ή ευκαιριακές λύσεις με

αποτέλεσμα η παραγωγή και η ανανέωση στα επιτραπέζια

ροδάκινα και νεκταρίνια να παραμείνει στατική για αρκετά

χρόνια με κλασικές ποικιλίες και οι εξαγωγές να σημειώ-

νουν συνεχή μείωση για τις χώρες της Δ. Ευρώπης.

Οι νέες αγορές, όπως της Ρωσίας, Πολωνίας, Ουκρανί-

ας, Τσεχίας, Ρουμανίας κ.α., από τα μέσα του ΄90 έδωσαν

διεξόδους για τις εξαγωγές των ροδακίνων – νεκταρινιών

τους. Το στοίχημα του κλάδου τα προσεχή χρόνια, στο

μέλλον, είναι η αύξηση των εξαγωγών, οι δε χώρες που

αναφέραμε είναι μονόδρομος για τη διάθεση της παραγω-

γής, η οποία τα προσεχή χρόνια αναμένεται αυξημένη. Τα

ελληνικά ροδάκινα έχουν καλή υποδοχή στις νέες αγορές

και Brand nαme το οποίο πρέπει να διατηρήσουμε και να

βελτιώσουμε. Οι δυνατότητες αύξησης των εξαγωγών εί-

ναι σημαντικές παρά τον οξύ ανταγωνισμό και την παγκό-

σμια οικονομική κρίση, αρκεί να κάνουμε πλήρη έρευνα

στις αγορές προορισμού, διασφάλιση της αποπληρωμής,

δυνατούς φορείς – εξαγωγείς με σύγχρονη υποδομή και

οργάνωση, ασφαλή-υγιεινά και ποιοτικά προϊόντα (χρώμα,

μέγεθος, αντοχή, γεύση).

Τα ροδάκινα – νεκταρίνια είναι φρούτα του καλοκαιρι-

ού, που προτιμούν οι καταναλωτές, όμως για να φθάσουν

στην κατανάλωση με καλά ποιοτικά και γευστικά χαρα-

κτηριστικά πρέπει να συλλέγονται σε κατάλληλο βαθμό

ωρίμανσης για εξαγωγή, ειδικά οι νέες ποικιλίες, οι οποίες

αποκτούν το κόκκινο επίχρωμα νωρίς, πριν τη φυσιολογι-

κή ωρίμανση.

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε στα πλαίσια του Ευρω-

παϊκού Προγράμματος ISAFRUT με 11 ποικιλίες ροδακινιάς

– νεκταρινιάς διαφορετικής τυπολογίας και γεύσης (γλυκιά,


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑισόρροπη ή υπόξινη) το 75% των καταναλωτών προτίμη-

σε τη γλυκιά γεύση και το 25% την ισόρροπη ή υπόξινη.

Στην έρευνα συμμετείχαν χώρες παραγωγής της Ε.Ε. (Γαλ-

λία, Ιταλία, Ισπανία) με ποικιλίες μέσης εποχής ωρίμανσης

(τρίτο 10ήμερο Ιουλίου), με καταναλωτές από πέντε κράτη

– μέλη της Ε.Ε. (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, Πολω-

νία). Η συγκομιδή και η συντήρηση των καρπών έγινε με

την ίδια μεθοδολογία σε όλες τις χώρες, η δε αξιολόγηση

σύμφωνα με ειδικό πρωτόκολλο πραγματοποιήθηκε στη

Γαλλία (Balandran – CTFL). Τα αντιπροσωπευτικά δείγματα

ήταν από το πανόραμα ποικιλιών κάθε χώρας: Alirosada

και Caldesi 2010 (Ιταλία), Royal Lee και Opale (Γαλλία),

Nectaperle, Sweet Cap, Mountan Gold, Nectareine,

Nectaross και Elegant Lady (Ισπανία). Όλες οι ποικιλίες εί-

χαν μέσο επίπεδο υποδοχής με καλύτερη την Royal Lee, οι

πιο εύγεστες ήταν οι Nectaperle, Sweet Cap και η Caldesi

2010, ενώ με καλύτερη εμφάνιση η Nectareine.

Συμπεράσματα

Όπως αναφέραμε, οι νέες ποικιλίες είναι μια πρόκληση για

την ανανέωση της ροδακινοκαλλιέργειας. Πράγματι, πριν

δεκαετίες έφυγαν από την παραγωγή η ιστορική ποικιλία

Elberta και άλλες σημαντικές για την εποχή ποικιλίες και τη

θέση τους πήραν άλλες νεότερες και καλύτερες.

Τα τελευταία χρόνια η επίσης ιστορική ποικιλία Red

haven, μετά 50 χρόνια μεγάλης προσφοράς, όπως και άλ-

λες σημαντικές ποικιλίες (Spring crest, June gold) με πολύ-

χρονη και επιτυχημένη διαδρομή στον κλάδο, σταμάτησε

πλέον και για αυτές το ενδιαφέρον και σε αντικατάστασή

τους προωθούνται και φυτεύονται νέες ποικιλίες που ξε-

χωρίζουν για την παραγωγή, ποιότητα και ανταγωνιστικό-

τητα.

Η δεκαετία που διανύουμε σηματοδοτεί μια νέα εποχή,

η οποία απαιτεί αλλαγές σε βάθος. Η προγραμματισμένη

ανανέωση και κλιμάκωση της παραγωγής με επιλεγμένες

κλασικές ποικιλίες, με βαρόμετρο τις νέες σειρές ποικιλιών

ροδακινιάς – νεκταρινιάς όπως «Royal», «Honey» κ.α., που

άρχισε η διάδοσή τους και με υποσχόμενες νέες ποικιλίες,

όμως μετά από αξιολόγηση, πριν την ευρεία διάδοση, για

να είμαστε συνεχώς ανταγωνιστικοί – καλύτεροι στις αγο-

ρές. Οι παραγωγοί ψάχνονται για το νέο, το καλύτερο, για

καινοτομίες, γι΄ αυτό εξάλλου η ανανέωση είναι συνεχής.

Για να έχουμε συνολική εθνική επιτυχία πρέπει η Πολιτεία,

το Υπουργείο Γεωργίας, Οικονομικών και Ανταγωνισμού

και η Περιφέρεια με τη νέα δομή, οργάνωση και ευθύνη

για την τοπική, περιφερειακή ανάπτυξη να δώσουν κίνη-

τρα - εθνικές ενισχύσεις, παράλληλα με τις Κοινοτικές για

έρευνα, καινοτόμες δράσεις, βελτιώσεις στην οργάνωση

της παραγωγής και της εμπορίας – εξαγωγής, για να πα-

ρακινήσουν τους νέους αγρότες να δραστηριοποιηθούν

δυναμικά και οργανωμένα.

Τέλος η συμμέτοχή μας σε Διεθνή Fora, εκθέσεις και

συνέδρια συμβάλλει, όπως είναι γνωστό, στην προβολή

και καταξίωσή μας στο διεθνές περιβάλλον, όμως θα είναι

εξίσου σημαντική, ωφέλιμη και χρήσιμη η διοργάνωσή

τους και στη χώρα μας, αφού η ροδακινοκαλλιέργεια είναι

σημαντικός κλάδος της δενδροκομικής μας παραγωγής

παγκόσμια.

Τα ροδάκινα Royal Time (πάνω), Royal Majestic (μέσο) και Royal Summer (κάτω), τρεις από τις ποικιλίες της σειράς Royal που διαδίδονται στην Ευρώπη.



Η άρδευση του βαμβακιούΕκτίμηση των αναγκών και ανταπόκρισηστην ελλειμματική άρδευση

Β. Κωτούλας1 και Ε. Κωτούλας2

1Γεωπόνος M.Sc, Υποψήφιος Διδάκτορας, Εργαστήριο Γεωργίας Γ.Π.Α.2Γεωπόνος, Τμηματάρχης Δ.Ε.Β. (Διεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων) Καρδίτσας.

Το βαμβάκι, λόγω της καταγωγής του από ξηρές περιοχές, δείχνει συγκριτικά με άλλα φυτά σχετική

αντοχή στην έλλειψη υγρασίας. Παρ’ όλα αυτά, η άρδευσή του αποτελεί βασικό συντελεστή της αύξη-

σης των στρεμματικών αποδόσεων. Είναι γνωστό ότι οι υδατικές ανάγκες του δεν είναι σταθερές κατά

τη διάρκεια της ανάπτυξής του, είναι ελάχιστες στο φύτρωμα, αυξάνονται κατά την έναρξη της αν-

θοφορίας, μεγιστοποιούνται κατά την πλήρη ανθοφορία και το γέμισμα των καψών, για να μειωθούν

βαθμιαία κατά τη φυσιολογική ωρίμανση. Είναι, επίσης, γνωστό ότι ο απαιτούμενος αριθμός και η συ-

χνότητα των αρδεύσεων ποικίλουν ανάλογα με το κλίμα, το έδαφος, την ακτινοβολία, την υγρασία του

αέρα κλπ. και ότι το ύψος των αρδευτικών δόσεων πρέπει να αυξάνεται προοδευτικά για να ακολουθεί

την καμπύλη των παραπάνω απαιτήσεων του φυτού σε νερό. Η εφαρμοζόμενη μέχρι τώρα πρακτική

των αρδεύσεων, όπως δείχνουν σχετικά πειράματα, δεν οδηγεί σε ιδιαίτερη αύξηση της παραγωγής

και φαίνεται ότι το βαμβάκι μπορεί να ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε συνθήκες ελλειμματικής άρδευ-

σης σε ορισμένους τύπους εδαφών, χωρίς να μειωθεί σημαντικά η απόδοσή του. Υπάρχουν επομένως

σημαντικά περιθώρια για καλύτερη αξιοποίηση του διαθέσιμου, σε αυξανόμενη ανεπάρκεια, αρδευ-

τικού νερού.

Εισαγωγικά

Ως γνωστόν το βαμβάκι είναι φυτό συνεχούς ανάπτυξης

και ως εκ τούτου η βέλτιστη εδαφική υγρασία συντηρεί μία

άριστη ισορροπία ανάμεσα στην αύξηση και την καρποφο-

ρία. Η εποχή άρδευσης, η συχνότητα των αρδεύσεων και η

ποσότητα του νερού, αποτελούν συστατικά στοιχεία της

ορθολογικής άρδευσης που αποσκοπεί στην πρωιμότητα,

την ποιότητα και το αποδεκτό ύψος παραγωγής. Με την

ορθολογική άρδευση επιδιώκεται η ανάπτυξη φυτών με

ικανοποιητικό ύψος, κανονικά μεσογονάτια διαστήματα,

άριστο δείκτη φυλλικής επιφάνειας και καλή συγκράτηση

και ανάπτυξη των αναπαραγωγικών οργάνων του φυτού

(χτένια, άνθη, κάψες).

Οι ξηροθερμικές συνθήκες που επικράτησαν τις χρονι-

ές 1989-1990, ανέδειξαν εντονότερα το πρόβλημα της μει-

ωμένης διαθεσιμότητας του νερού που άρχισε να πλήττει

την Ελλάδα (Μιχελάκης, 1992). Αποτέλεσμα της μερικής έλ-

λειψης αρδευτικού νερού και της άγνοιας των παραγωγών

στον τρόπο ορθολογικής χρήσης του, ήταν να χαθεί μέρος

της παραγωγής και του γεωργικού εισοδήματος (Μυγδά-

κος, 1994). Κατά συνέπεια το θέμα της άρδευσης πρέπει να

αντιμετωπιστεί μέσα από το πρίσμα της ανεπάρκειας ή του

υψηλού κόστους του αρδευτικού νερού. Επιβάλλεται λοι-

πόν, να επιτευχθεί μείωση των απωλειών και μεγιστοποί-

ηση της παραγωγής, ανά μονάδα εφαρμοζόμενου όγκου

νερού (Μιχελάκης, 1992).

Η επίδραση της έλλειψης του νερού στην καλλιέργεια του βαμβακιού

ΑπόδοσηΟι ανάγκες του βαμβακόφυτου σε νερό διαφέρουν

πολύ, ανάλογα με το κλίμα, τις φυσικοχημικές ιδιότητες

του εδάφους, τις συνθήκες θρέψης, το στάδιο ανάπτυξης

και την ποικιλία. Τα διάφορα μέρη του φυτού, όπως οι

ανθικές καταβολές, τα άνθη, τα φύλλα, οι βλαστοί και τα

καρύδια δείχνουν διαφορετική ευαισθησία και αντιδρούν

κατά διάφορο τρόπο στην έλλειψη ή την περίσσεια νερού

(Σιτράς, 1994), αποτελώντας χαρακτηριστικούς δείκτες της

υδατικής κατάστασης του φυτού (Σφήκας, 1988).

Η μείωση των αποδόσεων, αυξανομένου του υδατικού

ελλείμματος, οφείλεται κυρίως στη μείωση της παραγωγής

καψών, είτε λόγω μειωμένων ανθέων, είτε λόγω απόπτωσης

αυτών κυρίως όταν πραγματοποιείται έντονη υδατική κα-

ταπόνηση, κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ανάπτυ-

ξης (Grimes & Yamada, 1982; McMichael & Hesketh, 1982;

Turner et al, 1986; Gerik et al., 1996). Ο Pettigrew (2004),

διαπίστωσε μείωση των αποδόσεων κατά 25% σε ξηρική

καλλιέργεια βάμβακος, η οποία οφείλεται στην κατά 19%

μείωση του αριθμού των καψών.

Ο Falkenberg et al. (2007) διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει

σημαντική μείωση των αποδόσεων ανάμεσα στην επέμβα-

ση της πλήρους άρδευσης και αυτής που χρησιμοποιήθη-

κε το 75% της εξατμισοδιαπνοής (ΕΤc). Πάντως, υπάρχουν


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑπολλές αναφορές που συγκλίνουν στο γεγονός ότι η μείω-

ση της ποσότητας του νερού άρδευσης οδηγεί σε σχετική

μείωση των αποδόσεων (Karam et al., 2006).

Σε πειράματα που έγιναν στη ΝΑ Τουρκία βρέθηκε ότι

οι υψηλότερες αποδόσεις στο βαμβάκι σημειώθηκαν κάτω

από καθεστώς πλήρους άρδευσης (100% ΕΤ) (Yazar et al.,

2002). Οι Ertek και Kanber (2003) παρατήρησαν ότι η από-

δοση του βάμβακος και ο αριθμός των καψών, αυξήθηκαν

γραμμικά σε σχέση με την εφαρμοζόμενη ποσότητα νερού

άρδευσης. Σύμφωνα με τον Onder et al. (2009), βρέθη-

κε μείωση των αποδόσεων, κατά 13%, 27% και 53% στις

επεμβάσεις που χρησιμοποιήθηκε το 75%, 50% και 25%

της εξατμισοδιαπνοής, αντίστοιχα. O Gerik et al. (1996),

αναφέρει ότι το υδατικό έλλειμμα στο βαμβάκι προκάλεσε

μείωση του αριθμού των καψών και του βάρους του σύ-

σπορου βαμβακιού ανά κάψα.

Τεχνολογικά χαρακτηριστικάΣύμφωνα με τον Χριστίδη (1965), η άρδευση δεν δια-

δραματίζει σημαντικό ρόλο όσον αφορά στα τεχνολογικά

χαρακτηριστικά της ίνας του βάμβακος. Το μήκος της ίνας

παρουσιάζει κάποια ελαφρά βελτίωση με την άρδευση,

η οποία είναι πολύ μικρή και χωρίς πρακτική σημασία. Οι

Grimes και Yamada (1982), μετά από πειράματα αναφέρουν

ότι το μήκος της ίνας δεν επηρεάστηκε σημαντικά, παρά

μόνον όταν η καταπόνηση ήταν τόσο έντονη που μείωσε

την παραγωγή ίνας στο επίπεδο 60-70 kg/στρ. Αναφέρουν

επίσης, ότι η τιμή του δείκτη micronaire ήταν σε γενικές

γραμμές χαμηλότερη στις επεμβάσεις που παρατηρήθηκε

καθυστέρηση στην ωρίμανση. Ωστόσο, σε υψηλά επίπεδα

καταπόνησης, παρατηρήθηκε τάση μείωσης των τιμών

του ανωτέρω χαρακτηριστικού, παρόλο που η ωρίμανση

δεν καθυστέρησε. Γενικά, φαίνεται ότι η ποικιλία είναι ο κυ-

ρίαρχος παράγοντας που ελέγχει το μήκος και την αντοχή

της ίνας του βαμβακιού (Hake et al.,1996) και μόνο σε πε-

ριπτώσεις πολύ έντονων ελλειμμάτων εδαφικής υγρασίας

δείχνει να επηρεάζεται.

Ανθεκτικές ποικιλίες στην ξηρασία

Η δημιουργία ποικιλιών βαμβακιού με αντοχή στην ξη-

ρασία είναι πολύ σημαντική για τη χώρα μας, αλλά και σε

παγκόσμιο επίπεδο. Χρήση ανθεκτικών στην ξηρασία ποι-

κιλιών βαμβακιού, θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του

κόστους καλλιέργειας, επέκταση της βαμβακοκαλλιέργει-

ας σε περιοχές με περιορισμένες ποσότητες αρδευτικού

νερού, λογική διαχείριση των υδάτινων πόρων και μειωμέ-

νες εισροές λιπασμάτων με αποτέλεσμα μικρότερη επιβά-

ρυνση του περιβάλλοντος.

Το φύλλο τύπου μπάμιας (okra leaf type) είναι μια πα-

λιά και κοινή μεταλλαγή παρούσα στο βαμβάκι και χαρα-

κτηρίζεται από βαθιά σκισμένα, με στενούς λοβούς φύλλα.

Το ενδιαφέρον γι’ αυτόν τον μορφολογικό χαρακτήρα έχει

προέλθει από τη μειωμένη σήψη καρυδιών σε περιβάλλο-

ντα με αυξημένη σχετική υγρασία και την αντοχή σε ορι-

σμένα έντομα που παρουσιάζουν οι γονότυποι που τον πε-

ριέχουν. Οι ποικιλίες με φύλλα τύπου μπάμιας είναι αρκετά

διαδεδομένες στην Αυστραλία (Stiller et al 1998, Stiller &

Constable 2001). Σημαντική έρευνα έχει πραγματοποιηθεί

για την διερεύνηση των φυσιολογικών διαφορών μεταξύ

ποικιλιών με κανονικού τύπου φύλλα και φύλλα τύπου

μπάμιας. Οι Peng και Krieg (1991), αναφέρουν ότι τα φυτά

βαμβακιού με φύλλα τύπου μπάμιας είχαν σταθερά υψη-

λότερη φωτοσύνθεση ανά μονάδα φυλλικής επιφάνειας σε

σύγκριση με φυτά με κανονικού τύπου φύλλα. Οι γονότυποι

αυτοί έχουν υψηλότερες αποδόσεις σε σύγκριση με φυτά

με κανονικού τύπου φύλλα καλλιεργούμενα υπό ξηρικές

συνθήκες (Stiller & Constable 2001, Stiller et al 1998).

Ο προγραμματισμός των αρδεύσεων

Ο προγραμματισμός των αρδεύσεων προσδιορίζεται τόσο

από το χρονικό σημείο της εφαρμογής τους, όσο και από

την ποσότητα του νερού που θα χρησιμοποιηθεί (Martin et


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑal., 1990). O προγραμματισμός επηρεάζεται από ένα συν-

δυασμό παραγόντων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και

αφορούν στο έδαφος, το φυτό, τις επικρατούσες καιρικές

συνθήκες και τον αντικειμενικό στόχο της καλλιέργειας. Η

κίνηση του νερού στο παραπάνω σύστημα επηρεάζεται

από το είδος και το γονότυπο του φυτού, το στάδιο του βι-

ολογικού του κύκλου, τον τύπο του εδάφους, την ώρα της

ημέρας, τη θερμοκρασία του αέρα, την ένταση της ηλιακής

ακτινοβολίας, τη βροχόπτωση και την αποθηκευμένη στο

έδαφος ποσότητα υγρασίας.

Κοινές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στον προγραμ-

ματισμό των αρδεύσεων, είναι ο προσδιορισμός του υδα-

τικού δυναμικού του εδάφους ή των φύλλων, η χρήση

μοντέλων που δίνουν τις υδατικές ανάγκες σε πραγματι-

κό χρόνο, καθώς και η χρήση δεικτών που αφορούν στην

υδατική καταπόνηση (Μartin et al, 1990). Παρόλο που με

τη χρήση μοντέλων είναι δυνατός ο προσδιορισμός των

υδατικών αναγκών σε πραγματικό χρόνο, υπάρχει η τάση

να χρησιμοποιούνται χρονολογικές σειρές κλιματικών δε-

δομένων (McClendon et al, 1996). Οι μέθοδοι σχεδιασμού

των αρδεύσεων που χρησιμοποιούνται δέχονται ότι η πο-

σότητα νερού μετά από μια άρδευση πρέπει να είναι επαρ-

κής για να αναπληρώσει το νερό στον εδαφικό όγκο της ρι-

ζόσφαιρας. Σε αρκετές περιοχές όμως, το διαθέσιμο νερό

δεν επαρκεί για να καλύψει αυτές τις ανάγκες. Στις περι-

πτώσεις εκείνες, κατά τις οποίες η ποσότητα του νερού που

χρησιμοποιήθηκε για άρδευση είναι μικρότερη από αυτή

που απομακρύνθηκε με την εξατμισοδιαπνοή, μιλούμε για

ελλειμματική άρδευση. Μία εξίσωση που περιγράφει αυτή

τη σχέση είναι η εξίσωση 1 (Kirda, 2002).

Υ/Υm

= 1- ky[1- ET

a /ET

m] Εξίσωση (1)

όπου:

Υ: Η αναμενόμενη απόδοση της καλλιέργειας

Υm

: Η μέγιστη απόδοση της καλλιέργειας

ETa: Η ακριβής εξατμισοδιαπνοή της φυτείας

ETm

: Η μέγιστη εξατμισοδιαπνοή της φυτείας

ky: Παράγοντας ανταπόκρισης της απόδοσης.

Το υδατικό έλλειμμα μπορεί να προσδιοριστεί, τόσο

για ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο, όσο και για ένα

ή περισσότερα στάδια του βιολογικού κύκλου του φυτού.

Τα φυτά παρουσιάζουν διαφορετικό βαθμό ευαισθησί-

ας στην υδατική καταπόνηση ανάλογα με το στάδιο, στο

οποίο βρίσκονται (Doorenbos & Pruitt, 1977). To πιο κρί-

σιμο στάδιο, όσον αφορά στην υδατική καταπόνηση για

την καλλιέργεια του βαμβακιού, είναι η περίοδος της πλή-

ρους άνθισης και γεμίσματος των καψών, έπεται η περίο-

δος της πρώτης ανάπτυξης, ενώ τη μικρότερη ευαισθησία

παρουσιάζει το φυτό κατά τη φυσιολογική ωρίμανση των

καψών. Ο σχεδιασμός των αρδεύσεων σε συνθήκες υδατι-

κού ελλείμματος πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για

το υδατικό δυναμικό των φύλλων και του εδάφους και τη

θερμοκρασία του φυλλώματος (English et al., 1990).

Αν και το βαμβάκι λόγω της καταγωγής του από ξηρές

περιοχές, δείχνει σε σχέση με άλλα φυτά σχετική αντοχή

στην έλλειψη υγρασίας, η άρδευσή του αποτελεί βασικό

συντελεστή της αύξησης των στρεμματικών αποδόσεων,

καθώς απαιτεί ικανοποιητική εδαφική υγρασία προκειμέ-

νου να αναπτυχθεί απρόσκοπτα (ICAC, 2003). Η μέση από-

δοση των αρδευόμενων εκτάσεων με μόνιμα συστήματα

άρδευσης, είναι διπλάσια από την απόδοση των εκτάσεων

βαμβακιού που χρησιμοποιούν μόνο το νερό της βροχής

(ICAC, 2003). Σήμερα στη χώρα μας το σύνολο σχεδόν της

βαμβακοκαλλιέργειας αρδεύεται (Γαλανοπούλου-Σενδου-

κά, 2002).

Η πρακτική των αρδεύσεων

Η άρδευση γίνεται με σκοπό να εφοδιαστεί το έδαφος με

τις κατάλληλες ποσότητες νερού που έχει ανάγκη το φυτό.

Το μεγαλύτερο μέρος του νερού που απορροφά το φυτό,

αποβάλλεται με την εξάτμιση και τη διαπνοή (96-98%). Οι

υδατικές ανάγκες του φυτού δεν παραμένουν σταθερές

κατά την διάρκεια της ανάπτυξης του, αλλά κυμαίνονται

πολύ κατά τα διάφορα φαινολογικά στάδια. Είναι ελάχιστες

στο φύτρωμα, αυξάνονται κατά την έναρξη της ανθοφο-

ρίας, μεγιστοποιούνται κατά την πλήρη ανθοφορία και το

γέμισμα των καψών (Ιούλιος- Αύγουστος), για να μειωθούν

βαθμιαία κατά τη φυσιολογική ωρίμανση.

Για το βαμβάκι έχει καθοριστεί η διακύμανση των υδα-

τικών του αναγκών και γι αυτό θα πρέπει να καταβάλλεται

προσπάθεια να χορηγείται το νερό τη στιγμή που το έχει

ανάγκη το φυτό. Ανάλογα με τον τρόπο ποτίσματος δια-

κρίνουμε: πότισμα με κατάκλυση, σε λεκάνες, σε λωρίδες,

με αυλάκια, με τεχνητή βροχή και με στάγδην άρδευση.

Ανάλογα με την περίοδο που γίνονται τα ποτίσματα δια-



κρίνουμε: ποτίσματα φυτρώματος, ανάπτυξης, άνθισης,

καρποφορίας, παραγωγής και ωρίμανσης. Ο συνολικός

αριθμός και η συχνότητα των ποτισμάτων ποικίλει ανάλο-

γα με το κλίμα, το έδαφος, την ακτινοβολία, την υγρασία

του αέρα κλπ. Το ύψος των ποτιστικών δόσεων αυξάνεται

προοδευτικά και ακολουθεί την καμπύλη των απαιτήσεων

του φυτού σε νερό. Οι συνολικές δόσεις νερού κατά την

αρδευτική περίοδο (όπως και η δόση νερού ανά πότισμα)

διαφοροποιούνται από τα βόρεια προς τα νότια διαμερί-

σματα της χώρας. Συγκεκριμένα, στη Θράκη χρειάζονται

2-4 ποτίσματα και η υδατοκατανάλωση κυμαίνεται από

80-160 m3/στρέμμα ενώ στη Θεσσαλία τα ποτίσματα κυ-

μαίνονται από 3-7 και η υδατοκατανάλωση 165-385 m3/

στρέμμα. Μεγάλο μέρος των υδατικών αναγκών του φυ-

τού μπορεί να καλυφθεί από τις βροχοπτώσεις (κυρίως στα

βόρεια και δυτικά διαμερίσματα). (Τόλης, 1986; Χλίχλιας &

Κατσαμπή-Ζημάκα,1968 ).

Τα ποτίσματα που αφορούν στην περίοδο ανάπτυξης

του φυτού, κατά την επικρατούσα πρακτική στη Θεσσα-

λία, γίνονται με καρούλι, είναι ελαφρά και συνδυάζονται

με επιφανειακή λίπανση (Γαλανοπούλου-Σενδουκά, 2002),

επιπλέον σε σημαντικό ποσοστό των εκτάσεων εφαρμόζε-

ται πια και η τεχνική της στάγδην άρδευσης. Σε εδάφη βα-

θιά και γόνιμα εδάφη ξηροθερμικών περιοχών, ανάλογα με

την επικρατούσα κατάσταση της εδαφικής υγρασίας, ένα

βαθύ πότισμα δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες για την

ανάπτυξη του ριζοστρώματος σε μεγαλύτερο όγκο εδά-

φους και σε βαθύτερα στρώματα (Janat, 2001). Οι υδατικές

ανάγκες κατά την περίοδο της βλαστικής ανάπτυξης προσ-

διορίζονται στο 10% των συνολικών αναγκών (Doorenbos

& Kassam, 1979). Ακολουθούν τα ποτίσματα καρποφορίας

που είναι τα πλέον απαραίτητα, διότι η κριτική περίοδος

του βαμβακιού αρχίζει όταν το φυτό σχηματίζει τα πρώτα

του καρύδια. Τέλος, αρκετές φορές εφαρμόζονται αρδεύ-

σεις παραγωγής από τα μέσα Αυγούστου, οι οποίες είναι

ιδιαίτερα ωφέλιμες όταν συνεχίζονται οι υψηλές θερμο-

κρασίες, διότι συντελούν στην αύξηση της παραγωγής και

τη βελτίωση της ποιότητας των όψιμων καρυδιών (Γαλανο-

πούλου-Σενδουκά, 2002).

Η συχνότητα και η ποσότητα του νερού των αρδεύ-

σεων καρποφορίας και παραγωγής είναι συνάρτηση των

αναγκών της καλλιέργειας σε νερό, του τρόπου άρδευσης

και των υδραυλικών ιδιοτήτων του εδάφους. Οι υδατικές

ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν με τις αρδεύσεις καρ-

ποφορίας και παραγωγής προσδιορίζονται στο 60% και

30% των συνολικών αναγκών αντίστοιχα (Doorenbos &

Kassam, 1979).

Η περίπτωση της Καρδίτσας

Το Εργαστήριο Γεωργίας του Γ.Π.Α. πραγματοποίησε σειρά

πειραμάτων στο Ν. Καρδίτσας, προκειμένου να υπολογι-

στούν οι ακριβείς υδατικές ανάγκες του βαμβακιού και πα-

ράλληλα να μελετηθεί η απόκριση του φυτού σε συνθήκες

ελλειμματικής άρδευσης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα

οι υπολογισμένες κατά FAO απώλειες της καλλιέργειας σε

νερό κυμάνθηκαν από 500 έως 510 mm κατά τη διάρκεια

της καλλιεργητικής περιόδου. Σε πείραμα που πραγματο-

ποιήθηκε εφαρμόστηκαν 240 mm νερού στην επέμβαση

που αρδεύτηκε περισσότερο, 190 mm στην επέμβαση που

έγινε μέτρια υδατική καταπόνηση και 160 mm στην επέμ-

βαση έντονης υδατικής καταπόνησης. Οι αποδόσεις σε σύ-

σπορο βαμβάκι ήταν 330, 295 και 273 kg/στρ. αντίστοιχα.

Υπήρξε δηλαδή μια μείωση 11 και 17% σε σχέση με την

επέμβαση της καλύτερα αρδευόμενης μεταχείρισης. Με

δεδομένη την εμπορική αξία του προϊόντος στα 0,30 €/kg,

η μείωση στα έσοδα του παραγωγού είναι 10,5 και 17,1 €/

στρ. Λαμβάνοντας υπόψη όμως και την πρωίμιση της καλ-

λιέργειας κατά 4-10 ημέρες καταλαβαίνει κανείς ότι απο-

φεύγονται κίνδυνοι φθινοπωρινών βροχοπτώσεων που

οδηγούν, όχι μόνον σε υποβάθμιση, αλλά και σε απώλεια

της παραγωγής. Σύμφωνα με το ιστορικό του αγρού που

πραγματοποιήθηκαν τα πειράματα, ο παραγωγός χρησι-

μοποιούσε για την άρδευση της καλλιέργειάς του περίπου

350 mm νερού ή και περισσότερο (αύξηση 30% σε σχέση

με την καλύτερα αρδευόμενη μεταχείριση του πειράμα-

τος) παίρνοντας ως μέση απόδοση 350 kg/στρ. (αύξηση

8% σε σχέση με την καλύτερα αρδευόμενη μεταχείριση

του πειράματος). Είναι λοιπόν φανερό ότι η εφαρμοζόμενη

μέχρι τώρα πρακτική των αρδεύσεων δεν οδηγεί σε ιδιαί-

τερη αύξηση της παραγωγής. Αντίθετα, μπορεί κάποιος να

αντιληφθεί ότι το βαμβάκι είναι ένα φυτό που μπορεί να

ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε συνθήκες ελλειμματικής

άρδευσης σε ορισμένους τύπους εδαφών, χωρίς να μειω-

θεί σημαντικά η απόδοσή του.




1. Doorenbos, J. and A.H. Kassam. 1979. Yield response to water. FAO Irrigation and Drainage Paper 33. FAO, Rome. 1979.

2. Doorenbos, J. and W.O. Pruitt (1977) Guidelines for predicting crop water requirements. FAO, Rome, FAO Irrig. Drain. Paper No. 24, p 144 (revised version of the 1975 edition)

3. English, M.J., Musick, J.T. and Murty, V.V. 1990. Defi cit irrigation. In: G.J. Hoff man, T.A. Towell & K.H. Solomon, eds. Management of farm irriga-tion systems, St. Joseph, Michigan, United States of America, ASAE.

4. Ertek, A. and R. Kanber. 2003. Eff ects of diff erent drip irrigation pro-grams on th boll number and shedding percentage and yield of cot-ton. Agric. Water Manage. 60(1):1-11

5. Falkenberg N.R., P. Giovanni, J.T. Cothren, D.I. Leskovar and C.M. Rush, Remote sensing of biotic and abiotic stress for irrigation manage-ment of cotton. 2007. Agric. Water Manage. 87 (1) (2007), pp. 23–31

6. Gerik, T.J., K.L. Faver, P.M. Thaxton, and K.M. El-Zik. 1996. Late season water stress in cotton: I. Plant growth, water use, and yield. Crop Sci. 36:914–921.

7. Grimes D.W. and H. Yamada, 1982. Relation of cotton growth and yield to minimum leaf water potential. Crop Sci.,22 : 134-139.

8. Hake, S. J., K. D. Hake, and T. A. Kerby. 1996. Prebloom decisions. Pages 29–33, 335–355 In S. J. Hake, T. A. Kerby, and K. D. Hake, eds. Cotton Production Manual. Oakland, CA: University of California.

9. ICAC (International Cotton Advisory Committee). 2003. Irrigation of cotton. The ICAC Recorder. International. International Cotton Advi-sory Committee. Vol. XXI No. 4. December 2003.

10. Janat, M. 2001 Irrigation Scheduling. Regional Project INT/5/144, Syrian Arab Republic. In: First Annual Co-ordination Meeting of RER/5/011. Fertigation For Improved Crop Production and Enviro-mental Protection. IAEA HQ, Vienna, Austria, 21-23 Febr., 2001.

11. Karam F., L. Rafi c, M. Randa, A. Daccache, O. Mounzer and Y. Roupha-el. 2006. Water use and lint yield response of drip irrigated cotton to length of season, Agric. Water Manage. 85 (3) (2006), pp. 287–295.

12. Kirda, C. 2002. Defi cit irrigation scheduling based on plant growth stages showing water stress tolerance. In Water Reports. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Rome.

13. Martin, D. L., E. C. Stegman and E. Fereres. 1990. Irrigation scheduling principles. In Management of Farm Irrigation Systems, eds. G J. Hoff -man and K. H. Solomon, 155-203. St. Joseph, Mich.: ASAE.

14. McClendon et al., 1996. Optimal control and neural networks applied to peanut irrigation management. Transactions of the ASAE. v39 i1. 275-279.

15. McMichael, B.L., and J.D. Hesketh. 1982. Field investigations of the

response of cotton to water defi cits. Field Crops Res. 5:319–333.

16. Onder D., Y. Akiscan, S. Onder and M. Mert. (2009). Eff ect of diff erent irrigation water level on cotton yield and yield components. African Journal of Biotechnology Vol. 8 (8), pp. 1536-1544, 20 April, 2009.

17. Peng S. and D.R. Krieg. 1991. Single leaf and canopy Photosynthesis response to plant age in cotton. Agron. L. 83: 704-708.

18. Pettigrew W.T. Physiological Consequences of Moisture Defi cit Stress in Cotton. 2004. Crop Sci. 44: 1265-1272.

19. Stiller WN and G.A. Constable (2001) Infl uence of cultivar maturity and leaf type on the agronomic water use effi ciency of raingrown cotton. In: Proceedings of the 10th Australian agronomy conference. Australian Society of Agronomy, Toowoomba, Hobart.

20. Stiller, W.N., R.R. Eveleigh, G.A. Constable and P.E. Reid (1998) Varietal characteristics for adaptation of cotton (Gossypium hirsutum L.) to raingrown conditions. In: DL Michalk DL and Pratley JE (eds) Proceed-ings of the 9th Australian agronomy conference. Australian Society of Agronomy, Toowoomba, Wagga Wagga, pp. 359–362

21. Turner, N.C., A.B. Hearn, J.E. Begg, and G.A. Constable. 1986. Cotton (Gossypium hirsutum L.): Physiological and morphological respons-es to water defi cits and their relationship to yield. Field Crops Res. 14:153–170.

22. Yazar, A., S.M. Sezen and S. Sesveren. 2002. LEPA and trickle irrigation of cotton in the Southeast Anatolia Project (GAP) area in Turkey. Agric. Water Manage. 54(3):189-203

23. Γαλανοπούλου-Σενδουκά Στ. Βιομηχανικά φυτά: Βαμβάκι και υπό-λοιπα κλωστικά, Ελαιοδοτικά, Ζαχαρότευτλα, Καπνός. Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 2002.

24. Μιχελάκης, Ν. 1992. Κατάλληλη αρδευτική αγωγή για αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Γεωργική Τεχνολογία Νο 3/92. Αθήνα, σελ. 54-59.

25. Μυγδάκος Ε. 1994. Η Βαμβακοκαλλιέργεια στο Νομό Καρδίτσας. Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας: Μέρες Βαμβακιού 94. Καρδίτσα, σσ. 11-40.

26. Σιτράς, Θ. Α. 1994. Η άρδευση του βαμβακιού. Πρακτικά Συνεδρίου «Το Ελληνικό βαμβάκι στην Ευρώπη». Λάρισα, 13-14 Μαίου 1994. Γε-ωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, σσ. 77-90

27. Σφήκας, Α. Γ. 1988. Ειδική Γεωργία ΙΙ. Βιομηχανικά φυτά. Θεσσαλονίκη, σσ. 3-39.

28. Τόλης, Ι., 1986, Βαμβάκι εχθροί ασθένειες ζιζάνια, Αθήνα.

29. Χλίχλιας, Αγγ., Κατσαμπή-Ζημάκα, Ε., Το βαμβάκι στην Ελλάδα, Θεσ-σαλονίκη, 1968, σ. 323.

30. Χριστίδης, Β. 1965. Το βαμβάκι. Θεσσαλονίκη.

Καλοί οιωνοί για τη φετινή καλλιέργεια του βαμβακιού

Καλά είναι τα νέα για τη φετινή καλλιεργητική περί-

οδο στο βαμβάκι. Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία της

σποράς βρίσκεται σε εξέλιξη, τόσο στη χώρα μας όσο και

στο εξωτερικό γίνεται λόγος για αύξηση των στεμμάτων

αλλά και των τιμών. Έτσι, ενώ το 2009 καλλιεργήθηκαν

στην Ελλάδα 2,3 εκατ. στρέμματα, φέτος εκτιμάται ότι

μπορεί να καλλιεργηθούν έως και 3 εκατ. στρέμματα. Το

αρνητικό για τους παραγωγούς είναι ότι η εξέλιξη αυτή

(αύξηση των στρεμμάτων) θα οδηγήσει σε μείωση της

συνδεδεμένης ενίσχυσης (λόγω των ορίων καλλιέργειας

που θέτει ο κοινοτικός κανονισμός) από 80,5 ευρώ το

στρέμμα στα 54 ευρώ το στρέμμα με αποτέλεσμα να χά-

σουν οι παραδοσιακοί παραγωγοί. Ένα ακόμα «αγκάθι»

στο θέμα της πορείας της καλλιέργειας βαμβακιού είναι

η μεγάλη καθυστέρηση της υπογραφής της νέας Κοινής

Υπουργικής Απόφασης για τους όρους και τις προϋποθέ-

σεις καλλιέργειας βαμβακιού περιόδου 2010-11.

Ο ΑγροΤύπος επικοινώνησε για το θέμα με τον κ.

Απόστολο Δοντά, Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας

«Επίλεκτος Κλωστοϋφαντουργία ΑΕΒΕ», θέλοντας να κα-

ταγράψει και τη γνώμη των εκκοκιστών για τη φετινή πο-

ρεία του προϊόντος. «Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για αύ-

ξηση της παραγωγής φέτος. Η προσωπική μου εκτίμηση

είναι ότι η αύξηση αυτή θα κυμανθεί από 15% έως 20%.

Φυσικά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι φέτος η συνδεδεμέ-

νη ενίσχυση θα είναι χαμηλότερη από πέρσι. Είναι λοιπόν

και πάλι θέμα της πολιτείας να ελέγξει σωστά τα χωρά-

φια τα οποία δηλώνονται. Επίσης θα πρέπει να ελεγχθούν

σωστά και οι παραγωγοί οι οποίοι θα παραδίδουν το

προϊόν στο εκκοκκιστήριο. Μέχρι στιγμής η οδηγία είναι

ότι δικαιούνται των συνδεδεμένων ενισχύσεων αυτοί οι

οποίοι παραδίδουν βαμβάκι στο εκκοκκιστήριο. Πράγμα

το οποίο πέρσι δεν έγινε», αναφέρει ο κ. Δοντάς. Και προ-

σθέτει: «Όσον αφορά στις τιμές θα πρέπει να πούμε ότι

θα είναι ιδιαίτερα ενισχυμένες σε σχέση με την προηγού-

μενη σεζόν. Πέρσι κυμάνθηκε στην περιοχή των 30 σεντς.

Φέτος θα μπορούσε άνετα να κινηθεί στα 40 σεντς».



Το έντομο Diabrotica virgifera virgifera,ένας σοβαρός εχθρός του αραβοσίτου

Πέτρος Βαχαμίδης & Κ.Ν. Γιαννοπολίτης

Γεωπόνοι, εκδόσεις ΑγροΤύπος

Το έντομο αυτό είναι ένα κολεόπτερο που οι προνύμφες του ζημιώνουν τις ρίζες του αραβοσίτου και μπορεί να προξενήσουν μέχρι και την καταστροφή της καλλιέργειας. Επιζήμια, αλλά σε μικρό-τερο βαθμό, είναι και τα τέλεια άτομα τα οποία τρώγουν τους στήμονες, τη γύρη και τα φύλλα του αραβοσίτου. Το έντομο είναι γνωστό από πολλά χρόνια για τις σοβαρές ζημιές που κάνει στη Β. Αμερική, ενώ στην Ευρώπη εξαπλώνεται σχετικά γρήγορα τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατα κα-ταγράφηκε η παρουσία του και στην Ελλάδα. Στο άρθρο γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση των βασικών στοιχείων για την αναγνώριση, τη βιολογία, τη σπουδαιότητα και την αντιμετώπιση του νέου αυτού επερχόμενου εχθρού για τη χώρα μας.

Το κολεόπτερο Diabrotica virgifera virgifera LeConte

(Coleoptera: Chrysomelidae) αποτελεί ένα από τα πιο ζη-

μιογόνα έντομα του αραβοσίτου στη Βόρεια Αμερική. Στις

Η.Π.Α. εκτιμάται ότι κάθε χρόνο το κόστος από τις κατα-

στροφές που προκαλεί αυτό το έντομο μαζί με το συγγενι-

κό του είδος Diabrotica barberi Smith and Lawrence, καθώς

και οι δαπάνες για την αντιμετώπισή τους ξεπερνούν το 1

δισεκατομμύριο δολάρια (18).

Η πρώτη εμφάνιση του εντόμου αυτού στην Ευρώπη

καταγράφτηκε το 1992 στην περιοχή Surcin, κοντά στο

αεροδρόμιο του Βελιγραδίου στη Σερβία (2). Με παρατη-

ρήσεις που έγιναν εκεί διαπιστώθηκε ότι το έντομο αυτό

εξαπλωνόταν με ρυθμό που κυμαινόταν στα 50-70 χλμ/

έτος, καλύπτοντας συνολική έκταση 10.000 km2 το 1993

και 20.000 km2 το 1994 (25). Αργότερα, σύμφωνα με τον

EPPO (European and Mediterranean Plant Protection

Organization), το D. virgifera virgifera LeConte εμφανίστη-

κε στην Ουγγαρία και Κροατία το 1995, στη Ρουμανία το

1996, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 1997 (πιθανώς ήταν εκεί

από πιο νωρίς), στη Βουλγαρία και Ιταλία το 1998, στη Σλο-

βακία και Ελβετία το 2000, στην Ουκρανία το 2001, στην

Αυστρία, Γαλλία και Τσεχία το 2002, στο Ηνωμένο Βασίλειο,

στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και στη Σλοβενία το 2003, στην

Πολωνία το 2005 και στη Γερμανία το 2007.

Ειδικότερα, για την Ευρωπαϊκή Ένωση αυτό το είδος

ήταν εχθρός καραντίνας και από το 2003 η Ευρωπαϊκή Επι-

τροπή έχει εκδώσει την Απόφαση 2003/766/ΕΚ (δημοσι-

εύτηκε στις 24 Οκτωβρίου 2003 στην Επίσημη Εφημερίδα

της Ευρωπαϊκής Ένωσης) για τη λήψη μέτρων επείγοντος

χαρακτήρα ώστε να αποφευχθεί η εξάπλωσή του εντός της

Κοινότητας.

Στη χώρα μας εντοπίστηκε για πρώτη φορά τον Ιούλιο

του 2009, στα πλαίσια του προγράμματος των επίσημων

επισκοπήσεων για οργανισμούς καραντίνας που πραγμα-

τοποιεί το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και

το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Με τη χρήση

φερομονικών παγίδων διαπιστώθηκε η παρουσία του σε

περιοχές που καλλιεργείται αραβόσιτος αρχικά στο Νομό

Θεσσαλονίκης και μετά στους Νομούς Πιερίας, Σερρών και

Φλώρινας (19). Στο πλαίσιο της Απόφασης 2003/766/ΕΚ, η

χώρα μας έχει ήδη εκπονήσει, σύμφωνα με πληροφορίες,

σχέδιο αυστηρών μέτρων με στόχο την εξάλειψή του πριν

πολλαπλασιαστεί.

Μορφολογικά χαρακτηριστικά

Τα ωά είναι άσπρα έως κιτρινωπά με μήκος που φτάνει τα

0,5 mm. Η προνύμφη είναι κιτρινωπή, επιμήκης, με ελα-

φρώς καστανή κεφαλή και μήκος που μπορεί να φτάσει

τα 10-18 mm κατά το τρίτο προνυμφικό στάδιο. Τα ακμαία

έχουν μήκος που φτάνει τα 5-6 mm και παρουσιάζουν κί-

τρινο χρωματισμό. Η κεφαλή είναι μαύρη και στα έλυτρα

υπάρχουν τρεις μαύρες γραμμές, παράλληλες προς τις

Τέλεια άτομα, Θυλικό (αριστερά) και αρσενικό (δεξιά), του D. virgifera virgifera.



γραμμώσεις τους. Στα αρσενικά άτομα αυτές οι γραμμές εί-

ναι τόσο μεγάλες που τείνουν να καταλαμβάνουν όλη την

επιφάνεια στα έλυτρα. Οι κεραίες στην κεφαλή είναι νημα-

τοειδείς και παρουσιάζουν μήκος ανάλογο με το μήκος του

σώματος ή λίγο μεγαλύτερο. Οι μηροί και οι ταρσοί έχουν

μαύρο χρωματισμό (21)

Η βιολογία του εντόμου

Το έντομο διαχειμάζει κυρίως ως ωό στο έδαφος. Τα ωά

του μπορούν να εντοπιστούν από τα τέλη καλοκαιριού και

κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε βάθος μέχρι 35 εκ. πε-

ρίπου και τα περισσότερα σε μια ζώνη 10-15 εκ. από την

επιφάνεια του εδάφους (1, 11). Εκτός από τους αγρούς που

καλλιεργείται ο αραβόσιτος, ωά από το κολεόπτερο αυτό

μπορούν να βρεθούν και σε γειτονικές καλλιέργειες (15).

Σε συνθήκες εργαστηρίου ένα θηλυκό έντομο αυτού του

είδους μπορεί να γεννήσει έως και 1000 ωά σε μία περίοδο

11 εβδομάδων (12),ενώ σε συνθήκες αγρού μπορεί να γεν-

νήσει 300-400 ωά (3, 7, 28).

Η εκκόλαψη των ωών πραγματοποιείται συνήθως από

τα τέλη Μαΐου και μέχρι τον Ιούνιο, οπότε και βγαίνουν οι

νεαρές προνύμφες οι οποίες τρέφονται με το ριζικό σύστη-

μα του αραβόσιτου. Αυτό διαρκεί συνήθως 3-4 εβδομάδες,

μέσα στις οποίες οι προνύμφες διέρχονται από τρία προ-

νυμφικά στάδια. Σημαντικό για να μπορέσει το έντομο να

ολοκληρώσει το βιολογικό του κύκλο, είναι η παρουσία δι-

αθέσιμης ρίζας (κυρίως από τον αραβόσιτο) για να μπορέ-

σουν να τραφούν οι προνύμφες πρώτου σταδίου αμέσως

μετά την εκκόλαψή τους από τα ωά. Η απουσία τροφής για

24 ώρες μπορεί να προκαλέσει θνησιμότητα στις προνύμ-

φες πρώτου σταδίου που μπορεί να φτάσει το 40-45% (4,

27). Άλλοι παράγοντες που φαίνεται να διαδραματίζουν

ρόλο στη θνησιμότητα των προνυμφών του συγκεκρι-

μένου εντόμου είναι η αυξημένη υγρασία του εδάφους

(πλημμυρισμένα εδάφη) ή αντίθετα τα πολύ ξηρά εδάφη,

η αυξημένη συμπάγεια του εδάφους, καθώς και οι πολύ

υψηλές θερμοκρασίες (29). Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχει

άριστη ανάπτυξη και επιβίωση προνυμφών όταν η θερμο-

κρασία σε συνθήκες εργαστηρίου κυμαίνεται στους 18-30o

C (5, 14).

Μετά και το τελευταίο προνυμφικό στάδιο, το έντομο

διέρχεται σε ένα αδρανή νυμφικό στάδιο, από το οποίο

γύρω στα μέσα Ιουλίου προκύπτουν τα τέλεια έντομα που

θα εξέλθουν από το έδαφος. Αυτά είναι ενεργά για περίπου

10-12 εβδομάδες, στη διάρκεια των οποίων διατρέφονται

με τα υπέργεια τμήματα του φυτού (μπορούν να τραφούν

και με άλλα αγρωστώδη και πλατύφυλλα είδη), ζευγαρώ-

νουν και τοποθετούν τα ωά τους εντός του εδάφους (9).

Η εναπόθεση των ωών αρχίζει περίπου στις αρχές Αυγού-

στου (περίπου 2 εβδομάδες μετά την περίοδο εμφάνισης

του μεγαλύτερου ποσοστού των τέλειων) και επεκτείνεται

μέχρι και το Σεπτέμβριο (10). Ο μέγιστος ρυθμός εναπό-

θεσης ωών εντός του εδάφους πραγματοποιείται κατά τη

διάρκεια των πρώτων 10-15 ημερών από την έναρξη της

εναπόθεσης και στη συνέχεια παρουσιάζει προοδευτική

μείωση.

Συμπτώματα, ζημιές

Οι μεγαλύτερες ζημιές στον αραβόσιτο προκαλούνται από

τις προνύμφες του εντόμου οι οποίες διατρέφονται με το

ριζικό του σύστημα. Όταν υπάρχει ενεργή παρουσία των

προνυμφών του συγκεκριμένου εντόμου οι ζημιές που

μπορούν να προκληθούν είναι στην καλύτερη περίπτωση

μερικές ουλές ή φαγώματα στις κορυφές των ριζών, μέχρι

και πλήρης καταστροφή των κόμβων από τους οποίους

εκφύονται οι ρίζες (8). Αυτή η διατροφική συνήθεια των

προνυμφών προκαλεί ανεπάρκεια στην τροφοδοσία των

φυτών σε νερό και θρεπτικά στοιχεία και ως εκ τούτου

μειώνονται οι τελικές αποδόσεις (26). Επιπλέον, είναι πολύ

συχνό το φαινόμενο να αναπτύσσονται στις ήδη τραυμα-

τισμένες ρίζες από τη δράση των προνυμφών και μύκητες

του γένους Fusarium και Pythium, με αποτέλεσμα η ζημιά

να γίνεται ακόμα μεγαλύτερη (23; 24). Στις περιπτώσεις που

η ζημιά στο ριζικό σύστημα είναι εκτεταμένη, δημιουργεί-

ται έντονο πλάγιασμα των φυτών το οποίο με τη σειρά του

επιφέρει επιπλέον μείωση στις τελικές αποδόσεις, λόγω

της αδυναμίας στη συγκομιδή των πλαγιασμένων φυτών.

Τα τέλεια έντομα του D. virgifera virgifera LeConte, δια-

τρέφονται κυρίως με τους νηματοειδείς στύλους που βγαί-

Ο βιολογικός κύκλος

του D. virgifera virgifera.

Ωό (1), νεαρή προνύμφη (2), ώριμη προνύμφη (3) και νύμφη (4) στο έδαφος, κάτω από την επιφάνεια.

Τέλεια άτομα (5) έξω από το έδαφος.

Προσβολή των ριζών του αραβοσίτου από τις προνύμφες.



νουν από την κορυφή του

σπάδικα, τη γύρη και διά-

φορα τμήματα των στα-

χυδίων. Αν ή έξοδος των

τέλειων γίνει σε περίοδο

που δεν έχουν εμφανιστεί

οι στύλοι και οι στήμονες

των ανθέων, μπορούν

να τραφούν και με τα φύλλα στα οποία προκαλούν χαρα-

κτηριστικό ξύσιμο. Οι μεγαλύτερες ζημιές από τα τέλεια

μπορούν να προκληθούν όταν βρίσκονται σε πολύ υψηλές

πυκνότητες (περισσότερα από 5 έντομα ανά φυτό) και τρέ-

φονται με τους στύλους κατά το «μετάξωμα». Σε αυτή την

περίπτωση προκαλούν μείωση της επικονίασης και γονι-

μοποίησης των ανθέων του αραβόσιτου (26)

Η μεταφορά και εξάπλωσή του

Οι προνύμφες γενικά παρουσιάζουν πολύ μικρά περιθώ-

ρια μετακίνησης, αντιθέτως τα τέλεια πετάνε προς εύρεση

κατάλληλου ξενιστή και μπορούν να μετακινηθούν σε σχε-

τικά μεγάλες αποστάσεις εκμεταλλευόμενα την κατεύθυν-

ση του ανέμου. Με το σπόρο θεωρείται σχετικά απίθανη

η μεταφορά του εντόμου, καθώς το έντομο δεν τρέφεται

από το σπόρο και οπότε είναι δύσκολο να βρεθεί στους

σπόρους κατά την περίοδο της συγκομιδής. Είναι όμως δυ-

νατό να μεταφερθεί με τη διακίνηση σπαδίκων αραβόσι-

του, ολόκληρων φυτών ή χλωρών τμημάτων φυτών, καθώς

και με τη μεταφορά χώματος από μολυσμένες περιοχές.

Η αντιμετώπισή του

Για την αντιμετώπιση του D. virgifera virgifera LeConte και

ιδιαίτερα της εξάπλωσής του, σύμφωνα με την Απόφαση

2003/766/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στις περιοχές

που το έντομο έχει κάνει την εμφάνισή του για πρώτη

φορά, θα πρέπει να γίνεται αναγκαστική αμειψισπορά. Ο

αραβόσιτος σε αυτή την περίπτωση δε θα πρέπει να μπει

στον ίδιο αγρό τουλάχιστον για δύο συνεχόμενα χρόνια.

Γενικά η αμειψισπορά είναι ένα πολύτιμο προληπτικό ερ-

γαλείο αντιμετώπισης αυτού του εντόμου και εφαρμόζεται

σε όλες της χώρες που έχει κάνει την εμφάνισή του. Το πρό-

βλημα όμως που έχει προκύψει στις Η.Π.Α (από τις πρώτες

χώρες που έκανε την εμφάνισή του αυτό το έντομο), είναι

ότι παρουσιάστηκαν πληθυσμοί του εντόμου οι οποίοι κα-

τάφεραν και προσαρμόστηκαν με επιτυχία στην εναλλαγή

των καλλιεργειών με αποτέλεσμα σε πολλές περιοχές η

αμειψισπορά να μην μπορεί να δώσει ικανοποιητικά απο-

τελέσματα (6). Το ερώτημα που τίθεται στην περίπτωσή

μας όπως και για τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι αν το

έντομο που έχει εντοπιστεί στη χώρα μας ανήκει ή σε πιο

ποσοστό ανήκει σε εκείνους τους πληθυσμούς που προ-

σαρμόστηκαν στην αμειψισπορά. Το μόνο σίγουρο είναι

ότι όπως και να έχουν τα δεδομένα, η αμειψισπορά είναι

σε πρώτη φάση μία αποδοτική στρατηγική για τον περιο-

ρισμό αυτού του εχθρού.

Όσον αφορά τη χημική αντιμετώπιση του διαβρωτι-

κού εντόμου, αυτή μπορεί να διαχωριστεί σε επεμβάσεις

εναντίον των προνυμφών και σε επεμβάσεις εναντίον των

τέλειων εντόμων. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται ενσωμά-

τωση των εντομοκτόνων στο έδαφος μόνο στις γραμμές ή

σ’ όλη την έκταση κατά τη σπορά ή λίγο πριν. Για το σκο-

πό αυτό συνιστώνται κατάλληλα εντομοκτόνα εδάφους

Επειδή η χρήση των εντομοκτόνων δεν είναι πάντοτε ανα-

γκαία, στις Η.Π.Α. εδώ και χρόνια χρησιμοποιείται ένα σύ-

στημα καταγραφής του πληθυσμού των εντόμων το οποίο

αποτελείται από ειδικές παγίδες (φερομόνης). Ανάλογα με

τον ημερήσιο αριθμό των τέλειων εντόμων που συλλαμ-

βάνονται στις παγίδες αποφασίζεται αν θα γίνει χρήση

εντομοκτόνων εδάφους κατά τη σπορά του αραβοσίτου

την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Οι παγίδες αυτές

χρησιμοποιούνται εκτός από τον αραβόσιτο και σε άλλες

καλλιέργειες (π.χ. σόγια) με σκοπό την πρόβλεψη του πλη-

θυσμού των εντόμων κατά τη περίοδο που θα εγκαταστα-

θεί ο αραβόσιτος. Σύμφωνα με ερευνητές (9), αν κατά τη

διάρκεια καλλιέργειας της σόγιας συλλαμβάνονται ημερη-

σίως 5 τέλεια έντομα ανά παγίδα, τότε είναι πολύ πιθανό να

εμφανιστεί οικονομική ζημιά στον αραβόσιτο που θα ακο-

λουθήσει την επόμενη άνοιξη και επομένως θα πρέπει να

γίνει χρήση εντομοκτόνου εδάφους. Όταν την καλλιέργεια

αραβόσιτου ακολουθεί πάλι αραβόσιτος, τότε η παρουσία

ενός ή περισσότερων εντόμων ανά φυτό σε ένα τυχαίο

δείγμα 20 ή περισσότερων φυτών του αγρού, αποτελεί μία

καλή εκτίμηση έτσι ώστε την επόμενη χρονιά που θα γίνει

και πάλι η σπορά του αραβόσιτου να γίνει χρήση εντομο-

κτόνων εδάφους.

Χημική επέμβαση για την αντιμετώπιση των ακμαίων

πραγματοποιείται όταν τουλάχιστον 5 ή περισσότερα έντο-

μα είναι πάνω σε κάθε φυτό και η επικονίαση-γονιμοποίη-

ση δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί. Ένας εύκολος τρόπος

για να εξακριβώσουμε εάν έχει επιτευχθεί η επικονίαση και

γονιμοποίηση των ανθέων στο καλαμπόκι είναι να αφαιρέ-

σουμε ένα σπάδικα από ένα φυτό και αφού τον κρατήσου-

με σε οριζόντια θέση, να τον κουνήσουμε ελαφρά. Αν οι

στύλοι των ανθέων (μετάξι) αρχίζουν και πέφτουν, σημαί-

νει ότι η επικονίαση έχει πραγματοποιηθεί και επομένως

δεν απαιτείται να γίνει ψεκασμός. Σε αντίθετη περίπτωση

η επικονίαση δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί και επομέ-

νως πρέπει να επέμβουμε άμεσα με τα κατάλληλα εντο-

μοκτόνα (8). Στις Η.Π.Α. μερικά από τα εντομοκτόνα που

προτείνονται για την αντιμετώπιση των τέλειων εντόμων

του D. virgifera virgifera LeConte, είναι από τα καρβαμιδικά

Προσβολή των φύλλωντου αραβοσίτου

από τα τέλεια άτομα.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑτα σκευάσματα με δ.ο. carbaryl ή methomyl, από τα πυρε-

θρινοειδή τα σκευάσματα με δ.ο. bifenthrin, deltamethrin,

cyfl uthrin, permethrin, gamma-cyhalothrin και lambda-

cyhalothrin και από τα οργανοφωσφορικά τα σκευάσμα-

τα με δ.ο. chlorpyrifos, dimethoate, methyl parathion και

malathion (32).

Ως προς τη βιολογική αντιμετώπιση του εντόμου η

έρευνα έχει επικεντρωθεί σ’ ένα παρασιτοειδές δίπτερο, το

Celatoria compressa (Wulp) (Diptera: Tachinidae) το οποίο

μπορεί και εισάγει τα ωά του εντός του ξενιστή (29). Επιπλέ-

ον, έρευνες γίνονται και για τον εντομοπαθογόνο μύκητα

Beauveria bassiana ο οποίος μπορεί να προκαλέσει μείωση

στη γονιμότητα των θηλυκών εντόμων του διαβρωτικού

κολεόπτερου (20). Γενικά όμως η βιολογική καταπολέμηση

δεν μπορεί από μόνη της να δώσει ουσιαστική λύση στο

πρόβλημα αυτού του εχθρού, το σίγουρο όμως είναι ότι

αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο του οποίου η αξία μπο-

ρεί να γίνει μεγαλύτερη στα πλαίσια ενός προγράμματος

ολοκληρωμένης αντιμετώπισης (17).

Για την αντιμετώπιση αυτού του εχθρού στις Η.Π.Α.

έχουν δημιουργηθεί και γενετικά τροποποιημένα φυτά

αραβόσιτου τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη αντοχή στις

προσβολές του.


1. Baca F., D. Camprag, Τ. Keresi , S. Krnjajic, B. Manojlovic, R. Sekulic and I. Sivcev ,1995. Western corn rootworm Diabrotica virgifera virgifera. In: Drustvo za Zastitu Bilja Srbije. Belgrade (YU) (in Serbian).

2. Baca, F. 1993. New member of the harmful entomofauna of Yugosla-via Diabrotica virgifera virgifera LeConte (Coleoptera: Chrysomelidae). IWGO News Letter 13(1-2): 21-22.

3. Ball, H.J. 1957. On the biology and egg-laying habits of the western corn rootworm. J. Econ. Entomol. 50: 126-128.

4. Branson, T.F. 1989. Survival of starved neonate larvae of D. virgifera virgifera LeConte (Coleoptera: Chrysomelidae). Journal of the Kansas Entomological Society 62: 521-523.

5. Fisher, J.R. 1986. Development and survival of pupae of D. virgifera vir-gifera and D. undecimpunctata howardi (Coleoptera: Chrysomelidae) at constant temperatures and humidities. Environmental Entomology 15: 626-630.

6. Gerber, C.K., C.R. Edwards, L.W. Bledsoe, J.L. Obermeyer, G. Barna and R.E. Foster, 2005. Sampling devices and decision rule development for western corn rootworm (Diabrotica virgifera virgifera LeConte) adults in soybean to predict subsequent damage to maize in Indiana. In: Western Corn Rootworm: Ecology and Management (eds S. Vidal, U. Kuhlmann and C.R. Edwards). CABI Publishing, UK, pp. 169-187.

7. Gustin, R.D. 1979. Eff ect of two moisture and population levels on ovi-position of the western corn rootworm. Environmental Entomology 8: 406-407.

8. Hammond, R.B., A. Michel and J.B. Eisley, 2009. Corn rootworm man-agement. Fact Sheet FC-ENT-0016-09, Ohio State University, USA, 4 pp.

9. Hammond, R.B., A. Michel and J.B. Eisley, 2009. Monitoring Western Corn Rootworm Activity in Soybeans to Predict Rootworm Injury in First-Year Corn. Fact Sheet FC-ENT-0017-09, Ohio State University, USA, 2 pp

10. Hein, G.L. and J.J. Tollefson, 1985. Seasonal oviposition of northern and western corn rootworms (Coleoptera: Chrysomelidae) in continu-ous corn. J. Econ. Entomol. 78: 1238-1241.

11. Hein, G.L., Tollefson, J.J., Hinz, P.N., 1985. Design and cost considera-tions in the sampling of northern and western corn rootworm (Cole-optera: Chrysomelidae) eggs. J. Econ. Entomol. 78: 1495-1499.

12. Hill, R. 1975. Mating, oviposition patterns, Fecundity and longevity of the western corn rootworm. J. Econ. Entomol. 68: 311-315.

13. Hills, T.M. and D.C. Peters, 1971. A method of evaluating postplanting insecticide treatments for control of western corn rootworm larvae. J.

Econ. Entomol. 64: 764-765.

14. Jackson, J.J. and N.C. Elliot, 1988. Temperature-dependent develop-ment of immature stages of the western corn rootworm, D. virgifera virgifera (Coleoptera: Chrysomelidae). Environmental Entomology 17: 166-171.

15. Kiss J, B. Khosbayar, J. Komaromi, J. Igrc-Barcic, R. Dobrincic, I. Sivcev, C.R. Edwards and I. Hatala-Zseller, 2001. Is the western corn rootworm adapting itself to the European crop rotation system? Results of a joint European trial. In: 8th International IWGO Workshop on Diabrotica vir-gifera. Venezia (IT).

16. Kiss, J., C. R. Edwards, H.K. Berger, P. Cate, M. Cean, S. Cheek, J. Derron, H. Festic, L. Furlan, J. Igrc-Barcic, I. Ivanova, W. Lammers, V. Omelyuta, G. Princzinger, P. Reynaud, I. Sivcev, P. Sivicek, G. Urek and O. Vahala, 2005. Monitoring of western rootworm (Diabrotica virgifera virgifera LeConte) in Europe 1992-2003. In: Western Corn Rootworm: Ecology and Management (eds S. Vidal, U. Kuhlmann and C.R. Edwards). CABI Publishing, UK, pp. 29-39.

17. Kuhlamann, U., S. Toepfer and F. Zhang, 2005. Is classical biological control against western corn rootworm in Europe a potential sustain-able management strategy? In: Western Corn Rootworm: Ecology and Management (eds S. Vidal, U. Kuhlmann and C.R. Edwards). CABI Pub-lishing, UK, pp. 263-284.

18. Metcalf, R.L .1986. Foreword. Methods for the Study of Pest Diabrotica ( ed . by J. L. Krysan and T. A. Miller ), pp . vii – xv .Springer-Verlag, New York.

19. Michaelakis A.N., N.T. Papadopoulos, S.A. Antonatos, K. Zarpas and D.P. Papachristos, 2010. First data on the occurrence of Diabrotica virgif-era virgifera Le Conte (Coleoptera: Chrysomelidae) in Greece. Hellenic Plant Protection Journal 3: 29-32.

20. Mulock, B.S. and L.D. Chandler, 2001. Eff ect of Beauveria bassiana on the fecundity of western corn rootworm, Diabrotica virgifera virgifera (Coleoptera: Chrysomelidae). Biological Control 22:16-21.

21. OEPP/EPPO, 2004. Diagnostic protocols for regulated pests: Diabrotica virgifera. Bulletin OEPP/EPPO Bulletin 34: 289 –293

22. Oleson, J.D., Y. Park, T.M. Nowatzki, and J.J. Tollefson. 2005. Node-injury scale to evaluate root injury by corn rootworms (Coleoptera: Chrys-omelidae) J. Econ Entomol. 98(1): 1-8.

23. Palmer, L.T. and T. Kommedahl, 1969. Root-infecting Fusarium spe-cies in relation to rootworm infestations in corn. Phytopathology 59: 1613–1617.

24. Pedersen, W. L., J. D. Kline, C. A. Bradley and D. S. Mueller, 2003. Infl u-ence of metalaxyl fungicide seed treatment on severity of rootworm (Diabrotica spp.) damage to corn (Zea mays) under no-tillage condi-tions. Crop Protection 22: 647-652.

25. Sivcev, I., B. Manojlovic, S. Krnjajic, N. Dimic, M. Draganic, F. Baca, Z. Kaitovic, R. Sekulic and T. Keresi, 1994. Distribution and harmful eff ect of Diabrotica virgifera LeConte (Coleoptera, Chrysomelidae), a new maize pest in Yugoslavia. Zastita Bilja 45(1): 19-26.

26. Spencer, J.L., E. Levine, S.A. Isard and T.R. Mabry, 2005. Movement, dis-persal and behavior of western corn rootworm adults in rotated maize and soybean fi elds. In: Western Corn Rootworm: Ecology and Manage-ment (eds S. Vidal, U. Kuhlmann and C.R. Edwards). CABI Publishing, UK, pp. 121-144.

27. Strnad, S.P. and M.K. Bergman, 1987. Movement of fi rst-instar western corn rootworms (Coleoptera: Chrysomelidae) in soil. Environmental Entomology 16: 975-978.

28. Toepfer, S. and U. Kuhlmann, 2005. Natural Mortality Factors Acting on Western Corn Rootworm Populations: a Comparison between the United States and Central Europe. In: Western Corn Rootworm: Ecol-ogy and Management (eds S. Vidal, U. Kuhlmann and C.R. Edwards). CABI Publishing, UK, pp. 95-119.

29. Toepfer, S., F. Zhang and U. Kuhlmann, 2009. Assessing host specifi city of a classical biological control agent against western corn rootworm with a recently developed testing protocol. Biological Control 51:26-33.

30. Wilson, H.R. and J.B. Eisley. Corn rootworm management. Fact Sheet FC-ENT-0016-01, Ohio State University, USA.

31. Ανώνυμος, 2009a. Control of Insect Pests of Field Crops: corn root-worm larval control in corn. Bulletin 545 – 09, The Ohio State Univerity, USA.

32. Ανώνυμος, 2009b. Control of Insect Pests of Field Crops: corn root-worm adults control in corn. Bulletin 545 – 09, The Ohio State Univer-ity, USA.



Ο αμπελώνας του Νομού Ηρακλείου Κρήτης2. Εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές

Ι. Φυσαράκης, Γ. Κολιοραδάκης και Δ. Λυδάκης

Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας του ΤΕΙ Κρήτης

Με βάση τις απαντήσεις σε ειδικό ερωτηματολόγιο από 168 ανώνυμους αμπελουργούς και τις καταγραφές στο τετράδιο αγρού από 96 αμπελουργούς ενταγμένους σε πιστοποιούμενα συστή-ματα ολοκληρωμένης διαχείρισης, καθώς και με συμπληρωματικές παρατηρήσεις από επισκέ-ψεις αμπελώνων, μελετήθηκαν οι εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές στον αμπελώνα του Νομού Ηρακλείου κατά την περίοδο 2006-07. Συγκεκριμένα, καταγράφηκαν και αναλύθηκαν οι επεμβάσεις των αμπελουργών όσον αφορά τα κλαδέματα (συμπεριλαμβανομένων των χλωρών κλαδεμάτων), τη διαχείριση του εδάφους και την αντιμετώπιση των ζιζανίων, την άρδευση, τη λίπανση, καθώς και τις ιδιαίτερες επεμβάσεις στην επιτραπέζια σουλτανίνα. Τα αποτελέσματα της μελέτης, τα οποία παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό, δείχνουν μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των αμπελουργών του Νομού και πολλά περιθώρια βελτίωσης στις εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές.

Το άρθρο αυτό είναι το δεύτερο μιας σειράς τριών άρ-

θρων του περιοδικού σχετικά με τον αμπελώνα του Νο-

μού Ηρακλείου Κρήτης. Στο πρώτο άρθρο της σειράς, στο

προηγούμενο τεύχος, παρουσιάσθηκαν η έκταση και η

ποικιλιακή σύνθεση του αμπελώνα καθώς και τα αποτελέ-

σματα μελέτης της υφιστάμενης δομής του. Με το παρόν

άρθρο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μελέτης για τις

εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές και η παρουσίαση

ολοκλήρωνεται με τα αποτελέσματα ανάλογης μελέτης για

τη φυτοπροστασία στο επόμενο τεύχος. Τα στοιχεία αυτά

προέρχονται από το 2ο Κεφάλαιο μιας ευρύτερης μελέτης

με τίτλο «Το αμπέλι και οι νέες καλλιέργειες στο Νομό Ηρα-

κλείου. Αναγκαιότητες αναδιάρθρωσης – Πρόταση εφαρμο-

γής» που υλοποιήθηκε από το ΤΕΙ Κρήτης, με χρηματοδό-

τηση της Περιφέρειας Κρήτης και επιστημονικό υπεύθυνο

τον καθηγητή Αμπελουργίας Ι. Φυσαράκη.

Η μελέτη σχετικά με τις εφαρμοζόμενες αμπελοκομικές

τεχνικές στον αμπελώνα του Ν. Ηρακλείου βασίστηκε:

1. Στις απαντήσεις των παραγωγών. Για το σκοπό αυτό

συντάχθηκε ανώνυμο ερωτηματολόγιο, το οποίο μαζί με

συνοδευτική επιστολή του Διευθυντή της Σχολής Τεχνο-

λογίας Γεωπονίας του ΤΕΙ Κρήτης, δόθηκε στους παραγω-

γούς, σε κλειστό φάκελο, από συνεργαζόμενους Γεωπό-

νους ή Τεχνολόγους Γεωπoνίας, οι οποίοι τους παρείχαν

και τυχόν διευκρινίσεις για τη συμπλήρωσή του. Αφού

συμπληρώθηκε, επιστράφηκε κλεισμένο σε νέο ανώνυμο

φάκελο. Συνολικά συμπληρώθηκαν 168 ερωτηματολόγια

από αμπελουργούς του Νομού.

2. Στις καταγραφές του τετραδίου αγρού πιστοποιη-

μένων, στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, πα-

ραγωγών. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν οι ανώ-

νυμες καταγραφές 96 παραγωγών, αντιπροσωπευτικό

δείγμα από εννέα ομάδες πιστοποιημένων, στο πλαίσιο της

Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, παραγωγών επιτραπέζιας

Σουλτανίνας, που καλύπτουν όλες τις ζώνες καλλιέργειας

του Νομού. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης και οι ανώνυμες κα-

ταγραφές 20 παραγωγών πιστοποιημένων οινοποιήσιμων

σταφυλιών, της ίδιας κατηγορίας, πλην όμως οι καταγρα-

φές τους αξιολογήθηκαν χωριστά.

3. Στα αποτελέσματα έρευνας πεδίου. Για το σκοπό αυτό

πραγματοποιήθηκαν, από το προσωπικό του Εργαστηρί-

ου Αμπελουργίας, επισκέψεις σε αμπελώνες του Νομού

με στόχο κυρίως την επισήμανση προβλημάτων που δεν

προέκυπταν από τα παραπάνω.

Τέλος, λήφθηκαν υπόψη διαπιστώσεις προηγούμενων

μελετών, συνεντεύξεις με επιλεγμένους καλλιεργητές, οι-

νοποιούς κ.λπ.

Τα δεδομένα που προέκυψαν όσον αφορά τις αμπελο-

κομικές τεχνικές παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Κλάδεμα Διαμόρφωσης και Καρποφορίας – Χλωρά Κλαδέματα

Κλάδεμα διαμόρφωσης. Η πλειονότητα των αμπελώνων

του Νομού είναι διαμορφωμένοι σε κυπελλοειδές ή σε δι-

άφορες παραλλαγές κυπελλοειδούς σχήματος και υποστυ-

λωμένοι συλλογικά, κατά κανόνα σε σχήμα ταφ (διπλό ή

τριπλό) ή «σκάφης». Μικρές σχετικά εκτάσεις με οινάμπελα

είναι διαμορφωμένα σε γραμμικό κορδόνι (Royat), κατά

κανόνα αμφίπλευρο, με 6-8 κεφαλές των 2-3 ματιών. Το

ύψος διαμόρφωσης ποικίλει γενικά από 30 έως 80 cm, ενώ

το ύψος της φυλλικής επιφάνειας από 60 έως 150 cm.

Σε απάντηση σχετικής ερώτησης το 80,3% των παρα-



γωγών αναφέρει ότι αντιμετώπισε προβλήματα σωστής

διαμόρφωσης των πρέμνων (Πίνακας 1Α), ιδιαίτερα όταν

τα διαμόρφωσαν σε κορδόνι.

Επίσης, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1Β, μόνο πε-

ρίπου το ένα τρίτο των παραγωγών αφαίρεσαν σχεδόν

όλα τα σταφύλια ή έκαναν σχολαστικό έλεγχο των θερινών

κυρίως ζιζανίων, τα δύο πρώτα χρόνια της περιόδου δια-

μόρφωσης των νέων φυτών, ενέργειες απαραίτητες για τη

σωστή εγκατάσταση και διαμόρφωσή τους. Εξάλλου, αξιο-

σημείωτο είναι το γεγονός ότι μόνο το 8,9% των παραγω-

γών απάντησε αρνητικά στην ερώτηση αν θα βοηθούσε η

πρακτική τους εκπαίδευση στο αντικείμενο αυτό (Πίνακας

1Γ).

Κλάδεμα καρποφορίας. Όπως φαίνεται από το Διάγραμ-

μα 1, μόνο περίπου το ένα τρίτο των παραγωγών λαμβάνει

υπόψη του, προκειμένου να καθορίσει πότε θα κλαδέψει,

τις επιδράσεις που μπορεί να έχει ο χρόνος κλαδέματος

καρποφορίας στο χρόνο εκβλάστησης και ωρίμανσης,

και μόνο περίπου το ένα τέταρτο την επίδρασή του στην

πρόληψη των ασθενειών του ξύλου. Σχετικά με το τελευ-

ταίο επισημαίνεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία αυτών είναι

παραγωγοί πιστοποιημένων προϊόντων. Τα παραπάνω επι-

βεβαιώνονται κατά κάποιο τρόπο από τις απαντήσεις στο

ερώτημα «ποιο/ους μήνα/ες συνήθως κλαδεύετε;», αφού

ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των παραγωγών κλαδεύει αρ-

κετά νωρίς, Δεκέμβρη και κυρίως Γενάρη (Διάγραμμα 2).

Παρ’ όλα αυτά η συντριπτική πλειοψηφία των παρα-

γωγών (78%) δηλώνει ότι προσπαθεί να προσαρμόζει το

φορτίο που αφήνει, με το κλάδεμα καρποφορίας, στη δυ-

ναμικότητα του κάθε πρέμνου (δεδομένα δεν παρουσιά-

ζονται). Τέλος, μόνο το 45,24% δηλώνει ότι χρησιμοποιεί

αεροψάλιδα ή άλλα μηχανικά ψαλίδια (έναντι 53,27% που

δηλώνουν με βεβαιότητα όχι) και το 51,2% ότι χρησιμοποι-

εί καταστροφέα κληματίδων μετά το κλάδεμα.

Χλωρά κλαδέματα. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των πα-

ραγωγών μόνο το 32,7% δηλώνει ότι κάνει συστηματικό

βλαστολόγημα σε όλες τις ποικιλίες (Διάγραμμα 3). Μικρό-

τερο είναι το ποσοστό (21,4%) αυτών που δηλώνουν ότι

κάνουν συστηματικό ξεφύλλισμα (Διάγραμμα 4) και ακόμη

πιο μικρό αυτών που δηλώνουν ότι κάνουν αραίωμα φορ-

τίου (Διάγραμμα 5) σε όλες τις ποικιλίες (9,5%) ή σε όλες τις

ποικιλίες αλλά μόνο τις χρονιές με μεγάλη «γέννα» (14,3%).

Ειδικά όμως, οι περισσότεροι παραγωγοί επιτραπέζιων

Πίνακας 1. Ποσοστό παραγωγών (%) που έδωσαν τις αναφερόμενες απαντήσεις σε τρία ερωτήματα σχετικά

με τη διαμόρφωση των πρέμνων.

Α. Αντιμετωπίζετε προβλήματα στη σωστή διαμόρφωση των πρέμνων;

Ναι 80,3

Όχι 15,5

Δεν ξέρω/Δεν απαντώ (ΔΞ/ΔΑ) 4,2

Β. Ακολουθήσατε (κατά τα δύο πρώτα χρόνια) καθεμιά από τις παρακάτω αρχές σωστής διαμόρφωσης πρέμνων;

Έλεγχος ζιζανίων 31,5

Αραίωμα σταφυλιών 36,2

Ατομικός πάσσαλος υποστύλωσης 68,2

Κορμός με ένα βλαστό 83,1

Γ. Θα βοηθούσε μια πρακτική εκπαίδευσή σας στο κλάδεμα διαμόρφωσης;

Καθόλου 8,1

Λίγο 11,7

Αρκετά 39,9

Δεν ξέρω/Δεν απαντώ (ΔΞ/ΔΑ) 37,5

Διάγραμμα 1. Ποσοστό παραγωγών που λαμβάνει υπόψη του τις επιδράσεις του χρόνου κλαδέματος καρποφορίας.

Διάγραμμα 2. Ποσοστό παραγωγών ανά μήνα κλαδέματος καρποφορίας.

Διάγραμμα 4. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με τις ποικιλίες που κάνει συστηματικό ξεφύλλισμα.

Διάγραμμα 3. Ποσοστό παραγωγών, ανάλογα με τις ποικιλίες που κάνει συστηματικό βλαστολόγημα



σταφυλιών εφαρμόζουν τόσο συστηματικό βλαστολόγη-

μα και ξεφύλλισμα, όσο και αραίωμα φορτίου.

Σημαντική διαφοροποίηση υπάρχει μεταξύ των παρα-

γωγών και όσον αφορά το κορυφολόγημα. Έτσι σε σχετική

ερώτηση το 51,8% δηλώνει ότι κάνει ένα έως δύο κορυ-

φολογήματα στην επιτραπέζια Σουλτανίνα και το 31,5%

τρία έως τέσσερα. Μάλιστα, υπάρχει και ένα μικρό ποσο-

στό που δηλώνει ότι κάνει περισσότερα από τέσσερα (Δι-

άγραμμα 6).

Επισημαίνεται σχετικά ότι τα πολλά κορυφολογήματα

δείχνουν μια έλλειψη ισορροπίας μεταξύ βλάστησης και

παραγωγής με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτή

συνεπάγεται. Σε ανάλογες διαπιστώσεις οδηγούν και οι

απαντήσεις των παραγωγών σχετικά με τα οινάμπελα, με

τη διαφορά ότι εφαρμόζονται γενικά λιγότερα κορυφολο-

γήματα, πράγμα αναμενόμενο λόγω μικρότερης ζωηρό-

τητας. Έτσι είναι αρκετά μεγάλο το ποσοστό (32,8%) των

παραγωγών που κάνει δύο ή περισσότερα κορυφολογή-

ματα (Διάγραμμα 7). Είναι δε χαρακτηριστικό ότι μόνο το

7,7% των παραγωγών δηλώνει ότι δεν κάνει κανένα κο-

ρυφολόγημα στα οινάμπελα, κάτι που κατά κανόνα γινό-

ταν απ’ όλους τους αμπελουργούς, όταν οι οινοποιήσιμες

ποικιλίες ήταν φυτεμένες σε όχι πολύ γόνιμα χωράφια και

διαμορφωμένες στο παλιό πολύ ανοικτό κύπελλο. Οι πα-

ραπάνω γενικές διαπιστώσεις όσον αφορά τη ζωηρότητα

των πρέμνων επιβεβαιώνονται και από τις απαντήσεις των

ίδιων των παραγωγών, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό αυ-

τών χαρακτηρίζουν τα πρέμνα τους ζωηρά ή πολύ ζωηρά

(Διάγραμμα 8).

Διαχείριση Εδάφους

Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2Α, η συντριπτική

πλειοψηφία των παραγωγών του Νομού (95,2%) εφαρμό-

ζει μηχανική κατεργασία του εδάφους, για τον έλεγχο των

ζιζανίων κ.λπ. των αμπελώνων τους. Μάλιστα, το 80% περί-

που των παραγωγών κάνει δύο επεμβάσεις ανά καλλιεργη-

τική περίοδο και ένα μικρό ποσοστό (4,8%) τρεις (Πίνακας

2Β).

Οι επεμβάσεις αυτές από την πλειοψηφία των παραγω-

γών (48,8%) εφαρμόζονται σε όλη την έκταση του αμπελώ-

να, ενώ μόνο το 24,4% αυτών περιορίζει την κατεργασία

του εδάφους μόνο μεταξύ των γραμμών και το 23,2% την

πρώτη φορά σε όλη την έκταση και μετά μόνο μεταξύ των

γραμμών (Πίνακας 2Γ).

Επίσης, είναι χαρακτηριστικό, ότι σε σχετική ερώτηση

που αφορούσε ποιες από τις παρατηρήσεις που αναφέρο-

νται στον Πίνακα 2Δ εφαρμόζουν, μόλις 1,8% των παρα-

γωγών απάντησε ότι δεν φρεζάρει αν υπάρχει οξαλίδα σε

μεγάλη έκταση του αμπελώνα και το 16,1% ότι φρεζάρει

αφού ξεραθεί. Αρκετά χαμηλό είναι και το ποσοστό των

παραγωγών (35,1%) που δηλώνει ότι προσπαθεί να καλλι-

εργεί το έδαφος σε μικρό βάθος. Αντίθετα, οι τρεις στους

τέσσερις παραγωγούς δηλώνουν ότι δεν φρεζάρουν αν

δεν έχει στεγνώσει καλά το έδαφος.

Εκτός από τη μηχανική κατεργασία του εδάφους ένα

ποσοστό των παραγωγών χρησιμοποιεί και ζιζανιοκτόνα

για τον έλεγχο των ζιζανίων των αμπελώνων. Το ποσοστό

αυτό είναι ιδιαίτερα μικρό όσον αφορά τη χρήση προφυ-

τρωτικών ζιζανιοκτόνων, αφού μόνο το 12,5% των παρα-

γωγών δηλώνει ότι τα χρησιμοποιεί (Πίνακας 2Ε), μάλιστα

Διάγραμμα 5. Ποσοστό παραγωγών ανά κατηγορία αραιώματος φορτίου.

Διάγραμμα 6. Ποσοστό παραγωγών ανά κατηγορία αριθμού κορυφολογημάτων.

Διάγραμμα 7. Ποσοστό παραγωγών ανά κατηγορία αριθμού κορυφολογημάτων.

Διάγραμμα 8. Ποσοστό παραγωγών ανά κατηγορία βαθμού ζωηρότηταςτων πρέμνων τους.



η πλειοψηφία απ’ αυτούς, μόνο κάτω από τις γραμμές φύ-

τευσης και μόλις το 1/3 σε όλη την έκταση του αμπελώνα

(δεδομένα δεν παρουσιάζονται). Αντίθετα, αρκετά μεγα-

λύτερο είναι το ποσοστό (37,5%) αυτών που εφαρμόζουν

κατευθυνόμενους ψεκασμούς με μεταφυτρωτικά ζιζανιο-

κτόνα (Πίνακας 2Ζ), πλην όμως οι περισσότεροι απ’ αυτούς

δηλώνουν ότι κάνουν ένα μόνο ψεκασμό και μόλις το 20%

δύο έως τέσσερις (δεδομένα δεν παρουσιάζονται).

Τέλος, το 51,8% των παραγωγών εφαρμόζει και χορτο-

κοπή για των έλεγχο των ζιζανίων (Πίνακας 2H) και μάλιστα

οι μισοί περίπου απ’ αυτούς, δύο ή περισσότερες φορές

ανά καλλιεργητική περίοδο, ενώ σχεδόν όλοι χρησιμοποι-

ούν χορτοκοπτικό μηχάνημα (δεδομένα δεν παρουσιάζο-

νται).

Άρδευση

Ακόμη μεγαλύτερη διαφοροποίηση, σε σύγκριση με τις

άλλες καλλιεργητικές φροντίδες που προαναφέραμε,

υπάρχει μεταξύ των παραγωγών του Ν. Ηρακλείου όσον

αφορά την άρδευση των αμπελώνων. Αυτό δικαιολογείται

από το γεγονός ότι τόσο η έναρξη και η συχνότητα των

αρδεύσεων, όσο και η αρδευτική δόση καθορίζονται από

τους περισσότερους παραγωγούς εμπειρικά. Ειδικότερα,

σε σχετική ερώτηση, το 70,02% των παραγωγών απάντη-

σε ότι καθορίζει την έναρξη των αρδεύσεων εμπειρικά,

το 10,72% με βάση το βλαστικό στάδιο και μόλις περίπου

το 12% με βάση μετρήσεις της εδαφικής υγρασίας, χωρίς

όμως να τους ζητηθεί να διευκρινίσουν με ποιο όργανο,

ώστε να διασταυρωθεί κατά κάποιο τρόπο η απάντησή

τους (Διάγραμμα 9).

Συνέπεια των παραπάνω είναι η διαπίστωση ότι, σύμ-

φωνα με τις καταγραφές του Τετραδίου Αγρού των πα-

ραγωγών που συμμετέχουν σε σύστημα Ολοκληρωμένης

Διαχείρισης, η ημερομηνία έναρξης των αρδεύσεων των

αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανίνας του Νομού το 2006,

κυμαίνεται ανάλογα με τον παραγωγό από το 1ο δεκαπεν-

θήμερο του Απριλίου μέχρι το 2ο δεκαπενθήμερο του Ιου-

νίου (Διάγραμμα 10).

Ανάλογη διαφοροποίηση υπάρχει και όσον αφορά τη

λήξη των αρδεύσεων, η ημερομηνία της οποίας κυμαίνεται

από το 1ο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου μέχρι το 1ο δεκα-

πενθήμερο του Σεπτεμβρίου (δεδομένα δεν παρουσιάζο-

νται). Πλην όμως, στη δεύτερη περίπτωση αφ’ ενός δεν εί-

Πίνακας 2. Ποσοστό παραγωγών (%) που έδωσαντις αναφερόμενες απαντήσεις σε ερωτήματα

σχετικά με την κατεργασία του εδάφουςκαι την αντιμετώπιση των ζιζανίων.

Α. Εφαρμόζετε μηχανική κατεργασία του εδάφουςτων αμπελώνων σας;

Ναι 95,2

Όχι 3,6

Δεν ξέρω/Δεν απαντώ 1,2

Β. Πόσες φορές κάνετε μηχανική κατεργασία;

Καμμία 3,6

Μία 10,7

Δύο 80,3

Τρεις 4,8


Γ. Σε τι έκταση γίνεται η μηχανική κατεργασία;

Σε όλη την έκταση 48,8

Μεταξύ των γραμμών 24,4

Την πρώτη φορά σε όλη και μετά μεταξύ των γραμμών 23,2


Δ. Ποια από τα παρακάτω ακολουθείτε κατά τη μηχανική κατεργασία

Δεν φρεζάρω αν υπάρχει οξαλίδα σε μεγάλη έκταση 1,8

Φρεζάρω αφού ξεραθεί η οξαλίδα 16,1

Προσπαθώ να καλλιεργώ σε μικρό βάθος 35,1

Φρεζάρω αφού στεγνώσει καλά το έδαφος 75,6


Ε. Χρησιμοποιείτε προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα;

Ναι 12,5

Όχι 81,5


Ζ. Χρησιμοποιείτε μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα;

Ναι 37,5

Όχι 39,9


Η. Εφαρμόζετε χορτοκοπή των ζιζανίων;

Ναι 51,8

Όχι 37,5


Διάγραμμα 9. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιούν,για τον καθορισμό της έναρξης των αρδεύσεων.

Διάγραμμα 10. Ποσοστό παραγωγών ανά ημερομηνία έναρξης της άρδευσης των αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανίνας.



ναι τόσο έντονη αφού οι περισσότεροι παραγωγοί (75,3%)

ολοκληρώνουν τις αρδεύσεις τους μέχρι τα τέλη Ιουλίου,

και αφ’ ετέρου δικαιολογείται κατά κάποιο τρόπο αφού ένα

τμήμα των παραγωγών διατηρούν σταφύλια στο πρέμνο,

υπό κάλυψη, για όψιμο τρυγητό.

Εμπειρικά καθορίζεται από τους περισσότερους παρα-

γωγούς (69,6%) και η συχνότητα των αρδεύσεων, σύμφω-

να πάντα με τις απαντήσεις τους. Επίσης, το 12% περίπου

αρδεύει ανά τακτά χρονικά διαστήματα (ημερολογιακά),

ενώ το 11,3% λαμβάνει υπόψη του το βλαστικό στάδιο και

το 9,5% την υδατοχωρητικότητα του εδάφους (Διάγραμμα

11).

Επομένως, η έντονη διαφοροποίηση μεταξύ των παρα-

γωγών, τόσο όσον αφορά την αρδευτική περίοδο, όσο και

την συχνότητα των αρδεύσεων, δικαιολογεί γιατί διαφέρει

τόσο πολύ, μεταξύ των παραγωγών, ο συνολικός αριθμός

των αρδεύσεων των αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανί-

νας, ανά καλλιεργητική περίοδο. Πράγματι, με βάση τις κα-

ταγραφές στο Τετράδιο Αγρού, ο συνολικός αριθμός των

αρδεύσεων κυμαίνεται από 1-15, αν και η πλειοψηφία των

παραγωγών (72%) πραγματοποιεί 3-6 (Διάγραμμα 12).

Ανάλογη είναι η κατάσταση και όσον αφορά την αρ-

δευτική δόση (Διάγραμμα 13), αφού και στην περίπτωση

αυτή οι περισσότεροι παραγωγοί την καθορίζουν εμπειρι-

κά (67,9%) ή με βάση το βλαστικό στάδιο (20,2%) και μόλις

το 11,3% λαμβάνουν υπόψη τους την υδατοχωρητικότητα

και πολύ λιγότεροι (4,2%) τις υποδείξεις της αρμόδιας υπη-

ρεσίας.

Έτσι, τόσο η μέση αρδευτική δόση όσο και η συνο-

λική κατανάλωση νερού των αμπελώνων επιτραπέζιας

Σουλτανίνας, διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ των πι-

στοποιημένων παραγωγών, τουλάχιστον σύμφωνα με τις

καταγραφές τους (Διαγράμματα 14 και 15), και αυτό γιατί

σε αντίστοιχο ερώτημα στο ανώνυμο ερωτηματολόγιο, το

17,3% των παραγωγών απαντά ότι καταναλώνει 250-350

m3 / στρέμμα επιτραπέζιας Σουλτανίνας και το 4,2% περισ-

σότερα από 350 m3 / στρέμμα (δεδομένα δεν παρουσιά-

ζονται).

Τέλος, σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, το 38,7% των

παραγωγών ποτίζει από γεώτρηση, το 29,8% από αρδευ-

τικό δίκτυο, το 21,4% από πηγάδι και το 7,1% από πηγή,

λιμνοδεξαμενή κ.λπ. (Διάγραμμα 16), με μέσο κόστος 0,3 €

/ m3 (δεδομένα δεν παρουσιάζονται), ενώ ένα μεγάλο πο-

σοστό (36,9%) δεν έλεγξε ποτέ την ποιότητα του αρδευτι-

κού νερού (Διάγραμμα 17).

Λίπανση

Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 3, η πλειοψηφία των πα-

ραγωγών καθορίζει τις ετήσιες λιπάνσεις συντήρησης των

αμπελώνων τους με βάση τις υποδείξεις του γεωπόνου

που συνεργάζονται, τόσο όσον αφορά τα λιπαντικά στοι-

χεία και τις δόσεις τους, όσο και το είδος του λιπάσματος.

Επίσης, ένας στους πέντε περίπου παραγωγούς λιπαίνει

μετά από υπόδειξη του γεωπόνου της ομάδας παραγωγών

ή του συνεταιρισμού, το ίδιο ποσοστό περίπου με βάση

την εμπειρία του και μόνο το 2% συμβουλεύεται τους γε-

ωπόνους της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης, σύμφωνα

τουλάχιστον με τις απαντήσεις στο ανώνυμο ερωτηματο-

λόγιο.

Διάγραμμα 11. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιούν, για τον καθορισμό της συχνότητας άρδευσης.

Διάγραμμα 12. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με το συνολικό αριθμό των αρδεύσεων των αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανίνας, ανά καλλιεργητική περίοδο.

Διάγραμμα 13. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιούν, για τον καθορισμό της αρδευτικής δόσης.

Διάγραμμα 14. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με μέση αρδευτική δόση των αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανίνας.



Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι μόνο το 39% των αμπε-

λουργών κάνει ανάλυση εδάφους κάθε 2 ή 3 χρόνια (Πίνα-

κας 4Α) και μόλις το 9% ανάλυση φύλλων κάθε 1-2 χρόνια

(Πίνακας 4Β). Αντίστοιχα, το 19% των παραγωγών δηλώνει

ότι δεν έχει κάνει ποτέ ανάλυση εδάφους και το 61% ανά-

λυση φυτικών ιστών.

Πιθανή συνέπεια των παραπάνω αποτελούν οι ενδιαφέ-

ρουσες διαπιστώσεις όσον αφορά τις λιπάνσεις του 2006,

με βάση τις καταγραφές στο Τετράδιο Αγρού, των παραγω-

γών επιτραπέζιας Σουλτανίνας. Έτσι, όπως φαίνεται από το

Διάγραμμα 18 οι περισσότεροι παραγωγοί (69,8%) έκαναν

μία και πολύ λίγοι (13,5%) δύο επιφανειακές ανόργανες

λιπάνσεις συντήρησης. Αντίστοιχα, το 63,5% των παραγω-

γών έκανε μία ή περισσότερες υδρολιπάνσεις και μόλις το

7,3% μια επιφανειακή οργανική λίπανση.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι για την πρώτη (βασική)

ανόργανη επιφανειακή λίπανση το 13,9% των παραγωγών

χρησιμοποίησε απλό λίπασμα, το 40,5% σύνθετο με δύο ή

τρία από τα κύρια λιπαντικά στοιχεία Ν, Ρ και Κ και το 45,6%

σύνθετο με τέσσερα ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία, στα

οποία εκτός από τα τρία κύρια στοιχεία συμπεριλαμβανό-

ταν Mg ή/και μικροθρεπτικά στοιχεία (Πίνακας 5Α).

Τα αντίστοιχα ποσοστά, με βάση τις καταγραφές στα

οινάμπελα, είναι 5,9%, 58,8% και 35,3% (δεδομένα δεν

παρουσιάζονται). Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το 73%

Πίνακας 3. Ποσοστό παραγωγών (%) που έδωσαντις αναφερόμενες απαντήσεις σε ερώτημα για το

πώς αποφασίζουν σχετικά με τον καθορισμότης λίπανσης και την επιλογή του τύπου

των λιπασμάτων που χρησιμοποιούν

Καθορισμόςλίπανσης

Επιλογή τύπουλιπάσματος

Μόνος μου, με βάσητην εμπειρία

21 22

Υπόδειξη γεωπόνου Διεύθυνσης Αγρ. Ανάπτυξης

2 2

Υπόδειξη γεωπόνου Ομάδας Παραγωγών

22 21

Υπόδειξη γεωπόνου καταστήματος

53 53

Δεν ξέρω/Δεν απαντώ

2 2

Πίνακας 4. Ποσοστό παραγωγών (%) που έδωσαντις αναφερόμενες απαντήσεις σε ερώτημα σχετικό

με το αν κάνουν και πόσο συχνά ανάλυσηεδάφους ή φυτικών ιστών.

Α. Πόσο συχνά κάνετε ανάλυση εδάφους;

Ποτέ 19

Μια φορά 9

Όταν υπάρξει πρόβλημα 29

Κάθε δύο χρόνια 30

Κάθε τρία χρόνια 9

Δεν ξέρω/Δεν απαντώ 4

Β. Πόσο συχνά κάνετε ανάλυση φυτικών ιστών;

Ποτέ 61

Μια φορά 7

Όταν υπάρξει πρόβλημα 20

Κάθε 1-2 χρόνια 9


Διάγραμμα 15. Ποσοστό παραγωγών ανάλογα με την συνολική ποσότητα νερού άρδευ-σης των αμπελώνων επιτραπέζιας Σουλτανίνας, ανά καλλιεργητική περίοδο.

Διάγραμμα 16. Ποσοστό παραγωγών ανά πηγή αρδευτικού νερού των αμπελώνων τους.

Διάγραμμα 17. Ποσοστό παραγωγών ανά κατηγορία συχνότητας ελέγχου της ποιότητας του αρδευτικού νερού των αμπελώνων τους.

Διάγραμμα 18. Ποσοστό παραγωγών ανά αριθμό και κατηγορία επιφανειακών λιπάνσεων.



των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας, έκανε την πα-

ραπάνω λίπανση μέχρι τα τέλη του Γενάρη και μάλιστα

το 34% του συνόλου δηλαδή περίπου ο ένας στους τρεις

παραγωγούς μεταξύ 15 Δεκέμβρη και 15 Γενάρη (Πίνακας

5Β). Αντίθετα, μικρό ποσοστό των παραγωγών καθυστε-

ρεί (μετά τις δεκαπέντε του Μάρτη) να λιπάνει, πλην όμως

εφαρμόζουν κατά κανόνα απλά αζωτούχα λιπάσματα.

Επίσης, ενδιαφέρουσα είναι η διαπίστωση ότι το 42,4%

των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας εφαρμόζει

πάνω από 15 μονάδες Ν ανά στρέμμα, μόνο με τις ανόρ-

γανες επιφανειακές και τις υδρολιπάνσεις και μάλιστα οι

μισοί περίπου απ’ αυτούς, πάνω από 20 μονάδες (Πίνακας

5Γ). Ακόμα μεγαλύτερα είναι τα αντίστοιχα ποσοστά των

παραγωγών οινοστάφυλων, τουλάχιστον σύμφωνα με τις

καταγραφές τους, αφού το 82,3% εφαρμόζει πάνω από 15

μονάδες Ν ανά στρέμμα και το 29,4% πάνω από 20 μονά-

δες (Πίνακας 5Γ). Βέβαια θα πρέπει να επισημάνουμε ότι

στη δεύτερη περίπτωση, αφ’ ενός το δείγμα των παραγω-

γών είναι πολύ μικρότερο και από δύο μόνο περιοχές του

Νομού, και αφ’ ετέρου ότι, με εξαίρεση ένα παραγωγό που

έκανε μια οργανική επιφανειακή, δεν έκαναν άλλες λιπάν-

σεις (ανόργανες διαφυλλικές κ.λπ.).

Η τελευταία παρατήρηση είναι επιβεβλημένη από το

γεγονός ότι αντίστοιχα, μόλις το 6,3% των παραγωγών επι-

τραπέζιας Σουλτανίνας δεν κάνει διαφυλλικούς ψεκασμούς

ανόργανων στοιχείων (Διάγραμμα 19). Αντίθετα, το 83,3%

εφαρμόζει δύο έως επτά ψεκασμούς ανά καλλιεργητική πε-

ρίοδο και μάλιστα ένας παραγωγός έχει καταγράψει μέχρι

έντεκα διαφυλλικούς ψεκασμούς. Επίσης, με εξαίρεση το

20,8% των παραγωγών, οι υπόλοιποι εφαρμόζουν επιπλέ-

ον και ένα έως έξι διαφυλλικούς ψεκασμούς με αμινοξέα

ή άλλες οργανικές ενώσεις και μάλιστα οι περισσότεροι

(63,5%) δύο έως τέσσερις (Διάγραμμα 20).

Όλα αυτά παρά το γεγονός ότι, όπως προαναφέραμε,

το 60,7% των παραγωγών δηλώνει στο σχετικό ερωτημα-

τολόγιο ότι δεν έχει κάνει ποτέ ανάλυση φύλλων (Σχήμα

2.4.32), ενώ σε σχετική ερώτηση αν είχαν ποτέ πρόβλη-

μα από έλλειψη κάποιου θρεπτικού στοιχείου, ναι μεν το

63,1% των παραγωγών απάντησε θετικά και μάλιστα οι

δύο στους τρεις απ’ αυτούς ότι είχαν έλλειψη Fe ή Mg (και οι

υπόλοιποι, κατά φθίνουσα σειρά P, B, Ca, Zn, K, N, S, Mo και

Mn) πλην όμως, μόνο το ένα τρίτο των παραγωγών επιβε-

βαίωσε την έλλειψη με φυλλοδιαγνωστική (δεδομένα δεν

παρουσιάζονται). Εξάλλου, ενώ το 43,5% των παραγωγών

(Πίνακας 5Δ) δηλώνει ότι πριν χρησιμοποιήσει οποιοδήπο-

τε νέο, μη παραδοσιακό σκεύασμα (όπως αμινοξέα, βιολο-

Πίνακας 5. Ποσοστό παραγωγών (%) που έδωσαντις αναφερόμενες απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα

σχετικά με τη λίπανση των αμπελώνων τους.

Α. Τι τύπο ανόργανου λιπάσματος χρησιμοποιείτε για την επιφανειακή λίπανση στη Σουλτανία;

Απλό 13,9

Σύνθετο με 2-3 στοιχεία 40,5

Σύνθετο με 4 ή περισσότερα στοιχεία 45,6

Β. Πότε εφαρμόζετε την επιφανειακή λίπανσηστη Σουλτανίνα;

Από 1 μέχρι 31 Δεκεμβρίου 8

Από 1 μέχρι 15 Ιανουαρίου 26

Από 16 μέχρι 31 Ιανουαρίου 39

Από 1 μέχρι 15 Φεβρουαρίου 9

Από 16 μέχρι 28 Φεβρουαρίου 5

Από 1 μέχρι 15 Μαρτίου 5

Από 16 μέχρι 31 Μαρτίου 4

Από 1 μέχρι 15 Απριλίου 4

Γ. Πόσες μονάδες αζώτου ανά στρέμμα εφαρμόζετε συνολικά, με τις ανόργανες επιφανειακές και τις υδρολιπάνσεις, στην επιτραπέζια σουλτανίνα και στα οινάμπελα

Σουλτανίνα Οινάμπελα

Κάτω από 10 34,8 11,8

Από 10,1 έως 15 22,8 5,9

Από 15,1 έως 20 21,7 52,9

Πάνω από 20 20,7 29,4

Δ. Κάνετε έλεγχο αποτελεσματικότητας των μη κλασικών σκευασμάτων πριν τα χρησιμοποιήσετε

Ναι 43,5

Όχι 50,0


Ε. Εφαρμόζετε κάποιο από τα παρακάτω μέτρα πρόληψης της έλλειψης Fe;


Κανένα 12

Δεν κάνω συχνή κατεργασία εδάφους 13

Δεν κάνω βαθειά οργώματα 12

Δεν κάνω υπερβολική φωσφορική λίπανση 17

Δεν κάνω υπερβολική άρδευση 43

Διάγραμμα 19. Ποσοστό παραγωγών ανά αριθμό ανόργανων διαφυλλικών λιπάνσεων.

Διάγραμμα 20. Ποσοστό παραγωγών ανά αριθμό διαφυλλικών εφαρμογών αμινοξέων ή άλλων οργανικών ενώσεων.



γικά πρόσθετα, ρυθμιστές ανάπτυξης κ.ά.) το εφαρμόζει σε

μικρή έκταση για έλεγχο της αποτελεσματικότητάς του, οι

καταγραφές στο Τετράδιο Αγρού δείχνουν άλλα.

Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά τη συχνότητα

της έλλειψης Fe, πολύ μικρό ποσοστό των παραγωγών (12-

17%, κατά περίπτωση) δηλώνει ότι ακολουθεί τα προλη-

πτικά μέτρα αντιμετώπισής της (Πίνακας 5Ε), με εξαίρεση

ίσως την αποφυγή υπερβολικής άρδευσης, όπου το αντί-

στοιχο ποσοστό είναι 43%.

Ειδικές Καλλιεργητικές Τεχνικές Επιτραπέζιας Σουλτανίνας

Εφαρμογές γιββερελλινικού οξέως (GA3). Όπως προκύ-

πτει από τις καταγραφές στο Τετράδιο Αγρού, το 55% των

παραγωγών του δείγματος κάνει μια προανθική εφαρμο-

γή GA3, το 10,4% δύο και το 34,4% καμία (Διάγραμμα 21).

Αντίστοιχα, κατά την άνθιση, το 53,1% των παραγωγών κά-

νει μια εφαρμογή, το 42,7% δύο και μόλις το 4,2% καμιά.

Τέλος, μετανθικά οι περισσότεροι παραγωγοί (64,5%) κά-

νουν τρεις ψεκασμούς με GA3, το 29,2% δύο και πολύ λίγοι

ένα ή τέσσερις (4,2 και 2,1%, αντίστοιχα).

Πολύ μεγάλη διαφοροποίηση υπάρχει μεταξύ των πα-

ραγωγών και σε ότι αφορά τη συγκέντρωση του GA3 στο

ψεκαστικό διάλυμα των παραπάνω εφαρμογών (Διάγραμ-

μα 22). Έτσι, τόσο προανθικά στα λεγόμενα «μακρέματα»,

όσο και κατά την άνθιση, η εφαρμοζόμενη δόση κυμαίνεται

από 10-40 ppm, με την πλειοψηφία όμως των παραγωγών

(55,6 και 81,5% αντίστοιχα) να εφαρμόζουν 21-30 ppm GA3

(κατά κανόνα 25 ή 30 ppm). Σε ακόμη μεγαλύτερο εύρος

(20-60 ppm GA3) κυμαίνεται η εφαρμοζόμενη δόση των

μετανθικών ψεκασμών («χονδρέματα»), πλην όμως και

στην περίπτωση αυτή ο ένας στους δύο παραγωγούς χρη-

σιμοποιεί 41-50 ppm (Διάγραμμα 23).

Συνέπεια κυρίως των μεγάλων δόσεων και δευτερευό-

ντως του μεγάλου αριθμού των εφαρμογών GA3, είναι αφ’

ενός το μεγάλο εύρος της συνολικά εφαρμοζόμενης, ανά

βλαστική περίοδο, συγκέντρωσης (70-300 ppm GA3) και

αφ’ ετέρου ότι περίπου οι τρεις στους τέσσερις παραγω-

γούς (76%) εφαρμόζουν πάνω από 150 ppm GA3 συνολικά

(Διάγραμμα 24).

Διάγραμμα 21. Ποσοστό παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας, ανά αριθμό εφαρμογών GA

3.

Διάγραμμα 22. Ποσοστό παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας, ανά κατηγορία εφαρμο-ζόμενης δόσης GA

3.

Διάγραμμα 23. Ποσοστό παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας, ανά κατηγορία συνολι-κής εφαρμοζόμενης συγκέντρωσης GA

3.

Διάγραμμα 24. Ποσοστό παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας που εφαρμόζει ή όχι χαραγή.

Διάγραμμα 25. Ποσοστό παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας που αφαιρεί ή όχι το ακραίο τμήμα του σταφυλιού.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑΧαραγή. Σε αντίθεση με την γενικευμένη εφαρμογή του

γιββερελλινικού οξέως, μόλις περίπου ο ένας τους τέσ-

σερις παραγωγούς επιτραπέζιας Σουλτανίνας εφαρμόζει

χαραγή, κατά κανόνα στην αμολυτή (Διάγραμμα 24) και

μάλιστα ο ένας στους τρεις στη βάση της και οι υπόλοιποι

κάτω από το τελευταίο καρποφόρο βλαστό (δεδομένα δεν

παρουσιάζονται).

Αφαίρεση άκρου σταφυλής. Υψηλότερο, σε σύγκριση με

αυτό που κάνει χαραγή, είναι το ποσοστό των παραγωγών

(40,5%) που αφαιρεί το κάτω μέρος του σταφυλιού (κοινώς

«ουρά»), πλην όμως η συντριπτική πλειοψηφία τους αφαι-

ρεί μόνο το ακραίο τμήμα του (Διάγραμμα 25).

Επισημάνσεις – Προβλήματα

Από τα παραπάνω, και παρά τις όποιες επιφυλάξεις που

αφορούν το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν οι καταγραφές

και οι υποδείξεις προοδευτικών κατά κανόνα παραγωγών,

μπορούμε να επισημάνουμε, για κάθε μια από τις εφαρμο-

ζόμενες αμπελοκομικές τεχνικές, ότι:

Κλάδεμα διαμόρφωσης και καρποφορίαςΟι περισσότεροι αμπελώνες του Νομού είναι διαμορ-

φωμένοι σε διάφορες παραλλαγές κυπελλοειδούς σχή-

ματος και υποστυλωμένοι συλλογικά, συνήθως σε σχή-

μα ταφ (διπλό ή τριπλό) ή «σκάφης».

Οι περισσότεροι παραγωγοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα

σωστής διαμόρφωσης των πρέμνων, ιδιαίτερα σε κορ-

δόνι, γι’ αυτό και εκτιμούν ότι θα βοηθούσε αρκετά η

πρακτική εκπαίδευσή τους στο θέμα αυτό.

Οι πλειοψηφία των παραγωγών δεν λαμβάνει υπόψη της

τις επιδράσεις που μπορεί να έχει ο χρόνος κλαδέματος

καρποφορίας στο χρόνο εκβλάστησης ή ωρίμανσης και

έμμεσα στην προληπτική αντιμετώπιση των ασθενειών

του ξύλου. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι, ένα μεγάλο πο-

σοστό δηλώνει ότι κλαδεύει αρκετά νωρίς, Δεκέμβρη

και Γενάρη.

Μόνο το 45,2% των παραγωγών δηλώνει ότι χρησιμο-

ποιεί μηχανικά ψαλίδια και το 51,2% καταστροφέα κλη-

ματίδων.

Χλωρά κλαδέματα Η πλειοψηφία των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτα-

νίνας εφαρμόζει συστηματικά βλαστολόγημα, ξεφύλ-

λισμα και αραίωμα φορτίου, τουλάχιστον σύμφωνα με

τις απαντήσεις τους στο ερωτηματολόγιο. Αντίθετα,

στις οινοποιήσιμες ποικιλίες, μόνο ένας στους τρεις πε-

ρίπου παραγωγούς κάνει συστηματικά βλαστολόγημα

και ένας στους πέντε ξεφύλλισμα. Ακόμη πιο μικρό είναι

το ποσοστό αυτών που κάνουν συστηματικά αραίωμα

φορτίου (9,5%) ή έστω μόνο τις χρονιές με μεγάλη «γέν-

να» (14,3%).

Αν και μόνο το 16,1% των παραγωγών χαρακτηρίζει

γενικά τα πρέμνα των αμπελιών του ως πολύ ζωηρά, εν

•

•

•

•

•

•

τούτοις περίπου ένας στους τρεις παραγωγούς δηλώνει

ότι κάνει τρία ή περισσότερα κορυφολογήματα στην

επιτραπέζια Σουλτανίνα και δύο ή περισσότερα στα οι-

νάμπελα.

Διαχείριση εδάφουςΗ μηχανική κατεργασία είναι η κύρια τεχνική διαχείρι-

σης του εδάφους των αμπελώνων του Νομού, αφού με

εξαίρεση το 3,6% των αμπελουργών, οι υπόλοιποι δη-

λώνουν ότι την εφαρμόζουν. Μάλιστα, περίπου οι τέσ-

σερις στους πέντε κάνουν δύο επεμβάσεις ανά καλλιερ-

γητική περίοδο, οι περισσότεροι σε όλη την έκταση του

αμπελώνα και χωρίς να προσπαθούν να περιορίζουν

την κατεργασία του εδάφους σε μικρό βάθος.

Ελάχιστοι παραγωγοί λαμβάνουν υπόψη τους τις θετικές

επιδράσεις της ύπαρξης της οξαλίδας στους αμπελώνες

του Νομού, αφού μόλις το 1,8% απάντησε ότι δεν φρε-

ζάρει αν υπάρχει σε μεγάλη έκταση του αμπελώνα και

το 16,1% ότι φρεζάρει μόνο αφού ξεραθεί η οξαλίδα.

Το 12,5% των παραγωγών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί

προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα για τον έλεγχο των ζιζανί-

ων των αμπελώνων τους και μάλιστα δύο στους τρεις

απ’ αυτούς μόνο κάτω από τις γραμμές φύτευσης. Αντί-

στοιχα, μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα εφαρμόζει το

37,5% των παραγωγών, πλην όμως οι περισσότεροι απ’

αυτούς δηλώνουν ότι κάνουν ένα μόνο ψεκασμό και μό-

λις ο ένας στους πέντε, δύο έως τέσσερις.

Οι μισοί περίπου παραγωγοί εφαρμόζουν και χορτοκο-

πή για τον έλεγχο των ζιζανίων των αμπελώνων τους.

ΆρδευσηΗ συντριπτική πλειοψηφία των αμπελουργών του Νο-

μού καθορίζει, τόσο την έναρξη και τη συχνότητα των

αρδεύσεων, όσο και την αρδευτική δόση εμπειρικά.

Αυτό δικαιολογεί την πολύ έντονη διαφοροποίηση που

υπάρχει μεταξύ των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτα-

νίνας, όσον αφορά αφ’ ενός την ημερομηνία έναρξης

και λήξης των αρδεύσεων και αφ’ ετέρου την συχνότητα

της άρδευσης, την αρδευτική δόση και κατά συνέπεια

την ποσότητα του αρδευτικού νερού ανά στρέμμα.

Ένα μεγάλο ποσοστό των παραγωγών του Νομού

(36,9%) δεν έλεγξε ποτέ την ποιότητα του αρδευτικού

νερού παρά το γεγονός ότι το 60,1% του συνόλου δηλώ-

νει ότι ποτίζει από ιδιωτική γεώτρηση ή πηγάδι.

Το μέσο κόστος του αρδευτικού νερού σύμφωνα με τις

δηλώσεις των παραγωγών είναι 0,3 € / m3.

ΛίπανσηΟι περισσότεροι παραγωγοί καθορίζουν τις ετήσιες λι-

πάνσεις συντήρησης των αμπελώνων τους (λιπαντικά

στοιχεία, δόσεις και είδος λιπάσματος) με βάση τις υπο-

δείξεις του γεωπόνου του καταστήματος που συνεργά-

ζονται. Αντίστοιχα, μόλις το 2% περίπου συμβουλεύεται

τους γεωπόνους της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης,

τουλάχιστον σύμφωνα με τις απαντήσεις τους στο ανώ-

νυμο ερωτηματολόγιο.

•

•

•

•

•

•

•

•


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑΤο 38,7% των αμπελουργών δηλώνει ότι κάνει ανάλυ-

ση εδάφους κάθε 2-3 χρόνια και μόλις το 8,3% ανάλυση

φύλλων κάθε 1-2 χρόνια. Αντίστοιχα, το 19% δηλώνει

ότι δεν έχει κάνει ποτέ ανάλυση εδάφους και το 60,7%

ανάλυση φύλλων.

Οι περισσότεροι παραγωγοί (69,8%) επιτραπέζιας Σουλ-

τανίνας έκαναν, την καλλιεργητική περίοδο 2006-2007,

μία και πολύ λίγοι (13,5%) δύο επιφανειακές ανόργανες

λιπάνσεις συντήρησης. Απ’ αυτούς, μόλις το 13,9% χρη-

σιμοποίησε απλό λίπασμα και οι υπόλοιποι σύνθετο,

στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις με τέσσερα ή

περισσότερα στοιχεία, στα οποία συμπεριλαμβανόταν

Mg ή/και μικροθρεπτικά. Τα αντίστοιχα ποσοστά, με

βάση τις καταγραφές στα οινάμπελα, είναι 5,9% απλό

και 94,1% σύνθετο λίπασμα.

Υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των παραγω-

γών και ως προς το χρόνο εφαρμογής της ανόργανης

επιφανειακής λίπανσης (Δεκέμβρη – Απρίλη), πλην

όμως οι περισσότεροι παραγωγοί λιπαίνουν μέχρι τα

τέλη του Γενάρη.

Το 63,5% των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας

έκανε επιπλέον, μία έως τέσσερις υδρολιπάνσεις, το

93,7% ένα έως και δώδεκα διαφυλλικούς ψεκασμούς με

ανόργανα θρεπτικά στοιχεία (οι τρεις στους τέσσερις,

δύο έως έξι) και το 79,2% ένα έως και έξι ψεκασμούς με

αμινοξέα και άλλες οργανικές ενώσεις. Αντίθετα, μόλις

το 7,3% των παραγωγών πραγματοποίησε μια επιφανει-

ακή οργανική λίπανση.

Συνολικά, μόνο με τις ανόργανες επιφανειακές και τις

υδρολιπάνσεις, το 42,4% των παραγωγών επιτραπέζιας

Σουλτανίνας εφαρμόζει πάνω από 15 μονάδες Ν ανά

στρέμμα και μάλιστα οι μισοί περίπου απ’ αυτούς πάνω

από 20 μονάδες. Ακόμα μεγαλύτερα είναι τα αντίστοι-

χα ποσοστά των παραγωγών οινοστάφυλων, αφού το

82,3% εφαρμόζει πάνω από 15 μονάδες Ν ανά στρέμμα

και το 29,4% πάνω από 20 μονάδες.

Η παραπάνω λιπαντική πρακτική, ακολουθείται από

τους παραγωγούς παρά το γεγονός ότι σε σχετική ερώ-

•

•

•

•

•

•

τηση, αν διαπίστωσαν ποτέ έλλειψη κάποιου θρεπτικού

στοιχείου, ναι μεν οι τρεις στους πέντε περίπου απάντη-

σαν θετικά, πλην όμως αφ’ ενός μόλις ο ένας στους τρεις

απ’ αυτούς την επιβεβαίωσε με φυλλοδιαγνωστική και

αφ’ έτερου ελάχιστοι ανέφεραν έλλειψη μικροθρεπτι-

κού στοιχείου, με εξαίρεση το Fe. Μάλιστα, παρά την

συχνότητα της έλλειψης Fe, περίπου μια στις τρεις περι-

πτώσεις, πολύ μικρό ποσοστό των παραγωγών δηλώνει

ότι ακολουθεί τα προληπτικά μέτρα αντιμετώπισής της.

Ειδικές καλλιεργητικές τεχνικές επιτραπέζιας Σουλτανίνας

Μεταξύ των παραγωγών επιτραπέζιας Σουλτανίνας του

Νομού υπάρχει έντονη διαφοροποίηση τόσο όσον αφο-

ρά τον αριθμό των εφαρμογών GA3

(προανθικά, κατά

την άνθιση και μετανθικά) όσο και σε ότι αφορά τη συ-

γκέντρωση του GA3 στο ψεκαστικό διάλυμα των παρα-

πάνω εφαρμογών.

Συνέπεια κυρίως των μεγάλων δόσεων και δευτερευό-

ντως του μεγάλου αριθμού των εφαρμογών GA3, είναι

αφ’ ενός το μεγάλο εύρος της συνολικά εφαρμοζόμε-

νης, ανά βλαστική περίοδο, συγκέντρωσης (70-300 ppm

GA3) και αφ’ ετέρου ότι περίπου οι τρεις στους τέσσερις

παραγωγούς (76%) εφαρμόζουν πάνω από 150 ppm

GA3 συνολικά, ανά βλαστική περίοδο. Σημειώνεται ότι

ψεκασμοί με υψηλές συνολικά δόσεις και μάλιστα όλου

του φυλλώματος μπορεί να προκαλέσουν μείωση της

επόμενης παραγωγής.

Μόλις περίπου ο ένας τους τέσσερις παραγωγούς επι-

τραπέζιας Σουλτανίνας εφαρμόζει χαραγή, κατά κανόνα

στην αμολυτή και μάλιστα ο ένας στους τρεις απ’ αυτούς

στη βάση της και οι υπόλοιποι κάτω από τον τελευταίο

καρποφόρο βλαστό.

Περίπου δύο στους πέντε παραγωγούς αφαιρούν το

κάτω μέρος του σταφυλιού (κοινώς «ουρά»), πλην όμως

η συντριπτική πλειοψηφία απ’ αυτούς αφαιρεί μόνο ένα

πολύ μικρό τμήμα του.

•

•

•

•

Κατανομή δικαιωμάτων για 800 επιπλέον στρέμματα οινάμπελων

Με απόφαση της πολιτικής ηγε-

σίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανά-

πτυξης & Τροφίμων, της Υπουργού

κ. Κατερίνας Μπατζελή και του Υφυ-

πουργού κ. Μιχάλη Καρχιμάκη, υπο-

γράφηκε η υπ’ αρ. 263215/31.3.2010

Υπουργική Απόφαση για την κατανο-

μή δικαιωμάτων φύτευσης αμπελώ-

νων οινοποιήσιμων ποικιλιών από το

Εθνικό Αποθεματικό του έτους 2010.

Με τη νέα απόφαση κατανέμονται

επιπλέον περίπου 800 στρέμματα

από το αποθεματικό, τα οποία δεν

υλοποιήθηκαν από την πρώτη κα-

τανομή και επέστρεψαν στο Εθνικό

Αποθεματικό.

Τα επιπλέον αυτά στρέμματα

πρόκειται να καλύψουν αιτήματα

ενδιαφερομένων του κριτηρίου Οι-

νοποιοί/Αμπελουργοί της ΚΥΑ με αρ.

286839/2.4.2009.

Επισημαίνεται ότι με την πρώτη

απόφαση το Υπουργείο εφήρμοσε

την ισχύουσα Κοινοτική και Εθνική

Νομοθεσία, κατανέμοντας δικαιώ-

ματα φύτευσης αμπελώνων κατά

απόλυτη προτεραιότητα: Α) στα μι-

κρά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου

Πελάγους, Β) στους Νέους Αγρότες

και Γ) στους κατά κύριο επάγγελμα

Αγρότες-Αμπελουργούς. Τα διαθέσι-

μα στρέμματα προς κατανομή ήταν

της τάξεως των 5.200 στρεμμάτων

και τα αιτήματα των ενδιαφερομένων

13.550 στρέμματα. Έτσι, σύμφωνα με

το ΥπΑΑΤ, ικανοποιήθηκαν οι παρα-

πάνω τρεις κατηγορίες κριτηρίων.

Μετά την επιστροφή των 800 πε-

ρίπου στρεμμάτων, ακολουθεί η ανα-

κατανομή τους με σκοπό την κάλυψη

των αιτημάτων του επόμενου κριτη-

ρίου Οινοποιοί/Αμπελουργοί, σύμ-

φωνα με την εθνική νομοθεσία.



Το άλογο της φυλής ΠίνδουΠεριγραφή, κίνδυνοι εξαφάνισης και προσπάθειες διατήρησής του

Γεώργιος Μπέλλος & Δημήτριος Παππάς

Γεωπόνοι-Ζωοτέχνες, M. Sc., Υπ. Αγροτ. Αναπτ. & Τροφίμων, Κέντρο Γενετικής Βελτίωσης Ζώων Ιωαννίνων

Το άλογο Πίνδου είναι η πιο γνωστή από τις ελληνικές φυλές αλόγων και η πιο διαδεδομένη στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας. Στο άρθρο περιγράφονται και αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά του αλόγου της φυλής αυτής καθώς και η ιδιαίτερη σημασία του στις διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου. Παράλληλα καταγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση των συστη-μάτων εκτροφής του και οι προσπάθειες που καταβάλλονται από την πλευρά της Πολιτείας για τη διατήρησή του. Η μείωση του αριθμού των εκτρεφόμενων αλόγων που χρησιμοποιούνται στη με-τακινούμενη κτηνοτροφία η οποία ακολουθεί φθίνουσα πορεία, αντισταθμίζεται από την αύξηση του αριθμού των αλόγων που χρησιμοποιούνται στις υπόλοιπες δραστηριότητες και κυρίως στον αγροτουρισμό. Σε εκμεταλλεύσεις αυτής της μορφής, το άλογο Πίνδου μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.

1. Γενικά

Τα ιπποειδή στον ελλαδικό χώρο περιλαμβάνουν τα ακό-

λουθα υποείδη: α) ίππος (άλογο), β) ημίονος (μουλάρι) και

γ) όνος (γάιδαρος). Η εξημέρωσή τους από τον άνθρωπο

έλαβε χώρα από αρχαιοτάτων χρόνων, με αρχικό σκοπό

την εκμετάλλευση της μεγάλης μυϊκής τους δύναμης, στην

υποβοήθηση αγροτικών εργασιών οι οποίες απαιτούσαν

σημαντικές πηγές ενέργειας που ο άνθρωπος δεν μπορού-

σε να προσφέρει. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν στις

μεταφορές και για επιτάχυνση των μετακινήσεων ενώ η

παρουσία τους συνέβαλε στην επιτυχία των στρατιωτικών

επιχειρήσεων που ελάμβαναν χώρα κατά την αρχαιότητα

με μεγάλη συχνότητα.

Σύμφωνα με την Ετήσια Γεωργική Στατιστική Έρευνα

της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας (ΕΣΥΕ) για το

έτος 2006, στη χώρα μας εκτρέφονται 27.013 ίπποι, 21.530

ημίονοι και 42.742 όνοι. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται τα

εκτρεφόμενα ιπποειδή με βάση το ανάγλυφο της περιοχής

εκτροφής τους.

Όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Πίνακα 1, οι περισ-

σότεροι όνοι και κυρίως οι ημίονοι εκτρέφονται σε ημιορει-

νές και ορεινές περιοχές καθώς συνήθως χρησιμοποιούνται

ως ζώα εργασίας σε δύσβατες περιοχές, μη κατάλληλες για

πρόσβαση σε τροχοφόρα οχήματα.

Οι ελληνικές φυλές αλόγων κατάγονται από τον μικρό-

σωμο ίππο των Βαλκανίων (Balkan Pony) (9). Οι διεθνώς

αναγνωρισμένες ελληνικές φυλές αλόγων είναι έξι. Από

αυτές (Πίνακας 2) οι πέντε είναι, σύμφωνα με τα διεθνή δε-

δομένα, φυλές μικρόσωμων ίππων τύπου pony (έως 147

cm) και η μία φυλή κανονικού τύπου ίππων (horse, πάνω

από 147 cm). Στην πορεία του χρόνου και ανάλογα με το

περιβάλλον που διαβιούσαν, εξελίχθηκαν δύο τύποι ελ-

ληνικών αλόγων, ο ορεινός (τέσσερις φυλές) και ο πεδινός

(δύο φυλές) (3). Στις φυλές ορεινού τύπου κατατάσσονται

η Πίνδου, η Πηνείας, η Κρήτης και η Σκύρου. Από την άλλη

μεριά, στις φυλές πεδινού τύπου ανήκουν οι Θεσσαλίας και

η Ανδραβίδας.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στη βιβλιογραφία αναφέρο-

νται αλλά δεν έχουν ακόμη επίσημα αναγνωριστεί, οι φυ-

λές Ζακύνθου (πεδινού-κανονικού τύπου) και Ροδόπης

(μικρόσωμη-ορεινού τύπου) καθώς και η υποφυλή Αίνου-

Φωτογραφία 1: Μεταφορά οικοδομικών υλικών με άλογα Πίνδου σε δύσβατη ορεινή περιοχή



Κεφαλονιάς (ορεινού-μικρόσωμου τύπου) (8). Σε κάθε

περίπτωση, η διάκριση και ο καθορισμός των ελληνικών

φυλών με βάση αποκλειστικά τα εξωτερικά μορφολογικά

χαρακτηριστικά τους, δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση λόγω

της ανομοιογένειας και της ανομοιομορφίας αυτών. Ο δι-

αχωρισμός των υφιστάμενων φυλών αλόγων αναμένεται

στο μέλλον να καταστεί πιο ακριβής και σαφής με την πε-

ραιτέρω ανάπτυξη των μεθόδων διάκρισης γονοτύπων.

Από τις ανωτέρω ελληνικές φυλές αλόγων, η Πίνδου εί-

ναι η πιο γνωστή και διαδεδομένη στο μεγαλύτερο μέρος

της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να περιγρα-

φούν και να αναδειχθούν τα χαρακτηριστικά του αλόγου

της φυλής Πίνδου καθώς και η ιδιαίτερη σημασία του στις

διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου. Παράλληλα επι-

χειρείται να καταγραφεί η υφιστάμενη κατάσταση των συ-

στημάτων εκτροφής του. Τέλος επιδιώκεται να παρουσια-

στούν οι προσπάθειες που καταβάλλονται από την πλευρά

της Πολιτείας για τη διατήρησή του και να ανιχνευθούν οι

μελλοντικές προοπτικές εκτροφής του από τους ενδιαφε-

Πίνακας 1. Αριθμός εκτρεφόμενων ιπποειδών και όνων με βάση το ανάγλυφο της περιοχής εκτροφής τους (ΕΣΥΕ, 2006)

Υποείδος Σύνολο κοινοτήτων Πεδινές κοινότητες Ημιορεινές κοινότητες Ορεινές κοινότητες

Ίπποι 27.013 9.461 7.843 9.709

Αρσενικά 13.480 4.401 4.023 5.056

Θηλυκά 13.533 5.060 3.820 4.653

Ημίονοι 21.530 3.088 5.537 12.905

Όνοι 42.742 12.277 15.007 15.458

Αρσενικοί 20.331 5.549 6.872 7.910

Θηλυκοί 22.411 6.728 8.135 7.548

Σύνολο ιπποειδών και όνων 91.285 24.826 28.387 38.072

Φωτογραφία 2: Άλογα Πίνδου σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο για εκμάθηση ιππασίας

Πίνακας 2: Κατάταξη διεθνώς αναγνωρισμένων ελληνικών φυλών αλόγων και ύψος ακρωμίου αυτών

ΦυλήΤύπος αλόγων με βάση το: Ύψος ακρωμίου (cm)*

Ανάστημα Περιβάλλον εκτροφής Θηλυκά Αρσενικά

Πίνδου Μικρόσωμος Ορεινός 110-135 120-135

Θεσσαλίας Μικρόσωμος Πεδινός 132-138 137-147

Σκύρου Μικρόσωμος Ορεινός 100-119 102-122

Κρήτης (Μεσσαρά) Μικρόσωμος Ορεινός 132-136 138-142

Ορεινής Ηλείας (Πηνείας) Μικρόσωμος Ορεινός 125-142 130-148

Πεδινής Ηλείας (Ανδραβίδας) Μεγαλόσωμος Πεδινός 140-160 155-165

* Πηγή: Αληφακιώτης, 2000.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑρόμενους κτηνοτρόφους ή μη.

2. Χαρακτηριστικά της φυλής Πίνδου

Το άλογο της Πίνδου αναπτύχθηκε στο παρελθόν, κατά

κύριο λόγο στο ορεινό συγκρότημα της Πίνδου. Σήμερα

εκτρέφεται κυρίως από κτηνοτρόφους σε όλες σχεδόν τις

περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, Θεσσαλί-

ας, Στερεάς Ελλάδας και Ηπείρου. Απαρτίζει το μεγαλύτερο

τμήμα του ίππειου πληθυσμού της χώρας μας (1). Αποτελεί

την πιο αντιπροσωπευτική φυλή από τους μικρόσωμους

ελληνικούς τύπους ορεινού τύπου. Δεν συναντώνται προ-

σμίξεις με ξενικές φυλές. Οι μόνες παρατηρούμενες προ-

σμίξεις είναι με άλογα πεδινού τύπου και οφείλονται συνή-

θως στις μετακινήσεις των κτηνοτρόφων.

Αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφές καθώς και

αναφορές αρχαίων συγγραφέων αποδεικνύουν την ύπαρ-

ξη αλόγων στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Ηπεί-

ρου. Τα ιπποφορβεία της Ηπείρου ήταν γνωστά στην αρ-

χαιότητα και τα ηπειρωτικά άλογα θεωρούνταν από τα

καλύτερα της Μεσογείου. Μάλιστα σε πανηγυρικό λόγο

του 362 μ.Χ. αναφέρεται ως αιτία μαρασμού των κατοίκων

της περιοχής η υπέρογκη φορολογία που επιβλήθηκε σε

ίππους οι οποίοι ήταν πολύτιμοι τόσο για τις ανάγκες του

στρατού όσο και του δημοσίου συστήματος χρήσεως των

κεντρικών οδικών αρτηριών και του ταχυδρομείου (10).

Το άλογο Πίνδου λόγω της αντοχής του σε αντίξοες και-

ρικές και εδαφικές συνθήκες διαδραμάτισε ιδιαίτερα ση-

μαντικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 και

κυρίως στον πόλεμο του 1940 καθώς με αυτό μεταφέρο-

νταν όπλα και εφόδια στις δύσβατες και χιονισμένες ορο-

σειρές της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.

Η σημασία των αλόγων Πίνδου παραμένει ακόμα και

σήμερα σημαντική σε ορισμένες οικονομικές, οικολογικές

και θρησκευτικές δραστηριότητες όπως:

η κτηνοτροφία καθώς βοηθάνε στις μετακινήσεις των

κτηνοτρόφων και στη μεταφορά των κτηνοτροφικών

προϊόντων και διαφόρων υλικών σε ορεινές περιοχές με

ελλιπές οδικό δίκτυο (Φωτ. 1),

η υλοτομία, για τη μεταφορά κορμών δέντρων από μη

προσβάσιμες, με τα συνήθη οχήματα, περιοχές,

η ψυχαγωγία του ανθρώπου με ποικίλους τρόπους

όπως: οι βόλτες με άλογα περιπάτου σε αγροτουρι-

στικές επιχειρήσεις, η εκμάθηση ιππασίας (Φωτ. 2) και

διενέργεια αγώνων επίδειξης σε ιππικούς ομίλους, η

αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των κατόχων τους

που ασχολούνται με την εκτροφή και περιποίηση των

αλόγων το οποίο αποτελεί ένα ευχάριστο χόμπι

η συνεισφορά του στην προστασία του φυσικού περι-

βάλλοντος και ειδικότερα στην πρόληψη των πυρκα-

Φωτογραφία 3: Ελεγχόμενη βόσκηση αλόγων Πίνδου σε περιφραγμένη αγροτική έκταση.


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑγιών καθώς με τη βόσκησή τους σε αγροτικές εκτάσεις

(αγροτεμάχια, ελαιώνες, οπωρώνες κλπ) επιτυγχάνεται

αποψίλωση των ανωτέρω εκτάσεων κατά τις περιόδους

της άνοιξης και των αρχών καλοκαιριού ενώ παράλληλα

λαμβάνει χώρα εξοικονόμηση δαπανών που θα απαι-

τούνταν για την απομάκρυνσή τους με μηχανικά μέσα

(Φωτ. 3).

η συμμετοχή του σε ορθόδοξες θρησκευτικές τελετές

(πχ έφιπποι καβαλάρηδες σε λιτανείες προς τιμή της

γιορτής του Αγ. Γεωργίου, εορτασμός των Θεοφανίων)

σύμφωνα με τα τοπικά έθιμα κάθε περιοχής.

Το μέγεθος των εκτροφών είναι συνήθως μικρό (λιγό-

τερα από πέντε άλογα ανά εκτροφέα), υπάρχουν όμως και

παραγωγοί που εκτρέφουν αρκετά περισσότερα. Το μεγα-

λύτερο μέρος του πληθυσμού αποτελείται από φοράδες

και ευνουχισμένα αρσενικά. Οι επιβήτορες είναι λίγοι και

σχετικά νεαρής ηλικίας γιατί αργότερα ευνουχίζονται για

να καταστούν πιο ήρεμοι και κατάλληλοι για εργασία.

2.1 Μορφολογικά χαρακτηριστικάΌπως προαναφέρθηκε, είναι άλογο μικρόσωμο, χωρίς

αρμονικό συσχετισμό των διαφόρων τμημάτων του σώ-

ματος (κεφαλή κοντή, σώμα επίμηκες, τράχηλος φαρδύς,

γλουτοί με μικρές μυϊκές μάζες εντόνως αποκλίνοντες

προς τα κάτω, άκρα μικρά και ισχυρά κ.λ.π.) (Φωτ. 4).

Το ύψος ακρωμίου κυμαίνεται κατά μέσο όρο από 110

έως 135 εκατοστά (110-135 εκ. φορβάδες, 120-135 εκ. επι-

βήτορες, 125-135 εκ. ευνουχισμένα).

Ο χρωματισμός που επικρατεί (70%) είναι κυρίως ο ορ-

φνός σε διάφορες αποχρώσεις (κοινός, καστανός, βαθύς,

ορφνομελανός) και ο φαιός (30%), επίσης σε διάφορες πα-

ραλλαγές (πολύ ανοικτός, ερυθρόστικτος, βαθύς). Σπανίως

συναντώνται άλλοι χρωματισμοί, όπως ξανθός και ερυ-

θρόφαιος.

Το σώμα του, φαίνεται ελαφρά επίμηκες επειδή η κεφα-

λή και τα άκρα είναι σχετικά μικρά, είναι λεπτό με ωμοπλα-

τιαία χώρα μυϊκά ανεπτυγμένη απολήγοντας στο ακρώμιο

σε οξεία γωνία ενώ οι γλουτοί χωρίς έντονες μυϊκές μάζες

αποκλίνουν προς τα κάτω και πίσω.

Η κεφαλή, σχετικά κοντή απολήγει απότομα στο ακρορ-

ρίνιο με μικρά χείλη και εντυπωσιακά ανεπτυγμένους και

προέχοντες ρώθωνες που διευκολύνουν την αναπνοή.

Ο τράχηλος, ευρύς με ισχυρή οστέινη υποδομή και

καλά ανεπτυγμένες μυϊκές μάζες. Η χαίτη αποκλίνει προς

την μια πλευρά του τραχήλου και καλύπτει σχεδόν όλο το

λαιμό.

Τα άκρα, με ισχυρό ανεπτυγμένο τον οστέινο σκελετό,

είναι σχετικά μικρά, ιδιαίτερα τα πρόσθια, πλην όμως χο-

ντρά. Τα δυνατά και συμπαγή πρόσθια άκρα καθιστούν το

άλογο αυτό κατάλληλα προσαρμοσμένο για αναρρίχηση

σε ορεινό και δύσβατο έδαφος. Οι οπλές είναι μικρές, ωοει-

δείς και σκληρές, προσαρμοσμένες και αυτές για παρόμοιο

έδαφος σε τέτοιο βαθμό που να μην είναι απαραίτητο το

πετάλωμά τους.

Η ουρά φέρεται προς τα κάτω και φτάνει συνήθως μέ-

χρι τους ταρσούς.

Συνοψίζοντας, το άλογο Πίνδου είναι μικρόσωμο, με

συγκριτικό του πλεονέκτημα την ισχυρή και συμπαγή ανά-

πτυξη του πρόσθιου τμήματος του σώματος. Σε συνδυα-

Φωτογραφία 4: Φοράδα φυλής Πίνδου

Διάγραμμα 1: Μηνιαία κατανομή 145 τοκετών αλόγων Πίνδου που πραγματοποιήθηκαν στην Ήπειρο (στοιχεία ετών 2005-2009 από το ΚΓΒΖ Ιωαννίνων)

σμό με τα ισχυρά μπροστινά πόδια, τις σκληρές οπλές και

τους ανοικτούς ρώθωνες, χαρακτηρίζεται ως το πλέον κα-

τάλληλο για ανάβαση στο ανώμαλο και πετρώδες κεκλιμέ-

νο έδαφος των ορεινών περιοχών που συνήθως εκτρέφε-

ται. Σε αντίθεση με το μικρό σωματικό του βάρος, το άλογο

Φωτογραφία 5: Επιβήτορας φυλής Πίνδου


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑΠίνδου χαρακτηρίζεται από τεράστια αντοχή (1).

2.2 Αναπαραγωγικά χαρακτηριστικάΗ εισαγωγή στην αναπαραγωγική διαδικασία τόσο των

αρσενικών όσο και των θηλυκών αλόγων Πίνδου γίνεται

στην ηλικία των δύο ετών. Από το τρίτο έτος της ηλικίας

τους, βρίσκονται σε πλήρη αναπαραγωγική δραστηριότη-

τα. Η περίοδος αναπαραγωγής διαρκεί από τις αρχές της

άνοιξης έως και τις αρχές καλοκαιριού με το μεγαλύτερο

μέρος τους (70%) να λαμβάνει χώρα κατά τους μήνες Απρί-

λιο, Μάιο και Ιούνιο (Διάγραμμα 1).

Η διάρκεια της κυοφορίας είναι περίπου 11 μήνες (330-

350 ημέρες). Ο πρώτος οίστρος μετά τον τοκετό (επιλόχει-

ος οίστρος) παρουσιάζεται κ.μ.ο. την ένατη ημέρα και τις

περισσότερες φορές στερείται εξωτερικών συμπτωμάτων

(3). Σύμφωνα με παρατηρήσεις εκτροφέων αλόγων Πίν-

δου, οι επιβάσεις που πραγματοποιούνται κατά τον επιλό-

χειο οίστρο σε συστήματα εκτροφών που βασίζονται στην

ελεύθερη βόσκηση, είναι γόνιμες, σε μεγάλο ποσοστό

συγκριτικά με άλλες φυλές αλόγων, γεγονός που πρακτι-

κά έχει ως αποτέλεσμα την πραγματοποίηση ενός τοκετού

ανά φοράδα και έτος.

Οι εκτροφείς διατηρούν στην αναπαραγωγή τις φορά-

δες Πίνδου συνήθως για 15-20 έτη. Ο αριθμός των επιβη-

τόρων (Φωτ. 5) είναι μικρός (‹4%) συγκριτικά με τον πληθυ-

σμό (1) καθώς μεγάλο μέρος των αρσενικών ευνουχίζονται

σε ηλικία 2-3 ετών. Με τον τρόπο αυτό, αδρανοποιείται η

σεξουαλική τους λειτουργία (περιορίζονται οι ορμές) και

καθίστανται πλέον ευάγωγα για εργασία.

Οι επιβάσεις των αλόγων Πίνδου, ανάλογα με το εφαρ-

μοζόμενο σύστημα εκτροφής, λαμβάνουν χώρα ως εξής:

Στις εκτροφές όπου τα άλογα διαβιούν στη φύση, γίνο-

νται ελεύθερα καθώς τα αρσενικά συμβιώνουν με τις

φοράδες και ανιχνεύουν τους οίστρους τους. Σε περι-

πτώσεις που στην αγέλη υπάρχουν περισσότερα του

ενός αρσενικά, οι επιβάσεις γίνονται στο σύνολό τους

από τον ισχυρότερο σωματικά (αρχηγός-επιβήτορας) ο

οποίος αποτρέπει βιαίως τους υπόλοιπους. Αυτό συμ-

βαίνει έως ότου κάποιο από τα νεαρά αρσενικά κατα-

στεί σωματικά πιο δυνατό, εκτοπίσει τον αρχηγό και

αναλάβει τα ηνία. Αρκετές φορές, επαρκούν 1-2 επιβά-

σεις για να καταστήσουν έγκυο τη φοράδα. Επισημαίνε-

ται ότι στο παρόν σύστημα εκτροφής ελλοχεύει ο κίνδυ-

νος να παρέλθει ο οίστρος κάποιων θηλυκών δίχως να

γονιμοποιηθούν, λόγω της προτίμησης που εμφανίζει ο

επιβήτορας κάποιες φορές σε συγκεκριμένες φοράδες

της αρεσκείας του. Μειωμένη γονιμότητα παρατηρείται

και σε περιπτώσεις που η αγέλη δέχεται προσβολές από

άγρια ζώα (πχ λύκος) οπότε το αρσενικό επικεντρώνει

την προσοχή του στην προστασία του ποιμνίου από

τους εξωτερικούς εχθρούς. Λόγω του ότι οι μεγάλου

μεγέθους αγέλες δεν μπορούν να «ελεγχθούν» από ένα

μόνο αρχηγό-επιβήτορα, άξιο αναφοράς αποτελεί το

γεγονός ότι στις περιπτώσεις αυτές σχηματίζονται μι-

κρότερες ομάδες αλόγων αποτελούμενες από ένα αρ-

σενικό και 5-10 θηλυκά, τα οποία βόσκουν αυτόνομα σε

γειτονικές περιοχές και ενώνονται μόνο σε περιπτώσεις

εξωτερικών κινδύνων ή ακραίων καιρικών φαινομένων

ώστε να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους,

Στις ενσταβλισμένες εκτροφές αλόγων μικρής δυνα-

μικότητας, γίνονται με προσαγωγή της φοράδας στο

χώρο του επιβήτορα έπειτα από τη διαπίστωση του οί-

στρου της (Φωτ. 6),

Στις περιπτώσεις που ο παραγωγός κρίνει ότι είναι

ασύμφορη η διατήρηση επιβήτορα στην εκμετάλλευσή

του λόγω του μικρού μεγέθους της και του αυξημένου

κόστους εκτροφής του, κατά την περίοδο της αναπαρα-

γωγής προβαίνει σε ολιγοήμερο δανεισμό επιβήτορα

ίδιας φυλής από άλλη εκτροφή.

Σε κάθε περίπτωση και προκειμένου οι επιβάσεις να εί-

ναι γόνιμες θα πρέπει οι εκτροφείς να λαμβάνουν υπόψη

τους ότι ο οίστρος διαρκεί κατά μέσο όρο 4-6 ημέρες και

καταλληλότερη ημέρα για επίβαση είναι η τέταρτη (3).

Παρότι η τεχνητή σπερματέγχυση είναι μέθοδος ανα-

παραγωγής που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη χώρα

μας το 1934-35 και για την οποία κατά συνέπεια υπάρχει

αρκετή τεχνογνωσία και εμπειρία, πρακτικά σήμερα δεν

εφαρμόζεται στις εκμεταλλεύσεις που εκτρέφουν άλογα

Πίνδου.

2.3 Διατροφή Το άλογο είναι μονογαστρικό και φυτοφάγο ζώο. Κατά

συνέπεια οι κατάλληλες ζωοτροφές για τη διατροφή του

είναι περιορισμένες σε αριθμό. Σκοπός της διατροφής του

είναι η απόκτηση καλής εμφάνισης και υψηλών αποδόσε-

ων στην εργασία σε αντίθεση με τα υπόλοιπα παραγωγικά

ζώα που διατρέφονται με στόχο την υψηλή παραγωγή κτη-

νοτροφικών προϊόντων (γάλα, κρέας, αβγά).

Το άλογο Πίνδου είναι εξαιρετικά λιτοδίαιτο συγκρι-

νόμενο με βελτιωμένες φυλές ίππων και η διατροφή του

βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη βόσκηση όποτε οι

κλιματικές συνθήκες το επιτρέπουν (Φωτ. 7). Ακόμη και σε

περιπτώσεις μικρής εντάσεως χιονοπτώσεων μπορεί να

ανασκάπτει το έδαφος και να τραφεί με ρίζες θάμνων και

Φωτογραφία 6: Επίβαση φοράδας φυλής Πίνδου με προσαγωγή αυτής στο χώρο του επιβήτορα


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑδέντρων (κέδρων, πεύκων κλπ). Το πράσινο χόρτο βοσκής

αποτελεί τη βασική και πλήρη τροφή του αλόγου με την

άριστη σύνθεσή του και την πολύ καλή περιεκτικότητά

του σε θρεπτικά συστατικά. Σε περιπτώσεις που λόγω των

ακραίων καιρικών συνθηκών δεν μπορούν να βοσκήσουν,

οι εκτροφείς χορηγούν εμπειρικά μικρές ποσότητες (περί-

που 0,5-1,5 kg/ζώο) χόρτου, άχυρου και δημητριακών καρ-

πών (κυρίως κριθάρι, βρώμη) δίχως να λαμβάνουν υπόψη

επιστημονικά δεδομένα για την κάλυψη των διατροφικών

αναγκών των ίππων.

Το άλογο κατά τη βόσκηση κόβει το χόρτο πολύ κοντά

στο έδαφος και με τη βάδισή του καταστρέφει τη βλάστη-

ση. Για το λόγο αυτό, τα λιβάδια θα πρέπει να βόσκονται

περιτροπικά ώστε να προλαβαίνει να ανανεωθεί η βλάστη-

σή τους.

Το χόρτο των λιβαδιών αυξάνεται πολύ γρήγορα έπειτα

από τις ανοιξιάτικες βροχοπτώσεις. Για ανατομικούς λό-

γους, τα άλογα προτιμούν το πολύ κοντό χόρτο και κατά

συνέπεια το μακρύ παραμένει ανεκμετάλλευτο. Η αξιοποί-

ηση του μακρού χόρτου μπορεί να γίνει, είτε χορηγούμε-

νο στα άλογα κομμένο ως πράσινο, είτε από βοοειδή τα

οποία βόσκουν μαζί με τα άλογα στο ίδιο λιβάδι ή πριν

από αυτά, για να καταστεί το χόρτο χαμηλό και προσιτό

για αυτά. Αντιθέτως, στα λιβάδια των αλόγων δεν πρέπει

να βόσκουν αιγοπρόβατα καθώς αυτά βόσκουν με τον ίδιο

τρόπο, δηλαδή κόβοντας βαθιά το χόρτο.

Προκειμένου τα άλογα να καλύψουν τις διατροφικές

τους ανάγκες με τη βόσκηση, η χλωρίδα των λιβαδιών θα

πρέπει να είναι πλούσια σε αγρωστώδη και ψυχανθή φυτά

λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας αυτών σε πρωτεΐνες και

ανόργανα άλατα.

Οι ανάγκες του σε νερό εξαρτώνται από ένα πλήθος

παραγόντων (θερμοκρασία περιβάλλοντος, εργασία που

πραγματοποιούν, είδος της τροφής που καταναλώνουν,

φυσιολογικό στάδιο στο οποίο βρίσκονται). Το άλογο Πίν-

δου είναι εξαιρετικά απαιτητικό στην κατανάλωση καθα-

ρού και δροσερού νερού, η οποία μπορεί να ανέλθει σε

25-30 λίτρα/ζώο ημερησίως.

2.4 ΣταβλισμόςΤο άλογο Πίνδου λόγω της αντοχής του στις χαμηλές

θερμοκρασίες και γενικότερα στις δυσμενείς καιρικές συν-

θήκες (Φωτ. 8) δεν απαιτεί ιδιαίτερα αυστηρές προδιαγρα-

φές σε σταβλικές εγκαταστάσεις.

Σε περιπτώσεις που τα άλογα εκτρέφονται από μετακι-

νούμενους κτηνοτρόφους και υλοτόμους, προστατεύονται

από τη βροχή και το χιόνι με πρόχειρα στέγαστρα μόνο

κατά τους χειμερινούς μήνες (Φωτ. 9).

Όταν εκτρέφονται για την εξυπηρέτηση αναγκών ιππι-

κών ομίλων και μονάδων αγροτουρισμού, τότε υπάρχουν

Φωτογραφία 7: Ελεύθερη βόσκηση αλόγων Πίνδου



σταβλικές εγκαταστάσεις που εξασφαλίζουν ικανοποιητι-

κές συνθήκες διαβίωσης.

Οι γενικές αρχές σταβλισμού των αλόγων Πίνδου είναι

αντίστοιχες με αυτές των υπολοίπων αγροτικών ζώων. Εν-

δεικτικά αναφέρεται ότι το κτίριο θα πρέπει να βρίσκεται

σε συγκεκριμένες αποστάσεις από φυσικές υδατοσυλλογές

(ποτάμια, λίμνες, πηγάδια κλπ), αρχαιολογικούς χώρους, βι-

ομηχανίες, εθνικές οδούς και κατοικημένες περιοχές σύμ-

φωνα με την εκάστοτε εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Ο

προσανατολισμός του κτιρίου προτείνεται να είναι προς το

νότο, να εξασφαλίζεται καλός αερισμός και φωτισμός με

παράλληλη αποφυγή ρευμάτων αέρα στο ύψος του σώμα-

τος των αλόγων, το δάπεδο να έχει μικρή κλίση (περίπου

5%) για απορροή των ούρων, η στρωμνή να αντικαθίστα-

ται σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να αποφεύγεται η

συσσώρευση μεγάλου αριθμού μικροβίων, η στερεά κό-

προς να απομακρύνεται άμεσα και να συσσωρεύεται σε

ειδική κοπροσωρό, να υπάρχουν ιδιαίτεροι χώροι (κελιά)

για τοκετούς και ασθενή ζώα.

3. Πρόγραμμα διατήρησης Μέγεθος πληθυσμού

Στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού στο χώρο της

ζωικής παραγωγής, δημιουργήθηκαν εξευγενισμένες φυ-

λές αγροτικών ζώων με υψηλές αποδόσεις και μειωμένη

ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις περιβαλλο-

ντικές συνθήκες. Η συνεχής μονόπλευρη επιλογή οδηγεί

σε απώλειες γόνων και πολλές φορές σε απώλεια της ίδιας

της φυλής.

Πολλές από τις αυτόχθονες φυλές, δεν είναι σε θέση να

ανταγωνιστούν σε παραγωγικότητα τις σύγχρονες εξευγε-

νισμένες φυλές και τα υβρίδια, με συνέπεια την αθόρυβη

μείωση του αριθμού αυτών σε βαθμό που να γίνουν σπά-

νιες ή που να τείνουν να εξαφανιστούν. Επιπροσθέτως στη

δραστική μείωση του πληθυσμού των αυτόχθονων φυλών

συνέτεινε η αστικοποίηση και η αλλαγή τρόπου ζωής του

ανθρώπου.

Στη χώρα μας, από το 1998 έως σήμερα, το Υπουρ-

γείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων βασιζόμενο σε

σχετικούς Κανονισμούς της Ε.Ε., εφαρμόζει προγράμματα

διατήρησης, ενισχύοντας οικονομικά τους κατόχους κτη-

νοτροφικών εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν ζώα φυλών

Φωτογραφία 8: Το άλογο Πίνδου είναι ανθεκτικό στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες

Φωτογραφία 9: Πρόχειρο στέγαστρο για την προστασία αλόγων κατά τη χειμερινή περίοδο

Φωτογραφία 10: Μέτρηση ύψους ακρωμίου φοράδας Πίνδου με μετρική ράβδο



απειλούμενων με εγκατάλειψη, με σκοπό τη διατήρηση και

την αύξηση του αριθμού τους. Στόχος των εν λόγω προ-

γραμμάτων είναι:

1) Η διατήρηση της βιοποικιλότητας και της γενετικής ποι-

κιλότητας των αυτοχθόνων αγροτικών ζώων,

2) Η προστασία και αποτελεσματική διαχείριση των βο-

σκοτόπων, του φυσικού περιβάλλοντος και του αγροτι-

κού τοπίου,

3) Η αξιοποίηση των επιθυμητών ιδιοτήτων των προστα-

τευόμενων φυλών για παραγωγικούς σκοπούς και

4) Η υποστήριξη της έρευνας και της επιστήμης.

Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με το παράρτημα Ι του

Καν. (ΕΚ) 445/2002, το κατώφλι για να θεωρείται μια τοπι-

κή φυλή αλόγων ως απειλούμενη με εγκατάλειψη είναι τα

5.000 θηλυκά ζώα αναπαραγωγής, εγγεγραμμένα σε γενε-

αλογικό ή ζωοτεχνικό μητρώο.

Η εγγραφή των ίππων στα προαναφερθέντα μητρώα

γίνεται από τα αρμόδια Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης Ζώων

με την ακόλουθη διαδικασία: εκδήλωση ενδιαφέροντος

παραγωγού, επιτόπια μετάβαση γεωπόνων-ζωοτεχνών

στην εκτροφή, μακροσκοπική εκτίμηση των χαρακτηριστι-

κών της φυλής, ατομική φωτογράφηση κάθε αλόγου, χο-

ρήγηση ατομικού κωδικού, μέτρηση του ύψους ακρωμίου

(Φωτ. 10), καταγραφή χρωματισμού, μόνιμων έμφυτων ή

επίκτητων σημαδιών, ημερομηνίας γέννησης, γενεαλογίας

και του ονόματός του. Τα ανωτέρω στοιχεία καταχωρού-

νται στο σχετικό μητρώο καθαρόαιμου αλόγου (Εικ. 1), το

οποίο επικαιροποιείται με κάθε νεότερο στοιχείο που προ-

κύπτει (επιβάσεις, τοκετοί, απομακρύνσεις, θάνατοι) με ευ-

θύνη του παραγωγού.

Σύμφωνα με στοιχεία των Κέντρων Γενετικής Βελτί-

ωσης Ζώων της χώρας μας (Αθηνών, Νέας Μεσημβρίας,

Ιωαννίνων, Καρδίτσας και Δράμας) σήμερα είναι ενταγμέ-

να στο πρόγραμμα απειλούμενων με εγκατάλειψη φυλών

αγροτικών ζώων 3.727 άλογα Πίνδου (Πίνακας 3, Χάρτης

1). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά το παρελθόν, τα άλο-

γα Πίνδου που είχαν ενταχθεί στα εκάστοτε εφαρμοζόμε-

να προγράμματα διατήρησης ανέρχονταν σε 664 το έτος

2000, 1.309 το 2005 και 2.861 άλογα το έτος 2006.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι στη χώρα μας ενδεχομέ-

νως να υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός αλόγων Πίνδου, τα

οποία όμως δεν είναι εγγεγραμμένα στα σχετικά μητρώα

καθαρής φυλής εξαιτίας διαφόρων παραγόντων όπως οι

δυσκολίες στη συγκέντρωση αλόγων που διαβιούν ελεύ-

θερα σε ορεινούς όγκους, η ελλιπής ενημέρωση των πα-

ραγωγών για την ύπαρξη των σχετικών προγραμμάτων

διατήρησης, η δυσκολία συγκράτησης και καταγραφής

αξιόπιστων στοιχείων αναπαραγωγής από τους εκτροφείς,

η αδυναμία των παραγωγών να προβούν σε έκδοση άδειας

ίδρυσης και λειτουργίας εκμετάλλευσης, οι γραφειοκρατι-

κές δυσχέρειες του προγράμματος διατήρησης, η ανυπαρ-

ξία επίσημης μεθόδου σήμανσης ίππων.

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το παράδειγμα των αγρίων

αλόγων που διαβιούν ελεύθερα στην Πίνδο.

3.1. Άγρια άλογα της ΠίνδουΣε αρκετές ορεινές περιοχές των νομών Ιωαννίνων,

Άρτας και Πρέβεζας υπάρχουν αγέλες αλόγων που διαβι-

ούν ελεύθερα χωρίς να ανήκουν επίσημα σε συγκεκριμέ-

νο ιδιοκτήτη (Φωτ. 11). Οι αγέλες (συνήθως 5-10 ατόμων)

συγκροτήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου όταν κάτοικοι

αγροτικών περιοχών εγκατέλειπαν όσα άλογα δεν χρειά-

ζονταν πλέον στις εργασίες τους αλλά και από άλογα που

«δραπέτευσαν» από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας όπου εί-

χαν οδηγηθεί από διάφορους ζωέμπορους με σκοπό να

ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΘΑΡΟΑΙΜΟΥ ΑΛΟΓΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ Κ.Γ.Β.Ζ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΝΟΜΟΣ: Θεσπρωτίας Ο.Τ.Α.: Τρίκορφο ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Τ…….ς Ηλίας

ΦΑΙΝΟΤΥΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΦΥΛΟ : ………………Θηλυκό…………………….

ΧΡΩΜΑ : …………….Ξανθός καστανόχρους….….

ΥΨΟΣ ΑΚΡΩΜΙΟΥ : .129 cm…………………...

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΖΩΟΥ

Κ.Α. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ : ...EL3203001.…………..........

Κ.Α. ΖΩΟΥ / ΟΝΟΜΑ: .......013 / Ζωίτσα…….…….......

ΦΥΛΗ : …………….......….ΠΙΝΔΟΥ….…………...........

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: …..8-4-2000…………….

ΓΟΝΕΙΣ: ΠΑΤΕΡΑΣ: ……………..002 / Μπάλιος ……

ΜΗΤΕΡΑ: ……………014/ Ελένη………….Ημερομ. Οχειών

ΕπιβήτοραςΗμερομ. Τοκετού

Φύλο- Κ.Α. Παραγώγου

Τύχη Παραγώγου

17-7-03007 /

Γιώργος15-6-04 - 027

Διατηρήθηκε στην εκμετάλλευση

30-5-05001 /

Καρράς2-5-06 -048


26-5-06001 /

Καρράς26-4-07 -064


19-7-07030 /

Στέφανος20-6-08 - 069


Εικόνα 1: Υπόδειγμα συμπληρωμένου Μητρώου καθαρόαιμου αλόγου από το Κ. Γ. Β. Ζ. Ιωαννίνων



σταλούν σε σφαγεία της γειτονικής Ιταλίας και στη συνέ-

χεια να καταναλωθούν ως κρέας. Τα ζώα στην ελεύθερη

διαβίωσή τους σε άγρια μορφή, καθοδηγούνται από το

ένστικτο της επιβίωσης, που επιτάσσει τη συσπείρωση για

την αντιμετώπιση απειλών, οι οποίες προέρχονται συνή-

θως από σαρκοβόρα ζώα.

Ιδιαίτερα γνωστή έγινε η παρουσία τέτοιων αλόγων στις

περιοχές του Σουλίου και της Λάκκας Σουλίου όταν περισ-

σότερα από 100 ελεύθερα άλογα δεν άντεξαν τις κακου-

χίες και την έλλειψη τροφής που δημιουργήθηκαν από το

πολικό ψύχος και τις πολυήμερες χιονοπτώσεις του έτους

2005 και βρέθηκαν άψυχα από κατοίκους και κτηνοτρό-

φους της περιοχής. Για τα άλογα που επιβίωσαν, η περιβαλ-

λοντική εταιρεία «Σουλιώτικη Συμπολιτεία» ανέλαβε μέσω

του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., το έργο «Ενέργειες Περιβαλλοντικής Ευ-

αισθητοποίησης Κοινού: Τα άγρια άλογα της Πίνδου» στα

πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Περιβάλλον»

του Γ΄ Κ.Π.Σ.. Οι δράσεις του έργου που ολοκληρώθηκε το

2008, αφορούσαν: 1) την καταμέτρηση των υπαρχόντων

αλόγων, 2) τη δημιουργία φωτογραφικού αρχείου σε ψηφι-

ακή μορφή, 3) τη συνεχή παρακολούθηση, τον εντοπισμό

των κινδύνων που διατρέχουν και την πρόληψη αυτών, 4)

την ευαισθητοποίηση των πολιτών και των τοπικών αρ-

χών σε θέματα περιβάλλοντος και ειδικότερα των αγρίων

Χάρτης 1: Γεωγραφική απεικόνιση κατά νομό του αριθμού των εκμεταλλεύσεων και του συνολικού αριθμού των αλόγων Πίνδου που είναι ενταγμένα στο Πρόγραμμα απειλούμε-νων με εγκατάλειψη φυλών αγροτικών ζώων κατά το έτος 2009 (Μέτρο 3.7, Γ΄ ΚΠΣ)



αλόγων, με ανοικτές ενημερωτικές ημερίδες και 5) τη δι-

ατήρηση του είδους των αγρίων αλόγων ως συμβολή στη

διατήρηση της βιοποικιλότητας της Ηπείρου.

3.2. Τρέχον πρόγραμμα διατήρησης στα πλαίσια του ΕΣΠΑΣτα πλαίσια του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης

(Π.Α.Α) 2007-2013 «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» εκδόθηκε

πρόσφατα Κοινή Υπουργική Απόφαση (αρ. 239591/2-10-

2009) που καθορίζει το θεσμικό πλαίσιο για την εφαρμογή,

διαχείριση και παρακολούθηση ορισμένων δράσεων του

Μέτρου 2.1.4 «Γεωργοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις». Στο

Υπομέτρο 3 (Ειδικές δράσεις για τη διατήρηση της βιοποι-

κιλότητας) εντάσσεται η Δράση 3.1 που φέρει τον τίτλο:

Διατήρηση απειλούμενων αυτόχθονων φυλών αγροτικών

ζώων. Στο, εν λόγω, καθεστώς ενίσχυσης μπορούν να εντα-

χθούν επιλέξιμες φυλές στους τομείς αιγοπροβατοτροφί-

ας, βοοτροφίας, χοιροτροφίας και ιπποτροφίας, υπό την

προϋπόθεση ότι υπάρχει βοσκότοπος, στον οποίο τηρού-

νται οι προβλεπόμενες πυκνότητες βόσκησης ανά είδος

και κατηγορία ζώου και ο οποίος έχει δηλωθεί μαζί με τα

ζώα στην τελευταία ενιαία δήλωση εκμετάλλευσης.

Πιο συγκεκριμένα για το άλογο φυλής Πίνδου ορίζε-

ται ενίσχυση των αρσενικών και των θηλυκών ιπποειδών

ηλικίας άνω των 6 μηνών υπό την προϋπόθεση ότι αυτά

εκτρέφονται στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία

ή στη Στερεά Ελλάδα. Το ύψος της ενίσχυσης αναμένεται

να ανέλθει σε 350 € / ΜΜΖ / έτος. Προκειμένου να ενταχθεί

ένας υποψήφιος (αγρότης, φυσικό ή νομικό πρόσωπο) στη

Δράση 3.1., θα πρέπει να καλύπτει εκτός από τα γενικά κρι-

τήρια ένταξης και τα ειδικά κριτήρια που απαιτούνται για

τους υποψηφίους οι οποίοι θα πρέπει:

να είναι κάτοχοι αλόγων φυλής Πίνδου,

να έχουν εγγεγραμμένα τα άλογα στο γενεαλογικό βι-

βλίο της φυλής,

να διαθέτουν άδεια ίδρυσης και λειτουργίας των κτηνο-

τροφικών τους μονάδων,

να έχουν εξασφαλίσει αντίστοιχο βοσκότοπο.

Οι δικαιούχοι αφού υπογράψουν τη σύμβαση, πέραν

των γενικών δεσμεύσεων αναλαμβάνουν και ειδικές δε-

σμεύσεις όπως:

να διατηρούν σταθερό τον αριθμό των αναπαραγωγών

αλόγων που εκτρέφουν και ο οποίος αναγράφεται στη

σύμβασή τους. Ωστόσο ο δικαιούχος μέχρι τη λήξη της

σύμβασής του μπορεί να αυξήσει τον αριθμό τους και

να δικαιούται ενίσχυση για αυτά, σε σχέση με τον αρχι-

κό αριθμό μέχρις ενός ανώτατου ποσοστού, το οποίο θα

καθοριστεί με προσεχή απόφαση του Υπουργού Αγρο-

τικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

είναι δυνατή η αντικατάσταση των αλόγων που εντά-

χθηκαν αρχικά, με άλογα της ίδιας φυλής με την προ-

ϋπόθεση ότι ο συνολικός αριθμός αλόγων παραμένει

τουλάχιστον αυτός που αναφέρεται στην υπογεγραμμέ-

νη σύμβαση.

αν το ιπποειδές είναι θηλυκό, να εξασφαλίσουν τουλάχι-

στον δύο γεννήσεις στην πενταετία. Για τα θηλυκά ηλικί-

ας πάνω από 10 ετών, πρέπει να εξασφαλίσουν τουλάχι-

στον μία γέννηση την πενταετία.

αν το ιπποειδές είναι αρσενικό, να εξασφαλίσουν του-

λάχιστον μία επιτυχή επίβαση με θηλυκό εγγεγραμμένο

στο ίδιο γενεαλογικό βιβλίο της φυλής.

Στο άμεσα προσεχές διάστημα αναμένεται να εκδοθεί

από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,

αρχικά η υπουργική απόφαση με την οποία θα καθορίζο-

νται οι λεπτομέρειες εφαρμογής της Κ.Υ.Α αρ. 239591/2-

10-2009 και στη συνέχεια θα γίνει Πρόσκληση εκδήλωσης

ενδιαφέροντος ώστε να καταθέσουν φάκελο υποψηφιότη-

τας οι ενδιαφερόμενοι για ένταξη στη Δράση 3.1.

4. Προοπτικές

Οι λόγοι για τους οποίους εκτρέφεται το άλογο Πίνδου

(μετακινούμενη κτηνοτροφία, υλοτομία, αγροτουρισμός,

ψυχαγωγία, οικολογικοί λόγοι) θα εξακολουθήσουν να

υφίστανται και στο μέλλον, σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο

βαθμό. Η μείωση του αριθμού των εκτρεφόμενων αλόγων

που χρησιμοποιούνται στη μετακινούμενη κτηνοτροφία η

οποία ακολουθεί φθίνουσα πορεία, αντισταθμίζεται από

την αύξηση του αριθμού των αλόγων που χρησιμοποι-

Πίνακας 3: Γεωγραφική κατανομή κατά νομό και γεωγραφι-κό διαμέρισμα των εκμεταλλεύσεων και του αριθμού των (αρσενικών και θηλυκών) αλόγων Πίνδου που είναι ενταγ-

μένα στο Πρόγραμμα απειλούμενων με εγκατάλειψη φυλών αγροτικών ζώων κατά το έτος 2009

(Μέτρο 3.7, Γ΄ ΚΠΣ)

Νομός/Γ. Διαμέρισμα Αρ. εκμ. Αρσ. Θηλ. Σύνολο

Άρτας 3 8 26 34

Θεσπρωτίας 4 60 78 138

Ήπειρος 7 68 104 172

Καρδίτσας 7 - 8 8

Λάρισας 59 120 366 486

Μαγνησίας 34 21 64 85

Τρικάλων 22 17 72 89

Θεσσαλία 122 158 510 668

Αιτωλοακαρνανίας 4 16 33 49

Ευρυτανίας 1 1 4 5

Φθιώτιδας 2 1 3 4

Στερεά Ελλάδα 7 18 40 58

Δράμας 6 40 60 100

Θεσσαλονίκης 6 53 116 169

Κιλκίς 10 12 38 50

Σερρών 65 399 760 1159

Ημαθίας 11 38 82 120

Πιερίας 2 46 56 102

Πέλλας (Γιαννιτσά) 19 20 66 86

Πέλλας (Έδεσσα) 21 80 207 287

Κοζάνης 29 43 64 107

Γρεβενών 77 127 338 465

Φλώρινας 31 71 113 184

Μακεδονία 277 929 1.900 2.829

Σύνολο χώρας: 413 1.173 2.554 3.727


ΕΙ∆ΙΚΑ ΑΡΘΡΑούνται στις υπόλοιπες δραστηριότητες και κυρίως στον

αγροτουρισμό. Τα τελευταία χρόνια, αρκετοί νέοι άνθρω-

ποι εκμεταλλευόμενοι σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα

επιλέγουν να επιστρέψουν και να δραστηριοποιηθούν

οικονομικά στην ύπαιθρο, δημιουργώντας σύγχρονες

αγροτουριστικές εκμεταλλεύσεις. Σε εκμεταλλεύσεις αυ-

τής της μορφής, το άλογο Πίνδου μπορεί να διαδραματίσει

ιδιαίτερο ρόλο καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί άριστα

για βόλτες με άλογα περιπάτου, εκμάθηση ιππασίας για

αρχάριους, εξοικείωση μικρών παιδιών με τα άλογα, αγώ-

νες επιδείξεων, θεραπευτική ιππασία για άτομα με κινητικά

προβλήματα.

Το ύψος της οικονομικής ενίσχυσης (475 €/άλογο/έτος)

που χορηγήθηκε στους κατόχους ίππων σπανίων φυλών

μέσω του Γ΄ Κ.Π.Σ., αποτέλεσε αναμφίβολα ισχυρότατο

κίνητρο για την αύξηση του αριθμού τους κατά την τελευ-

ταία πενταετία. Η συνέχιση χορήγησης της ενίσχυσης κατά

τη νέα προγραμματική περίοδο παρά τη μείωση της στα

350 €/άλογο/έτος εικάζεται ότι θα συντελέσει τουλάχιστον

στη διατήρηση του αριθμού των εκτρεφόμενων αλόγων

Πίνδου.

Τα προγράμματα διατήρησης σπανίων φυλών όπως

εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα (σχεδόν αποκλειστικά με

την παροχή οικονομικών κινήτρων σε εκτροφείς σπανίων

φυλών) συνετέλεσαν στην καταγραφή των πληθυσμιακών

δεδομένων των ελληνικών φυλών και τη γνωστοποίηση

της ύπαρξής τους στο ευρύ κοινό. Θα έπρεπε όμως να

αποτελούν μόνο τη μία συνιστώσα ενός ολοκληρωμένου

εθνικού σχεδίου διατήρησης και αξιοποίησης των σπανίων

φυλών αγροτικών ζώων, στο οποίο θα έπρεπε να περιλαμ-

βάνονται επιπλέον και μια σειρά από δράσεις όπως:

η δημιουργία οργάνωσης εκτροφέων αλόγων φυλής

Πίνδου, η οποία θα αναλάβει την πιστοποίηση των αλό-

γων, την τήρηση γενεαλογικού βιβλίου, την προβολή

των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της φυλής και τη δι-

άθεση πιστοποιημένου αναπαραγωγικού υλικού στους

ενδιαφερόμενους,

η διατήρηση ζώντων αλόγων σε ειδικές εκτροφές, ζω-

ολογικούς κήπους και ερευνητικά ιδρύματα ώστε αυτά

να διαβιούν σε περιβάλλον που να προσομοιάζει με

το φυσικό τους, να είναι άμεσα διαθέσιμα για επίδειξη

στις ενδιαφερόμενες ομάδες πληθυσμού (πχ μαθητές

σχολείων) και να διευκολύνεται η μελέτη των ιδιοτήτων

τους,

η δημιουργία και διαρκής ενημέρωση βάσης δεδομέ-

νων για τις ελληνικές φυλές αγροτικών ζώων που θα πα-

ρέχει πληροφορίες και για το άλογο Πίνδου,

η αφύπνιση και ευαισθητοποίηση του κοινού για δια-

τήρηση της εθνικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς

(αναβίωση για λόγους επίδειξης του παραδοσιακού

τρόπου ζωής με τη χρήση του αλόγου Πίνδου),

η διατήρηση του γενετικού υλικού (σπέρμα, έμβρυα,

σωματικά κύτταρα, DNA) σε βαθιά κατάψυξη καθώς

ενδεχομένως στο μέλλον να αποβούν χρήσιμα κάποια

από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυλής.

Ολοκληρώνοντας θα πρέπει να επισημανθεί ότι η χώρα

μας ίσως διανύει μία από τις τελευταίες περιόδους που θα

μπορούσε να εκμεταλλευτεί ευρωπαϊκά κονδύλια για να

αναπτύξει ολοκληρωμένες δράσεις που σχετίζονται με τη

διάσωση και διατήρηση σπανίων φυλών αγροτικών ζώων.

Με δεδομένο ότι υπάρχει η απαιτούμενη τεχνογνωσία,

από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς θα πρέπει να λά-

βουν χώρα συντονισμένες ενέργειες που θα οδηγήσουν

στη διατήρηση και αξιοποίηση των σπανίων φυλών.

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αληφακιώτης Θ., 2000. Η αυτόχθονη ιπποτροφία στην Ελλάδα. Πρό-γραμμα: Διάσωση και διατήρηση αγροτικών ζώων. Υπουργείο Γεωργί-ας, Διεύθυνση Εισροών Ζωικής Παραγωγής. Θεσσαλονίκη

2. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, 2006. Γεωργική στατιστική της Ελλάδος του έτους 2006, Αθήνα

3. Ζαφράκας Α., 1999. Ο ίππος και η εκτροφή του. Εκδοτικός Οίκος Αδελ-φών Κυριακίδη Α.Ε. Θεσσαλονίκη

4. Καν. (ΕΚ) αριθ. 445/2002 Της Επιτροπής, της 26ης Φεβρουαρίου 2002, περί λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ)

5. Κέντρα Γενετικής Βελτίωσης Ζώων Αθηνών, Νέας Μεσημβρίας, Ιωαν-νίνων, Καρδίτσας και Δράμας, 2009. Προσωπική επικοινωνία με τους Προϊσταμένους τους

6. Κοινή Υπουργική Απόφαση αρ. 571/125768/6-2-2004. Εφαρμογή Μέ-τρου 3.7 «Πρόγραμμα απειλούμενων με εγκατάλειψη φυλών αγροτι-κών ζώων» του Γεωργοπεριβαλλοντικού Άξονα του Εγγράφου Προ-γραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης 2000-2006 (ΕΠΑΑ) Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου για τη στήριξη της Αγροτικής Ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ)-Τμήμα Εγγυήσεων

7. Κοινή Υπουργική Απόφαση αρ. 239591/2-10-2009. Γεωργοπεριβαλλο-ντικές ενισχύσεις στο πλαίσιο ορισμένων δράσεων του μέτρου 2.1.4 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (Π.Α.Α) 2007-2013 «Αλέξαν-δρος Μπαλτατζής»

8. Menegatos J., 2005. The rare horse and pony breeds in Greece. Πα-ρουσίαση στο workshop “Rare Livestock Breeds in Greece”. Διορ-γάνωση: SAVE Foundation & WWF Hellas. Δημοσιεύτηκε στο www.agrobiodiversity.net/greece/pdf/Heavy_Animal/Greek_Horses.pdf, Αθήνα 30/6 έως 2/7/2005

9. Χατζηόλος Β, 1941. Το πρόβλημα της Κτηνοτροφίας εν Ελλάδι. Ελληνι-κή Εκδοτική Εταιρεία. Αθήναι

10. Χρυσός Ευ.,1997. Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Δημοσιευμένο στο: Ήπειρος 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας, Γενική εποπτεία Μ. Β. Σακελλαρίου, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1997, σελ. 156—160.

* Οι φωτογραφίες 1, 2, 3, 5, 7, 8, 9, 10 προέρχονται από το προσωπικό αρχείο των συγγραφέων και οι 4, 6, 11 από το αρχείο του Κ.Γ.Β.Ζ. Ιωαννίνων.

** Ευχαριστίες εκφράζονται στον Πέτρο Παπαπέτρο για τη σχεδίαση του χάρτη 1.

Φωτογραφία 11: Αγέλη αλόγων που διαβιεί ελεύθερα σε ορεινούς όγκους του νομού Θεσπρωτίας



Τοπικές ποικιλίες καλλιεργούμενων ειδώνστην Ελλάδα2. Ποικιλίες της Νήσου Χίου

Θανόπουλος, Ρ.1, Τσαρτσάλης Κ.2, Ράλλη, Π.3, Σαμαράς, Στ.3, Κόταλη Ε.3 , Ματθαίου Α.+ 3

1 Τμήμα Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιερά Οδός 75, 118 55 Αθήνα2Τμήμα Φυτικής Παραγωγής, Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης Ν. Α. Χίου, Β. Στάικου 7, 821 00 Χίος3Τράπεζα Γενετικού Υλικού - Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Β. Ελλάδας, ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., Θέρμη, 570 01Θεσσαλονίκη

Με βάση τα στοιχεία της βάσης της Τράπεζας Γενετικού Υλικού, τη βιβλιογραφία, τοπικές κατα-γραφές και προφορικές πληροφορίες καταρτίστηκε ένας προσωρινός κατάλογος τοπικών ποι-κιλιών της Χίου. Πιθανότατα υπάρχουν και άλλες τοπικές ποικιλίες που δεν αναφέρονται καθώς και κάποιες άλλεςπου έχουν χαθεί. Ο κατάλογος περιλαμβάνει πολλά είδη και ποικιλίες και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Χίος έχει μια μακρά γεωργική ιστορία όπως τεκμηριώνεται από ένα κατάλογο του 1856 στον οποίο υπάρχουν τα σημερινά είδη αλλά και αμυγδαλιές, ροδακινιές, μη-λιές, βερικοκιές, πατάτες, μελιτζάνες και καπνός.

Η καταγραφή των τοπικών ποικιλιών αποτελεί μια χρή-

σιμη εργασία γιατί αναδεικνύει τον πλούτο τους, τη χρή-

ση τους και τις δυνατότητες αξιοποίησής τους σήμερα. Σε

προηγούμενη δημοσίευση παρουσιάστηκαν οι τοπικές

ποικιλίες της Κρήτης (1). Σε αυτή την εργασία, χρησιμοποι-

ώντας γραπτές και προφορικές πληροφορίες, γίνεται κατα-

γραφή των τοπικών ποικιλιών της Χίου.

Η σημασία των τοπικών ποικιλιών

Οι τοπικές (παραδοσιακές) ποικιλίες είναι δημιούργημα

της εμπειρικής επιλογής των αγροτών και της φυσικής

επιλογής για δεκάδες και εκατοντάδες χρόνια, γι’ αυτό θε-

ωρούνται κοινή περιουσία. Διακρίνονται για την προσαρ-

μοστικότητά τους στις τοπικές εδαφοκλιματικές συνθήκες,



την ανθεκτικότητά τους και τα αξιόλογα οργανοληπτικά

χαρακτηριστικά τους (π.χ. γεύση, άρωμα) με συνήθως μέ-

τρια παραγωγή και μειωμένη ομοιομορφία. Αντίθετα οι

σύγχρονες καλλιεργούμενες (εμπορικές) ποικιλίες είναι

δημιούργημα της έρευνας της βελτίωσης των φυτών και

η οικονομική εκμετάλλευσή τους ανήκει σε κάποιον (ίδρυ-

μα ή εταιρεία). Είναι πολύ παραγωγικές και παρουσιάζουν

χαρακτηριστικά που ανταποκρίνονται στα καταναλωτικά

πρότυπα που προωθήθηκαν από τις οργανωμένες πολυε-

θνικές εταιρείες της εποχής μας. Με αυτά τα χαρακτηριστι-

κά οι εμπορικές ποικιλίες προτιμήθηκαν από τους αγρότες,

που εγκατέλειψαν κατά κανόνα τις τοπικές ποικιλίες. Έτσι

τις τελευταίες δεκαετίες χάθηκαν πολλές τοπικές ποικιλίες,

γεγονός που αύξησε τη γενετική διάβρωση. Οι απώλειες

αυτές συνειδητοποιήθηκαν από τους επιστήμονες και ευ-

αισθητοποιημένους πολίτες ως ιδιαίτερα σημαντικές και

άρχισε μια προσπάθεια διάσωσης και επανεκτίμησης της

αξίας των τοπικών ποικιλιών.

Οι τοπικές ποικιλίες αποτέλεσαν και αποτελούν μέρος

της ιστορίας, του πολιτισμού και της οικονομίας κάθε τό-

που. Όμως δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παρελθόν

αλλά και ως μια εξαιρετική δυνατότητα για το μέλλον. Χα-

ρακτηριστικά παραδείγματα για τη Χίο είναι τόσο η μαστί-

χα όσο και το χιώτικο μανταρίνι.

Οι τοπικές ποικιλίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν (1):

Στη δημιουργία ποικιλιών με αποκλειστική χρήση γενε-

τικού υλικού τοπικών πληθυσμών. Τέτοιου είδους πα-

ραδείγματα αποτελούν οι εμπορικές ποικιλίες καρότου

«Νέα Μαγνησία», μελιτζάνας «Τσακώνικη» και πεπονιού

«Θράκη» και «Αμύνταιο» του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε., που προήλθαν

από επιλογή τοπικών πληθυσμών. Γενικότερα οι τοπικές

ποικιλίες θεωρούνται κατάλληλες για γεωργία χαμηλών

Πίνακας 1. Κηπευτικά και άλλα

Είδος Τοπική ονομασία, τόπος προέλευσης

Ρεβίθι Ανώνυμο από Μεστά

Ανώνυμο μεταξύ Ολύμποι και Πυργί

Αμπελο-φάσουλα

Πυργούσικο ή μαυρομύτικο, Πυργί, Μεστά

ΠαντζάριαΑνώνυμα από Ζιφιά, Καλβοκορέσι, Φραγκοβούνι

ΣέσκουλοΣουπόχορτο, από Μερικούντα, Χίο, Πασαλιμάνι

Καρότο άγριο Ανώνυμο από Βασιλεώνοικο προς Χαλκειό

ΞυλάγγουροΚλωσαρούδι από Θυμιανά και ανώνυμα από Χαλκειό, Αγ. Γεώργιο Συκούση και Βολισσό

Ντομάτα

Τοματάκι, Ζιφιάς

Βαβυλούσικη

Ανώνυμη Βολισσός

Καμπούσικη

Μπουρνέλι, Ολύμποι

Μπουρνέλα, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Ανώνυμη από Μεστά

Μαρούλι Μαγιάτικο, Αγ. Γεώργιος Συκούση

Σέλινο Ανώνυμο, Αγ. Γεώργιος Συκούση

Λάχανο Βόρεια Χίος (Βολισσός)

Κρεμμύδι

Ανώνυμο από Ολύμποι προς Πυργί

Αγιογαλούσικο

Μελανειός

Σκόρδο Ανώνυμο, Αγ. Γεώργιος, Συκούση

Πράσο Ανώνυμο από Μεστά προς Ολύμποι

Μελιτζάνα Ανώνυμη, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Πιπεριά Ανώνυμη, από Αγ. Γεώργιο Συκούση, Βολισσό

ΚολοκυθιάΤαμπουράς, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Κολοκυθιά Ιωνά, Δ. Χίου, αναρριχώμενο

Ρόκα Ανώνυμες από Αγ. Γεώργιο Συκούση, Βολισσό

Πεπόνι

Ατζούρι, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Ανώνυμο Μεστά

Μενεμένης

Χειμερινό Νενήτων, Νένητα

Καρπούζι

Χειμερινό Νενήτων, Νένητα, Βουνό και Φλάτσια

Ανώνυμο από Μεστά, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Κώμης

Πρώιμο, άνυδρο Θυμιανών

Ηλίανθος από Βασιλεώνοικο προς Χαλκειό

Κύμινο Βουνό και Φλάτσια Νένητα

Γλυκάνισο Βουνό και Φλάτσια Νένητα

Σινάπι Αγριοσινάπι, από Βασιλεώνοικο προς Χαλκειό

Μάραθο Αγριομάραθο, από Μεστά προς Ολύμποι

Το μαστιχόδενδρο (σχίνος, Pistacia lentiscus), έκκριση μαστίχας και φύλλωμα



εισροών, για βιολογική γεωργία και για καλλιέργεια σε

μικροπεριβάλλοντα με αντίξοες κλιματικές συνθήκες.

Στη διαφοροποίηση των χαρακτηριστικών των γεωργι-

κών προϊόντων που αποτελεί κρίσιμη παράμετρο στην

τάση ομογενοποίησης των καλλιεργούμενων ποικιλιών.

Στην παραγωγή τοπικών εδεσμάτων που απαιτούν την

ύπαρξη των κατάλληλων πρώτων υλών (π.χ. Μεσογεια-

κή διατροφή, αγροτουρισμός).

Στην τόνωση των τοπικών οικονομιών, ιδιαίτερα των

απομονωμένων περιοχών.

Σε βελτιωτικά προγράμματα εμπορικών ποικιλιών. Χρει-

άζεται να τονιστεί ότι με τη χρησιμοποίηση σε μεγάλο

βαθμό του ίδιου γενετικού υλικού, η γενετική βάση των

καλλιεργούμενων – εμπορικών – ποικιλιών μειώνεται,

όπως έχει συμβεί στην τομάτα και στο καλαμπόκι, κα-

τάσταση που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο

μέλλον (π.χ. μειωμένη αντοχή σε κάποια ασθένεια).

Οικονομικά, οι τοπικές ποικιλίες μπορούν να ενταχθούν

στις δραστηριότητες των γεωργών ως μια καλλιέργεια, δί-

πλα στις εμπορικές ποικιλίες, που θα μεγαλώνει το εύρος

των προϊόντων τους εξασφαλίζοντάς τους ένα συμπλη-

ρωματικό εισόδημα. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όμως

μπορεί να αποτελέσει και την κύρια καλλιέργεια. Μια άλλη

Πίνακας 2. Σιτηρά και ψυχανθή

Είδος Τοπική ονομασία, τόπος προέλευσης

Κριθάρι Ανώνυμο - Κάτω Φανά

Σιτάρι μαλακόΤσιγρίτια - Μεστά

Ανώνυμο - Παρπαριά

Σιτάρι σκληρό

Μαυραθέρι – Καρφάς

Μοσχοσίταρο

Μαυραθέρι - Θυμιανά

Μαυραθέρι - Ζυφιάς

Μαυραθέρι - Χαλκείος

Ανώνυμο - Θολοποτάμι

Φραγκοσίταρο - Ζυφιάς

Κοκκινιδέρης (2)

Μαυραγάνι (2)

Βίκος Ανώνυμος - Μεστά

Κουκιά

Καμπόχωρα

Ανώνυμα Χαλκειό – (2 συλλογές)

Ανώνυμα, Αγ. Γεώργιο Συκούση

Πίνακας 3. Αμπέλι

Τοπική ονομασία Τόπος προέλευσης

Χιώτικο κρασερό (Μανδηλαριά ή Κουρουνιώτικο)

Βόρεια Χίος (οινοποιήσιμο)

Νενητούσικο Νένητα (επιτραπέζιο-οινοποιήσιμο)

Ελβετικό από Μεστά (οινοποιήσιμο)

Μόρος από Μεστά

Μεγάλο Νυχάτο από Μεστά

Νενήτους από Μεστά

Αγιαννήτικο από Μεστά, Κουρούνια (οινοποιήσιμο)

Μπεγλέρι από Μεστά

Ανώνυμη από Μεστά

Πυρίκι από Μεστά (οινοποιήσιμο)

Μαύρο από Κορούνια (οινοποιήσιμο)

Ρούσια από Μεστά, Βίκι, Καμπιά

Παλατιανό από Άγιο Γεώργιο (επιτραπέζιο)

Τσιλίμικο από Κορούνια

Ανώνυμη από Κορούνια

Φωκιανό (οινοποιήσιμο)

Χινούσα από Νενητούρια

Πίνακας 4. Δένδρα και Θάμνοι

ΕίδοςΤοπική ονομασία, τόπος προέλευσης, χαρακτηριστικά

Μανταρίνι κοινό Χίου (ΠΓΕ)

Γιωσονίτικο, Καρδάμυλα (ιδιαίτερο άρωμα)

Πορτοκάλι

κοινό Χίου

Γιαφίτικο, Βολισσός (λεπτόφλοιο)

Μάτσικο ή ματσίτικο

Θηλυκοπορτόκαλο, Δ. Χίος, Κάμπος (πεπλατυσμένο, χυμώδες)

Γλυκοπορτόκαλο

Λεμόνι

κοινό Χίου

Γλυκολέμονο

Τσακάλικο, Κάμπος Χίου (αντοχή στην κορυφοξήρα και ψύχος)

Διάφορα εσπεριδοειδή

Περγαμόντο, Κίτρο, Φράπα, Κιτρολέμονο (Δ. Χίος, ζαχαροπλαστική), λιμετία (παστο-λέμονο, Δ. Χίου, πράσινο, μικρό, χυμώδες, ιδιαίτερο άρωμα)

Κεράσι Χιώτικο Αμάδες, Βίκι, Καμπιά

Βύσσινο Χιώτικο Αμάδες, Βίκι, Καμπιά

Συκιά

Καρούσικα, Καρυές

Αγιοργούσικα, Αγιώργης

Αμπουρκούνες ή πρόδρομοι

Ελιά Θρούμπα (Κουρμάδα) (ΠΟΠ)

Ροδιά Θείσια, Δ. Χίος, Βολισσός

Καστανιά Ντόπια, Βίκι, Καμπιά, Αμάδες

Κουκουναριά Δ. Χίος, σε όλα τα περιβόλια του Κάμπου

Μαστίχα Μαστιχοχώρια (ΠΟΠ)

ΤριαντάφυλλοΑγ. Γεώργιος Συκούσης (ειδικό για γλυκό κουταλιού)

Γιασεμί Δ. Χίου (αρωματοποιεία)

Δάφνη Δ. Χίος, σε όλα τα περιβόλια



μορφή οικονομικής δραστηριότητας είναι η συλλογική

(π.χ. συνεταιριστική, εταιρική) συμμετοχή σε βελτιωτικά

προγράμματα και η παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλι-

κού.

Η κατοχύρωση τοπικών ποικιλιών στα πλαίσια της

Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) ή της

Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.) μπορεί

να συμβάλει στην ανάδειξη και προώθησή τους σε όφελος

των γεωργών των περιοχών που καλλιεργούνται. Ήδη ορι-

σμένες ποικιλίες έχουν κατοχυρωθεί στα πλαίσια αυτά (δες

πίνακα πιο κάτω).

Η εμπορική διάθεση των τοπικών ποικιλιών, ανάλογα

με το είδος του προϊόντος (π.χ. νωπό, ξηρό) και τις ιδιότη-

τές του μπορεί να γίνεται σε τοπική, περιφερειακή, εθνική

και διεθνή κλίμακα. Καλύτερο παράδειγμα από τη μαστίχα

Χίου ίσως να μην υπάρχει. Η σποροπαραγωγή και η εμπο-

ρική διάθεση των τοπικών ποικιλιών για τα σιτηρά και άλλα

είδη καθορίζεται με βάση την Οδηγία 2008/62/ΕΚ της Ευ-

ρωπαϊκής Επιτροπής και την Υπουργική Απόφαση αριθ.

324975/11378/16.9.2009 που την εφαρμόζει στη χώρα

μας.

Τοπικές ποικιλίες της Χίου

Με βάση πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από τη βάση

Ντόπια ποικιλία αμπέλου «Κουρουνιώτικο» (πάνω) και άνυδρη τομάτα Χίου (κάτω)

Εντοπισμός ντόπιων ποικιλιών αμπέλου



της Τράπεζας Γενετικού Υλικού, τη βιβλιογραφία (2, 3),

καταγραφές του δεύτερου συγγραφέα και προφορικές

πληροφορίες καταρτίστηκε ένας προσωρινός κατάλο-

γος (Πίνακες 1-4) τοπικών ποικιλιών της Χίου. Σίγουρα θα

υπάρχουν και άλλες τοπικές ποικιλίες που δεν αναφέρο-

νται ενώ κάποιες άλλες θα έχουν χαθεί. Η Χίος έχει μια μα-

κρά γεωργική ιστορία που φαίνεται από ένα κατάλογο του

1856 όπου υπάρχουν τα σημερινά είδη αλλά και αμυγδαλι-

ές, ροδακινιές, μηλιές, βερικοκιές, πατάτες, μελιτζάνες και

καπνός (4).

Στον κατάλογο που παρουσιάζεται πιθανά να υπάρχουν

και κάποιες αλληλοκαλύψεις που μπορεί να αποσαφηνι-

στούν μόνο με την καλλιέργεια και περιγραφή των χαρα-

κτηριστικών των τοπικών ποικιλιών. Η διατήρηση των χα-

ρακτηριστικών μιας τοπικής ποικιλίας απαιτούν ιδιαίτερη

φροντίδα στην περίπτωση των σταυρογονιμοποιούμενων

ειδών και προϋποθέτει την αναπαραγωγή τους σε συνθή-

κες απομόνωσης ώστε να μην υπάρχει ανταλλαγή γύρης

με άλλες ποικιλίες του ίδιου είδους, όπως για παράδειγμα

ποικιλίες πεπονιού που συγκαλλιεργούνται με το μοναδικό

είδος «ξυλάγγουρου».

Στη Χίο το 1957 και 1958 τα 2/3 της έκτασης της σιτα-

ροκαλλιέργειας γίνονταν με τοπικές ποικιλίες και το υπό-

λοιπο με εμπορικές (2). Η παραγωγική τους διαφορά τότε

ήταν 23 κιλά στο στρέμμα υπέρ των δεύτερων (2).

Είναι σίγουρο ότι η Χίος έχει χάσει ένα μέρος των το-

πικών της ποικιλιών που καλλιεργούνταν στο παρελθόν.

Όμως ακόμα και τώρα η έρευνα για την καταγραφή, συλ-

λογή και χρήση των τοπικών ποικιλιών της Χίου μπορεί

να προσφέρει σημαντικές λύσεις σε προβλήματα των

καλλιεργειών. Είναι χαρακτηριστικό ότι βρέθηκε το λεμό-

νι Τσακάλικο να παρουσιάζει αντοχή στο ψύχος και στην

ασθένεια κορυφοξήρα. Αν για παράδειγμα εντοπιστεί μια

μανταρινιά ποικιλίας κοινού Χίου, που δεν έχει κουκούτσια,

μπορεί να δώσει νέα πνοή στην καλλιέργεια και στη διάθε-

ση του προϊόντος.

Αυτοφυής χλωρίδα της Χίου

Η αυτοφυής χλωρίδα της Χίου αριθμεί πάνω από 1260 είδη

και υποείδη με πολυπληθέστερη οικογένεια αυτή των ψυ-

χανθών 153 (5). Για σύγκριση σημειώνεται ότι η Ρόδος έχει

1127 αυτόχθονα είδη (6), η Λέσβος 1516 είδη και υποείδη

(7) και η Σάμος έχει 1056 είδη και υποείδη (8). Στη Χίο απα-

ντώνται οι λεγόμενοι πρόγονοι, δηλαδή αυτοφυή είδη, των

καλλιεργουμένων ειδών όπως του σιταριού, του κριθαριού

και του τεύτλου (9). Επίσης φύονται αρωματικά φυτά (φα-

σκομηλιά, μέντα, τσάι του βουνού), αυτοφυείς τουλίπες,

ορχιδέες, σπαράγγια και μανιτάρια (αμανίτης ή πευκίτης).

Ορισμένα είδη της αυτοφυούς χλωρίδας αξιοποιούνται οι-

κονομικά. Τέτοια είδη είναι η χαρουπιά ή κουντουρουδιά, η

τσικουδιά, η κάππαρη, η ρίγανη, το θυμάρι και ο κρίταμος.

Από την τσικουδιά εξάγεται παραδοσιακά λάδι οι ιδιότητες

του οποίου αξίζουν να ερευνηθούν. Το λάδι της τσικουδι-

άς χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και μαγειρική είτε

μόνο του είτε σε πρόσμιξη με ελαιόλαδο (Μ. Λεμονιάδη,

προσωπική επικοινωνία).

Η Χίος παρουσιάζει πλούσια γεωργική βιοποικιλότητα

που μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλές δραστηριότητες. Η

πετυχημένη αξιοποίησή της, με τη βοήθεια των γεωπόνων,

πρέπει να γίνει πρώτα απ’ όλα υπόθεση των κατοίκων του

νησιού και των φορέων του.

Ευχαριστούμε τους κ.κ. Π. Λαναρίδη, Ινστιτούτο Οίνου

Αθηνών, το προσωπικό της Βιβλιοθήκης Κοραή-Χίου, Π.

Σαλιάρη, υπάλληλο της Περιφέρειας Β. Αιγαίου, Στ. Γελέ και

Μαρία Μιχ. Λεμονιάδη για τις πληροφορίες που μας έδω-

σαν. Ο πρώτος συγγραφέας ευχαριστεί το Κέντρο Περιβαλ-

λοντικής Εκπαίδευσης Χίου για την πρόσκληση να μιλήσει

για τις τοπικές ποικιλίες στη Χίο, πρόσκληση που έδωσε

την ιδέα για αυτό το άρθρο.


1. Θανόπουλος Ρ., Σ. Σαμαράς, Κ. Γανίτης, Χ. Γκατζελάκη, Ε. Κόταλη, Ε. Ψαρρά, Ζ. Κυπριωτάκης, Ε.Ν. Τζίτζικας, Π. Καλαϊτζής, Π. Τερζόπουλος, Π. Μπεμπέλη, 2008. Τοπικές ποικιλίες καλλιεργούμενων ειδών στην Κρήτη με έμφαση στα κηπευτικά. Γεωργία-Κτηνοτροφία, 9: 42-47.

2. Κοκολιός Β., 1959. Αι καλλιεργούμεναι ποικιλίαι σίτου εν Ελλάδι. Αριθ. Δελτίου 3/1959. Υπουργείον Γεωργίας, Ινστιτούτον Καλλιτερεύσεως Φυτών. Θεσσαλονίκη.

3. Zamanis A., P. Efthimiadis, S.D. Samaras, 1983. Collection and docu-mentation of crop germplasm in the East Aegean Greek Islands, June 1983. Scientifi c Bulletin No. 3, Greek Gene Bank Thessaloniki.

4. Condogouris M., 1856: Tableau contenant quelques végétaux in-digènes de Chios et un certain nombre d’origine étrangère. — Compt. Rend. Hebd. Séances Acad. Sci. 43: 631-634.

5. Snogerup S., Snogerup B., Phitos D. & Kamari G., 2001. The fl ora of Chios island (Greece). Bot. Chron. 14: 1–197.

6. Carlstrom A., 1987: A survey of the fl ora and phytogeography of Rod-hos, Simi, Tilos and the Marmaris Peninsula (SE Greece, SW Turkey). Ph.D. thesis, Univ. of Lund, 302 + xxii pp.

7. Μπαζός Ι., 2005 Μελέτη της χλωρίδας και της βλάστησης της Λέσβου. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.

8. Χριστοδουλάκης Δ., 1986: Η χλωρίδα και η βλάστηση της Σάμου. Δι-δακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα, σελ. 382.

9. Ευθυμιάδης Π. & Α. Καραμάνος, 2005. Πρόγονοι μερικών καλλιεργου-μένων φυτών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Στο: Α. Ι. Καραμάνος & Κ. Α. Θάνος (Επιμ.) Βιοποικιλότητα και Φυσική Κληρονομιά στο Αι-γαίο. Πρακτικά Συνεδρίου «Θεόφραστος 2000», Αθήνα, σελ. 213-233.

Nτόπιο καλαμπόκι από τη νήσο Χίο

GEORGIA KTENOTROPhIA - AGROTUPOS.pdf

Documents

Transcript of GEORGIA KTENOTROPhIA - AGROTUPOS.pdf