FΟΝΤΕS

IURIS ROMANI ANTIQUI

EDIDIT

CAROLUS GEORGIUS ßRŪNS

POST CURáS THEODORI ΜΟΜΜSENI

EDITIONIBUS aUINTAE ΕΤ SEgTaE aD$IBITAS

SEPTIMUM EDIDIT

ΟΤΤΟ GRADENWITZ

PARS PRIORLEGES ET NEGOTIA

TUBINGAEΙ Ν L I B R A R I A Ι. C. Β. M O S R I I(F. SIEBECK)

MCMIX.

Bruiisii Fontium hanc septimnam editionem ita instruere ut pro

-deat prioribus non plane indigna, eins fuit quem seztae adornandae

socium adsumpserat Theodorus Mommsen. Qua in re non dubitavi

viros doctos consulere : Franciscus Buechel8r, gaem repentina morte

ereptum iam dolemus, legem Oscam tabulae Bantinae, Otto Leneledictum perpetuum etiam huius editionis causa tractaverunt, Gott-

hold Gundermann leges a Frontino servatas perlustravit α

Fran-ciscus Skutsch cippo antiquissimo edendo adfuit, Paulum Viereck

de senatus consultis quibusdam adii.

Ιη inscriptionibus tractandis Hermannus Dessau per totum

fere opus consilio et opera editionem adiuvit, in papyris inde a

η. 161 Fridericus Preisigke; ad η. 199 Udalricus Wilcken quae

novissme legerat in lιu'τus libri usum concessit. In editione im-

primenda Dr. phil. Witte operam mihi pra+estitit; idem in colli-

genda et praeparanda materia ad manum mihi erat.

Scripsi Argentorati m. Nov. a. 1908.

0. GBADENWITZ.

PRAEFATIOEDITION IS SEXTAS.

Ad editionem quintam praemonita pariter ad segtam per.

yeniunt. Ad hanc quoque Lenelíi adiutorio nos usos esse quae-

tue ex instrumentis recognitis vel noviter repertis nobis !οquerunt utilia, ea mutata adiectave esse opera nostra et über

ipse ostendit et potiora in índice praemisso notis adposítis de-

clarantur. Hoc addertdiim pro uno editore hunc libellum nacttim

esse duos eumque iam sextum prodire recensitum opera commuui.Praeter alia minora, quae perspicuitatis causa visum est

aliter administrare, in negotiis ordinandis dispositionem ita mu-

tavimus, ut primum locum teneant leges dictae rebus commu-

nibug sacrisve, secundum leges dictae a privatis reí suae, id esttestamenta et reliquae mancipationes, tertium negotia ad iusrerum spectantia, qúartúm quae spectant ad ius obligationumordine fexe Gaiano, ut eum nuper explicavit Pernice in parergo-rum tertio, scilicet ut praecedant quae re verbis litteris cirn-trahuntiir veí solvuntur, comprehensa sub communí titulo pe-cuniae certae, . sequantur obligationes consensu contractae.

Duae operis partes legum et negotiorum altera, altera scrip-torum cum ηση ad omnes harum rerum studiosos pariter per-tineant, utilé visum est ita dispescere, ut seorsum tam ilia quamhaec comparari posset.

Scripsimus B erolíní m. Maio a. 1893.

ΤΗ. MOιrmτSJΞ N. O. GRADENWITZ.

PRAEFATIOEDITIONIS QUINTAS.

Litterís et amicis postquam ereptus est Car0lu8 GeorOiusBruns, horum est, ut quantum fierí potest írt illarum euram eamsuccedant, . quam ipse praestitisset, si fata sivíssent. Quam ob rem

ΝΙΣ.

iusta facere amico, cuíus angor desiderio, equidem ita decrebi, utfontium iuris Romani antiqui, quorum cum auctore vivo tamquamcommunis mihí cura fuit, futuram recognitivnem et cvntinuatioήempost eius obitum immaturum in me susciperem. Prodit igitur iamsyllogae eius editio quinta meis curis aucta et ezpolita. In ea operaduas res secutus sum, primum ut in summa re sylloge talis maneret,qualem auctor esse voluít, deinde ut qu-ae ipsúm, si .vizisset, emen-daturum vel adiecturum fuisse persuasum habeo, es postuma hatopera mutarentur et adderentur. .

Itaque quae ex monumentis librisve selegit Brunsius, suis lo έisreliqui omnia neque quicquam sustuli, quamquam erant quae omittípossent. Nam in eiusmodi delectu cum alia aliis probentur et inmultis a casu magis quam a iudicio editor pendeat, committerenolui, ut quae per quattuor editiones circumferuntur, in quinta hacdesiderarentur.

Ε contrario meum esse existimavi, · ut quae in hoc volúmenrecepta sunt, ita ibi légantur, , ut qúi eo utitur certo fandament σinsistat neque erroribus coniecturisve tacitis fallatur. Quam ob remtam monumenta quam áuctorum locos ad probas editiones itarecognóvi, ut quatenus liber pervenit tradita lectio aut in ordinemverborum reciperetur ant, ubi expelli debnit, ex adnotatione id.intellegeretur.

Deinde quod inter syllogae huius praecipua merita fuit, utquotiens denuo ederetur, prodiret, id quod ipse Brunsius gnartaeiure praescripsit, auctior emendatior, id in quinta ego cnraví utretineret, ita tamen, ut abstinerem ab ea oneranda; ipsa enimbrevitate sua vel , maxime et nitet _ et prodest. Praeter duo mo-n ιιmenta, legis fortasse Rubriae fragmentum Atestinum (p. 102) etdecretum pontificum (p. 237), pro quartae editionis supplemento ame seorsum emissa a. 1881, quid in hac editione accesserit, ex tabulasubiecta cognoscetur.

Edicti perpetui reliquias cum viderem post egregias curas

OttOnÍS Lenel (das Edictum perpetuum, ein Versuch zu dessen

Wiederherstellung. Lipsiae 1883) non posse repeti, ut repetiveratBrunsius, ad recensionem Rudorffianam, ab ipso Lenelio impetravi,ut eum laborem in se reciperet. Praeter eum, qui tam insignitractatu librum hunc exornavit, multi viri docti tam pbilologi quamiuris periti et Brunsii cansa carae memvriae viri et mea alii aliislocis me adiuverunt, quorum nomina snis locis reperientur.

Ιυ ips,a editione curanda egregius iuvenis Behrendt Pick

strenuam et sollertem operam mihi praestitit.

Scripsi Berolini d. XΧΙΙ. _ Nov. α. MDCCCLXXXVI.

ΤξΙ. MOMMSEN.

PRAEFAT'WW

EDITIONIS QUARTAS.

Τ ertiam vix emiseram hlúlls libelli editionem, eum ιτονα ίηluceni prodiere iiiris rnonurnenta gravissima haec: tabulae cerataePompeianae, novae tabnlae Ursonenses, lex metalli Vipascensis.

Quae libello deesse quo magis dolebam, eo libe ιι tins bibliopolae cedo

novam iam nunc poscenti editionem. Ιή qua adornanda hoc primum

curavi, ut tria ílla monumenta reciperentur; dein et alia quaedam

minora et rógante amico colle.ga orationem Claiidii de iure honorum

Gallis dando adieci. Cetera noii mutavi, nisi quod cuiicta novis ωι

curis pertractavi, praetoris edictum accuratius redegi, Βαηtίn α e

tabulae epicrisin B μ eehelerus benevole adhibuit. De ratione philologa yi

irnne eum filio ivone Bruns piiilologo potui deliberare.

Scripsi B e r ο l i n i mense Octobri a. MDCCCLXXIX.

EX PRAEFATIONE ΕDITIONIS TERTIAE.

Ιη hac riova editione suinmam opusculi rationeni atque dispo-sitionem mntandam τη ίhί rion esse arbitratus sum; singulas autempartes emendavi atque ampliavi: recipere potui legis coloniae(Ιenetívae Juliae fragmenta a. 1871 reperta et contractuum eautiones

e triptychis Transsilvanis a }Iommseno in corpore inscr. Latin.editas; praetoris edictum perpetuum, quatenus servatum nobis est

1X

addidi, ut taceam de minoribns quibusdam tam legum quam nego-tiorum speciebns adiectis; lex Osca tabulae Bantinae auctore Fr.BnechPler, collega Bónnensi, interpretatione philologica instructa estlex collegii aquae fulloniae a Mommseno retractata; ΧΙΙ tábularumfontes accuratins adlegavi.

Gratias ago Th. Mommsen, qui iii hac iit in priore editioneconsilio et ópe ferenda me adiuvare nunquam destitit, et Herr.Oldenburg, philologo, cuius ope usus sum in quavis re ex artphilologa diiudicanda.

1liense Octobri .ά. MDCCCLXXV.

EX ΡΧΑΕFΑΤΙΟΝΕ EDITIOΝIS SECÜNDAE.

Ι n adornanda huius collectio ήis nova editione prioris fundamenta,

nsu comprobata, retinenda censui; ceterum id egi, ut addendo et

emendando quasi manuale quoddam fontium iuris antiqui usque ad

saeculum tertium p. Chr. n. nunc pararem. Retinui igitur triumpartiurn dispositionem : legum negotiornm, scriptorum. Earum aiitemiu primam, praeter legum regiarum et XII tabularum reliquias, nunc

leges, quae proprie sic appellabantur, omnes omnino recepi, quarurnverba geIiuina aut inscriptionibus aut libris nobis tradita sunt, utuiio quasi in conspectu perspici atque inter se comparari possint ;eandemque secutus rationem etiam senatus consulta omnia, quae ad

ius pertinent, adieci. Ε ceteris senatus consultis itemque ex edictis

privilegiis nonnisi gravissima quaeque, artiore vinculo cum iure

coniuncta, recepi.Pars secunda omnia nmic continet negotia, quae inscriptio-

nibus nobis tradita sunt usque ad saeculum tertium. Additae sunt

titulorum quorundam sepulcralium partes ad ius negotiaque civilia

spectantes.Tertia pars certa ratione certisque finibus circumscribi vix

potest. Scrí;ptores iuris consultos prorsus omisi, cum separatim editi

sint in Huschkii iurisprudentia anteiustiniana. . Ex reliquis autem

auctoribus remotiores tantum exscripsi, qui maiorem quandam in

7i

iuris doctrina habent auctoritatem. Quodsi vero quis dicat, etiamalios fuisse recipiensdo, ` aliosve ex iis fuisse eligendos 1Qcos, sibi

habest, infitias ηση ibo : liberum quoddam in tali re crnicedendum

est arbitrium; utique cavendum mihi erat, ne nimia fieret libellí

moles.Penitus recedendum a priore editione mihi erat in constituendis

tam legum quam ceterorum locorum lectionibus. Etenim abstinendum

erat ab omni cui indulseram licentia, ne sermoiiem antiqnum inrecentiorem converterem neve uIlo alio modo legitimas seripturasmutarem; praesertim in inscriptionibus áccuratissime archetyporum

textum (etiam si orthographiam spectas) servavi. Necessariasvitiorum emendationes ubique aut notis aut litterarum forma indicavi;notas vero, tam criticas quam litterarias et exegeticas, ad artos

libri manualis fines redegi. Quicunque igitur acciiratius aliquem1 ocum tractare volet, ad uberiores inscriptionum collectiones aliosvelibros accedat necesse est. Tantum etenim abest, ut avocare ab iisvelim, ut invitare viamque ad eos aperire propositum habeam.

In titulis sepulcralibus et in omnibus, quos e scriptoribiis arecepi,locis . brevitatis. studio multa quidem, quae ad rem meam facere mihiηση videbantur, omisi, semper autem certis quibusdam signis idindicavi. `Sí plus minusve secuerim, se fraude . esto.'

Gratias ágo Th. Mommsen, qui inscriptionum apographa comitermecum communicavit, et Henrico Drθssel phílologo, quem de regrammatica consulebam.

Mense. Decembri a. MDCCCLXX.

CONSPECTUS OPERIS.

(Numeris V VI VII quae ńotantur, accesserunt in editione quinta, sexta,septima.)

(Quibus nihil adnotatur, ea aere lapide ligno papyro inscripta sunt.)

PARS PRIMA.

LEGES.

Cap. Ι. Leges regiae VJ1 Additamentum. Cippus antiquissinnus in Foro Romano

repertus 14Cap. II. Leges Χll tabularum 15

Tabula fastorum 41Cap. ΙΙΙ. Leges publicae populi Romani post XII tabulas latae.

1. Lex Plaetoria de iurisdictione (e Censorino) . . 452. Lex Aquilia de damno (e Dig.) 453. Lex Silia de pcinderibus publicis (e Feste) 464. Lex PapirIa de sacramentis (e Feste) . ... 475. Lex Cincia de donationibus (e Vat. fr.) 476. Lex Atinia de usucapione (e Gellio) 477. Lex Sulpicia rivalicia (e Festo) 488. Lex Osca tabulae Bantínae 489. Lex Latina tabulae Bantínae 53

10. Lex Acilia repetundarum 55

11. Lex agraria 73

12. Lex Cornelia de XX quaestoribus . . . . ... 89

13. Lex Cornelia de sic αriis et v eneficis (e Dig.) . 92

14. Lex Antonia de Termessibus 9215. Lex Mamilia Roscia Peducaea Alliena Fabia [vel potíus

Zulia agraria] (e grom.) 95

16. Lex [quae dicitur] Rubría de Gallig Cisalpína . . . 97

V 17. Legis fortasse eiusdem fragrnentum Atestinum . . . 101

18. Lex [tabulae Heracleensis, dicta] lulia municipalis . 102

19. Lex Falcidia (e Dig) 110

20. Lex Julia de vi publica et privata (e Dig) 111

21. Lex Iulia de adulteriis (e Dig.) 112

22. Lex Quinctía de aquaeductibus (e Front.) 113

23. Lex Julia et Papia Ρόρραea (e Dig.) 115

24. Lex Iunia Vellaea (e Dig) 116

25. Minora legum incertarum fragmenta 117

VI 26. Lex convivalis quae dicitur Tappula 119

• Pag.

1

1

Ι

Ι'Ι

411

^

191

νι!

νι!

XIIPag.

Cap. Ι V. Leges coloniarum et municipiorum. 120νΠ 27. Lex Tarentína

28. Lex coloniae Genetivae luliac s. Ursonensis . . 122

Vi 29. Lex civitatis Narbonensis de flamonio provinciae . . 141

30 8 . Lex Salpensafla 142

30ϋ . Lex NΙalacitana 147

VIt 31 . Fragmentum legis ftispaniensis 157

32. Fragmentum Tud ertinum 157

33. Fragmentum Florentiήum

Vrt 338. Fragmentum legis Lauriacensis 159

V 34. Epistula incertorum imperatorum de Tymandenis 159

V 35. Epistulae Ablabii praef. praet. et Constantini impera-torís de iurc civítatiá Orcistenorum 160

Cap. V. Senatus consulta36. SC. de Bacchánalibus 164

V 37. SCC. de Thisbaeis 1β63θ. SC. de philosophis et rhetoribus (e Suet.) . 170

39. SC. de Tiburtibus 170

Vf1 40. SC. de ártificibus Graecis 171

41. SC. de Asclepiade 176

V 42. SC. de Orupiis 180

V 43. SO. de Aphrodisiensibus 185

44. Senatus consulta et edicta de campo Esquilino.V Α. SC. de pago Moritano 189

B. Edictum praetoris 18945. Senatus auctorits,s (e Cic ) 190

V1 46. SCC. de ludis saecularibus 19147. SC. de aquaeductibus (e Frontiiio) 19348. SC. dé mense Augusto (e Macrobio 19349. SC. de collcgiis 1945Π. SC. Vellaeanum (e Dig) 19451. SC. Ostoriauum (e Dig ) 19452. SC. Claudianum 195

VI1 53. Orationes Claudii de decuriis iudicum et de accusato-ribus coercendis 198

54. SCC. dc aedificüs non dirpendis 20055. SC. Trebeliianum (e Dig.) 20256. SC. de imperio Vcspasiani 20257. SC. Macedonianum (e Dig.) 20358. SC. Rubi·iaiumi (e Dig )' 20459. SC. Iunciannm (e Dig.) 20460. SC. Ιυνeπ t ίαηιιm (e Dig.) 20461. SC. de nundinis saltus Beguensis 20562. SC. de Cvzicenis

V! fi3. SC. de sumptib υ s ludorum 20764. SC. Orfitiauum (c Dig.) . , , 211

XIIIPag.

Cap. VI. Edicta et decréta magistratuum, praefectorum,• sacerdotum.65. Edictum perpetuum praetoris urbani (e Dig. etc.) . . 21166. Edicta aediliurn curulium 23767. Edictum censo ιrιιm (e Suet) 234

►!1 68. Edictum M. Antonii triumviri (e grom ) 239V1169. Edictum Octaviani Caesarís 239

70. Decretum proconsiilis Hispaniae ulterioris . . 24071 d. Decretum proconsulis Sardiniae 240

V171 b . Epistula praefectorum praetorio 24272. Edictum Tí. Juli Alexandri praefecti Aegypti . . 243

V11 7 3. Edictum Mettii Rufi de tabulis possessionum fundi 246V1 74. Edictum XV virum sacris faciundis 248V75 Decretum XV virum sacris faciundis 248V ϊ 6. Decretum pοntificuni 244

Cap. Vil. Constitutíones, irnperatorum.ϊ 7. Edictum Augusti de aquaeductu Venafrano , 249

V11 78. Edictum de temporíbus accusationum 2517θ. Edictum Claudii de civitate Ariaunorurn 25380. Epistula Vespasiani ad Vanaciuos 25481. Epistula Vespasiani ad Saboreases 25582. Epistula Domitiani ad Falerieuses 255

83. Epistula Traiani vel Hadriani 256

VI 196. Epistula Hadriani de liberis militum . . 421ν11 84. Rescriptum Pii ad Smyrnaeos 257

85. Decretum M. Aurelii et Commodi 257V 86. Decretum ()ommodi de saltu Biirunitano 254

ν1187. Rescriptum Severi et Caracallac de longae possessi-onis praescriptione 260

νπ 88. Rescrípta duo Severi et Caracallae de transaetionibus 260

89. Epistula Severi et CaracaHae ad Tyranos . . 261

VI 90. Decretum Gordiani ad Scaptopare ιιos 263V1191. Rescriptum de cessione bonorum 264VI1 92. Rescriptum ad Aurelium Severum de litibus destitutis 264

V11 93. Rescriptum Phiuipporun ad colonos vici cuiusdamPhry giae 265

V1 94. Edictum Cοήstantίni de accusationibus 265VI 95. Fragmentum constitutionis contra Caesarianos . . 267

V11 96. Edictum Juliani de auro cororiario 288

V11 97. Epistulae Valentiniani Valentis Gratiani de provincia

Asia. . . . . . . . . . . . . . . . . 2 70

Cap. VIll. Privilegia veteranorum.98. Diploma militis peregrini (cf. p. 423-426) • 274

99. Diploma militis civis Romani . . . . . 276

V11 100. Missio simplex equitis . ""

Cap. ΙΧ. ]uris iurandi 1η principem forrnulae. 277

101. ]υα iurandum Aritiensium

½

Peg.

1Π2. Iue iurandum Assíorum . • . . . . . .. . . . 278

V 1Q8. Ordo salutationis sportularumque provinciae Numidiae 280

PARS SECUNDA.

N EGOTIA.

Cuip. I. Leges dictae rebus communi sacrove usui destínatis.

104. Leges lucorum, a) Lucerina, b) Spoletina . . . 283

105. Lex a vicanis Furfensibus templo dicta 283V186. Leges arae Augusti Narbonensis 284

V 107. Lex arae Iovis Salonitanae 286

V 108. Lex dedicatíonis Brixiaua . . . . . 287V109. Lex arae urbanae 287

110. Lex riví incerta 288111. Ex legibus incertis de aquaeductibus urbis (e Front.) 288112. Lex metalli Vipascensis . . . - . . . . . . . . . 289

V!Ι 113. Eiusdem iegis fragmentum 293vi! 114. Lex de villae Magnae colónis 295Vi 115. Ara legis Hadrianae 300

V!i 116. `Sermo' et epistulae procuratorum de terris vacuísexcolendis . 302

Cap. Π. Testamenta et laudatinnes funebres.117. Testanientum Dásumü 304118. Testamentum Galli . . . . . . . . . 308

VIf 119. Testamentum C. Longinf Castorís veteráni per manci-

pationem factum 811V1 120. Kaput ex testamento 315

• V 121. Kaput ex testamento 316ν 122. Godicilli 316

123. Gesta de aperiundu testamento . . • . . 317Vi! 124. Cretiones Serapiadis 319VII 125. Declaratío bonorum propter vícesimam hereditatás facta 320

126. Laudatio funebrís quae dicitur Turíae . . . . , . 321127. Laudatid funebris Murdiae . 326

Vil 128. Tabula memorialis Dalmatíδ posita . . . . . 327ν!1129 . Monimentum testamento militis fierí iussum . . . 328

Cap.III. Mancipationesa. Emptionis causa pretio accepto.

130. Emptio pueri (cf. p. 427-432) . . . 329131. Emptio puellae . t . . . • . ^ 330. . 132. Emptio ancillae . . . . . • . . • , . . 3S0133. Emptio domus. 881. . .

b. Fíduciae causa.VI 134. Emptio servnrum ..

185. Formula Baetί ^ .

^'• • • . • . . ▪ . . • 834

VI

Ι

4í θ %V

Pag.ε. Donationia caiisa.

136. Donatio Fl. Artemidorí 335137: Donatio Statiae Irenes 336188. Donatio Iuliae Monímes 336139, Donatio Flavii Syntrophi . . . . ..337140. Aliae mancipationes donationís causa ^ 338

Cap. ΙV. 141. Ιυrα praediorum 339V!! 142. Fragmentum tabulae censualís 343

Cap. Υ. Superficies.143. Aedíficium Putolanum . . . . . . . . 344144. Aedificium post columnam diví Marci . . . . 344

Cap. VI. Obligatíones alimentariae municipales áliaeque similes.145. Ex institutíone alimentaria Traiani 346146. Ιnstitutio alimentaria Pliniana (e. Plinio) 349

ν 147. Obligatío Atínas .349V 148. Obligatio Tarracinensis 350ν 149. Obligatio Hispalensis . , 350V 150. Obligatio Siccensis 350

151. Obligatio Ferentinas 351152. Obligatio Ariminensis 351

Cap. Vil. Pecunia certa.153. A. Credita 352

154. Β. Constituta 353

155. C. Commendata 353ν 156. D. Transscripta 353

157. Ε. Apochata (Apochae Pompeianae)a. Apochae prívatae 355

b. Apochae rei publicae . . . . 359VI! 158. Liberatio tutoris auctorís . 361

159. F. Indicii nomine promissa 361

Cap. Υ1ΙΙ. Emptiones sine mancipatione peiactae..:

V 160. • Emptio areae scalis sepuleri faciendis . 363

V 161. Emptio praedii . . . . . . • 363

ν 162. Emptio servi 366

VI 163. Instrumentum venditionis Bavaricum (e cod. Pass.) 368½'! 104. Add. Manumissio ínter amicos aceepta pecunia . . 369

Cap. ΙΧ. Locationes.165. Locationes operarum 370

V1 Lex horreorum 371

167. Locationes rerum minores 372

VI 168. Libellus Geminíi Eutychetis coloni .: 373VI 169. Tabula deae Hludanae sacra 374

170. Locatio operis 374

Cap. R. 171. Societas . 376'

Cap. XΙ. 172. Iura sepulcrorum. •

XVIΡαΒ.

A. Prohibitiones alienandi 377

13. Multae alienatíónum prohibitarnm 378

C. De sepu lcro violato et de mortuo inferendo 380

D. De aditu ad sepulcrum 383

E. Cognitío de sepulcrís 385

Cap. RII. 173. Ius huspitii et clientelae 386

Cap. ΧΙΙΙ. Collegía.174. Collegíum sympboniacorum 388

175. Collegium funeraticium Lanuvinum 388

t76. Coilegium Aesculapii et Hygiae 391

17 7. Collegium funeraticium Alburnense 393 –178. Collegium aquae 394

179. Collegium militum 97V 180. Collegium Sílvani 39β

VI 181. Collegium eborariorum 399182. Inatítutíones duae in Augustales collatae . 4Ό0

VI! 183. Statua a collegio propter largitionem erecta 400

Cap. XIV. Causae forenses.Ρ184. Sententia Minuciorum 401

185. . Sententia arbitrí ex compromisso 404VI 186. Decretum L. Novii Rufi 404

187. Sententia de sepulcris 405188. Lis fullonum .de pensione solvenda 406

VI 189. Querela de testamenta nullo . . 407VI 190. Hereditatis petitio ab intestato . 410

VI! 191, Denuntíatío ex auctoritate iudicii facta 413VIf 192. Res iudicatae secundum rescriptum de longi temporis

praescriptione 418VIf 193. Testatio professionis liberorum 420VH 194. Pronuntiatio de praescriptione temporís 42ΠVi! 195. Datío tutoris petiti 421

Additamentum :vi 196 Epistula Hadriani de liberis militum 421

Exemplar díptychi 423Exemplar triptychi . 427Addenda et corrigenda 433. •.

VII Specimen: notis ηση sol μ tis repetitur Lex quae dici-tur Rubria (n. 16) 434

EXPLICATIOSIGNORUM ET NOTARUM.

Litterae cursivae in textu inscriptionum distinguunt quae a traditisaut differunt aut absunt, item Latina versa e Graecis ; in adnotatjoneea quae sunt editoris.

[JJncis quadratis] in scriptoriim locis distinguuntur a traditίs quaedifferunt aut desiderantur scilicet potiora; in textu inscriptionum, ubihaec expressa sunt litteris cursivis, uncos eos supplementis omníbus,emendationibus paucis apposuimus.

(Uncis rotundis) in textu comprehensa sunt compendia ita soluta, inadnotatione Latina versa e Graecis.

((Angulis duplicibus)) lineolisve subductis signavimus quae in traditisdelenda, (angulis simplicib2cs) quae traditis addenda videntur.

Puncta . . . . significant verba vel litteras iii traditis aut deesse autlegi non posse neque satis certo posse suppleri.

Lineola — significat quaedam ex traditis omissa esse.

Signum v' in textu inscriptinnum indicat in archetypo partem versus

vacuam esse.

Signum ° (in medio vocabulo ° Ι finem versus inscriptionis indi φαt;quod signum , ubi lineae nostrae singulae binos inscriptionis versus

continent, in finibus lineai·urn ornisirnus, in margine numeris imparibus(1, 3, 5, 7, 9) notatis (e. g. n. 157,1 ρ. 3 55). Ceterum numeris in marginepositis prirnus eorum versuum indicatur, quorum principia linea nostracontinentur (e. g. n. 153, ρ. 352).

Ak. Abh. = akademisclie Abhandlungen:Β erl. ak. Abh. = Abh. d. Berliner Akad. d. Wissensch, phil.-hist. Classe.Münch. ak. Abh. — Abh. d. Münch. Ak. d. W., philos.-philol. C1.

Annali ^ annali dell' instituto di corrispondenza archeologica.Ber. = Berichte:

Berl. Ber. = Monatsber. d. Ber1. Akad. d. Wissensch.Leipz. Bei. = Ber. üli. d. Verhdl. d. Sächs. Ges. d. W., phil.-hist. Cl,Wien. Ber. = Sitzungsber. d. Wiener Ak. d. W.

C. J. = Codex Justinianus.C. Th. = Codex Theodosianus.

= Corpus inscriptionum Latinarum consilio acad. litter. Boruss. ed.

D. = Digesta. bB ι3UNS, Fontes ιυτιs. Ed. VII.

ΧVΙΙΙ

Dess. _ Dessau, inscriptiOflcS latinae selcctae; νο1. Ι 1892, νο1. 1 1 ρars. Ι

1902, pars. Ι[ 190β.Gi·ut. = Gruteri thesau τ•us inscr. ed. Ι. 1602, cd. ΙΙ. 1707.

H αenel, Corpus lcguin ab ímp. Rom. ante Iustin. latarum. 1857.Haub. = Haubold antiquitatis Rom. rnonumeiita legalia, cd. Sp αngen-

berg. 1830.Hermes, Zeitschr. f. klass. Philologie, inde ab a. 1866.

IΙu. = Huschke.J. — lnstitutiones Justiniani.Jahi'b. = Jahrbucb d. gem. deut. R. ed. Bekker et Muther. 1857-1863.

Kr, Ζ. = Tübinger krit. Zeitschr. f. Rechtsw. 1826-29.

Μο. = Mommsen (Ges. Schr. _ Gesammelte Schriften).

Οι. = Orcllü inscript. Latin. collectio. 1828. Vol. ΙΣΙ. ed. Henzeη. 1856.Pap. Arch. = Arch. f. Papyruskunde ed. Wilcken et alü, inde ab a. 1900.

Sing ιι lαe papyrorum editiones.Amh. = Amherst II (edd. Grenfell et Hunt) 1899.Argent. = Gr. Pap. der Kais. U. u. L. Bibi. zu Straßbυrg ί . Ε. (cd.

Prcisigke) 1906.Β. ( G.) U. = Berliner (Museum), Gι•ieclιische Urkunden 1. 2. 3. 1891 squ.C. P. R. = Corp. Pap. Reineri Ι. ed Wessely 1 δ J6.Fayfirn = Fayfirn Totivns (edd. Greiifell et Hunt) 1900.Fior. = Papii·i Fiorentini Ι. ed. Vitelli 1905/6.Lips. = Griech. lJi·k. der Pap. Samml. zu Leipzig (ed. Mitteis) 1906.Oxy = Oxyrhynchos I-V. (edd. Gi ·enfell et Bunt) 1898 sgti.

Phil. = Philologus, Zeitscbi·. f. d. klass. Altertum, mdc ab a. 1846.Rh. lui· . = Rheinisches Museum f. Iur ίsprud. 1827-1835.Rh. Ph. = Rhein Mus. f. Philologie, inde ab a. 1827.Ri. = Ritschl, priscae latinitatis monumenta epigraphica, ad archetypon

repracsentata. 1862. (tab. ]ithogi·. ad ιgjRud. R. G. = Rudorff, röm. Rechtsgeschichte. 1857.Spang. = Spaigenberg, iur. Rom. tábúlae negotiorum sollcnminrn. 1822.Wi. = Wilmaiins, exempla inscript. latin., 2 νο!. 1873:ZGR. = Zeitschi. f. gcschichtl. Rechtsw., edd. Savigny aliiqiic. 1815-1848.ZRG. -= Z. f. Rechtsgeschichte, edd. Rudorff, Bruns aliique mdc ab a. 1862.ZSSt. _— Zeitschrift der Savigny-Stiftung fui· Rechtsgeschichte, edd. Bruns

aliiquo inde ab a. 1880.

q1

π¡ Ι

Niimeri Córiióris I υscr. Lat. ciim iiQstris collati.ιg 1 Fon tes VII C' 3 Fon tes ,C^ 5 Fon t es

196 781 89 5050 79197 9 930 153,1 7749 184198 10 933 1 54 7454 172,6199 18 934 153,2 ιs.C, 5 Suppl. Jt.200 11 937 131 1273 108201 39 940 130202 12 944 133 @ 6203 41 94δ 1χ 165,2 266 188204 14 948 Χ 165,1 826 109205 16 949 hI 165,3 930 56206 18 949 χι1

, 155 1016 85207 25α 950 171 1527 126208 25α 959 132 1585 a b 144209 25c 1933 107 1884 172,54556 25α 2107 172,26 2211 140,3577 170 7000 35 2963 172,51603 105 3 2 ρ. 924 177 :3823 44

1215 141,10 ρ. 853 98 4410 172,291409 32. 33 6866 34 4416 1741418 172,35 6998 120 5175 172,24

1464 141,9 7060 62 7788 172,32

ρ. 293 -412 Tab. fast. 14191 93 8456 172,8

,d15016 172,43 9404 172,45

17272 101 rs. 4 886210219

141,4 172,11

11 ϊ4 149 64 159,1 10229 11714231963

8136

138

1136167,1167,2

1ο23610231

127138

1964 30 τi 4 S. 1 10233 1602633 173,2

3340 156 10234 1764125 186 10235 172,464332 172,5 rτ 5 10239 1395041 70

463,3 141,16 10240 140,45042 135 700 141,9 10241 136S. 5181 112 952 172,17 10284 172,135368 83 2547 141,6 10298 1785439 28 2548 141,5 10562 172,516278 63 2781 11.95 10675 172,54

G 3 3472 141,8 10848 172,14

411 84 3849 141,11 12133 172,4$

xxη 61238912905

Fontes VII172,57140,5

Γ" 8255ϊ6357

Fontes VII179141,19

η 1υ Fontes VII8038 808259 76

13152 172,12 10570 86 η 111320313618

172.2172,19

(= S. 14464)S.17896 103

136419

172,27152

1382314672102471956220661

172,47172,52137172,49172,15

η 9

1364 782

172,10172,30104α

1147300337434766

1458141,15141,7104 b

20683 172,59 984 172,39 11. 1220278 140,2 1455 145 b 2426 11028989 172,18 1 ϊ 29 172,56 2493-95 141,1421Π96 172,1 2438 71 α

4333 10622883 172,3 2827 185 6038 2922915 17 2,33 3513 105

26128 172,20 4321 141,2 C^ 13

26445 172,16 4786 141,13 1668 52

26488 172,23 5420 82 5ϊ 08 118

26940 172,4 η 10 η 1427593276272798828567299092991329942.

172,28172,21140,1172,22172,7172,25172,44

444787

128514υ1178117832015

180141,1141,12

54170143172,36

166

367431850

113511531473

172,37182,2182,1172,38172,60172,31172,50

3083'7 b

315ϊ 7323233232433747338403646 ϊη 8

68271)

(== 8S 11451)1641

10944

j 46j 74166168172,41

173,161

150

203933343678369δ37504480484250 ι 65853632874577852

172,34

187141,18

75172,9141,10

77

14715114812271

1636166818722112293434713584

ts. 15

7171

η Suppl. Jt.1,898

172,5352

172,40175121156

37

159,2

26

PARS PRIMA.

L E G E S.CAPUT Ι.

LEGES REGIAE.Scriptores Romani omnia fere antiquissimi iuris vestigia, quae in νene-

runt, regum legibus tribuere consuerunt, non inquirentes utrum vere legibuscm moribus aliove modo essent introclucta; unde ηαgηα apud nos exortαest, dissensio qucienam his narrationibus fides habenda sit. Quare, cumaccuratius in rem inquirere in hoc libro non liceat, omnes composui locos,quibus de regum institutis legibusque agitur, omissa quaestione de verαearum natura. Praemisi generalia veterum testirnonict tarn de legibus ipsis,quαrn de iure Fapiricino, quocl antiquissirnarn legum regiarum collectionemIlornctni existimabant. Cf. Dirksen, Ueberbleibsel v. cl. Gesetzen d. Τöτιτ.

Könige. 1823 ( Versuche z. Kritik d. röm. Rechts Vl. 234-58). Voigt,i.έb. d. leges regiae, 1876 (LeiJ2z. Abh. 7,555=826). Rubino, röm. Verf.399-430. Schwegler, röm. Gesch. 1, 23-28. Zurnpt, röna. Crim-inalreclat1, 15-41. Mommsen, rörrι. Staatsrecht 2 3,36-47. [νΙΙ Hirschfeld, Berl.Sitzungs-Ber. 1903, 2 sqq. 1) quae apud PomiL 1,2.2,39 laudantur `Maniliimonumenta', eaclem apud Cic. de rep. 2,14,26 verbis 'legibus his gτιιιs i'ii

monumentis hcibernus' signi/icari demonstrct t 2) `ius Papiriccnum' Cicero inotum non fuisse ex silentio loci acl fam. 9, 21 colligit.]

1. Pomponius enchiricl. (D. 1,2,2,1.2); . . initio civitatis nostrae

populus sine lege certa, sine iure certo primurn agere institnit,

omniaque rnanii a regibus gubernabantur. Postea aiicta ad aliquern

modum civitate ipsum Romulum traditur popnhirn in triginta partes

divisisse, quas partes curias appellavit, — et ita leges quasdam et

ipse curiatas ad populum tulit: tulerunt et sequentes reges. quae

omnes conscriptae exstant in libro Sexti Papirii, qui fuit illis tempo-

ribus, quibus Superbus Demarati Corinthii filius, ex principalibus

viris. is liber — appellatur ius civile Papirianum. 2. Tacitus

(αΑ. 3,26) : Nobis Rornulus ut libitum irnperitaverat, dein Numa

BRUNS, Fontes iuris. Ed. VII.1

Leges regiae.2

religionibus et divino iure populum devingit, repertaque quaedam

α TuH0 et Anco, sed praecipuus Servius Tullius sanctor legum fuit,

quis etiam reges obtemperarent. 3. Cicero (Tusc. 4,1,1): cum a prima

iirbis ortu regiis institutis, partim etiam legibus auspicia, caerimoniae,

comitia, provocationes, — tota res militaris divinitus esset constituta

cet. 4. Dio?aysius (2,24,1) : 1 έκείνος (ό Ρωμύλος) ν ό μονς καλούς,

— άγράφους LV τούς πλε ίcτονς, έστι δ ' ος χα_ί έν γραμμαcι xει-(2,27,3): z τοντον τόν νό μονμ ένους, χατα_ cτηcαμενος χτλ. 5. Dion.

(de filio vendendo) — ώ. βα cιλείς έφύλαττον είτε γεγραμμένον εϊτε^γραφον, ού γάρ έχω τό cαφές ε ϊπειν •r.τλ. 6. Dion. (2,73,4-74): 3

τό ^ , ^ ,τ μεν — περί το θείοννομ.οθετηθεντα υπο τού \ιομñ, — τα μεν

έγγράφοις περιληφθέντα νό μοις, Τά δ ' έξω γρα.φής ε ϊς έπιτηδεύcειςάχθέντα χαί cuva_σχrcεις χρον ίους κτλ. 7. Dion. (3,36,4): χαλκαί— ουπω cτfλαι τότε σαν, άλλ' έν δρν ΐναις έχαράττοντο r, αviccv

ώ' τε νύ μ ο ι xαι α. ϊ περί τών Ιερών διαγραφα ί. 8. Dion. (2,73,2):,νο ^υιοθετοι cιν (ώ. nοντιφιxες) öσα τών Ιερών άγραφα όντα xxi

, νεα. , , , , , , ^θιcτα, κρινοντες α αν ε;ιτΥ εια τυγχα.νειν αυτοίς φανειη νοΝων

τε χα.ί έθιc μ ών. 9. Livius (6,1,2): (litterae) etiam si quae incommentariis pontificum aliisque publicis privatisque erant monumentis,incensa (a Gallis) urbe pleraeque interiere. — (6,1,10) (insequentianno tribuni militum) foedera ac leges, erant autem eae XII tabulaeet quaedam regiae leges, conquiri quae non comparerent iusserunt;alia ex eis edita etiam in vulgus, quae autem ad sacra pertinebanta pontificibus τnαxime, iit religione obstrictos haberent mnititudinisanimos, suppressa.

Ins Papirianiim. 10. Pompon. encjzir. (D. 1,2,2,2): omnes(leges regiae) conscriptae exstant in libro Sexti Papirii, qui fuitillis temporibus, quibus Superbus Demarati Corinthii filius, exprincipalibus viris. is liber — appellatur ius civile Papirianum, nonquia Papirius de suo quicquam ibi adiecit, sed quod leges sine ordine

1) (ille leges egregias, maxima ex parte non scriptas, nonnulas ver&etiam litterís consignatas proponens.) — 2) (hanc legem (de folio vendendo)reges tuebantur sive scriptam sive non scriptam, nil certi enim habendigiere.) Cf. Rom. 10. — 3) (quae Numa de rebus divinis constituerat,partim legibus scriptis comprehensa, partem sine scriptis in consuetudi-nem et usum lOngaevum conversa.) — 4) (aheneae columiiae nondum inusu tune erant, sed in rob οreis tabulis incidebantur et leges et de sacrispraecepta.) — 5) (leges dant si quid sacrorum neo scriptis neo moribuscomprehensum est, d iiudjeantes, quaedam leges et consuetudines id οneaehabendae sint.)

latas in unum composuit. 11. .Pomp. ench. D. (1,2,2,36) : Fuit —in primis peritus Publius Papirius, qui leges regias in unum contulit.12. Dion. (3,36,4): 1 (Ο Μάρκιος) συγχαλ έσας τούς ίεροφάντας καίτας περί των ιερών συγγραφάς, ας Πομτ ίλιος συνεστrσατο, παραύτων λαβών άνέγραψεν ε ίς δέλτονς κα ί προϋθηκεν έν άγορά, —ς a'.φανισθ •r^ναι συνέβη τ4 χρόνω •— μετα ί τήν έκβολήν τών

βασιλέων ε ίς άναΥρ(η ή "Il-'ν δ οσ ίαν ccϋθες -ίjχθησαν ύ*' ανδρός ίερο-T^1υάντον Ι αισυ Παπιρ ίον την απάντων των ιερών 2 ηγεμον ίαν εχοντος.13. Paulus ad 1. Iul. et Pap. (D. 50,16,144) : Granius Flaccus inlibro de iure Papiriano scribit, paelicem nunc volgo vocari cet.14. Macrob. (sat. 3,11.5) : Ιη Papiriano — iure evidenter relatumest, arae vicem praestáre posse mensam dicatam. 15. Servius (inVerg. Aen. 12,836) : quod ait (Vergilius) morem ritusque sacrorumadiciam', ipso titulo legis Papiriae iisus est, quam sciebat de ritusacrorum publicatam.

I. ROMIJLUS.

α) 1 us publicum.

Leges regiae.

^^1+ ΥΙ i

,ι• ^ η1 i.

[

;ΙΝ

:ΊΪ

1. Dio^^t. (2,9,1): 3 ` Ο δέ `Ρωμύλος έπειδη διέκρινε τούς κρε ίττοuς, . ^ , , . , , „ ,.7Ο των ηττονων, ενουοθΡετει μετα τούτο και διεταττεν, α χρηπράττειν έκατέρονς • το ύς μέν εύ ;ιατρ ίδας :ερzσθα ί τε καί άρχεινχα ί δ ικά ειν, — τούς δέ δημοτιχούς — γεωργεϊν — καί χτηνοτροφεϊνκαί τας χρηματοποιο ύς έργá_ζεσθαι τέχνας, — παραχατα29^rjκας δε

ελωκε τοις πατρικιοις το ύς ημοτικους επτρεψας έχαcτω, — ονa_ύτός έβούλετο νέ μειν προστάτην, — πατρωνεαν όνομάσας την— ;ι,οοστασ ία_ν.

1) (lIarcius convocatis pontificibus saci·orum commentarios, quos Pom-pilius composnerat, ab ipsis acceptos tabulis inscrípsit easque in forοproposuit, quae vetustate tandem absumptae sunt; — post exactos vero

reges iterum publice in ]itteras relatae sunt per Gaium Papirium ponti-

ficem maximum.) Cf. Liv. 1,32,2: Ancus — sacra publica ut ab Numa

instituta erant, ex commentariis regiis pontificem in album relata propo-

nere in publico iubet. Dion. 5,1,4: rρωτος ιερών βασιλείς (rex sacrorum)

ΜΜνιος Παπ ίριος. — 2) ιερέω Sylburg. — 3) (Romulus postquam potiores ab

inferioribns secrevit, mox leges tunt et, quid utrisque faciendum esset dis-

posuit: patricü s αcerdotiis et magistratibus fungerentur et iudicarent, plebeü

vero agros colerent et pecns alerent et mercennarias artes exercerent. In

fidueiam vero patriciis traclidit plebeios, permittens unicuique quem ipse

sibi vellet eligere patrοnum, patronatum appellans hoc patrocinium.) Cf.

Cic. de rep. 2,9,16: Romulus — habuit plebem in clientelas principum

descríptam. 1κ

3

Leges regiae.

. 1 '}{ν δέ τά νπ' έκε ίνον τότε όρισθέντχ

2. Dion. (2,10,1): ^ ,

Ρ ^ ' τοιάδε • τούς μεν πατρικ ίους gδει τοίς

έ.θη περί τας πατρωνειχς

c,iν λααντέ ^τα ς 'εξηγείσθαι τά δίκαια, — δίχας τε ύπέρ τc^ν τε-

πει ^

λατc^ν άδικονμένων λαγχανειν — καί τοίς έγκαλονσιν ύπέχειν, <

τούς δε πελατας έδει τοίς εαντc^ν προστάτα.ις θυγa_τερας τε συν -^ ^

εκδ ίδοcθαι γαμονμέναc, ε ϊ σπαν ίζοιεν ο ϊ πατέρες χρημάτων, και

, „ , -^ ^λύτρα καταβάλλει πολεμ ιοις, ει τις αντ c ιν η παι ων α ϊχμαλωτος

•, ^' ία ό^ λόντων δ οσ ίας 4.γένοιτο • διrας τε αλοντων ϊδ ίας ή ζημ S ^ ^ ημ, , , ,

γυρικόν έχονσας τιμημα εκ τclιν ϊ ιων λνεσθαι χρημάτων —. κοινή

* f , , ,

άv.φοτέροις ούτε οσιον οντε θεμις ήν κχτη ¡ορείν α.λληλων επι

.^ , ^ ,δ ίκαις η καταμα_ρτυρείν η ιιηφον εναντιαν έπιφsρειν —. ε ϊ ε τις

, ,εξελεγχθειη τοντων τι διαπραττ c μενος, ένοχος ^ν τιϋ νομω τή ς

ό < , , ., ^ , >

,προδοσ ίας, όν έκ ονρωσεν Ρωμ υλος, τον ^ιε αλοντα τυ:ι βονλομενω

κτε ίνειν όσιον ήν ώς θϋ μα τού κα.ταχθον ί ου Διός. 2

3. Dion. (2,12.1-14) : 3 ` Ο δέ ` Ρωμ.ύλος έπειδή ταντα_διεκόσ-, - ,

μησε, βουλευτάς εύ 9tiις έγνω καταστησασ -9^αι, μεθ , ών πραττειν τά, ^ , ,ε ,

κοινά - ^ μελλεν, έ . τών πατρικ ίων ανδρας εκατον πιλεξa_ μενος. —

1) (Constitutum tunc est ab illo ius patronatus tale: patricios opor-tebat clientibus suis ius ίnterp ι•etαri, lites pro eis, si iniuria afficerentur,intendere, agentibus adesse; clientes vero oportebat patronos suos iuvarein collocandis fíliabus, sí pai ·entes opibus carerent, ab hostibus rédimereeos si ipsi aut liberi ca,pti essent, et tam iudiciorum privatorum aestima-tiones quam publieas multas, si condemnati essent, pro eis solvere. Com-muniteι• autem utrisque ius fasque ηση erat invicem se accusare, testí-monium advei·sum altei·urn dicere ve] suffi·agium contra eum ferre. Quodsi quis eiusmodi alicuius facirioris convictus esset, proditionis lege, quamRomulus sanxerat, obnoxius fuit, condemnatumque interficere, utDiti sacrum,cuilibet lieebat.) Cf. Plut. Rom. 13. — 2) Ι3'etus est disceptatio, utrum τ41νό μω τής τεροδοσ ίας generalis de proditione lex sit intellegenda, qua patronusquoque obnoxius fieri potuerit, an specialis de patroni adversus clientemfraude. Illud post alios defendit Dieck ( Versuche p. 15), alterum rectiusKöstlin (perduellio, p. 21— 7). Eandem esse legem, quam XII tabulae 8,21exhibent, repetitam scilicet e Romuli legibus, veri simile est. Cf. Dirksen,leg. reg. 286. Mo., Forschungen 1,384 n. 52. — 3) (Romulus eumhaec constituisset, consultores iristitucre decrevit, quibuscum res publicasadministraret, e patriciis C viros eligens. His constitutis distribuit pote-states, quas unumquemque habere volebat. Ac regi quidem haecce at-tribuit iura: primum ut sacrorum et sacrificiorum haberet prineipatum,tum ut legum morumque patríorum esset custos, de gravioribus delictis ipsecognosceret, leviora senatoribus committeret senatum cogeret et populumconvocaret et in

bello summum haberet imperium. Consilio senatus hanepotestatem dedit, ut deliberaret et suff ι•agítιm ferret de qualibet re, quam

Leges regiae. ά

χαταστrσά μενος δή ταύτα διέχρινε τάς — έξουσ ίας, äς έκάστουςέβούλετο έχειν.

Βασιλεί μεν ουν έξr το τάδε τά γέροι · πρώτον μ έν ίερων χαί,ι Ρηθυσιυ ν ή γεμον ίαν έχειν, — έπειτα νό μων τε xα ί πατρ ίων έθισμων^φυλακrιν ποιείσθαι, — των τε άδιχημάτων τά μέγιστα μ έν αύτόνδικάζειν, τά δ ' έλάττονχ τοίς βονλενταίς έπιτρέπειν, — βουλήντε συνάγειν καί δr μον συγxαλείν, χαί -- ήγεμον έα.ν έχειν αύτο-κρκτορα έν πολέ μω.

.,ΤW c^ε r, υνεδρ ίω τ r^ς βονλής — δυναστε ίαν άνέθηχε τοιάνδε •

Περί παντός πτου άν ε ίcηγrται βχσελε ύς διαγιν t> σχειν τε xαί ψ r^cp ονεπιφερειν —.

Τι έ δημ.οτιχ πλήθει τρ ία ταύτα έπέτρεψεν • άρχαιρεσιά.ζειντε xχί νόν ους έπιχυρούν xαί περί πολέ μου δια_γενώσxειν οταν οGxc ιλ

, , .< < ^άλλάενς εφ ή —. έφερε c^ε την c^ r φov ουχ α.μα πάς ο δr μος, αλλα

κατά τοας φράτρας συγχαλο ύ μενος.4. Dion. (2,21.1,-22) : πολλοίς σώ μασιν άπέδωxε θεραπεύειν

τό δαιμόνιον. — έξ έ > ά r, της φράτρας ένομο9 έτησεν οδε έχνυσ,9α.ε δύ οτούς ύπ έρ τιεντή^οντα έτη γεγον ότας, — τούτους δέ ού εςώρισμένον τινά χρόνον τάς τιμάς έταξεν έχειν, άλλά διά Παντόςτον β ίου, στρα.τειων μέν άπολελυμένονς διά την ήλιxί αν, των δέ

ατ3 την πόλιν όχληρων διά τον ν ό ,υ.ον. — άπαντας δέ τούς έ ερείς-- ένομ οθέτησεν αΡ'_Tοε ίxν ur,-θαι μέν ύπΌ των φρατρών, έπιχυροτι -

^ ^ , ,r ^ ^ ^σθαι ε υπο τών ε^ ηγουμενων τα θεία ια μαντιχής.5. ll^lacrobius (sat. 1,12,38; similiter Solin. 1,35.36) : Haec fuit

α Romiilo annua ordinata dimensio, qui — annum Χ rnensium, dierum

νerο CCCIIII habendnm esse constituit mensesque ita disposuit, ut

quattuor ex his XXXI, sex vero XXX haberent dies. 2

rex ad eum rettulisset. Populo vero haec tria concessit, magistratus ereareet leges sancire et de bello decernere, quando rex rogationem ad eumtulisset. Suffragia autem ferebat non simul totus populus, sed curiatimconvocatus.)

1) (Multis personis sacra administranda adsignavit; legem posuit, ut

ex s'ingulis curiis bini crearentur, L arrnis niaiores, quos ηση ad certumaliquod tempus honores istos habere constituit, sed quamdiu viverent,immunes a militia propter aetatem, ab urbanis vero muneribus per legem.

Omnes sacerdotes a curiis constituit creari, ab interpretibus vero rerum

clivinarum per auspicia confirmari.) — 2) Cf. 1Vlarc. 1,12,5: primum annimensem genitori suo Marti dicavit, quem mensem αηη ί primum fuisse vel

ex hoc maxime probatur, quod ab ipso Quintilis quintus est et deinceps

pro iiumero nominabantur.

6

6. Macroviaι.s (st.

sit, varie refertur, et

RomiilO adsignat. τ

Leges regíae.

1,13,20) : Quando — primum intercalatum

Macer quidem Licinius eius rei originem

b) Família.

7. Dion. (2.25,1): 2 ` Ο δέ `Ρωμύλοc — ένα — ν ό μον — κατα-

^ .,στησα.μενος ε ίς σωφροσυνην — r'¡γαγε τá_ς γυνα.ίκχς. ήν ε τοι c,σ c^ ε

ό ν4 ος · ναίκα γαμ.ετήν τήν κατή γά μους s ίερους συνελθούσανμ ς γ ,

α^ ,

άνSρί κοινωνον παντων ε ίναι χρημ ο%των τε καίί ερ c>>ν.

8. Dion (2,25,6) : 1 αύτα — ο ί συγγενείς μετά τον a'_ ν ρ ό ς, , , » ^ ^

έS ίκαζον • έν ος ήν φθορα_ σώ ματος, και — ει τις ο~ϊνον ενρεθειη^ , ,

τιο ύσα γυνή, ά,φ ότερa_ γ αρ ταvτa_ θa.ν xτω ζημιούν συνεχωρ -ησεν

ό Ρωμύλοc.

9. Flutarchus (Rom. 22) : 'ΕΕθ ηκε έ κχί ν ό μους τινά.ς (ό

, , , ^ο . , , ,` Ρm μ ύλος), c,άν σφοος μεν εστιν γυναικι μη S ιSονς a_nολειτειν,^ εα

, ^ ^ ^ ,ε . , -,,

άνα,Sρ, γυναίχα. ιS cSc ιSauς έκC,a_λλειν πι φα.ρμακειά τεκνων η κλει-

ών ύποβολr κχί μοιχευθείσα.ν • ε ϊ δ ' άλλως τις α'.ποπέ μ c^ αιτο,

τής ούσ ίας αντού τό μ έν τrς γυναικός ε ϊναι, τό έ . τrς Δή μητρο,

ίερόν κελείων • τόν S' άπο Sό μενον γυνα.ίκα θύεσθαι χθον ίοις θεοίς.

1) Macr. addit: Antias — Nuinam Pompilium saci'orum causa id in-

venisse contendit. Iuni υs Servium Tullium regem primurn mtercalassecommemoi·at. — Tuditanus refert — decemviros, qui Χ tabulis II addi-derunt, de intercalando populum rogasse (cf. X1i. 11,2); Cassius eosdemscribit auctores. FuIvius autem id egisse Μ. ' Acilium consulem dicit ab

ii. c. airno 562, — sed hoc arguit Varro scribendo, antiquissimam legemfuisse incisarn in columna aerea a L. Pinario et Furio cos. (282), cuímentio intercalaris adscribitur. Cf. Yoigt, ius c•ív. υ. gent. 187 n. 175.11Ιο., Chronol. 11,31,40. Huschke, röm. Stud. 1,55-58. — 2) (Romulusuna lege lata ad modestiam adduxit mulieres. Quae lex haec erat: uxoremiustam, quae nuptiis saci'atis (conf αrreatίone) in manum mariti convenisset,comrnunjonem cum eo habere omnium bonorum et sacrorum.) — 3) ItaSintenis pro νό μους. — 4) (De his cognoscebant cognati cum maríto : deadulteriis et si qua vinum bibisse argueretur; hoc utrumque enim mOrtepuriire Rοmulus concessit.) Cf. Fest. (L. 197) Osculum : Significatur etiamosculo savium, — quod inter cognatos propinquosque institutum ab anti-quis est, maximeque feminas. — 5) (Constituit quoque leges quasdam,quarurn ilia dura est, quae uxori non permittit divertere a marito, atmarito permittit uχorem repudiare propter veneficium circa prolem velsubiectionem clavium vel adulteríum commissum, si vero aliter quis a sedimitteret uxorem, bonorum eius partem uxoris fieri, partem Cereri sa-cram esse iussit; qui autem venderet uxorem, diis inferis immolari.) cf.Schlesinger, ZRG. 8,58.

Φρφ „ΙΓω,

Leges regiae. 7Ε1^, Ριή 10. Dion. (2,26,4.27: ι (` Ο `Ρωμύλος) άπασαν — έδωκεν έξ0U-

siav πατρί καθ' ν ίου, καί παρά πάντα τόν τού β ίου χρόνον έάντε εϊργειν, έάν τε μ αστιγουν, έάν τε δέσμ ιον επι των κατ άγρ όνέργων κατέχειν, έάν τε άποχτιννύναι 2 προαιρηται. — άλλά καίπωλειν έφγκε τον υ ίόν τc3 πατρ ί, -- καί τούτο συνεχώρησε τ ϋχ3

+ λ

πατρ ί, μ έχρι τρ ίτης πράσεως άφ ' ν ίου χρηματ ίσασθαι. — μετά_ δέτην τρ ίτην πρασιν απήλλακτο του πατρ ός.3

1-1. Dion. (2,15,2) : 4 Ες ανάγκην κατέστησε (ό ` ΡωΙν.ύλος) τού ςs^y

ο ϊκητορας — άπα.σαν άρρενα γενεάν έκτρέφειν, καί θυγατέρων ταςΓnρωτογονονς, άποκτιννύναι δέ μηδέν των γεννωμένων νεώτερον

πλήν ^τριετους, πλην ει τι γ ένοιτο πα.ιδ ίον άνάnηρον ή τέρας εύθύς άπόγον^ς. ταύτα δ ' ούκ έκώλυσεν έκτιθέναι τούς γειναμένονς, . έπιδε ί-ξαντας πρ ότερον πέντε άνδράσι τοις εγγιστα ο ϊκοίσιν, έάν κάκε ί-νοις συνδο4 κατά δέ Tc,3V μ Ύ nειθομένων τ νό μω ςημ ίa.ς ώρι-

^ sεν αλλας τε καί της ούcί a_ς αυτών την ίcειαν ειναι δημ οσιαν.ι η η ^

12. Plutaη^ •chus (Rom. 22): ^ '^Ιδιον — τό μ ηδεμ ίαν δ ίκην κατάTιατροκτóνων όρ ίσαντa. (τον ` Ρωμύλον) nJσαν άνδροφον ίαν nατρο-

κτον ίαν προσειπειν.'^;

I1 13. SI NURUS, SACRA DIVIS PARENTUM ESTOD. θ

ιW ^"

0

1) (Romulus omnem potestatem in filium patri concessit, idque totovitae tempore, sine eum carcere includere, sive werberare, sive vinetuniad opera rustica detinere, sive occidere wellet. Etiarn vendere filium per-misit patri; quin etiam hoc concessit patri, ut usque ad tertiam venditio-nem per filium adquireret: post tertiam yero venditionem liberabaturfilius a patre.) — 2) Cf. rapin. in Cο ll. 4,8: Cum patri lex regia dederitin filium vitae necisque potestatem. — 3) Cf. ΧΙΙ.4,2. — 4) (Necessitatemímposu it Romulus civibus, omnem virilem prolem educare et filias primo

-genitas, necare vero niillum fetum triennio minorem, nísi natum mutí-

Ium auf monstrum statim post partum : hos a parentibns expon nonprohibuit dummodo eos prius ostenderent quíngue vicinis proximis, iiqueid comprobassent; in eos yero, qui legibus istis non obtemperarent, poe-nas statuít cum alias tum etiam hanc, bona eorum pro parte dimidia

publicari.) Cf. ΧΙΙ.4,1. — 5) (Singulare est, quod (Romulus), cum nullamin parricidas statuerit poenam, omne homicídium appellavit parricidium.)Cf. Leg. Numae 12. — 6) Fest. (230): Plorare flere (inelamare ins. cocí.,

4ielet Mue.) nunc significat et cum praepositione inpiorare, id est [id est

,del.] invocare; at (sic cod.) apud antiquos plane inelamare. in regis Ro

-muli et Tatii legibus si nurus sacra divis parentum estod in Servi Tulli

haec est sí parentem Auer verberit ast olle plor assit paren ... Auer divis

parentum sacer esto id est clamarít dix ... [Sic codex teste Huelseno cor-

ruptis verbis Ιnembrisque traiectis; scribendum fortasse: in regis Romuli

et Tatii legibus haec est: `si parentem Auer verberit, ast olle plorassit pa-

Leges regiae.

ΙΙ. NUA POMPILIUS.

1. Livius (1,19,1): (Numa) — urbem novam, conditam vi et

armis, iure — Iegibusque ac moriblis de integro condere parat.

2. Cic. (de rep. 2,14,26) : animos propositis legibus his, quas jn

monumentis habemus, — religionum caerimoniis rnitigavit — omnesque

partes religionis statuit sanctissirne. 3. Cíc. (de rep. 5,2,3) : (Numa)

legum etiam scriptor fuit, ι quas scitis extare.

α) lus sacrum.

1. VXNO ROGUM ΝΕ RESPARGITO.2

2. PAELEX ARAM IUNONIS ΝΕ TANGITO; SΙ ΤΑΝ GΙΤ. ΙUNONΙ CRINI-

BUS DΕΙ%ΠSSIS AGNUM FEMINAM CAEDIT0.3

3. SI ROΜIΝΕM FULMEN (?) OCCISIT, ΝΕ SUPRA GENUA TOLLΙTO.

HoM0 SΙ FULMINE OCCISUS EST, ΕI IUSTA NULLA FIΕRI OPORTET.I

4. CUIUs AUSPICIO CLASSE PROCINCTA OPI ιIIA SΡOLIA CAPIUNTUR,

IOVI FERETRIO BOVEM CAEDITO; QUI CEPIT, AERIS CCC DARI ΕR OΡ OR-

ΤΕΑΤ. J SECUNDA SPOLIA, IN MARTΙS ARAM IN CAMPO SOLITAURILIA,

UTRA VOLUERIT, CAEDITO ? [QUI CEPIT, AERΙS cc DATO.] TERTIA SPOLIA,

IANUI QUIRINO AGNUM MAR.EM CAEDITO ; C QUI CΣPERIT EX AERE DATO.

Cuius AUSPICIO CAPTA, DIS PLACULUM DATO. 6

reris, puer divis parentum sacer estod.' id est clamarit. adicitur: 'si nurus,sacra divis parentum estod' in Servi Tulli. Divi parentuτn sunt dii ηια -nes; cf. 1 n. 1241 — 10 n. 4255: deis inferum parentum sacrum ni

violato. ΤΗ. Μ.]1) Ita Halm pro fuisset. — 2) Plin. η. h. 14,12,88: Numae regis post

eum [sic scripsi, cum praecedat Romuli mentio; posthumi vel postume libriΤΗ. Μ.] lex est: `vino cet.' — 3) Fest. (P. 222) Paelices —. Antiqui pro-ρι•ie eam paelicem nominabant, quae uxorem habenti nubebat. eui generimulierum etiam poena constituta est a Numa Pompilio hac lege: `paelexcet.' Item Gellius 4,3,3 ubi est tangit, apucl Festum tanget. — 4) Fest.(F. 178) Occisum a necato distingui (scr. distinguunt) quidam, quod alte-rum a caedendo atque ictu fieri dicunt, alterum sine ictu. Itaque in Nu

-mac Pompilii regis legibus scríptum esse: `si hominem fulminibus (fulmenIovis Scaliger) occisit — tollito' et alibi: `homo cet'. — 5) iovi feretriodai·ier oporteat et bovem caedito qui cepit aeris CC traditur. — fi) Fest.opima: M. Varro ait, — esse etiam Pompili regis legem — talem: `cúiuscet.' — Locurn corruptissimum acl emendationem Muelleri potissimurndedi (cf. Hertzberg, Phil. 1,331-9). Verba utra voluerit cum Scaligeroiaaterpretanda sunt vel mαίοrα vel lactentia. Cf. Plut. Marc. 8: φασίν, έντοίς ύπομνή μασι Νομάν Πομπ ίnιον xάc πρώτων όπ c μ ίων xai dευτέρων χα'ι τρ ίτωνμνημονεύ ε cν, τά 'εν π

ρώτα ληφθέντα τc^ Φερετρ ίφ Δι' κελεοντα χαθ^tερούν, τα^

δεύ τερα Τ λρ4 τά δέ τρ ίτα τι Κυρ ίνω • χά: λ α μβάνειν γ έρας, άσ.σάο c α τρ cαχόσωι^ ,

^

Leges regiae. 9

5. Cassius Hemina apud .Pliniuna (nat. hist. 32,2,20) : Numaconstituit, ut pisees, qui squamosi non essent, ni. pollucerent. j

6. Plinius (nat. hist. 14,12,88): ex imputata vite libari vinadiis nefas statuit (Numa). 2

7. L dus (de mens. 1,31): "y ( 3 Οτι έπτ τού Νου χατ πρό τού -τον ο ί nάλαι ϊερείς χαλχαίς ψαλ ίσιν, αλλ ού σώηρχίς απεχε ίροντο.4

8. D'ion: (2,63,4-74) : 5 Περιλαβών — άπασαν τήν Περί τά

ή

θεία νομοθεσ ίαν γραφαίς ιείλεν ε ϊς όχτώ μο ίρας, όσαι τών ϊερc,ίνσοιν α ϊ συμμορ ίαι. (χονρ ίωνες, 9λά μινες, ήγεμόνες τc,iν χελερ ίων,

αύγόρες, έστιά^ες, σάλιοι, φητιάλεις, ποντ ίφικες.)9. Flutarchus (Numa, 10): 6 Τιμάς δέ μεγάλας άπέδωχεν

αύταις (VestaliU2ιs), ών στι xoii τό ιSιαθέσθαι ζc,ίντος έξείναι πα-

τρός ;cατ τάλλα ιιράττειν άνευ ϊιροστατου ιαγονσας ώσπερ α ϊ

τρ ίπΡαιόες.

b) Familia.

- 10. Dion. (2,27) : 7 έ τcχιν Νομά - νό μων, έν ok χατ v-

τος γέγρχπΡται • έάν πατήρ υ143 συγχωρήση γυνα.ίχα άγαγέσθαι,χοινων όν έσομένην ϊ ερών τε χα χρημάτων κατά τού ς ν ό μονς, μ η-

χέτι τήν έξουσ ία.ν ε ϊναι τ πατρτ πωλείν τόν νϊόν.11. Plut. (Νicrna 12) : 8 (Ο Νομ οές) τά πένθ η χ αθ ' ήλικ ίας

KX'L χρονους έταξεν, 0L0V πα6οα μ ή πενθείν νεώτερον τριετοúς,

τόν τc ρc.ύτον, τόν 3έ δεύτερον ocaxoσca, τόν δέ τρ ίτον έχατόν. Serv. in Verg. Aen.

6,860; prima — lovi suspendi, — secunda Marti, — tertia Quirino.1) Cf. Fest. (253) Pollucere merces liceat, sunt far, polenta

— pisces, quibus est squama, praeter scarum (squatum cod.). — 2) Cf.

Plut. Numa 14: μ ή στεένδε cν εο ίς έξ ά μ n ελων άτμήτων μηδ1: θέ ε cν cίτερ άλφ ίτων

(sine farre). — 3) (Id quoque a Numa institutum est, ut sacerdotes aheneis for-fieibus, ηση ferreis tonderentur.) — 4) sic secundum Wuenschium. — 5) (Om-

nem de rebus divinis legislationem scriptis complexus in octo divisit par-tes, quot erant sacerdotum collegia.) Cf. Liv. 1,20,6: Pontificem — legit(Numa), eique sacra omnia exscripta exsignataque adtribuit, quibus hostiis,quibus diebus, ad quae templa sacra fierent —. Cetera quoque omniapublica privataque sacra pontíf ίcís scitis sabiecit. — ne quid divini iuris

— turbaretur. - 6) (Magnos Vestálibus dedit honores, inter quos testan-di vivo patre ius, et reliqua sine tutore agendi, ut viverent ad exemplumearum, quae habent ius trium liberornm.) Cf. XlL 5,1. — 7) (e legibusNumae, in quibus etiam haec est scripta : si pater filio permiserít uxorern

ducere, quae iure particeps sit et sacrorum et bnnorum, patri non amplius

ius esse filium vendendi.) Cf. Plut. Numa 17. — 8) (Numa officiumlugendi secundum aetates et tempora constituit, ut puerum trímo mínorem

Leges regiae (Numa).

, , ,

Νηδέ πρεσ( υτερον πλεεον zς μfνzς ών έβωσεν ενιχυτων μ.εχ-ρι τäν, ^

δέκα, xαί nεραιτέρω μ ηδεμ ιχν ηλεκιαν • άλλά τού μ ακροτατου τεν-

, ^ ^θους χρ όνον ε ϊναι δεκχμ.ηνιχίον, ε cρ> ocον κχί χηρενου cιν α: τυί ν

, , ,

cι.ποθαν όντων γυναιiες • ί¡ $έ π αρΟτεροV γαμηθείc βονν εγκυμονα

κατέθυεν έκε ίνου νομ.οθετr(7χντος.

c) lus publicum.

12. SI QUI ΉΟΜΙΝΕΜ LIBERUM DOLO SCIENS MORTI DUIT, YARI-

CIDAS EST Ο. ι13. Servios (in Vergilii ecl. 4,43) : In Numae legibus cauturn

est, ut si quis 1nlprudenS occidisset hominem, pro capite occisi

agnatis eius in continne 2 offerret arietem.

14. Maicellos Ι. 28 digestorurιι (D. 11,8.2) : Negat lex regía,

mulierem, quae praegnas mortua sit, humari, antequarn partus ei

excidatnr; qui contra fecerit, spem animantis cum gravida peremisse

videtur:

15. Fest. (Ρ. 6) : Aliuta antiqui diceb αnt pro aliter —; hinc

est illud in legibus Nnrnae Pompili : si QmSQUAM ALIlJTA FAXIT,

IPSOS ΙΟVΙ SACER ESTO.

16. Dion. (2,74): 4 ή ΤερL τούς ΌριG μ OÚ, τWV ΧΤηGεων νΟμ.ο -

,}εc ία ••r.ελεύc7ς — έκzr, τω περιγρzψ7ι τί¡ν έ7υτού rτιν κ7ί

ne quis ]ugeat, maioi ·em ne plures menses, qmm annos vixerit, usque ad

decem: nee quemquain cuiusvis aetatis ultra; sed longissimi luctus tempusesse decem rnensiurn. Per qu0d spatiurn uxoribus quoque defunctorum a,

secundis riuptiis abstinendum est; et si qua prius nupserit, bovem fetamimmolare debebat ex iHius lege.) Cf. Vat. fr. 321: Lugendi autem suntparentes anno, liberi maiores Χ annorum aeque anno (Ν mensium), — mi-nores — tot mensibus — quot annorum decesserint usque ad trimatum :minor t ι•imo non lugetur sed sublugetur, rninor anniculo neque lugeturneque sublugetur.

1) Fest. (Ρ. 221) Parrici[dii] quaestores appellabantur, qui solebantcreari causa rerum capitalium quaerendarum. Nam parricida non utiqueis, qui pareiitem occidisset, dicebatur, sed qualemcumque hominem indem-ηαtιιm. Ita fuisse indicat lex Numae Pompilii regis his composita verbis:`si qui cet.' — Cf. Leg. Rom. 12. — 2) Ita emendavit .Husehke pro etnatis eius iii cautione. — 3) Cf. Sery. in Verg. georg. 3,38 7: apud maioreshomicidii poenam noxius arietis damno luebat, quod iri regum legíbuslegitur. — 4) (de terminis agrorum legislatio : iubens unumquemque ter-minare agrum suum et lapides in finibus ponere, eos Iovi Termino sacra-vit: si quis vero termines sustulisset vel transtulisset, deo sacrum essequi fecisset, sanxit.)

10

Leges regiae.

στrσαι λίθονς έπί τοίς öροις, ίερούς άπέδειξεν όρ ίου Διός τούςλ ίθους. — ε. υ τις άφαν ίσειεν ^ μετα.θε ίη τούς ερους, iερ όν ένο -μοθέτησεν έϊναι το ύ θεού τόν τούτων τι &χπρα.ξά μ ενον. Ι

17. .Plutarclaus (Numa 17): 2 Τών δέ α"λλων αύτού πολιτευ -

Η

μ άτων ή χατά τέχνας διχνο μ ή τού rλrθους μάλιστα θαυμήζεται.ν δέ ή διανομή κa.τá. τ á_ς τέχνα.ς α. t,λητcϋν, χρυcοχόων, τεκτό-

νων, βαφέων, σκυτοτό μ ων, σκυτοSεψών, χχλκέων, κερχμ έων. τάςέ λοιπάς τέχνα_ς ε ϊς τα ύτό συνχ γ 7γών sν α-ι:τ^ ν έ πασών άπέ-

δειξε σύστημχ ' κοινων ίχς Sέ καί συνύ c^ονς xx εών τιμzς α'. πο -δούς έχάστω γένει πρεπούσας κτλ.

18. Macrobius (sat. 1,13) : Numa (anno Romuli) 3 L diesaddidit, ut in CCCLIIII dies, quibus ΧΙΙ lunae cursus confici cre-didit, annus extenderetur; atque his L a se additis adiecit alios VI,retractos illis VΙ mensibus qui XXX habebant dies, — factosqueLVI dies in duos novos menses pari ratione divisit : ac — prioremIanuarium nuncupavit primurnque anni esse voluit, — secundumdicavit Februo deo. — Paulo post Numa in honorem inparis numeri— uimm adiecit diem, quern Ιαηυαriο dedit —. Ianuar ίus igitur,Aprilis, Ιunius, Sextilis, September, November, December, ΧXVΙΙΙIcensebantur diebus; — 14lartius vero, Maius, Quinctilis et Octoberdies XXX singulos possidebant, Februarius XXVIII retinuit dies. 5

19. Livius (1,19,7): (Nuina) nefastos dies fastosque fecit, quia

aliquando nihil eum populo agi utile futni'um erat.

ΙΙΙ. TULLUS HOSTILIUS.

1. Cicero (de re1^. 2,17,31): (Tullus) constituit — ius, quo be11a

1) Fest. Ρ. 368) Terrnino sacra faciebant quod in eius tutela fines

agrorum esse putabant. Denique Numa Pompilius statuit, eum qui termi

num exarasset et ipsum et boves sacros esse. — 2) (De ceteris eius insti-

tutis maximam admirationern habet plebis per ai·tificia distributio; haec

vero fuit: tibicinum, aurificum, fabrorum tignuariorulIi, tinctorum, sutorum,fullonum, fabrorum aerariorum, figulorum; reliquas artes in unum coegit

unumque ex iis omnibus fecit corpus; consortia et concilia et sacra

cuique generi tribuens convenientia. — 3) Cf. Leg. Rom. 5. — 4) Impar

numerus magis faustus habebatur. Gens. d. d. nat. 20,4. — 5) Cens. d. cl.

nat. 20,4: Postea sive a Numa, ut ait Fulvius, sive, ut Iunius, a Tar-

quinio 12 factί sunt menses et dies 355. Liv. 1,19,6: (Numa) ad cursus

lunae in gΙΙ menses describit annum — intercaiariis mensibus inter-

ponendis. — Ovid. fast. 1,43: At Numa — mensibus antiquis praeposuit

duos. Plut. Numa 18,19; qu. Rο'm. 19. Cf. Mo., Claron. 18-47. Ηu.,

röm. Stud. 1,27-55.

11

Leges regiae (Tullus).12

indicerentur, quod — sanxit fetiali religione, ut omne bellum, quod

denuntiatum jndictiimqlle ηση esset, id iniustum esse atque impium

iudicaretur.?. Livius (1,26,5.6) : Rex (Tulliis) — `Duumviros', inquit, 'qui

HoratiO perduellionem iudicent, secundiirn legem facio'. Lex horrendj

carminis erat : `Duumvirί perdueHionem iudicent: si a duumviris

provocarit, provocatioue certato : si vincent, caput obnubito, infelici

arbori reste suspendito, verberato vel intra poineriurn vel extra

porneriilm'. '2

3. Dίοn. (3,22,10): 3 έστι δέ rχί νό μ.ος — Sc' έκείνο (τών ` Ορα-

τι, . , , ,ων) κυρωθείς το ;αθος, ώ κα .ι ε ευ.εϊς χρ cϋντχι, — κελευων, ώς

p , ρρ , , ,

άν γένωντz ι τρ ί^υμοι ΤαLοες, εκ το Οημοσιον τας τρο CΡας τCzlν.,;.χιλων χο όηγείaθαι μsχοι •rG'rς.

^4. Dion. (3,30,7): τοLς - έτα ίροις zντοϋ (τοϋ Mεττ ίου) καί

συνει^ οσι τήν προSοσ ίαν αύτοϋ ^ ^ ιrαστρια ό βασιλε ίς (Τ ύλλος) κ2zθ-

ίσας τούς άλόντ2zς ες αυτών κχτά τον τcJ ν λειποτ2zκτων τε κ2zί

;.ρούοτών νό μ.ον ccπέκτεινεν.5. Tacitus (an'n. 12,8) : Addidit Clαudius sacra ex legibus Tulli

regis piaculaque (propter incestum f ratris et sororis) — Ier ροntί-tices danda.

ΙΙΙΙ. ANC US MARCI US.

1. Livius (1,32, 5): Ut tamen, qiioniarn Numa in pace reli-gioιιes instituisset, a se bellicae caerimoniae proderentur, nec gere-rentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, ius ab antiquagente Aequiculis, quod nunc fetiales liabent, descripsit, quo res

repetuntur. s

1) Verba caput — suspendito Cieero (p. Rab. 4,13) legi TarquiniiSuperbi attribuere videtur. — 2) Cf. Fest. (297) Sororium tigillum —: —Horati et Curiati (curati cod.) cum dimicassent, — Horatius interfecit eam(seil. sororem). Et quamquam a patre absolutus seeleris (sceleri cod.) erat,accusatus tamen parricidi apud duumviros damnatusque provocavit adpopulum, cuius iudicio victor duo tigilla tertio superiecto, — velut subiugum missus, subit, - liberatus omni noxia sceleris est cet. Cf. Liv.1,2β,13: piacularibus sacrificüs factis, quae deinde genti Horatiae tradítasunt. Cic. rep. 2,31,54. — 3) (Lex lata est propter illum casum, iubens,sí cuí trigernini nascerentur fílíi, ei de publico alimenta ad pubertatemusque suppeditarj.) — 4) (socüs et proditionis consciis iudícia rexconstituit et convictos secundum legem de desertorjbus et proditoribusinterfecit.) — 5) αύτον" del. Kiesling, Cobet, Jacoby. — 6) Cf. leg. Tull. Bost. 1.

Leges regiae.

V. TARQUINIUS PRISCUS.

1. Cicero (de rep. 2,20,35): 'rarquinius, — ut de suo imperiolegem tulit, principio duplicavit — pristinum patrum numerum, etantiquos patres `maiorum gentium' appellavit, quos priores sententiamrogabat, a se adscitos `minorum'. 1

2. Dión. (3,611,62): 2 ο ί πρέσβεις (τών ΤυΡόηνών) — παρ r-

sxv — φέροντες — τά cύ μβολα τrς ήγεμον ίας, ok έκίσμονν αύτο ίτούς σφετέρους βχσιλετς, κομ ίζοντες στέφανόν τε χρι;σεον rαίθρόνον έλεφάντινον καί σκrπτρον α'.ετόν εχον επι της χεφαλrς,χιτώνα τε πορφυρούν χρυσοσημον κα περιβόλαιον πορφυρο Üν nοι-κίλον. — Τανταις τατς τ ιμχϊς ό Ταρκύνιος οι εύθίς έχρrσατολαβών, ώς ο ί πλετστοι γράφονσι τών Ρωυαϊκών συγγραφ έων, άλλ 'α'_πο^ούς τf τε βονλr χα.ί τ4 Ύ μω τήν ιάγνωσιν, εί λητττέοναύτa'., έπειSή πάσι βονλομένοις · ν, τότε προσεδέΕατο κτλ.

VI. SERVIUS TULLIUS.

1. Livius (1,42,5): Censurn -- instituit, — classes centuriasqueet — ordinem ex censu descripsit.

2. Dion. (4,15,6): 3 τώ έ rή τιμηcαμένω τιμωρ ίαν ώρισε τς

τ' ούc ία.ς στέρεcθα ι, καί α.ύτόν μα.cτιγωθέντα πραθrνα ι.3. Dion. (4,22,4) : 4 ` Ο Sέ Τύλλιος καί τοις έλευθερονμένοις

τών θεραπόντων — μετέχειν τrς ίσοπολιτε ίας έπέτρεμε. κελε ύσαςγάρ ά μα_ τος άλλοις άπασιν έλευθέροις καί τούτονς τιμrσαcθαι

τάς ούσ ίας, ε ίς φυλάς κατέτα.ξεν α.ύτούς τάς κατά (τήν) πόλιν τέτ-

τχρας ύπαρχούσας, — καί πάντων α'.ττέ^ωκε τών κοινών αύτοίςμετέχειν, ών τος άλλοις $ημοτ ^ κοτς.^

1) Cf. Liv. 1,35,6. Dion. 3,67. — 2) (Legati Etruscorum aderαntferentes insignia ímperii, quibus ipsi reges suos ornabant, portantes coro-nam auream, sellam eburneam, sceptrum aquila in capite ornatum, tunicampurpuream curo distinctam, togam purpuream pictam. Tarquinius tamenhis honoribus non statim Usus est, ut plerique scriptorum Romanorumtradunt, sed senatus populique arbitrio pernnittens, an recipiendi honoresessent, tum demum cum omnes consensissent eos accepit.) Etiam XIIlictores Dion. hic refert, quos iam a Romulo sumpt οs esse Liv. 1,8,2 et

Flut. Rom. 26 tradunt. Cf. Rubin°, R. Verf. 396. — 3) (incensis poenam

constituit, bonis privari et virgis caesos venum darf.) — 4) (Tullius servísmanumissis civítatem habere concessit; íubens enim una cum liberis aliisOmnibus etiam libertos censeri, in quattuor tribus urbanas eos distribuit.- eosque ad omnia quae publica essent seque admisit ac teteros plebeios.)

13

Leges regiae (Servius).

4. Diοn. (4,13,1) : 1 τούς νc μονς τούς τε συναλλακτικο ύς κχί, , , , ^

τούς περι τc^ν αδικήU7των πεκυρωσε ταίς φρατρχις • ϊ¡σαν δεε.

πεντ •ήxοντd_ που μαλιστχ τον αρ.θμον.

5. Dion. (4,25) : τ έχε"ινος διελών α'_πό τών ίδιωτιχc,iν (έγκλη-

μ άτων) τά_ ημ cια, τών μέν ε:ς τό κοιν^ν φερόντων α'_δικη(1.άτων, , ,

χντός έποιείτο τάς διαγνωσεις, τών δ sδιωτιχc ιν ϊδιωτχς έταξεν^, , , ,

ίνα ί δ.χ r, τας, ορους χχι χανονας αντοίς τα.ξαc, οϋς αυτος εγρχψε

ν éν.ους.' 6. SI PARENTEM PUER VERBERIT, AST OLLE PLORASSIT, PUER ΩIVIs

PARENTU:`ωι SACER ESTO. 3

VII. TARQUINIUS SUPERBUS.

Ρ ίου. (4,43,1): 4 ( ` Ο Ταρχύνιος) τούς — ν4μονς τούς ύπό Τυλ-, , ,,, ^ , Ι ^ Ι

λ.ον γρχφεντας, 'di ους — ου ^εν υπο των πατριχ.ων ως προτε -

ρον έGλ7πτοντο περί τά cvN. βόλα.ια, πάντχς α'. νε"s λε • καί ο έ τάς

σχν ίδας, έν αiς σαν γεγραμμένοι, χατέλιπεν, άλλά καί ταύταςχχθαιρεθrναι xελεύσας έ τrς άγοράς διέφ&ειρεν.

[Vil] ADDITAMENTUM.Cippus antiquissimus in Foro Romano repertus.

Dess. 4913. — Rep. a. 1899, in foro, ubi hoclie. — Edd.: Garnur-rini, notizie degli scavi, 18 99, 151 sqq. ; deinde inter alios Gomparetti, is_

crizione αrchaica 1900 et Ernnann, bull. de l'acad. imp. ι1e Petersbourg 1899,263 sqq., qui lepem re,gi.am esse censet. — Xos ordinern Thurneysenianum(Rh. Ph. 55, 484; 56, 16 1; cf. Skutsch, Vollmöllers Jahresbericht, 1904,453 sqq.) secuti sumus.

2quoi ho . . . . J . . . sakros es

3led sora . .

ί

^ . . . iasias

. . . r r egei . . . . . . . . . evam quos ri . . . . . . . . m kalotoΊrem

hab . .1 r . . . od iouxmenita kapia dota . . . . od iovestod ι velodΙ ά 15 1(ί

nequ . . . ( . . . quoi ha Ί m ite rí . . . Ι loivquiod.

1) (leges cum de contractibus tum de delictis per ciirias tulit, erant autemriurnero fere quinquaginta.) — 2) (ille iudiciis publieis seραratis a privatisipse quidem de eriminibus ad rem pubHcam pertinentibus suscepit co_gnitionem, rerum autem privatarurn prívatos iudices esse iussit, quibusnormas et regulas leges dedit a se conscriptas.) — 3) Vide supra Leg.Rom. 13. — 4) (Tarquinius leges a Tullio scriptas, per quas non, ut antea,in contractibus α patricüs vexabantur, omnes sustulit, et ne tabulas qui-dem, in quibus erant scriptae, reliquit, sed has quoque ex foro summoveríiubens delevit.) Cf. Dion. 5,2,2: (Βρο^τος κα Κολλατ·iνοςl τούς ν ό μους τούς περίτών συμβολα ίων, τούς ϋ τεό Τυλλ ίου γρχφ ένταc, — οtς άίταντας κατέλυε 'Γαρχ εος,äνενεώσαντο.

14

Leges XII tabularum.

Haec fere agnoscί posse censet Skutsch: q u i h u n c (vel 'hoc') ..`,sacer erit' . . . Deinde in 1. 5 (fortasse etiam in 7) videtur sermo essede rege sive de rege sacrificulo. Pergitur in 1. 8: kalatorem hab[e a t] . .. iu m e n t a c a p i a t (kapia ante dota pro kapiad seriptum). In 1.12 iovestod idem est quod posteriores dicebant iusto, cui adjungi videtursubstantivum velod sive id voluntatem signifccat sive pro dvelod (— duello)scriptum est, ut vult IKretselzmer, Wiener Stud. 26,158 sq. In reliquisnihil agnoscitur praeter h am = h a n e (ite pro i te r scríp tum ante ri ?).

Haec si vera sunt, comparari possunt talia qualia leguntur in legeUrson. Ι 3,16 aedilibus . . praeconem . . habere ius potestasq(ue) esto etin Julia munic. 62sgq. quibus diebus virgines vestales, regem sacrorumflamines plostris in urbe . . vehi oportebit. Initium Izuiusmodi fuisse po-tes·t qui hu[nc loeum sive lapidem violaverit], sacer esto.

CAPUT ΙΙ.

LEGES xli TABULARUM.

HISTORIA.

Legum XII tabularum historiam accuratius enαrraνerunt Liv. 3,9-57,Dion. 10,1-60, Pompon. in D. 1,2,2,3.4.24. .Ε Liνio quae huc pertinentexscripsi. Quaenanz Xli tabularum apud Romanos fuérint fata, quomodocapta a Gallis urbe interierint, num postea restitutae sint, quomodo tempo-rτ.ιm decursu textus earum sit mutatus, quinam αρud veteres iis exstiterintinterpretes, omnia optime exposuit Ru ιl. Schoell, legis Xli tabularum reli-

quiae 1866, 1-39. Qui vero nostra aetat,e inde a saeculo XVI colli-

gendis et restituendis XII tabularum reliquiis operam dederint scriptoresennarravit H. Dirksen, Uebersicht der bisherigen Versuche zur Herstellung

ιles Textes der X11 Tafeln, 1824. Qui etiam rationem et viam, quae

esset ingredienda, novam constituit tantaque eruditione absolvit, ut omnesqui post eum XII tabulas ecliderunt, in eo substiterint ραυεα addentes vel

emendantes. Quod υηυηz libro deest, ut legitima XIi tabulαrum verba, si

quae tradita n ο bis sunt, ex artis philologicae racione sub examen revoca-

rentur, id scite perfecit Schoellius 1. l., quem paucis locis exceptis ex iuris

ratione diiudican ιlis secutus sum. Quol constituit Dirksen systema XII

tabularum licet non ubivis satisfaciat, ut Schoellius ita ego quoque retinui,

ne modus citanιli turbaretur. Cνπ Iam Ettore Pais (storia di Rorna Ι

1898.99) quae dicuntur leges XII tab. unquam latas esse negat, legis latio-

nem ex iure Flaviano, quo Appii Claudii scriba actiones ab Appio ad for-

mam redactas publicavit, falsa geminatione con fzctanz ratus; quem secutus

vel pot.ius exsuperans Lambert (1V. R. 26,149; Melanges Appleton) frag-

,nenta XII tab. Sex. Aelio Cato Facto adtribuit; quam tarnen opinionem

viris doctis non probaverunt: vide G'irard (NR. 1902) Erman (ZSSt.,

23,450) Lenel (LSSt. 26,290) : plane quae traduntur XII tabularum reliquiae,

non omnes ex tab. originem ducunt, quae ducunt, non omnes sermonem XTI

15

16Leges XII tabularum.

;

tab. serυant integrem. — De sermone, XII tab. cf. $r

Sí l Journal des sa-

aιceram nevants 1902 ρ• 599; qui glossemata censet esse e. g.

sternito (I. 3); Aut si volet maiore (ΙΙΙ, 3).]

,;1αί1

Livius (3,9,2): C. Terentilius Arsa tribunus plebis eo anno ,.^b l

(u. c. 292) fuit. Is — maxime in consulare imperium, tarnqiiam

ρι

nimium nec tolerabile liberae civitati, invehebatur : — (9,4:) duos }tl

pro uno dominos acceptos — infinita potestate, qui effrenati

ipsi omiies metus legum — verterent in plebem; (9,5:) quae neaeterna illis licentia sit, legem se promulgaturum, ut V viri cre-

entιιr legibus de imperio consulari seribendis.' — (10,5:) Anno ίι 'rι^

deinde insequenti (293) lex Terentilia a toto relata collegio novos

aggressa consules est. (11,3:) — patres in lege quae per omnes ^,, π1

comitiales dies ferebatur, irnpedienda ζse) gerebant. (14,6:) — per

totum annum artibus lex elusa est. (15,1:) Nihil novi novus anniis ίπ

(294) attiilerat; legis ferendae aiit accipiendae cura civitatem tenebat.

(17,9:) — nec lex tamen ferri — potuit. (21 ,2:) — SCta fiunt,

`it neque tribuni legem eo arino ferrent, neque cet.' (24,7:)

tribuni (295) — comitia quaestores habere de reo (Volscio), nisi

prius habita de lege essent, pas stιros negabant. (25,1:) — consulesfacti (296) duas residuas ann. prioris causas exceperunt, — (25,2:)legem — impediebant —. (25,4:) Cum Verginius maxirne ex tri-bunis de lege ageret, duum rnensum spatium consulibus datum est ; ί

.?Γπ t

ad inspiciendam legem, ut, cum edocuissent populum, quid fraudisoccultαe ferretiir, sinerent deinde suffragium inire. Hoc intervalli

^ι j9 λdatum res tranquillas in urbe fecit: (29,8:) Extremo anno agitatumde lege ab tribunis est; sed — ne quid ferretur ad populum patres :.,,..,:.. ί!^

1tenuere. (30,1:) — initio anni (297), cnm foris otium esset, domiseditioiies - eadern lex faciebat, (30,2) : ulteriusque venturn foret,adeo exarserant animi, ni cet. — (31,1:) Domi forisque otium fuit(298). — (31,2:) sequente anno (299) — legem omnibus contionibussuis celebrant (tribuni). — (31,6:) (novi consules) aiebant — `plebemet tribunos legem ferre non posse'. (31,7:) Tum abiecta lege, qiiae

promulgata consenuerat, tribuni lenius agere cum patribus : `finem τε: ^

tandem certaminum facerent, — cornmunitcr legum latores et ex plebe L fl^ rn

et exatríbus tfΡ , qui utrisque utilía ferrent quaeque aequandae liber- ^,,^ Πtatis essent, sinerent creari.' (31,8:) Rem

ηση aspernabantnr patres,laturum leges neminem nisi ex patribus, aiebant. Curn de legibusconveniret, de latore tantum discreparet, missi legati Athenas Sp.Postumjus Albus, A. bIanlius, P. Sulpicius Camerinus, iussique ín-

η

•^, ,: 1;

9η.

4h

Leges XII tabiilarum. 17

clitas leges Sοlοnis describere et aliarurn Graecae civitatium institutamores iuraque noscere. (32,1:) — quietus annus (301) -- silentiotribunorum, quod — legatorum, qui Athenas ierant, legumqueperegrinarum exspectatio praebuit. — (32,6.7): Iam (302) redierant

legati cum Atticis legibus. Et intentius instabant tribuni, ut tandemscribendarum legum initium fieret. Placet creari Xviros sine provo-cαtίone, et ne quis eo anno alius magistratus esset. Admiscerenturneplebei, controversia aliquandiu fuit; postremo concessum patribus.— (33,1:) Anno trecentesimo altero, quam condita Roma erat, —mutatiir forma civitatis ab consulibus ad. Xviros. — (33,3:) Xviricreati Appius Claudius cet. — (34,1:) — Tum (303) legibus con-dendίs opera dabatur; ingentique horniiiurn exspectatione propositis λtabulis, populum ad contionem advocaveruiit: — (34,3:) `se — om-ιιίb ιιs, summis infimisque, iura aequasse.' — (34,6:) Curn ad rumoreshorninum de unoquoque legum capite editos satis correctae viderentur,centuriatis cornitiis Χ tabularum leges perlatae sunt, quae nuncquoque in hoc irnmenso aliarurn super alias acervatarum legumcurnnlo fons omnis publici privatique est iuris. (34,7:) Vulgatnrdeinde rυιηοr, duas deesse tabiilas, quibus adiectis absolvi possevelut corpus omnis Romani iuris. Ea exspectatio — desideriumXviros iterum creandi fecit. — (3 7,4:) Iam et processerat pars maior

αηηί (304) et duae tabulae legum ad prioris anni Χ tabulas eran

adiectae, nec quicquarn iarn supererat, si eae qiioque leges centuriatiscomitiis perlatae essent, cur eo magistratu rei pubHcae opus esset.

(57,10:) Prinsqiiarn iirbem egrederentur — (consules cc. 306) leges

decernvirales, quibus tabulis duodecirn est nomen, iri aes incisas in

publico proposueru ηt. Sunt qui iussu tribunorurn aediles functos eo

iiiinisterio scribant.

TABULA Ι.

1. ιJΙ ΙN IUS νΟ CΑΤ, ΙΤΟ. ΝΙ ΙT, ΑΝΤΕ SΤΑΜΙΝΟ: IGITUR ΕΜ CAPITO.

Testimonia: Ι, 1. Porjhyrio (iul Hor. sctt. 1,9,76: Ad versarius molesti

illius Horatium consulit, an permittat se antestari, iniecta manu extracturus

ad praetorem, quod vadimonio non paruerit. De hoc autem lege XII tab. his

verbis cautum est: `Si jn íus vocatiolli tantestaminigitur (sic, non tiur, corlex)

en capito'. Antestari est (an iι ts. cod.) ergo ante testari (antestare cod.) scilicet

antequam manum iniciat. Cic. (de leg. 2,4,9): Α parvis —, Quinte, didicimus:

`si in lus vocat' atque (at ins. coulcl,) alias eiusmodi leges nominare. Gell.

(20,1,25) : Verba sunt haec legis: `si iii ius vocat'. RIa. ad. Ser (2,13,19) : Lege

ius est id, quod iussu populi sanctum est, quod genus: ut in íus eas, cum

BRUNS, Fontes iuris. Ed. VII. 2

Leges XII tabularum (tab. I).

2. SI CALVITUR PEDEMVE STRUIT, MANUM ΕΝDΟ IACITO. 3. SI MORBUS

AEVITASVE VITIUM ESCIT, IUMΕNTUM DATO. SI NOLET, ARCERAM NE

STERNITO.

. 4. ASSIDU 0 VINDEx ASSIDUUS ESTO; PROLETARIO I ΑΜ CIVI QUIS

VOLET VINDΕx ESTO.

voceris. — Fest. (Ρ. 76) Em, tum. (77) Em [en G.] pro eum, ab eo, quod

est 'is'. (P. 105) Igítur nunc quidem pro — ergo; sed apiid antiquos ponebatur

pro inde et postea et tiim. Verbct ut supra leφιntur constituit iam, Gothofre-

ιΙτιs, nisi cjuol ito vocem inseruit de wη Hei.ndo? f ZGR. 2,432-410. [D'lihi

ito videtur rectius abesse. ΤΗ. Μ.]2. Fest. (F. 310): Struere antiqui dicebant pro adicere, augere; — at

[aut cod.] in XΙΙ quod est: `si calvitur — iacito', alii putant significare re-

trorsus ire, ali in aliam partem, ali fiigere [fure coi.], ali gradum augere, a1i

minuere [exciderunt talia fere: sed struit is qui moratur] ac vix pedem pedi

praefert, otiose it, remoratur. Fest. (210) : `Pedem struit' in XII significat

`fugit', ut ait Ser. Sulpicius. — Νοη. (6) Calvitur dictum est frustratur, trac-

tnm a calvis mimicis, quod sint omnibus frustratui. — Lucilius: `si ηση it,capito', inquit, 'eum, et si calvitur, ergo fur clominum' [endo ferto manum

Cαrrio.] D. 50,16,233 pr.

3. Gell. (20,1,25) : Verba sunt haec de lege Si in ius vocat : `si morbusaevitasve vitium escit' qui in ius vocabit `iumentum dato etc.'. Verba qui inius vocabit inte^yretis esse vi ιlit Schoellius. — Yarro (de Ι. Ι. 5,140) : arcera,quae etiam in XΙΙ tab. appellatur, quod ex tabuHs vehiculum erat f.actum utarca. — Cf. Gell. 20,1,12.24-30. Fest. (P. 77) escit erit (Schoell 98). Νοn.(55): Arcera plaustrum est rusticum, tectum undique quasi arca. — Hoc autemvehiculi genere senes et aegroti vectari solent.

4. Gell. (16,10,5) : Ennius verbum hoc (proletarius) ex XΙΙ tab. —accepit, in quibus, si recte commemini, ita scriptum est: `assiduo — proletarioiam ciui (iam ciui omittunt codd. Gel.lii farnilia altera) cui quis uolet uindexesto.' [Scr. proletario quiqui volet. ΤΗ. Μ.] Cic. top. 2,10: Cum lex (ins.aelia sentia lib τ•i) assiduo vindicem assiduum esse iubeat, locupletem iubetlocupleti; locuples enim est assiduus, ut alt L. Aelius. — Fest. (Ρ. 9): Assi-duus dicitur, qui in ea re, quam frequenter agit, quasi consedisse videatur;alii assiduum locupletem, quasi multorum assium, dictum putarunt; alíi eum,qui sumptu proprio militabat, ab asse dando [assedendo Τ.] vocatum existi-marunt [aestimarunt libri.] (L. 377, 1VΙο. 84.) Vindex ab eo, quod vindicat,quo minus is, qui prensus est ab aliquo, teneatur. Non. (67): Proletarii dictisunt plebei, qui nihil reipublicae exhibeant, sed tantum prolem sufficiant. —Varro de vita p. R. lib. Ι: `quibus erant pecuniae satis, locupletis, adsiduos;contrarios proletαrίos. Α dsίduo nemjnem vindicem voluerunt locupleti' [idem:adsiduo neminem vindjcem esse voluerunt nisi adsiduum id est locupletemcοniecit Tτcrnebus]. (155) Proletarjj cives dicebantur, qui in plebe tenuissimaerant et non amplius quam mille et quingentos aeris in censum deferebant.D. 2,4,22,1; 50,16,234,1.

18

Leges ΧΙΙ tabularum.

5. NEg . . . FORTI SANATI . .

6. REM UΒΙ PACUNT, ORATO. 7. NΙ PACiTNT, IN COMITIO AUT INFORO ANTE MERIDIEM CAUSSAM COICIUNTO. COM PERORANTO AMBOPRAESENTES. 8. POST MERIDIEM PRAESENTI LITEΜ ADDICITO. 9. SiAMBO PRAESENTES, SOLIS OCCASUS SUPREMA TEMPESTAS ESTO.

10. Gellius (16,10,8): cum proletarii et adsidui et sanates etVADES et sUBVADES et XXV asses et taliones — evanuerint, omnis-

5. Fest. : Sanates : . . .

nostra Festi) . . . Idem alibi

tibus quod Foretibus. Fest.(Ρ. 102) Hoctum et forctum

tarii et assidui et sanates —

sit. Cf. fr. 10.

in XII: nex . . . forti sanati (vide in epitome: In ΧIΤ cautum est, ut ídem iurís esset Sana-(Ρ. 84) Forstes, frugi et bonus, sive validus.pro bono dicebant. Gell. (16,10,8): cum prole-omnisque illa XΙΙ tab. antiquitas — consopita

6 — 9. Rh. ad Her. (2,13,20).· Pacta sunt, quae legibus observanda sunt,hoc modo: `rem — cuicito' (sic libri). Gell. (17,2,10): `Sole occaso'; non in-suavi vetustate est, — in XΙΙ gutem tabulis verbum hoc ita seriptum est:`ante meridiem causam eoniciunt (sic libri), cum perorant sol (solis ,cod. Paris.)occasus — esto'. — Prisc. (cle arte gramrn. 10,5,32): antiqui `pago' quoquedicebant, pro paciscor, citans ex Cicerone : pacta sunt quae legibus observanda

sunt hoc modo: `rem ubi pagunt oratioiii (.sic libri) pagunt'. — Quint. (1,6,11):cum legeremus in XΙΙ tab.: `ni ita pagunt', Scauurus (de orthogr. ρ. 2253) :(testantur) XII tab., ubi est 'ηί pacuunt' per hanc formam, quod male quidam

per C enunt ίant, est enim praeteritum eius pepígi a pango. Censoria. (de dienat. 23): in XΙΙ tab. nusquam nominatas horas invenies, — sed: `ante meri-

diem'. — Non. (267): coicere, agere. Afranius —: `causam coicere hodie ad te

voto. Ambon adestis? profuturos arbitror'. Ps. Asc. in Verrin. 2,1,27. Gai.

4.15. — Varro (de Ι. Ι. 7,51): Supremum a superrumo dictum, itaque in X ΙΙ

dicunt: `solís — esto'. Μαcr. (sat. 1,3,14) : sicut expressum est in XII tab. :

`solis — esto'. Cens. (d. d. nat. 24): plurimi supremam post occasum solis

esse existimant, quia est in XΙΙ tab. scriptum sic: `solis — esto'. Fest, (305)

Supp[remnurn] — alias extre[mum] significαt, u.t] in legibus ΧΙΤ : 'Solis [occasus

suppre]ma tempestas esto'; — [alias pro] maximo, cum duas [oyes et triginta

boie]s suppremam m υl[tαm dicrnt]. — Cf. Plin. (n. h. 7,60): XII tab. ortus

tantum et occasus nominantur. Varro de 1. 1. 6,5; 7,51. Fest. (Ρ. 362) Tem-

mo scribendum est: causam coiciunto, tum peroranto ambo praesentes, duce

pestatem pro tempore frequenter dixerunt antiqui. — Com esse σύv, una, secum,

invicem observavit Bergkies Rh. Ph. 19,605, probante Schoellio p. 102. 11m-

Gaio 4,15: cum ad iudícem νenerant, antequam apud eum causam perorarent,

solebant breviter et quasi per indicem rem exponere, quae dicebatur causae

coniectio. Deinde etsi sole occaso apud Gellium vetustum esse diciiur legiturque

in lege Ρlaetοria (apud Censorinum 1. c.) ad solem oeeasum, in solis occasus

consentiunt Varro Festur Macrobius Cens οrinus, item ex libris GeUiαnis unas

isque optimas : sol Gelliiini libri reliqui. ΤΗ. Μ.] [ Vif Meridie scrίptum feisse

Usener demonstravit Jahrb. für Fhilolog. 117,78.] 2*

19

20Leges ΧΙΙ tabularum (tab. I).

que illa XII tabularum antiquitas — lege Aebutia lata eonsopita

sít —• TABULA II.

1. Gaizis (4,14) : de rebus N aeris plurisve D assibus, de mi-

noris yero L assibus sacramento contendebatur; nam ita lege XII

tabularuln cautum erat. [At] sí de libertate hominis controversia

erat, etiamsi pretiosissimus homo esset, tamen ut L assibus sacramento

contenderetur, eadem lege cautum est —.

2. . . . MORBUS SONTICUS . . AUT STATUS DIES CUM HOSTE

QUID HORUM FUIT UNUM IUDICI ΑRBΙTROVΕ REOVE, EO DIES DIFFISSUS ESTO.

3. GUI TESTIMONIUM DEFUERIT, IS YERTAS DIEBUS OB PORTUM

OBVAGULATUM STO.

TABULA IPI.

1. AERIs CONFESSI REBUSQUE IURE IUDICATIS XXX DIES IUSTI

sUNTO. 2. ΡOSτ DENDE MANUS INIECTIO ESTO. IN Ius DUCIΤO.

II, 2. Fest. (290): Sonticum morbum in XI Ι significare ait Aelius Stilo

certum cum iusta causa; quem ηοnu υll Ι putaut esse qui noceat, quod sontes

significat nocentes. Gell. (20,1,27): morbum vehementiorem — legum istarum

scriptores — morbum sonticum appellant. Fest. (Ρ. 111) Insons, extra culpam,

a quo dici morbus quoque existimatur sonticus, quia perpetuo noceat. (344)[Sontica e]ausa dieitur a morbo [sontico, ρrορter quem, quocl est g]erendum,

agere [α reg τι ίmυs.] D. 50,16,113; 42,1,60. — Cic.. (de οj . 1,12,37): Hostis —apud maiores nostros is dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus ; indicant

ΧΙΙ tab.: `gut — hoste'. Cf. Fest. Status. D. 50,16,234 pr. (Ad iurαmentum

m,ilitα re pertinet status condictusve dies apud Gell. 16,4,4 et Plaut. Curc. 1,1,4).— Cαpitο alud Festum: Reus: — nam (numa eod.) in secunda tabula secun-

da lege, in qua scriptum est: `Quid horum fuit unum (sic. cod., vitium em.(Jifiacins) iudici — eo die diffensus (sic. cοd.) esto' • Ulp. (D. 2,11,2,3): lexΧII tab., sí iudex vel alteruter ex litigatoribus morbo sontieo impediatur,iubet diem iudicii esse diffisum. Cf leg. Urson. c. 95. tab. ΙΙΙ, 2,21-36.[Scripsi diffisus, cum constet de infinitivo diffindere Gell. 14,2,11 et de perfectodiffidi Lir. 9,38,15. ΤΗ. Μ.]

3. Fest. (233) Portum in ΧΙΙ pro domo positum, omnes fere consen-tiunt: `cuí — ito'. Ideen (L. 375, 1110. 81): Vagulatio in l. ΧΠ signífiααtquaestionem (sic vel quaestio libri) cum convicio: `cuí — ito'.

IΙI. 1-4. Gell. (20,1,42-45): Confessi igitur aeris ac debiti iudieatisXXX dies sunt dati —. Sic enim sunt, opinor, verba legis • `aeris — dato.'[VII Cf. leg. Urs. c. 61. tab. Ι initium.] .

1. Gell. (15,13,11): Confessi gutem aeris, de quo fasta confessio est, inΧII tab, scriptum est his verbis: `aeris conf. rebusque (iure om.) iud. — surto'.— .De tempore iudjcatj cf. Gai. 3,78. D. 12,1,4,5.7. — Schnell ρ. 106 verbarebusque iure cleleηdα et aeris eonfessi iudieatis coni nqeηdι Genset, immemor.Ιιt videtur, de c οήesso iudicium non fieri iure Rσmα tιο.

^ α ^

Θ4ίΓι

Β F^:"

Leges ΧΙΙ tabularum.

3. ΝΙ IUDICATUM FACIT AUT QUIS HNTO EO IN IURE VINDICIT, SECUMDUCITO, VINCITO AUT NERVO AUT COMPEDIΒUS xv PONDO, ΝΕ MAIORE,AUT SI VOLET MINORE VINCITO. 4. SΙ VOLET SUO νΙΥΙΤΟ. ΝΙ SUOVIVIT, QUI EUM VINCTUM ΗΑΒΕΒΙΤ, LIΒRAS ΣARRIS ENDO DIES DATO.SΙ VOLET, PLUS DATO.

5. Gellius (20,1,46-7) : Erat autem ius interea paciscendiac nisi pacti forent, habebantur in vinculis dies sexaginta. Intereos dies trinis nundinis continuis ad praetorern in comitium produ-cebantur, quantaeque pecuniae iudicati essent, praedicabatur. Tertiis an

-tem nundinis capitepoenas dabant, aut trans Tiberim peregre venum ib ant.6. TERTIIS NUΝDINIS PARTIS SE CANTO. SI PLUS MINUSVE SECUE-

RUΝΤ, SE FRAUDE ESTO.

7. A.DVERSUS HOSTEíVI AETERNA AUCTORI7.'AS ιΕSΤΟ,.

21

Π

^ Υ inter cred ίtores dividi licuit, quam legem mos publicus repudiavit. Tertull.

ipol. 4: iudicatos in partes secari a creditoribus leges erant: consensu tamen

publico crudelitas postea erasa est. Dio Cass. fragm. 12: τούτο μέν ε? κai τά

μ άλ cστα ένενί μ cστο, άλλ' ού τ γε ial έργυ, ποτέ έγεγόνεc. — Multi de bonorum

sectione intellegere volunt iianc legem, quos vnerito ρerstringit Niebuhr, röm.

Gesch. 2, 670-72. Cf. Ρuchtα, Inst. 179, not. n.

l^p^' ι1

7. Cic. (ule οJJ'. 1,1,2,37) in loco supra ΙΙ, 2 exscripto auiulit: itemque:

`adv.ersus — aiietoritas'.

r,1

234,2) : Verbum `vivere' quidarn putant ad cibum pertinere, sed Ofilius — ait,

his verbis et vestimenta et stramenta contineri.

6. Gell. (20,1,48-52): eam capitis poenam — metuendam reddiderunt.

Nam — secare, si vellent, atque partiri corpus addicti — permiserunt. Et

quidem verba ipsa legis dicam, ne existimes invidiam me istam forte formi-

dare : `tertiis — esto'. — Cf. Gell. l. c. 52: dissectum esse antiquitus neminem

equidem legi neque audivi. — Quint. 3,6,84: in ΧΙΙ tab. debitoris corpus

2. De manus iniectione cf. Gai. 4,21.

3. Cf. Ter. Phorrn. 334: ducent damriatum domum. Don αt.: secun-dum ius scilicet, qiio obaerati, cum non solvendo essent, ipsi manu eapiebantur.Liv. 8,28,8: iussi consules (a. 428) ferre ad populum, ne quis iii compedibusaut in nervo teneretur. Fest. (165) Nervum appellamus etiam ferreum vin-

culum, quo pedes inpedluntur, quamquam Plautus eo etiam cervices vinciri

alt. — In eo vindicit sicut in re vindicare ιιρτιιl Gell. 20,10,7.9. Sch. 92.

[Genius 1. c. ut recte distia ιxit ? ·e9iL, guam vintiicainus, ρυtιι agrum, ii parti-

cula, puta glebct, in quα vindicainus, ita ubi haec distinctio locum ηοη habet,

ρraeρositio cιιhnitti ηοιι ρofest, secl solns accιcsαtivus; mihi in iure vocabuia

ridenfur α explicancla ea quae sτιnt endo eo a ιlscriptα esse ab intef1» •ete αnti-

quissimo, gui recte omniuo eo referret aīl i. ιl quod ρraecedit in ius dueito. ΤΗ. Μ.)— Lectionem traditam minore — maiore defendit Puclita, Inst. 179 not. i.;

L·erba permutanla censent pterigue. Hτι., Νexu ιn ρ. 38, n. 100. [ VJI verba auf si

volet minore glossema esse puta,t Βréιιl, Journal cles Sauants, 1902 ρ. 607.]

4. pro farris libri ferri. — Cf. Gai. lib. ΙΙ ad 1. xli tab. (D. 50,16,

22 Leges X11 tabularum.

TABULA ΙΙΙΙ.

1. Cicero (de leg. 3,8,19) : cito necatus tamquam ex ΧΙΙ

tabulis insignis ad deformitatem puer.

2. SI ΡΑΤΕR FILIUM TER YENIJM DUUIT, FILIUS A PATRE LIBER ESTO.

3. Cicero (phil. 2,28,69): Illam suam suas res sibi habere

iussit ex XII tab., claves ademit, exegit.

4. Gellius (3,16,12) : comperi, femίnam — in undecimo mense

post mariti mortem peperisse, factumque esse negotium — quasi marito

mortuo postea concepisset, quoniam Xviri in decem mensibus gigni

hominem, non in undecirnO scripsissent.

TABULA V.

1. Gaius (1,144-5): Veteres — voluerunt feminas, etiamsi

perfectae aetatis sint, — in tutela esse; — exceptis virginibus

IV. 1. necatus Puteαr^.us, legatus libri. — Cf. suprci Leg. Romuli 11.

2. Ulp. (fr. 10,1): €lins ter mancipatus, ter manumissus sui iuris fit,

id enim lex ΧII tab. iubet his verbis: `si Pater — esto'. Gai. (1,132): lexenim XII tab. tantum in persona filii de tribus maneipationibus loquitur hisverbis: `si Pater — a patre filius liber esto'. — uenum dauit Ut,piirni liber,

uenum d(uit?) Gai; de futuro hoc secundo ιlixit Schnell. p. 83. — Cf. Gai. 4,79.Dion. 2,27,3 postquam ιlixit iam a Rom,ulo (1. 10) hoc constitutum esse, addit:

ΤΟ ΤΟν τόν νό μον — oι — δέxα. άν ρες &μα τόίς άλλοις άνέγραψψαν νό μοις, xαιστιν w τff τετάρτη των λεγομ ένων δώδεκα δέλτων. Quem Dion. locum, ex quo

Dirkseυ ι^s totam Romuli de pαtriιι potestate legem in XIi receptαm esse college-rαt, ad solara QenlitirnIem ,β liοrum pertinere recte monet Schnell. ρ. 52.

3. Cf. Gai. 1. ΙΙΙ ad XII tab. (D. 48,5,43): Si ex lege repudium missumnon sit cet. —. a Dirkseno οmissαm recte inseruit Schnell 57. Diνοrtiiformula posteriore tempore fuit: res tuas tibi habeto. D. 24,2,2,1. Plaut.Arnph. 928, Trin. 266; priore tempore fuisse: baete foras ostendit Buecheler,Jahrb. Phil. 105,565. Varro ap. Non. (77): annos multos quod garere ea nonpoterat mulierem foras baetere iussit. Plant, Gas. 210 : M. Semper tu huicverbo vitato ! C. Cui verbo? M. I foras mulier ! Mart. 11,104,1: Uxor,vade foras, auf moribus utere nostris.

4. Ulρ. αd Sab. (D. 3816,3,9.11): ex lege XII tab. ad legitimam here-ditatem is, qui in utero fuit, admittitur, si fuerit editus —; post decem mensesmortis natus non admiltetur ad legitimara hereditatem.

V. 1. Etia'm de Vestalium hereditatibus lege ΧΙΤ tab. cautuum fuissevidetur cοlligi Posse ex Gellio (112,18): in commentaríis Labeonis, quae ad ΧIItab. composuit, ita seriptum est: 'Virgo Vestalis neque heres est euiquam in

4 !Ι

Lees 8ΙΙ tabularum.

Vestalibus, quas — liberas esse voluerunt : itaque etiam legeXΙΙ tab. cautum est.

2. Gaius (2,47) : Mulieris, quae in agnatorum tutela erat, resrnancipii usucapi non poterant, praeterquam si ab ipsa tutore[auctore] traditae essent: id[que] ita lege XII tab. [cautum erat].

3. UTA LEGASSIT SUPER PECUNIA TUTELAVE STJAE REI, ATA IUSESTO. 4. SI INTESTATO MORITUR, CUI SUDS HERES NEC ESGIT, ADGNA-TUS PROXIMUS FAMILIAM H4BETO. 5. SI ΑDGΝΑΤUS NEC ESGIT, GEN-TILES FΑΜΙLIAM HABENTO.

6. Gaius (1,155) : Quuibus testamento — tutor datus non sit,iis ex lege XΙΙ [tabularum] agnati surrt tutores.

7. a. SI FURIOSUS LSCIT, ΑDGΝΑΤUM GENTILIUMQUE IN EO PECU -

testato neque intestatae quisquam. Sed bona eius in publiciim redigi aiunt;id quo iure fiαt, qiiaeritur'. Cf. 1. 1i.ιιιυιe 9.

2. Cf. Gai.. 1,157: olim — quantum ad 1. XII tab. attinet, etiam femi-nae agnatos habebant tutores.

3. Saepi.ssi» τe hυ ίτιs legis zerba α τeterib τcs αΤerιιη tτιr, dii'e.rso rnitemmodo: 'uti legassit suae rei, ί . ί . e. (Gai. 2,224. Σnst. 2,22 pr, Pomp. D. 50,16,120): 'uti legassit quisque de sua re, i. i, e'. ( 2 ον. 22,2 pr.); 'paterfamiliasnti super familia peciiniaque sua legaverit (2el legassit), i. ί. e'. (Cic. de ί:nr.

2,50,14δ; Rh. ad Her. 1,13,23); uti legassit super pecuniα tutelave suae rei, ί .

i. e.' (Ulp. fr. 11,14). 3ccedit gtcod apud Pmuluin (D. 50,16,53 ρ.) ve·ba

legis lauda ιτtur haec : super pecuniae tutelaeve siiae, nendοse υ -zi ιlet ι i ι•. Certe

non solτc·m, de re atque peciinia, sed et/am de tuteic lege» τ c .·isse c ο nfi •» ιαιτ t

Gaíus qu0que et Puuliis in D. 26,2,1 yr. 26, 2, 20,1.

4. Ulp. ( ,fr. 26,1 = 0011. 16,4,1): cautum est lege XII tab. hac: `si in-

testato (intestatus Coll.) m. cui snus heres nec eseit (Cuiacius, est Col1., 0m.

Ulpiani liber) — habeto'. ΡατιΖ. ad Sab. (D. 28,2,9,2): haec verba: `si fute-

stato moritur' ad id tempus referuntur cet. Ulp. ad ed. (1). 50,16,195,1) : Fam ί -

liae appellatio — et in res et in personas deducitur, in res — in lege ΧIΙ

tab. his verbis: 'adgnatus — habeto'. iliims accurate Cic. (de í. ιττ+. 2,50,148)

dicit: Lex (est) : 'Si paterfamilias intestato rnoritiir, familia pecuniaque eius

agnatfιm gentiliumgue esto'. Generaliter legen commem οα ni Gai. 3,1,9,11,

Pa.ul. sent. 4,8, Ρο mp. D. 50,16,162 pr., alii.

5. Ulp. lib. regul. (0011. 16,4,2): Si agnatus defuncti non sit, eadem lex

ΧΙΙ tab. gentiles ad hereditatem vocat his verbis: `si agnatus nescit (nec escit

Cuiac.) — habeuto (heres lib, · i)'. — Cf Gui. 3,17. Paiil. in Coll. 16,3,3. Cic.

sυb n. 4 cit.

φ + 6. Ulp. ( fr. 11,3): per eminentiam — Iegitimi (tutores) dicuntur, qui ex

lege ΧΙΙ tab. introducnntur, seu palam, quales sunt agnati, seu per conse-

quentiam, quales sunt patroni. Cf. D. 26,4,1; 4,5,7 pr.

7. a. Rhet ml Ηer. (1,13,23) = Cic. (de im · . 2,50,148): Lex, si furiosus

23

Leges XII tabularum (tab. V).

MAQUE EIDS POTESTAS ESTO. b. . . . AST ΕΙ CUSTOS NEC ESCIT

c. Ulpiαnus ctd Sιώ inum (D. 27,10,1 ρr.): Lege XΙΙ tab. ρrοdίgo

interdicitTir bonorum suuorum administratio. Ulp icιπus (fr. 12,2) :

Lex XII tab. — prodigTinl, cuui bonis interdictum est, in curatione

lebet esse agnatorum.

S. Ulpictnus (fr. 29,1) : Civis Romani liberti hereditatem lex

XIΙ tab. patrono defert, si intestato sine sao herede libertus deces-

serít. Ulp. cιd ed. (D. 50,16,195,1)): Cum de patrono et liberto

loquitur lex, Ex EA FAMILIA, inquit, IN EAII FAMILIAII.

9. Gordianus (G. 3,36,6): Ea, quae in nominibus sunt, — ipso

íure in portiones hereditarias ex lege XΙΙ tab. divisa sunt. Dioclet.

(C. 2,8,26): ex lege XII tab. aes alienum hereditai'iurn pro portioni-

bus quaesitis singulis ipso iuure divisum.

10. Gα iυs cid ed. prονincicιle (D. 10,2,1 jr.); Haec aetio

(familiae erciscundae) proficiscitur e lege XΙΙ tabularum.

escit (esset zet erit vel existet l-ibrτ:) — esto. Cic. (Tuse. 3,5,11) : insaníam —

α furore distinguimus. — Qui ita sit affectus, eum domiunm esse rerum suarum

vetant XII tab. Itaque ηση est scriptum : `Si insanus', sed: 'si furiosus escit

(esse incipit libri)'. Pciul ad ed. (D. 50,16,53 pr.): cum dicitur apud veteres:`adgnatorum gentiliumque cet'. Cf. D. 27,10,13; 26,1,3 pr. Gai. 2,64.

b. Fest. 162); `Nec' cnniunctionem — positam esse ab antiquis pro 'non',

ut et in XΙΙ est: `ast — escit'. Item: `si adorat cet'. Cf. Fest. Ast. —

Haec τ e ·la priori legi post vocem escit inse' τcit Sch. 109; cct custode Jieri ηοηpotuit ut aqn atorum potestαs exclurleretur, nisi custode·m intellegas aut patren

aut tuto? ·em, quocl a.dmitti ατοιτ. potest; ad aliam igitur rein spectent hαec verbanecesse est, fortasse a ιl deiicta furiosi. [Custos furiosi cur non possit accipienuntiative de patre t τctoreque pro re εοιτ.iτιnctis, non perspicitur, neque 0•ravitορ ίτιοr Sehoellius. ΤΗ. Μ.]

c. .Τ. 1,28,3: Furiosi quoquc et prodigi — in curatione sunt agnatorumex lege ΧΙΙ tab. Cf. D. 27,10,13. — Schoellius prodigum ornittit; expresseautem cle eo cauti&,n fuisse loci citt. cιperte indicctnt.

8. Gai. (3,40) : ita demum lex XII tab. ad hereditatem liberti vocabatpatronum, si intestatus mortuus esset libertus rnillo suo herede relicto. Cf.Coll. 16,8,2; 9,2. Gaiug 1,165 = Inst. 1,17: Ex eadem lege XII tab. liber-tarum et impuberum libertorum t ιιtela ad patronos liberosque eorum pertinet,quae et ipsa tutela legitima vocatur, non quia nominatim ea lege de hac tutelacavettir, sed quia proinde αccepta est per interpretationem, atque si verbislegis introducta esset.

9. Prior locus ad ιιctiva.m, alter ad passivcιrn obligationem spectat, i ιδquoci neglexit Schoell. 132. Cf. D. 10,2,25,9.13. C. 4,16,7; 8,35,1.

10. Fest. (Ρ. 82) : Erctum eltum (Scci.liger, citumque libri) fit inter COn-sortes, ut in lIhris legum Romanorum legitur. Ercturu a coercendo dictum, —

24

Leges XII tabularum.

TABULA VI.1. Cum ΝΕΧU ι1 'Ι FACIET MANCIPIUMQUE, UTI LINGU Α NUNCUPASSIT,

ITA IUS ESTO.

2. Cicero (de ο ff : 3,16,65): cum ex XII tab. satis esset eapraestari, quae essent lingua nuncupata, quae qui infitiαtus esset,dupli poenam subiret, a iuris consultis etiam reticentiae poena estconstituta.

3. Cicero (top. 4,23) : usus auctoritas fundi biennium est, —ceterarum rerum omnium — annuiis est usns.

4. Gaius (1,111) : lege XΙΙ tab. cautum est, ut si qua nolleteo modo (usu) in mannm mariti convenire, ea quotannis trinoctioabesset atque eo modo (usnm) cuiusque aiini interrumperet.

5. a. SΙ QUI IN IURE MANUM CONSERUNT. .. - b. Paul.manual. ( Vat. f r. 50) : et rnancipationern et 1η lUl'e cessionem lexXΙΙ tab. confirmat.

citum — a cieiido. Gell. 1,9,12: anticum consortium quod iure atque verboRomano appellabatur `ercto ηση cito'.

VI. 1. Cincius apul Festτιm : Nuncupata pecuiiia est — nominata (no-

mina coca.), eerta, nominibus propriis pronuntiata: 'cum — esto', id est (ita cocl.)uti nominarit locutusve erit, ita ius esto. Cic. (de οι •. 1,57,245: : ut totum illud:

`uti lingua nuncupassit' non in XII tab., — sed in magistri carmine scriptum

videretur. Paul. in Vat. fr. 50: et m αncipαtionem et in iure cessionem lex

ΧΙΙ tab. eonfirmat. Cf. Gai. 1,119; 2,104. Varro cle Ι. Ι. 6,60. [VII Nexumtractaverwnt in ZSSt. Mitteis, 22,96; IVIo. 23,348; Becker 23,13.439;

Lenel 23,64, Κübler 25,254; cf. Schloss ιnαιτn, Α l.tτ•öτιιisches Schu,idrecht υηιiSchulclverj'ahren (de quo libro vide Κübler, Berl. Ij óchenschrift /r klass. Phil..

1904, 175-185. 206-212) et Nexum, zum wm αlt ι•öτη. Schuldr.]

3. Ciceronis locu& integer cιιec habet: Quod in re pari valet, valeat in

hac, quae par est; ut: Quoniam usus auctoritas fundi biennium est, sit etiam

aedium ; at iii lege aedes non appellantur et sunt ceterarum rerum omníum,

quarum annuus est usus: valeat aequitas, quae paribus in causis paria iura

desiderat. Cic. (p. Caec. 19,54): Lex usum et auctoritatem fundi iubet esse

biennium. Gai. 2,42: (Ilsucapio autem ) mobilium quidem rerum airno completur,

fundi vero et aedium biennio et ita lege ΧII tab. cautum est. 54: lex — ΧΙΙ tab.

soli quidem res biennio usucapi iussit, ceteras vero anno. Βο^t1ι. in Cic. top.

1, c.: Hic igitur aedium usus (!) auctor ίtatem biennίo fierί sentit (Cieero).

4. Gell. (3,2,13) : trinoetίum, quod abesse a viro usurpandi causa ex

XII tab. deberet cet.

5. a. Gellius (20,10,7): Manum conserere est rem eam (Husclike, con-

serere nam libri), de qua re disceptatur in iure, — cum adversario simul manu

prendere, et in ea re sollemnibus (omnibus libri) verbis vindicare, id est uin-

dicia. Corrept ίo (consertio?) maaus in re atque in loco praesenti apud prae-

25

26Leges ΧΙΙ tabularum (tab. VI).

6. Livius (3,44,11.12): Advocati (Verginiae) — postulant, ut

(Ap. Claudius) — lege ab ipso lata vindicias det secundum libertatem.

7. TIGNUM IUNCTUM AEDIBUS VΙΝΕΑΥΕ ΣΤ CONCAPIT ΝΕ SOLYITO.

8. Ulpianus ad eictwm (D. 47,3,1 pr.): Lex XΙΙ tab. neque

solvere permittit tigniím furtivum aedibus vel vineis hrncturn neque

vindicare, — sed in eum, qui convictus est iunxisse, in duplum dat

actionem.9. . . QUANDOQUE SARPTA, DONEC DEMPTA ERUNT . .

TABULA VΙΙ.

1. Varro (de Ι. Ι. 5,22): XII tabularum interpretes ambitum

parietis circuitum esse describunt. — Festus: Ambitus — dicitur

circuitus aedificiorum, patens — pedes duos et sernissem. — Maecia-

naus (assis distr. 46) : Sestertius duos asses et semissem (valet), —

lex — XII tab. argumento est, in qua duo pedes et semis `sester-

tius pes' vocatur.

torem ex XII tab. fiebat, in quibus ita scriptum est: `si cui (sic libri) in —

eonserunt'.

b. Pauli locus integer Iaaec habet: Pompouius putat, iion posse ad cer-

tum tempus deduci (usumfructum) nec per in iure cessionem nec per manci-

pationem, sed tantum transferri ipsum posse; ego didici, et deduci ad tempus

posse, quia et maneipationem — confirmat. — Hunc loc τ.ιm cum priore coniungen.-

dτι,m esse, verisimile rιοη est, quia in in iure cessione contravindicatio manibas

eousertis locuin non, habuit. Cf. Gai. 2,24.6. Pornp. enchir. (1). 1,2.2,24) : Verginius — cum animadvertisset, Αρ.

Claudium contra ius, quod ipse ex vetere iure in XII tabulas transtulerat,

vindicias filiae suae a se abdixisse, et secundum eum, qui in servitutem —

petierat, dixisse cet. Cf. Dion. 11,30. Li'i. 3,56,4.6.7. 8. Fest. (L. 364, Μο. 76): Tignum ηση solum in aedifieiis, quo utun-

tur, appellatur sed etiam in vineis, ut est in XII: `tignum — uineave et COn-capit (e compage Bosius et i'iio., e concape 0. 1llueller, e coneapi Schoell,sei concapit Haschke) ne solvito'. Paulus ad ed. (D. 6,1,23,6): Tignum alie-num aedibus iunctum nec vindicari potest propter legem ΧIΙ tab., nec eonomine ad exhibendum agi —, sed est actio antiqua de tigno iuncto quae induplum ex lege XII tab. descendit. Videantur J. 2,1,29. D. 46,3,98,8. Cf.Hic., ad 1. XlI tab. de tίgιιο iuncto. 1837. Windscheid. Pand. 188. n. 10-15.

9. Fest. (348): Sarpiuntur viueae, ί . e. putantur, ut in XΙΙ: 'quando-que — erunt'. Fest. (P. 323, F. 322) : Sarpta vinea, putata, id est pura facta;— sarpere enim antiqui pro purgare ponebant. Iulic&n. ex. Min. (D. 6,1,59):alienis aedificiis conexa, — simul atque inde dempta essent, continuo in pristi-nam eausam reverti. — Suρpleιnenta Huschkii quae sunt haec : [neque vinea]quandoque sarpta, donec dempta erunt, [tigna vindicito] refutat Schoellius ρ.104--106.

Leges XΙΙ tabularum.

2. Ga•ius 1. IV α leg. XII tab. (D. 10,1,13): Sciendum estin actione finium regundorum illud observandum esse, quod (in X ΙΙtab.) ad exemplum quodamrnodo eins legis scriptum est, quann Athe-nis Solonem dicitur tulisse. Nam illic ita est: ' Εάν τις α ί μασιάν xτλ.

3. α. Plinius (n. ii. 19,4,50): In XII tab. — nusquam nomi-natur villa, semper in signíficatione ea `hortus', in horti yero `he-redínm'. — b. Festus (F. 355): [Tngu] ria a tecto appellantur[domicilia rusticorum] sordida, — quo nomine [Dlessalla in explana-]tione XΙΙ ait etiam . . .[signifi]cari.

4. eicero (de ley. 1,21,55): usus capionem XΙΙ tab. intra Vpedes esse noluerunt.

5. α. Sr IuIRGANT . . — b. Cic. (de ley. 1,21,55): controversiaest nata de finib ιιs, in qua — e XII tres arbitri fines regemus.

6. Gaius ad ed. pr ον inc. (D. 8,3,8): Viae latitudo ex legeΧΙI tab. in porrecturn octo pedes habet, in anfractum, id est uubiflexum est, sedecim.

7. VIAM MU\IU\TO: \Ι SAM DELAPIDASSIYT, QUA VOLET IUMENTO

AGITO.

8. α. SΙ AQUA PLUMA \OCET, . . — b. Paulus ad Sab. (D.43,8,5): Si per publicum locum rivus aquae ductus prívato nocebit,erit actio privato ex lege X ΙΙ tab., ut noxa domino sarciatur.

VII. 3. Fest. (1'. 102) Hortus apud antig ιιos omnis villa dieebatur, quod

ibi, qu( arma capere poss(nt, arirentur. — Cf. Heredium. D. 50,16,180.

5. a. Cic. cle rep. (4,8 αρ. Non. (430)): Iurgium levior res est; siquidem

inter benevolos aut propinquos dissensio vel concertatio iurgium dicitur; inter

inimicos dissensio lis appellatur. M. Tullius de rep. 1. ΙΙΙΙ: `admiror, nec

rerum solum, sed verborum etiam elegautiam: `s( iurgant', inquit; benevolorum

εoncertat(ο, non lis iiiimicorurn, iurgium dicitur'. Et in sequent( :`i ιι rgare ig(-

tur lex putat inter se vicinos, rion litigare'.

b. exisres ρrο e XII tres li.b,•i.

6. Cf. Varro de Ι. l. 7,15: Anfractum est flexum, — ab eo leges iubent

in directo pedum VIII esse, in anfracto XΥΙ, id est in flexu. Fest. Viae. D.

8,3,13,2; 8,6,6 i. f.

7. Fest. Viae : Lex iubet XΙΙ [iii anfracto fle]xuque pedes latas esse vias,

ut [adicίat:] `viam muniunto: ώ sam delapidassint (sic Μο.; sandilapi-

das vel omsamdi lapidas . . sunt vel dionisam lapides sunt libri; cf. sas

eas Fest. s. v. et alibi: delapidata lapide strata) qua volet iumento agito'. Cie.

(ρ . Caec. 19,54) : si via alt immunita, lubet qua velit agere iumentum. For-

tasse ad eτcndem, locum respicí. t Festis (Ρ. 21) : amsegetes dicuntur quorum

ager viam tangit.

8. α. Pomp. ex Piautio (D. 40, 7,21 pr.) : Et quod ita scriptum est:

'videbitur', pro hoc accipi debet: 'videri poterit'; sic et verba legis %ΙΙ tab.

27

28 Leges ΧΙΙ tabularum (tab. VII).

9. α . Ulp. ccd ed. (D. 43,27,1,8) : lex XΙΙ tab. efficere voluit,

ut XV pedes altius rami ai ·boris cireumcidaiitur. — b. Pomponius

ad SιcU. (D• 43,27,2) : Si arbor ex vicini fundo vento inclinata in

tnum fundum sit, ex lege XII tab. de adimenda ea recte agere potes. ;.

10. riinius (n. it. 16,5,15): Cautum est — lege XII tab., ut

glandem in alienum firndiiin procid.entern liceret colligere.

t 1. Iustiniani Insti-tutio^tes (2,1,41) : Venditae — et traditae

(res) iion aliter emptori adquiruntur, quarn si is venditori pretium

solverit vel alio modo satisfecerit, velnti expromissore aut pignore

dato; quod cavetnr — lege XΙΙ tab.

12. Upict ιtus (fr. 2,4): Sub hae condicione liber esse iussus ε[[

'si decem milia heredi dederit', etsi ab herede abalienatus sit, emp-

tοri dando pecnniam ad libertatem perveniet: idque lex X ΙΙ tab. ^υτ^

iubet

veteres interpretati sunt 'si aqua pluvia nocet', id est `si nocere poterit'. (Ιιι

Difestis est nocet; $eIl scribendu)ιι nocebit propter ce ιι teceιle ιιs videbitur. [At

Jiaec comj)osuit Pomρonius, ut positive dictcι osten ιleret ιιcciρi posse de iis quo-

que quae fieri possunt,, itaque nihil ηtυ tιιηdυιη. Τ$. Di.] Cic. (top. 9,39): aqua

pluvia nocens — iubetur ab arbitro coerceri.

b. Noxa domino sarciatur Mo.; noxae domkio cavetur trccditιιr.9. Cf. PauL (sent. 5,6,1.9): Arbor, quae — imminet — in vicini agrum,

υ ίs ί a domino sublucari non potest, isque conveniendus est, ut eam sublucet.

Fest. (348): S ιιblucare arbores est, ramos earum supputare et veluti suptus

lucem mittere, conlucare autem, succisis arboribus locum inplere luce.

10. Gcci. t. 1V ιιιl Ι. λΙΙ tab. (D. 50,16,236,1) Glandis appellatione om-nis fructus continetur. Cf. D. 43,28,1,

11. Cf. Pomp. ιιι1 Q. Muc. (D. 18,1,19) : Quod vendidi non aliter fit acci-pientis, quam si aut pretium nobis solutum sit aut satis eo nomine faetum. —Γ_ f Bechmtnn, der Κιι e ιf. ? 21.39.44. Leist, dlancipation. 510-25.

12. Ροιηρ. ad Q. Jluc, (D. 40,7,29,1): quoniam lex X ΙΙ tab. emptioniaverbo omnem alienationem complexa videretur cet. 1llodest. diή'erent. (ib. 25):Statu liberos venum dari posse leges XII tab. putaverunt. Cf. Fest. Statuliber.

VIII. 1. a. Plin. (n. h. 28,2,10-17): quaestionis — est, polleantne α1ί-quid verba et incantamenta carminum. — QuId? non et legum ipsarum inΧΙΙ tab. verba sunt: `qui fruges excantassít' et alibi: `qui malum carmen in-cantassit' ? [VII

Cf. Huvelin, Les tablettes magiques et le droit Romain, 4.];1. b. Cic. (Tuse. 4,2,4) : XΙΙ tab. declarant, condi iam tum solitum esse

carmen, quod ne liceret fier ί ad alterius iniuriam lege sanxerunt. (Fest. 181)`Occentassit' (occentassint cod.) antiqui dicebant, quod nunc `convicium fecerít'

TΑBULA VIII.

1. a. QUI MALUM CARMEN INCANT ASSIT . . — b. Clcer0 (de re. rΓιη

4,10,12 ap. Aug. de c ivit. lei 2,9): XII tab. curn perpaucas res

+;C

Leges XII tabularum.

capite sangissent, in his hanc quoque sanciendam putaverunt: siquis occentavisset sive carmen condidisset, quod infamiam faceretflagitiumve alteri.

2. SΙ MEMBRTJM RUPCS)IT, NI crn EO PACIT, ΤALIΟ ESTO. 3. MANUFUSTIVE SI OS FREGIT LIBERO, CCC, SI SERVO, CL POENAM UBITO.4. ι. Ι INIURIΑM FAXSIT, VIGINTI QUINQUE POEKAE SUNTO.

dicimus, qiiod id clαre et cum quodam canore fit, ut ρrοcιιl exaudiri possit;quod turpe habetur, quia non sine causa fier ί putatur. Arnob. (acly . gent. 4,34):Carmen malum conscribere, quo fama alterius coinquinetur et vita, Xviralibusscitis evadere noluistis impune cet. Hw'. (sat. 2,1,82): Si mala coiidjderjt inquem quis carmina, ius est iudkiumque: — sed bona si quis —? — solven-tur risu tabulae. Porph. αι Η09 '. Ζ. c.: lege (ΧΙΙ tab.) cautum erat, ne quisin quemquam maledicum carmen scriberet. Hor. (ep. 2,1,152) : lex — maloquae nollet carmine quemquam describi Paul. (sent. 5,4,6): Iniuriarum actio— introdueta est lege XIΙ tab. de famosis carminibus cet. Gornutus (in Pers.sat. 1,13 7): lege XII tab. cautum est, ut fustibus feriretur, qui publice invehe-batur. —: Utraτnque 'vocem incantassit et occentassit in. XlI tab. scrii,tcnn uisse,earurnque alteram acl artes magicas alte?'ctm α convicia famosa spectαsse e locissupra allatis patet. Unde efficitur, cαi m,e ιτ malum et ew'men fainosum di τ•er-sam in XII tab. hαbτιisse vim, q arnquam Iloratiu.s eíusque interpretes cιιι•η ίa τ imalo 2ίm, fwnosi subieceruia,t. Dirks., et Schoell. malum cctrmen ρeτρe ι •ιιm cum.malo veneno (fr. 25) eoniungunt. [VII De ,flαgi.tio cf. Usener, Rh. Ph. 56,1 sgg.]

2. Fest. (L. 363, 1t1 -ο. 72): Talionis mentionem fieri in χΙΙ ( tabulis

ins S.) alt Verrius hoc modo: `si m. rapserit (sic fere Festi libri, rupit Gelli

«mi, rupsit Schoell) — esto. Neque Id quid (quod R. R.) sígnificet, indicat,

puto quia notum est; permittit enim lex parem vindictam. Gell. (20.1,14).'

Nonnulia — in istis legibus (ΧΙΙ tab.) ne consistere quidem — visa sunt, velut

illa lex talionis, cuius verba, η ίsι memoria me fallit, haec sunt: `si m. rupit fli

cum e pacto talio esto'. Gai. (3,223): Poena — iniuriarum ex lege XII tab.

propter membrurn quidem ruptum talio erat, Cf: Paui. (sent. 5.4,6): Ιη ί ιιrια -

rum actio — introducta est lege XII tab. de — membris ruptis et ossibus

fractis. Ρι •isc. (gi •α9ηeη. 6,13,69): Quidam — veterum — `ossum' proferebant —

Cato tamen `os' protulit in ΙΙΙΙ. orig.: `Si quis membrum rupit aut os fregit,

tal ίone proximus cognatus ulciscitur'.

3. 4. Paul. cle iiwr. (Coll. 2,5,5): Iniuriarum aetio — legitima — ex

lege XII tab.: qui iniuriam alteri facit, v et xx sestertiorum poenam subit.

Quae lex generalis fuit; fuerunt et speciales velut: `manu fustive si os (sic

Lachmann, ZGR. 10,311; manifestos iib'i) — poenam subito (subitos extertio-

rum Zibri)'. [Haec τιοτι ipsa legis verbcι sunt, seci aeque atque quae praecedunt

Panli ad legitima accommociatci sic τ•estituenda: velut: manu fustive si os fre-

git libero, trecentorum, si servo, CL poenam subit sestertioriim. ΤΗ. Μ.] —

Gai. (3,223) : Propter os — fractum aut conlisum CCC assium poena erat, si

libero os fractum erat, at si servo CL. Cf. Paui. et Prisc. supra l, 2 all. — Gell.

(20,1,32) : iniurias atrociores, ut de osse fracto, non liberis modo, verum etiam

servis factas impensiore damno vindicaQerunt. Gai. (3,220): Iniuria — com-

29

θ0 Leges XΙΙ tabularum (tab. VΣΙΙ).

5. . . I{tiP[sjIT . . . SARCITO.

6, Ulpίtcnzts 1. XVIII ctd ed. (D. 9,1,1 pr.) : Si quαdrupes

pauperiem fecisse dicetur, — lex (ΧΙΙ tab.) voluit aut dari Id quod

nocuit — aiit aestirnatiOflem noxiae offerri.

7. UΙρ ίcειιαιs 1. XLI acl Sabinu ιιc (D. 19, 5,14,3): Si glans ex

arbore tua in rneurn fundum cadat, eamque ego immisso pecore de-

pascam, — neque ex lege XII tab. de pastu pecoris, quia ηση intuo pascitur, neque de pauperie — agi posse.

8. a. QUI FRUGES EXCANTASSIT. — b. . . NEVE ALIENA λi SEGE-

T}M PELLEXERIS . . .

mittitur, — cum quis pugno puta aut fuste percussus — erit. — Gell. (20,1,

12): ita de iniuria ρoenienda (in ΧΙΙ) scriptum est: `si iriiuriam alteri (alteri

deleuit Schoell) faxsit, viginti quiflque aeris poenae sunto'. Fest.: Viginti quin-

que poenae in XII signíficat XXV asses. Gai. (3,223): propter ceteras vero

iniurias XXV assium poena erat constituta. Gell. (16,10,8): cum `proletarii'

— et 'vigititi g υίηgυe asses' et taliones — evanuerint omnisque illa X ΙΙ tab.

antiquitas cet. cf. ,pag. ι s ,'2ο; tab. Ι in fine. —

5. Fest. (265): Rupsίt in (sic Scaliger, rupit in 11ο., Rh. Ph.

15,464, rupitias codex) XII significat damnum dederlt (Ρ. 264: rupitia damnum

dederit signmcat). Idem (322) : Sareito in XΙΙ Ser. Sulpicius alt significare

`damnum solvito, praestato'. Ulp. ad ed. (1). 9,2,1 pr.) : Lex Aquilia omnibus,

legibus, quae ante se de damno iniuria locutae sunt, derogavit, sive XII tab.

sive alia quae fuit. — (ioni geυdοs esse Ιιοs Festi locos ia.mdu ιlwrn comτηunis

(iiit iv. dd. opin.io. [Sed cf. propter posteri οι •em liuius tabuiae fr. 10 et 14.

ΤΗ. Μ.] Friorem 111o τnτnsenus l. c. emenhiatum, ut supra adnota υimus, con-

iecit ed fr. 2 esse referendum. At Festi inteτlιretιιtioneτn : rupsit = damnumdederit ιτοιτ convenire cum τηeιηbι •ο rupto et tcilione, recte monuit A. Pernice,

SCtChbesch[íd. ρ. 3; scilicet sarciri iuserunt xli tabulae ect quoque, quae praeterυιe ητbrτιm, qτιis rupsit. Vocem rupitias retinendct ιu i'utat Sell, Die actio de ru-pi tiis sarcie) ί dis, 1877.

6. inst. (4,9 ρr.): Animalium nomine — si — pauperiem fecerint, ηοχα-lis actio lege XII tab. prodita est: quae αη ί mαlία si noxae dedantur, proficiuntreo ad liberationem, quia ita lex ΧΙΙ tab. scripta est. Cf. Fest. Pauperies.Noxia. [V!I Fest. Sareito huc ρe ι • tίnere posse τιιοηet Seckel, collato loco D.9,1,11:aut noxam sarcire aut in noxai (ledere οροι • te ι •e c.f. Vil. 8b. pr.]

8. a. Ρ. lίnius l. c. su,ρrα aιt 8,1. Sen. (nat. qu. 4,7,2): in ΧΙΙ tab, eave-tur, ne quis alienos fructus excantassit.

b. Seri. (Verg. ecl. 8,99): `traducerc messes'. Magicis quibusdam arti-bus hoc fiebat, unde est in X ΙI tab. : 'neve — pellexerís'. Aug. (civ. dei 8,19)quod hac pestifera scelerataque doctrina fructus alieni in alias terras trans-ferrί perhibentur: nonne in X ΙI tab. — Cicero commemorat esse conscriptumet ei, qui hoc fecerit, supplicium constitutum? Αρτιl. (αροl. 47) : Magia —ΧΙΙ tab. propter ineredundas frugum inlecebras interdicta. — Formαm pellexe-ris merito sus,peeta7n liabet Schοell. 49,76, attarnen lex neque reiicienda neque cum

Leges XII tabularum.

9. Plinius (nat. hist. 18,3,12) : Frugem — aratro quaesitamnoctu pavisse ac secuisse puberi XII tabulis capital erat, suspen-sumque Cereri necari íubebant, — inpubem praetoris arbitratuverberari noxiamve duplionemve decerni.

10. Gaius 1. IV ad Xli tab. (D. 47,9,9) : Qui aedes acer-vumve frumenti iuxta domnm positum combusserit, vinctus verbera-tus igni necari (XII tab.) iubetur, si modo sciens prudensque idcomrniserit; si vero casu, id est neglegentia, aut noxiam sarcireiubetur, aut, si minus idoneus sit, levius castigatur.

11. Plinius (n at. hist. 17,1,7) : cautum — est XII tab ιιlis, ut quiiniuria cecidisset (succidendi vocabulo lex usa est) alienas (arbores),liieret in singulas aeris XXV.

12. S7 NOX FURTUM FAXSIT, SI ΙΙ4Ι OCCISIT, IURE CAESUS ESTO.13. LUCΙ . . . SI SE TELO DEFENDIT, . . . ENDOQUE PLORATO.

priore confundenda eSt: nam excantare est lamnum dιιre, pellicere lucrumfacere; 'illuct respiεit Úνidiτ cs (am. 3,7,31) : ca.rmine laesa Ceres sterilem vanes-cit in herbam; hoc J?linius (n. h. 18.6,41-43): C. Furius Cresimus —, cum

in parvo — agello largiores — Iructus perciperet, quam ex amplissimis vici-

nitas, in invidia erat magna, ceu fruges alienas perliceret venefic ίis; quamob-

rem ab Cp. Albino curuli ( aedile ) die dicta — instrumentum rusticum — in

forum attulit et — dixit: veneficia mea, Quir ίtes, haec sunt.

9. [Noxiamve duplionemve decerni líbri, recte opinor, scilicet ut τ:er7ierum poena afficiatur impubes pupillus, noxia dupliove spectet ad iml)uberem

β liuin fcιτnili.cεs (Gcιi. 4,75); ε ίινeηιlυm α lectione ίη.tιιροlά tα noxíamqne dupliove

decerni. ΤΗ. Μ.]

10. Cf. 9lasscι eod. Leidensis Voss. fol. 82 (Loe τ ce prodrona. c οτ•porís gles-

sao• . ρ. 100; Μ. Cοhατ •, ZSSt. 2. ρ. 112): noxam sarcito damnum solvito.

11. Paul. ad. &ώ . (D. 47,7,1): Sí furtim arbores caesae sint, et ex lege

AquiHa et ex XII tabularum dandam actionem Labeo ait. Gai. (4,11): quod

lex XII tab. ex qua de vitibus succisis actio competeret, generaliter de ar-

boribus succisis loqueretur. Ρατιl ad eίΙ. (D. 12,2,28,6): Colonus, cum quo

propter succisas — arbores agebatur —, si iuraverit se non succidisse, sive e lege

XII tab. de arboribus succisis sive e lege Aquilia — convenietur, — defendi

poterit. — Cf. D. 47 7,5 pr.: Caedere est non solum snccidere, sed etiam ferire

caedendi causa.

12. Macr. (sat. 1,4,19) : Xviri in ΧΙΙ tab. inusitatissime 'nox' pro 'noctu'

dixerunt; verba haec sunt: `si nox furtum factum sit (faxsit em. Cuiacius) si

— esto'. in quibus verbis etiam id votandum, quod — non `eum' - sed 'irn'

dixeruiit. (Fest. Im). Gell. (8,1 ind.) : Xviri ίη XII tab. 'nox' pro `noctu'

dixerunt. (20,1,7): nisi duram esse legem putas, quae — nocturnum — furem

ius occidendi tribuit.

13. Cic. (p. Tu!l. 20,47): Atque ille legem mihi de XΙΙ tab. recitavit,

quae permittit, ut furem noctu liceat occidere, et luci, si se telo defendat.

31

3 2 Leges ΧΙΙ tabularum (tab. VIII).

14. Gellius (11,18,8) : Ex ceteris — manifestis furibus libe-

ros verberari addicique iusserunt (Xviri) ei, cui furtum factum

esset —; servos — verberibus affici et e sago praecipitari; sed

pueros impubereS praetoris arbitratu verberari voluerunt noxiam-

que — sarciri.15. α. Gai.us (3,191) : Concepti et oblati (furti) poena ex

lege XII tab. tripli est. — b. . . . LANCE ε2 LICIO . . .

(21,50): Furem — luce occidi vetant XII tab. —, nisi se telo defendit, inquit;

etiamsi cum telo venerít, nisi utetur telo eo ac repugnabit, rion occides; quod

si repugnat, endoplorato, hoc est couclamato, ut aliqui audiant et conveniant.

(Fest.): `Sub vos placo' ίη precibus — id quod supplíco, ut in legibus `transque

dato' et `endoque plorato'. Prisc. (gr. 6,18,93): Ennius in XVI annalium: `si

lucí, si nox cet'. — Dubitαri potest inde, utruvz lex furem occidere permiserit

an vetuerit nisi —. Cc. (l. c.) hcibet utn&mque, Gci. cicl ed. (D. 47,2,55,2)

dicit: Furem interdiu deprehensum non aliter occidere lex ΧΙΙ tab. permisit,

quam si telo se defendat. De soli permissio ιze loguuntur Gai. ad ed. (D. 9,2,4,1):

Lex XII tab. furem noctu deprehensum occidere permittit, ut tamen id

ipsum cum clamore testificetur: interdiu antem deprehensum ita permittit

occidere si is se telo defendat, —. Gell. (11,18,6.7): Xviri — furem — tum

demum occidi permiserunt, si aut, cum faceret furtum, iiox esset, aut inter-

diu telo se — defenderet Cic. (ρ. .ιl^Iil. 3,9): XΤΙ tab. nocturnum furem

quoquo modo, diurnum autem si se telo defenderet, interfici impune voluerunt.

Ulp. «d ed. (Coll. 7,3,2): furem nocturnum — lex XII tab. omni modo per-

mittit occidere, aut diurnum — aeque ]ex permittit, sed ita demum, si setelo defendat.

14. Gai. (3,189): Poena manifesti furti ex lege ΧΙΙ tab, capítalis erat.

nam liber verberatus addicebatur ei, cui furtum fecerat; utrum autem servus

efficeretur ex addictione, an adiudicati loco constitueretur, veteres quaerebant.in [servuml aeque verberat[um animadvertebatur]. Gell.. (20,1, 7): nísi duram

esse legem putas, quae — furem manifestum ei, cui furtum factum est, inservitutem tradit.

15. α. Cf. Gai. (3,186 —7): Conceptum furtum dicitur, cum apud ali-

quem testibus praesentibus furtiva res quaesita et inventa sit; — oblatumfurtum dicitur, cum res furtiva tibi ab aliquo oblata sit, eaque apud te con-cepta sit.

b. Fest. (P. 117): Lance et licio dicebatur apud antiquos, quia qui fur-tum ibat qliaerere iii domo aliena licio cinetus intrabat lancemque ante oculostenebat propter matrum familiae aut virginum praesentiam. Gai. (3,192): les(ΧΙΙ tab.) — praecipit, ut qui quaerere velit nudus quaerat licio (linteó liber)cinetus, lancem habens; qui si quid invenerit, iubet id lex furtum manifestumesse (cf. , 193). Gell.. (11,18,9): furta quae per lancem liciumque coneeptaessent, proinde ac si manifesta forent, vindicaverunt (XΙΙ tab,). Idem (16,10,8):cum proletarii — furtorumque quaestio cum lance et ]'xcio evanuerint omnisqueilia XII tab. antiquitas cet. (cf. pag. .30 n. 5) Inst. gl. Taur. (ZGR. 7,44 τΖ. 466): ηυ=

Leges Xll tabularum.33'

1 6. SΙ ADORAT FURTO, QUOD NEC MANIFESTUM ERIT —, ^DU-PLIONE DAMNUM DECIDITO.].

17-. (Gαi. 2,45): furtivam (rem) lex XII tab. usucapi pro-hibet —.

18. a. Tacit. (αηη. 6,16).· XII tabulis sanctum, ne quis 1m-ciario fenore amplius exerceret. — b. Cato (de ctgri cult. prae f.):Maiores --- in legibus posiverunt furem dupli condemnarj, fenera-torem quadrnpli.

19. Paulus (coll. 10,7,11): Ex causa depositi lege XΙI tab.in duplum actio datur —.

20. a. T•Ilpianus 1. XXXV ad ed. (D. 26,10,1,2): Seiendiirnest suspecti crimen e lege XII tab. descender e. — b. Tryphoninusdisputat. (D. 26,7,55,1): Si — tutores rem pupilli furati sunt, vídea-ιηυs an ea actione, quae propoiiitur ex lege XII tab. adversus tu-toreιn in duplum, singuli in solidum teneantur.

21. PATRONUS SI CLΙENTI FRAUDEM FECERIT, SACER ESTO.

22. QUI SE SIERIT TESTARIER LΙBRIPENSVE FUERIT, NΙ TESTIMO-

NIUM FATIATUR. INPROBUS INTESTABILISQUE ESTO.

23. Genius (20,1,53): ex XII tab. — si nunc quoque —qui falsum testimoniurn dixisse convictus esset, e saxo Tarpeiodeiceretur.

ingrediebatur discum fictilem in capite portans utrisque manibus detentus

(fort. detentum.) Rud. Res. 2,352 n. 21.16. Fest. (F. 162) : `Nec' coniunctionem — positam esse ab antiquis pro `non',

ut et in XII est: — item: `si — erit'. (Gai. (3,190) : Nec manifesti furti poena

per legem XII tab. dupli iurogatur —. Gell. (11,18,15) : furtis Omnibus, quuae

nec manifesta appellantur, poenam imposuerunt dupli. — Fest. (P. 19) : `Ado-

rare' apud antiquos s ίgníficabαt agere, unde et legati oratores dicuuntuur, quia

mandata populi agunt.

17. Cf. Gai. 2,49. J. 2,6,2. D. 41,3,33 ρr.

20. a. Cic. (de ο . 3,15,61): dolus malus et legibus erst vindieatus, ut

(in) tutela XII tabulis.

b. Cic. (de or. 1,36,166-7): turpi tutelae iudicio et paullo post: alter

2lus lege agendo petebat, quam quantum lex in X ΙΙ tab. permiserat.

21. Serv. (ad Aen. 6,609): `fraus innexa elienti'; ex lege X ΙΙ tab. ven ί t,

in quibus seriptum est: `patronus — esto'. — 31ο. (Forsch. 1,384) ins.: Diti

patri, ρrορter leg. Romuli 2, ubi est οσtος του •κατσιχ4 ·ον ου Δι ίς. — [VII Cf.

sakros esed, cap. I. Add. 2 sq.]22. Gell. (15,13,11) : Item ex iisdem tabulis id quoque est: `qui — testf-

monium fatíatur (coniecit Schnell 92 .seg., fariatur libri) inprobus — esto'. Gell.

(7,7,2.3): `testabilis' — verbum est legis ipsius Horatiae; eontrarium est in

X ΙΙ tab. seriptum: °inprobus esto'. Cf. J. 21,0,6.

BRUNS, Fontes iuris. Ed. VII. 3

34Leges XH tabularum (tab. VIII).

24. α. SΙ ΤΕLΙΙΜ MANTT ΣΙΙGΙΤ MAGIS QUAM ΙECIT, aries sublcí-

tur. — b. Plin. (η. h. 18,3,12): Frugem — furtjm — pavisse —

ΧII tabulis capital erat (8,9) — gravius quam in hoinicidio.

25. Gaius 1. IV ad XIi tab. (D. 50,16,236 ρr.): Qui vene-

num dicit, adicere debet, utrum malum an bonum; nam et medica-

menta venena sunt.

26. Latro (decl. in Cat. 19): ΧΙΤ tab. cautum esse cogno-

sci ιnus, ne qui in urbe coetus nocturnos agitaret.

27. Gaius 1. 1V ad XIi tab. (D. 4 7,22,4): His (sodalibus)

potestatem facit lex ( ΧΙI tab.), pactionem quam velint sibi ferre,

dum ne quid ex publica lege corrumpant; sed haec lex videtiir ex

lege Solonis translata esse.

TABULA VIIII.

1. 2. Cic. (de leg. 3,4,11; 19,44): `Privilegia ne inroganto;

de capite civis nisi per maximttm comitiatnm — ne fernnto'. —

Leges praeclarissimae de ΧII tabulis tralatae duae, quarurn altera

prίvίlegia tollit, altera de capite civis rogari nisi maximo comi-

tiatu vetat.

24. a. Cic. (top. 17,64): iacere telum voluntatis est, ferire quem nolu-

eris fortunae: ex quo aries subicitur ille in vestris actionibus, 'si — iecit'.

Cic. (ρ. Tull. 22,51): Quis est, cui magis ignosei conveniat, quoniam me ad

XII tab. revocas, quam si quis quem knpriidens occiderit? — Tamen huiusce

rei veniam maiores non dederunt; nam lex est in XII tab.: 'si — fugit ma-

[gis quam iecit]'. Cic. (de or. 3,39,158): Nonrninquam — brevitas translationeconficitur, ut illud: `si — fugit'. August. (de lib. arb. 1,4): homicidium —potest accidere aliquando sine peccato, — cui forte invito atque imprudentitelum manu fugit. Fest. (34 Τ) Subiei ar[ies dieitur, qui pro occiso datur,]

quod fit, ut ait Cincius, — exemplo At[heniensium, apud quos] expiandi gratiaaries [inigitur ab eo, qui invitus sce]1υα admisit, poenae ρ[endendae loco.] —(351) Subigere arietem in eodem libro (scilicet in cornrnentario XV iuris ponti-fici citato acl verbum quod praecedit) Antistius esse ait dare arietem, qui prose agatur, caedatur. Leg. Nu,nae 13.

b. Quuienarn fue?·it homiciclii poena, Zeteres n οbis non tradiderunt.VIIII. 1. 2. Cic. (l. c. 19,44): In privatos homines leges ferrí noluerunt,

Id est enim privilegium, quo quid est iniustius, cum legis haec vis sit, scitum etiiissum in omnes. Ferri de singulis [debuit esse de capite civis ΤΗ. Μ.] nisicentnriatis comitiis noluerunt; diseriptus [sic scr., descriptus libri ΤΗ. Μ.]

enim populus censu, ordinibus, aetatibus, plus adhibet ad suffragium consilii,quam fuse in tribus eonvocatus. Ci.c. (p. Sest. 30,65): cum et saeratis legi-bus et XII tab. sanctum esset, ut neque privilegium irrogari líceret, neque

Leges ΧIl tabularum.

3. Gellius (20,1,7): duram esse legem putas, quae iudicemarbitrumve iure datum, qui ob rem [iu]dic[a]ndam pecuniam acce-pisse convictus est, capite poenitur ?

4. Pomponius enchirid. (D. 1,2,2,23) : quaestores — qui capi-talibus rebus praeessent, — appellabantur quaestores parricidii,quorum etiam meminit lex XII tab.

5. 1,Vlarcianus (D. 48,4,3): Lex ΧΙI tab. iubet eum, ql·iihostem concitaverit quive civem hosti tradiderit, capite puniri.

6. Salvianus (de gubern. clei 8,5,24): Interfici — indemnatumquemcunque hominem etiam XII tabularúm decreta vetuerunt.

TABULA X.1

1. HOΜINEΜ ΜORTUUΜ IN URBE NΕ SEPELITO NEVE URIT°.

de capite nisi comitiis centuriatis rogari cet. Cic. (de domo 17,43): vetantΧΙΙ tab. leges privatis hominibus irrogari, id est enim privilegium. Cic. (derep. 2,36,61): laus est — C. Ιυ1 ίί (Xviri α. ΙΙ) — quod se legem illam —

neglecturum negaret, quae de capite civis Rom. nisi comitiis centuriatis

statui vetaret.

3. ob rem dicendam Gellii libri.

4. Fest. (258) : Quaestores [dicebantur, qui quaererent de rebus] capi-

talibus, unde [iidem etiam . . quaestores parri]cidi appellantur. Parrici (supra

ρ. 10,12 n. 1).6. Salviani locum Schoell'ius (p. 58) ad homieidium (8,24 c) pertinere

pz ι tat, indemnatum intellegens integrurn et liberum; locis αzι tem suρrα allatis

evidenter probatur, potius de supplicio surnendo hic agi. Cf. Valer. Μαχ. (7,2,ext. 15): leges Lycurgi — de indemnatis supplicium sumi vetabant. Vellei.

(2,45,1) : Clodius — legem — tulit, qui civem Rom. indemnatum interemisset,

ei aqua et igni interdiceretur, cuius verbis etsi non nominabatur Cicero, tamen

solus petebatur. Cic. (de dorno 4,9): Eos — damnare debui, quorum lege per-

fectum est, ut ego indemnatus — damnatorum poenam sustinerem? Cic. (in

Pis. 13,30): indemnati civis — proscriptio. Cic. (cle l. agr. 2,21,56): Sulla

cum bona indemnatorum civium funesta illa sua auctione venderet cet. D. 28,

1,9: Si quis post accusationem in custodia fuerit defunctus indemnatus, testa-

mentum eins valebit. Aug. (de civ. dei 1,19): vos appello, leges iudicesque

Romani: nempe post perpetrata facinora nec quemquam scelestum indemnatum

impune voluistis occidi.

Χ. 1. Cic. (de leg. 2,23,58): Video quae sint in pontmcio iure, sed

quaero, ecquidnam sit in legibus? — ea non tam ad religionem spectant, quam

ad ius sepulcrorum; `hominem mortuum', inquit le g in ΧΙΙ: 'in urbe —

urito'. Credo vel propter ignis periculum.

1) Totum huius tabulae argumentum uno contextu relatum et tracta-

tum exhibet Cic. de leg. 2,23.24. (Cf. Hic., ZRG. 1,1138-42.)3*

35

Leges XII tabularum (tab. X).

2. . . . HOC PLUS NE FACITO: ROGUM ASCEA NE POLITO.

3. Cicero (de leg. 2,23,59): Extenuato igitur sumptu tribus reci-

niis et tunicula piirpurae et decem tibicin ίbus tollit etiarn lamentationem.

4. MULLERES GENAS ΝΕ RADUNTO, NEYE LESSUM FUNERIS ERGO

ΣīΑΒΕΝΤΟ.5. α. ΗΟΜτΝΕ MORTUO NE OSSA LEGITO, QUO POST FUNDS FΑCIΑΤ.

— b. Ci,cero (l. c. 24,60).· Excipit bellieam peregrinamque mortero.

6. a. Cicero (l. e.): Haec praeterea sunt in legibus —: `ser-

vilis unctura tollitnr ornnisque circnmpotatio'. — `Ne sumptuosa

2. Cic. (1. c. 59): Ιαm eetera. in X ΙΙ minuend ί sumptus sunt lαmentation ίs-

que funebris, tra.nslata de Solonis fere legibus: `hoc plus', inquit, `ne — polito'.

3. Cic. (l. ε.): Nostis guae sequuntur: discebamus enim pueri ΧΙΙ, ut

carmen necessarium, quas iam nemo discit. Ε+ xtenuato igitur et reliqua ut

szcρ rcc; uimela vel uincla pro tunicula libri. (ibí.cl. 25,64): sumptuosa — funera

et lamentabilia — Solonis lege sublata sunt, quam legem eisdem prope verbis

nostri Xviri in decimam tabulam con ίecerunt; nam de tribus recin ίis et plera-

que ilia Solonis sunt. Cf. .Fest. (274): Recinium omne vestimentum quadratum

ii (hi cod.), qui XII interpretati sunt, esse dixerunt: Verrius togam, qua mu-

lieres (vir toga mulieres corl.; emend. Lipsizs) utebantur, praetextam (praetex-

tum cocl.) ckvo purpureo. Νου. (371): Ricínium (Ricinum libri), quod nunc

mafurtium dicitur, palliolum femineum breve. Varro — de vita p. R. —.

'Ex (et libri) quo mulieres in — luctibus, cum omnem vestitum delicatiorem

ac luxuriosum — ponunt, ricinia sumunt'.

4. Cic. (l. c. 25,64): De lameutis — expressa verbis sunt: `mulieres —

habento'. Ibiul, (23,59): tollit etiam lamentationem: 'mulieres — habento'. —

L. Aelius lessum quasi lugubrem ciulationem, ut vox ipsa signrncat, quod eo

magis iudieo verum esse, quia lex Solonis id ipsum vetat. Cic. (Tτcsc. 2,23,

55): fletus (scr. lessus) quem XII tab. in funeribus adhiberi vetant. Plin. (n.h. 11,58,157): Infra oculos malae —, quas prisci `genas' vocabant XII tab.interdicto radi a feminis vetantes. Serv. (ad Aen. 12,606): cautum lege XIItab., ne mulieres carperent faciem, his verbis: 'mulier faciem ne carpito'.Fest. (273): Radere ge[nas vetitum est in] lege XII, Id est unguibus [lacerare malas.]

5. a. Cic. (de leg. 2,24,60): funebria, quibus luctus augetur, XII sustu-lerunt: `hοm ίη ί ', inquit, `mortuo — faciat'; credoque quod erat factitatum, utuni plura (funera) fierent lectique plures sternereiitur, id quod ne fieret, legesanctum est; excipit — mortem. Verba credoque quod — est in codd. legun-tυr post inpositam iubet (vicle adn. ad 8,7); transposuit ea ita ut nos dedimusSchoemann (ορusc. 3,386), quem sec ιιtus est Sch. 55. Dirksenus alügτιe ρrο -priaτn ex iis legem constituerunt, Ηυ. 143 ea inseri iussit ρost praetereantur(ν. 6 α), perperam. Cf. Cuiac. ad Papin. qu αest. Ι. ΙΙ, ad D. 3,2,25,1.

6. a. Circumpotatio libri boni: circumportatio alii, quod praefert Ηυ.ρ. 139. — Reliqua guoque dedimus ut tradita accepimus, nisi quod libri nee

acerrae; Manutius et Huschkius post respersio inss. sit et pro acerrae praetere-antur scribunt acerrae praeferantur. — Cf. Leg. Numae 1. Fest. Resparsum. Acerra.

36

Leges XΙI tabularum.

respersio, ne longae coronae, ne acerrae.' — b. Fest.: Murrata po-tione usos antiquos indicio est, quod — XΙΙ tab. cavetur, ne mor-tiio indatur.

7. QUI CORONAM PARIT IPSE PECUNIAVE EIDS (HONORIS) VIRTU-TISVE ERGO ARDUUITUR L+ Ι

ό. . . . NEVE AURUM ADDITO. AT CUI AURO DENTES IUNCTI

ESCUNT. AST IM CUM ILLO SEPELTFT URETVE, SE FRAUDE ESTO.

9. Cicero (de leg. 2,24,61): rogum bustumve novum vetatpropius LX pedes adigi aedes alienas invito dornino.

10. Cicero (leg. 2,24,61): forum — bustumve usueapi vetat.

TABULA ΧΙ.1. Cicero (de reρ. 2,36,61-37,63): (Decemviri) cum Χ tabulas

7. Plin. (αι. h. 21,3,7): ad certamina in circum per ludos et ipsí descen-debant, et servos suos equosque mittebant. Inde illa XIΙ tab. lex: 'qui coro-υαm parit ipse peeuniave eius (honoris iraseruit Schoell collato loco Festi ν.ergo: statua donatus est honoris virtutisve ergo) vírtutisve ergo (si inseruitSchoell) arguitur (sic vel duitur libri Pliuiaui, arduuitur Schoell) ei'. Quam

servi eqnive meruissent, `pecunia partam' lege dici, nemo dubitavit. Cic. (de

leg. 2,24,60): Ι11a iam significatio est, laudis ornamenta ad mortuos perti υere,

quod coronam virtute partam et ei, qui peperisset, et eius parenti sine fraude

esse lex impositam iubet. Post ei supylet Sch. pareritique eius, se fraude esto.

íllo. Staatsrecht 1 3,426 n. 2 verba sic constiluit: qui eoronam parit ipse pecu-

niave eius, virtutisve ergo duitur ei, [ast ei parentive eius mortuo domi forisve

inponetur, se fraude esto].

8. Cic. (de lep. 2,24,60): Qua in lege eum esset: `neve — addito', quam

humane exeipiat altera lex [intellegite nimirum similiave excide ι •υιιt. ΤΗ. Μ.]praeeepit altera lege: `at (ut libri) cuí a. d. iuncti escunt (essent libri) — esto'.

9. 10. Cic. (Ζ. c.): Duae sunt praeterea leges de sepuleris, quarum

altera privatorum aediilciis, altera ipsis sepulcris cavet; nam quod `rogum

— domino', — pedes adigi (sic 11ladrigius, adici libri) α. a. invito do-

mino incendium veretur acerbum; qiiod autem forum, id est vestíbulum se-

pulcri, bustumve usucapi vetat, tuetur ius sepulcrorum. Fest. (Ρ. 84): Forum

sex modis intellegitur: primo negotiationis locus —; alio, in quo iudicia fieri,

cum populo agi, contiones haberi solent; tertio, cum is, qIIi provincíae praeest,

forum agere dicitur, eum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit;quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nuno vestibulum sepuleri di-

cari solet cet. (P. 32): Bustum proprie dicitur locus, in quo mortuus est

combustus et sepult ιιs, diciturque bustum quasi bene ustum (bene iustum M.),

ubi vero combustus quis tantummodo, alibi vero est sepultus, is locus ab

urendo ustrina (ostrina 11Ι) vocatur; sed modo busta (modo obusta Μ.) sepul-

cra appellamus.

ΧΙ. 1. Cf. Dion. (10,60,5): ο έ περl τύν " ππιον τούς λοιπούς auyyFc--η ,

·] αντες νό μους έν οέλτοις δυι -r. αί ταύτας ταίς πρ ότερον εξενεχ,}ε ίσαες προσε xαν •

37

Leges XI1 tabularum (tab. XI).

summa legum aequitate prudentiaque conscripsissent, in annum

posterum Xviros alios subrogaverunt, — qui duabus tabulis iníqua-

rum legum additis — conubia — ut ne plebi cum patribus essent,

inh ιιmanissi ιna lege sangeruut.

2. Macrobius (sat. 1,13,21): Tuditanus refert, — Xviros, qui

decem tabulis duas addiderunt, de intercalando populum rogasse.

Cassins eosdem scribit auctores.

3. Cic. (ad. Att. 6,1,8) : Ε quibus (libris de rep.) unum

ίcτοριrόν requiris de Cn. Flavio Anni f. — Ille vero ante Xviros non

fuit. — Quid ergo profecit, quod protulit fastos? Occυltatam ρυ-

tant quodam ternpore istam tabulam, ut dies agendi peterentur a paucis.

^ , ,

έν α ίς χα: οε ö ν ό μος ήν μη εξέναι τοίς Τατριχ ι οις πρ ός το ύς όημo τιxους ετ:ιγαμιας

συνάψ αι. Liv. (4,4,5): Hoc ipsum, ne conubium patribus eum plebe esset, non

Xviri tulerunt paucis his annis pessimo exemplo publico cum summa iniuria

plebis? Gai. Ι. VI ctcl XII tab. (D. 50,16,238): Plebs est ceteri cives sine

senatoribus.

2. Macrobii locum a Goth. et Dirk, reiectum vindicavit huic tabulae 1blo.

Chronol. 31,210; C. I. L. 1,361. Cf. Leg. Ro ιmcli 6. Macr. (sat. 1,13,12.15) :

alternis — annís binos et vicenos, alternis ternos vicenosque intercalabant — post

vicesimum et tertium diem eius (Februarii) intercalabant, Terminalibus scilicet

iam peractis; deinde reliquοs Februarii mensis dies, qui erant V, post inter-

calationem subiungebant. Cens. (d. d. nat. 20,6): cum intercalarium mensem

XXΙΙ et (vel libri) ΧXΙΙΙ dierum alternis annis addi placuisset, — ίη mense potissi-mum Februario inter Terminalia et Regifugium intercalatum est. Celsus dig.

(D. 50, 16,98,1): Cato putat, mensem intercalarem additicium esse; omnesque eius

dies pro momento temporis observat egtremoque diei mensis Februarii attri-

b ιιit Q. Mucius. Cf. Mo. Chronol. 18-40. .Hu. rörn. Stud. 1,54-60.

3. Ex hoc Ciceronis loco ej ·ecit Mo. (Chron. 31,210; ίIs Ιρ. 361 (Ι''- ρ. 283)regis Nurnae tabulαm fastorum, ex penetralibus pontificum prol αtam XIi tabulisinsertam esse. Quam sententiana, secutus Sch. (63,156) non dubitavit universamtab. XI fastis explere, prout ex Iulianis restitui possunt. Id quod iusto auda-cius fecisse mini videtur, cu^», fastos qua ratione Xviri perscripserint certaratione constitui ηση possit. Cf. Hu. Stud. 279. Νihilominus fastos IulianosXII tabulis subicere placuit. — Cf. Cic. (p. Mur. 11,25): Posset agi lege necne,pauci quondam sciebant; fastos enim vulgo non habebant. Erant in magna

potentia qui eonsulebantur, a quibus etiam dies tamquam a Chaldaeis pete-

bantur. Inventus est scriba quidam, Cn. Flavius, qui cornícum oculos con-fixerit et singulis diebus ediscendis fastos populo proposuerit. Plin. (n. h. 33,1,17): Hic (Cn. Flavius) — publicatis diebus fastis quos populus a paucis princi-pum cotidie petebat cet. Liv. (9,46,5): Cn. Flavius — cίvile ius, repositumin penetraljbus pontificum, evulgavit fastosque circa forum in albo proposuit,ut quando lege agi posset, sciretur. hÍacr. (sat. 1,15,9): Priscis ergo temporí-bus, antequam fasti a Cn. Fla yjo scriba invitis patribus in omnium notitiamproderentur cet. Val. Max. 2,5,2. Diod. 20,36.

38

Ί '

Leges XII tabularum.

TABULA XΙΙ.

1. Gaius (4,28).· Lege Gutem introducta est pign οrίs tapio,veluti lege XII tab. adversus eum, qui h οs tiαm emisset nec pretiumredderet; item adversus eum, qui mercedem non redderet pro eoiumento, quod quis ideo locasset, ut finde pecuniam acceptam in da-em, id est in sacrificίum, impenderet.

2. a. SΙ SERVUS FURTUM FAXIT NOXIAMVE NO{X]IT. — b. Gag.(4,75.76).· Ex maleficiis fil ίοrυrn familias servorumque — noxalesactiones proditae sunt, uti liceret patri dominove auf litis aesti-mationem sufferre auf noxae dedere —. Constitutae sunt — auf legi-bus auf edicto praetoris : legibus velut furti lege XII tabularum cet.

3. Si VINDICIAM FALSAM TULIÍ', SI VELIT IS ... ΤOR ÁRBITROS

TRIS DATO, EORUM ARBITRIO . . . FRUCTUS DUPLIONE DAMNUM DECIDITO.

4. Gciius 1. VI ad XII (D. 44, 6', 3).· Rem, de qua contro-versia est, prohibernur (lege XΙI tab.) in sacrum dedicare: alioquindun poenam patiirnir, — sed dupJiirn utrum fisco an adversariopraestandum sit, nihil exprimitur.

5. Livius (7, 17, 12) : in XII tabulis legem esse, ut quod-cumque postremurn populus iussisset, id ius ratumque esset.

FRAGMENTA INCERTAE SEDIS.

1. Festus: Nancitor (nanxitor llfueller) in XII nactus erit,

ΧΙΙ. 1. Cf. Fest. Daps. D. 50,16,238,2.

2 a. Ulp. ad ed. (D. 9,4,2,1): Celsus — differentiam facit inter legem Aquiliam

et legem XII tab. Nam in lege antiqua, si servus seiente domino furtum fecit —,

servi nomine actio est noxalis, nec dominus suo nomine tenetur; at in lege

Aquilia, inquit, dominus suo nomine tenetur, non servi. — Sed si placeat, quod

Iulianus — scribit: ` sí — nocuit (noxit em. Pithoeus)', etiam ad posteriores

leges pertijiere, poterit dici, etiam servi nomine cum domino agi posse nogali

iudieio. Cf. Fest. Noxia. D. 47, 6, 5; 50, 16, 283, 3. Paul. sent. 2, 31, 7.

3. Fest. Vindiciae. Totum locum v. in Festi eρitome nostra.

4. Pro fisco Gaius scripserat aerario, mutaverunt Tustiniani.

5. Liv. (l. c): In secundo interregno (a. 399) orta contentio est, quod

duo patricii consules creabantur ; intercedentibusque tribunis interre g Fabius

aiebat: 'in ΧΙΙ — esset'; iussum populi et suffragia esse. Cf: Liv. 9, 34, 6. 7

ex oratione P. SemprOnii tr. Ι..· nemo eorum (censorum) XII tab. legit? nemo

id ius esse, quod postremo populus iussisset, scüt? Immo vero omnes sciverunt.

39

1) Omisi ex Schoelliana apμ endice fr. 7: Aug. (de ών. dei 21,11) : Oeto

genera poenarum `in legibus' esse, scríbit Tullius. — Fortasse addendum

40Leges Xll tabularum (fragm. incertae sedis).

prenderit. — Fortasse ad XII. 12, 1 respicitur; nam etiam in

foedere Latino est: si quid pignoris naneitur.

2. Festus (258) : Quando — ίη XIΙ — cum c littera ultima

scribitur [Intellegi quandoc hodie constat. ΤΗ. 14í.].

3, Festus (309).· `Sub vos placo' in precibus fere ciini dicitur,

significat id qiiod `supplico' (snpplicio cod.), ut in legibus `transque

dato', 'endoque (edendoqnae cod.) plorato'. — Cf. 8, 13. Sch. 29.

4. Don α t. (acl Ter. Eun. 515): `dolo malo' — quod — addidjt

`malo' — άρ;{αώc μος est, quia sic in XII tab. α veteribus scriptum est.

5. Cicero (de rep. 2,31,54): ab omni iudieio poenaque ρrο-

vocari licere indicant XII tabulae cornpluribiis legibus.

6. Gicero (de off: 3,31,111).· Nullum — vinculum ad ad-

stringenda ιn fidem iiireiiirando maiores artius esse voluerunt? idiηdicαnt leges τη XII tabulis.

7. Flinius (nat. liist. 7,60,212).· XII tabulis ortus — et occα-sns norninantnr. -- Cf. 1, 9.

8. Gαius (1,122).· olim aereis tantum nummis utebantur, et

erant asses, dupundii, sernisses, quadrantes, nec ullus aureus vel

argenteus niimmiis in AsIl erat, sicuti ex lege XΙΙ tab. intellegerepossumus. — Cf: Mo. Miinzwesen. ρ. 175.

9. Gciius l. V ad Xli (D. 50,16,237) : Duobus negativis ver-bis qnasi permittit lex (XΙΙ tab.) magis quam prohibuit: idqneetiam Servius (Snlpicius) anirnadvertit.

10. Gctius 1. VI acl XlI (D. 50,16,238,1) : `Detestatum' esttestatione denuntiaturn.

11. Siclonius 4pollin αris (ep. 8,6,7): Per ipsum fere tempus,ut decemviraliter loquar, lex de praescriptíone tricennii fuerat'proqiiiritata'.

duicensus propter glossam lexici Fhiloxenicιηi: duieensus διταβ. (ΧΙΙ ta-bulls emendat Vulcanius), δεύτερον ä;,ογεγραμμ ένος collato loco Festi ep.ρ. 66: duicensus dicebatur cum altero, id est filio census. Cf. Μ. Cohn,ZSSt. 2,113.

¡^ε

^^:, εfl ε

yr i^Pl

^,^ Ν

,111j ι

ί;;,`¡lr λ,Q;

;^ ριι

> 1¡^

^ ΊΓ εt

.^GqW

'.,;x^

,Bí'Π υε Ίε

1'i;?

,;τmj ίπ^

ΙΙ

, l'^;m ει

;: Í^;i^1C9^11

1 ά

b1íÍf8^

^fiε, ι

^; Ρr^Γιυ @

^^^+li είουεy^

ίiΠ

Κζ qι

`1^ ΡΙ Π Ο

^; ίJ

t^^o

` ι ,^ε ΣΡ

^y ΡίΦ

Tabula fastorum Iulianorum.

TABULA FASTORUM IULIANORUM.

Fastorum qui fuerunt ante Caesarem tabula ad nos non pei'venit,

airni Iuliani una paene integra, aliarum fragmenta maiora minora, quae om-nia edita et illustrata sunt a Mommseno ίΊ 1, ρ. 293-412, ciii supple-ηιeιιtα addidei·urit idem in Eph. epigr. νο l. 3 ρ. 5-10. 85. 86. vo l. 4 ρ.1. 2. et Henzenus ίΪ 6,625-636. Voluminis primi illius altera quaemox prodibit editio fastos eos exhibebit retractatos et auctos. [νΙΙ Jamexstant ίϊ 1, 2 ρ. 203 sgq.] Cum autem a Caesare in fastis nil sit mutatum,nisi quod Χ novos dies mensibus ΧΧΙg dierum inseruit et ferias quasdamadiecit, fasti antiqui in universum etiam ex Ιulίanίs intellegi possunt. Iliatabula, quae dicitur Maffeiana, eonfecta videtur inter a. 746 et 757 ii. c. Ιnparte supei'iore effracta quaedam ex aliis fastis supplevi. Tabulam exhibui eMo. recensione (ρ. 303-309.412.) [VII 1, η 222 sqq.] omissis tantum iis quaein hac, ut iii reliquis fastorum tabiilis, litterιθ minoribus adnotata eraiit adludos sacrave pert ίηent ίa. Diei'urn numeros adieci. Ceterum qui accuratius

rem perspicere vult, legat necesse est, quae Mo. disputavit de differentiisinter hos cetcrosque fastos deque usu fastorum in iudiciis ordinandis p. 366.367. [vrI Ιτ 1,η ρ. 289sq.]

Litterae Α—Η continuo repetitae dies nundinales (quasi hebdomadis,

sed octo dierum) indicant. Dierum nominatorum compendia baec iriveni-

iiritur: Ι{(alendae), Nori(ae), Eid(us), Pr(idie), Αgοης ίa), Αrm(ilust ι'ίum),August(alia), Car(mentalia), Cer(i αlia), Cons(ualia), Div(alia), Equ(irria),

Fer(alia), Font(inalia), Ford(icidia), Furr(inalia), Lar(entalia), Lem('uria),Lib(eralia), Lucar(ia), Luper(calia), Matr(alia), Meditr(inalia), Nept( υηαl ία),Ορα1(ί α), Opic(onsiva), Pai ·(ilia), Poplif(ugia), Port( υηαl ία), Q(uandoc) R(ex)C(omitiavit) F(as), Q(uandoc) St(ercus) D(elatum) F( αs), Quin(quatrus),Quir(inalia), Regif(ugi ιιm), Rob(igalia), Sαt(υχηα] ία), Ter(mrnalia), Tub( ί-lustrium), Vest(alia), Vin(alia), VoIc(analia), Volt(urnalia).

Diei condicionem indicant Iitterae singulares Γ — Ν — :Ψ FP — ΕΝ

— C. Ει his piima significat diem fastum, quinta endotercisum ive

intercisnm, sexta comitialem. De notis Ν et ΝΞ (pro qua etiam Ν ' inve-

n ίtur) ambigitur; quamquam ad nefastos dies utramque spectaro extra

controversiarn est. Alteram significare που posse, ut τnilt ί putai·unt, N(ef).

P(osterior) ν e1 PÍrί or), P(arte), Ρ(rinc ίpio), Μο. 367 [iam] ostendit. Dies Ν

signati a diebus ' sive Ν notatis ita differi·e arbitratur Mo., ut ilil tristes

sint et cum religione coniuncti, hi ferias habeant hilares, (Fest. Nep.),

ande Hec. (Stud. 238) notas ita explicat: N(ef.) P(urus) vel N(ef.) F(eriatus)

vel F(estus). Mo. notam ortam esse putat ex vetere litterae Ν forma.

Notam denique FP inventam ter (Febr. 21. Apr. 23. Aug. 19) ΙΙΖι. 193 cx-

plicat F(astus) P(urus), Mo. cogitat de interpretatiofle F(astus) P(rincipio).

41

Tabula fastorum Iulianorum.42 /' ι)6

λ ^ ^θ

^C

;Γ

ΘΙ

12345678

Α Κ. ΙΑΝ. FΒ

4 Ι,,C 3 Cρ PR. CΕ NON. FF 8

G 7 CΗ 6 C

R K. FEB. ΝΑ 4 ΝΒ 3 ΝC ΡR. ΝD ΝΟΝ. -(Ν)Ε 8 ΝF 7 ΝG 6 Ν

D Κ. MAR. λΡΕ 6 FF 5 CG 4 CΗ 3 CA ΡR. -j-ΙΨΒ NON. FC 8 F

C K. A[PR. F]D 4 [F]Ε 3 CF PR. CG NON. (Ν)Η 8 -j-λΡΑ 7 ΝΒ 6 Ν

910

Α AGON. (λΡ)Β 4 ΕΝ

ΣΙ 5 ΝΑ 4 Ν

D 7Ε 6

CC

CD

54

ΝΝ

11 C CΑR. λΡ Β 3 Ν F 5 C Ε 3 Ν12 D PR. C C Π.R. Ν G 4 C F PR. Ν13 E EID. Ν' D EID. Ν R 3 ΕΝ G EID. 1Ψ

fΥ

14 F 19 ΕΝ Ε 16 Ν Α EQ. 1Ψ Η 18 Ν ^^ ΕΙ

15 G CAR. Ν) Γ LUPER. Ν B EID. Ν Α FORD. Ν:

16 Η 17 C G 14 ΕΝ C 17 Γ Β 16 Ν ,ζ 1

1718

Α 16 CΒ 15 C

Η QUI R. ΝΑ 12 C

D LIB.Ε 15

Ν'C

CD

1514

ΝΝ

'Θ

1

1920

2122

23

C 14 CD 13 C

Ε 12 CF 11 CG 10 C

Β 11 CC 10 CD FERAL. FL S CΓ TER. Ν

Γ QUIN.G 13

12Α 11B TUBIL.

ΝCC

Ν1Ψ

EFGΗΑ

CΕR.12

ΡΑR.10

VIN.

ΝΝ

λΡΝ

λΡ

; Ιι 1

r λG Π

έ 1^

i I[1

24 ΙΙ 9 C G REGIF. Ν C Q. REX C. F Β 8 C25 Α 8 C Η 5 C D 8 C C ROB. 1Ψ26 Β 7 C Α 4 ΕΝ Ε 7 C *D 6 F Θ `

27 C 6 C Β EQ. Ν F G t1Ψ E C

28 D 5 C C PR C G 5 C F 4 -^-1Ψ29 * Ε 4 -f-F R 4 C G 3 C ,i λ

30 * F 3 ¡F') Α 3 C H PR. Cf3

31 G PR. C Β PR. C Ί; 1'Ρ

* Asteríscus distinguit dies α Caesare adiectos. Cur eos Caesar ηοnin extremis mensibus eolloearit, disputat Hu. röm. Stud. 1,119. ^ ϊr+^ λίs

1) Sic reposui ex fastis Caeretanis; N? Praenestini, N Maffeiana tabulaerrore ut videtur. Mo. 313.368. [^rι

Tabula fastorum Iulíanorum. 43

123

[Α Κ. AiAI. F][Β 6 Γ][C 5 C]

[Η K. ΙίΙ]Ν. ΝΑ 4 FΒ 3 C

F K. Ιυ1. ΝG 6 ΝΗ 5 Ν

Ε g.[AUG.-j-λΡ]F 4 [ί Ρ]G 3 C4

56

D 4 [C]Ε 3 CF PR. C

C PR. CD NON. (N)Ε 8 Ν

Α 4 - -λΡΒ POPLIF. ΜC PR. Ν

H PR. CA NON. FΒ 8 F

7 G NON. Ν F 7 Ν D ΝΟ v. Ν C 7 C8 Η 8 F G 6 Ν Ε δ Ν D 6 C9 Α LEM. Ν Η VEST. Ν F 7 Ν Ε 5 ή-λΡ

10 Β 6 C Α 4 Ν G 6 C F 4 C11 C LEAI. Ν Β AlART. Ν Η 5 C G 3 C12 D 4 -í-λΡ C PR. Ν Α 4 ±Ν H PR. C13 E LEÁI. Ν D EID. Ν Β 3 C Α EID. Ν14 Γ PR. C Ε 18 Ν C PR. C Β 19 F15 G EID. 1Ψ F Q. SLD. 1+' D EID. λΡ ^ C 18 C16 Η ι7 Γ G ι6 0 Ε 17 F D 17 C17 Α 16 C Η 15 C F 16 C ' E PORT. Ν18 Β 15 C Α 14 C G 15 C Σ 15 C19 C 14 C Β 13 C H LUCAR. Ν G VIΝ. ΣΡ20 D 13 C C 12 C Α 13 C Η 13 C21 E AGON. Ν D 11 C Β LUCAR. (Ν) A CONS. λΡ22 F ι 1 Ν Ε 10 C C 11 C Β 11 ΕΝ

23 G TUB. Ν 1+' 9 C D NEPL Ν C VOLC. Νη 4 H Q. REX C. F G 8 C Ε 9 Ν D 9 C

25 Α 8 C Η ι C F FURR. Ν Ε ΟΡΙΟ. 1Ψ

26 Β 7 C Α 6 C G ϊ C F 7 C

27 C 6 C Β 5 C Η 6 C G VOLT. λΡ

28 D C C 4 C Α 5 C Η 5 t

29 Ε 4 C *D 3 Γ Β 4 0 * Α 4 F

3π F 3 C E PR C C 3 C * Β 3 F

31 G PR. C D PR. C C PR C

-j- Crux distingait ferias a Caesare Augustove adiectas, quorum dierum.quae ante ferias additas nota fiuerit, hlerumque ignoratur.

() Uncis rotundis cο mρrehensae notae dierum deficientes omissaeve in

tabula Majfei ct hic αdsz^mρ tae surrt ex aliis, uno loco (lan. 9) ex coniectura.

44

[D Κ. SEPT. Γ]

Tabula fastorum Iulianorum.

1 B Κ. OCT. Ν] ' A Κ. INov. F] [G. K. DEC. N]

2 Ε 4 -j-N C 6 F B 4 F 1Η 4 Ν]

3 F 3 ή-λΡ D 5 CC 3 [C] [Α 3 Ν]4 G ΡΕ. C Ε 4 C D PR. [C] [Β PR. C]

5 R NON. F F 3 C Ε NO[N. F] [C NON. F]

6 Α 8 F G PR, C F 8 F [D 8 F]7 Β 7 C H NON. FG 7 C Ε 78 C 6 C A 8 F H 6 C Γ 69 D 5 B 7 C A 5 C 0- 5 C

10 Ε 4 C C 6 B 4 C Ι1 4 C

11 F 3 C D ιIiΕDIΤR.(1Ψ) C 3 C A AGON. 1^Ρ

12 G ΡΕ. N Ε AUGUST. j-λP D PR. C B PR. ΕΝ13 H EID. Ν F FONT. Ν' E EID. λΡ C ΕID. Ν'1 4 Α 18 F G PR. ΕΝ Γ 18 F D 19 F15 Β 17 N H EID. λΡ G 17 C E CONS. 1Ψ16 C 16 C A τ7 F H 16 C F 17 C17 D 15 C B 16 C A 15 C G SAT. (Ni18 Ε 14 C C 15 C B 14 C Η 15 C19 F 13 C D ARM. 1Υ' C 13 C A OPAL. 1Ψ20 G 12 C Ε 13 C D 1 2 C Β 13 C21 Η 11 C F 12 C Ε 11 C C DIV. Ν'

22 Α 10 C G 11 C F 10 C D 11 C2 3 Β 9 ιΝ Η 10 C G 9 C Ε LAR. λΡ24 C s C A 9 C H 8 C F 9 C25 D 7 C B 8 C A 7 C G 8 C26 Ε 6 C C 7 C B 6 C Η 7 C27 F 5 C D 6 C C 5 C Α 6 C28 G 4 C E 5 01) 4 C Β 529 * Η 3 F F 4 C * Ε 3 F *C 430 Α PR. 00- 3 C F PR. C * D 3 F31 ΣΙ PR. C Ε PR . C

ιε

Leges.45

CAPUT ΙΙΙ.

LEGES PUBLICAS POPULI ROMANIPOST XII TABULAS LATAS.

1. Lex Plaetoria de iurisdictíone (e Censorino).

Aetas legis incerta est. Cum praetor in ipso legis exordio urbanus αρ -pelletur, Mo. (Staatsr. 1 3, 384 n. 2 et 2, 194. 195) putat legem latam essenon posse nisi praetore peregrino introducto, id quod evenit c. α. u. C. 512.

(Censorinus de die nat. 24,3: 11'1. Plaetorius tribunus plebiseitum tulit,in quo scriptιιm est:)

Praetor urbanus, qui nunc est gυigιιe posthac fiat, 1 duo licto-res apud se habeto usque siipremarn ad solem occasum iusque intercives diCl.to 2.

2. Le g Aquilia de damno (e Dig.).

Latam esse legern Aquiliam tempore secessionis plebis, tertiae scilicet c.α. 467, curn XII tabulis posterior sit, dicunt Byzantii, Anon. al Bas. 60,

^,3,1: οτε — kΤα1ααε τό πλr,&ος πρός τούς συγκλητικο ύς κάι δ c ε'στη άn' αύτών.Theoph. 4,3,15: κατά τόν καιρόν τrς διαστάσεως τού χυδα ^ου δή μου χαί τrς

συγ•r.λήτου. Cf. Pernice, Lehre ν. d. Sachbeschädigungen ρ. 11-20.

(Gaius 1. Vil αd cd. ρτον.: 3 Lege Aquilia capite primo cavetur:)Si quis 4 servttm servamve alienum alienamve quadrupedemve

pecudem 5 íníuria occiderit, quanti id ' in eo anno plurími fuit,tantum aes ero s dare damnas esto y.

1) Jahn cum Modio einend.: fuat, Mo.: fiet. — 2) isque supremumad solem occasum iusque nter cives dielto traditur; dedi e.ct em. Lach-manns probante Iahnio, item Mommseno, nisi quod hic comma ad solem

occasum interpreti tribuit; iusque ad supremam inter cives dicito Schoell

leg. XII tab. p. 3; isque supremam ac solem occasum usque ius i. c. d.

Bergk. Phil. 32,566. — 3) D. 9,2,2 cf. Gai. 3,210-14. J. 4,3 pr. 9. — 4) Ita

Gai; D. ut qui; Bas. Sch. άν τις. — 5) quadrupedemve pecudem Roto-

man, obs. 7,7. cum Byzantiis; D. quadrupedem vel pecudem; Gai. qua-

drupedem quae pecudum numero sit. — 6) Gai. et Inst. ea res. D. 1. 21

pr. a.it lex: quanti is homo. — ί) fuit D. 1. c. Gai. 210 (?) = Inst. pr.,

fuerit Gai. 214 = Inst. 9, fuisset D. 1. 21 pr. — 8) Ita Cuiac. propter

D. h. t. 11,6: actio ero competit, hoc est dornino. D. 1. 2 et Gai.: domino.

— 9) In D. additur : et infra deinde cavetur, ut adversus infitiantem

in duplum aetio esset. In Bas. Sch. ipsa lex ita continuatur: εί δ έ äρνr,-

46 Lex Aquilia.

(Gaius inst. 3,215: Capite secundo (adversus) a.dstipulatorem, qui

pecuniam in fraudem stipulatoris acceptam fecerit, quanti ea res est, tanti

actio constituitur.)( Ulpianus 1. XVIII ad edict τ.cm: ' Tertio autem capite ait eadem lex

Aquilia:)Ceterarum rerum ((pr αeter hominem et pecudem occίsos)) 2 si

quis alteri damnum faxit, quod usserit fregerit ruperit iiiiuria,

quaIiti ea res erit 3 in diebus XXX proxirnis, tanturn aes ero 4 dare

damnas esto.

3. Lex Silia de ponderibus publicis (e Festo).

Quando vixerint et tulerinthαnc legem hi duo Silü, ηοη constat. Haubold,

quern secutus est Rud. RG. 1,92, stα tuit α. 510, nullo argumento. De pon-

deribus ipsis cf. I3oecich, metrol. Unters. 17.

(Festus 246 Μ.: Publica perndei·a [ad legitimam normam exacta

esse] ex ea causa lunius in . . . [colligi]t quod duo Silü P. et M., trib.ρ1., rogarunt his verbis:)

Ex ponderibus publicis, quibus hac tempestate populus oetier

((qul)) solet, uti co αequatur s se dolo malo, ιιtί τ quadrantal vini LXXXpondo siet; congius vini Χ p(oiido) siet 8 ; VI sextari COngillS sietvini; duodequinquaginta 9 sextari quadrantal ΙΟ siet vini; sextariusaequus aequo cum librario 11 siet; sex decemque Iibrari in modio 1 2

sient. Si quis magistratus adversus hac d(olo) m(alo) pondera

τnodiosque vasaque pubHca modica minora maiorave faxit iusseritve 13

fieri, dolumve adduit, quo(d) ea fiant, eum qui((s)) volet magistratusmultare((tιιr)) 14, dum minore parti 1 5 familias taxat liceto; sivequis in sacrum iudicare voltterit, liceto.

σεταc έναγόΕα.ενος, δνελά.σ cον μετά τος έλέγχους (probationes) κατα(3αλλέτω. Frae-terea etiam multam lege Aqu. esse constitutam indicat Cic. Brut. 34: (aecu-sator — cum multam lege Aquilia — petivisset.) Cf. Fern. 102.

1) D. 9,2,27,5. — Gai. 3,217.218. — 2) Haee verba insiticia videri, rectemonet Fern. 14. — 3) Itci Dig., Gai. fuerit. D. 1. 29,8 h. t.: haec verba'quanti in triginta diebus pro gimis fuit'. — 4) Cf. ρ. 45 n. 8. — 5) sillicod. — 6) uti coeret praetor Hu. (Multa 251 n. 2) [eoaequator (deleto uti)Mo. apud Hultschium metrol. script. 2 ρ. 78 cf. praef. p. viii]. — 7) sedolo male uti Scaliger, sedulum ut hi codex. — 8) siet] is cod. — 9) duo-quinquagirita (id est I1L) cod. — 10) quadrantat cod. — 11) [aequo con-librato, id est exaequata parte summa. cf. Cato de a. c. 19. Τκ. Μ.] —12) dequinque librae in modio cod. [Magis credideris delendam esse voc.librae cf. Cato de a. g. 19. ΤΗ. Μ.] — 13) [sic scripsi, iussit uere cod.Τκ. Μ.] — 14) multare q(uantum) v(olet) p(ecuniam) em. Ηυ. — 15)patris cod.

il

ι,

Leges. 47

4. bex Papiria de sacramentis (e Festo).Inter a 511 et 630 hanc legem esse latam probat Mo. Staatsr. 2, 3 580.

(Fest. 344 M.: Sacramentum aes significat. — Qua de re lege L. Ρα-piri, tr. pl., sanctum est bis verbis:)

Quicumque praetor posthac t factus erit, quí inter cives iusdicet, tres viros capitales populum rogato, hique tresviri [capitales] 2,

quicumque [posthac fa]cti erunt, sacramenta ex[iguntoJ iudicantoqueeodemqne iure sunto, uti ex legibus plebeique scitis exigere iudi-careque (esse) esseque oportet.

5. Lex Cincia de donationibus a. 550 (e Vat. fr.).

(Paulus 1. LXXI. ad edictum, ad Cincia^ιz: 3 Ρersonae igitur co-gnatorum excipiuntur his verbis:)

. . sive quis cognatus cognata inter se, dum sobrinus sobri-nave propiusve eos, et 4 sive quis in alterius potestate manu man-cipiove 5 erit, qui eos hac cognatione attinget, quori ·irnve is) υ inpotestate manu mancipiove 5 erit, eis omnibus inter se dona.re ca-pere liceto.

(Item excipit tutorem, qui tutelam gerit, — item excipit :) Τ. . sí quis mulieri virginive cognatus dotem conferre volet.(Item excipit:)$

.. sí quis a servís quique pro servis servitutem servieruntaccipit isve duit . .`^

6. Lex Atinia de usucapion e (e Gellio).

Aetatis incertae. At,inii tribuni plebis annorum 555' et 622 nominan

-tur apud Liv. 32,29,3 et 33,22,2 et epit. 59.

(Gellius 17,7: Legis veteris Atiniae verba sunt:)

Quod subriip'turn erit, eius reí aeterna auctoritas esto. ιο

1) posthoc cod. — 2) spat. vac. in cod. hoc loco et proximis ιluobusconiecturci expletis. — 3) Yat. fr. 298. — 4) pi·opiusve eo sit em. Mo. —

5) mmve, id est matrimoniove, cod.; cm. Wenck. — 6) ins. Mo. — 7) Vat_fr. 304-5. — 8) Yat. fr. 307. — 9) Ita Mo., accipit dult ίs cod.; accipit

duitve iis Iiu., at contra ' 309: ne excepti videantur, ut — capere lex

üs permittat. — 10) Cf. Ulp. D. 41,3,4,6: Quod autem dicit lex Atinia,

ut res furtiva ηση usucapiatur, nisi in potestatem eius, cui subrepta est,

revertatur, si(c) acceptum est, ut iii domini potestatem debeat reverti.

Leges. .

7. Lex Sulpicia rivalicia (e Festo).

Fest.: Sifus . .. [pro tu]bis — . . . [in lege rívalicia sic est, [quae

lata est rogant]e populum Ser. Sulpi[cio] 1:)

. . . [mon]tani paganive si[fis α gυam dividunto] : donec earn

ínter se [diviserint, ]s 2 iudicatio esto.

8. Lex Osca tabulae Bantinae.

Fragmentum iabulae aheneae, in Lucaniα prope Bantiam a. 1790 (cum

V fϊustulis minoribus) repertum, hodie Neapoli in museo nationali adser-

vatum, latum m. 0,38, αltum 0,26, totius tabulae sexta fere pars. Utrim-

que leges inscriptae sunt, ex altera parte lex Osca, ex altera Latina. Legis

Latinae quae servata sunt capita extremam tantum legis p αrtem i. e. gene-

rales scinctiones continent, unde ipsius legis sententia cognosci non potest.Oscam legem acl rem municipalem Bantinam spectasse capita servata satis

docent, Latinam populi Romani fortasse iudiciariam fuisse legen compro-

basse videtur Kirchhoff, Stadtr. v. Bantia ρ. 90-97, non aclsentiente tamen

Μο. C. I. L. 1,46-47. Aetatem legis Latinae 'intrci a. 621 et 63 6 certaratione constituit Mo., Oscam, si prior fuit, ci. 570 antecedere non potuisseilocuit Kir. l. c. — Lex Osca tabulae incisa erat binis paginis, quarum

altera, intuenti dextera, fracta tabula deperiit, alterius pcirs media servataest, superior et inferior effractae. Sin,qulct capita nonnisi spatiis admodumparvis distincta sunt numerorawn notis non adiectis. Singula verba plerum-que punctis interpositis disiunctci sunt, neglegenter vero tam positis quamamissis. Legis editio accuratissima est: Mo., die unteritalischen Dialecte(1850) ρ. 145-68. Archetypi ectypon ed. Zvetaieff, sylloge inscript. Oscarum(1877) 1, 75-8; 2, XIX. Interpretandae legis quasi funclamenta posuitIί irchho ff, quem in quibusdam cum supplevit tum emendavit Lange (Osk.Inschr. cl. tab. Bant. 1853); consentiebant de summa re philologi omnes,.singula tantum accuratius perscrutantes et corrigcntes. Cf. Encleris, Formen-:lehre d. osk. Spr. 1871. Plane cliversam interpretationem proposúit .ΣΙυ.:Osk. u. Sabell. Sprachdenkm. (1856) ρ. 59-140, eamque iterum clefendit1874 in libro: die Multa, p. 61.504. Cui cum Rud. (RG. 2,420 Anm.)ειdstipulatus esset, rem iam in edit. ΙΙΙ cum philologo summae hac in reauctoritatis, Fr. Buecheler Bonnensi, iterum pertractctvi, per quem persua-sissimum mihi est nimium ingenio indulsisse Ru., eaque legis verba, e qui-bus tota fere res pendet, vcluti deivaum, zicolom, nesimom, contra rationes.grammaticas ab eo esse explicatas, incleque universam eius interpretationem

1) ICtum Ser. Sulpicium consulem a. 703 intellegit Rud. RG. 1,215(cf. ZGR. 15,209), nulla certa ratione nisus. — 2) [praetori]s Urs., at curallquarum ante Augustum censorum fuit atque aedilium curuliuna; Front.94-97. Cf. Mo. Staatsr. 23,462,3.

48

Lex Οseα tabulae Bantínae. 49

in errores abiisse. Qua de causa etiam in hac edit. veterem versionem paucismutatis repetivi; interpretationes et etymologiae in notis additae Bueche-leri sunt. [Iam consulendi in μη imis ν Planta, Gramm. der osk. umbr. Dia-lekte ΙΙ (1897) μ . 494 ss. et Conway, the italic dia[ects Ι (1897) ρ. 22 ss.]

^

Ι • • (28) • . . . . o/nom/ust izic ro . . (18) . . . .Ι

1

Ι

. . (19) . . . sva f/l/vs q. moltam angitu . . (4) . . mit . . (10) . . 2

. . (18) . . . deivast 1 maimas carneis senateis tanginud am[pert 2] 3iurabit l maximae partis senatus sententia, dummodo2

. . (5) . s Ι

XL 4 osii . . pon 5 ioc egmo cοmparascuster fi. Svae 4[non minus] 7

I XL 4 [ad fuerint] cum ea res consulta erit 0. Sipis pertemust, pruterpan [perternest],

Ι deivatud sipus comenei perum 5

quis peremerit S, priusquam [perimet], f iurato sCiens 9 in comitio sinedolom mallom siom ioc comono mais egm[as tovti])cas amnud pan 6dolo malo, se ea comitia magis rei publijcae causa qmm

pieisum brateis avti cadeis 10 amnud, inim idic siom dat senateiscuiuspiam grcttiae aut inimicitiae 10causa, idque se de senatus

tanginud maimas carneis pertumum. Piei ex comono pertemest, ϊ

sententia maxi.mae partis perimere. Cui sic comitia perimet,

izíc eizeic zicelei comono ni hipid. cv 8is eo die comitia ne habuerit.

1) Hanc vocern, quae reclit v. 5.9.11, Hu. derivat a dubius et vertitmorari. At stirpes deiv et du coniungi non possunt; verburra deiv-aum αυ-tem flexum esse α deiv-a = diva ostendit .Kir. (48), quocum consentiuntomnes. — 2) De hac voce v. p. 50 η. 10. — 3) Hu. (Multa, 505 η. l.)neglegentiae me arguit, quod v. 1-4 verba, quae in lapide (?) legi possent,omiserim. Certe supplementa omisi, quae ipse confinxerat olirn, nunc veropro genuinis habere videtur. Equidem Neapoli in tabula ipsa v. 1-4 ac-curatissime perscrutatus iam in ed. ΙΙΙ μ. 311 litteras, quae legi possunt,notavi, quas nunc repeto. Nimirum passim litterae temporum iniuria itamutilatae atque adtritae sunt, ut multarum vix vestigia remaneant. — 4)Littera L certa; litterae Χ licet bis fractae tamen vestigia laaud dubia re-

stant. — 5) Littera Ν ce,rta videtur; litterae ΟΝ minus clarae quiclem sunt,sed ita ut vestigia bene conveniant Buecheleri coniecturae ΡΟN — 6) Α

parase. s. parse = Lat. pose-ere, ortum e pore-se, cognatum cum proe-are;

significat rogare; rem in consilio conrogare idem est ac consulere. L. Urs.

125: cum ea res consulta erit. — ϊ ) Coniectura Buech. Cf. l. Urs. 126:

cum ηση minus L, cum ea res consuletur, adfuerínt. -- 8) sc. intercessione.

— 9) i. e. sincere. — ΙΟ) Adsurnpsimus verba usitata in iure Romano (D.

5,1,15,1; 22,5,21,3; α1.). Bratom est munus vel lucrum, ut in

tit. Peltuinati Vestino (Γ 9,3414) aliisque, cf. Buech. lexicon Italicum p. VΙ.

Contra cadeis comparandum cum χάδος, χεχαδr,σαc (apte Iiesychius (3λάψα c

xaxώaae στερήσαe), Lat. cadamitas quod olim fuit pro calamitate, Got. hatis.

Bxuxs, Fontes iuris. Ed. VΙΙ. 4

50 Lex Osca tabulae Bantinae.

(2.) Pis pocapit post exac comono hafiest ι meddis dat

Qui quandoque post hac comitia habebit magístratus de

9 castrid lovfir . . 2 en eituas 3, factud. povs tovto deivatuns 4

f'undo liberi [et] 2 J in pecunias 3, facito ut populus iurati

ΙΟ tanginom deicans, siom 5 dat eizasc idic tangineis deicum, pod

sententiam dicant, se de eis id sententicie dicere, quοd

valaemom 6 tovticom tadait eznni, nep fefacid τ pod pis dat eizac

optimum 6 publicum censeat° esse, neve fecerit quo quis de ea.

11 egmad mins deivaid dolud malud. Svaepis contrud exeic fefacust s

re minus iuret dolo malo. Siquis contra hoc fecerit

12 avti comono hίριιst, rnolto etan to s estud n. cIo clo. In svaepis

aut comitia habuerit, multa tanta 0 esto: n. M1bI. Et siquis

ionc fortis meddis moltaum herest, ampert ΙΟ minstreis aeteis 11i

eum fortius magistratus multare volet, dumtaxcct 10 minoris partisll

13 eituas moltas moltaum licit ιιd. νpecuniae multas multare liceto.

Similis formula in iure iuranclo iudicum Atheniensium ο ίίτε χάριτος €νε;c'

ούτ' έχ&ρας (Dernostlienes 57,63 ρ. 1318).1) hafiert. — 2) Lectio incerta : fortasse lovfir. [inj supplendum. Brécι l

alüque lovfit sive lovfir (quasi lubet, lubeatur) pro particula vel, avti (v. 13)habent. — 3) ei-tu- α , fortasse ab i(ei)-re, ut reditus, έ:σοδος, Einkommen, est pecu-nia; scribitur etiam eitiuva, ut: suvad eitiu. = sua pecunia (Σ. 11,21); eitiuvam

paarn tristaamentud deded = pec. quarn testamento dedit (Ε. 11,16); eitiuvadmoltasikad = pec. multaticia, aire moltatieod Or. 3147. — 4) Coniunetiopluralis deivatuns deicans cum singulari siom deicum et tadait eadern estatque in l. Salp. 26: iuranto se quod — censeat --- dicturum, et l. Bant.Lat. v. 24.25, l. Acil. v. 36.37. — 5) stom. — 6) valae- = vale-re, -mom estsuperlativi (ut pri-mum, nesi-mom), ergo validissimum; v. tovticom tadait e.iclem est atque in l. Salp. 26: ut ex re communi municipum censeat foreet in l. de imp. Vespas. 15: cum ex re publica censebit esse. Ταdαίτ =censeat, cf. έπí-ταδες consulto, έπι-τηδεύω. -- 7) fepacid. — 8) elg fefa-cust. — 9) Scriptum esse antea ferebatur, sed non est scriptum v. 26 eta-nio, unde Hu. verbum confingit etaneo = evitaneus; qua.m nunc exhibemusscripturam confirmat tab. Iguv. 5b,6: etantu mutu = tanta multa. Νοsigni ficat permagnam multam, sed introducit solum ac de/Init multam, quaesequitur. — 10) am-pert: am est particula privativa, sicut v. 22: an-eensto= in-census; pert = trans, ut in cippo Abell. 33 (Ε. 3) pert viarn —trans viam. Itaque ampert _ non trans, i. e. eatenus, dumtaxat, tantum-mοιlο. — 11) Minstrejs aeteis Hu. vertit menstruae aetatis, i. e. menstruispatii. At littera e duravit in verbo μ ήν, με tς, merisis, mesine, menzne;verba mins, minstro et mais, .mestru ( Umbr.) aequalia sunt verbis Latinismiuus, minister et magis, maior, magister. Verbum aetis autem non idem

Lex Osca tabulae Bantinae. 51

(3.) Svaepis pru meddixiid altrei castrovs avti eituas zicolom 14Siquis pro magistratu alteri fundi aut pecuniae diem

dicust, izic comono ni hipid ne pon ορ tovtad petirupertdixerit, is comitia ne habuerit nisi cum apud populum quaterurust t sipus perum dolom mallom, in trutum zico(lom) tovto 15

oraverit i sciens sine dolo malo et definitum diem populusperemust petiropert, neip mais pomtis 2 com preivatud 3 actudfperceper·it quater, neve magis quinquies 2 cum privato 3 agitopruter pam medicatinom 4 didest, in pon posmom con preivatud 16prius quam iudicationem dabit, et cum postremum cum privato

urust, eisucen ziculiid zicolom 5 XXX nesimum 6 comonom iii 17oraverit, ab eo die diem 5 XXX proximum comitia ne

hipid. Svaepis contrud exeic fefacust, ionc svaepis herest meddis 1θhabuerit. Siquis contra hoc fecerit, eum siquis volet magistratusmoltaum Hcitud, ampert mistreis aeteis eituas licitud. timultare li.ceto, dumtaxαt minoris partis pecuniae liceto.

(4.) Pon censtur bansae tovtam 7 censazet, pis cevs bantins 19

Cum censores Bantiae populum censebunt, qui civis Bantinus

est atque ae(vi)-tas, sed ortum ex antiquiore al-tis, cognatum cuan Grαecοα = significare videtur ραrtem, ut in cippo Abell. 53 [a]ittiom alttramalttros herrins, ubi communis Nolanis et Abellanis pecuniae ραrtium alteram

alteri i. e. tantundem utrique accipere iubentur. De re ipsa cf. Gell. 6,3,

37: minus dimidium familiae multa esto, l. Sil.: dum minore parti fami-

lias taxat, 1. Bant. Lat. v. 12.1) ur-um = or-are. Fest: orare antiquos dixisse pro tigere; urde

orare litem vel causam etiarn dicit Cic. de off. 3,10,43. Brut. 12,47.

—2) Nec ante quarta-m nec post quintam actionene iudicare (lebet, ergo certe

in quinta. Cf. Cic. de domo 17,45: ter ante magistratus accuset; quartasit accusatio trinum nundinum, pr οdictα die, qua die iudicium sit futurum.Lange, 65-85. Μο., Α.Μ. Stra fr. p. 169. — 3) privatum pro reo

dictum esse v. Lange, p. 46-58. — 4) meddix apud Oscos nomen magi-

stratus est (Fest.), unde meddixud p ο testate meddicis, medicatom decretum

eius, medicatinom iuulicationem. — 5) zicolom derivat Hu. a δ ίκη, dita, et

intellegit poenarn s. multam. At syllaba di Osce mutata esse nequit in zi;

neque enim simplex d transit in z, sed coniunctae di vocali subsequenti con

-trahuntur in z, ut Diovis = Ζε úς, διά = za, dies = zes, diaeta = zaeta;

quare z-i-colo nil αliu ιl est nisi dii-kolos (E. 18,49) s. di-e-cula = dies. —

6) nesimum rette quidem Hu. coniungit cum Lat. nexus; cum gutem zie.

nes. interpretatur ditas coniunctas, neglegit quod nesi-mum superlativus est

ideoque nexissimum s. proximum significat, ut Iguv. tab. 6α,9: nesimei =

prοxíme. — 7) sansae tavtam.4*

Leges tabulae Bantinae.

20 fust, censamur esuf ι in eituam, poizad ligud 2 ^ iuse 3 censtur

erit, censetor ipse et pecuniam, qua lege ü censores

censaum angetιιzet. 4 Avt svaepis censtomen nei cebnust dolud

censere proposuerint. 4 At siquis in censum ηση venerit dolo

21 mallud Ι in eizeic vincter, esuf comenei lamatir 5 pr. meddixud

malo et eius vincitur, ipse in comitio veneat 5 pr(aetoris) magisterio

22 tovtad praesentid perum dolum mallom, in amiricatud allo

populo praesente sine dolo malo, et immercato s cetera

23 famelo in ei(tuo) sivom 7 paei eízeis fust, pae ancensto fust,

familia et pecuni.a tota quae eius erit, quae incensa erit,

tovtico estud. cvpublica esto.

(5.) Pr. svae praefucus pod post exac bansae fust, svaepis

Praetor sive praefectus posthac Bantiae erit, siquis

24 ορ eizoίs s com a(l)trud ligud acurn herest avti pru medicatuds

apud eos s cum altero lege agere volet aut pro iudicatos

25 manim aserum eizazunc egmaznm, pas exaiscen ligis scriftas

manum asserere earum rerum, quae hisce in legibus scriptae

set, ne pim 1π pruhipid mais zicolois Χ nesimois. Svae pis

sunt, ne quem prohibuerit magis diebus Χ proximis. Si quis

1) esuf Oscis et Umbris esse, quod Latine ipse, putavit Buecheler (tab.Igu. 2b,40; 4,15. Ε. 13,28. .Rh. Ph. 30,436); demonstrativi pronominiseso forma est ampliata. Cf. Dion. 9,36: τ c μησά μενο t πολϊται σρ ccς τ' αύτού ς

κα χρή ματα. Minus probanda videtur noua Langii interpretatio (Rh. Ph.30,296): esuf = esus = erus = heredium. 1Vam ut taceam de philologicaratione, antiqua Romuli heredia τη censu Bantino saeculi Vil a ceterispraediis, quae sunt `censui censendo', seρarata esse minime credibile est.Veterem interpretationem istic, ibi docte defendit Danielsson (Pauli, alt-ital. Stud. 3 ρ. 142). — 2) licud. — 3) asc. — 4) Etymon incertum, anpraepositio videtur; 'proposuerint' sumpsimus ex l. Iulia rnunic. ν. 148. —5) lamatir = venum detur tanquam praeda, a lav- unde λη ίς, λε ία, latro?Sic in devotione Osca (Rh. Ph. 33,76) ν. 4 Ileri-lamatir = Cereri tradaturobligatus. Incensi ex forma eensualj veniri iubentur (Gaius 1,160 itemqueCic. Dion. Ulp.). eaedatur Danielsson. — 6) i. e. sine uenditione. — 7) eiper compendium scriptum pro eituo. (Cf. p. 50 n. 3.) Sivom, Umbr. se-vom, idem valet quod totum, cf. lexieon Ital. p. XXV. Structura dubia,aut: eituas sivom = τής ούσ ίας τό öλον, aut potius sivom tanquam öλως velτό ο ον libere interiectum. — 8) i. e. apud praetórem prae fectumve. svae-pod Osc'ι ponebant pro sive cf. svai poh in devotione (Rh. Ph. 33, 77) ν.10 et 11. — 9) i. e. pro ioudicatod manus inieetio, ut in 1. Lucerina infraedita. — 10) phim.

52

Lex Latina tabulae Bantinae: 53

contrud j exeic pruhipust, molto etanto estud n. εΙo. In svaepis 26contra hoc prohibuerit, multa tanta esto: n. M. Et siquis

ionc meddis moltaum herest, licitud, j [ampert] minstreis aeteis 27

eum magistratus multare volet, liceto, dumtaxat minoris partiseituas moltas moltaum licitud. cv

pecuniae multas multare liceto.(6.) Pr. censtur bansae

Ι [ni pis fu]id, nei svae [q.] fust, 28Praetor censor Bantiae [ne quis fuer]it, nisi [quaestor] erit,

nep censtur fuid, nei svae pr. fust. In svaepis pr. in svaeneve censor fuerit, nisi praetor erit. Et siquis praetor et si[pis] . . (10) . . . q. . . (5) . . . um 1 nerum 2 fust, izic post 29[quis] . . . quaestor . . . nobilium 2 erit, is posteizuc tr. pl. ni fuid. Svaepis 1 [contrud exeic medd]is 30

ea trib. pleb. ne fuerit. Siquis [contrct hoc magistratus]facus fust, izic amprufid facus estud. Idic medicim eizucj . . (15) . . 31

factus erit, is improbe factus esto. Eum naagistratum eo [cib anno. . [pjocapid bansa[e] . . (17) . . medicim αcυηυιη 3 VI nesimumquo] quandoque Bantiae . . . magistratum, annum ΥΙ proximum 1 . .

8. Lex Latina tabulae Bantinae.

ί 1,45. n. 197 (Ι2 n. 582) Ri. tab. 19. — De tabula et lege cf. quae supraρ. 48 in exordio notata sunt. Supplementa sunt Mommseni. Huius legisuno ordine versuum perscriptae tabula per mediurn fracta omnium versuuminitia perierunt. Nescimus igitur, num singulis capitibus indices fuerintpraescripti. Finito capite reliqua pars versus vacat.

. . . . (64) . . . . n]eque prov[inciam] (45) 1^ . . (42) . . in sena[tu seiv]e in poplico ioudicio ne sen[tentiam 2

rogato tabellamve nei dato . . (32) . . . . (42) . . neive is testumon]ium 3

deicito neive quis mag(istratus) testumoniurn poplice ei de[ferri

neive den]ontiari [sinito. Neive iouclicem eum neive arbitrum 4

neive recupe]ratorem dato. Neive is in poplico luuci praetextam

neive soleas h[cibet]o, neive quis [mag(istratus) ibei praetextam 5

soleasve habere eum 2-ini]to. Mag(istratus) queiqiiomque comitiaconciliumve habebit, eum sufragium ferre nei sinito,

Ι

[neive eum 6

censor in senatum legito neive in senatu] relinquito. ι '

1) Haec nondum potuere restitui; in aere litterae obscuratae, ab

Avellino traditae non vacuae errore. — 2 Ι nerum (äνδρών) patriciorum vel

principum civitatis. — 3) Sonorem intra quinquennium non licet iterare, Ι.

1Vlalac. 54; cf. l. munic. Tar. 44: sexennio proxumo.

54 Lex Latina tabulae Bantinae.

7 (η,) [Sei tr(ibunus) pl(ebei), q(uaestor), Illvir cap(italis),

IIIv-ir α(greis) d(andeis) α(dsignandeis), ioudex], quei ex hace

lege plebeive scito factus erit, senatorve fecerit gesseritve, quo ex

8 hace lege Ι [Guae fleri oporteat minus fiant, quaeve e]x. h(ace 1(ege)

facere oportuerit oportebitve non fecerit sciens d(olo) m(alo);

9 seive advorsus hance legem fecerit Ι [sciens d(olo) m(alo),. Hs ι . .

η(υιηητυm) populo dare dctmmas esto et] eam pegιιniam quei volet

magistratus exsigito. Sei postulabit quei petet, ρ(raetor) recupe-

1ο ratores j [ . . (31) . . quos quotgue dari opo]rteat dato, iubetoque

eum, sei ita pariat, condiirnnari popul(o), facitoque ioudicetur.

li Sei condemnatus [erit, qucιnti condeιιιncιtus erit, praedes] ad

q(ιιaestorem) urb(annrn) det, αυt bona eius poplice possideantnr

12 facito. Sei quis mag(istratus) multam inrogare volet Ι [queivolet,, dum minoris] partus familias taxsat, liceto, eig(ue) omnium

13 rerum slrernps lexs esto, quaseί sei is haace lege pequniam,

quae s(upra) s(cripta) e(st), exigeret]. cv

14 (3.) [Go(n)s(ul), pr(aetor), aid(ilis), tr(ibunus) pl(ebei),q(u.aestor), Illvir cap(italis), IIlvi.r cι(yreis d(andeis) α( dsig-nandeis), qu]ei nune est, is ίη diebus V proxsumeis, quíbus

15 queique eoriim seiet Ii(ance) l(egern) popolurn plebemve Ι [iousisse,iouranto, utei i(η frα) s(eriptτι^n) est. Item] die(tator), co (n)s(ul),pr(aetor), mag(ister) eci(uitum), cens(or) ‚ aid!ilis), tr(ibunus)pl(ebei), q(uaestor), ΙΙΙνίr cap(italis), ΙΙΙνίr a(greis) d(andeis)

16 a(dsignandeis), ioudex ex h(ace) 1(ege) piebive scito Ι [factus . . .lueiguomque eorum ρ] ost lιαc factus erit, eis in diebus V prox-sume ίs, quibus quis jue eorum mag(istraturn) eriurnve inierit,

1ι iouranto, [utei i(nfra) s(criptum) est. Eis consistunto pro ae]deCastorus palam luci ίη fornm vorsns, et eidem in diebus V

1θ apud q(uaestorern) iouranto per Ιονeιη deosgne [Penateis: sesequae ex h(ace) l(ege) oport]ebit factururn, neque sese advorsumh(ance) 1(egem) facturnm scieritern d(olo) m(alo), neque seese

1ο facturum neque intercesurum, [guo, quae ex h(ace) l(ege) opor-tebit, minus /lant. Qu]ei ex h(ace) 1(ege) ηση iouraverit, ismagistratiirn inperiurnve nei petito neive gerito neive habeto,

1) Pro formula, quam Mo. acl verba legis Oscae (v. 11-12.26) moltoetanto estud n. rκ supplevit, c τιm hciec in legibus Romanis nusquam inve-niatur, praeferenda vicletur altera: damnas esto dare, guam Rud. ZGR. 15,271 primτ.ιs proposuit, postea ipse defendi (ZRG. 3,.365) , nuper etiam Ηυ.(Multa 251 n. 6) comprobaujt

e quis magistratus p . . (24)

u]ti in taboleis popl[iceis . . (24). tr]irnirn nondin{urn . . (28)

is erit uu . . . (30)

27

. . . j 28

29

. . . Ι

30. . . 1 31

. . . J 32

Lex Acilia repetundarum. 55

neive in senatu [sententiam deicito deicereve eactn] ni quis sinito, 20neive eum censor in senatum legito. Quei ex h(ace) 1(ege) iou-dicaverjt, is facito apiid q(uaestorem) urb(anum)

Ι [eius quei ita 21

utei s(upra) s(criptuyn) e(st) iouravit nomen persc]riptum siet;gnaestorque ea nomina accipito, et eos, quei ex h(ace) I(ege)apud. sed iurarint, facito in taboleis [poplicei.s perscribat]. ti J 22

(4.) [ Quei senator est eritve inve senatu sententijam deigerit 23post hance legem rogatam, eis in diebus Χ progsumeis, quibusquisqu[e eoruna sciet hance legem popolum plebemve iousisse, 24i,[onranto apud quaestorem ad aerarium palam mci per Iovemdeosque Penate[is: sese qziae ex h(ace) 1(ege)

Ι oportebit facturum 25

esse, neque se]se advorsiim hance legem facturum esse, nequeseese, quorniniis sei (20) . 1

. (32) . . se hoice leegei .. (30) . . anodni .. uraver[i.nt . (24) . . . 1 26

Ν ι

. . (70) . . Ν ^

. . (70)

. . (72) . .

. . (74)

10. Lex Acilia repetundarum a. 631 vel 632.

Saeculo XVI Ronzae XI fragmenta tabulae alzeneae extabant, cui exantica parte levigata lex repetunclarunz fuerat inscripta, e postica scabralex agraria, illa satis eleganter accurateque exaratα, haec neglegenter litte-

risque rninoribus pressiusque scripta. Qio tempore loco modo reperta sint

frαgrnenta ignoratur. Duo (Aa, Ab) iarn a Zac. Mazochio transcripta a.11121 in libro eius `Epigrαrnrncιtα ant. urb. Romae' (Ί 180) edita sunt;

quorurn alterum (Ab) postea interiit, ut eius hodie unum Mazoclzianumexemplum supersit; cilterurn ceteraque ΙΧ fragmenta postea α cardin. Petro

Bembo comparata in eius museo serv αbantur. Quo viro mortuo (a. 1547 )

αb heredibus venditione dispersa sunt. Post varia fata unum (E) in Gal-liam translatum ibi periit c. finem saec. XVI, cuius extant exenzpla tria,

duo descripta in Gallia a Brisson:io et (neglegenter) α Boissardo, tertium

originis incertae editum ab U rsino. Duo fragmenta (C, Dd) Vindobonammigrarunt, ubi in museo antiquo adservantzur; cetera omnia Xe αpoli^n per-

veneruηt, ubi in museo extant. Omnia haec frag·rnenta unius esse tabulae

iam Ursinus viderat, quornodo vero inter se iungenda sint, nostra demunzaetate docuerunt Klenzius Rudorffius II'Iommsenus, gui totius tabulae e.ffιgiem

composuit (cuius schema adieci), unde et quae sit fragmentorurn inter se ra-tio, t quot fere in hiatibus períerint litterae, cogn οsci possit. Tabula

integra latior fuit quam altior; in latitudinem patuerit plus 2 yrmtra ne-

Lex Aciha repetundarum.

cesse est, in altitudinem id quod hodie superest 0,82 m. aequat, neque veroin $ne multum deesse videtur. Quae omnía accuratius expl αnαvit Μο. in

« 1,49-54, Ges. Schriften 1,1sgq. — Legem Aciliam ediderunt Mo. G 1,49

n.198 (122 n. 583). Ri., tab. 23-25. Rudorff, ad leg. Acil. de pec. repet.1862,De repetundis hanc legem esse latam ex ipsius versu 3 patet; Zumptius (Röm.Grim.R. ΙΙ. 1,105-110) tamen generalem de magistratuum delictis lege.m

iacdicίariarn fuisse contendit. Legem esse Serviliam repetundarum (c. α.643), cuius apud Ciceronem fit naentio, iam inde ab Sigonio (1574) commu-nis fuit opino tenuitque eam licet impugnataaή cib Augustino et Ursinnetiam Klenzius, qui a. 1825 primus totam legem singulis fragmentis certaratione coniunctis isto nomine inscriptam edidit. Deinde Mo. legem

esse dciliam (α. 631 vel 632) ab eodem Cicerone laudatam demonstravitί 1,54-57), cui additis novis argumentis cidsensit etiam Rud. Ι. c.ρ. 431-8. Novissime de legis argumento disputaverunt: Zumpt, Röm.Crim.R. II. 1,99. Huschke, ZRG. 5,46. — In hac mea editione textum aMo2mnseno constitutum eiusque fere supplementa recepi, interdum Rudorf/iurn secutus. [Novae eclitionis causa supplementa vel ut verius dicenturinterpretamenta denuo recognovi; in adnotatione autem monui, in graviori-bus scilicet, cum de iis quae ex Rudorffian -is retinere placuit tum de ciliisquae nunc demum accesserunt. ΤΗ. Μ.] — Lex in capita divisa est titulispraescriptis; ea vero cum neque numerorum notis signata neque per capitaversuum distineta sint, quot olim fuerint certo constitui non potest: .Klen.putabat esse 24, Μο. 57, Rud. 70, Quo in discrimine cum neque Mo. ne-que Rud. numerorum notas adposuerint. ego quoque modum citandi recep-tum turbare nolui. Nostro tamen more singula cctpita separavi indicesque litterislatius dispositis distinxi. Numeris litterarum, deperditarum simul comprehen-sae sunt restitutae. Quibus numeris ne quis nimium confidat, Mo. ipse monuit.

b6

Ι

57

1¡;

5:!ιé

58

φΝιr^Ν

^Qα

Lex Acilia repetundarum. 59

[M'. Acilius? . . . , . . . . . tr(ibuni) pl(ebei) ρ lebem ioúre ro-gαverunt, plebesque ioure scivit in . . . α( te) d(iem) . . . . Tribus. . principium fuit, ρrο tribu . . preimus scivit ι . . (140) . . 1

Quoi 2 socium no]minisve Latini exterarumye natianum, quoivein arbitratu dicione potestate amicitiav[e populi Romani, . . .(65 180) . . ab eo quei dic(tator), co(n)s(ul), pr(aetor), mag(ister) 2eq(uitum), cens(οr), aid(ilis), tr(ibunus) ρ l(ebei), q(uaestor), Illvircáp(italis), Illvir α(greis) d(andeis) a(dsigncindeis), tr(ibunus) mi]-1(itum) 1(egionibus) ΙΙΙΙ prirnis aliqua earum fuerit, queive filiuseorum quoius erit, (queive) quoius(ve) pater senator siet, in annossingolos pequniae quod siet arnp[lius Hs . . . η(ummum) . . (6511 205) 3. . . pro inperio prove potestate ipsei regive populove ipsius, paren-tive ipsius, queive in potestate mαnυ mancipio suo parentisve suisiet fuerit quo[ive ipse parensve 3 suos filίusve suos heres siet, ab-lαtum eaptum coacturn eoneiliatum aversumve siet: de ea re eiuspetitio iiorninisque delatio esto, [pr(aetoris) quaestio esto, ioudiciumioudicatio leitisque aestumcttio, queiquomque ioudicium ex h. 1. erunt,eorum hace lege esto (100 i i 201) . . Sei quis deicet praetorem nomen 4

ex h. l. ita non recepisse utei delatum esset, neque ioudicium ex h. 1.ita datu]rn esse utei peteret : de ea re eius petitio nominisque de-latio esto, pr(aetoris) quaestio esto, ioudieiurn ioudicatio leit ίsg ιιeaestumatio, qi·iei quomque iondic[ium ex h. 1. erunt, eorum hace legeesto . . (102 J 62) . . ]s iu . . . (140) . . . De quo ex Ιι. l. ioudi- 5

eatum erit sei contra h. l. fecisse deicetur, postquam ea res ioud]-

icata erit, aut quoins nomen praevaricationis caussa delatum erit,

aut quoium nornen ex h. 1. ex reis exemptum erit: seiquis eius

nornen a[d praetorem denuo detolerit, . . . quaestio eius pr(aetoris)

esto; ioudicium ioudicatio leitisque (102 ΙΙ 60) aestumatio quei quom- 6

que io ιιdicium ex h. 1. erunt, eorum h. 1. esto. Sei quis ali]eno

nomin[e . . . (134) . . . ex h. 1. petere nomenve deferre volet, de ea

re eius petitio nomini-sque delatio esto,] quaestio eius pr(aetoris) esto;

1) Plenam legis praescriptionem v. infra in lege Quinctia. Litteris

maioribus eana legibus superscribere solebant Romani; in hac yero lege cum

pro ρrαegrαndi tabulae latitudine pri»pum versum exordiuna non expleret,

ex ipsa lege quae in primum versum recepta sunt item litteris maioribus

scriptα sunt, ita ut ραuciores in primo quarr in secundo versu perierint lit-

terae. — 2) [ciuei Romano ins. Rudor f flus ; sed ad pecunias civi Romano

male ereptas hanc legem pertinuisse demonstrari non potest. ΤΗ. Μ.]

3) ipsei parenteve.

,ιλ

τ et ante k. Sept. quae eo αnηο erunt et nomen deferto] . . . (102 (J 59)

deque eo homine de [h. 1. . . . (127) . . . ita uti i. s. est res agi-

tor. Post k. Sept. sei quod nomen deferetur, sei is quei petet volet,

is praetor de ea re recuperatores dato. Qu]oius eorum ita nomen ^ ι

ex h. 1. post k. Sept., quae eo anno fuerint, delatum erit, quei eo-

rυm eo ioudicio condemnatus erit, quanti eius rei slis ae[stumata

8 erit, tantam pequniam quei eum condemnaverit dato .. (102 J J 54)

. , eaque pequnia quei eum condemnaveri]t ι eius esto. Pr(aetor) t ,^¡

quei ex h. 1. g[uaeret, facito, quidquid ita . . (124) . . ioudicatul m

60

ίουdicιιιτη^^νe)) ioudicatio leitisque aestumatio, quei quomque ioudi-

cium ex h. 1. erunt, eorum h. 1. esto. Is eum unde petet in ious

ucito ad pr(aetorem), quoius ex h. l. in eum annum quaestio erit,ed[

Lex Acilia repetundarum.

erit, id utei privato solvatur, quei [eoru]m petet. cv

[cens. aid. tr. 1. Illvir ca Illvir a. cl. α. tr. mil. leg. 11112ι;

[cens., , ρ, q., ρ•, , 9,;;ια7

primis aliqua earum, dum mag(istratum) aut inperium

9 habebit, nei in ious ed2 ι citor . . (10211 52) . . .Quei eorum e]x eomag(istratu) inperiove abierit, quo min[us in ious educatur, e(ius)

h. 1. n(ihilum) r(ogato) . . (121) . . ^, ΐ 'α+ι

De patroneis dandeis. r Quei ex h.] 1. pequniam petetnomenque detulerit, quoius eorum ex h. 1. ante k. Sept. pet:itio erit, ;^ Ιk té

1ο sei eis volet sibei patronos in eam rem darei, pr(aetor), ad quemnomen detulerit . . (102 J[ 47) . . patronos civeis Romanos ingenuosei dato, dum] nei quem eorum det sciens d(olo) m(alo), quoiei is t-;n;,lr,',q[uoius nomen delatum erit, . . (120) . . gener socer vitricus pri-vignusve siet, queive eiei sobrinus siet pro]piusve eum ea eognatione :.iÚ Ι ω

11 attigat 3, queive ζei)eί sodalis siet, queive in eodem conlegio siett ;ιΙ ^

4 4'

qu0iave 1Π fide is erit mai0resve 1η malorum fide fuerl(n)t, {quewein fide eius erit, maioresve in maiorum fide fuerint . , (102 Ji 39)

`; kh1VC. . queive] quaestione(m) io ιιdícioque 4 puplico condemnatu[s siet, quodcirca eum in senatum legei non lir.eat, . . (118) . . neive eum que]i

^ ί^ρ

ex h. 1. ioudex in eam rem erit, neive eum que(i) ex h. 1. patronu& Οε CD

datus erit. cv ^ ζ ^, ι<De patrono re p udian λ n_ ι i (Ι'„ρ; ην τ, τ ,.,,,,a λη+„Q.

1) Μο. : [conclemnaveri]t, [pecuni] α Rudor ff, In Ritschelii tabula potiuslitterae Α quam Τ vestigia cognoscí Rud. monet. [Ego aes secutus sum,ut legi ego, non delineationem Minerviníanam. ΤΗ. Μ.] - 2) Cf. lin. 2. —.3) αtügat. — 4) ioudiciooue..h

De heisce, diem mag(istratum) atzt inperium habe-

bunt, i ο u d i í u m non f i e t. Dic (tator), cos., jr., mag. eq., ; Rn

Lex Acilia repetundarum. 61

erit, sei is mori[bus suspectus erit, is quoi ex h. 1. datus erit eumrepudiato . . (102 38) . . Tum quos ex h. l. patronos dare licet, 12eor]um pr(aetor), quei ex h. 1. gnaeret, alium patronum eiei queis[ibei darei petet dat,o t (106)

De CDLvireis in hunc αη]num legundis. z cv Pr(aetor),quei inter peregrinos ious deicet, is in diebus Χ proxum(eis), qui-bus h. 1. populus plebesve iouserit, facito utei CDLviros legat, 3 queiin hac eivit[ate equom publicum habe bit habuerit . . (10211 35) . . 13

dum nei quem eorum legat, quei tr. pl., q., Illvir cap., tr. mil. Ι.

1111 primis aliqua earum, ΙΙΙνi]ruιη a. d. a. siet fueritve, queivein senatu siet fueritve 4, queiv[e mercede conductus depugnavit de-pugnaverit . . (104) . . queive quaestione iouclicioque ρuplico con-de]mnatus siet quod circa eum in senatum legei non líceat, queiveminor anneis XXX maiorve annos LX gnatus siet, queive in urbemRomam propiusve u[rbem Romam p(assus) Μ cdomicilium non habeat,queive eius mag(istratus), quei s(upra) s(criptus) e(st), pater fraterfi.liusνe siet, queive eius, quei in senatu siet fueritve, pater (10211 33) 14

fruter fi.liusve siet, queive trans mar]e erit. ΓνQuos legerit, eos patrem tribn(nu)m cognomenque

indicet. 5 ν Q[uei ex h. l. in hunc annum quaeret, . . (100)is die . . ex quo legerit, eorum, quei ex] h. 1. CDLvireis in eumannum lectei erunt, ea nomina omnia in tabula, in albo atramento

scriptos ε, patrem triburn cognomenque tributimque discriptos %

hab[eto, eosque propositos suo magi.strcctu servato. Sei quis descri-

bere volet, is pr(aetor) permittito potestatemque scribendi, quei

(1021 1 31) volet, facito. Pr(aetor), quei legerit, quos e]x h. 1. 15

CDLvíros legerit, facito recitentur in contione iuratoque sese [eos

ex h. l. legise, de quibus sibei consultum siet . . (100) . . optumos

eos ioudices futuros esse quosque oetiles io]udices exaestumaverit

esse; eosque CDLviros, quos ex h. 1. legerit, is p(raetor) omnis in

taboleis puplicis scriptos in perpetuo habeto. rv

De CDLvireis quotannis [legundis. ti Pr(aetor) quei

post h. l. rogatam ex h. l. ioudex factus erit . . (102 Ι 27) . . is 16

in diebus Χ proxumeis, quibus quis]que eorum eum mag(istratum)

coiperit, facito utei CDLviros ita legat, quei ha[ce civitate equom

l ιublicum habebit habuerit . . (99) . . d]um ne quem eorum legat,

1) Cf. Mo. Gesamrnelte Schriften Ι ρ. 28. — 2) Hoc caput et sequens

ad verbum fere consonant cum duobus capitibus ν.16-18; invicem se explent.

— 3) lecat. — 4) fuerint eie. — 5) ioudicet. — 6) scriptes. — 7) descriptes.

Lex Acilia repetundarum.62

qilei tr. p1., q., IIIvir cap., tr. mil. 1. ΙΙΙI primis aliqua earum,

triumvir a. d. a. siet fueritve, queive in senatu siet fueritve, queive

merc[ede con.ductus depugnavit depugnaverit queive quaesti-

one ioudicioque puplico condemnatus siet quod circa eum in senatum

17 legei non liceat, (102 11 26) queive minor anneis XXX maiorve a]nnos

LX gnatus siet, queive in urbe Romae propiusve urbem Roma[m

p(assus) Μ domicilium non habeat (90) queive eius mag(istratus),

quei s(upra) s(criptus) e(st), pater frater filiusve siet,] queive eius

quei in senatu siet fueritve pater frater filíusve siet, queive trans

rnare erit. cvQuos legerít, eos patrem tribnm cognomenque indi-

cet ι . ι' Quei ex h. 1. in eu[rn annum quaeret, is die . . ex quo

18 legerit, quei ex h. 1. CDLvireis in eum annum lectei erunt, (1021127)

in tabula, in albo atramento scriptos, patrem tribu(m) cognomenque tri-

butimque discriptos habeto, eosque propositos suo ma[gistratu serva-

to . . (85) . . Sei quis describere volet, is pr(aetor) permittito, ;;y ι

potestatem]qιιe scribundi, qIlei volet, facito. Pr(aetor) quei legerit,

ís eos 2 quos ex h. 1. C[DLv]iros legeri(n)t, facito in conctione 3 .ι' ι

recíteζn)tur, iouratoque sese eos ex h. 1. legise, de gnibus sibei .....consu[ltum siet optumos eos ioudices futuros esse, quosque oetilesioudices exaestumaverit esse; eosque CDLviros, quos ex h.. 1. legerit,is pr(aetor) omnis (1021128) in taboleis pupliceis scriptos in perpe-

19 tuo habeto.] cvΥ

ίΤ

De nomine deferundo iudicibusque legundeis. cvQuei ex h. 1. pequnia,m ab α[rvorsario petet, . . (82) . . is eum, endepetet, postquam CDLvirei ex h. 1. in e]um annum lectei erunt, ad

iιιdicem in eum annum , gιιeí ex h. 1. ^ fact2cs) erít, in bus educítonomenque eius deferto; sei deiuraverit calumniae causa ηση po{stu-

20 lare, is pr(aetor) nomen recipito facitoque, . . (102' 28) . . utei die ^ Ι. , ex eo die, quo quoiusque quisque nomen detolerit, is quoius ηο -men delatum e]rit de CDLvireis, quei in eum annum ex h. 1. lectei ^^+

erunt, arvorsario edat eos om[nes, . . (82) . . quoi is queive ei,quoius nomen delatum erit, gener socer vitricus pri]vignusve siet,queive ei sobrinus siet propiiisve eum ea cognat[ione] 4 attingat,queive ei sodalis siet, queive in eodem conlegío siet; facitoque Co-ram arv[orsario is quei ita ediclerit iouret: in CDLvireis, quei in

^ εί21 eum cinnum ex h. 1. lectei sient, non reliquisse se (102 ( j 30) nisei ;^hú

1) ioudices. — 2) eos delet Mo. — 3) sic aes. — 4) eognat . . . , m.s,.

ι ίό

Lex Acilia repetundarum.

quei se earum aliqua necesitudine quae s(upra) s(cripta) s(ient) ησηattigeret, scientem d(olo) m(alo); itaque is edito, iouratoque 1 . Ubeiis ita ediderit, tum in ea[m quaestionem quei quoiusque ita nomencletolerit, is praetor, quoius ex h. l. quaestio e]rit, facito utei isdie vicensumo ex eo die, quo quoiusque quisque n[ornen] detolerit,Cviros ex eis, quei ex h. 1. CDLvire[i] in eum annum lectei erunt,quei vivat, legat e[datque . . (102 ii 32) . . dum nei quis ioud]ex 22siet, quoi is queive ei, quei petet, gener socer vitricus privignusvesiet, queive ei sobrinus [siet propiusve eum ea cognatione attingat,. . (73) . . queive in eodem conlegio siet, queive e]i sodalis siet,queive tr. pl., q., ΙΙΙνίr cap., IIIvir a. d. a., tribunus 2 mil. 1. ΙΙΙΙprim[is aliqu]a^^e) earurn siet fueritve, queive (queive) in senatusiet fueritve, queive 1. Rubr[ia lllvir col(oniae) ded(ucendae) crea-

tus siet fueritve . . (102 33) . . queive ab urbe Roma plus . . . 23'

passuuriτ] aberit, queive trans mare erit: neive arnplius de una

familia iinrnTi, neive eum [legat edcctve, quei pecu ιíiαe captcie con-defmaat.us est erit (67) aut quod cum eo lege Calpu]rηία aiit legeIunia sacramento actum siet, aut quod h. 1. nomen [delatum sie]t.Quos is Cviros ex h. 1. ediderit, de eis ita facito iouret palamapud se coram a[rvorsario nullum se edidise scientem d(olo) m(cilo),quena ob earum causarum al iquarn, quae supra scriptcc sient ..(102 j 34) inter Cviros edere ηση liceat, queive se earuηα aliqua] 24

necesitudine atingat, quae supra scripta sient. Q. 3 unde petiturn

erit, quomi[nus . . (66) . . Sei is quei petet, ita Cwiros ediderit

iuraritqne, tυm eis pr(aetor) facito, utei is unde petetur die L[X

])ostquam] eius nomen delatum erit, quos C is quei petet ex 1ι. 1.

ediderit, de eis iudices qu[os volet L legat . . (103 35). Quei ex 25

h. l. nomen detolerit, sei is q"uoius nóm]en ex h. 1. delatum erit, L

iudices ex h. 1. non legerit edideritve seive [ex CDLvireis, quei in

eum annum ex h. l. lectei erunt, (66) quei se ctdflnitate cognation]esodalitate atingat, queive in eodem conlegio siet, ex h. 1. non e[di-

derit, tuna ei pe]r eum pr(aetorem) advorsariumve mora 4 ηση

er[it quo]minus legat edatv[e quos .volet L de eis C, quos ex h. 1.ediderit . . (104 j 38) . . dum nei quem eorum, quem ex h. l. legere 2 1r

non liceat, sciens d(olo) m(alo) 'i.oudic]em legat. Quei ita lectei

erunt, eis in eam rem ioudices sunto eorumque ein[s rei ex h. 1.

ioudicatio slitisque aestumatio esto. -ν (66).

1) eouratoque. — 2) tribuni. — 3) Mo. olim emendavit is; sane

q(uaestor) quomodo hic nominari potuerit parum intellegitur. — 4) morm_

63

Lex Acilia repetundarum.

Iúdicum patronorumga ι e n omina] utei scripta i η

t a b ole i s h a b e a n t xi r. cv Pr(aetor), qiiei ex h. 1. quaeret, fac[ito

eos L viros, qu]os is quei petet et unde petetur ex h. 1. legerint

ed[iderintl, eosque pat[ronos, quos quei petet ex h. 1. dederit . .

27 (106 !( 42) . . in taboleis popliceis scriptos habeat. Εα nomina

quei petiverit et unde petitum erit, quei eorum volet ex

taboleis popli[ceis describendi is pr(aetor) potestatem facito . .

(66)..] cv

Eisdem ioudices unius reí in perpetuom sient. ει^

Quei iudices e{x h. 1. lectei erunt,] quam in rem eis iudices leeteí

er[ic^t, eius reí ioudices in perpetuom sunto . .

28 (13511 43) . . q]uei pequniam ex [h. l.] capiet, eum ob eam rem,

quod pequniam ex h. 1. ceper[it, nei . . (66) . . . neive tribu mo]veto,

neive equom adimito, neive quid ei ob 1 eam rem fraudei esto. cv

(3) [s c] r i p t a s í e n t. Pr(aetor) quei ex h. 1.

29 . . (1361148)

[De iudicio in eum, quei mortuos e]rit aut in exili-

υ m ab ί e r i t. Quoium nomen ex h. 1. delatum eri[t, sei is antemortuos erit . . (66) . . αict in eziliu]m abierit, quam ea res iudi-

cata 2 erit, pr(aetor), ad quem eius nomen d[elatum erit, eam] remab eis item quaerito, [quei ioudicium ex h(ace) 1(ege) erunt, quaseisei is quoius nomen ex h. 1. delatum erit, viveret inve ceivitate

30 esset . . (1371 151)D e i nq u i s i t i o n e fa c i e n d a. c Praetor de eo, gico]iu[s] nomen

ex h. 1. ad se delatum erit, facito, utei ioudicium p[rimo quoqueclie /Iat, eique, (66) quei ex h. 1. nomen detolerit, dies quot sibi vide-bitur det, ictei g]uod recte factum esse volet, dum nei quid advor-sus h. 1. fiat, [ad inquisitionem fac]iundam ; neive post h. [l. roga-

3i tam . . (1381151) . . iubetoque] conquaeri in terra italia in oppe-deis foreis conciliab[oleis, ubei iure deicundo praesse solent, (68) autextra Italiam in ocppedeis foreis con]ciliaboleis, ubei ioure deicundopraesse solent. In quibus di[ebus eum quei petet prae]tor quei ex

32 h. 1. quaere[t, conquaerere iouserit . . (139 1151) . . cvT est i b us ut d en u n ti e t ur. cv Pr(aetor) ioudiciumque post-

quam] audierit, quod eius rei quaerundai censeant refere, et c[αυ -sam probaverjt, quibus is quei petet denuntiaverit, eos homines d(um)t(axat) IIL testimonium (68) deic]ere iubeto et quom ea 3 res age-

ei1) eins; debuit auperscribi ei ob. -- 2) indicata. — 3) ei.

64

Lex Acilia repetundarum.

tur quam in rem quisque testis er[it, in eam rem facito eis] omnesadsient testimo[niumque deicant, dum nei quem testimonium deicereiubeat, quei . . (1401 1

51) . . qubicwe in fide is unde petetur siet, 33maioresve in maior]um eius fide fuerint, 1 queive in fide eius siet,máioresv[e in maiorum eius fide fuerint, (65) queive eius, quoius exh. l. nomen delatum erit, c]ausam deicet dum taxat unum, queiveeius parentisve eius l[eibertus leiberta]ve siet. --

De inro[ganda multa. cv . . (144((51) , 34De testibus ta bulisque custodiendis. i'i.. Is quei petet,

sei quos ad testimonium deicendum evocari]t seeumve duxerit dum-taxat homines IIL earum re[rum causa, de quibus id ioudicium fiet. . (61) . . e]a, quai ita conquaesiverit et sei qua tabulas librosleiterasve pop[licas preivatasve produ]cere proferrequ[e volet . .(146 J 51) . . ]ive de ea re volet apud pr(aetorem), is praetor ei 35

moram ne faci[to, quominus . . (66) . . ]at. tiΡ r a e t or uteí Ι n t e r r o g e t. cv Pr(aetor) quei ex h. 1. q[uae-

ret . . (1 78 1 51) .

Ioudices utei iourent antequam considant. <ν Ρ(rα,e-tor) quei ex h. l. quaeret, quei in ea]m rem ioudices erunt, antequarn primum caussa d[icetur . . ( 71) . . apud se iourent fuicit]o.Iudices, quei in eam rem erunt, omnes pro rostreis in forum [vor-

sus iouranto . . (178 Γ( 51) . . facturumque se, utei quod recte fac- 37

tum esse vo]let, utei testlum, quei (in) eam rem erunt, verba audi-at, [ . . (74) . . neque se facturum quo] eam rem minus ioudicet,nisei seiquae causa erit, quae eie[i ex h. l. quo eam rem minus

ioudicet permittet . . (180 1 Ι 51) . . Quei ita ápud se iourarint eorum 38

nomina is praetor facito in contione r]eeitentur, proscripta propo-

sitaque palam apud for[um habeto, . . (76) . . neve nisei ita ioura-

rit de ea re considere sinito quemquam eorum quei ex e]is C ίου-

dices L lectei erunt. ηIoudex nei quis disputet. 2 η . . (178 11 51) . . <ν 39

. . . . ;ν Sei . . causam sibi esse deicet, quominus izd id]

(e)iudicium adesse possit, de ea re praetori, quei ex hac[e lege

quaeret cognoscere . . (85) ius esto. tiDe iudicio proferendo vel refere]ndo. cv Quam rem

pr(aetor) ex h. 1. egerit, sei eam rem proferet, quoi . . (1771151) . . 40

1) quaerat. cf. v. 11. — 2) Cf. Arist. pol. 2,8: τών νομο 'ετυίν ο πολλώnαρασxευάζουσ cν όπως ώ δ cχασταé μ χο cνολογα;νταc πρός äλλήλονς.

BRUNS, Fontes iuris. Ed. ΥΙΙ. 5

65

Lex Acilia repetundarum.66

sei refer]re poterit, facito quoius deicet nomen referre . . (91) . .

it utei is 1 ad sese veniat aut adferatur coram eo, quei postula-

41 ver[it . . (176 [ Ί 51) • . vo]let, quoius ex h. 1. nominis 2 delatio erit,

ei eins rei pe[titio esto . . (102) de]que ea re hace lege iudicium

42 litisque aestumatio essto, quasei sei eius . . (175 51) . .

[,5'ei jouclex, g] ιιei eam rem quaeret, ex h. 1. causam non nο -

ver[it . . (113) . . is prcιetor c]oram [iudici]b ιιs in eontione pro

43 rostris sententia ita pronontiato : ` fec[isse νideri' . . (173 ,{51)

Sei de ea re] iudicium fieri oportebit, ter[tio die facito iudicium

flcit . . (112) . . Sei ioudex, quei e αm r]em gnaeret, ex h. 1. causam

44 non noverit, rr(aetor) quei ex h. 1. q[uaeret . . (170 ( ( 51) . . ιν

Io ιι dices utei ioureut, in consilium antequant eant

ιν Pr(aetor), quei ex h. l. qucι eret, ioudices, quei ex h. l. in eam

rem erunt, in consilium an]te quam ibunt, facit ζo) iurent: sese

[. . (128) . . neque facturum q]no quis suae alterius sententiae

45 certior siet, gnod p{er dolum malaom /itt . . (17Π ( 1 51) . . laturum

esse. cvΙιι d ί ce[s] multam suprema^m) de[be α nt. 3 Ν . . (128)

. sei ioudex, quei eam rem qu] αeret causam non noverit, quei eo-

46 rum ioudex [. . (170 51) . . excu]satione primo quoque die defe-ratnr, isque quaestor [. . (126) . . <ιι

ludices in co]nsilium quomodo eant. ti Pr(aetor), queiex h. 1. iu[dicium exercebit . . . . ludex quei ad id delectus erit,

4ϊ sei rem, de qua . . (170 51) . . agitur, plus tertiae parti iudicum,quei aderunt, quom ea res αget]tcr, {non lique]re deixerit, praetorζquei) ex h. 1. quaeret ita pronon[tiato et ad rem denuo agendamα lίum diem dato . . (120) . . eoque die eorum iudicu]m quei quom-

44 que aderunt iudicare [iubeto. . . (170 Ι Ι

52) . . Ad quer praetoremita relatum erit iudicum plus tertiam partem negare iu]dicare, isHS n(ummum) ccI», quotiens quomque amplius bis in iino iu[dicioiud icccre negarint, . . (119) . . singulis quei iudicare negarint mul-tυιη dicito. Tu]m quam ob rem et quantnm pegn[niae dixerit,

49 publ-ice proscribito] 4 .. (170j 45) ..De] r e Ι s quomodo iudicetur. Ubi duae partes iudicum,

quei ader[unt, cccusam sibi liquere deixerint . . (111) . . pr(aetor),quei de ect re quaeret, utei eis iudice]s, quei iudicare negarint, se-

1) uteius. — 2) hominis. — 3) delea vel dei aes, scr. debeant. —4) [Rudorf'fianum inuentum in prima actione ampliationem a maiore parteiudicum decerni posse, in secunda nonnisi a partibus duabus, nee ratione

r

Lex Acilia repetundarum. 67

movant[ur facito . . (170 1 42) . .1 rem agito. Tum praetor quom 50soueis viatoribus apparitoribusque nei de i[udicio iudex discedat cu-rato . . (108) . . sitellamque latam digitos . . altam digitos] XX,quo ioudices sorticolas conieciant [apponi facito . . (170 ί 37) . . 51quoius]que iudicis is praetor sorticolam unam buxeam longam digi-tos ΙΙΙΙ, la[tam digitos . . ab utraque parte ceratam . . (107) . .in qua sorticola ex a ltera pαrti l-ittera Α scripta siet, ex alte]raparti C, in mann palam dato a[ltercirnque utrarn velit litterαm eumiudicem inducere iubeto . . (170 32) . _ Iudex ita inducito] eamque 52sortem ex hace lege apertam bracioque aperto lit(t)eram digiteisopertam pala[m ad eam sitellam cleferto eamque sortem in populum. . (106) . . i]temque in eos ceteros singilatim in[dices versus osten-dito, itaque in eam sitellam coniecito . . (170 26) . . cι 53

Sententiae quornocio pr ο nontientur. Γν Quei iudex pro-nont,iαtionis fccci]undai causa ad sitellam sorti veniet, is in eamsitellam manum demitito, et e αιη `' devexam popul[o ostendito . . (50)

. . i]udicium [. . (50) . . quamque in eum r]eum sententia[m ea sorshab]uerit, is ei [. . (172, Ι 23) . . pcι lam pronontiato, ubeí Α littera 54

scripta erit ` αpsolvo', ubei C littera scripta erit `con]de τnno', ubeinihil scriptum erit se ίne suffrαgio'. Ex qua sorti pronontiarit, eamsortem proxsumo iud[ici . . (29) . . in man]um transdito.

De n[umerandis sententiis. - . . (255Jj21) . . c`υ 55

e r e o a p s o l v e n d o. ti Nisei eae sententiae ibei pluruma eerunt condemno', pr(aetor), quei ex h. l. quaeret, eu yn reum pronon-

tiato non fecisse videri. De quo reo pr(aetor) itα pronontiaverit,

quod postea non fecerit aut qu]od rraevarieationis causa factum ησηerit, is ex hace lege eius rei apsolutus esto. c^^

D e r e o c o n d e m n a n[ d o. ι Sei ea.e sententia]e ibei plurumae

erunt ` condemno', pr(aetor), qu[ei ex h. l. quaeret, eum reum pronon-

ticcto fecisse videri . . (252 Ι 13) . . cv 56

D e eaclem r e n e bis a g a t ur. c Quei ex h. l. eondemnatusj

aut apsolutus erit, quom eo (li.> 1., nisel quod post ea fecerit, aut ni-

sei quod praevaricationis caussa factum erit, au[t nisei de litibus]

aestumandis aut nisei de sanctione hoinsce legis, actio nei es[to .

(250W11)De praedib υ s dandis bonisve possidendis. Iudex,

de fenditur nec paucis quae supersunt. Mi1ii re denuo eonsiderata lacus

ν. 47-49 sic fere videtur posse restitui ut supra dedi. TH. Μ.] —

] ) sincilatim. — 2) iteam vel tam aes.5*

57

Lex Acilia repetundarum.68

quei eam rem quaesierit, earum rer]um, quei ex h. 1. condemnatus

erit, q(uaestori) praedes facito det de consili maioris partís senten-

tia, quantei eis censuer[int; sei ita p]raedes datei non erunt, bona

eius facito puplice possideantur icong[υaerantur veneαnt. Quantae

pequniae ea bona venierint, tantam pequniam iudex, quei eam rem

58 quaesierit, ab emptore exigito . . (2481! 9) . . quaestorique eam pe-

quniam et quanta fuerit] scriptum transdito ; quaestor accipito et ín

taboleis poplíceis scriptum habeto. ι

D e l e i t í b u s a e s t u m a n d e i s. cv [ Quei ex] hace lege condem-

natus erit, ab eo quod quisque petet, quoius ex hace lege peti[tioerit, id praetor, quei eam rein quaesierit, eos iudices, quei eam

59 rem iudicaverint, aestum αre iubeto . . (244 J 8) . . quod ante h. Ι.

rogatam consilio probabitur captum coactum ab]latum avorsum con-

ciliatumve esse, eαζs) res omnis simpli, ceteras res omnis, quod 1

post hance legem rogatam co[nsilio probabit]ur captum coactum ab-

latum avorsum coneiliaturnve esse, dupli ; idque ad qua[estorem,

quantum siet quoiusque nomine ea lis aestumata siet, facito de fe-ratur. ti

De ρ equnia ex aerario solvenda. cv Quei iudici, quei60 eam rem quaesierit, consilioque eius maiorei parti . . (2421 8) . .

satisfecerit, nomine su]o parentisve snei, quoive ipse parensve suosheres siet, leitem aestumatam esse; queive eiei iudicei consilioqueeius maiorei pa[rti eorum sa]tis fecerit, regis pópuleive ceivisvesuei nomine litem aestumatum esse sibei: q[uαnta ea pequniα erit,

61 is iudex facito . . (240 Ι Γ 8) . . sei de ea re praedes dati erunt seive

quantαe pequniae eae lites aestumatae erunt, tanta pequnia ex] hace

lege in aerario posita erit ob eam rem quod eo nomine lis aestu-mata erit, in triduo proxsumo, quo ita satis [f'actum erit,] ex hacelege solvatur; neive quis iudex neive quaestor facito sciens dolo

62 m[alo, quo minus ita satis fiat, itaque solvatur . . (238 Ι Ι 8) . . ti

De tributo i n d i c e n d o. cv Quanti iudex quei eam rem quae-sierit, leites aestumaverit, sei is iud]ex ex hace lege pequniam om-nem ad quaestorem redigere ηση potuerit, tum in diebus Χ progsu-meis, quibus [quae potue]rit redacta erit, iudex quei eam rem quae-sierit, queive iudex hace lege fac[tus erit, tributum indicito .

63 (236 Ι 8) . . diemque edito, qua is quoius parentisve quoius eiusve

quoi ipse parensve suos heres siet, ita lites] aestumatae erunt, (αut)

1) quos aes.

Lex Acilia repetundarum. 69

quoius regis populeive nomine lis aestumata erit, legati adessint,d(e)um nei longius C dies edat. cv

[D e t r i b] u to s e r v a n d o. ι· Ubei ea dies venerit, quo dieiusei erunt adesse, iudex, quei e[am rem quaesierit, quanta pequniade eius, quei ex h. 1. condemnatus est, bonis redacta erit, tantampequniam in eas lites, quae aestumatae erant, pro portioni tribuito. . (235118) . . Queique ei iudici consilioque eius maiori parti eam 64

litem aestuηnatam esse sibei satis] fecerit, ei primo quoque die quaesto-rem solvere iubeto, quaestorque eam pequniam eis sed fr(a)ude suasolvito. rv

R e l i q u 0m] i n a e r a r ί o s i e t. rv Quod eorum nomine, queinon aderit, tributus factus [erit, quaestor in aerario servcito . .(227118) . • N 65

D e t r i b u to p r 08 c r i b e n do. ιν Quei] praetor ex hace legetribuendei causa prodeixerit, is, utei quod recte factum esse voletfacito, quomodo prode[ixerit ea omniα m]aiore parte diei ad eamdiem, donec solutum erit, apud forum palam, ubei de plano r[ectelegi possitur, proscripta propositaque habeat . . (200) . . praetor,quei eum tributum] 11 fecerit, die[s . . prox]umos, ex ea die, qua tri- 66

butus factus erit, apud forum palam, ubei de plano recte legi pos-situr, proscri[bito. ιν

Pequnia] post quinquenium populei fiet. ιν Quae pe-qunia ex hace lege in aerarium posita erit, quod in anneis qu[inqueproxumeis ex ea die, qua tributus factus erit, eius pequniae quaestorex h. l. non solverit, populei esto. ι'.

De pecunia a praedibus exigenda. cv Quaestor quoiaerarium provincia obvenerit, quoi quaestori ex h. l. praedes dateierunt, queive quaestor deinceps] (201) 11 eandem provin[ci]am habebit, 67

eis faciunto, utei quod recte factum esse volet, quod eius is reus

ηση solverit, ab eis pr[cieclibus primo quo]que die pequnia

exigatur. r^Pequnia in fiscis opsignetur. cv Quae quo ιnque pequnia

ex hace lege ad q[uaeslorem redacta erit, is quaestor ea equnia

facito in fascis siet, fiscique signo sub opsignentur, . . (201) . . singu-

lisque fiscis inscribcitur] 11 quis praetor litis aestumaverit et unde 6s

ea pequnia redacta siet quantumque in eo fisco siet. Quaestor, quei

quom[que erit, utei quod] recte factum esse volet, facito in diebusV proxumeis, quibus quomque eiei aerarium provincia obvenerit,

70 Lex Acilia repetundarum.

[fisci resignentur, et sei ea pequnia, quám in eo /lsco esse inscriptum

erit, ibei inventa erit, denuo opsignentτιr . . (201) . . ti

69 Q τι a e s t o r τι t e i s o l v a t. ν Quoi] Ι Ι

p equniam ex hace lege,

quod sine malo pequlatu(m) fiat, pr(aetor), quei ex hace lege quae-

ret, darei solvi iuserit, id quaestor [quei aerarium pro]v ίnciam opti-

nebit, sed fraude sua extra ordinem dato solvitoque. <νQuaestor moram nei facito. 'υ Q[uaestor . . (200) . . cv

7ρ Iudicium nei quis inpediat. ti Quod] ΙΙ ex hace lege iu-

diciιιm Ι fieri oportebit, quom ex hace lege fieri oportebit, nei quis

magistratus prove magistratu prove [quo inperi,o potestateve erit

facito, quojmiiuis setiiisve fiat iudiceturve; neive quis eum, quei ex

hace lege iudicium exercebit, neive eum, que[i ex h. l. iudica bit,

neive eum, i/uei ex h. l. petet neive eum, unde petetur, . . (200) . .

71 ab eo iudicio aνocato neive] j avocarier inbeto, neive abducito neiveabducier iubeto, neive facito quo qnis eorurn minus ad Id iudicium

adesse poss[it, quove quoi eo;m minus in eo iuclici]o verba audeire

in consilium eire iudica.re liceat; neive iudicium dimitere iubeto,nisei quom senatu[s ioure vocabitur . . (200) . . ctut nisei quom cen-

turiae aut] [ tribus intro vocabuntur, extra quam sei quid in satu-ram feretur. c

72(79) ζΣudex2 deinceps faciat Iudex`' deinceps faciatprincipe cessante, item pr[incipe cessante, itemg u α e s to r.

3)l ι Sei is praetor q u a e s t o r. 3 ιΖι Sei is praetor

quei ex hace lege quaeret, sei[ve is quei ex hace lege quaeret seive isquaestor quoi aerarium vel ur- quccestor, quoi aerarium] vel ur-

bana provinc]ia obvenerit, (eo ma- baria provincia obvenerit, eo ma-gistratu) ioudiciove inperiove abie- gistratu . iudicióve inperiove abie-rίt abdicaverit mortuosve erit rit abdicaveritv[e mortuosve eritante quam ea omnia ioudica[ta ante quam ea omnia ioudicatasoluta factave erunt, quae eum soluta factave erunt, quae eumpraetorem eumve quaestorem ex praetorem eumve quaestorem e χτh. l. iudicari iubere solvere fαcere h. l. iudicari iubere solvere facereoportet: queiquomque deinceps oportet : queiquomque deinceps

1) —ndium aes. — 2) Qui sequuntur versus 72-78 ad verbum redirevidentur v. 79-85, unde Mommsenus acute coniecit, dittographiam a scalptoread emendanda quaedam, quae adnaiserat, vitia hic esse factam, quocum consen-tit Rudorffiacs (p. 419-20. 514-26) dissentierte Zumptio (p. 418 η. 98).Ut si'rnilitudo fragmentorum commodius perspici examinaríque posset, síngu-lis versibus versus dittographos typisminoribus subieci. [ νΙΙ Dittographosopp ο -sui.] — 3) $aec rubrica v. 72 omisa est, sed ex spatió intermisso liquet, novum

Lex Acilia repetundarum. 71

praetor ex h. 1. quaeret, queivequaestor aerarium vel urbanam

. . (200) provinciam habebit,is, utei quod recte factum] essevolet, facito, utei ea omnia quodex hace lege factum ηση erit fa-ciant, fiantque quae ex hace legefieri opοrtere(t), sei [apudeum ea res acta esset; deque eare eiei] praetori quaestorique om-nium rerum, quod ex hace legefactum non erit, siremps lex esto,

qua[sei sei apud eum ea resacta esset . . (200) . . :ν

De rebus ex lege Cal-purnia luniave iudicatis. tiQuibusquom ioudicium] ΙΙ fuit fue-ritve ex lege, quam L. CalpurniusL. f. tr(ibunus) pl(ebei) rogavit,exve lege, quam M. Ιυηίυs D.f. tr. pl. rogavit, quei eorum eo[ioudicio apsolutus vel con-demnatus est eritve, quo] magisde ea re eius nornen hace legede f'eratur quove ιnαgis 1 de ea re

quom [eo ex h. 1. agatur, eiush. l. nihilum rogato. Queique con-tra h. l. fecise dicentur, . . (200). . nisei lex rogata erit antequam ea res facta] erit, quomeis hace lege actio nei esto. <v

De praevaricatione. c

Prαetor, quei ex hace lege

quaeret, qua de re ei prae[tori

praetor ex h. 1. quaeret, queivequaestor aerarium vel urbanam. . (201) . .] provinciam habebit 73 (80)is utei qu[od recte factum essevo]let, facito, utei ea omnia, {quodex hace lege factum non erit fa-ciant, fiantque quae ex hace legefieri oporteret . . (92) . . sei] apudeum ea res acta esset; deque ea

re eiei praetor(i) quaestor(ique)omnium rerum, quod ex [hace legefactum non erit, siremps lex esto,quαsei sei apud eum ea resacta esset . . (200) . .

De rebus ex lege Cal-purnia luniave iudicatis. cvQuibusquom fj ioud]icium fuit fue- 74(81)ritve ex leg[e quam L. CalpurniusL. f.] tribunus plebei rogav[it,exve lege, quam M. Iunius D.f: tr. ρ1. rogavit, quei eorum eoioudicio . . (97').. apsolutus vel con-

dem]natus est eritve, quo magisde ea re eius nomen hace legedeferatur quove magis de e{a requom eo ex h. 1. agatur, eiush. l. nihilum rogato. Queique con-tra h. 1. fecise dicentur, . . (200)

. . nisei lex rogata eri]t, ante 75 (82)quam ea res [factα erit, quomeis hace lege a]ctio nei [esto. c'

De praevaricatione. ^ν

Prαetor, quei ex hace legequaeret, qua quis de re ei praetori

hic incipere caput. [Egregie Rudorffius deincipis vocabulum agnovit; cf. Fest.:Deincipem antiqui dicebant proxime quemque captum, ut príncipem primnm

captum. Sed quod posuit principe defuncto, defunctum sive mortuum inter-

pretamur sive cum Brunsio eum qui fungi desiit, vix apte inseritur. L. Μ.]

1) deiuraturum quove magistratus; cf. 1. gen. v. 81.

72 Lex Acilia reρetundarum.

eisque iudicibus, quei ex h. Ι.

ad (50) eam rem io]udícandamadfuerint, quei vivent, eorummaiorei parti((s)) satis factum

erit, nomen quod ex [h. 1. quis

detolerit praevaricationis cαusa

eum detubisse . . (201)

76 (83)

De ceivitate danda. ιSei quis eorum, quei ceivisRornanus non erit, ex hace lege

alterei norneii . . (78) . . [ad prae-

tor]eιη quoius ex hace lege quae-stio erit, detolerit, et is eo ((eo))iudicio hace lege condernnatiiserit, tu[m eis quei eius nomen

detolerit, quoius eorum operamaxime unius ewrn condemnatum

7ϊ (84) esse constiterit . . (201) seivolet ipse filieique, quei eiei gnateierunt, quom] ceivis Romanus exhace lege fiet, nepotesquetum eiei filio gnateis ceiveis Ro-ιηαηeί iustei sunto [et in quamtribum, quoius is nomen ex h. Ι.

detolerit, sufragiu ι tulerit,in eam tribum (82) su f'ragiu]mferunto inque ea(m) tribnmcensento, militiaeque eis voca-tio 1 esto, aera stipendiaqueo[mnia eis merita sunto. Neiqui magistratus prove -magistratu

ι8(85) . . (201) . . eius h. 1.] nihilumrogato. c\.

De p rovocation[e voca-tion]eque 2 danda. εν Seiquis eorum, quei [nona·inis La-tini sunt . . (83) . . quei eorum

eisque iudici bus, qnei ex h. Ι.

ad (102) ea]m rem ioudicandamadfuerit, quei vivent , eorummaiori parti satis fecerite[urn quei ex h. l. nomen

detolerit, praevarieationis causa

id detulisse . . (200) . .De ceivitate danda.] cv

Sei q[uis eorum, quei ceivisRomanus non erit, ex hace legealterei nomen . . (136) . . ad prae-torem, quoius e]x hace lege quae-stio erit, detuler[it, et i]s eoioudicio hace lege condemnatuserit, tum eis qu[ei eius nomen

detolerit, quoius eorum opera

maxime unius eum condemnatumesse constiterit . . (2021156). seivolet ipse fι lieique, quei eiei gnateierunt, quom . . ceivis Romanus exhace lege fiet, nepotesquet]um [eiei filio gnateis ceiveis Ro-ηaanei iustei sunto et in quamtribum, quoius is nomen ex h. Ι.

detolerit, su fragium tulerit,in eam tribum su fragiumferunto inque eam tribumcensento militiaeque (140) ei]s vo-

catio 1 esto aera stipendia[queeis] omnia merita sunt(ο). Neiqui magistratus pr[ove magistratu. . (204 156) . . eius h. l. nihilumrogato. ·i.

De provocatione voca-tioneque danda. ct, Sei]quis eorum quei nominis La-tini sunt quei eorum

τΙ '

^ λς

1) i. e. vacatio, ut in l. Iul. mun. 93. — 2) sic Mo., immunitatequeproposuit I-lud.

Lex Acilía repetundarum. 73

it.

ΙΪ

in sua quisque civitate dicta]torpraetor aedilisve ηση fuerint,ad praetorem, quoius eg hace

lege qiiaestio erit, [ex h. 1. altereinomen detolerit, et is eo iudicioh. 1. condemnatus erit, tum queieius nomen detolerit, quoius eo-rum opera maxime unius eum con-demnatum esse constiterit, sei cei-vis Romanus ex h. 1. /ierei nolet,(201) ei postea ad p. R. prouo-care liceto tanzquam sei ceivisΙΙ omanus esset. Item iysei filieis-que ne])otibusque ex fclio] eiusmílitiae munerisque poplici in su{aquoiusque ceiv]itate 1 cw [vocα tioήrιzmunitasque esto.

in sua quisque civitate dictatorpraetor aedilisve non fuerint,ad praetorem, quoius ex h. 1.quaestio erit, ex h. 1. altereinomen detolerit et is eo iudicioh. 1. condem]natus erit, tum queieiu[s nomen] detolerit, quoius eo-rum opera ma[xirne unius eum con-d emnatum esse constiterit, sei cei-vis Romanus ex h. 1. fierei nolet,(215) ei postea ad ρ. R. provo-care liceto tamquam sei ceivisRomanus esset. Item ipsei fllieis-que nepotibusque ex filio eius 79 (86)

9nilitiae munerisque poplici in suaquoiusque ceivitate vocatio im-munitctsque esto.] ti

1( 1 6) . . i pe.tetnr, de ea re eius [optio est]o, iitrum velit vel 86in sua ceivitat[e . . (215j 156) . . 1za]bere liceto. cv[Sei quis cei]vis Romanus eg hace lege alte[rei nomen detolerit . . (216)] + 87

j(156). . cv Quoi ex h[ace lege provo]cαtio erit esseve oportebit . . (227)] j 88,(190) . . [praetor quei inter pe]regrinos ious [deicet . . . . (233)] S9

( (191) . . . . . . . . . atei q . . . . . . . (235) ] ) 90

11. Lex agraria α. 643 -- 111 a. Chr.rk 1,175 n. 200 (1 2 n. 585) un de fere supplementa sumpsi. Ri. tab.26-28

Ad subvertendas C. Gracchi leges agrarias post necem eius tres ιle a,gro publico

latas esse leges Appiccnus (bell. civ. 1,27) tradit: prima ( α. 633 = 121) pos-

sessoribus Gracchanis agros adsigrzatos vendere permissum esse; secunda, Sp.

Thorii, ( α. 635 = 119) privatorum ρossessiones esse con fιrmαtas vectigali imposi-

to; tertia (a. 643 111) vectigal abrogatum esse. Legis Thoriae fragmenta nostraesse iarn Sigonius (1576) putabat et sub eodcrn nornine eticirn a Rudorffi οα. 1839 (ZGR. 10,1, quocum cf. Hu., Krit. Jahrb. 10,579) edita sunt. Iarnvero ad tertiam potius legem referendα ea esse Mo. osten ιlit, cum v. 19. 20

vectigal tolli potius quam imponi vi ιleαtur. Nomen auctoris nec ab Appiano

refertur nec aliuητ de erui potest; a. 64.3 latam esse legem e ν. 95 Rud. effe-

cit. Idem tres legis partes, de Italia (1-44), Africa (45-95), Corintho(96-105), distingui posse ostendit. Legis capita nec inscriptionibus necnotis designata sunt, sed parvis tantum spat,iis intermissis distincta, quare

1) Post hanc vocem faber medium sermonem abrupit, parvoque spatiorelicto ante scr·ipta repetivit, rubricam quam supra omiserat supplens. cf. ρ_

70 n. 2.

Lex agraria.74

cum certus eorum numerus constitui non pοssit, in hac ut in repetundairum

lege numeros nolui adponere, sed nostro more ea seiungenda curavi, ubi

sprι tia intermissa aut conspiciuntur aut conici possunt.

(92) . . [tr(ibuni) pl(ebei) plebem ioure rogarunt

plebesgue ioure scivit Tribus . . princi]pium fuit,pro tribu Q. Fabius Q. f. primus scivit.1

Quei ager poplicus populi Romanei in terram Italiam Ρ.Muucio L. Calpur[nio cos.' fuit, extra eum agrum, quei ager ex legeplebeive sc(ito), quod C. Sempronius Ti. f. tr(iburnis) pl(ebei) roga-

2 vit, exceptum cccvitumve est nei divideretur . . (150 82) . . quemquisque de eo agro loco ex lege plebeive sc(ito) vetus possesor sibeilagrum locum sumpsit reliqiiitve, quod non modus rnaior siet, quamquantum unuin hominem ex lege plebeive sc(ito) sibei sumer[e relin-

quereve licuit;quei ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio

L. Calpurnio cos. fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege plebeivesc(i.to), quod C. Sempronius Ti. f. tr. pl. rogavit, exceptum cavitum-

3 ve est nei divideretur . . (150 μ 100) . . qúem agrum locum] quoiei-que de eo agro loco ex lege plebeive sc(ito) IIIvir sortito ceivi Ro-mano dedit adsignavit, quod ηση in eo agro loco est, quod ultr[a

4 . . (,215 j 102) . .quei ager publicus populi Romanei in terra Italia P. Muucio

L. Calpurnio cos. fuit, extrc& eum agrum, quei ager ex lege plebei-ve scito, quod C. Sempronius Ti. f. tr. pl. rogavit, exceptum cavitum-ve est nei clivideretur, de εσ agro loco quei ager locus ei, quei agrumprivatum in publicum commutavit, :pro eo agro loco α Illviro datuscornrnutatus re]dditus est; cv

quei ager publiciis populi Romanei in terra Ιtαliα P. Muucio 3L. Calpurnio cos. fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege [ple-bei.ve sc(ito), quod C. Sempronius Ti. f. tr. pl. rogavit, exceptum

3 cavitumve est nei divideretur . . (214 Ι 102) . . quod eiυs qu2sq]ue

agri locei publicei in terra Italia, quod eius extra urbem Roma(m)est, quod. eius in urbe(m) oppido vico est, quod eίus ΙΙΙνίr dedit

6 adsignavjt, quod . . (211 Jf 102) . . [tum cum haec lex rogabiturhabebit possidebitve;

quei ager publicus populi Romcmnei in terra Italia P. Muucio

1

1) De hac praescríptione v. p. [59 n. 1]. Znitium legis ipsius exordioadiunctum est nullo spatio interiecto. --- 2) α. u. c. 621= 133). — 3) Mnueio.

Lex agraria. 75

L. Calpurnio cos. fuit, extra eum agrum, quei ager ex] lege ple-bive scito, quod C. Sempronius Ti. f. tr. pl. rog(avit), exceptum ca-vitιιmve est nei divideretur, quod quoieique de eo agro loco agrilocei aedific[iei . . (140) . . q]uibu[s . . (68J 102) i]n terra Italia 7IIIvir dedit adsignavit reliquit inve formas tabulasve retulit refe-rive iusit : cv

ager locus aedificium omnis quei supra scriptu[s est . . (134) . .extra eum agrum locum de quo supra except]um cavitu[mve est, pri-vatus esto . . (66 J 102) . . eiusque locei agri aedificii emptio ven- 8cliti]o ita, utei ceterorum locorum agrorum aedificiorum privatorumest, esto; censorque queicomque erit fa[c]ito, utei is ager locus aedi-ficium, quei e[x hace lege privatus factus est, ita, utei ceteri agriloca aecli/icia privati, in censum referatur . . (127) . . deque eoagro loco aed]ificio eum, quoium [is ager locus aedificium erit, eademprofiterei iubeto, quae de cetereis ágreis (651 102) loceis aedificieis 9

quoium eorunt quisque est pro fiterei iusserit . . . .1 est; neive quisfacito, quo, quoius eum agrum locum aedificium possesionem ex legeplebeive scit[o ess]e oportet oportebitve, eum agrum 1[ocum aedifi--cium possesionem minus oetatur fruatur habeat possideatque . .(124) . . n]eive quis de ea re ad sen[at'urn ref'erto . . (63 Jj 102) . . 18neive pro magistratu inpe]riove senteηtia(m) deicito neive ferto, quoquis eorum, quoium eum agrum locum aedificium posse[sio]nem exlege plebeive scito esse oport[et oportebitve . . (121) . . eum agrumlocum aedificium possesionem minus oetatur fruatur Ii αbeat possid]eat-

que quove possesio invito, mor[tuove eo heredibus eius inviteis ciuferatur.Quei ager publicus populi Romanei in terram Italiam Ρ.

1Vluucio L. Calpurnio cos. fuit . . (60 ι 102) . . quod eius Illvirei 11

a(greis d(andeis) a(dsignancleis) viasiei]s vicaneis, quei in terra

Italia sunt, dederunt adsignaverunt r eliquerunt : neiquis facito quominus ei oetantur fruantur habeant po[ssideantque, quod eius pοs-

sesοr . . (120) . . agrum locum aedifici] υm ηση abalienaverit, extra

eum (eum) a[grurn . . (5811 102) . . extra]que eum agrum, quem 12

χ h. 1. venire dari r eddive oportebit. tiQuei ager locus aedificium ei, quem in [vi]asieis vicanisve ex

s(enatus) c(onsulto) esse oportet oportebitve, [ita datus adsignatus

relictusve est eritve . . (118) . . quo magis is ag]er locus aedificium

prίvatus siet, quove mag[is censor, queiquomque erit, eum agrum

locum in censum referat . . (53][ 102) . . quove magis is ager l οcus 13

aliter, atque ujtei est, siet, eg h. 1. n(ihilum) r(ogato). ti

76Lex agraria.

Quei ager locus publicus populi Romanei in terra Italia Ρ.

Muucio L. Calpurnio cos. fuit, extra eum agrum, quei ager ex lege

plebive [scito, quod C. Sernpronius Ti. f. trib. pl. rogavit, exceptum

cavitumve est nei divideretur . . (110) . . e]xtraque eum agrum,

quem vetiis possesor ex lege plebeive [scito sibei sumpsit reliquitve,

quod nοn modus maior siet, quam quantum unum hominem sibei sumere

14 relinquereve licuit, sei quis tum cum hctec lex rogabitur (45 Ι 102)

agri colendi cau]sa in eum agrum agri iugra ηση amplius XXX

possidebit habebitve: [i]s ager privatus esto. cv

Qiiei in agrurn compascuom pequdes maiores non plus Χ ρα-

scet, quae[que ex eis minus annum gnatae erunt postea quam gnataeerunt . . (106) . . queique ibei pequdes minores non plus . . .]

pascet, quaeque ex eis minus annnm gnatae erunt post ea qua[m

15 gnatae erunt: is pro iis pequdibus . . (44 102) . . populo autpublicano vectigal scripturamve nei debeto, neive de ea re sati]s

dato neive solvito. ι"..Ager publicus populi Romanei, quei in Italia P. Mucio L. Cal-

ρυrηίο cos. fuit, eius agri IIlvir a(greis) d(andeis) a(dsignandeis) exlege plebeive scito sortito qiioi ceivi Roma[no agrum dedit adsig-navit . . (104) . . quod eius agri neque is abalie]navit abalίenave-ritve, neque heres eius abalienavit abalienav[eritve quoive cib eohereditate testamento deditioneve obvenit queive ab eorum quo emit,

16 (41 1 102) quei eorum de ea re ante eidus Martias primas in iousaclierit ad eum, quem ex h. l. de eo agro ius deicere oportebit, isde ea re ita ius deicito d]ecernitoque i, utei possesionem secundum2eum heredemve eius det, g ιιοί sorti is ager datus adsignatusvefuerit, quod eius agri ηση abalienatum erit ita utei s(upra) s(crip-tum) est. cv

[Ager publicus populi Romanei quei in Italia P. Mucio L.Calpurnio cns. fuit, (100) quod eius agri Illvir α. d. α. veteri

possesori prove ve]tere possesionem dedit adsignavit reddidit, quod-que eius agri ΙΙΙ [vir α. d. α. in urbe oppido vico dedit adsignavit

17 reddidit, (39 ΙΙ 102) quod eius agri neque is abalienavit abalienave-

ritve neque heres eius, quoive ab eo heredidate testamento deditio-neve obveni]t, queive ab eorum quo 3 emit: quei eorum de ea reante eidus Martias primas in bus adierit ad eum, quem ex h. 1. deeo agro ius deicere oportebjt, is de ea re ita ius deicito d[ecernitoqueutei possesionem secundum eum hered emve eius det . . (100) . .]

1) ecrrnitoque. — 2) secundo. — 3) quei.

ι:.

Lex agraria. 77

ζquoi is. ager vetere prove vetere possesore datus adsignatusveredditusve fuerit), queive a[grurn in urbe oppido vico αcceρerit

. . (36 1(103) . . 18Sei quis eorum, quorum age]r s(upra) s(criptus) est, ex pos-

sesione vi eiectus est, quod eius is quei eiectus est possederit, quodneque vi neque clam neque precario possederit ab eo, quei eum eaροssesione(m) vi eiec[erit: quem ex h. l. de ea re ious deicereoρortebi.t, sei is quei ita eiectus est, ad eum de ea re in ious ad-ierit ante eidus (100) Mar]tias, quae post h. 1. rog. primae erunt,facito, utei is, quei ita vi eiectus e[st, in eam possesionem unde vieiectus est, restituatur. (34 j 102) 19

Quei ager locus aedificium publicus ρορυli Romani in terraItalia Ρ. Muucio L. Calpurnio cos. fuit, quod eius ex lege plebeivesci]to exve h. 1. privatum factiirn est eritve, pro eo agro loco aedi-ficίo proque scriptura pecoris, quod in eo agro pascitur, post quamvectigalia eonstiterint, quae post h. 1. [rogatam primum cοnstiterin t:nei quis mag(istratus) ρrove mag(istratu) . . (99) . . facito, quoqυ is populo aut ρ]ublicano pequnia(m) scripturam vectigalve 1 detdareve debeat, neive quis [ facito . . (33 102) . .1 quove quid ob 20eam rem populo aut publicano detur exsigaturve, neive quis quidpostea quam [vec]tigalia consistent, quae post h. I. rog. prímimconstiterint, ob eos ag[ros locos aedificiα poρulo aut publicano daredebeat, (85) neive scripturam pecoris, quod in eis ag]reis pascetur,populo aut publicano dare debeat.

Ager locus publicus popul[i Romanei., quei in terra ItaliaP. 1Vluucio, L. Calpurnio cos. fuit, . . (32 j 102) . . extra eum agrura, 21

quem agrum L. Caecilius Cn. Domitius censores] a(nte) d(iem)

Χ[Ι] 2 k(alendas) Octobris oina gυοηι3 agro, quei trans Curione est,

locavermit, quei in eo agro loe[o civis] Romanus sociumve nominisveLatini, qiiibus ex formula togatorum [milites in terra Italia inpe-

rare solent, . . (82) . . agrum lo]cum publicum populi Romanei desua possesione vetus pnssesor prove vetere possesor[e dedit, quo in

agro loco oppidum col οniave ex lege plebeive scito constitueretur

deduceretur conlocaretur, . . (33 11 102) . . quo in agro loco Illvir 22

i]d oppidum coloniamve ex lege plebeive sc(ito) constituit deduxitve

conlocavitve: quem agrum [locum]ve pro eo agro locove 4 de eo agro

loco, quei publicus populi Roman[ei in terram Italiam P. Muucio

L. Calpurnio cos. fuit . . (82) . . extra eum z]grum locum quei

1) vecpigalve. — 2) ΧΕ. — 3) i e. una cum. — 4) locumve.

Lex agraria.78

ager locus ex lege plebeive sc(ito), quod C. Semproni(us) Τί. f. tr.

23 pl. rog(avit) exscep[turia cauitumve est nei di,videretur, . . (34 ΙΙ 102) . .

Illvir cleclit reddidit adsignavit, eius quoi is ager datus redditus

adsignatus erit] quoive ab eo heredive eius is ager locus testamento

hereditati deditionive obvenit obveneritv[e, queive ab eo emit e]me-

ritve 1, queive ab emptore eins emit emeritve, is ager privatus

esto. tiQue[i ager publicus populi Romani fuit, quern Illvir de eo

agro loco pro eo agro loco, (76) qu]o eoloniam deduxsit ita uteis(upra) s(criptum) est, agrum locnm aedíficium dedit reddidit adsi-

gnavit, quei [pr(aetor) consolve de eo agro ex h. l. ious deicet,

24 (33 102) quo de eo agro ante eidus Martias primas in ious adi-

tum erit, is de ea re ita 'ious deicito decernitoyue, utei possesionem

secundum eum h]eredemve eius det, quoi IIIvir eum agrum locum

pro eo agro loco, quο eoloniam deduxit, dedit [reddicli]t adsignavitve;facitoque is pr(aetor) consolve, quo de ea re in ious aditiirn 2 erit,

[utei . . (73) . .Ager locus quei sup]ra scriptus est, quod eius agrei locei post

(h.) 1. rog. publicum populei Romanei erit, extra eum ag[rumlocum, quei publico usui destinatus est vel publice locatus est, in eo

25 agro quei volet pascito . . (3411 102) . .] neive is ager compascuosesto, neive quis in eo agro agrnm oqupatum habeto neive defendito,quo mί[nus quei v]elit compascere liceat. Sei quis faxsit, quotiensfaxit, in agri iugra singula L [IIS n(ummos . . (67) . . dar]e de-beto ei, queiquomque id publicum fruendnm redemptum comductumvehabebit. ι

26 Boves, equ[os, mulos, asinos . .quei post h. l. rog. publicus populinumerum pecudum, que]i numerusliceto, neive quid quoi ob eam remde]beto. "

Quod quisque pecudes in calleis viasve publicas itineris causaindu[xerit ibeique paverit . . (66) . , pro eo pecore, quod eius incalli]bus vieisve 3 publiceis pastum inpulsum itineris causa erit,

2ϊ neiquid populo [n]eive publicano d[are debeto . . (3811 103) . .Quei ager publicus populi Rom. in terra Italia P. Muucio

L. Calpurnio cos. fuit, de eo agro loco quem agrum locum populus

1) spatium inter obveneritu et meritue non capit plus vii litteras. —2) aditun. — 3) VIELIQE.

(36 102) . . in eo agro loco,Romanei erit, pascere ad eumpecudum in h. 1. scriptus est,vectigal neive sc[ripturam dare

1ί+

Lex agraria. 79

ex publico in privatum c]ommutavit, quo pro agro loco ex privat&in publicum tantum modum agri locei commutav[it: is ager locusdo]mneis privatus ita, utei quoi optuma lege privatus est, esto. υ

Quei ager ex priva[to in publicum commutatus est, (66) quopro agro tantus modus agri publici ex pjub]ico imprivatum com-mutatus est: de eo agro siremps lex esto, quansei is ager P. MucioL. C[alpurnio cos. publicus fuisset.

Quei ager pro agro patrito ex publico in privatum commutatusest, . . (39 104) . . pr(aetor) consolve quanti agri patriti publi- 28cαni publicum L. Caecibio Gn. Dom]itio cens(oribus) redemptumhabe[n}t, censoribus, queiquomgne post hac facteis erunt, ei faciu[ntoid publicum, sei] volent, tantidem pro patrito redemptum habeantρ. ρ. 1 supsignent. cv

IIvirum, qu[ei . . (66) . . quae viae publicae ρ]er terramItaliam P. Mucio L. Calpurnio cos. fuerint. 2 eas faciιιnto 2 pateantvacuaeqiie sien[t . . (401 i 106) . . 2θ

Quod quóieique ex h. l. ita,] utei s(upra) s(criptum) est, inagreis, qu[ei in Ita]lia sunt, quei P. Mucio L. Calpurnio cos. publi-ceis populi R[omanei fuerunt, ceivi] Romano facere licebit, itemLatino peregrinoque, quibus Μ. Livio L. Calpurnio [cos. in eisagris id facere . . (66) . . ex lege pleb]eive sc(ito) exve foederelicuit, sed fraude 2 sua facere 2 liceto. c

Quod ex h. 1. ita, utei s(upra) s(criptum) est, in agreis, que[is(upra) s(cripti) sunt, .Latinum peregrinumque facere vel ηση facere

oportebit . . (41 jj 106) . . sei eorum] quis quó[d eum ex h. l. f]a- 3ρcere oportuerit, ηση fecerit, quodve quis eorum [h. 1. proliibitus erit,

fecerit : mag(istratus)] prove mag(istratu), quo de ζe)a re in busaditum erit, quod ex b. 1. petetur, item iudicium iudi[cem recupera-

toresve facito ei, quei ex h. l. petet, et in eum ita det, utei ei (66)]et in eum iudicium iudicem recuperatoresve ex h.' 1. dare oporteret,sei quis de ea re iudiciu[m petisset, quod civem Romanum contra

h. 1. fecisse diceret. . . (42j1 130) . . 31

Sei quei colonieis seive moi]nicipieis seive quae pro moinicipieis

colo[nieisve sunt civium Rom(anorum)] nominisve Latini poplice deve

senati sententia ager fruendus datus [est, seive quei in trientabuleis

est: quei colonei rraoinicipesve prove moinicipieis . . (66) . . fruen-

tur, queiv]e pra colonia moinicipiove prove moinicipieis fruentur

1) Mo.: ρ(ro) p(atrito), Ru.: ρ(ro) p(raede). — 2) pro f aes habet e.

80 Lex agraria.

32 queίζve in trientabule[is ι fruentur . . (44 j 1.35) . quod eius

agri colonei moinicipesve prove moinicipiei.s habebunt queive a co-lonia moinicipiove prove moinicipieis habebunt quodve eius agri eisin trientabuleis testamento hereditate deditione ob]venit obveneritve,

quibus ante h. [l. rog. eunz agrum locum con]ductum habere frui

possidere defendere licuit, extra eum agrum locu[m, quem ex h. 1.

. . (66) . . venire dari reddi]ve oportebit, Id, utei gnicquid quoiei

-que ante h. 1. r. licuit, ita ei habere o[eti frui possidere defendere

33 post h. 1. rog. liceto . . (46 ( 136). -^Quei ager locus publicus p[opuli Romanei in te]rra Italia

P. Mncio L. Calpurnio cos. fiiit, quod eius agri loci ex l[eg]e [ple-

beive scito exve h. 1. privatum factum est, ante eidus Martias pri-

mas (66) sei qu]id de eo agro loco ambigetur, co(n)s(ulis) pr(aetoris)

quei quomque erit, de ea re iuris [dictio, iudici iudicis recuρerato-

34 mm datio esto . . (48 ] 137) . . neive mag(istratus) prove magistratude eo agro loco ious deicito neive de eo agro dec]ernito neive

iudicium n[eive iudicem neive r]ecuperatores dato, nisei co(n)s(ul)

pr(aetor)ve. Quod vadimonium eius rei c[ausa promissum erit,

mctg(istrat'us) adpellati (66) quo minus eius r]ei causa decernant,

eius h. 1. n(ihilum) r(ogato). Quod iudicium iudex recuperator[esdati erunt sei magistrcctus adpellati erunt, quoi eorum e re publica

non esse videbitur, quo minus id impediat vel intercedat, eius h(ac)35 1(ege) n(ihilum) r(ogato) (49 138).

Quei ager locus post h. 1. rog• publicus ρ(opuli) R(omani) interra Italia erit, sei quid de eo agro loco ambigetur,] co(n)s(ulis)pr(aetoris) cens(oris) queiquom[que tum erit, de ea re iu]ris dictio,iudici iudicis recuperatorum datio esto i(ta) u(tei) e(is) e r(e) p(ubli-ca) f(ideque) s(ua) [v(idebitur) e(sse) . . (68) . . neive mag(istratus)prove mag(istratu) nisei co(n)s(ul) pr(aetor) cens(or) de e]o agro locobus deicito neive de [eo agro de]cernito neive iudicium [neiveiudicem neive recuperatores dato. Quod vadimonium eius rei causapromissum erit, mag(istratus) adpellat.i, quo minus eius rei causa

36 decernant, e(ius) h(ac) l(ege) n(ihilurn) r(ogato). 54 ΙΙ 139) Quodiudicium iudex recuperatores dati erunt, sei mag(istratus) adpellatierunt, quoi eorum id e r(e) p(ublica)] ηση esse videbitur, quo [minusimpediat veil intercedat, e(ius) h(ace) 1(ege) n(ihilum) r(ogato).

Quoi pubHcano e(χ) h. 1. pequnia debebitu[r, nei quis rna-y(istratus) . . (68) . . quid ob eam r]em facito, quo quis pro agro

1) De his v. Liv. 31,13, 9.

^

Lex agraria.

minus aliterve scripturam v[ectigalve det, atque utei ex h. l. daredebet debebitve . . (57 140) . . Sei quid publicanus eius rei causa 37sibi deberi] darive oportere de[icat, de ea re co(n)s(ul) prove co(n)]-s(ule) pr(aetor) prove pr(aetore), quo in bus adierint, in diebus Χprogsumeis, qu[ibus de ea re in ious aditum erit, . . (65) . . recu-peratores ex ci]vibus L, quei classis primae sient, XI dato; indealternos du[m taxat quaternos is quei petet et is unde petetur, quosvolent reiciant facito . . (57 ff 144) . . quei supererunt tres plures- 38ve, eos primo quoque die de ea re iudicare iubeto,] quae res solutaη[οη siet inve iuciici]o ηση siet íudicatave non siet, quod eius prae-varicationus [causa . . (63) . , vel per dolum malum petitorumpatronoru]mve factum ηση siet. Sei maior pars eorum recupera-toru[m . . (57j 146)] id sententia [pronontiatο, quod eius] rei iou- 39

dicandae maxsume verum esse comm))perrit, facitoqu[e . . (61) . .quod ita ioudicatum e]rit, se dolo malo t utei is, quei iudicatus eritdare oport[ere, solvat . . (57j( 155) . . 40

Quas in leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea re, quod, quei agrumpublicum ρ(oρuli) R(omani) ita habebit possidebit fruetur, utei exh. l. licebit, eum earum q]ilae ag[rum, quem ita habebit, h]abere

possidere fruί(e)) vetet: quasve in leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea r[e,

quod earum quae ei, quei agrum publicum ρ(opuli) R(ornani) (61)

aliter habebit] possidebit fruetur 2 , quam ex h. 1. licebit, eum agrum,

quem [ita habebit, habere possidere frui permittat, is, quei earumlegum pl(ebei)ve sc(itorum) quo iurare iubetur iubebitur, non iura-

verit: ei poena mu lta ren2issa esto . . (57] 178) . . neive ei ob eam 41

rem mag(istratum) q]uem rniniis petere capere gerere habereque

liceto, neive q[uid ei ea res fraudi esto. (61)] cv

Si quae lex plebeve sc(itiirn) est, quae mag(istratum) 3 , quem

ex h. 1. [de aliqua re decernere oportet, de ea re decernere vetet,

is magistratus de ea re nihilo minus decernito . . (57j( 180) . . 42

quaeque eis legibus ρ lebive scitis facere quis prohíbetur, quod quem

eorum haec lex facere iubebit, ea omnia ei sed f]raude sua facere

liceto, inque eas leges pl(ebei)ve sc(ita) de ea re, quod ex [h. Ι.

. . (71) . . non decernere aliterve] decernere oportebit, sed fraude

sua nei iurato, neive [ei ea res fraudi rnultae poenaeve . .

esto 180) . 43

. .] tus est, dedit adsignavitve, quemve agrum locum de eo

1) sedulomn aes sedulo m(ora) n(uHa), guschke. — 2) fauetur. —

3) mas.Biuiws, Fontes íurís. Ed. VII. 6

81

82 Lex agraria.

agro 1ο[co . . (74) . . ex lege] pl(ebeive) sc(ito), quod M. Baebius

44 tr(ib.) pl(eb.) IIIvir coloni ζa)e deducend[ae rogavit . . (57j 178) . .

datu)m adsignatum esse fuiseve ioudicaverit, utei iii h. 1. sc(riptum)

est, quei 1[ . . (76) . .] extra eum agrum locum, quei ager locus in

45 ea cen[turia su]3sicivove . . (57 177) . . extraque] eum agrum

locum, quem ex h. 1. colonei eive quei in colonei numero [scriptei

sunt obtinebunt . . (80) . . oportet] oportebitve, quod eius agri locei

46 quoieique emptum est, [. . (5711 176) . . neive magis m]anceps prae-

vides praediaque soluti sunto: eaque nomina mancup[um . . (85) . .

quaestor,] quei aerarium provinciam optinebit in tableis [publiceis

47 scripta habeto . . (57 175) . . nei qui d]e mag(istratu) Romano

emit, is pro eo agro loco pequnia(m) neive praevides nei[ve praedia

populo dato . . (91) neive de ea re quis ob eam] rem, quod praes

48 factus est, populo obligatns est[o . . (57 174 . . quei ob eu]magrurn locum manceps praesve factus est, quodque [pr]aedium ob

[ eam rem in publico obligatum est . . (102) . . q]uei ager locus in

49 Africa est, quei Romae publice . . (57 11 173) . . eius esto, isgneager locus privatus vectigalisque u. . . (113) . . tus erit; quod

50 eius agri .locei extra terra Italia est . . (57 Ι1 110) . . [socium nomi-nisve Latini, quibus ex formula t]ogatorum milites in terra Italiainperare solent, eis po[puleis, . . (112) . .]ve agrum locum quei-

51 qnomque habebit possidebit [ fruetur, . . (57 170) . . eiusv]e reiprocurandae causa erit, in eum agrum locum, in[mittito . . (125) . .se dolo m]alo. cv

52 Quei ager locus in Africa est, quod eius agri [. . (57 170). habeat pos]sideat fruaturque item, utei sei is ager locus publi-

[ce . . (128) . .

Ilvir, quei ex h. l. factus creatusve erit,] in bidno proxsumo,53 qiio factus creatusve erit, edici[to 1 . . (57 ]Ι 170) . . in diebus] XXV

proxsurneis, quibus Μ edictum erit [. . (128) . . datu]m adsignatum54 siet, idque quom profitebitur cognito[res . . (57j 170) . .] mum emptor

siet ab eo quoius homin[is privatei eius agri venditio fuerit . . (126). . L.] Calpurnί(ο) cos. iacta siet, quod eius postea neque Ζ ípse

55 n[eque . . (57 170) . .] praefectus milesve in provinciam er[it . .(120) . . colono eive, quei in colo nei nu[mero scriptus est, datus

56 adsignatus est, quodve eius . . (9) . . ag . . (57 Ι Ι

170) . . []tícurator eius profiteatur, item ute[i . . (119) . . ex e]o edicto, utei

5ϊ is, quei ab bonorum emptore magistro curato[reve emerit, . . (5811 170)1) eiici. -- 2) ique.

Lex agraria. 83

. . Sei quem quid edicto Ilvirei ex h. 1, ρrο fiterí oportuer]it, quodedicto IIvir(ei) professus ex h. 1. n[on erit, . . (117) . . ei eumagrum lo]cum neive emptum neive adsignatum esse neive fuiseiudicato. Q. . . (56 170) . .] quei ager publice ηση venieit, dare 58reddere commutareve líceto.

llvir, q[uei ex h. l. f'actus creatusve erit . . (51 f 170) . . de] 59eis agreis ita rationem init(i)o, itaque h. . . (108) . . et, neiveunius hominis nomine, quoi ex lege Rubria quae fuit colono eive,quei [in colonei numero scriptus est, agrum, quei in Α frica est, dareoρo'rtuit licuitve . . (48 170) . . data adsign]ata fuise iudicato; 60

neive unius horninus [nomine, quoi . . (107) . . colono eive, quei incolonei nu]mero scriptus est, agrum quei in Africa est, dare opor-tuit ι licuitve, amplius iug(era) CC in [singulos homines data ad.sig-nata esse fuiseve iudicato . . (43 170) . . neive maiorem n'umerum 61

in Africa hominum in coloniam coloniasve deductum esse fu]iseveiudicato quam quantum numer[um ex lege Rubria quae fuit . . (106).. a Illviris coloniaé dedu[cendae in Africa hominum in coloniamcoloniasve deduci oportuit licuitve. ί .)

Ilvir, quei [ex h. l. factus creatusve erit . . (3δ 172) . .] re 62

Rom . . (10) . . agri [. . (40) . . d]atus ad[s-ignatus . . (50) . , quodeiu]s agri ex h. 1. adioudicari licebit, quod ita comperietur, id eiheredeive eius adsignaturn 2 esse iudicato [. . (33 255) . . quod 63

quand]oque eius agri locei ante kal. Ι [. . (29). . . quoiei emptum]

est ab eo, quoius eius agri locei hominus privati venditio fuit tum,quom is eum agrum locurn emit, quei . . (2911252) . . et eum 64

agrum locum, quem ita emit emer]it, planum faciet feceritve emp-

tum esse, g[uem agrum locum neque ipse] neque heres eius, neque

quoi is heres erit abalienaverit, quod eius agri locei ita planumfactum erit, ΙΙνίr ita [. . (27 1 250) . . dato re]ddito, quod is emp- 65

tum habuerit quod eius publice ηση veniei[t. Item llvir, sei is]

ager locus, quei ei emptus fuerit, publice venieit, tantundem modumagri locei de eo agro loco, quei ager lo[cus in Af'rica est, quei

publice non venieit, ei quei ita emptum hctbuerit, dato reddito . .

(24 248) . . Queique ager loeus ita ex Ii. l. datus redditus erit, e i, 66

quoius ex h. l. f]actus erit, HS n(ummo) Ι emptus esto, isque ager

locus privatus vectigalisque ita, [utei in h. l. supra] scriptum est,

esto. ΝQuoi colono eive, quei in colonei numero scriptus est, ager

1) oportebit. — 2) adsignato.β *

Lex agraria.84

locus in ea centuria supsicivov[e de eo agro, quei ager in Africαest, datus adsignatus est, quae centuria quodve supsicivom .Romae

67 publice venieit venieritve . . (1911246) . . si quid eius agri Ilvir,quei ex h. l. factus creatusve erit, ei colono heredeive eius minus adiudi-caverit, tum tantundem modum agri locei pro eo agro loco de eo a]gro

loco, quei ager locus in Africa est, quod eius publice non venieit, ei

he[redeive ei]us IIvir, quei ex h. 1. factus creatusve erit, reddito. cvQuoi colono eive, quei in colonei numero scriptus est fuitve,

68 [ager in ea centuria (17 ΙΙ 244) supsicivove de eo agro, quei in Africa

est, datus adsignatus est, quae centuria quodve supsicivom Romaepublice venieit venieritve, si quid eius agri llvir, qnei ex h. l. factuscreatusve erit, ei quei cib eo colono heredeve eius emit habuitveminus adiudicaverit, tum tantundem modum agri ei, quem ita emisehabui]seve comperietur, heredeive eius de agro, quei ager in Africa

est, pro eo agro [Ilvir reddi]to quoieique ita reddiderit, ei adsi-

gnatum fuisse iudicato.Quoi agrum de eo agro, quei ager in Africa est, quei colono

e[ive, quei in colonei numero scriptus est fuitve, datus adsigncitus66 est, magistratus ΙΞ omae publice vendiderit . . (1511242) . . seiquid

eius agri llvir quei ex h. l. factus creatusve erit ei, quoi ita emp-tum esse comperietur, emptorive eius pro curatoreve eius heredivequoius eorum minu]s adiudicaverit; tum tantundem modum agri ei,quoi ita emptum esse comperiet[ur, emptorive ei]us pro curatoreveeius heredive quoius eorum de eo agro, quei ager in Africa est, pro

7 ο eo agro IIvir reddito ; quoi ita reddiderit, [ei adsignatum (1311240)fuisse iudicato. Quantae quis pequniae αb populo mercassitur gzcampequniam qui agrum locum publicum in Africa emerunt emerintvepro eo agro loco populo dare debent debebuntve, . . . quod eiusyjequniae adsignatum discriptum adsignatumve in tabuleis publiceisest eritv[e: tantam pequ]niam populo ex eid(ibus) 14lart(is), quae,post ea quam vectigalia consistent, quae post h. 1. r. primum con-

71 sistent, primae erunt, in{ferto. (13 11 238)Quam pequniam quei agrum locum publicum in Africa emit

emeritve pro eo agro loco populo dare debet debebitve, αb eo queieam pequniam ab pocvulo mercassitur ex eidibus 1Vlartis eisdem exi-gito . . . . neive quis eam pequniam propiore die exigito, atque]uteique in h. 1. s(criptum) est; neive, quod pequniae ob eam rempropiore(m) die exactum er[it, atque uteiqu]e in h. 1. s(criptum)e(st), is quei pequniam populo dare debebit ei, quei eo nomine ab

Lex agraria.

populo mercassitur, ob eam rem pequniam ei nei [minus solvito . .(14 236) . . pla}num fiat; neive quis mag(istratus) neive pro mag(i-stratu) facito neive quis senator decernito, q[uo ea peg τιnia,] quae 72pro agreis loceis aedíficieis, quei s(upra) s(cripti) sunt, populo debe-tur debebiturve, aliter exsigatur atque uteíque in h. 1. s(criptum) est.

[Quei agrum locum publicum in Africa emit emeritve . .(14j( 235) . . sei ea pequnia, quam eo nomine ρορυ lο debet debe-bitve, in diebus . . proxsumeis, quibus is ager locus Romae publice 73

venieit] venierit, populo soluta ηση erit: is pro eo agro loco in die-bus CXX proxsumeis ea[rum summarum nomine] quae s(upra) s(crip-tae) s(unt), arb(itratu) p(raetoris), quei inte(r) ceives tum Romaeious deicet, satis supsignato. —

Pr(aetor), quei inter ceives Romae bus dei[cet . . (14 235) . .nisei] praedium ante ea ob eum agrum locum in publico obligatum 1 74erit in publicu[mve praes datus erijt, agrum locum, quo pro agroloco satis ex h. 1. arb(itratu) pr(aetoris) supsignatum ηση erit, pe-qunia praesenti vendito. Que[i . . (14 ( 227) . .

Que}i ager locus in Africa est, quei Romae publice veniei[t]venieritve, quod eius agri [locei, quei popul]eis libereis in Africasunt, quei eorum (in) ameicitiarn populi Romanei bello Poenicio 75

proxsumo manserunt, gneive a[d imperatorem populi Romanei belloPoenicio ρroxsumo ex hostibus ρer fτcgerun.t, quibus propterea agerdatus adsi,gnatus est d(e) s(enati) s(entent ia), eorum quisque habue-runt, . . (14 j 200) . . pro eo egro loco 11vir in diebus . . prox-sumeis, qu]ibus IIvir ex h. [l. fact]us creatusve erit, facito, quan- 76

tum agri loei quoiusque in populi leiberei inve eo agr[o loco, quei

ager l]ocus perfugis datus adsignatusve est, ceivis Romanei ex h. 1.faetum erit, quo pro agro loco ager loc[us ceivi Ro]mano ex h.1. jJ [com-

mutatus redditusve η ōη erit, tantundem modum agri loci quoieique 77

ρορυ lο leibero perfugeisve det ιtτΣsignetve . . (201) . .II]vir, quei ex h. 1. factus creatusve erit, is in diebus CL

proxsumeis gnibus factus creatusve erit, facito, quaii{do Xvirei, quei

ex] lege Livia factei createive sunt fueruntve, eis hominibus agrumin Africa dederunt adsignaveruntve, quos stipendiurn ΙΙ [pro eo agro

populo Romano pendere oportet, sei quid eius agri ex h. 1. ceivis Ro- 78

manei esse oportet oportebitve, . . (201) . . de agro, queí ρublieus ρο-

ρuli Romanei in Africa est, tαntundem, quantum de agro stiρendi-

a.rio ex h. 1. ceivis] Romanei esse oportetet oportebitve, is stipen-

1) obligaium.

85

Lex agraria.86

diarieíζs det adsignetve idque in formas publicas facito ute[i refe-

ratur i(ta) u(tei) e r(e) ρ(ublica) f(ide)]q(ue) e(ί) e(sse) v(idebitur). -' ι

IIvír, quei ex Σι. 1. factus creatusVe erit, is facito in diebus

79 CCL proxsume ίs, quibus 1ι. [ l.] populus plebesve iuserit, j [utei extra

eum agrum locuna, quei ex lege Rubria quae fuit colono eive, quei

in colónei numero scriptus est, dαtus adsigncitus est . . (201) . .

quo pro agro lο cύ ager locus com]rriutatrts redditusve ηση erit:extraque eum agrurn, quei ager intra finis populorum leiberorum ι

Uticensiurn H[adrum€tinOrztm T] ampsitanorum Leptitanorum Aquil-

litanorum Usalitanorum Teudalensiurn, quorn in ameicitiam populei

80 Romani proxumum [[ [venerunt, fuit; extraque eum agrum locum,

quei ager locus eis homini bus, quei ad imperatorem poρuli Romanibello Poenicio proxsumo ex hostibus per fugerunt, . . (201) . . datus

adsignatusve est de s(enati)] s(ententia); extra(que) 2 eum agrum,quei ager ex h. 1. privatus factus erit, quo pro agro loco ager locusredditus cornmutatusve [non erit; extra]que eum agrurn locum, quern

ΙΙνίr ex h. 1. stipendiarieis ded erit adsignaverit, quod eius ex h. 1.

8τ Ifl [f]ormam publicam rellaturn [erit extraque eum agrum, quemagrum . . (200) . . Ρ. Cornelius imperator leib]ereis regis Massi-nissae dedit, habereve friiive iusit 3 ; extraque eum agrum locum uibeioppodum Char[tago] fuit qu[ondam; extraqu]e eum agriim locum,queiii Xvirei, quei ex [lege] Livia factei createive fuerunt, Uti-

82 censibus reliqnerunt adsignaverunt: ceterum Ι[ [agrum omnem, queiin Α frica est, quei de eo agro vectigal decumas scripturamve propecore populo aut publicano dare debebunt, quei ager eis ex h. Ι.

datus redditus commutatus erit, habeant possideant fruanturve etpro eo agro loco vectigal decumas scripturamve, quod post h. Ι.

fruetur, ρορυ lο aut publicano dent . . (200) . .Queiquomgne de eo agro vectigal decumas scripturamve pr]o

pecore ex lege Sempronia dare non solitei sunt, quei ager eis exh. 1: datus redditus cornmutatus eri[t, quei eor]u{m eum agrumhabebit] possidebit frueturve: pro eo agro loco nei(ve) vectigalneive decumas neίζve) seripturam, quod post h. 1. r. fruetur, daredebeto. cv

83 [Quem agrum locum populus Romanus ex h. l. locabit, quemagrum locum Latinus peregrinusve ex h. l. possidebit, is de eo agroloco . . (200) . . vectigal decumas] scripturam populo aut publicanoitem dare debeto, utei pro eo agro loco, quern agrum locum popii-

1) leiberl rum. -= 2) expra. — 3) iusii. — 4) ex h. 1. Livia aes.

Lex agraria. 87

lu[s Romanus ex h. 1. locabit, que]m agrum locum ceivis Romanisex h. 1. possidebit, dare oportebit.

Pr(aetor), quoius arb(itratu) pro agro loco, quei Romae publicevenierit, e(χ) h. 1. [satis supsignari oportet . . (200) . . praedia 84empto]ris ter tanti invίto 1 eo quei dabit accipito, facitoque, quei exh. 1. praedia dederit, utei ei satis supsig[netur neive quis quidfax]sit, quo minus ex h. 1. praedium queiquomque velit supsignet pe-quniamve solvat praesque, quei qiiomque ex h. 1. fieri volet, fiat. ι (^

[Quantum vectigal deeumas scripturamve pecoris eum, quei 85

agrum locum aedi ficium in A frica possidebit, . . (200).. quei ager]locus populorum leiberorum, perfugarum non fiierit, pro eo agroaedificio locoque ex 1(ege) dicta, q[uam L. Caecilius Cn. Domitiuscen]s(ores) agri aedificiί loci vectigalibusve publiceis fruendeis locan-deis vendundeis legem deixerunt, publicano dare oportuit: [tantun- 86

dem post h. 1. rog. quei agrum locum aedificium in Africa possidetpossidebit . . (200) . . publicano vectigal decumas scriptura]mque pe-coris dare debeto, neive amplius ea aliubeive aliterve dare debeζt)ο,pequsque ne[i aliter alieisve legibus] in eo agro pascito. cv

Quae vectigalia in Africa publica populi Romani sunt, quaeL. Caecilius Cn. Domiti(us) cens(ores) fruenda [locaverunt vendide- 8'ίruntve, queiquomque mag(i.stratus) post h. 1. rog. ea vectigalia locabi-tvendetve, quominus publicano eam legem dicat . . (200) . . quo pl]us

ρορυlο dare debeat solvatque, e(ius) h. 1. n(ihilum) r(ogato).

Mag(ίstratus) prove mag(istratu), queive pro eo inperio iudicio[potestateve erit . . (48) . . queiquomque, quae] publica populi Ro-mani in Africa sunt eruntve, vectigalia fruenda locabit vendetve,quom ea vectigalia fruenda locabit vendetve, f [nei eis vectigalibus gg

legem deicito, quo inviteis ieis, quei eum agrum possidebunt, publi-cano, quid facere liceat, . . (201) . . quod ei non licuit facer]e exlege dicta, quam L. Caeci(lius) Cn. Dom(itius) cens., quom eorumagrorum vectigalia fruenda locaverurit [vendideruntve . . (50) . . eis

agris lege]m deixerunt; neive quod in eis agris pequs [pas]cetur,

scripturae pecoris legeζrn) de[i]cito, quo inviteis eis, quei eum .agrum

possidebunt, jj [aliter pascatur quam pastum est ex lege dicta, guama 89

L. Caecilius Cn. Domitius censores, quom eorum agrorum vectigaliafruenda locaverunt vendider•untve, legem deixerunt. (201)

Quae vectigalia fruenda in Africa Cn. Paperius cosvendidit 1

vcavitve, qu]ominus ea lege sient pareantque, quam legem Cn. Ρα-

1) invito.

Lex agraria.

perius cos. eis venduneis (locandeis deixit) e(ius) h. (1) n(ihilum)

r(ogato). cvQuei [ager in Africa est, . . (78) . . quae viae in eo] agro ante

quam Cartago capta est fuerunt: eae omnes p ιιblicre siinto limi-

90 tesque inter centuria(S) . . (201) . .[Ilvir, quei ex h. 1. factus creatusve erit, sei apud eum, quoi

ager in Africιι adsignatus est, eum agrum professus erit, ei eum

agrum, quem a]grum in eo numero agri professns erit, quo in ηυ-

mero eum agrum, quem is, quoi adsigna[tus est, pro fessus erit, pro-

fιteri non oportuit, . . (82) . . nei dcilo] neive reddito neive adiudj

-cato. Quei eam rem [ita] indicio ifuerit, ei eius agri, quod is in-

91 dicio eins, j [quei eam rem ita inclicaverit, in eo numero agri quo

non oportuit, professus esse iudicatus erit, . . (201) . . partem . . mci.

gistratus, qui de ea re iudicaverit, dato adsignato.

Quibuscum tran]sactum est, utei bona, quae habuisent, agrumque,quei eis publice adsignatus esset, haberent [possiderent fruerentur,

eis . . (83) . . quantus] modiis agri de eo agro, quei eis publice [datus92 adsign]atus fuit, publice venieit, tantundem modum ΙΙ [agri de eo

agro, quei publicus popu li Romani in Africa est, quei ager publicenon venieit, . . (201) . . magistratus commutato.

Quei in Africa agrum possesionemve agrive possesionisve super-fτcium habet possidetv]e fruίturve, quem agrum possesionemve quo-iusve agri possesionisve superficium q(uaestor) pr(aetor)ve pu[b licevendiderit . . (86) . . o]b eum agrum locum possessione[m agrive super-

93 /c]inm scripturam ι pecoris nei dato neive [vectigál solvito . . (200) . .]is ager ex s(enatus) c(onsulto) datus adsignatus est, ei agrei, queis(upra) s(criptei) s(unt), possesionesque, ea omnia eorum h[ominum. . (92) . . dem »wgistratus quo de] ea re in ious aditum erit, [itaesd ea re iudicium de]t, utei de ea re in (h.) 1. s(criptum) est,

94 neive ΙΙ . . (200) . . os comportent, g ιιibus ex h. 1 ager locus datusredditus commutatus adsignatus [est . . (97) . . agrum locum ex h. l.]dari reddi adsignar[i. . . (19) . . ejum agrum locum ceivis R[oma-

95 nus . . (200) . . qui fructus in eo agro loco natei erunt] quodquein eo agro loco vinei oleive fiet, quae messis vindemiagne P. Cor-nelio L. C[alpurnio cos. posteave fcet . . (102) . . eo]s fructus . . (20) . .

96 [q]uei eum agrum tum . . (5 ii 200) . .[Quei ex h. 1. Ilvir factus creatusve erit, is in diebus . . prox-

sunae]is, quibus ex h. 1. ΙΙνίr factus creatusve erit 2, ag[ru]m locum,1) scripiuram. — 2) drit.

88

ι ^

Lex agraria. 89

quei Corinthiorum [fuit . . (133) . . e]gtra eum ag[rum locum . .(711 202) .. agrum loc.um,] quem ex h. 1. venire oportebit, omnem 97me[tiun]dum terminosque statui [curato. . (136) . . eu]m a[grum. .(22 j 204) . . opu]sqiie loc[at] ο eique operei diem deicito, u[bei per f ]ec- 98tum siet; facitoquo . . (156 Jj 215) . . [quod eius] agri loci aedifici 99quoieiqu[e emptum] erit, is eius pecuniae, q[uam . . (156 [ 215 . . 10οmanceps prae]videsque nei magis solutei sun[to; eaque] nominamancupu[m praevidum is quaestor, quei aerarium provinciam opti-nebit, in tabuleis publiceis scripta habeto . . (156 )! 215) . . ab ipsis 101here]dibusque eorum persequtio e[sto.

Quei] ager locns aedif[icium . . (156 Ι( 216) . . populo] dare 102damnas esto. Pr(aetor) [prove pr(aetore), quo de ea] re in bousadi[tum erit . . (156 ΙΙ 227) . . i venierit n. . . (15) . . iei (156) ( 103

[ (233) . . . possesi[ones] . . . (190) 1 (235) . . . pli . . . (191) λ 104/5

12. Lex Cornelia de XX quaestoribus c. a. 673 (= 81).

1 n. 202. [1, 2 ] Ritschl tab. 29. — Ε tabula ahenea (a. 0,8 n., Ι.

1,07), Romae saec. X VI repertα, hodie Neaρ o li adservata. Tabulam oc-tavam esse de XX quaestoribus in summa margine αdnο tαtum est. Tot

quaestores a Sulla a. fere 673 institutos esse cum e Tac. ann. 11,22 constet-tempus et nomen legis definita sunt. .Praescripti ο legis maximis litteris per

omnes tabulas continuata fuit, ita ut in hac tabula verba principium fuit

pro tribu versum prirnum totum expleαnt. Tabulam quae sequebatur nonamtam praescriptionis quam legis ipsius finem continuisse veri sirnillimum est,Lex ípsα binis columnis exaratα est; capita ita distincta sunt, ut primusquisque singulorum capitum versus in tcibulae marginem binis vel ternis lit.teris promineat, qυi scribendi modus inde ab illa aetate in Omnibus fere

Romanorum legibus οbservatus est. [νι! Cf. no. 14.] Capita in hac lege non

numerantur.

VIII de XX q(uaestoribus).

PRINCIPIUM FUIT, PRO TRIBUI

[αd] q(uaestorem) urb(anum), quei aerarium provinciam optinebit, eam Ιmercedem deferto, quaestorque quei aerarium provinciamoptinebit, eam pequniam ei scribae scribeisque herediveeius solvito, idque eb sine fraude sua facere liceto, quodsine malo pequlatuu fiat, olleisque hominibus earn 5

pequniam capere liceto.Cos. quei nunc sunt, iei ante k. Decembreis primas de eis, quei

1) Praescr. tab._ ΙΧ fuit: . . . primus scivit.

90 Lex Cornelia de XX quaestoribus.

cives Romanei sunt, viatorem unum legunto, ι quei in

ea decuria viator appareat, quam decuriam viatorem

ιο ex noneis Decembribus primeis quaestoribus ad aerarium

apparere oportet oportebit. Eidemque cos. ante k. Decembr.

primas de eis, quei cives Romanei sunt, praeconem unum

legunto, quei in ea decuria praeco appareat, quam

decuriam praeconum ex noneis Decembribus primeis

15 quaestoribiis ad aerarium apparere oportet oportebit.

Deinde eidem consul(es) ante k. Decembreis primas viatorem

nnum legnnto, quei in ea decuria viator appareat, quamdecuriam viatorum ex noneis Decembribus secundeisquaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit.

20 Eidemque cos. ante k. Decembreis primas praeconem

irnum legunto, quei in ea decuria praeco appareat, quam

deciiriam praeconum ex noneis Decembribus secundeisquaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit.Deinde eidem cos. ante k. Decembreis primas viatorem

25 unum legunto, qiiei in ea decuria viator appareat,quam decuriam viatorum ex noneis Decembribus tertieisquaestoribus ad aerarium apparere oportet oportebit.Eidemque cos. ante k. Decembreis primas praeconeniiinum legunto, quei iii ea decuria praeco appareat, quam

30 decuriam praeconurn ex noneis Decembribus tertieisquaestoribns ad aerarium apparere oportet oportebit.Eosque viatores eosque praecones omneis, quos eoordine dignos arbitr, abuntur, legunto. Quam in quisquedecuriam ita viator lectus erit, is in ea decuria viator

35 esto item utei ceterei eius decuriae viatores erunt.Quamciue in quisque decuriarn ita praeco lectus erit,is in ea decuria praeco esto ita utei ceterei eius decuriaepraecones erunt. Sirempsque eis viatoribus dequeeis viatoribus q(uaestorj) οmníum rerum iuus lexque esto, quasei

40 sei ei viatores in eam decurjam in tribus viatoribusantea lectei sublectei essent, quam in quisque decuriarn

II eorum ex hac lege viator lectus erit. Sirempsque eis

1) [Vtl Ex hoc loco d 11, 18 collegit Josef Keil, Wiener Studien 24,548, decurias viatorum non, ut vult Mo. Is , ΙΧ vel XTI virοrum sed ΙΙΙvel 1V virorum feisse, ut ipsi Mo. placuerat Rh. Ph. 6,8.]

Leg Cornelia de XX quaestoribus.

praeconibus deque eis praeconibus quaestori omniumrerum iuus lexque esto, quasei sei ei praecones in eamdecuriam in tribus praeconibus antea lectei sublecteiessent, quam in quisque decuriam eorum ex hac legepraeco lectus erit.

Quos quomque quaestores ex lege plebeive scito viatoreslegere subiegere oportebit, ei quaestores eo iiire ea legeviatores ΙΙΙΙ legunto sublegunto, quo iure qua lege q(uaestores),quei nunc sunt, viatores ΙΙΙ legerunt sublegerunt; g ιιοsgειequomque quaestores ex lege plebeive scito praecones legeresublegere oportebit, ei quaestores eo inre ea lege praeconesΙΙΙΙ legunto sublegunto, quo iure qua lege quaestores, queinunc sunt, praecones ΙΙΙ legerunt sublegerunt, dum ni quemin eis viatoribns praeconibus legundeis sublegundeis in eiusviatoris praeconis lociim viatorem praeconem legantsublegant, quoius in locum per leges plebeive scita viatorempraeconem legei sublegi ηση licebit; itaque de eis quattuorviatoribus quaestor que ίquomque erit viatores sumitohabeto, utei ante hanc legem rogatam de tribus viatoribusviatores habere sumere solitei sunt; itaque de eis quattuorpraeconibus quaestor gneiquomque erit praecones sumitohabeto, utei ante hanc legem rogatam de tribus praeeonibtispraecones habere sumere solitei sunt. Itemque eis viatoribuspraeeonibus, quei ex hac lege lectei erunt, vicarium daresubdere ius esto licetoque, utei cetereis viatoribus praeconibus,

qua in quisque decuria est, vicariurn dare subdere iuus eritlicebitque ; itemque quaestor(es) ab eis vicarios accipiunto,

utei αα cetereis viatoribus praeconibns vicarios accipei

oportebit.

Viatores praecones, quei ex hac lege lectei sublectei erunt,eis viatoribus praeconibus magistratus prove mag(istratii)mercedis item tantundem dato, quantum ei viator(ei)

praeconei darei oporteret, sei is viator de tribus

viatoribus isque praeco de tribus praecoiibus esset,

quei ante hanc legem rogatam utei legereiitur

institutei sunt.

Quas in decurias viatorum praeconum consul ex hac

lege viatores praecones legerit, quorum viatorum

91

5

10

15

20

25

30

35

^^pp 61ώςς1" ι

D

92 L ^ ^^ex Cornelía de sicaríis et venefieüs. ^' ^^ Ι

40 praeconum nomina in eis decurieis ad aedem Saturni

ι ι oxume ante hanc legem . . . . ''ω, h;ι6

in paríete intra caulas ρ ' g

13. Lex Cornelia de sicariis et veneficiis c. a. 673 (. 81)(e Dig.). ^,.,Ί1^'^ ^ f,

Cf. Dig. 48,8 et Co11. 1,2.3; Scinio, obs. ud 1. Corn. de sic. 1817;9-38.

η 'jÍIT'Ζτιmμ t, Röm. Crim.R. 11,2, 9-38.

(Ulρίαητιs Ι. 1711 de officio proconsulis: Capíte primo legís Corne_•^, ε ρί^ ρl Π

liae de sicariis cavetur, ut: 3) ^: g

Is praetor iudexve quaestionis, ciii sorte obvenerit quaestio de ,; Tb

{ρ ^υ

sicariis, eius, qu οd in urbe Roma propiusve Μ passus factum sit,

uti quaerαt 3 cnm iudicibus, quí ei ex lege sorte obvenerint, de ea-

pite eins, qui cum telo arnbulaverit hominis necandi furtive faciendí 5.,^n πυt

causa, hominemve occiderit, cuiusve id dolo malo factum erit.

(Cicero p. Cluent. 54,148: Ιubet lex — iudicem quaestionis — cum

iis iudicibus, qui ci obvenerint, — quaerere de veneno 4 . In quem quae- ^,^; ικi^ ί Q

rere? Infinitum est:) ιρΡ^ä Ι1

quicurnque [venennm malum hominis necandi causa 5] fecerit le^íbu•; c;^ ώ ε

vendiderit ernerit habuerit dederit . . . ,;j^ίρΙθ 9

(Quid eadem lex statim adiungit? Recita:)

deqiie eiiis capite quaerito, — qui tribunus militiim legionibus

ΙΙΙΙ prirnis, quive quaestor, tribuiius plebis, ;;ιrlucb α '

(deinceps omnes magistratus nominavit) ή ΟΙθ10i1

quive in senatu sententiam dixit dixerit, — qui eorum coiit .^;nrt^ts

coierít convenit convenerit (consensit) consenserit falsumve testimo- .<<^αρεπrτ

(d ix•it) dixerit'', quo quis iudicio publico coridemnaretui

14. Lex Antonia de Terrnessibus a. 683 (--71).^? t1 Ί11, η. 204. [1 2 , n. ] Ri. tab. 31. Dess. 38. — Ε tabula ahenea (a. 0,81

in, 1.1,05 m.) Romae saec. XV1 reperta, hodi-e Neapoli adservata. — Ter- '`^^f, Vf

messus mαior Pisidiae oppidum fuit, cui autonomia hac lege datur. Prímam' Ι

8gς e.1

legis tabulam laanc esse cum índice in summa margine notato patet, tum ex

ρraescriptione legis quae mctxiniis litteris tribus versibus per omnes tabulas ^ λf^

perscripta erat (cf. n. 12 in exordio), unde quattacor vel quinque tabulas ;'' tuga� :^ φáÍ01ρ

1) cavias; locum emendavit Lachmann. Caulae suntsaepta. — 2) (joll.1,3,1. ^ύρ^ lΟςρ— 3) Verba ut is et uti quaerat non consonant; prius ut Ulpiani, alterumlegis esse videtur, quamvis in sequenti capite scriptum sit quaerito.

[Imperativum lex requirit; coniunctivu^ ιa Ulpianus posuit. Τ.iα. Μ.] — ^ ^díe4) Capite legis quinto hoc iussum esse dicit Marcian. D. 48,8,3 pr. —.5) Iloc addunt et Marcian. in D. 1. c. 1,1 et 3,1 et Faul. in sent. 5, 23,1. ^g ^— 6) Verba consenserit — dixerit Cic. refert c. 57,157. — ί ) Minus ac-curate totam legem Marcian. D. 48,8,1 refert; addit autem dua alia eapita:

_^;^^,• ^1• ,

Ι

Ι

10

15

20

Lex Antonia de Termessibus. 93

deesse concluditur. Duabus columnis tabula inscripta est, quarum alterahodie valde corrupla saec. XVI adhuc integra extabat et a Mariángelo Ac-cursio descrípta est. Verba, quae hodie non leguntur, [uncis] inclusi. Capi-

(^1 ί tum distinctio eadem est atque in l. Corn. de quaest. Legis interpre-ationem scripsit Dirksen, Versuche 136-202.

Ι de Termesi. Pisid. mai. 1C. ANTONIIIS M. F., CN. CORNE[LIUS] C. FUNDANIUS C. F. TR. PL., DE S. S. 2 PLEBEMPREIMUS SCIVIT.3

Quei Thermeses maiores Peisidae fuerunt, queiqueeorum legibus Thermesium maiorum 4 Pisidarumante k. April. quae fuerunt L. Gellio Cn. Lentulo cos.5Thermeses maiores Pisidae factei sunt, queiqueab ieis prog·nati sunt erunt, iei omnespostereique eorum Therrneses maiores Ρ eisid.aeleiberi amicei socieique populi Romani sunto,eique legibus sueis ita utunto, itaque ieisomnibus sueis legibus Thermensis maioribusPisideis utei liceto, quod advorsus hanc legemrion fiat.

Quei agrei quae loca aedificia publica preivataveThermensium maiorum Pisidarum intra fineiseorum sunt fueruntve L. Marcio Sex. Iulia cos. squaeque insulae eorum sunt fueruntve ieisconsolibus, quei siipra scriptei sunt, quodqueearum rerum ieis consulibus iei habueruntpossederunt us[ei fructeique] sunt, quae de ieis rebuslocata ηση s[unt, utei antea habeant possideant; q]uaequede ieis rebu[s agreis loceis aedificieis locata su]nt, ac nelocentur [sancitum est sanctione, q]uae factaest [ex] 1[ege rogata L. Gellio Cn. Lentulo cos., eja omniaTher[meses maiores Pisidae habean]t possideant;ieisque [rebus loceis agreis aedificieis utantur fr]uantur

quive cum magístratus esset publicove iudicio praeesset, operam dedisset,quo quis falsum indicium prófiteretur, ut quis innocens conveniretur; et:

quive magistratus iudexve quaestíonis ob capitalem causam pecuniam

acceperit, ut publica lege reus fieret.

1) Termesi(bus) Pisid(is) mai(oríbus). -- 2) tr(ibunei) pl(ebei), de s(e-natus) s(ententia). — 3) De supplenda hac legis praescriptione disi ad

legem Quinetiam. n. 22. — 4) maiorem. — 5) α. 682 (= 72). — 6) α. 663 = 91).

Lex Antonia de Termessibus.94

25 ita, utei ant[e MitridatiS bellum, quod pjreimiim

fuit 1, habueru[nt possederunt usei frnct]eique sunt.

Quae Thermensorum m[aioru]m Pisidarum publica

preivatave praeter 2 loca agros aedificia sunt

fueruntve ante bellum Mitridatis, quod preimum

3ο factum est, quodque earum rerum iei anteahabuerunt possederunt usei fructeive sunt,quod eius ipsei sua volnntate ab se non abalienarunt,

ea omnia Termensium maiorum Pisidarum, utei sunt

fuerunt, ita sunto, itemque ieis ea omnia

35 habere possidere uutei frueique liceto.Quos Thermenses maiores Pisidae leiberos servosve

ΙI bello Mitridatis ameiserunt, magistratus pr[ove]

magistratu, quoia de ea re iuris dictio erit qu[oque] s

de ea re iii bus aditum erit, ita de ea re ious

deicunto iudicia recuperationes danto, utei ie[ij

5 eos recuperare possint.Nei quis magistratus prove magistratu legatus ne[iv]e

quis alius meilites in oppidum Thermesum maiorumPisidarum agrumve Thermensium maiorumPisidarum hiemandi caussa introducito, neive

τ0 facito, quo qnis eo meilites introducat quove ibeimeilites hiement, nisei senatus nominatim, utei Thermesummaiorum Pisidarum in hibernacula meilitesdeducantur, decreverit; neive quis magistratusprove magistratu legatus neive qIlis alius facito

15 neive inperato, quo quid magis iei dent praebeantab ieisve auferatur, nisei quod eos ex lege Porciadare praebere oportet oportebit.

Q1τae leges quodque bus quaeque consuetudo L. MarcioSex Ιu1ίο cos. inter civeis Romanos et Termenses

20 maiores Pisidas fuit, eaedem leges eidemque buseademque consuetudo inter ceives Romanos et

Termenses maiores Pisidas esto; quodque quibusquein rebus loceis agreis aedific ίeis oppideis iourisrferi maiorum Pisidarum iejs consulibus

25 queί supra scriptei sunt, fuit, quod eius praeter

1) Coepit a. 666 (_ 88). — 2) [locata inserui et hoc loco et infra ΙΙ, 2.Τκ. Μ.] -- 3) quoive Accursius, — 4) eds.

95

ΙΤ

Lex Antonia de Termessibus.

loca t agros aedificia ipsei sua voluntate ab se mmabalienarunt, idem in eisdem rebus loceis agreisaedificieίs oppideis- Termensium maiorum Pisidarumious esto; et 2 quo minus ea quae in hoc capite scri.ptasunt ita sint fiant, eius hac lege n ίhilum rogatur.

Quam legem portorieis terrestribus maritumeisqueTermenses maiores Phisidae capiundeis intra saos

fineis deixserint, ea lex ieis portorieis capiundeisesto, dum nei quid portori ab ieis capiatur, quei pubheapopuli Romani vectigalia redempta habebunt ; quosper eorum fineis publicanei ex eo vectigali transportabunt[eorum fructuum portorium Termenses ne capiunto].

15.. Lex Mamília Roscia Peducaea Alliena Fabia[vel potius lulia agraria] a. 695 (-59) (e grom.).

Tria huius legis capita in collectione scriptorum gromaticorum nobisservata Bunt: Röm. Feldmesser, ed. Lachmann 1,263. Forum secundum αdverbum fere redit in c. 104 legis col. Genetivae Iuliae, tertium in D. 47,21,3 laudatur praemissis verbis: lege agraria quam C. Caesar tulit. Icmvero, cum etiam in lege col. Gen. c. 97 legis Iuliae (sc. agrariae) mentio/kt, recte Mo. stα tuit, capita haec pro/icisci ex lege Zulia agraria a. 695 lataquamquam quo spectent quinque no ιnina in corpore gromaticorum praescriptaραrum apparet. Röm. Feldm. 2,221..Ephem. epigr. 2,210; cf. ZRG.12,1OO.

K. L. ΙΙΙ 3 . Quae colonia hac lege deducta quodve municipiumpraefectura forum conciliabulum constitutum erit, qui ager intrafines eorum erit, qui termini in eo agro statuti erunt, quo in loco

terminus non stabit, in eo loco is, cuuius is ager erit, terminum

restituendum curato, uti quod 4 recte factum esse volet 5 ; idque

magistratus, qui in ea colonia municipio praefectura foro concilia-

bulo iure dicundo praeerit, facito ut fiat.

K. L. II1I. Qui limites decumanique hac lege deducti 7 erunt,

quaecumque fossae limitales s in eo agro erunt, qui ager hac lege 9

11 ef. Ρ. 94 not. 2. — 2) et fortasse delendum. — 3) [Sigui ficatur auf k(aput)

LIII auf k(apitu)1(um) IIl; certe in ipsa lege numeri soli fuerunt, kapitis kapi-

tulive vocabulum addiderunt compilatores corporis gromaticorum. ΤΗ. λΡI.] —4) ut quae vel que (om. ut) libri. — 5) uelit libri. — 6) hac lege] intra fines co-

loniae Genetivae Gen. — 7) factique ins. Gen. -- 8) limites libri. — 9) qui

— lege] qui iussu C. Caesarís dict. imp. et lege Antonia sengt. qui c. pl. que

c. ager Gen.

30

3ä

96 Lex Mamilia Roscia Peducaea Alliena Fabia.

datus adsignatus erit, ne quis eos 1 limites decumanosque 2 obsaeptos

neve quid in eis molitum neve quid ibi opsaeptum 4 habeto, neve

eos arato, neve eis 5 fossas opturato neve opsaepito, 6 quominussuo itinere aqua ire fluere possit. Si gnis adversus ea quid fecerit,

is 7 iii res singulas, g ιιotienscumque fecerit, HS ΙΙΙΙ 8 colonίs mu_

nicipib ιιsve eis, in quorum agro id factum erit y, dare damnas esto,

eiusque pecuniae 10 qui volet petitio hac lege 11 esto.

K. L. V. Qui hac lege coloniam deduxerit, municipium prae-

fect ιιram forum conciliabulum 12 constituerit, in eo agro qui ager intra

fines eins ί 3 coloniae municipii fori conciliabuli praefecturae erit,limites decumanique ut fiant terminique statuantur curato: quosque ι4

fines ita statuerit, ίι 15 fines eorum sunto, dum ne extra agrum co-

lonicum territorimrIve 16 fines ducat. Quique termini hac lege sta-

tuti erunt, ne quis eor ιιm quem eicito neve loco moveto sciens dolomalo. Si quis adversus ea fecerit, is in terrninos singulos, quoseiecerit locove moverit sciens dolo malo, HS V rn(ilia) n(ummum) jnpublicum eorum, quorurn intra fines is ager erit, dare damnas esto 17;

deque ea re curatoris g ιιi hac lege erit iuris dictio reciperatorumque

datio addictio esto. Ciirn curator hac lege non erit, tum quicumquemagistratus in ea colonia municipio praefectura foro conciliabuloiure dicundo praeerit, eius magistratus de ea re iurisdictio iudicis-que datio addictio esto; inque eam rem is qui hac lege iudiciiiindederit, testibus publice dumtaxat in res singulas Χ 18 denuntiandipotestatem fαcito ita, ut ei e re p ιιblica fideque sua videbitur. Et si isunde ea pecunia petita erit condemnatus erit, eam pecuniam ab eo devebonis eius primo quoque die exigίto; eiusque pecuniae quod receptumerit partem dimidiam ei cuius unius opera maxime is condemnatus erit,dato 19, partem dimidiam in publicum redigito. Quo ex loco terminusaberit, si quis in eum locum terminum restituere volet, sine fraude sualiceto facere, neve quid cui is ob eam rem hac lege dare damnas esto.

1) eos om. Gen. — 2) decumanosque Gen., decumanosne similitervelibri scripti. — 3) in eis molitum] immolitum Gen. — 4) oppo-situm libri.— 5) eis libri mmliores et Gen., requiritur eas vel quis. — 6) opsaepito]qui saepito libri. — 7) is om. libri. — 8) Η s ob Gen. — 9) eolonis — fae-tum erit] c(olonis) c(oi.) G(en.) J(ul.) Gen. — 10) eiusque pecuniae] pe-cuniaeque libri. — 11) hac lege] persecutioque Gen. — 12) conciliabula libri. --13) eiusqui vel eiusquae libri. — 14) quoque vel quique libri. -- 15) ii]silibri alii, alii om. — 16) ve] ut libri alii alii om. — 17) dare damnas esto]adesto libri. — 18) Χ] Turnebus; ss Χ vel ss x mília vel sedsitertius decemmilia libri. -- 19) dato om. libri.

Πlelfι; ,

'ο Ι11 &

raefeci^;:

ίrλt-0; ti :

ΘΤt1λ '^χ:

01't4 :ϊ

Ι fλ^ι

Pe damε::

recípr ί;:

ξ tV^

fí ι ί ;.

irlS'^°

aC

í,ιe 9τ`'^';

CpOtr'!

1 ί?^ íι^ : .

t ε íυ

Γ ;,

t ιιΡί `.:;

η11 r1 i .j Ι

^ ι ^ {υ^.

lt r ί'

tab. I

Léx Rubría. 97

16. Lex [νπ quae dicitur] Rubria de Gallia Cisalpina.ί 1,205 [1, 2 ] 11,1146. Ri. tab. 32. — Ε tabula ahenea (a. 0,54 m.,

1. 0,72 m.) α. 1760 inter parietinas Veleiae antiqúae in vico Macinessoprope Placentiam reperta, hodie Parmae adservata. Duabus columnis in-scripta est; capita ηση solu?n eodem quo in lege Cornelia distincta suntmodo, sed e.tiam numeris in margine adscriptis. Quartam eam esse legistabula'rn nota ΙΙΙΙ inter utramque columnam posita indicat; quot tabulaesecutae sint, cognosci ηση potest. — Iurisdictionem magistratuum munieipa-lium in Gα lliα Cisalpina hac lege ordinátam esse ipsa docet, unde latam eamesse e f ficitur, postquam Caesar a. 705 (= 49) eam provinciam civitate dona-vit, ante vero quam Augustus (a. 712 = 42) eam Italiae adscripsit (ες τόν τfiς

'Ιταλ ίας νύ μον έσεγέγρατετο). App. b. c. 3,30; 5,3.22. Dio 41,36,3; 48,12,5. Μο.Γ 1,118. Bethm. Holl2v. Proc. 2,29-31. De intefpretatione legis cf. Mo.,Jahrb. 2, 319 (= Ges. Schr. Ι 162). Hu., Gaius 203-242. [V11 Legerninfra repetimus notis non solutis. — Mo., Bormannheft p. 239 l. Rubriamhac lege citari, non contine.ri putat.

ΝΒ. o. τη. c. p. f. v. c. c. t. ve = o(ppido) m(unicipio) c(olouia) p(raefectura)f(oro) v(eico) c(onciliabulo) c(astello) t^erritorio)ve. q. d. r. = g(υα) d(e)r(e). d. e. r. = de) e(a) r(e).]

. . . iussum iudicatuinve erit, Id ratuin ne esto; quodque quis_que quornq(ue) d. e. r. decernet interdeicetve seive sponsionem ° fiereiiudicareive τ iubebit iudiciumve quod d. e. r. dabit, is ° in id de-cretu ιn interdictum sponsionem iudicium exce ρtio_nem addito addive 5

iubeto : `Q. d. r. operis novi nuntiationern ° IIvír, IIIIvir praefectusveeius municipei ηση remeisserit'. cv

XX. Qua de re qu ίsque, et a quo, in Gallia Cisalpeina darnneiinfectei ° ex forrnula restipularei satisve accipere volet, et ab eo quei °

ibei i(ure) d(eicundo) ζj(raerit)) postulaverit, idque ηση k(alurnniae)k(aussa) se facere iuraverit: tiim is, quo ° d. e. r. in iiis aditum erit, ι

eum, quei in ius eductiis erit, d. e. r. ex formu_la reprornittere et,sei satis dar ei debebit, satis dare iubeto de_cernito. Quei eoriim itanon reprorneisserit aut non satis dede_r ίt, sei quid interim damni

datum factumve ex ea re aut ob e(am) r(em) eo_νe nomine erit,

quam ob rem, utei damnei infectei repromissio ° satisve datio fierei 15

ζiubeatur) 2, postulatum erit: tum mag(istratus) prove mag(istratu)IIvir ° IIIIvir praefec(tus)ve, quoquomque d. e. r. in iiis aditum erit,d. e. r. ita ius ° deicito iudicia dato iudicareque iiibeto cogito, proinde

1) iudicaveritve, quod Mom^nseno insiticium potius quam corruptum

videtur. [VII Alii iudicareive emendant.] — 2) ins. Mo. [ Vjj Fortasse scri-

bendum est fieret pro fierei.]

BR.uNS, Fontes iuris. Ed. VII, 7

Lex Rubria.98

atque sei ° d. e. r., quom ita postulatum esset, damxi[e]i infectei exformiila ° recte repromissum satisve datum esset. D. [e. r.] qiiod. ita

20 iudicium ° datum iudicareve iussum iudicatumve erit, iiis ratumque

esto, ° dum in ea verba, sei damnei infectei repromissum ηοη erit,

iudi°cium det itaque indicare ίubeat: 1 ` Ι(udex) e(sto). S(ei), antequam2

`id iudicium ° η. d. r. a(gitur) factum est, Q. Licinius damni infectcj

`eo nomine q. d. ° r. a(gitur) eam stipulationem, quam is quei Romae

25 `inter peregrei2nos ius deicet in albo propositam habet, L. Seio

`repromeississet : ° tum quicquid eum Q. Liciiiium ex ea stipulatione

`L. Seio d(are) f(acere) o ρor_teret ex f(ide) b(ona) d(um)t(axat) HS 3

`e(ius) i(udex) Q. Licinium L. Seio, sei ex decreto IIvir(ei) ° ΙΙΙΙ-

`vir(ei) praefec(tei)ve Mutinensis, quod eius (is 4) IIvir IIIIvir prae-

`fec(tus)2ve ex lege Rubria, seive Id pl(ebci)ve sc(itum) est, decreverit.

3ι) `Q. Licinius eo ° nomine qua d. r. a(gitur) L. Seio damnei infectei re-

`promittere no_1 ιιίt, c(ondemnato); s(ei) n(on) p(aret), a(bsolvito)'; aut

sei damnei infectei satis datum non erit, ° in ea verba iudicium det:

`Ι(ιιdeχ) e(sto). S(ei), antequam id indicium q. d. r. a(gitur) ° factum 5

`est, Q. Licinius damnei infectei eo nomine q. d. r. a(gitur) ea ° stipu-

35 'latione, quam is quei Romae inter peregrinos ius deicet ° in albo

`propositam habet, L. Seio satis dedisset: tum q(uic)q(nid) eum ° Q. Li-

'cinium ex ea stipulatione L. Seio d(are) f(acere) oporteret ex f(ide)`b(οηα) d(um) t(axat) 6 , ° e(ius) i(udcx) Q. Llcinlu112 7 L. Seio, sei eg`decreto IIvir(ei) IIIIvir(ei) praef(ectei)ve M ιιtί2nensis, quod eius isΙΙνίr IIIIvir praefect(us)(ve) ex lege Rubria, se ί2νe id pl(ebei)ve

4π `sc(itum) est, decreverit, Q. Licinius eo nomine q. d. r. a(gitiir) ° L. Seio`damneί infectei satis dare nolnit, c(ondemn αto); s(ei) n(on) p(aret), a(b-'solvito)'; dum ΙΙνίr ° ΙΙΙΙνίr i(ure) d(eicundo) praefec(tus)ve d. e. r. iusita deicat curetve, utei ea no2mina et municipium colonia locus in eoiudicio, qiiod ex ieis ° quae proxsume s(cripta) s(unt) accipie(n)tur,includantur ς concipiantur, ° quae includei concipei s(ine) d(olo) m(alo)

45 oporteret debebitve 4, ne quid ° ei quei d. e. r. aget petetve captioneiob e(am) r(em) aut eo nomine esse ° possit: neive ea nomina, qua(e) inearum qua formnla (quae) 10 s(upra) ° s(cripta) s(unt), aut Mutina(m)in eo iudicio includei concipei curet, nise(i) ° 1cl, quos inter Id ludi-

1) De formulis, quae sequuntur, cf. Ru., Gaius, p. 203-242. -2) antfquam. — 3) Summae taxationis in tabula spatium vacuum relictumest. — 4) is addit .Ηυ. ρ. 238 ex v. 38. — 5) exactum. — 6) desunt HSet summa in v. extremo. — 7) Ljejnjus 8) includentur. — 9) Μο.conicit: oportere ei videbuntur. — 10) quae delet collato u. 1, 49 Grcidenwitz

fu,

Lex Rubría. 99

ciiirn accipietur leisve contestabitur, ° ieis nnminibus fuerint, quae inearum qua formula s(upra) s(cripta), s(unt) 1 , ° et nisei sei Mutinae ea 50

res agetur; neive quis mag(istratus) prove mag(istratu), ° neive quispro quo imperio potestateve erit, intercedito nei_ve quid αlίυd fa-

tab. ΙΙ cito, quo minus de ea re ita iudícium detur ° iudiceturque. cv 1ΧΧΙ. Α quoquomq(ue) pecunia certa credita, signata forma

p(ubliea) p(opulei) R(omanei), ίη eorum quo o. m. c. p. ° f. v. c. c. t.ve2,quae sunt eruntve in Gallia Cisalpeina, petetur, quae res non ° plurisHS XV erit, sei is eam peeuniam in iure apud eum, quei ibei i(ure)d(eicundo) p(raerit), ei quei ° eam petet, aut ei quoius nomine ab eo 5

petetur, d(are) ο(portere) debereve se confessus ° erit, neque id quodconfessus erit solvet satisve faciet, aut se sponsione ° iudicioque utei-(ve) oportebit ηση defendet, seive is ibei d. e. r. in iure non ° re-sponderit, neque d. e. r. sponsionem faciet neque iudicio utei oportebit° se defendet: tum de eo, a quo ea pecunia peteita erit, deque eo, quoieam ° pecuniam d(arei) o(portebit), s(iremps) res lex ius caussaque i0o(mnibus) o(mnium) r(erum) esto atque utei esset esseve ° oporteret, seiis, quei ita confessus erit, aut d. e. r. non responderit aut se ° sponsioneiudicioque utei opnrtebit non defenderit, eius pecuniae iei ° quei eamsuo nomine petierit quoive eam d(arei) ο(portebit), ex iudicieis dateisiudí_careve recte insseis iure lege damnatns esset fuisset. Queique 3quomque ° IIvir ΙΙΙΙνίr praefec(tus)ve ibei 4 i(ure) d(eicundo) p(raerit), 15

is eum, quei ita quid confessus erit ° neque id solvet satisve faciet,eum(ve) quei se sponsione iudiciove utei(ve)) ° oportebit non defen-

derit aut in iure non responderit neque id solvet ° satisve faciet, t(an-

tae) ρ(ecuniae), quanta ea pecunia erit de qua tum inter eos am_bige-

tur, dum t(axat) [11S 51 XV s(ine) f(raude) s(iia) duci iubeto; queique

eorum quem, ad quem ° ea res pertinebit, duxserit, id ei fraudi poenaeve 20

ne esto: quodque ita fac_tum actum iussum erit, id ius ratumque esto.

Quo minus in eum, quei ita ° vadimonium Romam ex decreto eius, quei

ibei i(ure) d(eicundo) p(raerit), ηση promeisserit ° aut vindicem locu-

pletem ita ηση dederit, ob e(am) r(em) iudicium recup(erationem) is,quei ° ibei i(ure) d(eicundo) p(raerit), ex h. l. det iudicareiqiie d. e. r.ibei curet, ex h. 1. n(iliilum) r(ogatur). cti

ΧΧΙΙ. Α quo quid praeter pecuniam certam creditam, signatam 25

forrna p(ublica) p(opiilei) R(omane ί), ° in eorum quo o. m. c. p. f. 6 v.

1) s. s. est. — 2) Cf. p. 97 ante v. 1. — 3) quoique. — 4) ubei. —

5) HS orn. spatio vacuo relicto. — 6) e.

7*

Les Rubria.1.00 ?.,,Ιί 1''

uae sunt eruntVe in Gallia cis Alpeis, ° petetur, quodvec.c. t. ve q

qυοιη εσ agetur, quae res non pluris HS XV erit, et sei ° ea res erit,

de qua re omnei pecunia ibei ius deicei iudiciave darci ex h. 1. (d.)

o(portebit), ° sei is eam rem, quae ita ab εσ petetur deve ea re 2 cum

3ο εσ agetur, ei quei eam (reιιz) ° petet deve ea re aget 3, aut iei quoius

nomine ab eo petetur quornVe eo age_tur in iure apud eum, quei ibei

i(iire) d(eicundo) p(raerit), d(are) f(acere) 4 p(raestare) restituereve

oportere aut ° se debere, eiusve eam rem esse aut se eam habere,

eamve rem de ° qua arguetur se fecisse obHgatumve se eius rei nox-

siaeve esse confes_sns erit deixseritve neque d. e. r. satis utei opor-

32 tebit faciet aut, sei ° sponsionem fier ei oportebit, sponsionem non faciet,

(aut) non restituet, ° neqiie se iudicio utei oportebit defendet, aut sei

d. e. r. in iiire ° nihíl responderit, neqne d. e. r. se iudicio utej opor-

tebit defendet: ° tum de eo a g ιιο ea res ita petetur quomve εσ 5 d.

e. r. ita agetur, deque ° eo, quoi eam rem d(arei) ftierei) p(raestarei)

40 restitui satisve d. e. r. flerei oportebit, ° s(iremps) 1(ex) r(es) i(us)

e(aussa.)q(ue) 0(mn ίbυs) O(innll ιn) r(erum) e(sto), atque utei esset esseve

OpOrteret, sei is, quei ita ° quid earum reriirn confessus erit aut d. e. r.

ηση responderit neci(ue) ° se iudicio utei oportebit defenderit, de ieisrebus Romae apud pr(aetorem) ° &imve quei de ieis rebus Romae i(ure)d(eίcundo) ρ(rae)esset in iure confessus esset. ° ant ibei d. e. r. nihil

45 respondisset aut iudicio se non defendisset ; ° p(raetor)q(ue) isve queid(e) e(is) r(ebus) Romae i(ure) d(eicundo) p(raerit) in eum et in here-dem eius d(e) e(is) r(ebus) om_nibus ita ius deicito decernito eosqueduci bona eorum possidei'i ° proscreibeive veneireque iubeto, ac seiis heresve eius d. e. r. in ° iure apud eum pr(aetorem) eumve queiRomae i(ure) d(eicundo) ( ( ρ .) praesse(t), confessus esset aut d. e. r.

50 nihil respondisse(t) neque se iudieio utei oportuis_set defendisset;dum ne quis d. e. r. nisei pr(aetor) isve quei Romae i(ure) d(eicundo)p(raerit) ° eornm quoius bona possiderei proscreibei veneire duceíque° eum iubeat. ι'

ΧXΙΙΙ. Queiquornque in eorurn quo ο. m. c. p. f. v. c. C. t. vequae in Gal_1 ία Cisalpeina sunt erunt, i(ure) d(eicundo) p(raerit), is

55 iiiter eos, qúéi de fαm ί_lia((e) erceiscunda deivídunda iudiciiim sibeidarei reddeive ° in eorum quo o. m. c. p. f. v. c. c. t. ve 6, quae s(upra)

IV 3^ Cf. p. 97 ante v. 1. — 2) Exspectes deve qua. [vll Cf. tamen Gai.

' ^ — 3) agei. — 4) e. — 5) Exspectes quo (cf. v. 29). -- 6) cf.ρ. 97 ante v.1.

,:;? tυι

^.;.

!ι, ίΊί !1 ^ ι

. ,;,r ρρ

,^', ρ V1

• .^'έ1c ^ρ1

..;^,cr Q00

_.ϊΊélίΊΊύ ['

:ώ ibei

inri dÍe

;:, σ;αcΙ ί!e^

έi

pρΡηη

h• ], ^

1ι iii ι

riρ ιe, 9

:: ^^ήίρ ί0ς ^

,it

αΙι ρsέι

a^r ιjι

' ^" °ί^"rαfύτρ

: ι :

eíq3

.^9ρι ύrρ ^

^^

f^'y^a'rιft

6i ad q

^ηύΠρ ΊΙ•;.^ιQ^ μ

dρ.

r + 94^;,

εα re,;a

eare•:_

ιt íeí ι,:.

ηι, f.restüη: :

εαm hs!.

111S Τ ί

:ίs Ι1

'lldθΙ, :

.c10 Π ffí

ΙαίΠ1Τμ ^

ei) pÍtá^-

ί ) ή?

tεί e=; μι ^`

rιt,

â!:.

eudeeit :

ls ΙιΦ

j ιte'^'

;πΦ Ύ'i'.

tcQrW ς` :

illυe^''

i(i)

sel `1G,

Fragmentum Atestinum..

s(cripta) s(unt), post ιl_laverint, ita ins deicito decernitó iudicia datoiudicare ° iubeto, utei in eo o. m. c. p. f. v. c. c. t. ve ι , in quois, quoius [de boneis agetur, domicilium habuerit . . .

17. Legis fortasse eiusdem fragmentumΑ t e s t Ι η u m.

Tabula ahenea reperta a. 1880 Ateste in Gallia Transpadana. Edide-runt Fiorellius, Notizie degli scavi di antichitá Romae 1880 ρ. 213; Hila-rius Alibrandi in Eph. Romana studi e documenti di storia e diritto νο1. 2(1881) addito commentαrio; Th. Mommsen in IJermae νο1.16 (1881) ρ. 24 sgg.(= Ges. Schrr. Ι, 175) item addito commentario. Legis Rubriae fragmentumesse negat Alibrandius, probabile nec tamen certum esse ait Mommsen. Iiocextra dubium est legem, cuius particulam tenemus, secutoriam fuisse alteriuslatcie a. 705 (= 49), quam Rosciam esse ex hoc aere didicimus, de civitate Ro-mana danda Galliae ηση tam Transpadanae quam Cisalpinae universae.

[Quei post hanc legem rogatccm ín eorum quo oppido municipioco lonia praeféetura foro veieo conciliabulo eccstello territoriove,quae in Gallia Cisαlpeina sunt eruntve, ad Ilvirυm lilivirumpraefectumve in iuclicium /lduciae aut pro socio aut] mandati auttutelae siio nomine quodve ipse earum rerum ° quid gessisse dice

-tur, adducetur 2, aut quod furti, quod. ad h ο_minem liberum libe-ramve pertinere deleatur 3, aut ίηίυrί_arum agatur : sei is, a quopetetur quomve quo agetur, d(e) ° e(a) r(e) in eo rnunicipio colonia 5

praefectura iudicio cert α_re wolet) et si ea res HS ccha minorisveerit, quo minus ibei d(e) e(α) r(e) ° index arbiterve addicatur detur,quove minus ibei d(e) e( α) r(e) iudieium ita ° feiat, utei de ieis rebus ,quibus ex h(ac) l(ege) iudicia ° data erunt, iudiciurn fierei exercerioportebit, ex h. 1. ri(ihilum) r(ogatur).

Quoius rei in quoque 6 municipio cο lοηία praefectura ° quoius- 10

que ΙΙν ίr(i) eiusve, qui ibei lege foedere pl(ebei)ve sc(ito) s(enatus)_vec(onsulto) institutove iure dicundo praefuit, ante legem, sei_ve illud

pl(ebei) sc(itum) est, quod. L. Roscius a. d. V eid. Mart. populum ° ple-bemve rogavit, guod privatim arnbigetur, iuris dict[i ο iiidicis 15

arbitri recureratorum datio addictiov[e fuit] ° quantaeque rei pe-

quniaeve fuit: eins rei pegnn[iaeve] ° quo magis privato Romae re-

vocatio sit qu[owe ιni]_nus quei ibei i(nre) d(icundo) p(raerit) d(e)

1) Of p. 97 ante v. 1. — 2) addicetur. — 3) Cf. Ed. praet. verb. D.

39,4,1 pr.: si hi ad quos ea res pertinebit ηση exhibebuntur, in dominos

sine noxae deditione iudicium dabo. — 4) i. e. sestertium decem milium. —

5) excidit fortasse de. — 6) quemque.

101

1Υ

¡'r ,ιλ • ^^

i ,^bΓε

ί

J i ll'

iφ^

',.; r¡?

ίί1τ, ^

;^^i .Cd

φ l

δίΥig

ε ί

jüC^QUPU

; εius q

::, ^ε ριo ϊ

^^:^uia qαα

,αιelUπdλ

ΰillV Ib ο l

^Τ ^εί ρrοΙ

¡^{ϋ@ Φ^Ve Íl

gιιorυ

ΐ' prúp0slt2

.ξ;tΊ Bi ΓεΓ

) IflS

μ! pεtitio e

Ι

<^+δ ítabifur,

ΙΘ >s ca

$ε9εή t.Ι t

εΠt QΠα

^ παφ

arδi

{αι^¡

ηΙΙs cο

G\^^8f

^, '1 qηε

'l!e

Lex Iulia municipalis.102

e(α) r(e) iiis dicat iudiGe{flb arbitrumve det] ° utei ante legem, sive

20 illud ρ1(ebe ί) sc(itum) est, [quod L. Roscius a. d.] ° V eidus Mart. po-

lebe rnve rogavit, ° αb eo quei ibei i(icre) d(icundo) ρ(raerit)ριιlυm ρ ['ius di]ci ίιι[dicem arbityumVe dari oρortuit, ex h(ac) 1(ege) η(ihilum)

r(ogatur).]

18. Lex [Vil tabulae Heracleensis, dicta] Ιυ1 ί αmunicipalis, a. 709 (= 45).

C4 1,206 [Τ, ]. Bi. tab. 33.34. Dess. 6035. — Σ ρer^nagna tabula ahenea

(α. 1,3.3 m., 1. 0,38 m.) ex antica parte Graece inscripta, cuius dimidia

f ere pars inferior &i alveo Salandrellae fluvü prope Heracleam antiquam

α. 1732 reperta postea i nuseum regiunt Neaρolitanum inlata est; parssaιper •ior α. 1735 clemum reperta Britαnnoque cuidam vendita in Angliam

rnigravit, 'ubi a. 1760 Ph. Carteret Webb, cuius tunc fuit, libellum de ea

edidi:t; postea vero precibus Caroli ΙΙΙ regis Νeαρ. motus Webbius suamtabclae partem Neapolim remisit, ubi cum altera coniuneta in museo hodieextιι t. Tabulam esse ρartem legis municipalis a C. Iul-io Cae,sare α. 709 (= 45)

lctta.e Savigny (verm. Schr. 3,279) docuit. [Cícero ad Leptam cum scripsit(ad fam. 6,18) exeunte α. 708: simul atque accepi α Seleuco tuo litteras,statim quaesivi e Balbo per codicillos, quid esset in lege; rescripsit eosqui facerent praeconium, vetari esse in decurionibus, gui fecissent non

vetari (intellegitur huius legis v. 94), lex haec nondum rogata fuerit necesseest: nam in lege publice proposita quid esset, ex actis urbanis cognoscipotuit vel ex ipso aere ab eo qui vellet, et ineptum de tali re municipalemlι ominem consuluisse virum consularem, consularem eum quaesivisse ex Cae-saris ami.co et quodctmmodo actore publico. Itaque cum lex utpote Iuliaιlicta perlata sit ab ipso (Jaesare, eam rogarit necesse est reversus ex Hispaniaα. 709 (= 45) extremo, reiecta opinione nuper defensa a Nisseno (Rh. Ph.45,101) legem lα tατη esse ante scriptam epistulam illam α.708(=46). ΤΗ. Μ.][VIl Cf. tamen Ιlackel, Wiener Studien, 1902 ρ. 542.] Quanta vero legispars supersit, constitui non potest. Capita eadem qua in l. Cornelia rationedistincta sunt, numeri adscripti nulli. Commentarios scripserunt Mazochi,comm. in tab. Her. 1 754. ΙΙ vo1. fol.; Marezoll, fragm. tab. Heracl. 1816;Dirksen, obs. cιd tab. Heracl. 1817; idem, civ. Abadl. 2,145. 1820; Sa-vigny l. c. 1838. 1843. 1849.

1 . . . Quem h(ac) 1(ege) ad co(n)s(ulern) profiterei oportebit seiis, quom eum profiterei oportebit, Romae ηση erit, tum quei eius °

2 negotia curabit, is ea(f»dem omnia, quae eum, quoius negotia curabit,3 sei Romae esset, 1ι. 1. profitereí ° oporteret 1 , item isdemque diebus

ad cos. profitemίno. ti

1) oportebjt.

Lex Iulia municipalis. 103

Quem h. 1. ad cos. profiterei oportebit, sei is pup(illus) seive 4ea ρυ(ρ ί11α) erit, tum quei eius pup(illi) ρυ(pillae)ve tutor erit, itemeadem_que omnia in iisdem diebus ad cos. profitemino ita utei et 1 5quae quíbusque diebus eum eamve, sei ρυρ(illus) pu(pilla)ve non °es(se)t, h. 1. profitere ί oporteret. cv 6

Sei cos., ad quem 2 h. 1. professiones fierei oportebit, Romae 7ηση erit, tum is, quem profiterei oportebit, quod eum profiterei °oportebit, ad pr(aetorem) urb(anum) aut, sei is Romae ηση erit, ad eum 8pr(aetorem), qnei inter peregrinos ius deicet, profitemino, ita utei °eum αd cos., sei tum Romae esset, h. 1. profiterei oporteret. cv 9

Sei ex eis cos. et pr(aetoribus), ad quos h. 1. professiones fierei 10

oportebit, nemo eorum Romae erit, tum is, quem profiterei oportebit, °((et)) quod eum ((eum)) profiterei oportebit ad tr(ibunum) pl(ebei) pro- 11fitemino, ita utei 3 eum ad cos. pr(aetorem)(que) urb(anum) eumquequei inter peregrί_nos ius deicet, sei tum Romae esset, h. 1. profi- 12

terei oporteret. cvQuod quemquem h. 1. profiterei oportebit, is, apnd quem ea 13

professio fiet, eius que(i) profitebit ιιr nomen, et ea quae pro_fessus 14

erit, et quo die professiis sit, in tabulas publicas referunda curato,

eademque omnia quae uteique in tabulas ° rettulerit ita in tabulara 15

in album referunda (curato), idque aput forum, et quom frumentumpopulo dabitur, ibei ubei frumen°tum populo dabitur cottidie maio- 16rem partem diei propositum habeto, u(rtde) d(e) p(lano) r. 1. ρ. 5 cv

Qiieiquomque frumentum populo dabit 6 damdumve curabit, nei 17

quo-i eorum, quorurn nomina Σι. 1. ad cos. pr. tr. pl(ebei) in ta_bu- 18

1α in albo proposita erunt, frumentum dato neve dare iubeto neve

sinito. Quei ad versus ea eorum quoi α frurnentum ° dederit, is in tr(f- 19

tici) m(odios) I HS Ι» popnlo dare darnnas esto, eiusque pecuniae

quei volet petitio esto. cvQuae viae in urbem Rom. propiusve u(rbem) R. p. Μ ubei con- 20

tinente Iiabitabitur, sunt erunt, quoi ιιs ante aedificium earum quae °

via(e) erit 10, is eam viam arbitratu eius aed(ilis), quoi ea pars urbis 21

h. 1. obvenerit, tueatur 11; isque αed(ilis) curato, uti quorum ° ante 22

aedificium erit quamque viam h. 1. quemque tueri oportebit, ei om-nes eam viam arbitratu eius tueantur, neve eo ° loco aqua 12 con- 23

sistat, quominus conmode populus ea via utatur. ti

1) ei. — 2) atque. — 3) utet. — 4) eta. — 5) r(ecte) 1(egi) p(ossit). —

β) dabunt. — 7) güe• — 8) quei. — 9) i. e. singulos sestertium quinqua-

gínta mília. — 10) erunt. — 11) Mo.: tueto. — 12) αο.

104 Lea Iulia municipalis.

24

Aed. cur. aed. p1., quei nunc sunt , queiquomque post h. 1. r.

factei :createi erunt eumve mag. inierint, iei in diebus V progumeisλ°

25 quibus eo mag(istratu) designatei erunt eumve mag(istratum) mnje-

rint, inter se paranto aut sortiunto, qua in partei iirbis quisque °

26 eorum vias publicas in urbem Roma(m), propiusve u(rbem) R(omam)

p(assuS) Μ 2, reficiundas sternendas euret, eiusque rei procuratio-

27 nem ° habeat. Quae pars quoique aed(ilei) ita h. 1. obvenerit, eius

28 aed(ilis) in eis loceis quae in ea partei erunt viarum reficien_ darum

tuemdarum procuratio esto, utei h. 1. oportebit. cv

29 Quae νία inter 3 aedem sacram et aedificium locumve publicum

30 et inter aedificium privatum est erit, eius ° viae partem dimidiam

is aed(ilis), quoi ea pars urbis obvenerit, in qua parte ea aedis

31 sacra erit seive aedificium ° publicurn seive locus publicus, tuemdam

locato. cv32 Quemquomqne ante suiiiii aedifici ιιm viam publicam h. 1. tueri33 oportebit, quei eorum eam viam arbitratu eius aed(ilis), ° quoius opor-

tuerit, ηση tuebitur, eam viam aed(ilis), quoius arbitratu eam tuerei31 oportuerit, tuemdam locato; ° isque aed(ilis) diebus ne minus Χ ante-

quam locet apnt forum ante tribunale suom propositum habeto,35 quam ° viam tuendam et quo die locaturus sit, et 4 quorum ante

36 aedificium ea via sit; eisque quorum ante aedificium ° ea via erit,procuratoribusve eorum domum denuntietur facito, se eam viam 1ο -

ϊ caturum et quo die locaturus ° sit; eamque locationem palam in foro

per q(uaestorem) urb(anum) eumve quei aerario praerit facito.38 Quamta pecunia eam ° viam locaverit, tamtae pecuniae eum eosque,39 qnorum ante aedificium ea νία erit pro portioni, quamtum ° gloills-

qιιe ante aedificium viae in longitudine et in latitudine erit, q(uaestor)40 urb(anus) queive aerario praerit in tabula(s) ° publicas pecuniae

factae referundum curato. ΕΙ quei ea.m viam tuemdani redemerit,41 tamtae pecuniae eum eos_ve adtribuito sine d(olo) m(alo). Sei is

qnei adtributus erit eam pecuniam diebiis XXX progumeis, quibus42 ipse aut ρrο_curator eius seiet adtribntionem factam esse ei, quoi43 adtributus erit, ηση solverit neque satis fecerit, is ° quamtae pecu-

niae adtributus erit, tamtam pecuniam et eius dimidium ei, quoí44 adtribntus erit, dare debeto, ° inque eam rem is, quo quomque de

[ 1) Post verba quei nunc sunt addi debuit in diebus V ρrοxumeispost haue legem rogatam; item: erravit de loco Nissen, Rh. Ph. 45,100.Ta. M.] — 2) Δ ; cf 20..— 3) viam per. — 4) ei.

•,^^

; ε^t

•;^r(íϊ

,,;;ι [8 ί ι

:: ώ? 1â

,,ik¡ ίό ^ ι

^ ,r, ί j αε c

ίιl εά

'ί^1 έ8ρ

^ :^iρεete.

Ϊ

J6ε εacr

^^'j^dεηρθ.:

ωιε1 πμρl

.

ίϊyφρe

Ί

" ίltιjερ^j

ά°^y

εϊ^gπε

jιίϊ ,

ϋ?

;; i flr,tl ι

' ί ½

^7 ί ^';Íf

Lex Iulia municipalis.

ea re aditum erit, iudícem iudiciumve ita dat6, utei de pecuniacredita ° (iudicem) iudicium((g))ue dari oporteret 1.

Quam viam h. 1. tuemdam locari oportebit, aed(ílis), quem eam 46viam tuendam locare oportebit, is eam viam per ° q(uaestorem) urb(a- 4 τnum) queive aerario praerit tuemdam locato, utei eam viam arbi-

tratu eius, quei eam viam locandam ° curaveríty tueatur. Quamtam 48pecuniam ita quaeque via locata erit, t(amtam) p(ecuniam) q(uaestor)urb(anus) queive aerario praerit ° redemptorei, quoi e lege locationís 4,dari oportebit, heredeive eius damdam adtribuendam curato. ι

Quo minus aed(iles) et IIIIvir(ei) vieis in urbem purgandeis, 5®

IIvir(ei) vieis extra propiusve urbem Rom(am) passus (14Ι) ° purgan- 5tdeis, queiquomque erunt, vias publicas purgandas curent eiusque reípotestatem habeant, ° ita utei legibus pl(ebei)ve se(itis) s(enatus)(ve) 52

c(onsultis) oportet oportebit, eum 2 h. 1. n(ihilum) r(ogatur). ι.

Quoius ante aedificium semita in loco erit, is eam semitam, eo 53aedificio perpetuo lapidibus perpetueis ° integreis continentem con- 54

stratam recte habeto arbitratu eius aed(ilis), quoius in ea parte h.1. viarum ° procuratio 3 erit. ι' 55

Quae viae in ii(rbem) R(ornam) sunt erunt intra ea loca, ubi 56

contínenti habitabitur, ne quis in ieis vieis post k. Ianuar. ° primas 57plostrum interdiii post solem ortum, neve ante horam Υ diei ducitoagito, nisi quod aedium ° sacrarum deorum inmortaiiurn caussa aedi- 53ficandarnm operisve publice faciumdei causa adv(e)hei ρorta°ri opor- 59

tebit, aut quod ex urbe exve ieis loceis earum rerum, qnae publicedemolienda(e) loca(tae) erunt, publi_ce exportarei oportebit, et 6Α

quarum rerum caussa plostra h. 1. certeis hominibus certeis de cau-seis agere ° ducere licebit. ti 6t

Quibus diebus virgines Vestales regem sacrorum flamines Ρίο- 62

streis in urbe sacrorum publicorurn p(opuli) R(omani) caussa ° vehi 63

nportebit, quaeqiie plostra trinmphi caussa, quo die quisqiie trium-phabit , ducei oportebit, quaeque ° plostra ludorum 8, quei Romae 64

aut urbei Romae (p(ropius) p(assus) Μ publice feient, inve pom-pam ludeis circiensibus ducei agei opus ° erit: quo(ve) minus earum 65

rerum caussa eisque diebus plostra interdiu in urbe ducantur agan-tur, e(ius) h(ac) 1(ege) n(ibilum) r(ogatur). cv

1) oportebit. De c. ί 10 [vi! vv. 20-45; cf: quae scripsi in libro: S,ym-

bolae Bethmanno-Sollu+egio oblatae, Ber. 1868 ρ. 45-53. — 2) eum aut est

id quod eorum aut emendandunt eius. — 3) procurator. — 4) rex. — 5) trium-

phavit. — 6) Σxcidit fortasse eaussa. — 7) Μο. supplevit ex ν. 17.

105

106Lex lulia municipalis.

66 Quae plostra noctu in urbem inducta erunt, quo minus ea

67 plostra inania aut stercoris exportandei caussa ° post solem ortum

h(oris) Χ diei bubus iumenteisve iuncta in u(rbe) R(oma) et ab u(rbe)

R(oma) p(assus) Μ esse liceat, e(ius) h. 1. n(ihilum) r(ogatur).

68 Quae loca publica porticuSVe publicae in u(rbe) R(oma) p(ro-

pius)ve u(rbei) R(omae) p(assus) Μ sunt erunt, quorum locorum quo-

s9 iusque porticus ° aedilium eorumve mag(istratuom), quei vieis loceis-

g ιιe publiceis u(rbis) R(omae) p(ropius)Ve u(rbei) R(omae) p(assus) M

'ιο purgandeis praerunt, legibus ° procuratiO est erit, nei quis ίη ieis

loceis inve ieis porticibus quid in aedilkaturn inmolitumve ι habeto, °

7Σ iieve ea loca p οrticιυnνe quarn possideto, neve eorum quod saeptum

72 clausumve habeto quo rniniis eis ° loceis porticibusque populus utatur

pateantve, nisi qnibus uteique leg(ibus) pl(ebei)ve sc(itis) s(enatus)vec(onsultis) concessum permissnmve e(st). ι ·

73 Quibus loceis ex lege locationis, quarr censor aliusve quis ma-

1 g(istratus) publiceis vectigalibus ultrove tributeis ° fruendeis tuen-

deisve dixit, digerit, eis, quei ea frueiida tuendave conducta habe-75 bunt, ut utei fruei liceat ° cιut utei ea ab eis custodiantur, cautum

est, ei quo minus ieis loceis utantur fruantur ita, utei quo(i)que

76 eorum 2 ° [ex lje[ge loca]tionis 3 1eiS [sine d(olo) m(alo)] utei frueilicebit ex h. 1. n(ihilum) r(ogatur). ti

ϊ 7 Quos lud[os] quisque Romae p(ropius)ve u(rbei) R(omae) p(as-sus) 11Ι faciet, quo minus ei eorum ludorum caussa scaenam pulpi

-78 tum ceteraque, ° quae ad eos ludos opiis erunt, in loco publico po-9 nere statuere eisque diebus, gnibus eos faciet, loco publico utei ° liceat,

e(ius) b. 1. n(ihilum) r(οgαtιιr). Γν8ο Quei scribae librarei ιnagistratibus apparebunt, ei quo minus

8ι loceis publiceis, ubei is, (quoi) quisque eorum apparebunt, ° iuserit,apparendί caussa utantur, e(ius) h. 1. n(ihilum) r(ogatur). ι

82 Quae loca serveis publiceis ab cens(oribus) habitandei uteiideicaussa adtributa sunt, ei qiio minus eis loceis utantur, e(ius) h. 1.n(ihilurn) r(ogatur). ti

83 Queiqiiornque in municipieis coloneis praefectureis foreis con-ciliabule ίs c(ivium) R(omanorum) IIvir(ei) ΙIlΙνίr(eί) erunt aliove

84 quo riomine mag(istratum) potestatemve sufragio eorum, quei quoius-85 que municipj(a) eolonjae praefecturae ° fori conciliabuli erunt , ha-

1) in molitomve. — 2) Hic explicit aes Britannicum, incipit Neapo-litctnurn. — 3) suppl. Mαzocjzi. — 4) foro.

,", λ I γ ¡^'Γ

Ά 3',.r'

άίy}!

η,, ^^^ j{Í

11 j 11ι

f .λ ;oι 9

^,„hf? DpD

,:,; jr'^Πύ ίώρπρπ l ι

ή ''^^Gε ÍΠ

, ήmία$ί

Τ 6ί λΠdύ $ί

^

^¡ ύáίΠs

α^;ί$fral

1 s^ipeα

'^ ρ$rlem

?gulei

' Γί!εb εi;re $

^'^^ Ρ1(eb ι3*^^

πύπύ

`' S ίιε ί δρ¡

υ

,. ^ ί^i Φ

ál

Lex Iulia municipalis. 107

bebunt: nei quis eorum que(rn) in eo municipio colonia(e) praefectu-ra((t)) foro concilja°bulo (in) senatum deciiriones conscriptosve legito 86neve sublegito neve co((a))ptato neve recitandos curato ° nisi in de- 87

mortuei darnnateive locum eiusve quei confessus erit se senatoremdecurionem conscreiptumve ° ibei h. 1. esse ηση licere. ", 88

Quei minor annos XXX natus est erit, πεί quis eorum post 89k. Ιαηυαr. secundas in municipio colonia praefe_ctura IIvir(atum) 90

IIIIvir(atum) neve quem alium mag(istratum) petito neve capito nevegerito, nisei quei eoriim stipendia ° equo in legione ΙΙΙ aut pedestria 91in legione VI fecerit, quae stipendia in castreis inve provincia ma-iorem 1 °partem sui quoiusque anni fecerit, aut bina semestria, quae 92

ei pro singuleis ann(u)eis procedere oporteat 2 , ° aut ei vocat(i)ο rei 93

militaris legibus pI(ebei)ve sc(itis) exve foidere erit, quocirca euminveitum merere ηση ° oporteat. Neve quis, que(i) praeconium dis- 94

signationem libitinamve faciet, dum eorum quid faciet, in m υηί_cipio 95colonia praefectura IIvir(atum) IIIIvir(atum) aliumve quem mag(i-stratum) petito neve capito neve gerito neve habeto, ° neve ibei se- 96nator neve decurio neve conscriptus esto neve sententiam dicito.Quei eorum ex eis, quei s(upra) s(criptei) s(unt), ° adversus ea fece- 97

rit, is HS Ι»> p(opulo) d(are) d(amnas) e(sto), eiusque pecuniae queivolet petitio esto. ti

Queiquomqne in municipio colonia(e) praefectura post k. 98

Qui(1δ)Ct(ileS) prim(as) comitia lIvir(eis) ΙΙΙΙνίr(eis) s aleive quoi ma-g(istratni) ° rogando subrogandove habebit, is ne quern, quei minor 99

anneis (ΧΧΧ) natus est erit, IIvir(um), ΙΙΙ(Ι)vir(υm), quei(ve)

ibei ° alium mag(istratum) habeat, renuntiato neve renuntiarei iii- 100

beto, nisi quei stipendia equo in legione ΙΙΙ, aut sti_pendía pe-101

destria in legione VI fecerit, quae stipendia in castreis inve provin-cia maiorem partem sui ° quoiusque anni fecerit, aut bina semestria, 102

qua(e) ei rro singuleis annueis Procedere oporteat, cum eo ° quod 103

ei legibus pl(ebei)ve sc(iteis) procedere oportebit, aut ei vocatio reimilitaris legibus pl(ebei)ve sc(iteis) exve foedere ° erit, quo circa eum 104

invitum merere ηση oporteat. Neve eum, quei praeconiurn dissigna-

tionem libitinamve 4 faciet, dum eorum quid ° faciet, IIvir(um) ΙΙΙΙ- 105

vir(um), queive ibei mag(istratus) sit, renuntiato, neve in senatum

1) maiorei vel maiora aes: — 2) Mo. recte censet excidisse hic verba

guae redeunt v. 102-103: cum eo quod ei legibus pl(ebei)ve sc(iteis) pro-

cedere oportebit. — 3) llr vir. — 4) libitinanve.

Lex Ιυ1ια municipalia.

106 neve in decurionum conscriptorum(ve) ηιιm°erο legito sublegito

107 coptato neve sententiam rogato neve dicere neve ferre iubeto sc(iens)

d(olo) m(alo). Quei adversus ea fecerit, ίs HS Ιο» p(opuk) d(are)

d(amnas) esto, eiusque pecuniae quei volet petitio esto. cv

1οθ Quae municipia colonia(e) praefectura(e) fora conciliabula c(i-vium) R(omanorllrn) sunt eruit, nei quis in eorum quo municipjo

1Π9 colonia praefectura (foro) conciliabulo (in) senatu decurjonjbus

110 cοnscreipteίsque esto, neve quoi 1 ibi in eo ordine ° senten((te ιήtiam

deicere ferne liceto, quei furtei quocl (pse 2 fecit fecerit condemnatus

111 pactusve est erit; ° queive iudicio fiducio 3 pro socio, tutelae, man-

datei, iniuriaruln deve d(olo) m(alo) condemnatus est erit; queive

112 lege ° Plaetoria ob eamve rem, gnod adversus eam legem fecit fe-113 cerit, eondemriatus est erit : queive depugnandei ° caussa auctoratus

est erit fuit fuerit; queive in iure 1 abiuraverit, bonamve copiam

114 iuravit iuraverit; quei(ve) ° sponsoribus creditoribusve sueis renun-tiavit renuntiaverit se soldum solvere non posse: aut cnm eis °

115 pactus est erit se soldurn solvere non posse; prove quo datum de-.116 pensum est erit; qiioiusve bona ex edicto ° eius, qu(e)i (i(ure)) d(ei

-cundo) praefuit praefuerit, — praeterquam sei quoiils, quom pupillus117 esset reive publicae caussa abesset ° neque d(olo) m(alo) fecit fecerit

quo magis r(ei) ρ(ublicαe) c(aussa) a(besset) 5, — possessa pro-118 scriptave suiit erunt ; qiieive iudicio publico Romae ° condemnatus

est erit, quo circa eum hi Italia esse non liceat, neque in integrum119 resti(tu)tus est erit; qneive in eo ° municipio colonia praefectura

foi'o concίliabulo, quoius erit, iudicio publico condemnatus est erit;12Π quernve ° k(alumniae) praevaricationis caussa accussasse fecisseve121 quod iudicatum est erit ; quoive aput exercitum ingnominiae ° caussa

ordo ademptus est erit; quemve imperator ingnominiae caussa ab122 exei'CitA decedere iusit iuserit; ° queive ob caput c(ivis) R(omanei)

referundum pecuniam praemium aliudve qnid cepit ceperit; queive123 corpore 6 quaestum ° fecit fecerit; queive lanistaturam artemve ludi-124 c(r)am fecit fecerit; queive kiiocinium faciet. Quei ° adversus ea in

rnunicipio colonia praefectura(ve) foro conciliabulo (in senatu) decu-

1) quoe. — 2) ispe. — 3) fiduciae scrib. [VIj attraxit iudicio.] —4) [VIl abiuravit onanino ins., bonam copiam ab(uravit ins. .Mo.; ereditum;el rem ereditam supplendum ante abiuravit censet Mazochi; pecuniam ere-d(tαιη navult Wlassak, Pauly - Wissowa Ι, 102.] — 5) possessa proscríptavesunt erunt inserenda esse censet 1110. — 6) eorporí.

108

Lex Iulia munίcίpalis.

rionibus conscripteisve fuerit ° sentemtiamve dixerit, is HS Ι»> ρ(ο - 125pulo) d(are) d(amnas) esto, e ίusque pecuniae quei volet petitio esto.

Quoi h. 1. in municipio colonia praefectura foro conciliabulo 126

senatorem deeurionern conscriptum esse, ° inque eo ordine sentemtiam 127dicere ferre ηση licebit, nei quis, quei in eo municipio colonia prae-fectura ° foro conciliabulo senatum decuriones conscriptos habebit,128eum in senatum decuriones conscriptos ° ire iubeto sc(iens) d( ο1ο) 129m(alo) ; neve eum ibei sentemtiam rogato neive dicere neive ferreiubeto sc(iens) d.(olo) m(alo); neve quis, que(i) ° in eo municipio 130

colonia praefectura foro conciliabulo sufragio eornm maxurnam p ο te-statem habebit, ° eorum quem ibei in senatum decuriones conscriptos 131ire, neve in eo nurnero esse neve ι sentemtiam ibei dicere ° ferreve 132

sinito sc(iens) d(olo) rn(alo); neve quis eius rationem cornitieis con-ciliove (habeto, neive quis quem, sei adversus ea comitieis concili.ove 2)

ereatum est renuntiato; neve quis, ° quei ibei magiistratum) potesta--133temve habebit, eum cum senatu decurionibus conscript(eis lud)osspectare neive in eonvivio ° publ ίco esse sini.to 3 se(iens) d(olo) m(alo). ' 134

Quibiis h. 1. in municipio colonia praefectura foro conciliabulo 135

in senatu 4 decurionibus conscripteis esse ° non licebit, η ί quis e οrιιηι 13 Gin municipio colonia praefectura foro cοncί lίαbnlο ΙΙνir(αtum) lilivir-(atum) aliamve ° quam potestatem ex quo honore in eum ordinem 137

perveniat, petito neve capito; neve quis eorum ludeis, 0 curnve gla- ι38diatores ibei pugnabunt, in loco senatorio decurionum conscriptorumsedeto 5 neve spectato ° neve conviviurn publicurn is inito; neive quis, 139

sei adversus ea ereatum r enuntiatum erit, ibei IIvir ΙΙΙΙνίr ° esto, 140

neve ibei m(agistratum) potestaternve habeto. Quei adversus eafecerit, is HS Ι»> p(opulo) d(are) d(amnas) esto, eiusque pecuniae

quei ° volet petitio esto. ti 141

Quae municipia coloniae praefecturae e(iviurn) R(omanorum) in 142

Italia sunt ernnt, quei in eis municipieis eoloneis ° praefectureis 143

maximum mag(istratum) ιηαχ ίm αιηνe s potestatem ibei habebit tum,

cum censor aiiusve ° quis rnag(istratus) Romae populi censum aget, 144

is diebus LX proxurneis, quibus seiet Romae censum 9 populi ° agi, 145

omnium rnunicipium colonorum suorum queique eius praefecturae

erunt, q(uei) c(ives) R(omanei) erunt, censum ° agito 10, eorurnqiie 146

1) nive. — 2) Sup μ levit Μο. — 3) sineto. — 4) sinatum. — 5) sedito. —

6) quei [VII cum Dess.: quei adversus ea creatus renuntiatus erit]. — 7) quif.

— 8) maximumve. — 9) cinsum. — 10) agunto.

109

Lex Julia municípalis.110

nomina praenomina patres aut patronos tribus cognomina et quot

147 annos ° gnisque eorum habet, et rationem pecuniae ex formula census,

148 qllae Romae ab eo, qui tum censum ° populi acturus erit, proposjt a

erit, ab ieis iurateis accipito; ·eaque omnia in tabulas publjcas sui

149 ° muilicipi referunda curato; eosque libros per legatos, quos maior

15ο pars decuriOmlm conscriptorum ° ad eam rem legarei mittei censuerjnttum, cum ea((s j) res consuleretur, ad eos, quei Romae censum agent,

151 ° mittito ; curatoque, ntei, quom amplius dies LX reliquei erunt ante152 quam diem ei, queiquomque Romae ° censum aget `', finem popim

ce(n)sendi faciant, eos adeant 3 librosque eius municipi coloniae prae-

153 fectnrae ° edant ; isque censor, seive quis alius mag(istratus) censum

154 populi aget, diebus V proxumeis, quibus legatei eius ° munieipi. colo-niae praefecturae adierint, eos libros census, quei ab ieis legateis

155 dabuntur, accipito ° s(ine) d(olo) m(alo), exque ieis libreis, quae ibejscripta erunt in tabulas publicas referunda curato, easque tabulas

156 ° eodem loco, ubei ceterae tabulae publicae erunt, in quibus censiisporuli perscriptns erit, condend α(s) curato. ti

157 Qui pluribus in rniinicipieis coloneis praefectureis domicilium158 habebit et is Romae censns erit, quo magis ° in municipio colonia

praefectura h. 1. censeatur, e(ius) h. 1. n(ihilum) r(ogatur). t,159 Qnei lege pl(ebeive) sc(ito) permissus est fuit, utei leges in160 municipio fundano rniinicipibusve eius municipi daret, ° sei quid is

post h. 1. r(ogatam) in eo anno proxnmo, quo h. 1. populus iuserit,161 ad eas leges ;, rnurtieipi(ei)s fundanos ° item teneto, utei oporteret,

sei eae res ab eo tum, quom prirniim leges eis municipibus lege162 pl(ebei)ve sc(ito) dedit, ° ad eas leges additae comrniitatae conrectae163 essent: neve quis intercedito neve quid facito, quo minus ° ea rata

sint., gove minus municipis fundanos tenea(n)t eisque optemperetur.

19. Lex Falcidia a. 714 (= 40) (e Dig.).

(Paulus 1. sing. acl 1. Fα lc. s : Lex Falcidía lata est, quae primocapite liberan legandi facultatem dedit his verbis:)

Qui cives Romani sunt, qui eorum post hanc legem rogatamtestamentnm facere volet 7, ut eam pecuniam easque res quibusquedare legare volet, ius potestasque esto, ut hac lege sequenti 8 licebit.

1) arieis. — 2) agei. -- 3) adeam. — 4) quis. — 5) addiderit com-mutaverit conrexerít supplet Mazochi. — 6) D. 35,2,1. — 7) Quaedamvidentur excidisse. — 8) Delendam esse hanc vocero Mo. censet.

Lex Falcídia. 111

(Secundo capite modum legatorum constituit his verbis:)Quicumque civis Romanus post hanc legem rogatam testamen-

tum faciet, is quantam cuique clvi Romano pecuniam iure publicodare legare volet, ius potestasque esto, dum ita detur legatum ι , neminus quam partem quartarn liereditatis eo testamento heredescapiant, eis 2, quibus quid ita datum legatumve erit, eam pecuniamsine fraude sua capere liceto isque heres, qui eam pecnniam dareiussiis 3 damnatus erit, eam pecuniam debeto dare, gnam damna-tus est .

20. Lex Iulia de vi publica et privata (e Dig.).

Utrum Caesaris sit an Augusti 'ηση constat. Cf. Rudor f f, RG. 1, 85.— Coll. 9,2; sententia legis etia'm D. 22,5,3,5 relata est e Callistrati 1.de cogn.

( Ulpianus 1. Vilil de ο f fτ'cio proconsulis sub titulo ad l,. iuiiamde vi publica et privata : Eadem lege gnibusdam testimordum om-nino, quibusdam interdicitur invitis. c. LΧλλ'VII et c. LTYλVIII;iii haec verba his hominibus: 5

Hac lege in reum testimonium dicere ne liceto, qui se ab eoραrenteνe eins, libertove cuius eorum libertive libertave liberaverit 6,

quive impubes erit, quive {iudicio publico damnatus erit qui 7] eorum

in integrum restitutus ηση est, quive in vinculis custodiave publicaerit, quive depugnandi causa auctoratiis erit, quive ad bestias de-pugnare se locavit locaverit, praeterquam qui iaculandi causa adurbem missus est erit, [gnaeve] palam 8 corpore qnaestum facietfeceritve, quive ob testimonium dicendum [vel non dicendum] pecu-

ηίαm accepisse indicatus erit, neve quis eorum hac lege in renm

testirnonlum dicat .(Capite octogesimo septimo his: tO)

Ιιινίtί in reum testimonium ne dicunto, qui sobrinus est ei reo

1) Cuiac.: detur legetur. — ita detur legatum delet Gradenωitz. —

2) eisque Mo. — 3) Delendam esse hanc vocem Mo. censet. — 4) Aut scr.

quam dare d. e. auf haec quattuor verba delenda. — 5) in haec verba his

verbis hominibus codd.; in hoc yero his verbis his hominibus Rudorff über

den (ib. de οff. proc. p. 314. — 6) libertive libertiue liberaverit] Mo., li-

bertus liberauerit codd. — 7) Ε Dig. ins. - 8) quaeve palam D., palamve

Coll. — 9) nee volens q. e. h. 1. in r. t. dicit. — 10) homines ins. libri,

delet Mo.

112

propioreve cognatione coniunctus, quive socer gener vitricus privi-

gnusve eluS erit.

Lex Iulia de adulteriis.

,rJ,ι

^

,1kJíίi Γ

y¡

'. ;;,{ ιι;ιι

`;,πr Ριh

: ί)>rr ^ςι^

; ιΡΓ°

^uie^9

ιlλ. tubal

SC,έ7α ίU ^

.,rasefit pe

i nι

υίσπ: ^" ίσ !

^ρσίιλ 5'

jf] Ι

;j τ1 ]JflÚ

,i 1ni'G^ Illm

Γihtaere

' λo malo

Ι hintii

= ^eateati

Ϊnλtrrrι al

F,,λο

geι

eiait

^ ι41ι,11τ

'

pars ΒΙ

t{hτik ,

`9°ιe1 μ α ι^

^^,tpoιl

υ,

^^ Ρι i}ιreo

^`'^ eς^derριι St,

Β3

21. Lex Iulia de adulteriis a. 736 (= 18). (e Dig.).

Ε cáp . Ι ( Ulpi,anus 1. Σ de adulteriis 2 . Haec verba legis:)... ne quis posthac stuprum adulterium facito sciens dolo

malo.Ε cap. II ( Ulpianus 1. Ι de adulteriis 3 : Quod alt lex:)[Pater si] in filia [sua qiiam in potestate habet, aut in ea,

quae ζeo) 4 auctore eum in potestate esset, viro in manum COnvenerit,]

adulterum [domi suae generive sui] deprehenderit, [isque in 5 eam

rem socerum adhibuerit, ( lex permittit] ut is pater eum adulterumsine fraude occidat, ita ut] in continenti filiam occidat.

Ε cap. V ( Ulpianus 1. II ad 1. Iuliam de adulteriis s : Capite

quinto legis Iuliae ita cavetur nt:. . [viro adulterum in uxore sua deprehensum, quem aut nolit

aut non liceat occidere, retinere horas diurnas nocturnasgne conti-nuas non plus quam XX] testandae eius rei gratia [sine fraude suaiure liceto . .]

Ε cap. Vil ( Ulpianus 1. ΙΙ de adulteriis 7 : Legis Iuliae de adul-teriis capité sept ίmo ita cavetur:)

. . ne quis ínter reos referat eum, qui tum sine detrectationerei publicae causa aberit . .

Ε cap. inc. ( Ulpi.anus 1. 1V de adulteriis S : — lex ita 1ο -cnta est:)

. . . [qui uxorem in adulterio deprehensam retinuerit], adulterumin domo deprehensum dimiserit, . .

1) prίvignusque codd. — 2) D. 48,5,13(12). Cf. Paul. in Coll. 4,2:primum caput legis Iuliae de adulteriis prioribus legibus pluribus obrogat(abrogat libri); secundo vero capite permittit patri cet. — 3) D. 48,5,24(23),pr. 4. Verba inclusa Paulus Ι. 1. refert. Cf. Coll. 4,12,1. Paul. sent.2,26,1. — 4) Ins. Pithoeus. — 5) isque in Schulting, isve in Mo., in quemlibri. — 6) D. 48,5,26(25), pr. 5 verba uncis inclusa postquam ad sen-tentiam rettulit commentatusque est, pergit sic: Quod adicitur : testandae'cet. — 7) D. 48,5,16(15),1.2. — 8) D. 48,5,30(29), pr. Cf. Paul. sent. 2,26,8.Coll. 4,12,7.

Lex Quinctia. 113

22. Lex Quinctia de aquaediicfibus a. 745 (= 9)(e Frontino).

Haec lex a Frontino in librum de aquis urbis Romae c. 129 receptaomnium populi Romani legum, υnα integra cum plena prαescription.e tradita

t?^, est. Textum corruptum emendavit et supplevit Buecheler in ed. Frontiniα. 1858, sed usus recognitione libri Casinensis non optima, quam emendavitexplevitque Fetschenig, Wiener Studien 6 (1884) ρ. 249 sq. Libri Casinensisimaginem phototypam ecliulit Clemens Herschel, The two books of the watersupply of the city of Rome of Sextus Iulius Frontinus. Boston 1899.

riι_

T. Quinctius Crispinus consul ι popiiliim iure rogavit populus-qiie iiire scivit in foro pro rostris aedis divi Iulíi p(ridie) k.2 Iulias.

t ι ' Tribus 3 Sergia principium fuit, pro tribu S. Sex(tius) L. f. Virro;^.

Quicumque post hanc legem rogatam rivos specus fornicesflstitlas tubulos castella lacus aquarttm publicarum, quae ad urbem 5ducuntur, sciens dolo malo foraverit ruperit foranda rumpend αvecuraverit peioremve 5 fecerit, quo minus eae aquae 6 earumve quaequeat in urbem Romam ire cadere fluere 8 pervenire duci s quoveminus 1Π in urbe Rοιηα et in iis locis, quae i ι aedificia nrbi con-tinentia siint erunt, in is hortis praediis locis, qnorurn hortorum 10

r π,^ praediorum locorum dominis possessorjbus u(su)f(ructuariis) 2 aquadata vel adtributa est vel erit, saliat distribuatur dividatur in ca-stella lacus inrnittatur, is populo Rornano [HS] ceiiturn milia daredamnas esto; et quidquid eorum ita fecerit, id omne sarcire re

-ficere restituere aedificare ponere tollere τι dernoliri 15 damnas esto 15

sine dolo malo; eaque ι s omnia ita, ut coercenda multa dicenda

ϊ:Ι 1) In hiatu codicis trium (non octo) litterarum potest interciclisse de

s(enatus) s(eutentia) Mo.; immo noluit librarius in fine uersus spatium ex-

plere (Gυndermann). — 2) . Ρ . R. codex. — 3) tribui codex. — 4) pro-

tribus. sex . L. Ι+' . uirro . Quicumque codex, explicazit Gundermann. — Cogi-

tauerant de Sex . Vibidio Virroτιe (Prosopogr. imp. Rom. ΙΙΙ ρ. 418, 3Τ3)et primus sciuit addiderant cum Brissonio. — 5) sc. aquam (Gundermann) ;

peioraue Schultz. — 6) eae aquael eaea qua cod. — 7) queat Gundermann;

qua cocl.; ραrs Buecheler ; quaqua Mommsen ita ut cum edd. post duci ad-

derent possit. — 8) fluis cod. — 9) duei cod. — 10) manus cod. — 11) in

iis locis quae] qua Mommsen; in iis locis aedificiis quae loca aedificia Bue-

Q }, cheler; sed quod sequitur ui·bi continentia solis aedificiis recte convenit. —

12) possessoribus . U. F. codex, explicavit Gundermann; pnssessoribusve

edd. cum Fίthoeo. — 13) quidquid] Mommsen, Röm. Strafrecht 1020,5;

ι ά λ : quidāquid cod.; qυί d(oio) m(alo) quid Buecheler. — 14) tollere] Gunder-

mann; excidere Mommsen; et celere cod. — 15) demolire cod. — 16) eaqueΙμ ' .

Mommsen St.-R. 23,464 η. 2; aquae cod.

BRUNs, Fontes iurís. Ed. VII. 8

114 Lex Quinctia.

sunt 1 , quiciimqUe curator aquarum est erit 2, si eurator aquarum

nemo erit, tum is praetor, qui inter cives et peregrinos ius dicet,

multa 3 pignoribus cogito exerceto 4 ; eique curatori aut, si curator

20 non erit, tum ei praetori eo 5 nomine cogendi 6 pignoris capiendi

ins potestasque esto . Si quid eorum servus fecerit, dorninus eius

HS centum milia populo 8 d(are) d(amnas) e(sto) 9. Si quis 10 circarivos specus fornices fistulas tubulos castella lacus aquarurn publi-carum, quae ad urbem Rornam dueuntur et ducentur, terminatus

25 est et erit , neve 12 quis in eo loco post hanc legein rogatam qiiidopponito molito obsaepito figito statuito ponito conlocato arato se -

rito ι 3 neve iii eum quid immittito 14, praeterquam earum > > facien-darum reponendarum causa, praeterquam quod hac lege Heebitoportebit. Qui adversus ea quid fecerit, ei adversus eum ι 6 siremps

30 lex ius 1τ causaque ornnium rerum omnibusque esto, atque uti essetesseve oporteret 18, si is adversus hanc legem rivum specum rupis-set forassetve. Quo minus in eo loco pascere herbam fenum secare

sentes [tollere liceat, e(ius) h(ac) 1(ege) n(ihilum) r(ogato) 19]. Cura-tores aquarum qui nunc sunt quique eriint [faciunto, ut in eo loco,

35 qui] circa fontes 20 et fornlces et muros 2! et rivos et specus termi-natus est, arbores vites vepres sentes ripae maceriae 22 salicta

1) ita ut quicumque codex, interiecta uerba ab exsilio (nota 6) revo-cavit Gundermann; ita ut [recte factum esse volet], quicumque Mommsen,— 2) aut addiderat Brissonius. — 3) dicit multā cod. — 4 ) exercito cod. ; coer-ceto edd. — 5) praetorio eo cod. — 6) cogē . Decoercenda . multa dicendasunt . pignoris codex, cf. nota 1; cogendi coercendi multae dicendae sivepignoris edd. — ϊ) est cocl. — 8) Romano addiderat Buecheler, quem in-consulto reprehendit gu. (Multa 260 n. 35), guod nunquam in legibus haecvox addita sit, quae in l. agr., 1. Rubria, l. de Term., l. de imp. pesp. saepis-sime occurrit; solam 1. Iuliam munic. consuluisse videtur vir doctissirnus. —9ι d. d. e.] Ursinus; det cod. — 10) qui ]oeus Buecheler. — 11) est et erit]Buecheler; steterit cocl. — 12) neve Gundermann; neque cod. — 13) obpo-nit . molit . obsepit . figit . statuit . ponit . conlocat . arat . serit . cod. — 14) im-midtit cod. — 15) scilicet aquarum publicarum (Gundermann). — praeterquamrerum faciendarum reponendarum causa quod Mommsen. — 16) et adversuseum cod.; delenda esse censet Β.; ego cum Heinrichio et solum sustuli, cumde eo siremps in l. Rubr. 2,10.40 scriptum sit; ei adversus eum (scilicetlocum terminatum) Gundermann coll. lege Acilia repet. 73.80 et lege (Jor-nelia de XX quaest. 139. 112. — 17) si rem publicam ex iussu cod. —18) esseque oportere cod. — 19) hiatus 15 litt. in cod. — 20) qui nuncsunt . circa fontes quique erunt . cod., sententiam suppl. Buecheler. —21) et fortuni /// et murorum cod. — 22) maceria cod.

Lex Iulia et Papia Poppaea. 115

harundineta tollantur excidantur effodiantur excodicentur, uti quodrecte 1 factum esse volet; eoque nomine iis pignoris capio multaedictio eoercitioque esto 2, idque iis sine fraude sua facere lieet( ο),ius potestasque esto . Quo minus vites arbores, quae villis aedi- 40ficiis maceriisve inclusae sunt, maceriae 4, quas curatores 5 aqua-rum causa cognita ne demolirentur dominis permiserunt, quibus in-scripta insculptave s essent ipsorum qui permisissent curatorumnomina, maneant, hac lege nihilum rogat(i)o. Quo minus ex iis fon-tibus rivis specibus fornicibus aqu αm sumere haurire iis, quibus- 45

cumque curatores aquarum permiserunt permiserint, praeterquamrota calice machina licea(t), dum ne qui puteus neque foramennovum fiαt, eius hac lege nihilum rogato.

23. Lex Iulia a. 736 (= 18) et Papia Poppaea a. 8 p. C.(e Dig.).

Harum legum auctore Augusto populo reluctante perlatarum (v. Rud.RG. 1,54) verba legitima ραυcα tantum nobis servata sunt. Ipsas compo-nere et restituere temptaverunt: Icw. Gotjio fredus, fontes 1V iur. civ. (1653)ρ. 264-350. Heineccius, ad leg. Iul. et Ρ. Ρ. (1726). den Tex, fontes ΙΙΙiur. civ. (1840) ρ. 31-40. Demelius, legum quae ad ius civ. spect. frag-ηment,a (1857) ρ. 45-58. 1Vumeri quos singulis eapitibus praeposui sunteditionis Heineccianae.

(Ι) (Pazclzcs l. Ι ad 1. Iuliam et Pccpi.am- : Lege Ιυ1 ία ita eavetnr:}Qui senator est, quive filius, neposve ex filio, proneposve ex

[nepote] filίο nato cuius eorum est erit, ne quis eoriim sponsamuxoremve sciens dolo malo habeto libertinam, aut eam, quae ipsacuiusve pater materve artem ludicram facit fecerit; neve senatorisfilia, neptisve ex filio, proneptisve ex nepote filio nato nata s Hber-

tirio eive, qui ipse cuiusve pater materve artem ludicram facit fe-cerit, sponsa nuptave sciens dolo malo esto, neve quis eorum dolomalo sciens sponsam uxoremve earn habeto.

(VI) (Paulus Ι. ΙΙ ad l. Iulianz et Pcιpiαm 9:)

Qui libertinos duos pluresve a se genitos ιο natasve in sua

potestate habebit, praeter eum, qui arteni ludicram fecerit quiveoperas suas, ut cum bestiis pugnaret, locaverit: ne quis eorum

1) rectum cod. — 2) capto multae dicipo //o//rcitíquesto cod. — 3) isto

sequente hiatu 12 litt. cοι1. — 4) maceriaeve Mommsen. — 5) curatorum

cod. — 6) ve Mommsen. que cod. — 7) D. 23,2,44, pr. — 8) Del. Mo. —

9) D. 38,1,37, pr. — 10) Mo. coni.: ex se (g)natos.8*

116

operas doni muneris aliudve 1 quicquam libertatis causa patrono

patronae liberiSVe eorum, de quibus luraverit vel promiserit οblί -

gatusve erit, dare facere praestare debeto.

(ΧΙΠ) ( Ulpianus Ι. ΙΙΙ ad 1. Iuliam et Papiam 2: Quod alt lex:)

Divortii faciendi potestas libertae, quae nupta est patrono, ne

esto, quamdiu patronus eam uxorem esse volet . . [neve] invito

patrono 3 [alii nubere potestas esto].

(ΧΧΧΙV) ( Ulp. 1. Vil ad 1. Iuliam et Papiam 4 : Si vero — ma-

ritus dotalem servum voluntate eius (mulieris) manumiserit, — alt lex :)

. . . quod ad eum pervenit, et si dolo malo aliquid. factum

est, quominus ad eum perven ίat, . . quanta pecunia erit, tantam

pecuniam dato 5.

24. Lex Iunia Vellaea, a. 28 p. C. (e Dig.).

Videtur haec lex novissima esse earum, quae ad populum latae sunt,

scilicet imperante Tiberio a. 781 (28 ρ. C.). Cf. Mo. ad D. 26,2,10,2 et ad

ι V, 517 η. 4921. Restant frustula tantum quaeclam in D. 28,2,29,12.14,quibus supplendis operam dederunt: Muehlenbruch (Glueck, 36,202-36),Vangerow (Pand. 2,220), Leist (bon. poss. 2,241), Schmidt (Notherbr. 30-34).Aliter ego e Dig. legem restituere conatus sum.

Ι. (Scaevola 1. VI quaest.: Nunc de lege Vellea videamus, —et videtur primum caput eos spectare, qui cet. Ita verba sunt :)

Qui [civis Romanus post hanc legem rogatam ε] testamentumfaciet, is omnes virilis sexus, qili ei suus heres futurus erit 7, [he-redes instituendi (nominatimve exheredandi) potestatem habeto 8;

quique heredes instituti (exheredative ita) 9 erunt, si nascentur testa-mentum ne rumpunto 10] etiamsi parente vivo nascentur 11

Lex Iunia Vellaea.

6) fra

1) aliudve doni muneris conj. Mo. — 2) D. 24,2,11 pr. 1. — 3) Haecverba ex eodem Ulp. libro referuntur in D. 23,2,45,5, praemissis verbis:Deinde ait lex, quae explicantur principio eius loci. — 4) D. 24,3,64,pr. 6.7.10. — 5) Perperam editores in exordio eitt. omnes hunc locum nonde servo manumisso, sed de universa dote intellexerunt. — 6) Haec auf si-milia verba addenda suppeditat lex Falcidia, supra p. 110. — 7) -Tn Dig.hic addjtur et tetera, tunt sequuntur capitis verba extrema etiamsi cet. —8) L. 29 cit. § 15: superiore capite ut liceat instituí nondum natos, quicum nascentur sui erunt, permittit (lex). — 9) D. 28,3,3,1: qui post testa-mentum factum in vita nascuntur, ita demum per legem Velleam rumperetestamentum prohibentur, si nomínatim sirrt exheredati. — 10) D. 28,5,6,1:nepotes et deinceps ceteri, qui ex lege Vellea instituti non rumpunt testa-menta. — 11) Flor. corrupte: vovente patre νίνο. Mo. haec verba ad legem

5

Fragmenta legum.

Π. Si quis ex suis heredibus suus heres esse desierit, liberieius 1 [vel nepotes pronepotes ?, qui heredes instituti nominatimveexheredati erunt, testamentum ne rumpunto, neve id ob eam remminus ratum esto, quod] in locum suorum siii heredes succedunt 3.

25. Minora legum incertarum fragmenta.

a) Fragmenti Florentini pars antica.

ι 1,207. 208 [1 2, ]. Ri. tab. 3 Α et B. Quo loco et tempore repertumsit hoc fragrnentum lamminae aheneae ignoratur, hodie Florentiae adser-vatur. Leges inscriptas aetatis fere Graccltanae esse e scriptura collegit Mo.,ad quaestiones perpetuas eas pertinere argummnt τιnt ostendit.

. p]ronontiat[o . .

. . scripta sunt an . .

. . eorum, quosve is p .

. ρ]equniaιn ceperit ca

. . ceperit, quoive eius, qu .

. . a erit literaive testium .. . e]xemptus erit quei ab eo . .

damn]as esto eiusque pequnia[e . .. . cjuarn ex h. 1. sibei deica[t .. . facito utei is eam pequ[nictm .. ut]ei ex h. 1. oportebit quod e .

. . pr. h. 1. agetur } non sit a . .

. . e]t eum uiide petetur e . .

. . i9]etiverit condemnatu[r . .. . ijn iudiciu[m . .

b) Fragmenti Florentini pars postica °.

. . iudic]is omnis iur[are iubeto . .

pertinere negat, at ef. § 11: voluit (lex) vivis nobis natos — non rumpere.

§ 15: isque nascatur vivo patre suo.

1) In Dig. hic ut not. 2 additur et cetera, tum sequuntur capitis verba

extrema: in locum cet. — 2) L. 29 cit. § 13: sequenti parte — ita inter-

pretandum est, ut si et filium et nepotem et pronepotem habeas cet. —

3) L. 29 § 15: posteriore capite ηση permittit institui, sed vetat rumpi ne-

ve ob eam rem minus ratum esset, quod succedit; D. 28,3,13: nominatim

— nepotem — necesse est — instituere vel exheredare ne — succedendo

— rumpat, — idque lege Iunia Vellea provisunI est. — 4) acetur. —

5) Scripsit de hac parte Rudorff, lex ΑciΙ. ρ. 485-487.

117

10

15

Fragmenta legum.

esi easque pilas 1 οιη[nes . .. . ntur aequenturqu[e . .. . pr(aetor) facito ubei pilae o[rnnes aequatae .

5 . . sorticolis singolis sing[illatim . .

• quoius nomen ibe]i scriptum erit, eius nom[en pronontiato

• quoius nomen ex 7ι.] 1. pronontiatum erit, eu[rn .tabol]amque, quae in tribun[ali . .

pr(aetor)] aliter ea ηeί deleto neiv[e

1Π . . pr. iud]ices omnia ita sortiri iu[beto

. . sentent]iam tolerint, quom omni[s iudices ad fiιerint . .

. . mat in eam tabolam qu[ae in eo tr-ibunali . .

'in g2-ribus pileis li]terae duae aut niilla au[t ... . e[r]unt, in quibus pileis li 1 [terae .

15 . . íu]dicis siet h. 1. eas pilas om[nes. . oportebit tum . .

c) Fragmentum Clusínum.

Γ 1,209 [1 2, ]. Lamella ahenea Clusii (hodie Chiusi) in Etruria reperta,postea deperdita, α Gorio (inscr. Etrusc.) 1726 edita indeque α Mo. de-sumpta.

. . queis m. ulaium eius 2 . .

. . oque utei ea fima f 2 primo [quogace die .

. bojneis praedibusve eius ex [h. 1. venditis . .Ο . t quoque uxorei mati . .

5 quoius o]pera maxurne eum reum [condemnatum esse .

. . t eique eam pequniam p{ersoleito . .. . q]uoius h. 1. quaestio erit. co[ndernnat,o .

. quoi]ve ipse parens sit, quove . .. . p]equnia quae de ea re ex n . .

1ο ifdd2

1) De pilis iud'icum Ascon. in Milon. p. 34 (Or. 40) haec habet: (LexPompeia) lubebat, ut — coram accusatore ac reo pilae, in quibus nominaiudicum inscripta essent, aequarentur; dein — sortito iudicum fieret, —ita ut numerus iudicum LI relinqueretur. Ad quos LI iudices Klenze (LexServil. p. IV) litteras extremas versus 14 huius fragmenti LI referre voluit,quem refellit Mo. In Ritschelii tabula EI potius quam LI scriptum vide-tur. — 2) Corruptos hos versus ne Mo. quidem temptare voluit.

118

Lex convívalís. 119

d) Fragmentum MedíoIanense.ί 1,556 n. 1502 [1 2, ]. Lamella aerea Mediolani in bibliotheca Trivul-

tiαna adservata; quae et ubi quandoque reperta sit et cui legi adtribuenda,incertum est.

squei . .

adversus h. l[egem . . quod quis-]que adversus [h. l. fecerit . . ei multa esto HS. . eiusque pecuniae]qui volet acti{o esto . . eamque pecun,iam vel]populi iudieio [petere vel 1 in sacrum iudicare liceto]. 5

Quod quisque [huius rogationis ergo adversus alias rogationes .1fecerit, du[m ne . .

is ro[gato.

VI 26. Lex convivalis quae dicitur Tappula(aetatis forte Augusti).

Dess. 8761. Ε tabacla ahenea a. 0,14 m., Ι. 0,11 m., mutila undi-que, rep. a. 1882 Vercellis. Edd. Mo. bull. dell' ist. di corr. arch. 1882ρ. 186, Kiessling index schol. Gryph. 1884/85 ρ. 1V, Pernice Z.&.St. 7, 91.Pais suppl. I tal. 1 n. 398 [VIf Premerstein, .Hermes 39,327; Marx, Lu-

cilius ΙΙ ρ. 415]. — Leges convivales fictis nominibus iocose imitabanturformas legum publicarum populi Romani; cf. Festus p. 363: Tappulam

legem convivalem ficto nomine conscripsit iocoso carmine Valeríus Valen-

tínus, cuius m[eminit] Lucilius hoc modo: Tappulam rident legem consere

opimi. — Nominibus quoque helluones indicari facile perspicies.

[Lex] Tappula .. . . ius 2 Tapponis f. Tappo cis[tella]

[posita ad e]dicta conlegarum eoru[m ad

quos e(α) r(es) p(ertinet)] Μ. Multivori P. Properoc[i :τ

. . . . Me]ronis plebem Romanam [iure

rogavit, pl]ebesque Romana iure sciv[it . . . .

. . . in ae]de Herculis a. d. XI k. Unde[cembres

prirnus pro trib]u Satureia principi[o scivit

2 Tapponis f. pane repeti[to]. . . e qui quaeve

1) petere in — lieeto proponit Seckel. — 2) [L. Valer]ius Dess. —

3) Procerocibi Hirschfeld.

5

10

Lex Tarentina.120

CAPUT IV•

LEGES COLONIARUM ΕΤ MUNICIPIORUM.

[Leges coion ίarum et municipiorum quae supersunt hoc capite pro-

ponuntur coniunctαe propter argumenti simil ίtudinem. Sunt autem fere

ex οο genere iegiirn, quod prope accedit ad edictum prαetoris (c f. Staats-

echt 2 3, 609); quales fuerunt Camp αnis eivibus Romanis factis leges datae

α L. Furio praetore a. 436 (= 318); (Liv. 9,20,5). Narn datam esse legem co-

]oniae Genetivae a dictatore Caesai'e Antoniove, non latam ipsa ait c. 67,

nec dubium est idem obtinere de lege quae sequitur, quam coloniae Narbo-

nensi et simul universae provinciae posuit ut videtur imperator Caesar

Augustus. Item leges Flaviae municilxlOrum Latinorum Hispaniae ad eun-

dem ordínem pertinent. Τι. M.] [ νΙΙ Cf: Mo. eph. ep. 9 ρ. 5.]

½'! 27. Lex T a r e n t i n a (aetatis Ciceronianae).

Dess. 6086. Ε tabula ahenea, reperta Tarenti a. 1894, nune 1Ve αpoli inmuseo asservata. — Fuit tabula nona legis municipio Tarentino datae ab eo qui

constitυit municipium, cf: Mo. 1. c. p. 3; aetatem Ciceronianam indicant et

orthogrαphia et sermo; paginα prior ex sex fragmentis integra fere com-

posita est, paginae alterius versuum initia quaed αm supersunt. — Descr. qui

repp. Viola, edd. Gatti Monum. dell' acc. dei Lincei 6,411 cum co τfam. Scia-lοjae et J. de Petra; Scialója repetivit Bull. dell' ist. di dir. Rom. 9,1 sq. 88,deinde Mo. (cum revidisset Hermannus Schoene) Ephern. epigr. 9,1 sqq.

1 . ne ι esse liceat neive qu{is] quod. eins municipi pequniae publicae2 sacrae ° religios(s)ae est erit fra[u]dato neive avLo]rtito neive facito3 quo eorum ° quid fiat, neive per 1i[tt]eras publicas fraude ιnve 2 publicumd peius ° facito d(olo) m(alo). Quei faxit, quant[i] ea res erit quadru-3 plum multae esto, ° eamque ρegιιηίαιη mu[n]icipio dare damnas esto6 eiusque pequniae ° magistratus quei quomque in rnunieipiO erit pe-

titio exactioque esto.7 IIΙIvir(ei) aedilesque 3) quei h. 1. primei erunt quei eorum Τα-8 rentum venerit, ° is in diebus XX proxurneis quibus post h. 1. datam

1) Capitis de peculatu fi,nis; c f. legem peculatus D. 48,13,1. — 2) per li[tt]e-rαs .. frai·idemve. , facito] frauden)ve ( αυrυηη argentum aes) publicum peiusfiat Scialoja l. c. coll. D. 48,13,1. — 'Sed cum in lege col. Gen. c. 81 legatur:neque se fraudem per litteras facturum esse .. tolerabimus quae traduntur'(Μο. 1. c.). Excidisse quaeιlam ccnset Dessau. — Fortasse scribendum est:nelve per litteras publicas fraudem ( facito neiwe publicum peius facitod. m. — 3) Magistratuum nomina passim mutαntur: IIIIvir Ilvir aedi-lisve 1. 39; ΙΙνίr aed. ve 1. 14; ΙΙΙΙνίr 1. 9. 12. llaec nomina Tarenti vixin usu fuisse putat Dessau l. c.

1i

TMDI

ιV

Lex Tarentina. 121

primum Tarentum venerit. ° facito quei pro se praes stat ι praedes 9praediaque ad IIIIvir(os) det quod satis ° sit, `quae pequnia public[a ιοsa]cra religiosa eius municipi ad se in suo magistratu' ° `pervenerit, 11eam pequni[a]m municipio Tarentino salvam recte esse futur[a]m',

eiusque rei rationem r[ed]diturum ita utei senatus censuerit'. Is- 12

que IIIIvir, ° quoi ita praes dabitur, ac[c]ipito idque in tabu[leis 13

p]ubliceis scriptum sit ° facito. Quique quomqu[ej comitia duovireis 14

a[ed]ilibusve rogandeis ° habebit, is antequam maior pars curiarnm 15

quemque eorum quei ° magistratum eis comitieis petent renuntiabit, 16

ab eis quei petent praedes ° quod satis sit accipito, `[q]uae pequnia 17publica sacra religiosa eius municipi' ° `[ad] quernque eorum in eo 18

magistratu pervenerit, eam pequniam municipio' ° ` Tarentino salvam 19

rec[te] ess[e f'utu]ra[rn, ei]usque rei ration[e]rn redditurum' ° `ita utei 20

senatus ce[nsu]erit', [i]dque in [tabul]eis publiceis scriptum sit fa-cito, ° quodque [quoi]que neg[oti ρυb]lice in m[unicipi] ο de s(enatus) 21

s(ententia) datum erit negotive ° publicei gesserit pequniamque publi- 22

cam [deder]it exegerit, is quoi ita negotium ° datum erit negotive 23

quid publice gesser[it] pequniamve publicarn dederit ° exegerit, eins 24

rei rationem senatui reddito refertoqne in di[eb]us Χ proxume[is]° quibus senatus eius municipi censuer[i]t sine d(olo) iii(alo). 25

Quei decurio rnunicipi Tarentinei est erit queive in municipio Τα- 26

renti[no 2η] ° senatu sententiam deixerit, is 1η o[pp]ido Tarentei aUt 27

intra eius muni[cipi] ° fineis aedificium quod ηση rnirn.i{s] MD tegu- 28

larum tectum sit habeto [sine] ° d(olo) m(alo). Quei eorum ita aedi- 29

ticium suom non habebit seive quis eornrn ° aedificium ernerit inan- 3υ

cupiove acceperit qiio hoic legi fraudem f [axit], ° is in anrios singulos 31

ίΞ15 n. 1J) municipio Tarentino dare damnas esto.1Tei quis in oppido gιιοd eius municipi e[r]it aedificiu ιn detegito 32

neive dem{olito] ° neive disturbato nisei gnod non deterius restitu- 33

tnrus erit ijisei d[e] s(enatus) s(ententia). ° Sei quis adversus ea faxit, 34

quant[i] Id. aedificium f[u]erit, tantam pequni[a]m ° municipio dare 35

damnas esto eiusque pequniae [qu]ei vol[e]t petiti[oJ est. ° Magi. 36

quei exegerit dimidium in [p]ublicurn referto dirnidium in 1[υ]deis

quos ° publice in eo rnagistratu facie[t] consumito, seive ad monu- 37

rnenturn suom ° ίη publico consumere volet 1[icet]o, idqne ei s(ine) 38

f(raude) s(υα) facere liceto.Sei quas vias fossas cloacas IIIIvir IIvir aedilisve eius municipi 39

1) Μο. confert inaneeps, ídem praes; Fest. v. manceps p. 151.

Lex Ursonensis.122

40 caussa ° publice fαcere immittere commntare aedificare munire volet,

41 intia ° eos fineis quei eius municipi erun[t], quod eiiis sine jnjurja ι

42 fiat, Id ei facere ° liceto.

43Quei pequniam municipio Tarentifl[Oj non debebit sei quis eo-

44 rum quei ° municeps erit neque eo sexennio [ ρ]rοχιιτηο, quo exeire

volet, duovirum 2.

28. Lex colonice Genetivae Iuliae s. Ursonensis a. 710

(— 44).

« 2s, 5439. Dess. 6087. Colonia civium Romanorwm Genetiva Julia

iussu Caesaris a. 710 α M. Antonio Ursonem (hodie Osuna) deducta est,quam civitatem Hispaniae ulterioris verisimile est sublatam esse, quod

in bello civili Fornpeii partes secutα pertinaciter adversus Caesarem dimica-

verat (bell. Hisp. c. 22.26. 28.41.42). — Lex ab Antonio colonice data ta-bulis non minus octo inscripta finit, capita plus 134 continens in tabula-rum margine numeris [VII p οstea adiectis: Dess. Βοrmαnnι eft ρ.11.14] no-tata. Supersunt legis tabulae quattuor, qu αrum tertiα integra est, licetmedia diffracta, alta m. 0,62, lata 1,62, quinque paginis scripta, ceteraeternas tantum cοntinent binis ut videtur effractis. Servata sunt in tab. Ιc. 61-69, in tab. ΙΙ c. 69-82, in tab. ΙΙΙ c. 91-106, in tab. 1V c. 123—134. Tab. ΙΙΙ et IV repertae a. 1870 adservabantur ΜιιΙαcae in domo9nαrchiοnis de Casa Loring, tab. Ι et ΙΙ repertae a. 1874 Matriti in museoregio archaeologico [VII ubi hodie etiam tab. ΙΙΙ et 1V]. Editae et illustrαtαesunt in Hispana a M. R. de Berlanga, advocato Malacitano, Malacae 1873.1876; in Germania a Mo. et .Huebner in Eph. ep. 2,105.221; 3,87 (quaseditiones equidem repetivi in ZRG. 12,82; 13,383); in Galli g a C. Girαud,Par. 1874. 1877. Disροsui et signανi tabulas et paginas ad ordinem eapi-tum; editiοni Mo. et Huebneri priori haec mea sic respondet.

ego Mo. et Hue.

tab. Ι col. 3 tab. Ι [j pag. 9

col. 4 pag. 10

col. 5 pag. 11

tab. ΙΙ col. 1 tab. V pag. 12

col. 2 pag. 13

col, 3 pag. 14

tab. ΙΙΙ col. 1 tab. Ι pag. 1

col. 2 pag. 2

col. 3 pag. 3

1) privatorum inserit Scialoja.2) Explicit pagina prior; alterius supersunt versuum initia ex quíbus

haec ultimorum versuum a f ferre placet : testamento . . Ι facto mor[tu . . .] Ι

oporteret .. item iei omn[es] .. sei ceivitate . . .frau de α υ οeode[rn] . . . ^ fine . . . iuris . . ^ ^ [ ) ^ q [ ) . . . ΙΙ . de ite.

ηι,. . .

Lex Ursonensis.123

(desunt tabulae c. quattuor et primae quae hodie est eolumnae duae.)

tab. 1V col. 1col. 2col. 3

cο1. 5col. 4

tab. ΙΙΙ pag. 6

tab. ΙΙ pag. 4 •

ραg. 8

pag. 5

pag. 7

c. c. G. Ι. -= c^oloni) c(oloniae) G(enetivae) I(uliae).

Tab. I. [LXI. . . . . Cui quis ita ma]-col.3. num inicere inssns erit, iudicati iiire ma-

nus iniectio esto itgne ei s(ine) f(raude) s(iia) facere liceto. Vin-dex arbitratu Ilviri qui(q)ue i(ure) d(icundo) p(raerit) locuplesesto. Ni vindicem dabit iudicatum(q)ue faci-et, secnrn ducito. Ιιιre civili vinctum habeto.Si quis in eo vim faciet, ast eius vincitur 1 , du-

p11 damnas esto colonis(que) eius colon(iae) HS ccI» ccI 2

d(are) d(amnas) esto, eiusque pecuniae cui νο -let petitio, IIvir(ο) qui(q)ue i(ure) d(ic.) p(raerit) exactio iudicati-οque esto ^.

IIviri quicumque erunt, ií(s> ΙΙνίr(i') in eos singulosLXII. lictores binos, accensos sing(ulos), scribas bi-

nos, viatores binos, librarium, praeconem,haruspicem, tibicinem habere ius potestas-que esto. Quique in ea colonia aedil(es) er ιιnt,

üs aedil(ibus) in eos aedil(es) sing(iilos) scribas sing(ulos), publi-cos cum cincto lirno ΙΙΙΙ, praeconem, haruspi-cern, tibicinem habere ius potestasq(ue) esto. Ex eo

numero, qui eius coloniae coloni erunt, habe-

to. Iisque IIvir(is) aedilibusque, dum eum mag(istratum) ha-

b(ebunt), togas praetextas, funalia, cereos lia-bere ius potestasq(ue) esto. Quos quisqiie eo-rum ita scrihas lictores accensos viatoremtibicinem haruspicem praeconem habebit, iis

omnibiis eo anno, qiio anno quisque eorum

apparebit, militiae vacatio esto, neve quis e-

um eo anno, quo mag(istratibus) apparebit, invitummilitem facito neve fieri iubeto neve eum

1) Cf. α •r.a vcz«&Τ legum Gortyniaru ιιt Ι, 22; Buecheler, Rh. Ph.

40,476 sq. — 2) i. e. XX milia sestertium. — 3) De interpre(atione huius

capitis cf. Exner, ZRG. 13,392. Ι

5

10

15

?r)

25

124 Lex Ursonensís.

cogito neve ius iuraridiim adigito neve α-

30 digi iubeto neve sacramento rogato neverogari iubeto, nisi tumultus Italici G-allici -

ve causa. Eisque merces in eos singul(os), qui ΙΙνί-ris apparebiuit, tanta esto: in scribas sing(ulos)

}IS clo cc, in accensós sing(ulοs) 11S Dcc, in lictores

sing(ulos) }IS DC, in viatores sing(iilos) ΙΙS cccc, in libra-

rios sing(ulos) Ι15 ccc, in haruspices sing(ulos) #1S D, prae-coni IIS ccc, qiii aedilib(us) appareb(unt): in scribas

sing(ulos) Ι1-5 DCCC, in haruspices sing(ulos) JIS c 1, in ti-

ι bicines sing(ulos) 1IS ccc, in praecones siitg(iilos) }LS ccc.2 lis s(ine) f(rande) s(υα) kapere liceto.

IIviri, qui pr ίmi ad pr. k. Ιαηuαr. mag(istratum) habebunt, appari-

LXIII. tores totidem habento, 3 sing(ulis) apparitores ex h. 1. ha-

3 bere licet(o). Ιίsque apparitorib(us) merces tanta esto,

quantam esse oporteret, si partem ΙΙIΙ anni appar-

uissent 4 , ut pro portione, quam diii apparuissent ;, mer-cedem pro eo kaperent, itque iis s. f. s. 6 c(apere) 1(iceto).

ΙΙνίrί quicumque post colon(iam) deductam erunt, ii in die-10 LΧΙΠΙ. bus Χ proxurnis, quibus eum mag(istratum) gerere coeperint, at

decuriones referunto, cum non minus duae partes

aderint, quos et qiiot dies festos esse et quae sacra

fieri publice placeat et quos ea sacra facere place-at. Quod ex eis rebus decurionum maior pars, qui

15 tum aderunt, decreverint statuerint, it ius ratum-que esto, eaque sacra eique dies festi in ea colon(ia)sunto.

Quae pecunia poenae nomine ob vectigalia, quaeLXV. colon. G. Ιυ1. erunt, in publicum redacta erit, eam

20 pecuniam ne quis erogare neve cui dare neve attri-buere potestatem habeto nisi at ea sacra, quae incolon(ia) aliove quo loco colonorum nomine fia(n>t,neve quis aliter eam pecuniam s. f. s. 6 kapito, neve quisde ea pecunia ad decuriones referundi neve quis

25 de ea pecunia senteijtjam dicendi ius potestat(em)-

1) Mo. corr. D ut v. 36. — 2) Mo. Itque iis ut ν. 9. — 3) quotins. Mo. — 4) arripuissent. — 5) apparuissint. — 6) s(ine) f(raude) s(ua). —7) nive.

col. 4

Lex Ursonensis. 125

que habeto. iamque pecuniam ad ea sacra, quaein ea colon(ία) aliove quo loco colonoru yrt ι nominefient, IIviri s(ine) f(raude) s(υα) dato attribuito itque ei facereins potestasg(ue) esto. Eique clii ea pecunia dabi-tιιr s(ine) f(raude) s(ua) kapere liceto.

Quos pontifices quosque augures G. Caesar, quiveLXVI. iussu eius colon(iam) deduxerit, fecerit ex colon( ία) Ge-

net(ίvα), ei pontifices eique augures c. G. I. sunto, eig(ue)ροηtί[fι]ces `' auguresque in pontificum augu-ram conlegio in ea colon(ία) sunto, ita uti qni 3ä

optima lege optumo iure in quaque colon( ία)pontif(ices) augures sunt erunt. Ιisque pontificibusauguribusque, qui in gnoque eoriirn collegioerunt, liberisque eorum militiae munerisq-

col. 3 ne publici 3 vacatio sacro sanctius esto uti pon- 1.

tifici Romano est erit, ζa)eζr)aque militaria ei omni-α merita sunto. De auspieiis quaeque ad eas res per-tinebunt augurum iuris dictio iiidicatio esto. Eis -

que pontificίb(us) auguribusque ludis, quot publiee ma- 5

gistratus facient, et cum ei pontific(es) augures sa-

cra publica c. 8-. I. facient, togas praetextas haben-

di ius potestasq(ue) esto, eisque pontificib(us) augurib(us)-q(ue) ludos gladiatoresg(ue) inter decuriones specta-re ius potestasque esto. li)

Quiciimque pontif(ex) quique augur(es) c. G. I. post h(anc) 1(egem) da-

LXVΙI. tam in conlegium pontifie(um) augurumq(ue) in demor-

tπ ί damnative loco h(ac) 1(ege) lectus cooptatusve erit,

is pontif(ex) augurq(ue) in c(olonia) Ιυ1(ία) in conleginrn pontifeg

augurq(ue) esto, ita uti qui optuma lege in quaque 15

colon(ia) pontif(ices) auguresq(ue) sunt ernnt. Neve quisquem in conlegium pontiflcum kapito suble-

gito cooptato nisi tiine cum minus tribus pon -

tificib(us) ex iis, qui c. G. sunt, erunt. Neve quis quem

in conlegium augurum sublegito cooptato ni- 21)

si tum cum minus tribus auguribus ex eis, qui

colon(iae) G(enetivae) Ι(uliae) sunt, erunt.

1) colonori. — 2) ponii/ /ces. — 3) publiee. — 4) fortasse saneta.

30

Lex Ursonensis.126

Ilviri praef(ectus ve cornitia pontific(um) augurlimq(lie), quos h(ac)1(ege)

LXVIIζη. habere 1 oportebit, ita habeto, prodicito 2, ita uti

25 IIvir(ιιm) creare facere sufficere h(ac) 1(ege) ο(portebit).

IIviri qui post colon(iam) dednctam 3 primi erunt, iei ι in su-

LXIX. o mag. et quicumq(ue) IIvir( ί) in coloii(ia) Ιul(iα) erunt, ii j

diebns LX proxumis, quibus eum mag(istratnm) gerere coe-

perint, ad decuriones referunto, cum non minus

3ρ XX aderunt, uti redemptori redemptoribnsque,qui ea redempta habebiint gnαe ad sacra res(que)

divinas opus eriint, pecunia ex lege locationis

adtribuatur solvatιιrg(ιιe). Neve quisquarn rem ali

-am at decnriones referunto neve quot deeiiri-

35 onum decrettum) faciunto antequam eis redemp-

toribns pecunia ex lege locationis attribuatiir

solvaturve d. d. 6, dum ne minus XXX atsint. cum

e(α) r(es) consnlatur. Quot ita decreverint, ei IIvir(i)redemptori redemptoribus attribuendnmsolvendnmque curato, dum ne ex ea pecuniasolvant adtribnant, quam pecuniarn ex h(ac) 1(ege)

_ Tab. 11.

col. 1.

[ad e]a sacra, quae in colon(ia) aliove quo loco

blice fiant, dari adtribui oportebit.

IIviri quicu[m]qiie erunt ei % praeter eos, qui primi[L]ΧΧ. post h. 1. [fa]cti erunt, ei in suo mag(istratu) munus 1υ-

dosve scaenicos Ιονί Iunoni Minervae deisdeabusq(ue) quadriduom m(aiore) p(arte) diei, qiiot eius fie-ri poterit 8, arbitratu decurionum faciun-to inque eis ludis eoque munere nnusquis-qne eorum de sua pecunia ne minus HS cc ccconsumito et ex pecunia publica in sing(iilos)Ilvir(os) d(um) t(axat) HS cc οο sumere consumere liceto, it-que eis s(ine) f(raude) s(υα) facere liceto, cbm ne quis ex eapecun(ia) sumat neve adtributionem faciat,quam pecuniam h(ac) 1(ege) ad ea sacra, qnae in Co-lon(ία) aliove quo loco public(a)e fient, dariadtribui oportebit.

1) Scr. facere. — 2) prodigito. — 3) deduciam. — 4) iei del. Witte.— 5) mag(ístratu). — 6) d(ecurionum) d(ecreto). — 7) del. Dessau. —8) oportebit.

5

10

15

ρυ-

Lex Ursonensis. 127

Aediles quicumq(ue) erunt in suo mag(istratu) rnirniis lu- 20LXXI. dos scaenicos Ιονί Iunoni Minervae tri-

dιιοm maiore parte diei, qnot eius fieri pote-nt, et unum diem in circo aut in foro Venerifaciunto, inque eis lndis eoque munere urnis-

quisque eorum de sua pecunia ne rnirnis HS oQ oc 25

consumito deve publico in sing(πlοs) aedil(es) HS αοsumere liceto, eamq(ue) pecuniam IIvir praef(ectusve)dandam adtribuendam curanto itque iiss(ine) f(rande) s(υα) c(apere) liceto.

Quotcnmque pecuniae stipis nomine in aedis 30LXXII. sacras datum inlatum erit, quot eius pecnni-

ae eis sacri(i)s superfuerit, q·uae sacra, iiti h(ac) 1(ege) d(ata)oportebit, ei deo deaeve, cniiis ea aedes erit, fac-ta ζ f26e1°>ί(9b)t 1, ne quis facito neve curato neve interce-dito, quo minus in ea aede consurnatur, ad 35

quam aedem ea ρ ecιιηία stipis nomine da-ta conlata erit, neve qiiis eam pecuniam alioc.onsumito ne[ve] quis facito, qno magis in

col. 2.

alia re consnrnatur. 1Ne qllis intra fines oppidi colon(iae)ve, φια aratro

LXXIII. circiirnductmn erit, horninem mortuomi.nferto neve ibi hiimato neve iirito neve homi-ais mortui monimentum aedificato. Si quis 5

adversus ea fecerit, is c. c. G. Ιυ1. HS Ι» d(are) d(amnas) esto,

eiusque pecuniae cui volet petitio persecu-

tio exactίog. esto. Itque quot inaedificαtumerit IIvir aedil(is)ve dirnoliendum curanto. Siadversus ea mortuus inlatus positusve erit, 10

expianto uti oportebit.Ne quis ustrinam novam, ubi homo mortuus

LXXIV. combustus ηση erit, prop(r)ius oppidum pas-

s ιιs D facito. Qui adversus ea fecerit, HS Ι» c.

c. G. Ιιι1. d(are) d(arnnas) esto, eunsque pecnniae cui volet peti- 15

tio persecutioq(ue) ex h(ac) 1(ege) esto.

Ne quis in ορρ ίdο colon(ia) Ιιι1(ία) aedificíum detegito

LXXV. neve demolito neve disturbato, nisi si praedes

1) Supplet Dessau.

128 Lex Ursοnensis.

IIvir(ιιm) arbitratli dederit se redaedilkaturllm ι , aAt

20nisi decuriones decreverint, dum ne minus L ad-

sint, cum e(α) r(es) consulatur. Si quis adversus ea fece^rit^,

q. e. r. e., t. p. c. c. G. Ιυ1. d. d. e., eiusg. l pecuniae qiii volet pe-

titio persecutioq(ue) ex Σι. 1. esto.

Figlinas teglarias maiores 3 tegularum CCC tegu-

25 LXXVI. lariumq(ue) in oppido colon(ia) Ιυ1(ia) ne quis habeto. Qui

habuerit it(a) aediticium isque locus publicus

colon. Ιu1(iae) esto, einsg(ue) aedificii quicumque in c(olonia)

G. Ιυ1. i. d. p., s. d. m. 5 eam pecuniam in piiblicum redigito s.

Si quis vias fossas cloacas Ιlvir aedil(is)ve publice

3ι) LXXVII. facere inmittere commutare aedificare rnu-nire intra eos fines, qui colon(iae) Ιυ1(iae) erunt, volet,

quot eius sine iniuria privatorum fiet, it is face

-re liceto.

Qiiae viae publicae itinerave piibliea snnt fu»erunt35 LXXΙΙΧ. intra eos fines, qui colon(iae) dati erunt, quieurnq(ue)

limites quaeque viae quaeque itinera per eos a-gros sunt erunt fueruntve , eae viae eique limites

eaque itinera publica sunto.

Qui flnvi rivi fontes lacus aquae stagna paludes4υ LΧXΙΧ. sunt in agro, qui colon(is) h[ui]usc(e) colon(iae) dívisus

1 erit, ad eos rivos fontes lacus aquasque sta-gna paludes itus actus aquae hαιιstus ίis itemesto, qui eum agrurn habebunt possidebunt, utiiis fuit, qui eum agrum habuerunt possederunt.

5 Itemque üs, qui eum agriim habent possident ha-bebunt possidebunt, itineris aquarum leg ius-que esto.

Quot cuique negotii piiblice in colon(ia) de decur(ionum) sen-LXXX. tentia datum erit, is cuí negotium datum erit e-

10 ius rei ratjonem decurionib(us) reddito referto

1) reraedíficaturum. — 2) q(uanti) e(a) r(es) e(rit) t(antam) p(ecuniam)c(olonis) c(oloniae) G(enetivae) Ιυ1(iae) d(are) d(amnas) e(sto) eiusq(ue). —3) maioris. — 4) Σxεidisse talia: qui volet petitio esto, quantique ea reserít, proponit Mo. 1. 1. ρ. 112. — 5) i(ure) d(icundo) p(raeerit), s(ine) d(olo)m(alo). — 6) redicito. — 7) Pro verbis quicumq(ue) — fueruntve Mo. pro-ponit: quique limites per eos agros sunt erunt (cf. p. 97).

col. 3.

Lex Ursonensis. 129

α^. que in dieb(us) CL progimis (quibus) it negotium confecerit

1s εα iw^quibusve it negotium gerere desierit, quot eiusfieri poterit s(ine) d(olo) m(a.lo).

Quicumque IIvir(ί) aed(iles)ve colon(iae) Ιυ1(iae) erunt, ii scribisLXXXI. suís, qui pecuniam publicam colonorumque 15

rationes scriptnrus erit, antequam tabulaspublicas scribet tractetve in contione palam

'pS mci nundinis in forum ius iurandum adigi-to per Iovem deosque Penates `sese pecuniam pu-4(^lle l ίl έ `,

lium^ ώ`blicam eius colon(iae) concustoditurum rationes- 20

`que veras habiturum esse, u. q. r. f. e. ν. ' s(ine) d(olo) m(alo), ne-'que se fraudem per litteras facturum esse sc(ientem)

11.'d(olo) m(alo)'. Uti quisque scriba ita iuraverit, in tabulasι eruρ^, :. publicas referatur facito. Qui ita non iurave-

13 i' ας.

rίt, is tabulas publicas ne scribito neve aes 25

apparitorium mercedemque ob e(am) r(em) kapito.Qui ius iurarnlum non adegerit, ei HS Ι» mul-

υρfta(e» esto, eiusq(ue) pecuniae cui volet petitio per-secutioq(ue) ex h(ac) 1(ege) esto.

' e1•"ζ Qui agri quaeque silvae quae(que) aedificia c(olonis) c. G. Ι. 30

de 1ισc;r LXXXII. quibus publice utantur, data adtributa e-runt, ne qllis eos agros neve eas silvas ven-dito neve locato longius quam in quinquen-ηίυιη, neve ad decuriones referto neve decu-

IL rioriilm consultum facito, quo ei agri eaeve 35

silvae veneant aliterve locentur. Neve si ve-ς

iίe:

nierint, itcirco rniiius c. G. Ιυ1. sunto. Quique iisrebus fructus erit, quot se emisse dicat, is iniuga sing(ula) inque annos sing(ulos) HS. C c( οlοηίs) c. G.

Ιυ1. d(are) d(amnas)

[esto, eiusque pecuniae cui volet petitio persecutioq(ue) ex 4πίú`'

h(ac) l(ege) esto.(Des'ιιnt tabulae hodie secundae columnae duae.)

pd'

1

1'[Si quis ex hac lege decurio augur pontáfex coloniae G(ene-

XCI. tivae) Iul(iae) factus creatusve]erit, tum quicumque decurio augur pontifex huiusque 1

ry,

e:"";η

tab. III.col. 1,

col. domicilium in ea col. oppido propiusve it oppidum p(assus) οοnon habebit annis V proxumis, unde pignus eius quot satis

1) u(ti) q(uod) r(ecte) f(actum) e(sse) v(olet).BRUNS, Fontes iuris. Ed. VIl. 9

130 Lex Ursonensís.

sit capi possit, is in ea col(onia) augur pontif(ex) decurio ne es-

5 to qui(q)ue ΙΙνίrί in ea col(onia) erunt, eins nomen de decurio-

nibus sacerdotίbusque de tabulis publicis eximendum

curanto, u. q. r. f. e. v. 1, idq(ue) eos ΙΙνίr(os) s. f. s. f. 1.2

ΙΙνίrί quicumqne in ea colon. ιηαg. 3 habebunt, ei de legatio-

XCII. nibus publice mittendis ad decuriones referunto, cum

1ο m. p. decurion. ; eius colon(iae) aderit, quotque de his rebusmafor pars eorurn qui tum aderunt constituerit,

it ius ratumque esto. Quamque legationem ex h. 1. exved(ecurionum) d(ecreto), quot ex h. 1. factum erit, obire oportueritneque obierit qui lectus erit, is pro se vicarium ex eo

15 ordine, uti hac lege de.ve (d.) d. ο.^, dato. ΝΙ ita dederit, in

res sing(ulas), quotίeήs ita ηση fecerit, HS ccI» colon(is) hu-

iusque colon(iae) d. d. e. h, eiusque pecuniae cui volet petitio

persecutioque esto.

Quicumque IIvir post c olon. dediictam factiis creatusve

28 XCIΙI. erit quive praef(ectus) quiab IIvir( ο) e lege huius coloniae relic-

tus erit, is de loco publico neve pro loco publico neveab redemptore % rnancipe praed(e)ve donum rnurms mercedemaliutve quid kapito neve accipito neve facito, quoquid ex ea re at se suorumve quem perveniat. Qui at-

25 versus ea fecerit, is HS ccIo ccI» c(olonis) c. G. Ιυ1. d. d. e. 9, eius-

que pecuniae cui volet petitio persecutioque esto.

Ne quis in hac colon(ία) ius dicito neve cuius in ea colon(ία)XCIV. iuris dictίo esto nisi ΙΙνίr(ί) aut quem ΙΙνίr((ί praef(ectum)

reliquerit aut aedil(is), iiti h. 1. o (portebit ). Neve quis pro eo

30 imper(io) potestat(e)ve facito, quo quis in ea colonia

ius dicat, nisi quem ex h. 1. dicere oportebit s.

Qui reciperatores dati erunt, si eo die quo iussi eruntXCV. ηση iudicabunt, IIvir praef.ve 9 iibi e. r. α. 10 eos rec.11

eumque cuius res a(gitur) adesse iubeto diemque cer-

1 tum dicito, quo die atsint, usque ateo, dum e(α) r(es)iudicata erit, facitoque, uti e(α) r(es) in diebus XXproxumis, qiiibus d(e) e(α) r(e) rec.11 dati iussive e-

1) υ(ti) q(uod) r(ecte) f(actum) e(sse) v(olent). — 2) s(ine) f(raude) s(υα)flacere) 1(iceto). — 3) col(onia) mag(istratum). — 4) m(aior) p(ars) decurio-η(um). — 5) de(curίonum)ve d(ecreto) d(ari) o(portet). — 6) d(are) d(amnas)e(sto). — 7) redemptorí. — 8) oporteri. — 9) praef(ectus)ve. — 10) e(α)r(es) a(gitur). — 11) rec(iperatores).

cal. 2.

Lex Ursonensis. 131

runt iudicare, iudic(etur), ii. q. r. f. e. v. 1 Testibusquein eam rem publice dumtaxat h(ominibus) XX, qui colon(i) 5incolaeve erunt, quibus (h)is qui rem quaere-t 2 volet, denuntietur facito. Quibusq(ue) ita tes-timon ίum denuntiatum erit qiiique in tes-timonio dicendo nominati erunt, curatouti at it iudicium atsint. Testimoniumq(ue) 10si qllis quit earum rer(um) quae res tum age-tur, seiet aut audierit, iuratus dicat faci-to, uti q. r. f. e. ν. 1 , dum ne omnino ampliush(omines) XX in iudicia singiila testirnonium dice-re cogantur. Neve quem invitum testimo- 15

nium dicere cogito, lui ei, cυ ία 4 r(es) tum age-tur, gener socei ·, vitriciis privignus, patron(us)lib(ertus), consobrinus (sit) propiusve eum ea cogna-tione atfin ίtate(m)ve contingat. Si Ilvirpraef(ectus)ve qui ea re colon(is) 5 petet, ηση ade- 20

rit 6, ob eam rem, quot ei morbus sonticus,vadίmonίum, iudicium, sacrificium, funusfamiliare feriaeve denicales 7 erunt, quominus adesse possit sive is propter magistra-tus potestaternve p(opuli) R(omani) minus atesse poterit : 25

quo m.agis eo absente de eo c ιιί i(i)s negotiiimfacesset recip(eratores) sortiantur reiciantur res iu-dicetur, ex h. 1. n(ihiliim) r(ogatur). Si privatus petet et is, cumde ea re iudicium fier ί oportebit, non aderitneque arbitratu IIvir(i) praef(ecti)ve ubi e(α) r(es) a(getur) excu- 3Π

sabitur ei 8 harum quam caiisam esse, quo minusatesse possit, morbum sonticum, vadimonium,iudicium, sacrificium, funus familiare, ferias υdenicales eumve propter mag(istratus) potestatemveρ . R.10 atesse non ρosse 11 : post ei eαrιιm rerum, quarum 12 35

1) Cf. ρ. 130 not. 1. — 2) quaereJre. — 3) renuntiatum. — 4) cui ei

quae; cf. Cic. Verr. 1,54,142: cuia res est. — 5) Μο. ex coni. Dernburgii:

ex re colon(iae). — 6) Mo. putat excέdisse quaedam, quibus signifιcaretur

llviro absente litem /eri eius propter culpam, deinde pergi si ηση aderit. —

7) dedicales. — 8) et. — 9) feríae. — 10) p(opuli) R(omaniL — 11) possit. —

12) rerum quarum] quarum r. r.

;,

9*

132 Lex Ursonensis.

h. 1. quaestio erit, actio ne esto. Deq(ue) e(α) r(e) siremps

lex resque esto, quasi 1 si neque iudices relecti 2 neq(ue) recip. col. 3.

in eam rem dati essent.

Si quis decuriO eiiis colon(iae) ab IIvir. praef(ecto)ve postulabit

XCVI. uti 3 ad decuriones referatur, de pecunia publica de-

^ que multis poenisque deque locis agris aedificis

publieis quo facto qu(α)erί iiidicarive oporteat: tum

IIvir((ί)) qui((q))ue iuri dicundo praerit d(e) e(a) r(e) primo

quoque die decuriones cousulito decurionum-que consultum facito fiat, cum non minus m(aior) p(ars

10 decurioniirn atsit, cum ea re(s) -1 consuletur. Uti m(aior) p(ars)decurionum, qui tum aderint censuer(int), ita iusratumque esto.

Ve quis IIvir neve quís pro potestate in ea colon(ia)

XCVII. facito neve ad decur(iones) referto neve d. d. facito

15 fiat, quo quis colon(is) colon(iae) patron(us) sit atoptetur-ve praeter eum, cui s c(olonis) a. d. a. i(us) ex lege Iulia est, eum-que, qui eam colori(iarn) deduxerit, liberos posteros(g)ueeorum, nisi de m(aioris) p(artis) decurion(um) eriintper tabellamsententia((m)), cum ηση minus L aderunt, cum e(α) r(es)

20 consuletur. Qui atversus ea feceri(t), HS Ι» colon(is)eius colon(iae) d. d. 9 esto, eiusque pecuniae colon(is) eiuscolon(iae) cui volet petitio esto.

Quamcumque munitionem decuriones huius-XCVIII. ce coloniae decreverint, si m (aior) ρ(αrs) 10 decurionuιn

25 atfuerit, cum e(α) r(es) consuletur, eam munitionemfieri liceto, dum ne amplius in annos sing(ulos) in-que homines singulos puberes operas quinas et

in iumenta plaustraria iuga sing(ula) operas ter-nas decernant. Eique munitioni aed(iles) qui tum

30 erunt ex d(ecurionum) d(ecreto) praesunto. Uti decuriones censu-erint, ita muniendum curanto, dum ne in-vito eíus opera exigatur, qui minor annor(um) ΧΙIII

1) quos. — 2) Μο.redit praeter hanc legemet in 1. lul. mun. v. 150.ϊ ) a(grorum) d(andorum)9) d(are) d(amnas). — 18)tasse d. d.

: delecti, IIu.: reiecti. — 3) vii. — 4) .Formula[ ντ1 e. ,q. 1. 19.] etiam in SC. de Bacchan. v. 7.9— 5) d(ecurionum) d(ecretum). — 6) que. —a(tsignandoi,jm). — 8) ins. qui tum ad-. —

post m. p. in aere erasae sunt litterae duae, for-

r'} Lex Tlrsonensjs.ιc

^ ε

aut maior annor(um) LX natus erit. Qui ín ea colon(ia)intrave eius coton(iae) fines 1 domicilium praedi-

ρί'st^sf;; umve habebit neque eins colon(iae) colon(us) erit, is ei- 35)ύία ; dem munitioni uti colon(us) pare(n)to.ícis Quae aqua.e publicae in oppido colon(iae) Gen(etivae)

col. 4. XCVIIII. adducentur, ΙΙνίr, qui tum erunt, ad decuriones,cum duce partes aderunt, referto, per quos agrosaqiiam ducere liceat. Qua pars 2 maior decurion(um),qui tum aderunt, duci deereverint, dum ne

l^άÍgλ ύΐ i

per it aedificiurn, gιιοt ηση eius rei caiisa factum 5ά m αι;,

sit, aqua ducatur, per eos agros aquarn diicerei(us) p(otestas)qne esto, neve quis facito, qiio minus itaaqua ducatur.

ι ί Si quis colon(us) aquiam in privatum caducarn ducereί,' (Πίί ', C. volet isque at IIvir(um) adierit postnlabit- 1Πt ιt ιι ( ί1)ue, uti ad decurion(es) referat, tum is ΙΙνίr, a quo

qr ΙαG ω

ita postulatum erit, ad decuriones, cum noii mi-

nusο τεr

XXXX aderunt, referto. Si decuriones m(aior) (ars) qui

^... tum atfuerint., aquam caducam ίη privatum duciυυί ρ ί.^-

censuerint, ita ea aqua utatur 3, quot sine priva- 15

tim> iniuria fiat, i(us) potest(as)que e(sto).Quicumque comitia magistrat(ib)us creandis subrogan-

ίη ϊΡ ' CI. dis habebit, is ne quem ' eis comitis pro tribii acci-

pito neve renuntiato neve renuntiarί iubeto,

qui (ira) e ιιrum qu(ae) causa erit, (e) qua. (et))ιιιη h. 1. in 20

colon(ia)decurione τn nominari creari inve decui'ionibusesse ηση oporteat non liceat.

IIvir qui h. 1. gnaeret ίυd. ί> exercebit, gnod iudicium

CII.

uti uno die fiat h(ac) 1(ege) praestitu(tu)m ηση est, ne quis

eorum ante h(oram) Ι neve post horam XI diei quaerito 25

neve iudicium exerceto. Isg ιιe IIvir in singul(os)

accnsatores , qui eorum delator erit, ei h(oras) ΙΙΙΙ, qui

subscriptor erit, h(oras) ΙΙ accusandi potest(atem) facito. Si

qnis aecusator de suo ternpore alteri concesserit,quot eius cuique concessum erit, eo amplius cui 30

,0.

1) finis. — 2) Aras. — 3) sic aes. — 4) qua. — 5) qui eorum quae;

cf. 1. Mal. 54. — 6) iud(icium)ve leg. — 7) L.

133

134 Lex Ursonensis.

concessum erit dicendi potest(atem) facito. Qui de siiotempore alteri concesserít, quot eius cuique conces-

serit, eo minus ώ dicendi potest(atem) facito. Quot horas

omniflO omnib(us) aceusatorib(us) in sing(ulas) actiones di-

35cendi potest(atem) fierί oporteb(it), totidem horas et alter-um tantum reO quiVe pro eo dicet in sing(iilas) actiones

dicendi potest(atem) facito. col. 5,

Quicumque in col. Genet. ΙΙνίr praef.ve i. d. 1 praerit, is 2 colon(os)

CΙΠ. incolasque contributos(que) quocumque tempore coloniae

fi τι( iυιn)de f é,adendorum 3 causa armatos educere decuriones cen(suerint),

5quot m(aior) p(ars) qui tum aderunt decreverint, id e(i) s(ine)

f(raude) s(υα) f(acere) 1(iceto). Is-

que IIvir + aut quem ΙΙνίr arrnatis praefecerit idemius eademque anim(a)adversio esto, uti tr(ibuno) rnil(ituni)

ρ (ορυl ί) R(omani) inexercitu p(opulí) R(omani) est, itque e(i) s(ine) f(raude) s(ua)

f(acere) 1(iceto) i(us) p(otestas)que e(sto), dum it, quotm(aior) p(ars) decurionum decreverit, qui tum aderunt, fiat.

10 Qui limites decumanique 5 intra fines c. G. deducti facti- ^, ίκCIV. s que erunt, quaecumq(ue) fossae limitales in eo agro erunt 1 i

qui iussu C. Caesaris dict(atoris) imp(eratoris) et lege Antonia ήt

senat(us)quec(onsultis pl(ebi)que s(citis) ager datus atsignatus erit, ne

quis limites

decunlanosque opsaeptos neve quit immoliturn neve15

quit ibi opsaeptum habeto, neve eos arato, neve eis fossasopturato neve opsaepito, quo miirns suo ítinere aquaire fluere possit. Si quis atversns ea quit fecerit, is in

,j,ιεη'. Ίy ι(μC

res sing(ulas), quotienscumg(ue) fecerit, HS α c(olonis) c.s:υισ ¡

G. I. d(are) d(amnas) esto,

eiusq(ue) pecun(iae) cui volet petitio p(ersecutio)q(ue) esto.20 Si quis quem decurion(um) indignum loci aut ordinis de-

CV. curionatus esse dicet, praeterquam gnot libertinus 'λ Fa εt

erit, et ab IIvir(ο) postulabitur, uti de ea re iudici-

1)

praef(ectus)ve i(ure) d(icundo). — 2) scr. eum. — 3) sic aut tuen- Ά ν^

dοrυm Mo., dividendorum aes. — 4) scr. Eique IIvir(ο). — 5) decumani- ; ίτολ

qui• — 6) Hoc caput desumptum est ex c. 54 legis Iuliae agrariae supra `^εηρ. 95, ubi vide. ZRG. 12.99.

1t, ί Ύ Í ^.

um reddatur, IIvir quo de ea re in ius aditum erit,ius dielte iudiciaque reddito. Isque decurio,

qui iudicio condemnatus erit, postea decurione esto neve in decurionibus sententiam dicí-to neve Ilvir(atum) neve aedilitatem petito nevequis IIvir comitis suffragio eius rationemhabeto neve IIvir(um) neve aedilem renunti-ato neve renuntiarí sinito.

Quicumqne c(olonus) c. G. erit, quae iussu C. Caesaris dict(atoris) ded(ueta)CVI. est, ne quem 1 in ea col(onia) coetum conventum coniu[rαtiοnem] . . .

(Deest tabula continens CVI fin. Ο Vil— CXXXII. CXXXIII princ.)

[ CXXIII. 2 Ilvir ad quem d(e) e(α) r(e) in ius aditum erit,ubi iudicibus, apud quos e(α) r(es) agetur, mαiοri parti planumf actum ηση erit, eum de quo iudicium datum est decurionis locoi.ndignum esse, eum]

qui accusabitur ab his iudicibus eo iudicio absolví

iubeto. Qui ita absolutus erit, quod iudicium [pr]aevari-cation(is) causa factum 4 non sit, is eo iudicio h(ac) 1(ege)

absolutus esto.

Si quis decurio c. G. decurionem c. G. h. 1. de indignitate ac-CXXIIII. cnsabit, eum quem accusabit eo índício 1 ι. 1. condemna-

rit, is qui quem eo iudicío ex h(ac)1(ege) condemnarit, si volet,in eius locum qni condemnatus erit sententiam dice-

re, ex h. 1. liceto itque eum s. f. s. s iure lege recteq(ue) fa-

1) neque. — 2) Hccec tabula quarta mire a ceteris diifert: litterisexarata est minoribus et ma.gis pressis; capp. 129-31 litteris minutis seriptapost tempus adiecta esse videntur; praeterea formulae fusius conceptcce sunt,totaque tabula interp ο latiοnibus aut inanibus aut ineptis abundat. Poste-

η iore igitur tempore eam scriptanc esse necesse est, in locum fortasse tabulae

deperditαe substituta, licet ratio interpokindi ne sic quidem satis intellegatur.

[VII Interpolationes illccs M. Antonio triuncviro deberi, qui post C. Caesarisdictatoris mortem ideo senatores cum imperio patronos fieri vetuerit (c.1•30,cf. 97), quia non pauca municipia Brutum et Cassium patronos sumpserint

putat Fabricius in Ilerma 35, ρ. 205. 21.5. Sed Dessau (Bormannheft μ. 244)

iudicat; quae c. 128, Ι. 5. 6 leguntur Baetieae praeerít' non ροtυisse inserictb Antonio quippe cum Baeticam provinciam. constituerit August,us.] —Ipse Dessau mavult legem totam Domitiani temporibus aeri inscriptamesse, praesertim cum et litterae, id quod iam monuit Mo., aetati Caesaris

minime conveniant.] — 3) aevarícanon. — 4) iaitum. — 5) accusabit eum

quem accusabit] requiritur accusarit eum(que) quem accusarit. — 6) s(íne)

f(raude) s(ua).

Lex Ursonensjs. 135

it id

iu υ il :

Tab. IV.

col. 1.

25

30

1

5

rϊr

;ι

1) designatus. — 2) colonos.— 5) adversue. — 6 ) atuifsus. — 7)

con fudit qui aes scripsit locutionescentíorenz cui volet. Τετ, Μ.] — 9)aes; attribuendo statutum Huebner.

— 3) locus. — 4) sc(iens) d(olo) m(alo).d(are) d(amnas). — 8) [requiritur qui:duas vetustam qui eorum volet et re-sine) d(olo) rn(alo). — 10) statuendo— 11) i(us) r(atum)que.

136 Lex Ursonensis.

cere liceto, eiusqfle is locus in decurionibus sen-

10tentiae dicendae rogaridae h(ac) 1(ege) esto.

Quicumque locus ludis decurionibus datus atsignatus ι

CXXV. relictusve erit, ex quo loco decuriones ludos spectareo(rortebit), ne quis in eo loco nisi qui tiim decurio c. G. erit, qui-ve tum magist[r]atus imperium potestatemve colonor(um) 2

15suffragio geret iussuque C.Ikiesaris dict(atoris) co(n)s(ulis) prove

co(n)s(ule) habebit, q ιιive pro quo imperio potestateve tum

in col. Gen. erit, quibusque locos s in decurionum loco

ex d(ecreto) d(ecurionum) col(oniae) Gen(etivae) d(ari) ο(por-

tebit), quod decuriones deζc)r(everint), eum non minus

dimidia pars decuiionurn adfuerit cum e(α) r(es) consulta erit,

ne quis praeter eos, qui s( ιιρrα) s(cripti) s(unt), qui locus

decurionib ιι s da-tus atsignatus relictusve erit, in eo loco sedeto nevequis alium in ea loca sessnm ducito neve sessum kl]uciiubeto sζ c)(ieaas) d. m. 4 Si quis αdversus 5 ea sederit sc. d. m. [sivjequis atversus ea sessum duxerit ducive iusserit sc. d. m.4,

25 is in res sing(ulas), quotienscurnqne quit d(e) e( α) r(e) atversus ea

fecerit, HS Ι» c. c. G. I. d. d. esto, eiusque pecunia(e> cu i eor ιιmsvolet rec(iperatorio) iudicio aput IIvir(um) praef(ectum)ve

actio petitio perse-cutio ex [h(ac) l(ege)] i(us) potest(as)que e(sto).

IIvir, aed(ilis), praef(ectns) quicumque c. G. I. ludos scaenicos faciet, si-39 CΧXVI. ve quis alius c. G. I. ludos scaenicos faciet, colonos Geneti-

vos incolasgυe lιospitesζque atventoresque ita sessum du-citu, ita locurn dato distribuito atsignato, uti d(e) e( α) r(e) deeo loco dando atsignando decuriones, cum non min(us)L decuriones, eum e(α) r(es) c(onsuletur), in decurionibus

adfuerint,35 decreverínt statuerint s. d. m. 9 Quot ita ab decurionib(us)

de loco dando atsignando statutum io decretum erit,it h. 1. í. r.q. 11 esto. Neve is qui ludes faciet aliter aliovemodo sessum ducito neue duci iubeto neue locum dato

α '

ρ

Fι

Lex Ursonensis. 137

ne(ve) dari iubeto neve locum attribuito neve attribuiiubeto neve locum atsignato neve atsignari iubeto ne- 40

T e quit facito, quo((d) aliter aliove modo, adque utilocus datus atsignatus attributusve erit, sedeant, ne -ve facito, quo quis alieno loco sedeat, sc. d. m. 1 Qui atver-sus ea fecerit, is in res singulas, quotien[sc]umque quitatversus ea fecerit, Η ι Ι» c. c. G. I. d. d.' e(sto), eiufsqu]e pecuni- 45

ae cui volet rec(iperatorio) iudicio aput 3 IIvir(πm) pr(α)e-f(ectum)ve actio pe-

titio persecutioque h(ac) 1(ege) ins potestasque esto.

Quieumque ludi scaenici c. G. I. fient, ne quis in or-

col. 2. CΧΧVΙΙ. chestra(m ludornrn spectandor(um) causa praeter mag(i- 1stratum)

prove rnag(istratu) p(opuli) R(ornani), quive i(ure) d(icundo)p(raerit) [e]t si quis senator p(opuli) R(omani) est erit

fuerit, et si quis senatoris f(ilius) p. R. est erit fiierit, et si

quis praef(ectus) fabrum eins mag(istratus) prove magistratu ,qui provinc(iarum) Hispaniar(um) ulteriorem Baeticae pra- 5

erit optinebit, erit 6, et quos ex h: 1. decurion(um) loco

decurionem sedere oportet oportebit, praeter eosqui s(upra) s(cripti) s(unt) ne quis in orchestrarn ludorum spectan-dorum causa sedeto, neve quisque mag(istratus) prove rnag(i-

stratu)p(opuli) R(omani) q(ni) i(ure) d(icundo) p(raerit) ducito, neve 10

quern quis sessum dncito,neve in eo loco sedere sinito, uti q. r. f. e. [v.] s. d. m.7

ΙΙ(vir) aed(ilis) pra(e)f(ectus) c(oloniae) G(enetivae) Ι(uliae) quicum-

CΧΧVΙΙΙ. que erit, is suo quoque anno 5 mag(istratu)

irnperioq(ue) facito curato, quod eius fieri poterit,

π. q. r. f. ί . v. s. d. m.7 mag(istri) ad fana templa delubra, que(m)

ad ιnο dum decuriones censuerin[t], suo quo- 15

que `i anno fiant eiqu[e] ι υ d(ecurionum) d(ecreto) suo quoque anno

ludos circenses, sacrificia pulvinariaquefacienda curent, que(rιι) [a]d modum quitquit de iis

rebus, mag(istris) ereandis, [lu]dis circensibus facien-

1) sc(iens) diolo) m(alo). — 2) d(are) d(amnas). — 3) aiut. — 4) ρ(ο -

puli) R(omaní). — 5) magistrato. — 6) erunt. — 7) υ(ti) q(uod) r(ecte) f(actum)

e(sse) (sic etiam 1. 14 leg.) v(olet) s(ine) d(olo) m(alo). — 8) Cf. v.15, et 16; sui

quoiusque anni est in L. lul. mun. v. 92.101. — 9) quem/que. — 10) eaqu . .

Lex Ursonensis.

20 dis, sacrificiis procu[r]andis, pulvinaribus fa-

eiendís decuriones statuerint decreverint,

ea omnia ita fi αnt. Deque iis omnibiis rebusquae s(iipra) s(criptae) s(unt) quotcumque decuriones statuerint

decreverint, it ins ratumque esto, eig(ue) omnes,

25 at quos ea res pertinebit, quot quemque eorum

ex h. 1. facere oportebit, faciunto s(ine) d(olo) m(alo). Si quis

atversus ea fecerit quotiens ζcu ιfa)que quit adver-

sus ea fecerit, HS ccI c. c. G. I. d. d. e(sto), eiusque pecun(iae)

cui 1 eorum volet rec(iperatorio) iudic(io) aput IIvir(um)

30 praef(ectum)(ve) actio petitio persecutioq(ue) e( χ) h. 1.

ius pot(estas) esto.

lIvir(i) aediles praef(ectus) c(o]oniae) G(enetivae) Ι( uliae) quicumqu(e) erunt

CXXXI%." decurionesq(ue) c. G. I. qui-cumq(u)e erunt, ii omnes d(ecurionum) d(ecretis) diligenter pa-

rento optemperanto s(ine) d(olo) m( α1ο) fa-

ciuntogιιe uti quot qucmg(ue) 3 eoriurn) decurionum d(ecreto) agere

facere oportebit) ea om-

35 η ία agant faciant, u(ti) q(uod) r(ecte) f(actum) e(sse) v(olent) s(ine)

d(olo) m(alo). Si quis ita non fecerit sive quit atver-

sus ea fecerit sc(iens) d(oio) m(alo), is in res sing( υ lαs) HS ccI»(c(olonis)) c. G. I. d(are) d(amnas) e(sto), eiusque pecuniae eui

[ejorium) volet rec(iperatorio) iudic(io) aput ΙΙνίr(um) praef(ectum)-

ve actio petitio persecutioque ex h. 1.ius potestasque e(sto).

Ne quis IIvir αed ι ilis) prαef(ectus) c. G. I. quicunque erit ad decur ίοn(es ιcxxx. c. G. referto neve decurion(es)

40 consulito neve d(ecretum) d(ecurionum) facito neve d(e) e(α) r(e)ίη tabulas p(ublicas) referto neve referri iubeto

neve quis decurdo) d(e) e(α) r(e), q(ua) d(e) r(e) α(getur), in decu-rionib(us) sententiarn dicito neve d(ecretum) d(ecurionum) scri-

bito, neve in tabulas pu[b]licas referto, neve referundum curato,quo quis

senator senatorisve f(ilius) p(opiili) R(omani) c(oloniae) G(enetivae)patronus atoptetur sumatur fiat nisi de trí

um partium d(ecurionum) d(ecreto) senten[t(ia)] per tabellam fαcίto 4et nisi de 80 homine, d Ίj ο45 tum referetur consuletu[r, ιl(ecretum)] d(ecurionum) fiat, qui cume(α) r(es) a(getur;, in Italiam sine imperio s privatus

erit. Si quis adversus ea ad [dec]urion(es) rettulerit d(ecurionum)-ve d(ecretum) fecerjt faciendumv[e]

-----1) ν. ρ. 136 n. 8. — 2) De tribus capp. sequentibus cf. ρ. 135 n. 2. —3ι cnmq. — 4) facta .Fabricius; cf. col. 3 1. 5. — 5) impeeio.

Ι38

Le.x Ursoneιιsis.

curaverit inve tabulas p[ublicas] rettulerit referríve íusserít sivequis in decurionib(us)

sententiam di[x] erit d(ecurionum)ve [d(ecretum) scrips]erit ín(ve)tabulas publicas rettulerit referendumve

curaverit, in res sing(ulas), quo[tienscu]mque quit atversus ea fe-cerit, is ι HS cccI»a c(olonis) c(oloniae) G(enetívae) Ι(uliae)"

d(are) d(amnas) e(sto), eiusque pecuniae cui [eorium) 3 vole]t rec(i- 50perat.) iudi(cio) aput IIvir(um) interregem praef(ectum) actio

petitio persecutioqu[e ex h(ac) l(ege) i(us) pot]est(as)que e(sto).Neve quίsKllvir aed(ilis) praef(ectus) [c(oloniae (G(enetivae) Ι(uliae) quicu]m-CXXXI. que erit ad decuriones c. G. referto neve d(ecuriones) con-col. 3 sulito neve d(ecretum) d(ecurionurn) facito neve d(e) e(α) r(e) in 1

tabulas publicas referto neve referri iubetoneve quis decurio d(e) e(α) r(e) in decurionib(us) sententiam di

-cjto neve d(ecretum) d(ecurionum) scribito ne-ve in tabulas publicas referto neve referundum curato, quo quis

senatorsenatori[s]ve f(ilius) p(opuli) R(omani) c(oloniae) G. I. hospes at-

optetur, hospitium tessera((s))ve hospitalis 4 cum

quo fi[at, nlisi de m αioris s p(artis) decurionum sententia per ta- 5bellam facito et riisi

de eo [h]omine, de quo tum referetur consuletur, d(ecretum) d(e-curίoηum) fiat, qui cum e(a) r(es) a(getur), in Italiam

sine imperio privatus erit. Si quis adversus ea ad decurionesrettulerit d(ecretum)ve

d(ecurjonum) fe{cJerit facieridumve curaverit inve tabulas publicas

rettulerit re-f[e]rrive iusserit sive quis in decurionibus sententiam dixerit d(e-

cretum)ve d(ecurionum)scripserit in(ve) tabul(as) public(as) rettulerit referendumve cu- 10

raveiit,[i]s in res siηg ι ulas) quotienscumque quit adversus ea fecerit.

RS ccI» c(olonis) c(oloniae)G(enetivae) Ιυ l ί αe d(are) d(αmηαs) e(sto), eiusque pecuniae cui

eorum 3 volet recu(peratorio) iudic(io)aput Ιlν ίr(um) ir(a) efectυm )ve actio petitio persecutioque h(ac)

1(ege) ius potest(as)que esto.

Ne quis iii c. G. post h(anc) 1(egem) datam petitor kandidatus,

CXXXII. quicumque iii c. G. I. mag(istratum) petet, [m]agistratus(ve) 15

p eten-

di causa in eo anno, quo quisque anno petitor

kandidatus mag(istratum) petet petiturusve erit, mag(istra-

tus) pe-

1)/x. — 2) CCI. — 3) ν. ρ. 136 n. 8. — 4 ► hospiiaies. — 5) maiosis. —

6) Cf. p. 136 n. 8.

139

140 Lex Ursonensis.

tendi eonvivia facito neve at cenam quem(ve)

ν ο neve coiivivium habeto neve facito s(ciens) d(olo) ι m(alo),

2ρ quo quis `-' suae petitionis caiisa convi(vi)um habeatad cenamve quem(ve) vocet, praeter dum quod ip-se kandidatilS petitor in eo anno, (quo g(istratum) petat,

· vocar[it] dum taxat (in.) dies sing(iilos) h(ominiim) VIIII

convi(vi)um habeto, si volet, s(ine) d(olo) m(α1ο). Neve quis petitor

kandidatus

25 donum munus aliudve ciuit det largiatur peti-tionis causa sc(iens) d(olo) m(alo). Neve quis alterius petitioniscausa convivía facito neve quem ad cenam voca-to neve convivium habeto, neve quis alterius pe-titionis causa cili quit d[on]um munus aliiitve qu[it]

30 dato donato largito sc(iens) d(olo) m(alo). Si quis atversus e αfecerit, HS Ιx c(olonis) c(oloniae) G(enetivae) Ι(uHαe) d(are)

d(amnas) e(sto), eiusque pecuniae, cui 3 eor(um) voletrec(iperatorio) iudic (Ιο) aput Ilvir(um) praef(ectum)(ve) actio

petitio per-sec(utio)que ex h(ac) 1(ege) i(ns) potest(as)que esto.

CXXXIII. Qui col(oni) Gen(etivi) Ιul(ienses) h(ac) 1(ege) sunt erunt,eorum omnium iixo-

35 res, quae in c(olonia) G(enetiva) Ι(υlία) h(ac) 1(ege) sunt,eäe mulieres legibus c(oloniae) G(enetivae) Ι(uliae) vi-

rique parento iuraque ex h(ac) 1(ege), quaecumque inhac lege scripta sunt, omniιlm rerum ex h(ac) 1(ege) hab[en]-to s(ine) d(olo) m(alo).

CXXXIV. Ne quis IIvir aedil(is) praefectus c(oloniae) G(enetivae),quicumque erit, post

40

h(anc) 1(egem) ad decuriones c(oloniae) G(enetίνae) refertoneve decuriones consu-

lίtπ neve d(ecretum) d(ecurionum) facito neve d(e) e( α) r(e)in tabulas publicas re-

ferto neve referrj iubeto neve quis decurio, cum e(α)r(es) a(getur), in decurionibus sententiam dicito neve d(ecre-

tum) d(ecurionum)

scribito neve in tabulas publicas referto neve[e

1 ) ρ• — 2) quit. — 3) Vide ad p. 136 η. 8. — 4) nive.

.`^

Lex civitatis Narbonensis. 141

re]ferundum curato, quo cui pecunia publica a[liutve] 45quid honoris habendi causa ; munerisve• dandi pol]licendi (prove> statua dandy ponenda detur do[netur] .. .

Vi 29. Lex civitatis Narbonensis de flamonio provinciae.(aetatis Augusti).

r 12.6038. Dess. 6964. Ε tabula ahenea fracta alta m. 0,22 crassam. 0,014, rep. anno 1888 Narbone inter rudern balnei antiqui. Descr. Βαrthο-mieu Narbonensis. Repetivit Aiibra'ndi bull. dell ist. di dir. Rοm. 1, 173sq.— Lex de o f ficiis flaminis Augustalis data videtur esse ab Augusto fortassetum cum colonice Nαrb οnensi cognomina Iuliae Paternae attribuit, flanzinemprovinciae instituens ad similitudinem flaminis Dialis urbis Romae. Legerncivitatis esse finde intellegitur, quod v. 17 ad civitatem nomen non enuntia-tur : flamen tamen sine dubio pertinuit ad provinciαm universαm.

[De homini bus flaminis.]

. . . . [Na]rbone [. . . . /lamencurn rem divina-m faciet sacri. fccab]itque, lictores [qui magistrati.bus

apparent, ei apparentοsecundum lege]m iusque eius provinciae . . .

. ei in deeurionibus senatuve [sententiae dicendae signandigace ι

. item . . . inter decuriones s]enatoresve subsellio primo spectan[di 5

ludos publicos eius provinciae ius esto

. uxor fla]minis veste alba aut ρurpurea vestita f[est•i.s diebus .

. neve invita iurato 2 neve corpus hominis rnor[tui attingito neve 3.

nisi necessa]rii hominis erit eique spectaculis pnblicis eius [provin-

ciae loco . . interesse biceto].

De honoribus eius qui flamen f[2 ι erit].

Ι Si qui (lamen fue]rít adversiis hanc legem nihil fecerít, tum 10

is qui flarnen erit c['urato per duoviros ut . . . . ° per tabell]as íurati 1 11

1) Signandi (ef. 1. 15) vocabulurn obscururn fortasse referendu'n est

ad sententiam in curia latam per tabellam, scilicet signo notátαm. —

2) Cf. Gell. 10, 15, 31: Sacerdotem Vestalem et flaminem Dialem in omni

mea iurisdictiοne iurare noii cogam. — 3) funus exequitor nisi necessa]

Hirschfeld; convivid interesto nisi Id in domo necessa] Mo. — 4) íurati

sunt auf decuriones`:eius civitatis, unde flamen oriundus fuit, αυt qui sunt

in concilio provinciae. Illa opino eo commendatur quod honores (v. 14)

non ad solum concilium spectant, sed item ad singulas curias; nihilominus

altera fortasse praeferenda. [ υl! decurione]s priores editiones; per tabell]as

Mispoulet Bull. critique 1898 μ. 254.]

Lex municίραlis Salpensana.142

decernant placeatne ώ qui flamonio abierit permitti sta[tuam sibi

12 ponere. Cui ita decreverint ° ius esse sta]tuae ponendae nomenque

suum patrisque et unde sit et quo anno fla[men fuerit inscribendi,

13 ei ° Narbo]ne intra fines eius templi statuae ponendae ius esto, nisi

1 4 ciii imperator [Gctesar Au,qustus interdixerit. Eidem ° i[n euria sua

et concilio provinciae Narbonensis inter sui ordinis secundum le

-5 [gena ] ° sententiae dicendae signandique ι ius esto, item specta-

culo publico in provincia [edendo ínter decuriones interesse prae]_

1ε3 textato eisque diebus quibus cum flamen esset, sacrificium fecerit,

ea veste pu[blice uti, qua in eo faciendo usus est].

17 Si flamen in civitate esse des[ierit] '2.

15 Si flamen in civitate esse desierit Ζ neque ώ subrogatus erit,

19 tum uti quis[que /iamen? Narbone erit] ° in triduo quo

certior factus erit et poterit, Narbone 3 sacra facito [eaque omnia

2υ secundum hanc legem per reli,quam] ° partem eius anni eo ordine

habeto quo annuorum flamin[unz sacra habe,ntur, eique si ea habuerit

21. per dies non minus] ° XXXsiremps lex ius causaque esto quae fla-m ίηί Augus[tabi ex hac lege facto erit].

23 Quo loco conciliu[m provinciae habendum sit].24 Qui in concilium provinciae convenerint N[ctrbonem, ibi id25 habento. Si quid extra Nαrboa τem finesve Narbone]_sium concilio

habito actum erit, it ius ra[turnque ne esto].26 De pecu[nia sacris destinatct].

Qui flamonio abierit, is ex ea pecunia [quae sacris destinata2ί er it quod eius superfuerit statu]_as imaginesve imperatoris Caes[aris28 August-i . . arbitrαtu eius qui eo anno pro]_vίnciae praeerit intra

idem t[emplum dedicato . . . . seque omnia sic, ut hac lege cautum29 est de] ° ea re, fecisse apud eum qui ra[tiones provinciae putabit3η probato] . . . ° . . . . templ . . .

30. Lex Salpensana a. 81-84.ί 2,1963. Dess. 6088. — Anno 1861 in Hispania prope urbem Μα -

lagam duae tabulae ahenae effossae sunt, altera 1. m. 0,93. α. rn. 0,76, dua-bus columnis inscripta, altera 1. m. 1,29, α. m. 0,94, quinque colu'nnnis in-scripta. Consilio, non casu, in terra condit,ae esse videntur, cum eruderataesint tegulis substructis impositae telaeque linteae reliquiis involutae; undecontigit, ut prorsus integrαe optimeque servatae in lucem prodierint. 1V ectamen leges integras tabulae exhibent, sed capita tantum aliquot, minor c. 21

μ;

1) Cf. p. 141 n. 1. — 2) Cf. Hirschfeld, Z.S.St. 9,403. — 3) narboni.

Lex municipalís Salpensana. 143

—29, maior c. 51-69, quae capita numerorum notis adiectis rubricisquesuperscriptis 4listincta sunt. Singulis rubricis littera R praescripta est. Essepartes legum municipalium Salpensae et Malacae municipiorum ipsae osten-dunt, quas leges a Domit-iano intperatore inter a. 81 et 84 datas esse cumex eognomine munipiorum Flavii Salp. et Flavii Mal. (S. 26. 28. 29. Μ.8. 61. 62. 64) intellegitur tum ex formula iuris iurandi aliisque indiciis. (S.25. 26 et 22-24. Μ. 59.) Cum autem Domitiano cognom en `Germanici',quod 84 p. C. accepit, nondunt additum sit, intra a. 81 et 84 scriptae sinenecesse est. £ditae et illustratae sunt primum in .Hispania a. 1853 α R.de Berlanga, advocato Malacitano, in Germania 1855 α Mommseno (DieStadtrechte der lat. Gem. Sal. u. Mal.), novissime ab .Huebnero in ι cit.Eduardum Laboulaye de fide tabularum dubitantem (Les tables de M.et S. 1856) refutarunt C. Giraud (Les tables de S. et Μ. 1856. La LexMalac. 1868) et L. Arndts, 7RG. 6,393. Comrrtentarii novissimi sunt: vanLier, de aere S. et Μ. 1865, van Szvinderen, de aere S. et Μ. 1866. —Salpensa oppiclurn est prope Σlispalim.

[R(ubr-ica.) Ut magistratus civitatem Romanam con-seq uan tur.

[ΧΧΙ. . . Qui Ilvir aedilis quaestor ex hac lege factus erit,

cives Romcιni sunto, cum ρost annum magistratu] ° abierint, cum 1

parentibus coniugibusque ((h))ac liberi(s^, qui legitumis nuptis quae_

siti in potestatem parentium fuerint 1, item nepotibus ac neptibus 2

filio ° iia(tal)is (na.tabus), qui quaeque in potestate parentiiim fue- 3

rint; dum ne plures c(ives) R(omani) ° sint, quaζm) quod ex h(ac) 4

1(ege) mágistratus creare oportet. ti

R. Ut qui civitat(em) Roman(am) consequantur, maneant 5

in eorundem m(aIiicipi)0 m( α nn)°potestate. ‚-. 6

ΧΧIl. ° Qui quae((g))ve ex h. 1. egve ((ex)) edicto imp(eratoris) 7

Caesaris Aug(usti) Vespasiani, irnperatorisve Titi ° Caesaris Au

-gusti), aut imp(eratoris) Caesaris Ang(usti Domitiani p(atris) p(a-

triae) civitatem Roman(am) ° consecutus consecuta erit, is ea in 9

eius, qui c(ivis) R(omanuS) h(ac) 1(ege) factus erit, potestate ° manu 1ο

mancípío, cuius esse deberet, si civitate Romana 2 mutatus ° mutata ΙΙ

non esset, esto idque jus tutorís optandi habeto, quod ° haberet, si a 12

cive Romano ortus orta neq(ue) civitate mutatus mu_tαta esset. 13

1) fuerunt. — 2) Romana del.; v. 12.18.

Lex mrniicipa!iS Salpensana.144

R. Ut qui c(ivitatem) R( οηιαηα m) consequentur, iura

libertorum retineant. •

14

ΧΧΙΙΙ. Qui quaeve (ex) h(ac) 1(ege) exve edicto irnp(eratoris)

Caes(aris) Vesp(asiani) Aug( usti), imp(eratoris)ve Titi Caes(aris)

15 Vespasian(i) Au(gusti) ° aut imp(eratoris) Caes(aris) Domitiani Au-

g(usti) c(ivitatem) R(omanam) consecutns consecuta erit: is in °16 libertos libertasve suos suas paternos paternas, qui quae in c(ivitatem)

17 R(omanam) ηση ° venerit, deque bonis eorum earum et is, quae liber-

18 tatis causa inposita ° surit, idem ius eadernque cnndicio esto, qiiae19 esset, si civitate mutatus ° mutata(e)) non esset.

R. De praefecto irnp(eratoris) Caesaris Domitiani

A u g (ιι st ί).20 ΧΧΙΙΙΙ. Si eius rnilnieipi decuriories conscriptive municipesve

21 imp(eratori ι Caesari(s)) Domitian(o) ° Aug(usto) p(atri) p(atriae)

22 IIνiratum communi nomine municipum eius municipi de_tulerínt 2

irnp(erator) ζq)ue Domitianus 3 Csaris)) Aug(ustus) p (ater) p (atriae)23 eum IIviratum receperit ° et loco suo praefectn ιn quem esse iusserit :

24 is praefectiis eo (i)υ(r)e esto, quo ° esset si eum IIvir(um) i(ure)d(icundo) ex h(ac) 1(ege) solum creari oportuisset isque ex h(ac)

25 1(ege) solus ° IIvir i(ure) d[icundo) creatus esset.

R. De iure praef(ecti), qui a IIvir(ο) relictus sit.

26 XXV. Ex IIviris qui in eo municipio i(ure) d(icundo) p(rae-27 erunt), uter postea ex eo municipio proficiscetur ° neque eo die in28 id munic ίp(i)um esse se rediturum arbitrabitur, quem ° praefecturn29 municipi ηση minorem quam annnrum XXXV ex ° decurionibus con-30 scriptisque relinquere volet, faeito ut is iuret per ° Iovem et divom

Aug(ustum) et div(o)m Claudiurn et divom Vesp(asianum) Aug(u-31 stum) et divom ° Titum Aug(ustum) et Genium imp(eratoris) Caesaris32 Domitiani Αυ( gusti) deosque Penates; ° quae IIvir(υηη) -ι, qui i(ure)

d! ίcundo) p(raeest), h(ac) 1(ege) facere oporteat, se, dum praefectus33 erit, d(um) t(axat) 5 quae eo ° tempore fieri pussint facturum, neque31 adversus ea ( f)acturu ιn scientem ° d^ ο1ο ) m(alo); et cum ita iura-35 verit, praefeetum eum eius municipi relinquito. Ei s ° qui ita prae-

fectus relictus erit, donec in Id municipium alteruter ex IIviris °36 adierit, in omnibus rebus id ius eaque potestas esto, praeterquam

1) Inutatjs — 2) dejtulerant. — 3) Domitjanj Caesaris. — 4) IIvirí, —5? d. p. — 6) ii. — 7) erque.

-;

Lex mun ίcίραlis Salpensana. 145

de praefect_to relinquendo et de c(ivitate) R(omana) consequenda, 37

quod ius quaeque potestas h(ac) 1(ege) ° IIviri(s qu)i(n) iure dicundo 38praeerunt datur. Isque dum praefectus erit quo_tiensque munici- 39

pium egressus erit, ne plus quam singulis diebus abesto.

R. De iure iurando IIvir(um) et aedil(ium) et q(uae- 40storum).

XXVI. Duovir(i) qui in eo municipio i(ure) d(icundo) p(rae- 41

sunt) 1, item aediles ζqui) in eo municipio sunt, item ° quaestores 42

qui in eo municipio sunt, eorum quisque in diebus gniηq(ué) ° proxu- 43mis post h(anc) 1(egem) datam; quique ΙΙνίr(i) aediles quaestoresvepostea ex h(ac) 1(ege) ° creati erunt, eorum quisque in diebus quin- 44que proxumis, ex quo ΙΙνίr ° aedilis 2 quaestor esse coeperit, prius- 45

col. 2 quam decuriones conscriptive ° habeantur, iuranto pro contione per τ.Iovem et div(ο) m Aug(ustum) et divom Claudi_um et divom ΖVespasianum Aug(ustum) et divom Titum Aug(ustum) et GeniumDomitiani ° Aug(usti) deosque Penates: se, quodquomque ex h. 1. 3ex qυe re 3 communi m(unicipum) m(unicipi) Flavi ° Salpensani cen- 4

seat, recte esse facturum, neque 4 adversus h(anc) 1(egem) remvecommu_ne[ ηαz] municipum eius municipi facturum scientem d(olo) 5

m(alo), quosque proh ί_bere possit prohibiturum; neque se aliter 6consilium habiturmii neq(ue) aliter ° daturuιn neque sententiam 5 7

dicturum, quam ut ex h(ac) 1(ege) exque s re communi ° mliiiicipumeius rnunicipi censeat fore. Qui ita non iuraverit, is HS Χ (milia) 8

municipibns CillS municipi d(are) d(amnas) esto, eiusque pecuniae 9deque ea pecunia m ιι_nicipum eius municipi cui volet, cuique per 10hanc legem licebit, actio peti_t ίο persecutio esto. 11

R. De intercessione IIvir(um) et aedil(ium) (et)q(aestorurn).

XXVII. Qui IIvir( ί) aut aediles aut quaestores eius municipi 12

erunt, his IIvir(is) inter ° se et cum aliquis alterutrum eorum aut 13

utrumque ab aedile aedilibus ° aut quaestore(s) quaestoribus appel- 14

labit, item aedilibus inter se , inter_cedendi, in triduo prognmo 15

quam appellatio facta erit poteritque ° intercedi, quod eius adversus 16

1) f. d. p. — 2) aediles. — 3) quod quemque ex h. 1. ex quod re. —

4) necve. — 5) sentintiam. — 6) quam ut (vel vi vel ve) h. 1. ex qua re. —

ϊ ) item quaestoribus ínter se ins.

BRUNS, Fontes íuris. Ed. VI I. 10

146 Lex municipalís Salpensana.

17 h(anc) 1(egem) non fiat, et dum ne amplius quam semel ° quisque

18 eorum in eadem re appelletur, ius potestasque esto, neve quis ° ad-versus ea quid, quom intercessum erit, facito.

19R. De servis apiid IIvir(um) manumittendis.

20 ΧΧVΙΙΙ. Si quis municeps municipi Flavi Salpensani, qui

21 Latinus erit, aput IIvir(os), ° qui iure dicundo praeerunt eius muni-

22 cipi, servom suom servamve suam ° ex servitute in libertate(m)

23 manumiserit, liberum liberamve esse iusserit, ° dum ne quis pu-

24 pillus neve quae virgo mulierve sine tutore auctore ° quem quamve

25 manumittat, liberum liberamve esse iubeat: qui ita ° manumissus261iberve esse iussus érit, liber esto, quaeque ita manumissa ° libe-

rave (esse) iussa erit, libera esto, uti qui optumo Ζ iure Latini

27 libertini li_beri sunt erunt; dum 3 is qui minor XX annorum erit

25 ita manumittat, ° si causam manumittendi iusta(m) esse is nume-

29 rus decurionum, per quem ° decreta h(ac) 1(ege) facta rata sunt,censuerit.

R. De tutorum datione.

30 XXIX. Cuí tutor non erit incertusve erit, si is eave 4 muni-

31 ceps municipi Flavi Salpensani ° erit, et pupilli pupillaeve nonerunt, et ab Ilviris, qui i(ure) d(icundo) p(raeerunt) eius municipi,

32 postu_laverit, uti sibi tutorem det, (et) eum, quem dare 5 volet, no-33 minaverit: tum s is, ° a quo postulatum erit, sive unum sive plures34 collegas habebit, de omnium colle_gar ιιm sententia, qui tum in eo35 municipio int ι ave fines municipi eiiis erit, ° causa cognita, Si ei36 videbitur, eum qui nominatus erit tutorem dato. Sive ° is eave,

euius nomine ita postulatum erit, pupil(lus) pupillave erit, sive is,37 a quo ° postulatum erit, ηση habebit collegam, (collega)((g))ue eius38 in eo municipio intrave ° fines eius municipi nemo erit : tum is, a39 quo ita postulatum erit, causa co_gnita in diebus Χ proxumis, ex40 decreto decurionum, quod cum duae partes ° decurionum ηση minus41 adiuerjnt, factum erit, eum, gut nominatus ° erit, quo ne ab iusto

tutore tutela ((h))abeat ei tutorem dato. Qui tutor h(ac) 1(ege) °42 datus erit, is ei, cui datus erit, quo ne ab iusto tutore tutela ((h)) α-43 beat, tam iustus ° tutor esto, quam si is c(ivis) R(omanus) et s ad-

gnatus proxumus c(ivis) R(omanus) tutor esset.

1) quicquam. — 2) optume. — 3) tum. — 4) ereve. — 5) dari Gra-denwítz. — 6) dum. — 7) cum. — 8) ei ins. Ηυ.

Lex municipalis Malacitana. 147

30. Lex Malacitana a. 81-84.

pensanae supra Nr. 29.

@ 2,1964 (cf. p. 876). Dess. 6089. Cf. quae praemisimus Legi Sal-

[R. De nominatione candidatorum.

col. 1 LI. Si αd quem diem professionem]fieri oportebit, nullius nomine aut 1pauciorum, quam tot quod creari opor-tebit, professio facta erit, sive ex his,quorum nomine professio ι facta erit,pauciores erunt quorum h(ac) 1(ege) comitiis ra-tionem habere oporteat, quam tot (quot) cre-ari oportebit : tum is qui comitia ha-bere debebit proscribito, ita υ(t) d(e) p(lano) r. Ι. ρ -2,

tot nomina eorum, quibus per h(anc) 1(egem)eum honorem petere licebit, quod de-runt ad eum numerum, ad quem crea-ri ex h(ac) 1(ege) oportebit. Qui ita proscriptiernnt ii, si volent, aput eum, qui ea co-mitia habiturns erit, singuli singu-los eiiusdem condicionis 3 norninato,ique item, qui tum ab is nominati erunt, sivolent, singuli singulos aput eun-dem ea(n)demque condicione nomina-to; isque, aput quem ea nominatio fac-ta erit, eorum omnium riornina pro-ponito, ita ut (u(nde» 4 d(e) p(Iano) r. 1. ρ. 2, deque ίs 0m-nibus item comitia habeto, perindeac si eorum quoque nomine ex h(ac) 1(ege) depetendo honore professio facta essetintra pr aestitutum diem peterequeeum honorem sua sponte c( ο)ep ίssent ne-que eo proposito destitissent.

R. De comitiis habendis.

Ex IIvíris qui nunc sunt, item ex is, qui

LΠ. deinceps in eo municipio iIviri erunt,

1) prgfessio. — 2) r(ecte) 1(egi) p(ossiIit). — 3) condiciones. — 4) «ut»

υ(t) Dess. eoll. 1. 8.

10

15

28

25

10*

Lex municipalis Malacitana.

uter maior natu erit, aut si ei causa qu-

ae inciderit q(uo) m(inus) comitia Σιαbere, pos-

sit, tum alter ex his comitia lIvir(is), item

aedilibus, item qtiaestoribus rogandissubrogandis h(ac) 1(ege) habeto; utique ea dis-

tributione curiarnm, de qua supra con-

prehensum est, suffragia ferri debe-

bunt, ita per tabellam ferantur facito.

Qniqne ita creati erunt, ii annum unum

aiit, si in alterius locum creati ermit,

reliqua parte eiius anni in eo honoresunto, quem suffragis erunt consecιιti.

R. In qua curia incolae suffragiaferant.

45 Quicumqne in eo municipio comitia lIviris,

LIII. item aedilibus, item quaestoribus rogan-dis habebit, ex curiis sorte ducito unarn,in qua incolae , qui cives R(omani) Latinive civeserunt, suffragium ι ferant, eisque in ea cu-

50 ria suffragi l αtio esto.

R. Quorurn comitis rationem habe-r ί oporteat.

Qui comitia habere debebit, is primum IIvir(os)LIV. qui iure dicundo praesit ex eo genere in-

genuorum hominum , de quo h(ac) 1(ege) eau-tum conprehensumque est, deinde proxi-mo quoque tempore aediles, item quaesto-res ex eo genere ingenuorum hominum,de quo h(ac) 1(ege) cautum conprehensumque est,

60 creando(s) curato; dum ne cuiiiis comi-tis rationem habeat, qui IIviratum pe-tet et)), qui minor annorum XXV erit, qui-ve intra quiitquennjum in eo honorefiierint; item qui aedilitatem quaesturam-

fi5 ve petet, qui minor quam annor(um) XXV erit,quive in earum qua causa erit, propter

1) suffragio.

148

35

40

Lex municipalis Malaeitana. 149

col. 2 quam, si c(ivis) R(omanus) esset, in numero deciirio- 1num conscriptorumve eum esse non lice-ret.

R. De suffragio ferendo.

Qui comitia ex h(ac) 1(ege) habebit, is municipes cu-LV. riatim ad suffragium ferendum voca-

to ita, ut υπο vocatu omnes eurias insuffragium vocet, eaeque singulae insingulis consaeptis suffragium per ta-bellam ferant. Itemque curato, ut ad cis-tam cuiiusque curiae ex municipibuseiius municipi terni sint, qui eiius cu-riae ηση sint, qui suffragia custodiant,diribeant, et uti ante quam id faciant qu-isque eorum iurent : se rationem suffra-giorum fide bona habiturum relaturum-'que. Neve prohibito. g(πο) m(inus) et qui hono-rem petent singulos custodes ad singu-las cistas ponant. Iique custodes ab eoqui comitia habebit, item ab his positiq1ú honorem petent, in ea curia quisque eoriim suffragium ι ferto, ad cniius cu-riae cistam custos positus erit, eorum=que suffragia perinde iusta rataque sun-to ac si in sua quisque curia suffraginmtulisset.

R. Quid de his fieri oporteat, quisuffragiorum numero pares erunt.

Is qui ea comitia habebit, uti quisque curiae

LVI. cuiius plura quam alii suffragia habue-

rίt, ita priorem ceteris eum pro ea curiafactum creatumque esse renuntiato l,

donec is numerus, ad quern creari opor-tebit, expletus sit. Qua(m) in curia totiden>~suffragia duo pluresve habuerint, ma-ritum, quive maritorum numero erit,

1) eqrum suffragio. — 2) renuutiatg.

5

10

15

20

25

30

150 Lex municipalis Malacitana.

35 caelibi liberos ηση habenti, qui mari-

torum numero non erit; habentem libe-

ros non habenti ; plures líberos haben

-tem pauciores ι habenti prαeferto priorem-

que nuntiato ita, ut bini liberi post no -

40 men inpositum aut síngulí piiberes amis_

si Urive 2 potentes amissae pro singulis

sospitibus nurnerentur. Si duo pluresve to-tidem suffragia habebunt et eüusdemcondicionis erunt, nornina eorum in

45 sortem cοicito, et uti cniiusque 3 nomen sor-ti ductum erit, ita eum priorern alis renunti-

at(ο).

R. De sortitione curíarum et is, qui cu-riarum numero par(t)es erunt.

Quí comitia h(ac) 1(ege) habebit, is relatis ornniurn58 LVΠ. curiarum tabulis nomina curiarum in sor-

tem coicito, singularumque curiarum no

-rnina sorte ducito, et ut cuiiusque curiaenomen sorte exierit, quos ea curia fecerit,pronuntiari iubeto; et uti quisque prior

55 maiorem partem numeri curiarum c οn-fecerit, eum, cum h(ac) 1(ege) iuraverit caverit-que de pecunia communi, factum crea-tumque renuntiato, donec tot magistra-tus sint quod h(ac) 1(ege) creari oportebit. Si toti-

fio dem curias duo pluresve habebunt,uti supra conprehensum est de is quisuffragiorum numero pares essent, itade is qui totidem curias habebunt fa-cito, eademque ratione priorem quem-

fi5 que creatum esse renuntiato.

R. Ne quid fíat, quo minus comitia ha-b e a nt u r.

Ne quis intercedíto neve quit aliut fa-LViΠ. cito, quo minus in eo mun(i)cipio h(ac) 1(ege)

1) pauoíores. — 2) utrive. — 3) quiiusque.

Lex municipalis Malacitana. 151

comitia habeantur perficiantur. 70col. 3 Qiii aliter adversus ea fecerit sciens

d(olo) m(alo), is in res singulas HS X(milia) mu- 1nicipibus municipii 1 Flavi Malacitanid(are) d(amnas) e(sto), eiiusque pecunίae deque ea pecun(ia)municipi eius municipü qui volet, cuique

per h(anc) 1(egem) licebit, actio petitio persecutio esto. 5

R. De lure iurando eorurn, qui maiorempartem niirneri cliriarum expleverit.

Qui ea cornitia habebit, uti quisque eorum,

tί. LIX. qui ΙΙνίrα tυηι aedilitatem quaesturam-ve petet, maiiorem partem numeri euria- 10rum expleverit, priusquam eum factum

ί c ιι creatumque renuntiet, iusiurandurn adi-gίto in contionem palam er Ιονeιη et di-vom Augustum et divom Claiidiurn et divomVespasianum Aug(ustum) et divom Titum Aug(ustum) 15

et Genίu τn imp(eratoris) Caesaris D(oaazítía)ni Aug(usti)deosque Penates se (eum) qu(a)e ex h(ac) 1(ege) facereoportebit facturum, neque adversush(anc) 1(egem) fecisse aut facturum esse scientemd(olo) m(alo). 20

R. Ut de pecunia cornmuni munici-pum caveatur ab is, qui Ilviratumquaesturam ν e petet.

Qui in eo municipio IIviratu ιn quaesturam-

LX. ve petent gnique propterea, quod pauciorumnomine quam oportet professio factaesset, nominatim in eam cnndicionemrediguntur, ut de his quoque suffragi-urn ex h(ac) 1(ege) ferri oporteat : quisque eorum,

quo die comitia habebuntur, ante quam

suffragiurn feratur arbitratu eius qui eacomitia habebit praedes in cornrnune rnu-nicipum dato pecuniam comrnunem eo-rum, qilam in honore sno tractaverit,

1) municepii.

25

30

Lex municipalis Malacitana.

salvam is fore. Si d(e) e(α) r(e) is praedibus minus

35 cautum esse videbitur, praedia subsignato

arbitratu eiiusdern. Isque ab iis praedes prae-

diaque sine d(olo) m(alo) accipito, quoad recte cau-tum sit, uti quod recte factum esse volet.

Per quem eorum, de quibus IIvirorum quaes-

4ο torumve comitiis suffragium ferri opor-tebit, steterit, q(uo) m(inus) recte caveatur, eius qui ι co-

ιnitia habebit rationem ne habeto.

R. De patrono cooptando.

Ne quis patronurn publice rnunicipibus muní-45 LXI. cipü Flavi llalacitani cooptato patrocίnί-

umve cui deferto, riisi ex maioris partis de-

curioniim decreto, quod decretum factiimerit, cum duae partes non minus adfue-rint et iiirati per tabellam sententiam tu-

50 lerint. Qui aliter αdversυs ea patronurnpublice municipibus municipii Flavi Μα=lacitani cooptaverit patrocininrnve cuidetulerit, is HS Χ (milia) n(umrnnrn) in public ιιm `' munici-pibus municipii Flavi Malacitani d(are) d(amnas) e(sto) ; et is,

55 qui 3 adversus h(ane) 1(egem) patronus cooptatus cui -

ve patrocinium delatnm erit, ne magisob eam rem patronus municip(i)um muni-cipii Flavi Malacitani(tanii) esto.

R. Ne gnis aedificia, quae restitutu-ηοη

60 rus erit, destruat.Ne quis in oppido municipii Flavi Malacita-LXII. ni qiiaeque ei oppido continentia aedificia

erunt, aedificium detegito destruito demo-liundumve curato, nisi ; Jecurionurn con-

65 scriptorumve sententia, cum maior parseorum adfuerit, quod restitu^tu)rus intra progi-

1 1 eiusque. — 2) dublicum. — 3) eisque. Excidisse videtur formulasollemnis eiusque pecun ίae — esto, ut in c. 58.62.67. Salp. 26. ZRG. 3,364η. 80. - 4) cu/ius. — 5) inserendum fortasse de.

152

ι

^5

^ ς.

, eίαε g;:

ηι -

Lex municipalis Malacitana. 153

mum annum non erit. Qui adversus ea fece-

rit, is quanti e(a) r(es) e(rit), t(antam) p(ecuniam) municipi-bus municipi

Flavi lYlalacitani d(are) d(amnas) e(sto), eiusque pecuniaedeque ea pecunia municipi eius municipii,qui volet cuique per h(anc) 1(egem) licebit 1 , actio petitio

col. 4 persecutio esto.

R. De locationibus legibusque locatio-ηυιη proponendis et in tabulas mu-nicipi referendis.

Qui IIvir i(ure) d(icundo) p(raeenit), vectigalia ultroque tributa, 5LXIII. sive quid aliut communi nomine munici-

pum eüus rnuriicipi locari oportebit, 1 ο -cato. Quasque locationes fecerit quasqueleges dixerit, quanti quit locatum sit et (g2ci,) prae-des accepti sint quaeque praedia subditasubsignata obligatave sint quique prae-diorum cognitores accepti sint, in tabu-las communes municipum eius municipireferantur facito et proposita habeto peromne reliquom tempus hononis sui, ita ut 15

d(e) p(lano) r(ecte)1(egi) p(ossint), quo loco decuriones conscnipti-ve jroponenda esse censuerint.

R. De obligatione praedum praediorumcognitorurnque.

Quicumque in municipio Flavio Malacitano 20

LXIV. in comrnune municipum eüus municipipraedes facti sunt eruiit quaeque praediaaccepta sunt erunt, quique eorum prae-diorum cognitores facti sunt erunt : ii om-

nes et quae cuiiusque eorurn tum ( fueru^at) erunt, cum 25

praees cognitorve factus est erit, qúaeque pos-tea esse, eum ii obligati esse coeperunt c( ό)epe-

rint 2, qui eorum soluti liberatique non sunt

ηση erunt aut ηση sine d(olo) rn(alo) sunt erunt, ea-que omnia, quae(que) eorum soluta liberata- 30

1) licerit. — 2) coeperiint ceperint. tAdde praeterea ϋ omnes. ΤΗ. Μ.

Π •

ι

70

1

10

154 Lex municipalis Malacitana.

que n011 sunt non erunt aut ηση sine

d(olo) m(alo) sunt erunt, in commune municipum

eiius municipii item obligati obli-

gαta(^e)que siinto. uti ii ea(e)ve p(opulo)R(omano) obligati obli-

35gatave essent, si aput eos, gni Romae aera-

rio praessent, ii praedes iique 1 cognito-

res facti eaque praedia subdita subsigna-ta obligatave essent. Eosque praedes eagnepraedia eosque cognitores, si quit eorum, in

40 quae cognitores f acti erunt, ita non erit,

qπ ί quaeve soluti liberati soluta libera-

taque non sunt nori erunt aut non sine

d(olo) m(alo) sunt erunt, llviris, qui ibi i(ure) d(icundo) prae-

runt, ambobus alteri(us»ve eorum ex de-

45 eui'ionum conscriptorumque decreto, qu-

od decretum cum. eorum p αrtes tertiae

non minus quam duae adessent factumer(t, vendere 2 legemque his vendnndis dicere

ius potestasque esto; dum eαζm) legem is re-

50 bus vendundis dicant, quarn legem eos,qui Rornae aerario praeerunt, e lege prae-diatoria praedibus praedisque vendun

-dis dicere oporteret, aut si lege praedia-toria emptorem ηση inveniet, quam le-

55 gem in vacuom vendendis dicere opor-teret; et dum ita legem dicant, uti pecu-n ία in fore 3 municipi Flavi Malacitanireferatur luatur solvatur. Quaeciue lexita dicta (e)rit, iusta rataque esto.

60 R. Ut ius dicatiir e lege dicta praedibuset praedis vendundis.

Quos praedes quaeque praedia quosque cog-LXV. nitores IIviri municipi( Flavi Malaci-

tani h(ac) 1(ege) vendiderjnt, de iis quicumque

1) inque. — 2) vendere additum supra lineam. — 3) Sic aes. Mo.: pe-cunia inde redacta in commune. Lab.: in foro. Dernb.: in pobl. Secun-dum col. V v. 12 et 20 emendandum est:

pecunia in publicum municipum.

;q^e1

1

5

10

Lex municipalis Malacitana. 155

ί (ure) d(icundo) p(raeerit), ad quem de ea re in ius aditum erit 65

ita ius dicito iudiciaque dato, ut ei, quieos praedes cognitores ea praedia mer-cati erunt, praedes socii ι heredesque eorumii.que 2, ad quos ea res pertinebit, de is rebusagere easque res petere persequi rec- 70te possit.

R. D e multa, que dicta erit.

Multas in eo municipio ab ΙΙνίris prae-co]. 5 LXVI. fectove dictas, item ab aedilibus quas ae-

diles dixisse se aput Ilviros ambo alter-ve ex üs professi erunt, IIvir, qui i(ure) d(icundo) p(raeerit), intabulas communes municipum eiius mu-nicipi referri iubeto. Si cui ea multa dictaerít aut nomine eiius alius postnlabit, utde ea ad decuriones conscriptosve refe-ratur, de ea decurionum conscriptorum-ve iudicium esto. Quaeque rnultae ησηerunt iniustae a decurionibus con-scriptisve indicatae, eas multas IIviriin publicum municipum eiiiis muni-cipii redigunto.

R. De pecunia communi municipumdeque rationibus eorundem. 15

Ad quem pecunia communis munic ίpumLXVII. eüus municipi pervenerit, heresve ei-

ius isve ad quem ea res pertinebit, in die-bus XXX proximis, quibus ea pecuniaad eum pervenerit, in publicum muni- 20

cipum eiius mnnicipi eam r eferto. Qui-que rationes communes negotiumve qu-od commune municipum eius munici-ρά gesserit tractaverit, is heresve eiius(isve 4) ad quem ea res pertinebit in diebus XXX 25

1) Cf. Cic. de domo 18,48: praedem socium. — 2) isque. — 3) com-

muni. — 4) om.; cf. ν. 40.

lüc ιιnü

r^•

30

35

44)

45

50

55

60

Lex rnunieipalis Malacitana.

proximis, quibiis ea negotia easve ratio-

nes gerere tractare desierit quibusque

decuriones coriscriptiqlle habebuntur,

rationes ι edito redditoque decurioni-

bus `' conscriptiSVe cuive de his accipi-

endis cognoscendis ex decreto decurio-

nιιm coriscriptOrumVe, gnod decretiimfactum erit eum eorum partes non mi-

mis quam duae tertiae adessent, nego-

tiiim datum erit. Per quem steterit, q(uo)

m(inus) ita pecunia redigeretur referre-tur quove miniis ita rationes redde-rentur, is, per quem steterit q(uo) m(inus) rationes

redderentnr qnove minus pecunia redige-retur, referret[ur], heresque eius isque ad qn-

em ea res qua de agitiir pertinebit, q(uanti) e(α) r(es)erit, tantum et alterum tantnm munici-pibus eiius municipi d(are) d(amnas) e(sto), eiusque pecuni-ae deque ea pecunia municipum muni-

cipü Flavi Malαcitαni, eius ea ρ ecιιη ία mimicipuin m. F. Μ.)qui volet euique per h(anc) 1(egem) licebit, actio pe-titio persecutio esto.

R. De constituendis patronis eaiisae, curnrationes reddentiji'.

Cum ita rationes reddentur, ΙΙνίr, qui decurio-LXVIII. nes conscriptosve habebit, ad decuriones

conscriptosve refer to, quos placeat publi-cam causam agere, iique decuriones con-scriptive per tabellam iurati d(e) e(α) r(e) decer-nunto, tum cum eorurn partes ηση minusquam duae tertiae aderunt, ita ut tres, qu-os plurimi per tabellain legerint, causampublicam agant, iique qui ita lecti erunt tem-pus a decurionibus concripti(s)ve, quo cau-sam cognoscant actionemque suam or-

156

,,{α

(+

;, ΦÍn

ίις

Ρ

1) rn ίones. — 2) decuricní/rus.

^tη

Fragmentum legis Hispanensis.

dinent, postulanto, eoque tempore quod isdatum erit transacto eam causam uti quodrecte factum esse volet agunto.

R. De iudicio pecuniae communis.

Quod m(unicipum) m(unicipii) Flavi Malacitani nomine pe-LXIX. tetur ab eo, qui eius municipi munice-

ps i incolave erit, quodve cum eo ageturquod pluris HS εΙ sit neque tanti sit, ut Π [de ea re pro- 69

consul•em ius dicere iudiciaque dare ex hac lege oporteat: de eα rellvir praefectusve, qui iure dicundo praeerit eius municipii, ad quemcle ea re in ius aclitum erit, ius dicito iudiciaque dato] . . . .

νΙΙ 31. Fragment ιι m legis Hispaniensis (saec. Ι).Frope Sevillam repertum dicit apud quem nunc est Farisiensis de

Bourgade; vidit Héron de Villefosse. — Fragmento quae continentur ex-hibet etiam lex Malacitana V, 38-47. Cf. Dessau, Bormannheft 246 sqq.

Suppl. sunt Dess., qui nec Salpensanae nec λ'lalacitanae, sed tertio oppidodestinatae legis partem censet esse : Mo. Eph. 9,10. Hiíbner-Dessau Eph.9,261; ibid. p. 9. ρ. 133 alius legis fragmentum invenies.

is per que]m steterit quom[inus rationes redderenturquove minus] pecunia rediger[etur referretur heresqueeius isque ad q]uem e(α) r(es) qua de agi[tur pertinebit quanti ea

res erit tan]tum et alterum [tantuηn municipibus eiiusmunicipi d(are)] d(amnas) esto eiiu[sque pecuniae deque ea pecunia

municipu]m mun[icipii Flavi (?) qui volet cuiqueper h. 1. li]eebit [actio petitio persecutio esto]

...sit..

32. Fragmentum Tudertinum.

^ 1, 1409 (1 2, ). Ri. tab. 35. Fragmentum tabulae aheneae, (alt.

m. 0,25, lat. m. 0,27) α.1729 in Tiberis alveo prope antiquum Tuder (hodieTodi) erutum, nunc Neapoli adservatum. Legem inscriptam colonicam esse,

non populi Romani, Mo. probavit adversante Ηυ. Multa p. 277. Lamina,

utpote inferior tabulae pars, tam a superiore quam a dextra et laevaparte fracta, finem tantum legis continet. tletatis Αugustae videtur esse.

Supplevit Mo.

. . [ Quae poenae ob iura sepulcrorum violata cautum iure 1

Qui]ritium comprehensumve est uti dentur p(opulo) R(omano), u[ti

1) municipes.

157

Fragmentum Tudertínum.

2 eαede ιn dentur colonis eius colonice, ius esto . . ° . . utique magistratus

eius coloήiae, si quis] eorum qui quoque anno inferiarum sacri[s

3 fungentur, propter eam rem apud se damnatus erit, tantam pecu-

niam, quantam is damnatus erit, ei coloniae d]andam adtribuendam

curent.4 [Quae quem ex hac rogatione facere opor]tet, agito facito, neve

quid adversus hanc rog[ationern agito facito cl(olo) rn(alo). Si quis

5 ° quid adversus hanc rogationem egerit f'eceri]t sciens d(olo) m( α1ο),ei multa esto HS 1, eiusque pecuni[ae qui volet magistratus petitio

6 esto, . . . . eamque pecuniαm vel] populi iudicio petere vel in sacrum

iudicare licet[o. °.

ϊ Si quis quid aclversus alias rogationes] huius rogationis ergo

fecerit, quodve eg earum [aliqua facere eum oporteret, huius

8 rogϊctionis ergo . . ° . . n]on fecerit, id ei fraudi multae poenae ne

esto.

9 Ne quis hanc rogationem ctbrogato neve huic rog]ationi ob-rogato neve de hac rogatione derogato, [quod eius contra leges

10 publicas populi Romani . . . . senatusve populi Romani iu]ssionem11 factum ηση erit. Quod aliter rogatum e[rit in hac rogatione . . ° . ;

e(ius)] h(ac) 1(ege) n(ihilurn) r(ogatur).

33. Fragmentum Florentinum.

^ 1,1409 (1 2, ). Lamina est Tlorentiae in museo Riccardiano ad-servata, duabus paginis scripta, fracta a parte et superiore et inferiore etdextra. Quo loco et tempore reperta sit non constat.

1 . . . in res singulas HS Χ c. e. c. d. d. e(sto) 2, [i]sque locus, ubi

2 quis adversus ea humátus sepultusve erit,

3 piirus et religίóne solιίtus estó, eumque s(ine) f(raude) s(υα)

4 qui volet eλarátó. Item né quis alvos apium °.[cum Ilviro

1 praefejct(o)ve de [e]a re cog[noscere non licebit legibus]

2 eius c(oloniae) ita uti lege Aeli[iz . . (24) . . cautum]

3 est, d. d. ad p. 3 de ea re refe[rto isque praetor propon ere

4 édίcereque debetó eam [rem] . .

158

1) id est decies. — 2) c(olonis) e(ius) c(oloniae) d(are) d(amnas) e(sto). —3) d(ecreto) d(ecurionum) ad p(raetorem).

fÍVOIí:

Epistula de Tymandenis.

υπ 33α. Fragmeiitiim legis Lauriaeensjs (a. 210-213).Ε tabula ahenea rep. a. 1906 Lauriaci prope Enns in castris legio-

nis. - Ed. Bormann, Jahreshefte des österr. archäolog. Instituts 9 (1906)ρ. 315 sqq., cuius et supplementa sunt; nos quae Bormann ex LegumSalpensanae capite XXVI, Malacitanae capite LIV deprompsit, litterisrectis damus quadratis uncis inclusa.

[Ex IIviris qui in eo municipio i(uri) d(icundo) pr(aesunt) uter postea] iι

t aliave qua causa et [necessitate ex eo municipio 2proficiscetur peque eo die in id mnnicipium esse se

rediturum] arbitrabitur, quem p[raefectum municipi ex decurionibus 3conscriptisque relinquere volet non

minorem quam] annorum XXXV, praese[ntibus decurionibus con- 4

scriptisque non minus ... facito, ut is ... sicut hctc legecautum com]prehensurnque est 2 , iu[ret per Iovem et divom Aug. 5

ceterosque divos omnes et genium imp. Caesaris ML AureliAntonini] Pii Aug. Part(hici) max(imi) Brit(annici) [max(imi) deosque 6

Penates

V 34. Epistula ί η cert ο r ιι m irnperatorum de Tyrnandenis.

Tym.andus oppidum (hodie Yatzü Veran) in Pisidia situm est tribus

horis orientem versus ab Apollonia. Ibi qui titulum repperit praefectus tuminstituto Atheniensi Americanorum Sterrett dedil nobis et ut hoc loco prodiret

liberaliter permisit. lam legitur Γ 3 S., 6866, Dess. 6090. Quorum impe-

ratorum sit, non liquet, nec magis novimus Lepidum praesidem ut videturPisidiae; litteratura similis est Diocletianae. [νΙΙ Mo. Herr. 22, 321 sqq. =Ges. Schr. ν, 550.] ovi penítus . . .

. . . . Tymandenis item

. . . . ad scientiam nnstram

. . . . tua pertulit, contemplati sumus[Tyrnan]denos voto praecipuo, summo etiamstudio optare, ut ius et dignitatem civita-tis praecepto nostro consequantur, Lepidecarissime. Cum itaque ingenitum nobis

1) Desuni multa. Bormann prσρσnit exempli gratia municipes incolas-

que causa armatos educe]t collato legis Ursonensis capite CI11

colon(os) incolasque cοntríbutοs(que) quocumque tempore colon(iae) fin(íum),

defendendorum causa armatos educere .... — 2) sicut ... cautum Bor-

mann secundum leg. Malac. 1, 59.

159

1

5

160Epístulae de Orcístenis.

sit, ut per universum orbem nostrum civi-

10 tatum honor α numerus augeatiir eos-

que eximie cupere ι videamus, ut civitatis

nomen honestatemque percipiant, isdemmaxime pollicentibus, quod apud se decu-

rionum sufficiens futura sit copia, cre -

15didimus adnuendnm. Quare volurnusut eosdern Tyrnandenos hortari cu-

res ut voti sui conpotes reddit ί s)^

cum ceteris civitatibus nostris ea, queipsos consecutos ius civitatis con -

20 petit recognoscere, obsequio suo nitan-tnr inplere. Ut autem sic uti ceteriscivitatibus iiis est coeundi in `' curiarn,

faciendi etiam decreti et gerendζi-) ce-tera, que iure permissa sunt, ipsa. quo-

25 que permissu nostro agere possit, et

magistratus ei itemque aediles, quaes-tores qiioqne et si qua alia necessariafacienda sunt, creare delebiint. Qnemordinem agendarum rerum perpetuo

30 pro civitatis merito custodiri conve-niet. Niimerum autem decurionuminterim quíng ιιαginta hominum in

-stituere debebis. Deorum autem in-mortaliunι favor tribuet, ut aucti[s

35 e] οrum 3 viribus adque numero mai[ore]orum haberi copia possit.

[ 1'] 35. Epistulae Ablabii praef. praet. et Constantiniimperatoris de iure civitatis Orcistenorum.

Oreistus, hodie Eski Alikian, oppidum fuit Phrygiae salutaris in ipsoconfino Galatiae ηση longe a Pessinunte situm; ibi prostat basis haec tribuslateribus inscripta, scilicet antica nobis est pagina Ι, latus intuenti dextrumΙΙ, intuenti sinistrum ΙΙΙ; quartum latus muro opinor olim applicitum να-eat. Eius oppidi irácolae datis precibus ad Constantinum Magnum feliosqueeius Crispum et Constantinum et Constantium (id est inter a. 323 et 326),quarum principium superest ( ΙΙ 17=34) reliqua pars alteri opinor basi olim

1) supra. — 2) coeundun. — 3) aucti.corum.

Epistulae de Orcistenis.

inscripta deflcit, petierunt, ut sibi ius civitatis restitueretur, idque impetra-verunt. Adest integrum fere imperatoris de ea re rescriptum datum ad Ab-labium tum prae fectum praetorin ( Ι, 8—ΙΙ, 16) praemissis ex more litterisinscriptione nescio quomodo destitutis Ablabü ad Orcistenos (I1-7), perquas imperatoris rescriptum ad eos transmittit. — Accedit rescriptum eius

-dem G'onstantini alterum totam paginam tertiam occupans, post tempus opi-nor in latere antea vacuo re.licto adiectum, scriptum die lun. 30 α. 331 adordinem Orcistenorum, quo beneficium confirmatur. — .Harum quattuor e ρi-stularum tres ad apographum Pocockianum aliaque minora subsidia edidi— ΙΙΙ, 352; sed nuper demum successit optimo amico Ramsayo Anglo,ut lapidem pro deperdito habitum primum investigaret, deinde denuo inlocum devium eius rei causa profectus euna lectu clif/icillirnum transcriberetet expleret (nam ex precibus quae supersunt ΙΙ 17-34 Pocockius non de-scripserat) et maioris partis ectypum faceret. Eum cum edendum mihi com-mitteret, parui libenter; nam cum antea eum ab hαc sylloge excluserim ut-pote nimis corruptum, iam quamquam loca quαedam dubia restαnt, omninodignus est qui huic corpori inseratur. Iam emendate ed. est — 3, 7000.Dess. 6091.

col. 1. [Ut alia s]ic hae(c) 1 quae in precem con[tuljis[tis et nomirais]et dignitatis reparationem iure quae[runt obtine)-re. Proinde vicari intercessione qua[e fuerant nzut]-ilata ad integrum prisci 2 honoris r[eduxit imp(erator) super•

omnes re-tr]ο pius 3, ut et vos oppidumque dilig[entia vestra tui- 5

t]um expetito legum adque appellationis s[plendore iure decreti]

perfruamini infrascribti.Have Ablabi carissime nobis.Incole Orcisti, iam nuζn)c oppidi et

civitatis, iucundam munificien- 1 11

tiae nostrae materiem praebne-

rιιηt, Ablabi carissime et iiicuudissi-me. Quibus ením studimn est urbes vel no-vas condere vel longaevas erudire vel in-termortuas reparare, id quod petebatur acc[e-]- ι

ptissimurn fuit. Adseruerunt enim vicum suumspatüs prioris aetatis oppidi splendore floru-isse, ut et annuis magístratu(u)m fascibus orna-retur essetque curialibus celebre et ρορυlοcivium plenum. Ita enim ei situ adque ingenio 20

1) Huius versus qui lateris huius primus est, de/kiunt litterae c. 8 ante

1HAEQVAE. — 2) prisgi. — 3) POPIVS in principio v. 5 legit Ramsay.

BRuNS, Fontes iuris. Ed. VΙΙ. 11

161

25

30

J^

40

45

1

5

162 Epistulae de Orcistenis.

locus opportunus esse perhibetur, ut ex qu-

attuor partibus [e]o totid.ern in sese congruant

viae, quibus omnibus [p]ublicis mansio [e]a me-

[ιli]alis adque accommoda esse dicat[u]r. Aquaru[m]

ibi abundantem aflu[e]ntiam, labacra quoqu[e]publica privata[que] eorurn istatuis veterum

principum ornata, [et p]opulum 1 comm[a]nentium

adeo celebre[m] ali Ζ ibidem sunt,

[fa]cile compleantur pr[ovi]sa 3 ex decursibus

praeterfluentium [aq]uarum,

rum 4 numerum copiosum. Quibus cum omni-

bus memoratus locus abundare dicatur, c{on-t]igisse adseruerunt, ut eos Nacolenses si[bi

a]dnecti ante íd temporis postularent. Quo[d-esJt indignum temporibus nostris, ut tam o[p-

.pjortunus locus civitatis nomen amittat,

et inutile commanentibus, ut depraeda-[t]ione potiorum omnia sua commoda utílit[ α-]

tesque deperdant. Quibus omnibus quas[ί]quidam cumulus accedit, quod omnes[i]bidern sectatores sanctissimae religi-onis habitare dicantur. Qui cum praeca-rentur, ut sibi ius antiquum nomenquecivitatis concederet nostra clementia,sicuti adnotationis nostrae [subiecta] 5

cum precibus exemρla testantur 6, huius mo-di sententiam dedimus. Nam haec quae in pre-[ce]m contulerunt et nominis et dignitatisreparationem iure quae-runt obtinere. Proinde [gra-]vitatis tuae interces[sione]quae fuerant mu[tilcita]ad integrum prisci % [honorisre]duci sancimus, ut et ipsi[o]ppidumque diligent[ia sua

Σ} ORNATAM/OPVLVM. — 8) sic ad ectypum; CELEBREMO////ES///EI-ALVAVLj litteris fugientibus exemplum. — 3) IR////Α. — 4ι AVERQVIantea apparuerunt; AQVIIIGVN exemplum. — 5) ADNOPATIONITNOL/-AESRNEC///0. — 6) EXEMLAVESTANTVR. — ί) prísgi.

εοΙ. 2.

163

10

15

2ί

EpistuIae de Orcistenis.

t]uitum expetito legum [ad-q]ue appellationis splen-dore perfruantur. Par es[t-i,q]itur sinceritatem tuam[q]uod promptissime pro tempo-[ri]s nostri dignitate concesl s-im]us, erga supplicantes fe[s-ti]nanter implere. — Vale Abla[bica]rissime et iucundissíme nobis.

ti Exemplum precum. rv

[Aid auxilium pietatis vestrae[con f]ugimus, domini impp. 1 Constantine[Maxi]me victor semper Aug. et Crispe,[Cons]tantine et Constanti nobb. Cae[s.

Fatri]a nostra Orcistos vetust[is-simu]m oppidum fuit et ex antiquis[si-m]is temporibus, ab origine etia[mciv[itatis dignitatem obtinuit.[Id] in medio confino Galatiae ρ[erbe-

(ι ^ η] ae 2 situm est. Nam quattuor via[rumtr]ansitus ex[h]ibet: id est civita[tisF]essinuntesium ‚ quae civita[s dis-tat] a patria nostra tricensim[o fe-

re l]apide; nec ηση etiam civitat[is .Mi

-d]aitanorum, quae et ipsa est a [ patria]

nostra in tricensimo miliario ; [et civi-

t]atis Amorianorum, quae posita (reliqua desiderantur).

eo]. 3. [A]ct(um) prid(ie) 1

Ι

kal(endas) Iulias[C]onstantinopoli.

[1]mp. Caes. ConstantinusMaximus Guth(icus) victor ac trium-

[f]ator Aug. et F1(avius) Cla(udius) Constantinus

Alaman(nicus) et F[l(avius) Ijul(ius) Constantius nnbb.

[C]aess. salutem dicuntordini civit(atis) Orcistanorum.

1) altera p dubia. — 2) Ρ (vel R) I//J //ΑΕ. Bestitutio dubia.11*

25

3U

SC. de Bacchanalibus.

10 Actuin est induigentiae nos-

trae munere ius vobis civita-

tis tribntum ηση honore modo,

verum libertatis etiam privi-legium custodire. Itaque Να-

15colensium iniuriam ultra in-

dulgentiae nostrae beneficia

perdurantem praesenti re-scribtione removemus idqueoratis vestris petitionique

2Π deferimus, ut pecuniarn, quarnpro cultis ante solebatis in-ferre, minime deinceps dependa-tis. Hoc igitur ad virum praest[α-]

ntissimum rationalem Asia-25 nae dioeceseos lenitas nostra

perscribsit, qui, secutus for-m αm indulgentiae concessaevobis, pecuniam deinceps prosupra dicta specίe egpeti a νο -

30 bis postularique prohibebit.Bene valere vos cupimus.[Blasso et Abla[bio] cons.

CAPUT V.

SENATUS CONSULTA,

36. SC. de Bacchanal ίbus α. 568 (= 186).C^ 1,196 (1 2 , ). Cf. 1,10,104. Ri. tab. 18. Dess. 18. — . Ε tabula ahenea(α. 0,27 m., 1. 0,28 m.) α. 1640 in vico Piriolo Calabriae effossa, nunc

Vindobonae adservata. Litteris exiguis, sed elegantibus est scripta; capitanon sunt distincta, spatia quaedam passim sine causa, ut videtur, vacuarelicta. — Bacchanalium coniurationem et de ea re decreta senatus adα. 568 enarrat Livius 39,8-19. Raec autem tabula proprie epistulamexhibet α consulibus datam ad magistratus nescio quos agro Teurano (inBruttiis) prae fectos cum adiecto vel potius praemisso senatusconsulto.

Ι Q.] Marcius L. f., S(p.) Postumius L. f. cos. senatum con-soluerunt n(onίs) Octob. apud aedem ° Duelonai.

164

ι

i

SC. de Bacchanalibus. 165

Sc. arf. 1 Μ. Claud ί . 2 M. f., L. Vαleri. 2 P. f. Q. Dlinucί . 2 C. f. 2De Bacanalibus quei foideratei ° esent ita exdeicendum censuere: 2Neiquis eorum Bacanal 3 habnise velet; sei ques ° esent, quei 4

sibei deicerent necesus ese Bacanal habere, eeis ι utei ad pr(aito-rem) urbanum ° Romam venirent, deque eeis rebus, ubei eorum 5

verba ^ audita esent, utei senatus ° noster decerneret, dum ne minus 6senatorbus 6 C adesent [gυοιra e]a '^ res cosoler. ettιr.

Bacas 8 vir nequis adiese 9 velet ceivis Romanus neve nominus 7Latinί neve socium ° quisquam, nisei rr. ιτrb αηυm adiesent y, isque 8[d]e senatuos sententiad, dum ne ° minus senatoribus C adesent quom 9ea res cosoleretur, iousisent 10. Ce[n]suere.

Sacerdos nequis vir eset; magister neque vir neque mulier 10

quisquam eset. ^; ° Neve pecuniam gnisquam eorum comoine[ηα h]a- 11bnise ve[l]et; neve magistratum, ° neve pro magistratud 11, neque 12

virum [neque ηtul]ierem quiquam fecise velet. cv ° Neve post hac 13

inter sed conioura[se nev]e comvovise neve conspondise ° neve con- 14

promesise velet, neve quisquam fidem inter sed dedise velet. ° Sacra 15

in oquoltod 12 ne quίsgιιam fecise velet; cv neve in poplicod neve iiipreivatod neve exstrad urbem sacra quisquam fecise velet, n nisei 16

pr. iirbanurn adieset 9, isque de senatuos sententiad, dum ne minus 17

senatoribus C adesent quorn ea res cosoleretur, ionisisent 10 . Cens ιιere. 18

Homines plous V oinvorsei virei atgne mulieres sacra ne quiS- 19

quam ° fecise νelet, neve iiiter ibei virei plous dnobus, τnul ίerίbus τ 3 20plons tribus ° arfuise velent, nisei de pr. ιιrbαη ί senatuosque sente!i- 21

tiad, ιιteί suprad ° scriptum est. ,^; 22

Haice ιιtei in coventionid exdeicatis ne minus trinum ° noun- 23

dinum, senat ιιosque sententiam utei scientes esetis ηι, eorum

sententia ita fιút : 'sei ques esent, quei arvorsum ead fecisent, 24

'qιιαm sιιprad ° scriptum est,. eeis rem cap ιιtalem faciendam cen- 25

`suere' — cv atgne utei ° hoce in t αbolam αheηατη inceideretis, ita 26

senatus aίquοιη censuit, ° uteique eam figier ioιιbeatis, ubei facil ιιmed 27

bnoscier potisίt; cv atque ° ntei ea Bacanalia, sei qua s ιιηt, exstrad 28

1) sc(ribendo) arf(uerunt). — 2) Claudi(us) etc. — 3) sacanal. — 4) i. e. ei,

i εam eis antiqua fforma nomin. plur. est pro i, ut facteis in l. agr. ν. 28. —

5) utr a. — 6) De suppressa littera Ι v. l^i. μ. 122 col. 3. — 7) quom e de-

/icit spatio vacuo relicto. — 8) i. e. bacchas. Liv. 39,9.10.13: bacchís ínitiari.

, ·— 9) i. e. adüsse cet. — 10) ser. iousiset. iousiseiit defendit Weissbrodt, spec.

^.,." qra?mn. p. 16 et denuo miscellanea epigr. num. yramm. (Brunsb. 1883) et

vt cl^ εj ^Δ ltenburg Jahrb. f class. Phil. suppl. 24, 1898 μ. 518. — 11) magistratuo.

12) dquoltod. — 13) expectanms mulieres.ι

τωι cυνε,L' ουλεύcατο έν τ.ομετ ίωι[W]ν επτά ε ϊ^νών ' ΟΧΤW μβρ ίων.

προ ή μερ -

1^ ρ xCD οv ένωιπαρrcα_ν Μανιος ' Ακ ίλιος 1VΙαν ίον νίός ' Ολτε[ιν ί]-α, Τ ίτος Νομ ίcιος Τ ίτον υ ίός.

SCC. de Thísbaeís.166

Ζ9 quam sei quid ibei sacri est, ° ita utei suprad scriptum est, iii d1e-

quibus vobeis tabelai datai erunt, ° faciatis uteί dismota sient.30 bus λ, q

— iii agi ·o Tearall0 1.

V 37 SCC. de Thisbaei s a. 584 (= 170).

Tabula m αrmorecc repertct α.1871 in Boeotia ibi ubi fuer •unt antiquae

Thisbae ad vicum Lalcosi, etct Athens in museo publico quod centrale di-

cunt. Descripsit et edidit pr•imus Foucartus in ephemeride `archives des

missions scientifcques et littéκxires' α. 1872 ρ. 322 sq. (unde repetivit Mo.

eph. epig^ •. Ι ρ. 278 sq.), sed mendis plurimis et gravissimis inquinatam,

quarum recogn'ito arelietypo quasdam sustulit Otto Lueders (apud Mo. eph.epigr. 2,102), plures Iohannes Schmidt (Mitth. des athen. Instituts 4,235;

Z.S.St. 2,116). Instructa est co ηramentariis ab editoribus omnibus, a nostra-

tibus etiayra versione Latina. [ VII Dittenberger Inscr. Graec. Vil, Ι 2225. —Nuperrirrae Scc. trαctavit Foucart, 1Vlémoires de Ι Ά cαdάmie des inscriptions,

37,2, 1905, ρ. 309 sqq.] — Inscriptio continet versioném Graecam duorum

SCorum, quorum prius (v. 1-1• ι?) a. d. VII id. Octobres, post,erius pridie

idus factu•m est; annum docuerunt nomina duo eonsulis (ν. 42) A. Hostílü

1tiTαnciηi, qui a. 584 cum A. Atilio Serrano fasces gessit, et Q. Maenii prae-

toris noti e Livii libro XLIII.

(Ι.) Κό ιντος Μχ ίνιος Τ ίτου ν ίός στρατηγός τ^τ cυνrλή -

Περί ών Ο" ιαβ-είς λόγούς έποιήcαντο περί τών αιυ -

,[τ]ους πραγματων, οϊτινες έν τ rj ι cρ ιλ ί α. ι τή ι

7,vετέραι ένέ μειναV, ó πως αLτο6ς ο^ωαιν,[ο] ίς τά α-3 αυτους πράγματα_ έςηγ ήcωντχι •

. περι τον -

(Ι.) Q. Maenius T. f: praetor senatuart consuluit in comitio α.d. VII idus Octubres.

Scribendo ad fuerunt 1Vl'. Acjljus M'. f: Vol(tinia), Τ. .Numi-.s τ:us T. f.

Quod Th jsbaei verba fecerunt de rebus ad se pertinentibusy2ii in amicitia nostra permanserunt, ut sibi darentur, quibus res.ad se pertinentes exponerent,

--^.

1) De agro Teurano v. Mo. C 10,13.

SCC. de Thisbaeis. 167

r e3t, φ ^. , , „

dία ^^ του του" πραγματος οτ.τως εδοξεν • οπως Κοιντος 10

Φο^ ι','. Μαενιος στρατηγέ ς τ -ν έκ τ•r ς συνκλrτον

[π] έντε άποτάξηι, ο ν αύτώι έκ τών ημοσ ίων πρα-γ]

^ματων καί της ϊδία.ς πίστεως φα ίνωνται. *Εδοξε 1.(ΙΙ.) Προτέραι ε ϊδυών 'Οχτωμβρ ίων.

''ι!P^unf^i;: • Γραy^ομένωι πα.ρ -

υ,οα ^ew^;::. cav Πόπλιος Μο>3κ ιος Κο ίντου ν ϊός, Μάαρκος Κλαύ- 15

(1ε 'α r!k;!: ι ^Sιος Μαάρχου υϊός, Μάνιος Σέργιος Μαν ίον νϊός.ι dε re+, ; ^1) Ωσαυτως περί ct:v ο α i,τοί 2 λéγους έποιΎισα.ντο

[κ]αί περί λεμένων χαί προ r,όδων χαί περί όρέωνIilBfifPí±:,

rη rι ίδιι;, ^, ά_ a_ύτu ν sγε-[γ] όνεισαν, ταττα Ύ μ ών μ έν ένεχεν έχειν έξείναι έ ο -

r!¢ desi ι i,±r ^εν • 20

Gηl ειαι lι b) περί άρχών χαί Περί ϊερ cϋν κα-ί τροcό$ων, &πως ατντοίι ρσ$fei ί P:! [χ]υριείωσι •

fr.d?ι ϊ : Περί το>3του τοL πράγματος ο ί.'τως έδοξεν •

et^,1Ιi1? οίτινες ε ϊς τήν eριλ ίαν τ°i ν r μετέραν 3 πρό το ή Γ a_ ίος .Λοxρέ-

de ea re ita censuerunt: ut Q. Maenius praetor ex senatuquinque dele,garet, qui sibi e re publica /ldeque sua viderentur.Censuere 1.

(II.) Pridie idus Octobres.Scribendo ad fuerunt P. 1Vlucius Q. f., Μ Claudius 117 f.,

Μ '. Sergius M'. f.

1) Item quod iidem 2 verba fecerunta) de agro et de portubus reditibusque et de saltibus,

quae eorum fuerant, ea per nos habere licere censuerunt.

b) de magistratibus et de delubris reditibusque eorum utipsi obtinerent,de ea re ita censuerunt : qui in amicitiana nostram• [ve-

1) Explicit SC. prius, inciρit alterum. Magistratus cοnsulentis et loci

indicatio omissa est, quoll sine dubio iidem erant atque in priore SC. .Hoc

alterum septem habet capita sive sententias, quarum prima secunda quarta

quinta in complures partes divisae sunt, ut duodecim discessionibus opus

fuerit ad id SC. con ficiendum. — 2) Verba ώσαύτωΡς — αύτοΙ si ita fuerunt

in exemplari Romae confecto, Maenius de rebus Thisbaeorum secundo die

senatum ita consuluit, ut pergere se diceret in accione proximo senatu cοeρta.

Sententiα huius capitis una relatione videtur proposita esse, a senatu gutem in

tres partes divisa et diversis cοndiciοnibus decreta. — 3) Suρρ l. παρεγένοντο.

1?i 1liri μ ¡

Ί αρια 1!.,α περ ί χώρας

ι.λ,ί¡

SCC. de Thísbaeis.168

,, ^ πρ ός τr` ν πόλιν Ο ίσ^ας προσήγα-

τιος το cτρατιπε ον προς , `

γεν cπω έ λ^κα τ[α] έγγιστα χυριενωσιν. Ν '^Ε^οξ[εν].' ς οϋτοι τη °,

ύπαρχοντων αντοίς • ον ποτε

25 c) περί χώρας, ο ϊχιν και τc,ίν^ ι<,

τι αιτών γέγονεν, πως [τά.] έα.υτών αί.τοίς έχειν έ r ι.

"Εοξεν. ^ περί, , , ,

2) Ωcαντως περι cϋν ώ αLτοι ογονς εποισαντο,πω[ς]^ ,' °

1 , τήν áxραν 2 αύτοίς ϊπως[ο] ϊ ατόΝ ολο ι ώ ϊ$ιοι εχεί φ υ} αιS^ς οντες ,^ , ^

τειχίσαι έξrι ι xαί έκεί χατοιχωσιν οντοι, rαθοτι ενεφανισαν 3.

> ` ' "οLτως έ ιοξεν • οπως εxεί χα_τοιχαiσιν χαι το^το τειχισωσιν. Ε ο-

ξεν.' έ οξεν.2α) 'Γήν πόλιν τειγ ίσαι ονχ ^

3) ` Ωσαύτως περί αϊν ο ί αύτ[οί^

λόγονς έποιrσαντο, χρυσ ίον, ö συνήνεγχα"ν ε ϊς στέφανον, ö-,

πως ε ϊς τό Κν.πετώλιον r,τέφανον χατασχευασωσιν

38

ρρ

τούτοις, χαθ-

[ότι] ένεφά.νισαν 3, πως αντοΤς άποοθή, Ö [πω]ς τοντον τ όν στέφανον ες3i [τ] ό Καπετώλιον χατασχενάσωσιν ' οντως άποδούναι έΟοξεν.

4) ' Ωr, αύ-[τ]ως περί ών ο ί αντοί λόyονς έποιήσαντο

nerunt], antequam C. Lucretius exercitum ad oppzdum Th2s-

bas admovit, ut ii decem annis proximis obtinerent. Censuere.c) de agro et aedibus et bonis suis,

cuiuscumque quid eorum f'uit, ut sua sibi habere liceret.Censuere.

2) Item quod iid em verba fecerunt, ut qui trans fugae ipsorumibi exules essent ι , arcem 2 iis ut communire liceret, et ibi ii habita-rent, uti signi ficaverunt 3,

ita censuerunt : ut ibi ha bit arent et id communirent. Censuere.2 α) Oppidum communiri ηση censuerunt.

3) Item quod, iidem verba fecerunt, aurum, quod contulerant incoronam, ut in Capitolio coronam ponerent, iis (?), uti significave-runt 2, ut ipsis redderetur, ut eam coronaιη in Capitolio ponerent,

ita reddi censueruaat.4) Item quod iidem verba fecerunt

1) Signi fιcari videntur trans fugae Thisbaeo, τcm qui Romae exulaverant(non exulabant) iam reversi domum. — 2) [VI1 In exemplari Latino cαstellumfuisse ex forma τούτο (l. 30) colligit Viereck.] — 3) Verba καθότι ένεpάνισανhic et infra v. 34 signi ficant eos homines qui supra ν. 23 et 24 in amieitiamp. R. venisse dicuntur ante C. Lucretii expeditionem.

SCC. de Thisbaeis.

α) άνθρώπους, οϊτινες νπενα[ν -τ ί]α τοίς δημοσίοις πράγμαστ τοίς Ύ μετέροις καί τοίς έαντών ε ϊσιν,[öπ]ως οϋτοι κατέχωνται •

περί τούτου τον πράγματος, χαθώς άν Κο ίν-[τω]ι ίVlατν ίωτ στρατηγιύ ι έκ τών δημοσ ίων πραγμάτων καί τΎς ίδίας π ί-στεως δοκή , οϋτως ποεείν έδοξεν.

b) οtτινες εις äλλας πόλεις α'.-πήλθοcαν και ούχι προς τον παρ ή μων στρατηγο ν παρεγένοντο, οπωςμ r ε ϊς τάξιν ra-ταπορεύωνται '

περί τούτον τον Πράγματος προς Α ϋλo ν

[` Ο]στ ίλιον ϋπατον γρά μματα άποστείλαι έδοξεν, πως περ ί τούτου τr ι δι -[αν)ο ίαι προcέχηι, καθώς άν αι;τ cύ ι εκ Twv ημοσ ίων πραγμάτων Χαι

[τ]ς ίδ ίας π ίστεως φα ίνητα.ι. "Εδοξεν.>) Ωσαυτως περι ών οι αυτοι λογους εποιη cαντο περ[ι

τ] c^.v δικών "ενοπ ίθιδος καί Μνάσιος, πως έκ Χαλκ ίδος a'.φεθώσι,και Δαμ οκρ ίτα Διονυσ ίου έχ Ο ηβών •

ταντας έκ 1 τούτων τών πc λε -, , καί ^, , , ,, ,ων άφείν

^^l1αι έδοξεν, καί οπως ε ϊς Οιc^ας μη κατελθωσιν. Ε οξεν.

5 α) `SG σa.ι.τως περί ο Ταύτας τάς γυναL%χς Ú δρ ίας cÚV άργυρ ίω[ G 50

ε ϊ]ς τον στρχτηγον ένενκείν ετTασa_ν •

α) homines, qui adversus rem public αm nostram ipsoruntque

essent, ut ii detinerentur,de ea re, uti Q. Maenio praetori e re publica fideque sua

vid eretur, ita fieri censuerunt.b) qui in alia oppida abierunt neque ad praetorem a nobis

missurn ad fuerunt, ut ne in ordinem regrederentur,

de ea re ad A. .Hostilium consulem litteras dari censuerunt,

ut de ea re animadverteret, uti ipsi e re pub lica fideque

sua videretur. Censuere.

5) Item quod iidem verba fecerunt de causis Xenopithidis et

Mnasidis ut Chalcide dimitterentur, et Damocritae Dionys•ii jilia

Thebiseas ex civitatibus dimittendas esse censuerunt, et ut Thisbas ne

redirent. Censuere.5 α) Item quod eas mulieres urnas cum pecunia ad praetorem

tulisse dixerunt,

1) ταύτας έκ Foucart.

119

40

45

SC. de Tiburtibus.

, ,;ιεΑι τουτου το πραγ[υ α-

[ξ ] ^Γα.ΐου Ιlοχρετ ίου βουλευcαcθαι έ ο εντο]ς υcτερον έναντι - , , ^ , ,

ε , ,6) [ Ωc] αυτως ^ ε φί ών ο ί αυτοι Οιc^είς ενεφzνε r, αν περι στου χαι α ί}

Γναίον Πανδοcίνον γεγονεναι,

ου έαυτοίς χοινωνιαν 'πρό ςπεοί τού-

55 του τού πρά j w.ατος, [s]άν 1 χριτáς λα(3είν βούλωνται, τούτοις χριτάς ο[] -

ναι έSοξεν. , , , ^ .7) ` Ωcα_ίτος περ ί ών ο: αι.τοι λογους ε;οιηcαντο περι τού

γρΡα w. μ zτa. ό οϋνz ι Οιcβεύc ιν ε ίς Α 'ιτωλ ίαν χαί Φωχ ίc α •

περί τούτου. ^ `

τον πράγματος Οιc^,ετ)cι •r.χι Κορωνετ. cιν εις Α ϊτωλιxν χαι ωχι-,

α καί έα'ν που ε ίς άλλας 'πóλεις βουλωνται, γρά μματα φιλάν-

fiΠ , l}ρω'πz οϋναι έ οξεν.

de ea re posthac coram C. Lucretio deliberandum esse cen-

sa ιerunt.6) Item quod iidem Thisbaei significaverunt de frumento et oleo

sibi societatem cum Gnaeo Pandosino fuisse,

de ea re, si iudices accipere vellent, iis iudices dandos esse

censuerunt.7) Item quod iidem verba fecerunt de litteris dandis Thisbaeis

ίιι Aetoliam et Phocidem,de ea re Thisbaeis et Coronaeis in Aetoliam et Phocidem et si

quo ad alias civitates vellent, litteras benignas dandas esse censuerunt.

38. SC. de philosophis et rhetoribus a. 593 (= 16 Ι)(e Suet.).

(Suetonius de claris rhetoribus c. 1: vetus SC., item censoríum edic-tum 2 subiciam :)

C. Fannio Strabone, M. Valerio Messala cos.Μ. Pomponius praetor senatum consuluit.Quod verba facta sunt de philosophis et de rhetoribus, de ea

re ita censuerunt : ut M. Pomponius praetor animadverteret curaret-qιιe, uti s ei e republica fideque sua videretur, iiti Romae ne essent.

39. SC. de Tiburtíbns c. a. 595 (= 159).r^ 1,201 f1 2, ] ; 14, 3584. Dess. 19. Σ tab. ahenea, quae saec. X VI Ti-

bure reperta aut periit aut latet. Primum edita est ab llrsino (ad Au-

1) ΚΑΝ tabula. — 2) Utrumque exhibet etiarn Gell. 15,11; edictumcensorium dabitur infra. — 3) uti Gelliani libri, ut si Suetonianí.

170

SC. de artificibus Graecis.

gust. de leg. 22), postrerno e tabula ipsa ab £nnio Quirino Visconti (icon.rom. 1,89). Εαηη scriptam esse per bellum soeiale α. 664 Vise. coniecit, perεoniurationem Sertoricincim (α. 676) Μο. 1. 1.; Ritschelius (Rh. Ph. 9,160)L. Cornelium praetorem eundem esse iudicavit atque L. Cornelium Cn. f.Lentulum Lupum consulem a. 598, adsentiente postea Mo. (Bph. e ρigr.1,289) propterea quod tribus in nominibus testium omissa ad eam aetatemducit. Rabemus autem non ipsum SC., sed epistulam praetoris datarn adSCtum, conversa oratione ex tertia persona in secundam, id quod postUrs. demonstravit Mo.

L. Cornelius Cn. f. pr(aetor) sen(atum) cons(uluit) a. d. ΙΙΙ tnonas Maias sub aede Kastorus.

Scr. adf. A. Manlius A. f., Sex Iulius . . ., L. Postumius S(p.) f. 2

Quod Teiburtes v. f1 quibusque de rebus vos purgavistis, ea senatus 3

aiiimrnn advortjt ita iitei aequom fuit: nosque ea ita audiveramus,ut vos deixsjstjs vobeis nontiata esse. Ea nos animum nostrum 5

non indoucebamus ita facta esse propter ea quod scibamusea vos merito nostro facere ηση potuisse, neque vos dignos esse,quei ea faceretis, neque Id. vobeis neque rei poplicae vostraeoitile esse facere. Et postquam vostra verba senatus audivit,tanto magis animum nostrum indoucimus, ita utei ante 1ι)

arbitrabamur, de eieis rebus af vobeis peccatum non esse.Quonque de eieis rebus senatuei purgati estis, credimus vosqueanimum vostrum indoucere oportet, item vos populoRomano purgatos fore.

vtI 40. SC. de artificibus Graecis a. 6423 (= 112;1).

Delphis in stylobato olirn Thesauri Atheniensium lapides reperti fos-

sionibus Francogallorum. Edidit et illustravit Colin Bull. de eorrespon-

dance hellénique 1899 ρ. 13 sqq. Repet. Dittenberger syll. inscript. graec.-

ΙΙ, 936 cum adnotαtionib τ:ιs. — De hoc S. C. Fauluni Viereck consului. —

[' Επί Διον]υσ ίο[υ a'_ρχοντος, έπί τ . . . . πρώτης πρυτχνε ίχς, 1<

r έγρχν.μάτευεν.] ° [ Εχχτον β ^ α.ι cχινο[ς . . . . , χα.. . . . της nρυ- •2

, ^ Τ ^ ° ^τχνε ίχς. — Δ όγμχ cυγχλι , του. — 1^ενχιος Ιhχλπορνιος. 1^ ευχι]ου 3

, , πρ όνϊός Π:σ[ων, στρτηγός %πχτος, τY cυγχλητω cυνε( ουλενcχτο πρ ό

ή μερών . .° ε ϊ]ι ώ [ν ' Ι]ουν ίων έγ κ[οΝετ ίω. Γρχφομένω πχρ cχν . Μά.ρ- 4

.. — L. Calpurnius L. f. Piso consul senatum consuluit

ante diem . . idus Iunias in comi,tio. Scribendo ad fuerunt : Μ.

171

1) v(erba) f(ecistis).

Ι

., Κίλ

Aemilius 11Ι f. Scaurus Camilia, Ser. . . . Ser. f L. f Cornelia, . . . μ t

P. f: Papiria. Quod legati Atheniensium (sequuntur nomina) viri boni, Ύi.y

tmici populi boni amici sociique nostri verba fecerunt, gratiam ryf^

am"icitiam foedus renovarunt, senatum appellar ιcnt de . . . rata ma- rirι

neat sicut . . . secundum senatus consulta . . . de senatus sententia . . . .quod si quis non pareret . . . senatum, cοncordes nos factos, sed di-cunt

pactiones factas contra mandata quae suscéperant nonnulli arti- á i

ficum Peloponnesiacoruin, et ob eam rem eas irritas esse, neque i"n ^^rQ

pactionibus permanent., operaque nostra nos prohibent contra ius, pecu-niasg τΡ.εe nostras communes sibi vindicant, cum vero coissent Sicyonem

conventum fecerunt contra S. C., quod factum est P. Cornelio con- ι^ιsule, quo censuere sτos convenire (debere) Thebas et Argos, et magi- _ \

1)signi ficari P. Cornelius Scipio Nacica, cos. a. 616 (= 138),

ante P. (Jornelius Scipio Aemilianus altera c οnsulatu, a. 620 (= 134). Dessau.1

SC. de artíficíbus Graecís. 173

κ0ι]νων χρη[μ]ατων τáς προGΟ[δους κ]ατεχρ ·Ίσα Vτ[ο ]ο Παρά τού [ς χοιV Ούς νό μονς τών τεχνι]τäν, ίιρεσβευ όντων Ύ; μ ών ε ϊς 23` Ρ[ώ μην, κ]αί καλού [ντων ήν cύγκλητον τί δέ] ° [μ.έγιστον, ο έ 24

ταύτη ύπr'κονσαν, ά]λλά χαί δόγμα Ύ μ ών λα Gόντω[ν o πρ ός τούς άντιλέγοντας [ή]μτν ούδ[έν ξλdGσον τ]rις τε έρ- 25ο ι iγα r, ίας Ýjdς α'__[ποχωλύουσι, τα_ τε χρή ματα -rι μ c^.ν έξι]διάζοντχι, 26

σ[Ú] νοδόν [τε] έν Σ[ Lχυωνι Gυν] άγουσι παρχ τό δόΥμα τYς συν[κλγ,του τό έπί Κορνηλ ίου καί παρά τού]ς χρηG μΡοt[ς] τού [' Απίλ- 27

λωνος. ' Αξιοϋ ]μεν ο>3ν τήν cύγχλητον να π[α_ ς έχα- 28

τέρωι [ ] ή μ ών έχτός τών τριών μερών ° [ — 29

Καί] περ ί ον ο. π[ρεσβενταί a'_nό τ] cλ; v περί τόν Δ cévuc0v τεχνιτώ νέξ αποσταλέντες τών συντελούντων] ές 'Ισθμ όν [χαί Νεμέαν Σω- 3ι)

σι xλε ίδας Φιλοχράτου, Δα.μόξενος ° [ , Πο]λυχράτης [ 31

Φ ί ^ λιππος Ηρώδου ένει:ράνισαν τ υγχλήτωι ° {τι ο ί τεχνίτa_ ι ο ί 32^έν τή ' Αττικr όντες, π]οιηcά με[νοι χατηγ]ορ ίαν χα.(τά.) τrς συνόδουέπί τον cτρα(τη)γον, έ μ Μακε_ [δον ί α,. 1 , γραμμά]των a'_;ιο- 33

δ[οθέντ]ων τ^ συνόδωι υπ ' αυτών παρά- τον στρατηγού οπωςo [πρε] G βεντάς ά;ιο[στ]ε ίλωμεν έν [%]μέραις ' . , xαί , α'.π[οστειλΙ άν[τω]ν 34

Ύ μιχ.ν πρεcβ[ευτά.ς π]ερ[ί ών ό στρα] τηγc ς έχέλενσεν το ύς άπολο- 35

γιουμένους αύτώ ι Διονύσιον, ' Ανδρόνιχον, Φιλοχρτην, Δ[ράχ]οντα,o τούς δέ περί cz`. ν μ έν έχον τάς έντολ7ς NÝi έπιτελέσαι, χαταιρρο- 36

νΎGαντες Ο Έ τοv τε τΫ,ς GUγrλήTOU ° δόγματος xαί τοϋ στρατηγού 37

stratus constituerunt et communium pecuniarum red-itibus abusi sunt... contrα communes leges ιιrtificum, α nobis legatis missis Ro-

rιtam et appellato Senatu . . . quod vero maximum, ne hoc quidem

secuti sunt, sed etiam cum nos consultum accepissemus . . . contra-

dicentes nobis, nihilo minus opera nos prohibent, pecuniαs nostras

sibi vindicant, contionem Sicyone congerunt contra S. C. quod factum

est Cornelio cos. et contra oracula Apollinis. Fetimus igitur a Se-

natu . . . . extra eas tres partes. — Et quod legati Diο nysiacorum arti-

ficuιn missi eorum qui con ferunt in Isthmum et Nemeam (nomina)

declaraverunt senatui artifices Atticos actione adver•sus collegium αρυd

praetorem, in Macedonia . . . instituta et litteris collegio redditis ab

eis praetoris, ut legatos mitteremus in diebus . .; et cum misissemus

legatos de eis rebus de quibus iusserat praetor, defensuros nos apud

eum (nornina), legatos autem mandata non perfecisse, contempto S. C.

1) de C. Cornelio Sisennα cogitat Dittenberger.

SC. de artificibus Graecis.174

, ^ ^

• ^ ϊ^ ΙΙελλα_ν συνθrxας ποιησασθα.ι πρ ο ςκαί τής συνο ι) οu, έλθοντας . , ,

ύ ςτο έν ' Αθ'tvzc,3

^ cρ[áGr] οντας ε Lναι τεχνιτας, έίιτιμιον έπιγρ tχς^ρςν_

δ ^ ^ ^ ° έ ' ο ί χαί [δο] ^`}έντ39 τε κ ^ τ ^ Gυνο ι ον τ a_λαντα δ..κα. Φ ς, ων

ς χτα τής

^ ` συν ό$ου νό μους, παρόντες έναύτοίς έγ:ιληνατων κατα_ τούς τής

, , ,40 Or'Gz ις κz ϊταδιχοι έγένοντο και ι)ια ταύτα, προ Gλα ^ομενοι τ[ι]νας

, ρ41 τc^ν έν O ι βαις κα_- Βοιωτιαι τεχνιτών, τα τε γρά μμα(τα) τά_ ro ινz

, , , , , ,

άπrλθΟν έχοντες μετά_ ,^.ιιας, και, a_nοGτa_ται γε 'lΟμενοι, καθ 'ιι ιαν

,

a_

,° , ^ , ,42 cννοδον εοιονντο μετ ' αλληλων, υπενα.ντια πρατ τ)οντες ι συν-

, , ,

.^ δωι r ι τοίς κοινοίς νμοι; τ rν τε διχ[α.ι] ο οσιαν ιεχούα.ν τc ιν, , ,

τεχνιτWV, τ ίνας ίερεωσ ευνας έχον nενεγύων, τa. τε χρηματ0: xαι τ[α], ^ ^ , ^,

44 ° α_νχ ή ματα α_^^ ϊλθον έχοντες χαι τούς ρους Gτειρανονς, α χαί ούχ,η,ε °

, . ^ , ,455 ,^ οι5έδωχαν ονλ έως το ϋ νϋν, τzς θυσ ίας χα_ι Gπονπον άς εxωλυον

,

46 ;^ οιείν χαθώς ε ϊθισμένον rv τή συν τc^ ι τε Διον ^ υ] _ Gwc xαί τος. , , ι ,

αλλοις θεοίς χαι τοίς xοενοίς ευεργεταις Ρωμαιοις. Αξιοϋ μεν ουν

47 τήν Gύγrλη_τον, γεγονεία_ν χαί έν τοίς έ μ προσθεν χρ ο νοις ;ιαραιτ ίαν

_U.

_ _ , ,ε4S τωΥ εγισ τωΥ γα,ι}ων τηδ GUνοδω[ι], ° Gu`J ηρΥ Gd_ι τα X παλαιών

ι p pρΡ ι ^ ^ / υ )ρ49 χρ oνωv Oεηοw.

ι^νa_ τιμ ια rαι Φιλάνθρωπα., xαι ιρροντισαι οπως α_πο-

ι οθϊ τά χρή ματα_ χαί τά. άναθήν.α.τα χα ί ο ί στέφανοι τ συν όδωι

, ° , ^ , πα , ι50 τf χοινή τή Gυντελο ,υση Ισθμον xαι L^^ τ εμεχν, έχουσιν ο ί εν Θ

η -

ι J , ι

51 βαις τεχνίται χα ί τινες τoιν έγ Βοιωτ ίας Ό!πΟGτά [Ται, ° γεγενημένοι,τας τε συνθ•ηχας GCς έ ιίΟιη GαντΟ ίνα αχυροι γ ένωνται έίιει έΤιοι[Υ] -

et prccetore et collegio, curn venissent Pellarm pactiones fecisse curn

eis qui Athens se artifi,ces esse dicebant, multamque irrogaveruntcontrcι collegium talenta X. quapropter et cum eis actio data esset

secundum leges collegii, praesentes Thebis clamnati sunt, et idcirco,Itclsumptis nonnull-is Thebanis et Boeotiis artificibus, litteris collegii viarreptis abierunt, et, cum descivissent propriúm conventum feceruntinter se, contraria facientes conventui et communi iuri, iurisdictionem-

que percusserunt artificum, quae sacerdot-ia habebant, vades dabant,pecunias et dona auferebant et sacras coronas quae reddiderunt neiulhuc quidem, sacri ficia et libationes prohibuerunt facere secundummorem collegii Dionysio et ceteris deis et communibus patronis Ro-manis. Rogctmus igitur senatum, iam antea collegio auctorem sum-morum bonorum factum, ut, conservet qui ex antiquis temporibus datisunt honores et beneficia, et curet, ut reddantur pecuniae et don aet coronae collegio publico quod confert [in] Isthmum et Nerneamquae dona etc. habent Thebani arti fcces et quidam ex Boeotia quidesciverunt, pactionesque quae fecerunt ut irritae fiant, siquidem

SC. de artificibus Graecis.

σαντο . ° , έντολάς• . . . . . . . . . σται παρά τάς δοθεισας αυτοίς εντολας χατ 52γέγοναν πέρ τούτων ατάδιχοι [χατά τούς] ° τ[7ς συνόδ]ου νό μους, 53πως τε ώ νό μοι τών έξ ' Ισθμον xαί Νεμέας τεχνιτών ciiptoi c;J σιν.

— Περί τού [των] ° τc^ν [πρα]γμάτων ούτως έδοξεν • ' Αθηνα ίοις πρεσ- 54βευταίς φιλανθρώπως άποχριθr"^ ναι • άνδρας xαλούς κα[ι] ° άγαθούς 55xαί φ ίλονς παρά δr μου χαλού χά.γαθον χατ φλου συμμάχου τε ή με-τέρον προσαγορενσαι • χάρι[τα], ° φιλ ίαV συμμαχίαν τε άνανεώσασθαι. 56

— Περ έ ο;ν πραγμάτων λόγους έποιrσαντο, τ ί r ρώτησαν γ [έ]ψη-φ ίσ[αν] το έν έαυτοίς ο ί τεχνίται ο ί έξ ' Ισθμον χατ Νεμέας αϊ ι 57

έ.λασσον 4.α μετ ' αύτων ο ί τεχνίται ο ί εν τr 'Αττιχ[ή] °ό ντες έρ- 58

γασ ίαν ποιώσιν, τοντο οπως άρωσιν • ό δέ σú μφωνον γεγον ός έστιντοίς τεχν ίταις τοις έν °εν ' Αττιχ^ ouaiv xατ τοις τεχν ίταις τοίς έξ 59

' Ισθμ ον xαί Νεμέας έπτ Γνα ίου Κορνηλ ίου Σισέννα στρα.τηγο[ν] ° r Ε^)ήν4υ+—^άτου έχεί όντος συμ c^ ωνον έστάναι οξεν. "Οπου τό nρότε-ρον έ [χ σ]υγκλrτον δόγματος τάς ° συνόδους α.ύτών ποιείν rώ -θασιν, 61

έ -r.εί α ί σύνοδοι μετά ταντα &πως γίνωνται • έδοξεν. Περ έ ° χρη- 62

μ άτων δημοσ ίων r χοινών περ ν λόγους έnοιΎjσαντο, πως πρό ςΜάαρxον Λε ίβιον ϋπατον προ[σ] έλθωσιν, ούτός τε έπιγνώι, έπι- 63

χρ ίν^η, οϋτως καθώς α lvτäι έx τών δημοσ ίων πραγμάτων n ίστεώ ς

° τε ϊδ ία 1 φα. ίνηται • οξεν. "Οπως τε Λεύχιος Καλπόρνιος ύπατος 64

' Αθηνα ί οις ξένια rατά τό δ ιάταγμα ° τον ταμ ίαν άποστείλαι κελετlση, 65

fecerunt . . . contra quae eis mandata erant et ob eam rem damnati

sunt secundum collegii ius, utque ius L et N. artificum ratum sit.

— De eis rebus ita censuere: Atlieniensium legatis benigne respon-

d endu ιn esse .· viros bonos et am-icos populi boni et anaici socü-

que nostri appellare; gratiam amicitiam societatemque renovare. —

Quod autem verba fecerunt, quod rogaverunt vel decreverunt , inter

se artifices L et Ν. quo minus simul cum iis artifices Attici operam

clent, id ut tollant. quod autem pactum factum est inter artific.cs

A.tticos et I. et λ : coram Cn. Cornelio Sisenna praetore vel procon-

sule, huic pacto standum censuere. — Ubi prius ex senatus consulto

conventus f'acere soliti sunt, ibi conventus in posterum ut fiant. cen-

suere. — De pecuniis publicis vel communibus quod verba fecerunt,

ut M. Livium consulem adeant, isque cognoscat, decernat, sic ut ei e

re publica fideque sua videatur. censuere. — Utque L. Calpurnius

1) exspectes ίας.

175

SC. de Asclepiade.

$ημοσ ίων πραγμάτων π ίστεώς° τε

176

66 οτ`.τως χαθ ώς άν αύταiι έκ τuιν,ϊSιά φαινηται ' έι5ο εν.

consul Athenie'zsibus munus ex formula quaestorem mittere iubeat,

sic ut ei e re publica fideque sua videretυr. Censuere.

41. SC. de Asclepiade Clazomenio sociisg ιι e α. 676 (= 78).

1,203 [1 η, ]; Inscr. Graec. Sic. et Ital. (=Ι Gr. 14,)951. Ri. tab. 30.

L+' tabzala ahenea, cui SC. utraque lingua inscriptum est, Latina in supe-

riore, Graeca in inferiore parte. Pars Graeca paene integra servata est,

Latin ιιe. tantummodo extrema pars. Versionis Graecae νν. 1.2.3.32.33

litteris ryraaioribus scripti sunt. Tabu(a Romae saec. X VI reperta hodje.Ncapoli adservatur. — Pertinet SC. ad tres nauarchos Graecos proptermeritα erga rempublicam Romanam in amicorum populi Romani formulam

referendos. IIaucl raro singuli homines in populi ιι,micitiam ita recepti

sunt; ita ad a. 583 Liv. 44,16,7 ait: senatus in formulam sociorum eum(Onesimum Macedonem) referri iussit, locum lautia praeberi, iisdem fereverbis usus, quibus hoc SC. v. 7 et 8 superstitibus. Anno 676 id factumesse, praéseriptio ostendit.

[Consulibus Q. Lutatio Q. f. Catulo M. Αemilio Q. f. M. ηι.

Lepido, praetore urbano et inter peregrinos L. Cornelio . . f. Si-senna, mense Maio.

Q. Lutatius Q. f: Cαtulus cos. senatum consuluit a. d. XI k.Iunias in comitio.

Scribundo adfuerunt L. Fabertius L. f: Ser(gi α), C. L. f.Pqp(lilia), Q. Petillius T. f. Ser(gia).

Quod Q. Lutatius Q. f. Catulus consul verba fecit, Ascle-

' Επί ύ ,^άτων Κο ίντου Λυτχτ ίου Κο ίντου ν ίον Κάτλον καί2 Μάρχου Α ϊ μι[λίου Κο ίντου ν ίον] ° Μά ρxου ν ίωνού Λεπ0ν 1 , στρα-

τηγού έ χχτά πόλιν χχί έπί τών ξένων Λευκ ίου Κορνηλ ίο[ν ...3 υ 'sov] ° Σισέννα `, μηνός Μχΐου.

Κé ιντος Λ.υτάτιος Κο ίντου ν ίός Κάτλος υπατος συγχλ r^τω συνε -4 βουλ[εύσα.το] ° πρ ό ή μερών 2 έν^εxα χαλαν Sών ' Ιουν ίων έν κομετ ίω.

Γρα cρομένω nαργσa.ν Λεύχιος Φχβέριος Λευκ ίου υ ίός Σεργ ία,5 Γάιο[ς . . . Λεν] _ χ ίον υίός ΙΙοπλιλ ία 3 , Κό ιντος Πετίλλιος Τ ίτονυ ίός Σεργίχ.

,Περι ών Κοιντος Λυτατιος Κο ί ντου υ ίός Κά.τλος { νπατος λό -

1) λιπεδου. - 2) T μερων. — 3) ηοπλια cα. — 4) χαταος.

ii

SC. de Asclepiade.

piadem Philini filium Clazomenium, Polystratum Polyarci filium

Carystium, Meniscum Irenaei, qui fuit Meniscos Thargelii 1, filiumMilesium, nauarchos in navibus advenisse bello Italico incipiente 2,

eos operam fortem et fidelem rei publicae nostrae navasse, j eos seex senatus consultó in patrias dimittere velle, si sibi 2 videretur, utpro rebus bene gestis ab eis fortiterque factis in rem publicamnostram honor eis haberetur :

de ea re ita censuerunt: Asclepiadem Philini filium Clazome-

nium, Polystratum Polyarci filium Carystium, Meniscum Irenaei

filium, qui fuit Meniscus antea Thargelii, Milesium, viros bonoset amicos appel Σari. Ι Senatum populumque Romanum existimare

eorum operam bonam et f'ortem et fidelem e re publica nostrafuisse; Ι quam ob causam senatum censere, uti ii liberi posterique

177

γους έποιήσατο, ' Α[σκληπιάδην] ° Φιλ ίνου ν ϊόν Κλαζομένιον, Πολύ- 6

στρατον Πολνάρκον υίόν Καρύστιον, Μεν ίσκον 1 Ε ϊρηνa_ ίον, τéν γε-γονότα Μεν ίcκον Οαργηλ ίου 2 , νίόν Μιλή [σιον, νανάρχους] ° έν τοίς 7

nλο ίοις παραγεγονέναι το πολέ μου το ' Ιταλικοϋ έ[ξ ^αρχομένον 3,

τούτου ς έργαcίαν έπανδρον κα.ί πιστήν τοίς δημοσ ίοις πράγμαστντοίς ή μετέρ[οις παρεσχηκέ] _ ναι, τούτου ς έα.υτόν κχτά τό τrς 4 8

συγκλr'¡του δόγμα ες τάς πατρ ίδας άπολϋσαι βοúλεσθαι, έάν αύτvι 5cρα ίνηται, πως ύπέρ τών καλώς πεπραγμένων ύπ ' αύ [τών καϊ άν-

δρα] Ί γαθημάτων s ες τά δημόσια πράγματα τά r`, μ έτερα καταλογή 9, ,α_ι^τών γενηται •

περί τούτου τοϋ πράγματος οϋτως έδοξεν • ' Ασκληπιάδην Φι-λ ίνον νίόν Κλαζ[ομένιον] , ° Πολύστρατον Πολυ a`_ρκον υ ϊόν Καρύστιον, 10

Μεν ίσκον Ε ϊρηνα ίον υϊόν Μιλήσιον τόν γεγον ότα Μεν ίσκον άνωθεν

έ Παργηλ ίου, άνδρας καλούς καί άγαθούς καί cρ ί[λους προσ]_αγο- 11

ρεύcαι. Τήν σύνκλητον τ καί τό ν μον τόν ` Ρωμ.α ίων διαλαν -

βάνειν ήν τούτων έργασίαν καλήν 8 καί έττανδρον καϊ πιστήν τοίς

δημοσ ίοις πράγμαστΥ τοίς Ύ μετέρο[ις γεγο]νέναε, ° δι ' ήν 9 α ϊτ ίαν 12

1) μεν.οαχον — 2) Thargelii filius adoptione filius Irenaei factus est. —

^) [Intellegitur puto bellum vere Italicum, scilicet Marsieum a. 664-66 (=

90-88) finitum civitate Italicis concessa, ηση Sullanum a. 671.672 ( = 83.82),

quamquam hoc et ipsum, cum propterea quod illius pars et sequela fuittum propter Sarnnites a Sulla debellatos, recte ita appellari potuit et pro-pius abest ab anno eo, quo nauarchis praemia senatus attribuit. TH. Μ.] —

4) rnς. — 5) αϋτ Goettling; sed intellegitur consul. — 6) ανδραγαοτεματων. —

7) τημουηκλητον. — 8) χαλυη. — 9) ηη.

BRUNS, Fontes inrís. Ed. Vil. 12

^ εοι ί ! ί^^ ϊi'

)1 (ιι ¡ υ! ^!

ϊηΠιρ! ¡πΙ '

SC. de Asclepíade.178

eorum in suis patriis vaeui omnium rerum et tributorum immu-

nes sint : si qua tributα ex bonis eorum exacta sunt, postquam

rei publicae nostrae causa profecti. sunt, ut ea iis reddαntur re-

stituantur; et si qui agri aedificia bοηα eorum venierunt, post-

quam e patria rei publicae nostrae causa profecti sunt, ut ea

omnia eis in in.tegrum restituantur; et si qui dies constitutus

exierit, ex quo e pαtr'ia rei publicae nostrae causa profecti sunt,

ne quid ea res eis noceat neve quid eis ob eam causam minus

debeatur neve quid minus eis persequi exigere liceat, quaeque

1 hereditates] ° eis leiberisve eor[um obvenerunt ut, eas habeant pos-

2 sideant fruanturque; quaeque ° ei liberi posteri uxoresve eorum ab

altero persequentur, sive quid] ab eis leibereis postereis ug[oribusve

3 eorum alii persequentur, ut eis liberis posteris uxoribusve ° eorum

ius et potestas sit, seive in patria suis legibus velint iudi]cio cer-

τήν σύνχλητον xρ ίνειν, &πως ο ύτοι τέχνα έχγονο ί τε a_ύτών έν τα.ίς,έαυτών πατρισιν a'_λειτούργητοι τá_ντων τών πραγματων καί a'.ν-

13 ε ίσφοροι ώσιν • ε τινες ε ϊσ cρ[ορατ] έχ τών ° ύπα.ρχόντων αύτώνε ϊσπεπραγμέναι ε ϊcίν μετά τό τούτους τών δημοc ίων πραγμάτων

τών ή μετέρων χάριν 1 όρμ^σαι, &πως αύτα.ι αντοίς άποδοθώσιν 214 άποκατα.σταθώσιν · ε ϊ τε τινες 3 ° a'_γρο ί ο ϊκ ία.ι νπάρχοντα αντ cxιν

πέnρανται μετά_ τό έχ τrς πατρ ίδος τών δημοσ ίων πραγμάτωντών ή μετέρων χάριν όρμrσα_ι, πως τa_úτα πάντα αύτοίς ε ϊς άχέ—

15 ραιον άποχαταστα ° θή 4 • ε ϊ τέ τις προ9εσμ ία. παρελΎλυθεν 5 , άφ '

ού έ τrrς nατρ ίδος τών δημοσιων πραγμάτων τcχιν ή μετέρων χάριν, ,αίρμησαν ', μ η τι το^το το πρχγ^.α αι^τοίς ( λαβερ όν γενηται °

16 μηδέ τι αύτοίς διά ταύτην τήν α ϊτ ίαν έλασσον όφειληται % μηδέτι έλασσον αύτοίς μεταπορεύεσθαι πρά_σσειν έξή , &σαι τε κληρονο-

17 μ ίαι αντοίς ή τος τέκνοις αιτών ° πα.ρεγένοντο, πως ταύταςέχWσιν διχκατέχωσιν 8 χαρπεύωντα ί τε &σα τε άν αυτο'ι τέκναέχγονοι γυναίκές τε αυτών παρ ' έτέρου μετατιορεύωνται, έάν τέ τι

18 παρ ' αιτών τέχνων έκγόνων γυναικών τε αύτών έτεροι μετα-πορενωνται, οπως τούτων τέκνων Κέχγόνων 9) γυναικcιίν (τε 9) αύ-

19 τών έξουσ ία καί αϊοεσις^ , [ή] , έά.ν τε εν ταίς τεα°τρ ίσιν κατά τούςϊδιους νό μους βούλωνται κρ ίνεσθαι, ή έπί τών 7^ μετέρων άρχόντων 1ο

1) χαρηc. — 2) αποδοθωσcλ. — 3) τ cνε cστ//. — 4) αποχατασταθη ►. —5) παρεαηλυθεν. — 6) ωρμησαη. — 7) οσειλ τα c.

γόνων et τε inseruit Mo.η — 8) α cαχατεχωοιν. — 9) εχ—

— 10) [Inter άφχόντων et manu antiqua (de

SC. de Asclepiade.

tare seive apud magistratus [nostros Italicis iudicibus, seive in ci-vitate libera ° aliqua earum, quae semper in amicitia p(opuli) 4R(omani) manseru[nt, ubei velint utei ibei iudicium de eis rebusfiαt. Sei qua [iudicia de eis absentibus postquam e patria profectisunt, ° facta sunt, ea uti in integrum restitu]antur et de integro 5iudicium ex s(enatus) c(onsulto) fiat. Sei quas pecunias ci[vitateseorum publice debeant, nei quid in eas ° pecunias dare debeant; 6magistrat]us nostri queiquomque Asiam Euboeam locabunt vectigalveAsiae [Euboeae imponent, curent ne quid ei dare debeant. ° — Utei- 7

que Q. Lutatius, M.] Aemilius cos. a(lter) a(mbove), s(ei) e(is) v(i-deretur), eos in ameicorum formulam referundos curarent, eis[quetabulam aheneam amicitiae in Capitolio ponere ° sacrificiumque 8facere liceret, munusque eis eg formula locum lautiaque q(uaesto-rem) nrb(anum) eis locare mittereq[ue i]ube[rent. Seique de suis

έπί ' Ιταλικών κριτών, έά.ν τε έπί πόλεως έλενθέρας τών διά τέλους° ^ν τή φ ιλ ίά τού Sή μον το υ" ` Ρω μ α έων μεμενηκνιών, ού άν προαι- 20ρώνται, cnως έκεί τό κριτήριον 1 περί τούτων τc^.ν πραγμάτων γ ί-νηται • ε τινα κριτήρια ° περ'. αιτών &πόντων μετά τό έχ τrς 21

πα_το ίδο όρ ^ ' ' " ' ' ', ς μ yσαι γεγονοτα εστιν, τα ^τχ οπως ειc ακεραιον απο —κατασταθ · καί έξ άκερα ίον κριτήριον χατά ° τό τ•rς συνκλήτον 22

δόγ μα γ ένηται • ε' τινα χρή ματα α ί πόλεις αιτών δημοσίά όφε ίλω —

σιν, μή τι ε ίς ταLτα τά χρ r^ ματα δούναι cφε ίλωσιν ' ° άρχοντες 23

r¡ μ έτεροι, οϊτινες άν ποτε ' Ασ ίαν Εϋβοιαν μισti4ώσιν ή προσάδονς^

' Ασίά Ειβοέά έπιτιθώσιν, φυλαξωνται μ · τι οιτοι δοτ,ναι όφείλω-ι

σιν. ° — "Οπως τε Κοιντος Λυτάτιος 2, Μα'ρκος Α ί μ ίλιος ϋπατοι, 24

e υ ^ ι έάν 3 ι ι τόό ετερος η αμφcτεροι, εα αυτοίς φαινηται, τουτονς ε ίς το τών

,φ ίλων διάταγμα άνενεχθ[r]_ναι φροντισωσιν • τουτοις τε πίνακα 4 25

χαλκο ^ν φιλίας έν τ Καnετωλ ίω άναθείναι θυσ ίαν τε ποιγσαι

έξ1Γ ι 5 , ξένιά τε αι^τοίς κατά τό διάτα_γμα τόπον παροχ7ν τε τίν 26

, , ,6 ,ταμ ίαν τéν κατά πίλιν τουτοις μ ισθc,ίσαι αποστετλαι τε κελευσω-

7 Ο \ \ \τη Ισιν • έάν τε περί τcúν ίδίων πραγματων πρεσβευτά προ ς ν συγ- 27

ι ι ^ εικλητον άποστέλλειν αυτοι τε παραγινεσθαι προαιρώνται, οπως

179

antiquitate additamenti dubitare me vetuit Ruelsenus aere inspecto) in-

serta est littera H, perperam si quid video; nam iudicium apud magistratus

Romanos et iudicium iudicum Italicorum tantum abest, ut recte sibi Ο ρο-

nantur, ut Italici iudices dari nequeant nisi a magistratu Romano. Τα. M.]

— 1) χρητηριον. — 2) αυτατιος. — 3) αοτο eς. — 4) ?ςινα. — 5) εteηι. — 6) a7CO-

στουλαe.12*

SC. de Oropiis.180

9 rebus legatos ad sen αtum ° mitt]ere lega[teive] veneire vellent, uti

eis leibereis postereisque eorum legatos venire mittereque liceret.

Lutatius, M. Aemilius cos. α(lter) a(mbove),] ° sei (vi-1ο IIteíq[ue Q.

deatur) e(is), litteras ad magistratus nostros, quei Asiam Macedo-

niam provincias optinent, et ad magistratus eorum mitta[nt, senatum

1 ι velle et] ° aequcm censere ea ita fierei cv ita u(tei) e(is) e r(e)

p (ublica) f(ideque) s(υα) v(ideatiir). C(ensuere).

> ° ^ ,28 αύτοίς τέ^ινοις έκγόνοις τε αυτών πρεσβενταίς πα_ραγινεσθαι και

^ > > 'άποστέλλειν τε έξ ,

yj • οπως τε Κοιντος 1^.υτατιοc, Μαρκος Α ϊ μ ίλιος, ό <, ,

a.^

29 υπατοι, ο έτερος η μ cρότεροι, ° έάν αύτοίς ^α ίνηται, γρά μματα^ ^

πρός τούς άρχοντας τους r, μετερονς, ο ,

ϊτινες Ασιαν Μακε ονια.ν

30 έπαρχε ίας ιακατέχονσίν Ι , ° καί πρός τούς a"ρχοντας αύτc,:ιν άποστε ί—

λωσιν ήν σύνxλητον 2 -θέλειν καί cS ίκαιον ήYεί^θαι ταύτα οϋτω/

31 Υ ίνεσθαι, ° οϋτως ώς άν α.ύτοίς έκ τών ι ημοσ ίων πραγμάτων π ί—

στεώς τε τής ί χς Φα ίνητα „

ι 3 . cv Ε οξεν. —

32 , ^' Ασ r_ληπιά^ου τον Φιλ ίνον Κλαζομεν ίο[ν]. Πολυστρατον τον

33 Πολνάρκου ° Καρυστ ίου. Μεν ίσxον τον Ε ϊρηνα ί [ον Μ]ιλησ ίον.

V 42. SC. de Oropiis a. 681 (= 73).

Magna tabula marmorea reperta m. Iulio a. 1884 in oppido Boeotiae s

Oropo ubi oraculum Amphiarai fuisse notum est. Edidit eam prímus

transmittunt cum decretum ex iussu senatus anno praecedente facto deconsilii sententia redditum inter Oropios et publicanos (ν. 16-59) tum μ 'tι(

senatus consultum quo decretum con firmatur (ν. 59-69). Nomina eorumqui in consilio fuerunt cur epistulae subiuncta sint, infra p. 184 n. 6 ex-plicatum est. Decreto adiuncta sunt instrumenta α partibus in actione illa

ι,Ι^

prolata, scilicet α publicanis caput ex lege censoria (cf. p. 183 n. 1) loca-tionis (ν. 35-42) ab Oropiis pars decreti Sullani et quo id confirmabatursenatus consulti (ν. 42-57). Sumptum autem est decretum ex commenta-riis consulum, quorum mentio fit ν. 31.58, senatus consultum ex volumineactorum senatus.

'Nh

1) α cα ^sατεχουσ cν. — 2) συνχαητον. 3 αν ταt.— 3) φ η μ ,,^^

S. Bases Graecus 'Lφημερίς άρχα cολογ cχή 1884 ρ. 98, cf. 1886 ρ. 46, deindeMo. Hermae vol. 20 ρ. 268 sg.; uterque editor versionem Latinam adiecit ;+

IC

et commentarium. Habent item Viereck sermo Graecus (Gottingae 1889)n. gVII1 et Dittenberger inscr. Graec. Vil 413. — Continet tabula

Ι^epistulam consulum α. 681 ad Oropios datam (v. 1-16), per quam iis

SC. de. Oropiis.

(A. .Epistulo, consulum a. 681 decretum ex consilii sententia continens.)Μ[άχρ];ιος Τερέντιος Μαάρχον νίός Οϋάρρων Αεύχολλος, Γιος

Κάσιος Αευκ[ ίου υίός ° Αόγ]γινος ίίπατοι ι 'Ωρωnίων ä,ρχονσιν 2βουλ ψμωι χα ίρειν.

Ε ϊ έρρωσθε, εύ άν έχ[οι]. ° ` Υμάς ε ϊδένχι βουλό μεθα, ή μο^ς 3χχτά τό τής συνxλrτον δόγμα τό γενό μενον έ[πί Λευχ ί]_ον Αικιν ίον 4

, 1 Μααρχου Α ύρηλ ίον ι:πάτων έπεγνωχεναι περι αντιλογιών τών άναμ° θεώι ' Αμφιχράωι κα ί τών δημοσιωνών γεγονότων έπεγνωκέναι c 5πρό μιάς ε ϊ [δυ cχ,ν] ° ' Οκτωμβρ ίων έ μ βασιλιχ· Πορχ ίά . β

' Εν συνßουλίωι ι παρt^σαν Μά.αρχος Κλαύδιος Μχάρκ[ου] °υίός ' Αρνήσσης Μαάρκελλος cv (et quattuordecina alii, in his octavo loco ° 7Μάαρχος Τύλλιος Μαάρχου υ ίéς Κορνηλ ία Κικέρων). 8 — ΙΟ

Περί ών Ε & ρος Ό λυνπ ί χου υ ϊός ϊερεύς ° 'Ανφιρου, öστις 17

πρότερον ύπό τής συνκλrτου σύνμαχος προσηγορενμέ_νος έστ ίν, 18

καί ' Αλεξίδημος Πεοδώρου νίός (καί) ιlημα ίνετος Οεοτέλον νίόςπρεσβευ_ταί 'Ωρωn ίων λόγονς έποιrσαντο, cv 19

έττ(ε)ί έν τ τής μΡ.ισθώσεως νό μω αύται α ί ° χώρχ G Úπεξειρημέναι 20

ε ϊσ ίν 4, äς Αεύχιος Σίλλας θε tπ.ν άθανάτων ίερών τεμενών ° φυλαχrς 21

ένεχεν συνεχώρησεν, τ.nεξειρημέναι ε ϊ r, ίν rv ταύτας τε τάς προσ_όδους, περί ών άγεται τό πρäγμα, Αεύκιος Σύλλας τώι θεώ ι 'Αμ- 22

(Α.) Μ. Terentius M. f. Varro Lucullus, C. Cassius L. f. Lon-

ginus cos. Oropiorum magistratibus ordini populoque salutem.

Si valetis, bene est. Scire vos volumus, nos ex senatus con-

sulto facto L. Lieinio M. Aurelio cos. 1 de controversiis eorum

qui [res curant?] dei Amphiarai et publicanorum qui fuerunt

cognovisse pridie idus Octobres in básilica Porcia.

Iya consilio adfuerunt Μ Claudius 1VI. f. Arn(ensi) Mar-

cellus (et quattuordecim alii, in his octavo loco M. Tullius Μ. f. Cor.

Cicero).

Quod Hermodorus Olympichi f. sacerdos Amphiarai, qi antea

α senatu socius appellatus est, et Alexidemus Theodori f. [et] De-

maenetus Theotelis f, legati Oropiorum, verba fecerunt,

cum in lege locationis ii agri, quos L. Sulla deorum im-

mortalium aedium sacrarum tuendarum causa concessit, ex-

cepti sint, eosque reditus, qua de re agitur, L. Sulla deo

1) έτεεγνωχέναc verbum cum v. 5 redeat, hoc loco delendum censet Mo. —

Consules .sunt α. 680 (= 74). — 4) ϋτcεξειρημέναc εΖσ íν ve fba ν. 21 repetita

hoc loco delet Mo.

181

182

" ύnέρ τούτων των χωρυ . ν ττρόσοδον^ ^^ '^^ ιρι_σεν οπως23 φιαραωι προσ υ +

' ^ τελώσιν • cι^τcιϊc δηΝοσιωνη μη

' Δο έτιος ' Αϊνόβαλβος 1 c^.ι ύπέρ δημοσιω_

24 καί περί υiν 1lευκιος μνών είπεν -.. ^ ^

25 έπεί €ν Τώt τής μ ισθωσεως VC El.W ι ανται α ί χ uGιραι πεξειρη-

μ έναι ε ίσίν, ° ς Ι^.εύκιος Σύλλας θεών &'-θανάτων Ιερών τεμενών26'

^ ούτε ό 'Αμφιάραος, ώι α.ϋται27 φυλαχής ένεκεν ° συνεχωρησεν,

r ' η ^ 28 α ί χώραι συνκεχωρημέν αι ° λέγονται, θεος εστιν πως ταυτας

τούς29 τά.ς χώρας καρπ ίζεσθαι 3 έξή ° τούς δημοσιωνας. ιτ,

^^ ' ' νώ ν άπε νά_ εθα • ö έπέ νω εν τr ι30 α.πο συν^ονλιον γνώ μης γ μη φη μ Y μ ^ ^

, ^, ° < <31 συνκλήτωι προσανοισομεν cV, τούτο ο και ες την των υπομνη -

,μ.άτων δέλτον 4 κατεχωρισαμ εν '

32

περί χώρας ° ' Ωρωττ ίαc, Περί ής άντιλογ ία •ήν πρός τούς $η-

,33 μοσιανας , κατά τόν τrς ° μ ισθώσεως νό μον αύτη ύπεξειρη -

, , ^ ό ^ ο λ

34 μ ένηεστν, ίνα μη ο δημοσιω_νης αντήν καρπ ί ηται.

Κατά τό ς συνκλήτου δόγμα έπέγνωμεν.

Amphiarao attribuerit, ut pro iis agris reditum publicano ne

pendant;

et quod L. Domitius Ahenobarbus 1 pro publicanis dixit,

cum in lege locationis ei agri excepti sint, quos L. Sulla.

deorum immortalium aedi.um sacrarum tuendarum causa con-cessit, neque Amphiaraus, cui ei agri concessi esse dicuntur,deus sit 3, ut eis agris frui liceat publicanis;

de consilii sententia sententiam tulimus; quod cógnovimus adsenatum referemus, id quod etiam in commentariorum tabulam ret-tulimus :

de agro Oropio, de quo controversia erat adversus publicanos,ex lege locationis is exceptus est, ut ne publicanus eo fruatur.Ex senatus consulto cognovimus.

1) Consul postea a. u. c. 700 (— 54). — 2) Cf. Cicero de deorurnnat. 3,18,49: an Amphiaraus erít deus et Trophonius? nostri quidempublican cum essent agri in Boeotia excepti lege censoria, negabantimmortales esse ullos, qui aliquando homines fuissent. — 3) χαρπcσζε-σθαι. — 4) Vocabulum δελτος hoc loco commentarios consulum signi-fccat, qualis est codex ansatus proconsulis Sardiniae (cf. decretum eius infracap. VI).

SC. de Oropiis.

SC. de Oropiis.

(Β. Instrumenta in actione prolata.)(Ι. 1) ° 'Εν Tci, τrς μ ισθώσεως ν c μω ÚΤιεξειρημένςν 2 δοκεδ 3 ε Lναι 35οντως ' ι

° έ κτός ^ τε ' τούτων ή εϊ τι δόγμα 4 συνκλrιτου αύτοκράτωρ 36αυτοκρατορες τ[εJ ° y μ έτεροι κα.ταλογrς k εών άθανάτων ίε- 37ρυ ν τεμενών τε ιρυλακrς «νεκεν >

° καρπ ίζεσθαι έδωκαν κατ- 38έλιπον , ^, έκτός τε τούτων , cc Λεύκ ιος ° Κορνήλιος Σύλλας 39αύτοκράτωρ άπό συνβουλ ίου γνώ μης θεών ° άθανάτων ίε- 40ρών τεμενών τε 6 φυλακ^ς ένεκεν καρπ ίζεσθαι έδωκεν, ° ö τό 41αυτό ή σύνκλητος έπεκ ύρωσεν ούτε μετά ταυτα δογματιΟ

(Β. Ι. 1) In lege locationis sic videtur 3 exceptum esse:

et extra quam (?) si quid senatus consulturn imperator impe-

ratoresque nostri h0noris deorum immortalium aediumque

sacrarum tuendarum ζcausa) 5 fruendum dederunt reliquerunt,

extraque ea quae L. Cornelius Sulla imperator de consilii sen-

tentia deorum immortalium aediumque sacrarum tuendarum

causa fruenda dedit, quod idem senatus confιrmavit neque

postea senatus consulto irritum factum est.

(II.) L. Cornelius Sulla de consili.i sententia sententiarn videtur s

dixisse:

voti reddendi causa aedi Amphiarai agrum tribuo undequaque

pedum mille, ut hic quoque ager sacer sit.

item deo Amphiarao consecrasse

1) Ex lege locationis citαta supra v. 20.25. 33. duo capita afferuntur,

ρrius (ν. 36-38) trαlaticium ut videtur, alterunt (v. 38-42) Sullanis tem-

poribus additurn. — 2) ντΡcεξεφημενην. — 3) Scilicet consulibus consilioque

eorum constabctt haec sic scripta esse in lege censoria. — 4) Uυρ.ατL emen-

dat Bases parum rette, nam utrumque genus decretorum hoc loco requiri-

tur tam urbanum quam irńperatoriurn , et obstat praeterea Ordo verborum.

-- 5) €`νεxεν addidit Pick. — 6) τε v. 21 et 26 omissum videtur irrepsisse

ex V. 37; cf. lex Zulia munic. v. 8: aedium sacrarum deorum immortalium

εαussα aedificandarum. — 7) Cf. p. 183 n. 3.

183

συνκλήτου äκυρον έγενήθη. 42

(ΙΙ.) Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας α'_πό συν_βουλ ίου γνώ μης γνώ μ ην 43

ε ίρηκέναι δοκεί 7 . cv

τής εύχ^"ς αποδόσεως ° ένεκεν ταi ι :εραi 'Αμφιαράου χώραν 44

προστ ίθημι πάντη πάντοθεν πόδας ° χιλ ίους, ινα κα ί αύτη ή 45

χώρα τ,πάρχη συΑος 'ώσαύτως τc,ίι θε ' Αμυιαράωι ° χα.,4ιερωχ έναι 46

SC. de Oropíis.184

, , ° .

47 τΥς πόλεως καί τ$ χώρας λιμένων τε τ ,c,3ν SΖρωπιων τας^ n

καί ,

' ^ ^ ' ' ι, να και τάς θυσ ίας, ας ρω-

προσοδους απασας ες τους αγ ς, , ^ , ^ καί. *48 πιοι ° συντελούσιν θεώ Αμφιαραωι ομοιως ε ac α.ν

49 μετά ταντα ύπέρ τής ° ν ίκης καί τής ήγεμον ίας τοϋ δή μου

^ ,50 τού `Ρωμα ίων συντελέσουσιν c^ ° έκτός άγρc,ν τcχ,ν Ερμο ω-

, , , ° . , ,51

ρον ' Ολυνπ ίχον ν ϊοϋ ϊερεως Αμφιαραου του" ι ια τέλους έν

τ φιλ ία τον δή μοU τοϋ ` Ρωμα ίων μεμενηκοτος., ,

52 Περί τοv_τον τοι πράγματος δογμα cυνκλητου cv επι Λευκου, ^ ,

53 Σύλλχ ' Ετεαφρο δΡ ίτου 1 , ° Κο ϊ'ντου Μετέλλον Ευσεβοϋς πάτων 2 οι^

54 έπιχεκυρωμένον δοκεΤ 3 εϊναι, ι ° όπερ ή σύνκλητος έ ογμα'.τισεν

καί ες τούτους τούς λόγους '

55 σα τε ει ° ' Αμφιαράωι κα ί TWC ιερ cύ αυΤον c1ι Λεύκιος

56 Κορνήλιος Σύλλας a'_πó συζν)βoυλ ίου ° γνώ μης προσώρισεν σννε -

57

χώρησεν, τά αυτά ή σύνκλητος τοι;τω τινι ει ° δοθr^ναι

συνχωρηθήναι 7ιγrισατο.5^ 'Εν τώι cυμβουλ ίωι παρήcαν ° ώ αυτοί ώ έ μ πραγμάτων συμ-59 (3εβουλευμένων δέλτωι τΓρώτηι ° κηρώ ματι τεσσαρεσκχιδεκάτωι 5.

urbis et agri portuumque Oropiorum reditus omnes in ludos

et sacrificia, quae Oropii deo Amphiarao faciunt, item quae

posthac ob victorictrn imperiumque populi Romani facient, extra

agros Hermodori Olympichi f. sacerdotis Amphiarai, qui per-

petuo in amicitia populi Romani mansit.

De ea re senatus consultum L. Sulla Epaphrodito, Q. Metello

Pio cos. factum videtur esse, quod senatus decrevit et 2η haec verba:

quaeque deo Amphiarao et aedi eius L. Cornelius Sulla de

consilii sententia attribuit concessit, eadem senatus ei data con-

eessa esse existimavit.

In eonsilio fuerunt iidem qui 2η rerum consultarum tabula prima,cera quarta decima.

1) Sulla eodem te^npore α senatu appellatus est et Felix et Epaphro-ditus, ut in actis publicis populi Romani (+raece conceptis hoc vocabulouteretur pariter ut illo in Latinis. — 2) α. 674 (= 80). — 3) Cf. ρ. 183n. 3. — 4) xa'I Bases delendum censet, recte ut videtur. — 5) Verbaέν τι συμβ. — τεσσαρεσχαιδεχάτωι extrema sunt decreti consulum (nam in-strumenta quae proxime praecedunt partem eius decreti e f fεciunt) et ad idipsum re ferenda. Nomina eorum qui in consilio sunt cum praescribanturin sententia de Adramytenis (Staatsr. 3,967 n. 3), subscribantur in decretoSardo (infra cap. V1), plenaria forma huiusce decreti bis ea exhibet tamin principio quam in fine, quamquam hic non indicantur nisi remissione.

SS. de ApBrodisíensíbus.

(C. SC. con firιnans decretum consulum a. 681 (— 7β).),^ Δόγμα συνκλητου τούτο γενό μ ενόν ° έστιν •

6ο^ ί ζ

Πρό Ύ μεράν δεxαεnτa. χαλανδών Νοενβρ ίων έν χομετ ίωι.Γραφομένου παρrι σαν cv Τ ίτος Μα ίνιος Τ ίτου υίός Λε ων ία 61^iύΥ

(et duo α1ϋ). ° ^

Περί ^ , 62. 63

Περι ων Μααρκος Αεύχολλος, Γά ιος Κάσιος ύπατοι ° έπιγνόντες 64άnήνγειλαν •

Περί Ω ωnία ^ α χ ` °ρ ρ ς χ ρ ς αι τWν δημοσιων c.^ν έχυτούς έπεγνω- 65, ^ ^ , , ° κεναι • ωσαυτως τ•rν Ωρω'ιων χω4αν υπεξειρημένην δοxειν 66,τ4:

ε ϊναι χατά τόν τής μισθώσεως νό μον, ° 1.ή δοκείν τούς δημο- 67σιώνας ταί,τα χχρπ ίζεσθαι,

^BÚJ ι. ούτως, cv ° χαθώς αύτοίς έχ τών δημοσ ίων πραγμάτων π ίστεώς 68ξ^η^V4η, τε τrς ° ίδίας έφα ίνετο, έδοξεν Ι. 69

.,,ι ,^ ϊ ι

y.

(C.) Senαtus consultum hoc factum est:

A. d. XVII kal. Nov. in comitio.

Scribendο ad fuerunt Τ. Μaenius Τ. f. Lem(οniα) (et duo alii).Quod M. Lucullus C. Cassius cοs. causa cognita rettulerunt

de agro Oropio et publicanis cognovisse se: Oropiorum quoque

agrum exceptum videri esse ex lege l οcatiοnis, non videri

publicanos eis frei,

ita, ut eis e re publica fideque sua visum esset, censuere 1.

C. I. G. 2,2737 inde; Viereck sermo Graecus cet. p. 5. — Aphrodisias,

Cariae oppidum, vel ut plene dicuntur in nummis 'Αφροδισιε"cς Ιlλαρασείς

sive, ut in hoc marmore, Ωλαρασεές κα ί 'Αφροδ cσιείς, libertatem accepit non

tam a Caesare dictatore quam ex actis eius quae dicebantur a M. Antonio

α. 710 (= 44) una cum confirmatione iuris asyli, quarn me^norat Taeitus

ann. 3,62: Aphrodisienses posthac et Stratonicenses dictatoris Caesarís

ob vetusta in partes merita et recens dívi Augusti decretum attulere . . . .

Antiquissima igitur est consuetudo actorum synhodalium aetatis Christianae,

quae item ubi plene serv ιιta sunt incipiunt a recensu praesentium, jiniunt

in subscriptionibus eorundem.

1) Extrema pars decreti perturbata omissis formulis tralaticiis qualis

esse debuerit, intellegitur ex senatusconsulto de Asclepiade; scilicet post re-

lationem magistratuum, quae finit v. χαρπίζεσ, }ac, ponendum fuit τεερl τούτου

τον πράγματος οίτως έδοξεν • τήν σύνχλητον &έλε cν ταύτα οντως γ ίνεσθαι ώς άν

αύτοίς έχ τυίν δημοσίων π,οαγμάτων π ίστεις τε τής tδίας φαίνηται. „Lδοξεν.

185

k1Ji

η^lfι Íη C. ^ ;

43. SC. de Aphrodisiensibus c. a. 712 (= 42).

SC. de Aphrodisiensibus.

Aphrodisiensium civitas Veneris, Stratonicensíum Iovis et Triviae religio-

iiem tuebantur. Eius decreti in lapide non superest nisi inscriptio γρά μ -

το Κα ίσαρος et argumentum relatum in senatus consulto; ex decreto ΙΙΙ-

virum r. ρ. c., quo id confιrmabatur, quod videtur esse έπtχριμα adlegatum

in epistula Antonii, non superest nisi argumentum solum in idem senatus-consultum receptuin. Quod secundo loco in epistula nominatur δόγμα, eius

bona pars superest; tertium iusiurandum quarta lex, quibus foedus sancie-batur, períerunt. Tempore extrema, in ordine solito more prima est epi-

stula M. Antonii triumviri r. p. c. et cos, des. II et ΙΙΙ, id est scripta inter

α. 715 et 719, per quam haec instrumentá omnia Aphrodisiensibus misit;

ea integra superest. — Lapidem semel tantum descriptum α Sherardo edidit

primus Chishull in antiquitatibus Asiaticis (1738) deinde Boeckhius, Q. Ι.

Gr. Ι. Ι. [VII Dittenberger Or. Gr. inscr. sel. 453-455]. Supplementaeo minus certa sunt, quod de hiatuum ambitu pctrurn constat; sunt autem

alia priorum, alia mea, alia Viereckiana [ VI! et Dittenbergeriana. In versione

Latina quaedam mutata sunt].

186

- [Μάρκος ' Αντώνιος Μάρ xον νίό ςα.ύτοχρά.τωρ, ίτιχτος α'_nο cSεcSει] -

1 γμένος τό β ' χαί [τό γ "]

[τ cΖν] τριών avSρ cv

τών (Sημοσ ίων πρα-

γμάτων διχτάξεως5 Πλαρ zr, έων xηί 'Αφρο -

εισιέων άρyου r, ιν^ ονλ " ^r ωι α ί ε ^ ν 'Ñ ή Ε' ^ Χ Ρ •

Ε έρόωσ&ε, ε ν -^χοι • ιγια ίνω c έ χαί

10 αϋτός μετά το τρoι-τεύ ματος. — ΣόλωνΔημ.ητρ ίου ύ μ έτεροςπρεσβεντής, έπι -μελέστατα πεφρον -

τιχώς τών τrς πό -

λεως ύ μ ών πρα_γ-, , ^ματων, ον μ όνον

ήρχέσθη έπι τοίςγεγονόσιν ο ϊκονο-

[μή]μα r, ιν, άλλά_ και

ή μ zς παρεχάλεσ -

εν ες τό τού γεγο-

ν ότος ύ μείν έπι-

κρ ί ματος και &γμ α -

τος κα6 G ρκ ίον και νό-

μ ου άντιτεφωνημ έ-

να έκ τιüν ημοσ ίων

έλτων έξα_ποστεί-λαι ύΝ.είν τά άντ ίγρα -φα • έφ ος έπα ινέ-

τr [ς]

15

20

25

30

[Μ Antonius M. f. imperator, cos.] designatus iterum et [ter-tium], trium virum rei publicae constituendae Plarasensium etAphrodisiensium magistratibus ordini populo salutem.

Si valetis bene est; valeo equidem cum exercitu. Solo De-metrii f, legatus vester, qui diligen.tissime res publicas vestrascuravit, non contentus constitutionibus anterioribus, etiam noshortatus est, ut decreti vobis redditi et senatus cοnsulti et iu-ris iurandi et legis expressa e tabulis publicis vobis mitteremus

SC: de AphrOdísíeήsíbus.

31 σας τόν Σόλωνα μάλ -λον άπεδεξά μην έσ-χον τε έν τος ύπ ' >3 μούγεινωσκοΝ ένοις,

35 ώ χαί τά καθήκονταάπεμέρισα φιλά.ν-θρωπα, άξιον *ήγη-σαμενος τον αν -δρα τrς έξ ή μ ών τετ-

40 μrS, v μ είν τε συ-Γρά μ ματα

187

41

45

50

νήδομαι έπί τc,ί έχεινTotoikov πολε ίτην."Εστιν δέ άντίγραΦατων γεγονότων ύ-μείν φιλανθρώπωντά ύπογεγρα ^υ.μ ένα •

ά t μας βούλομαιέν τοίς δημοσ ίοιςτοίς παρ ' ύ μείνγράN μ.ασιν έντάξαι.

Κα ίσαρος 1.

[Περί ον λόγους έποιrσαντοπερί τούτου τον πράγματος ούτως έδοξεν • άρέσκειν τή συγ-

κλήτω Πλαρασείς Κατ. ' Αφροδεισιείς, c: ίς έκρινε Γά ιος Κχίσα.ρ αίτο-κράτωρ κατά τά 2 ° &] καια έσθλά τε [πολλ] ά έλευθέρους ε ϊναι. 1

τ [τε] δικα ίω καί ταίς [κρ ίσεσιν ταίς ϊδίαις τήν πό _λιν] ήν 2

Πλαρασέων καί 'Αcρροδεισιέων χρrσθαι Νήτε έγγύην ε[ ϊς 'Ρώ μηναίτοÚς κατά δ όγμα τι ° κ]αί κΡέλευσιν ό μολογείν 3 Ό' τε τινα 3

exempla; ideo collaudatus a me Solo acceptior mihi factus est eum

-que in, notis mihi habui, eidemque beneficia quae par erat tribui,

dignum iudicans virum qui α nobis honoraretur. Yobis autem

gratulor quod talem habetis civem. Sunt autem exempla beneficio-

rum vobis tributorum infra scripta : quae vos in tabulas vestras

publicas referre volo.Epistula Caesari,s.

[ Quod verba fecerunt

de ea re ita censuerunt: placere senatui Plarasenses et Aphro-

disienses, sicut decrevit C. Caesar imp., ex] aequo et bono posthac

liberos esse, et iure [iudiciisque (?) suis civitatem] Plarasensium et

Aphrodisiensium uti, neque vadimonium [Romam eos ad decretum

quodvis] et iussum promittere 3; quaeque praemia honores beneficia

1) .Epistula Cαesαris ipsa et quae sequebantur perierunt. — 2) [ V1f 1ερι

— τα suppl. Mo.; non probat Dittenberger.] — 3) Supplements Chishul-

liana a Boeckhio fere retenta μ ήτε iγγιην ε[?σφέρειν τοι το tς κατά τάδε τό δόγμα

κ]αΙ κελευσιν ό ολογώi' cum defendi nequeant, magis crediderim hoc lococaveri, Aphrodisiensis civis ne iussu magistratus Romani Romani evocetur

SC. de Aphrodisiensibus.188

4 έπαθλα τει άς φιλάνθρω[πα τρείς äνδρες ° ο] ί τής τών

Υ μ

άτων διατάξεως Τή ίδίω έπικρ ί ματι Πλ[αρασεύσιδημ.οσίων πραγμ ^

5 καί ' Αφροδισιεύ _ σι] προσεμερισαν προσμεριούσιν, συνεχωρησαν συν -, , Ο

6 χωρrσουσιν, τα[ύτα παντα κυρια ε ϊναι γ]ενεσ αι.,τ όν ,

c ο ίως τε άρέσκειν τή συγχλητω, τον δr μον τον Πλα[ρασεωνμ ^ , \ , ι . ,

7 καί ' Αφροδεισιέ]°ων την ελευθεριαν και την ατελειαν αντονς παν-, ° , ^

8 των τών πραγ[μάτων έχειν χαρπιζεσθαι καθ]απερ χαι τις nολιτε ία

^ ι ι ^ \ιτc;^ καλλιστω δικαιω κzλλιcτ c{ι τε ναμω εστιν, r^τις παρα του

τήν . τήν α ^ έχει δr μο]υ τού `Ρωμα ίων την ελευθεριαν και τr^ν τελειαν εχει φ ίλη

1ο τε καί σύ[μμαχος γεγέ νηται., , \,

ό τε] τέ μ ενος θεάς ' Αφροδίτης έν πολει Πλαρασεων xαι Αφρο-ρ ι/

11 δεισιέω[ν καθιέρωτα t, τοντο ασυλον έ]στω ταύτc TW 1 ιxα ίw τα4τrt

ι ι ι ρ ι

12 τε δεισιδαιμονιl, ui διχχ ίω χαί ;1 δεισ[ιδαιμον ιιά Αρτεμι _ ος Εφε] -, , ^ „ ^

σας έστίν έν ' Εφέσω. xuκλw τε εxεινου τού ιερού ε ίτε τεμενος εϊτ[ε

13 άλaος έστ ίν, ού τος ό] τόπος äσυλος έστω 2.

όπως τε ή πόλις καί ο ί πολείται οί Πλαρασέων [χαί ' Αφρο-

14 δεισιέων ° με& ' ]ν xωμG.,ν χωρ ίων όχυρωμάτWν ό ρWν nροσόδων

tresviri] rei publicae constituendae suo decreto Pl[arasen-

sibus et Aphrodisiensibus] attribuerunt attribuerint concesserunt con-

cesserint, ea [omnia rata esse] fieri;

item placere senatui populum Plarasensium [et Aphrodisien-

si]um libertatem et immunitatem ipsοs omnium rerum [ habere]`

uti quae civit,as optimo iure optimaque lege est, [quae ci-vitas a] populo Romano libertatem et immunitatem habet, amica etsocia [eius facta est];

templum autem deae Veneris in civitate Plarasensium etAphrodisiensium [άσυλον] esto eodem iure eademque religione, qua

iure quaque religione [templum deae] Ephesiae est Ephesi, et inambitu eius sacrarii si quod templum sive [sacrum est, is] locusάσυλος esto:

utique civitas et cives Plarasenses [et Aphrodisienses cumquibus] vicis agris ca.stellis saltibns reditibus in amicitiam [po -

et propterea vadimonium facere cogatur. Similiter (quem locum debemusKaibelio) Dionysius 11,32.· τήν έγγύην ό μολογεcτε εές τήν αϋριον ή μ έραν.

1) τ delet Boeckhius. — 2) Cf. Tacitus αηη. 3,62: non modo tem-plum, sed duobus milibus passuum eandem sanctitatem tribuerunt; decre-tum de Oropiis (ρ.180) v .

44. Spatium omitti potuit, quonictin agitur ηοηde loco consecrando, sed de loci sacrati iure asyli eonfιrmando.

[

Edicta de Esquilino. 189

πρός ήν φιλ ίαν το[ι ή μ ου προσrλθον 1 , τα τα ° έχωσ]ιν κρατώσιν 15χρά,νται καρπ ίζωντα ί τε πάντων πραγμ.άτων άτε[λείς όντες. μηδέτινα ° φéρον δ]ιά τινα α ϊτία.ν έκε ίνων 2 διδόναι μηδέ [σ]υνεισφέρειν 16όφε ίλωσιν, [άλλ' αύτοί πä_σι τούτ]οις , κατ ' οϋσαν μετά- ταύτα έν 17έαντοίς κύρωσιν, χρ cϋν[ται χαρπ ίζωνται κρατώσιν • "Εδοξεν.]

puli Ronzani venerunt, ea habeant] possideant utantur fruanturomnium rerum immunes, [neve quod tributu m] ex quacumque causaillarum rerum dare inferreve debeant, [sed ipsi omnibus in rebussecundum] futurana posthac de suis rebus potestatem utantur [fruan-tur habeant. Censuere].

44. Senatus consulta et edicta de campo Esquilino.

V A. SC. de pago Montano.C 6,3823. 31577. Dess. 6082. — Ε cippo opisthographo (α. 1,54, Ι. 0,74)

Romae a. 1875 reρerto, qui est in aedibus conservatorum. SCti, non legisesse reliquias inde e f ficitur, quod decreta enuntiantur non imperativo, sedeoniunctivo modo. De decretis ipsis v. Mommseni commentarium in C. Cf.in fra legein .l;ucerinam.

. . . eisque curarent tu[erenturque Ι.ar]bitratu aediliurn pleibeium, [quei]-

comque essent, neive ustrinae ineis loceis regionibusve nive foci ustri-nae(νe» caussa fierent, nive stercus terra[m]ve intra ea loca fecisse 5

coniecisseve veli[t]

quei haec loca ab paago Montano[redempta habebit; et uti, si qui stercus in eis loceis fecerit terramve ΙΙ.

in ea] loca iecerit, in [eum HS . ma]nus iniectio pignorisq. ca[pio siet]. 2

B. Edictum praetoris.

Cippi duo lapidis Tiburtini idem edictum continentes reperti Romaelocis antiquis, scilicet extra muros Seruianos, alter metr. 176 = ped. Rom.e. 600 ab aggere, quo is proximus est, ante portam Viminalem prope castrapraetoria; alter metr. 185 = ped. Rom. c. 625 ab aggere ante portam Es-quilinam prope S. Eusebii; inscriptiones ita collocatae sunt, ut ad urbemrespiciant. Terminant cippi hi (itemque decretum edictumve quod sequitureodem fere quo alter ex his cippis loco eruderatu9n) eam partem campi Es-

quilini, quo aetaie liberae rei publicae licebat conicere et alia omnia et ipsa

1) Supplementa suggessit Piekius sumpta ex SC. Narthaciensi (Bull.

de eorr. hell. 6,356) ν. 21. — 2) iunge φόρον έκε ίνων.

Senatus auctoritas.190

cadavera (cf. Becker, Topogr. der Stadt Rom p. 554). Edidit eos Landani,

ball. della comm. grch. comun. 1882 Ρ. 159 et 1884 ρ. 58. — Praetor potest

esse auf is cuius extant denarii inscriρti L. Sentí C. f. cusí aetate Sullana

(röm. Münzwesen p. 579) auf potius fllius eius praeterea ignotus. Edíc-

tum praetoris urban hoc esse verisimile est cum propter praescriptionem

tum propter verba Tertulliani de pudic. 1: o edictum cuí adscribí non ρο-

terit: bonum facturo, imitanturque edicta magistratuum ludicra popularicerelata apud Suetonium Caes. 80 et Vitell. 14. Betinui tamen hoc loco, nesepararem a titulo eo qui praecedit, cum praesertim edictum magistratus etsenatus consultum saepe ita Bibi respondeant, ut vidimus fieri in tabula de

Βαcchαnalibus (p. 160 in exordio). — Dess. 8208.

L. Sentíus C. f. p(raetor) In altero eippo subscriptum est

de senatus) sent(entia) localitteris flOfl incisis, sed pictis tan-tum :

terminanda coer(avit).

B. f. 1) — Nei quis intea Stercus longe

5 terminos propius aufer,

urbem uustrinam ne malum habeas.

fecisse velit neivestercus cadaveriniecisse velit.

45. Senatus auctoritas a. 703 (= 51) (e Cic.).

Ad illustrandam formam senatus consulti vel potius senatus auctori-tatis cum intercessione subscripta unam elegi ex notis illis, quae pr. kal.Oct. α. 703 factae initium quodammodo erant belli inter Pompeium etCaesarem. Cf. Cic. l. c. Mo. röm. Gesch. 3,365.

(Caelius apud Cic. ad fam. 8,8,6: saepe re dilata et graviteracta — SC., quod tibi misi, factum est, auctoritatesque perscriptae : 2)

Príd. kal. Octobr. in aede Apollinis.

Scrib. adfuerunt L. Domitíus Cn. f. Fab. Ahenobarbus (et sex aii).Quod Μ. Marcellus cos. v(erba) f(ecit) de provinciis,d(e) e(α) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : senatum existimare, nemínem

eorum, qui potestatem habent intercedendi ímpediendi, moram ad-

ferre oportere, quominus de r(e) p(ublica) p(opiili) R(omani) g(uam)p(rimum) 3 ad senatum referri senatique consultum fieri possit 4;

]) Β(onum) f(actum). Cf. Cic. ad fam. 1,2,4: De bis rebus — senatusauctoritas gravissima intercessit, cui cum Cato et Caninius intercessissent,tamen est perscripta. Dio 55, 3,4: ή γνώ μη συνεγράφετο, ού μέντοc καί τέλος τι ώςΧεΥυρωμένη έλci μ(3ανεν, έιλλά άου;ιτώριτας έγ iγνετο. — έλ.ληνσαι αύτό χα,}άπαξäδύνατόν έστι. — 2) [de republ. q. p. quod traditur ita solvendum est. ΤΗ. Μ.1— 3) posse traditur.

^

SCC. de ludis saecularibus.

qui impedierit prohibuerit, eum senatum egistimare ι contra rempublicam fecisse.

Si quis huic SC. intercesserit, senatui placere auctoritatemperscribi et de ea re ad senatum populumque 2 referri 3.

Huic SC. intercessit C. Caelius, L. Vinicius, P. Cornelius,C. Vibius Pansa [tribuni plebis_ α].

VI 46. SCC. de ludis saecularibus α. 737 (= 17) et 800.

XVvirum sacris faciendis commentarium ludorum saecularium quinto-rum editorum α. u. c. 737, euius pars non exigua nuper Romae eruderataest edita cura qnea primum iussu academice Romance regiae Lynceorumin eius monumentis crnliquis vol. 1 (1891) Ρ. 617 sqq., deinde Eph. epigr.8, 225 sqq. , inter alia (v. 50— 64 partis recuperatae) continet senatuscon-sulta . duo ad eos ludos pertinentia facta a. 737 Mai. 23, ea quae infrasequuntur sub numeris I. IL Eorundem senatus consultorum pars iamsaec. XVI Romae inventa et ab Ursino primum edita, servata autemhodie in museo Vaticano (C VI, 877 b) acta nuper inventa aliquatenusexplet. — Praeterea ex actis ludoruin saecularium aut Claudianorum autDomitianorum fragmentum ad nos pervenit inventwm saec. XVI cum eoquod modo memoravimus, hodie deperditum (ί VI, 877α), continens se-natus consultum anni incerti, cui insertum est principiurn senatusconsultifacti de ludis saecularibus a. 737 Febr. 17, quod in actis eius anni cumeorum parte priore desideratur neque in decreto hoc posteriore progrediturultra exordium. Nos haec duo senatusconsultorum fragmenta rettulimus

sub n. ΙΙΙ. 1V. [ VI, 4,2. 32323. 32324.]

(Ι.) A. d. Χ k. Ιuη. in saeptis [lulis scribundo ad- 50

fuerunt] . . . ° Aemilius Lep[id]us, L. Cestius, L. Petronius 51

Rufus.° Quod C. Silanus {co(n)]s(ul) v(erba) f(ecit) ludos saecularis 52

post complur[es annos eo qui nunc est facientibus (?) imp. Caesare]

° August(ο) et M. Α[gripp] α 5 tribunic(ia) potestate futuros, quos 53

[quod spectare quam plurimos convenit] ° propter rel[igione]m at- 54

que 6 etiam quod tali spectaculo [nemo iterum intererit 8, permit-

tendum videri . . . lu]dorum eo[ru]m [diebu]s qui nondum sunt

1) tum s. egistimari traditur. — 2) Del. Mo. Forsch. 1,77 η. 2. —

3) referre traditur. — 4) tr. pl. hic deest, adest in auctoritatibus simul re-

latis. — 5) Censorinus de d. nat. 17,11: Quintos ludos (saeculares) C. Fur-

ηίο C. Ιυηίο Silano cos. a. 737 Caesar Augustus et Agrippa fecerunt. Cf.

Monum. tlncyr. 4,36. — 6) atqu áí. — 7) go^ VII ' L Mo. ιollato v. 56.]die claro totíesque grata nocte frequentes. — 8) [ ρρ • ]

191

SCC. de ludis saecularíbus.

55 maritati 1 , sin[e fraude sua ut adsint, ° q(uid) d(e) e(α) r(e) f(ieri)

p(laceret), d(e) e(α) r(e) i(ta) c(ensuerunt), ut quoniam ludi iei]

56 ° religio[nis] causa sun[t in]stituti neque ultra quam semel ulli

57 mor[taliúm eos spectare licet, . . ., ludos] ° quos [m]ag(istri) XVvi-

r(um) s(acris) f(aciundis) [ed]ent, s(ine) f(raude) ( υα) spectare liceat

ieis qui lege de marita[ndis ordinibus 2 tenentur. α,

58 (ΙΙ.) ° Eodemque die ibidem sc(ribundo) [id]em adfuer(unt) et se-

iiatuscOnSultum factum est.

59 ° Quod C. Silanus co(n)s(ul) v(erba) f(ecit) pe[rti]nere ad con-

servandam memoriarn tantae b[e άaevolen.tiae deorum commentarium J, 1λι

60 ludorum] ° saecularium in colum[n]arn aheneam et marmoream in-

61 scribi st[atuique ad futurcim rei memoriam utramque] ° eo loco, ,:.r$

ubi mdi futu[ri s]int, q(uid) d(e) e( α) r(e) f(ieri) p(laeei'et), d(e)e( α)r(e) i(ta) c(ensuerunt).

uti co(n)s(ules) a(lter) a(rnbo)ve ad fu[turam rei memoriarn c,o-

62 lυrnηα άη] ° aheneam et alteram [m]armoream, in quibus commenta- .<.,^

ri[um ludorum eorum inscriptum sit, eo loco statuant et id opus

63 eidem] ° locent raetorib ιιs ue ui aerario raesunt in erent] ρ α , q(ui) [ ] ρ( ), ρ ,uti redemptoribus ea[m summam qua locaverint solvant]. ;"1

(ΙΙΙ.) (Praescriptio deest.) ό^'

1 [Quod] cos. v(erba) f(ecerunt) de lucari 3 υ5 't

2 ludorum sa[eculariurn 4, qui senatus ° decά•evit . . . uti] fτerent, g(uid) :r^r

d(e) e(α) r(e) f(ieri) p(laceret), d(e) e(α) r(e) i(ta) c(ensuere) : uti,

3 quoniam ant[e . . annos, ° cum item decreti essent ludi] saeeulares, ^; t

4 XVir(is) sacr(is) faciund(is) 5 in summa eonstitu[enda senatus ° s-- , ι,.,cutus et sacerdotibus pro ludis], quos pro salute Caesaris fecerunt ,

5 lucaris nomine cons[titutam, ° co(n)s(ules) iis qui aerario p)rae-sun]t inperent, uti eam pecnniarn dandam adtribuendam [ludorum

6 ° redemptoribus curent, qua eo] anno C. Sílano C. Furnio eos. 7 α. +ι,

7 d. XIII k. Mart. senat[us decrevit ° uti ludi tum edendi propter

1) Suet. Oct. 31: saecularibus ludis iuvenes utriusque sexus prohibuitullum nocturnum spectaculum frequentare nisi cum aliquo maiore natu propin-quorum. — 2) Lex Iulia de maritandis ordini bus rogata est a. 736 (=18). —3) Fest.: Lucar appellatur aes, quod ex lucis captatur. Plut. qu. Rom. 88:Αοι •r.ap χαλούτιν, — ίίτι πολλά έστιν äλση ( lucí) πε τήν πόλιν άνειμένα &ευϊς,— xαί τήν απο τούτων πρόσοδον ε iς τάς ,9'έας άνήλισ•ι.ον. — 4) De notione sae-culi v. Mo. Chronol.172-194, de ludis saecularibus Marquardt, röm. Staats-verw. 3,385 sgq. —. 5) De his ν. Marquardt, n. 3 cit. 3,379-397: Decretumeorum habemus infra cap. VI. — 6) Cf. Monum. Ancyranum 2,15.7) α. u. c. 7.37 (-17),

192

SC. de mense Augusto.

sac]rificium saeculare locarentur in ea verba, q[uae i('nfra) s(cripta)sunt :]

(IV.) ° [A. d. XIIL k. Mart. in curia I]ulia. Scribundo ad- 8fuerunt M. Iunius M. Sί lanus °^ ], ... rínus, C. Asínius Cn. f. 9[Ρο11-io].

47. SC. de aquaeductibus a. 743 (= 11) (e Frontino).(Frontinus, de aqui.s urbis Ι,'omae Ι c. 127: Quae omnia SCto.,

quod subieci, provisa sunt:)

Quod Q. Aelius Tubero, Pauliis Fabius Maximus cos. v(erba)f(ecerunt), aquarum quae in urbem venirent itinera occupari monu-mentis et aedificiis et arboribus conseri, q(iiid) f(ieri) p(laceret),

d(e) e(α) r(e) i(ta) c(ensuerunt) : cum ad refic ίendos rivos spe-cusque iter aquae 2 et opera publica corrumpantur, placere, circafontes et fornices et muros utΙ'aque ex parte quinos denos pedespatere, et circa rivos qui sub terra essent et specus intra urbemet extra urbem continentia aed ίficia utraque ex parte quinos pedesvacuos relingιιi ita, ut neque monnmentum in is locis neque aedi-ficium post hoc tempus ponere neque conserere arbores liceret: siquae nunc essent arbores intra id spatium, exciderentur 3, praeter-quam si quae villae continentes et inclusae aedificiis essent. Si quisadversus ea commiserit, in singulas res poena HS dena milia essent,ex quibus pars dimidia praemium accusatori daretur, cuius operam axime convictus esset qui adversus hoc SC. commisisset, parsautem dimidia in aerarium redigeretur ; deque ea re iudicarentcognoscerentque curatores aquarum.

48. SC. de m e n s e Augusto a. 746 (= 8) (e Macrobio).

(Macrobius, Sat. 1,12,35': Augustus deinde (mensis) est, qui

Scxtilis antea vocabatur, donec honori Augustí daretur ex SC. 4, cuius

verba subieci:)Cum imperator Caesar Augustus mense Sextili et primum con-

sulatum inierit et trίumphos tres in urbem intulerit et ex Ianículo

legiones deductae secutaegne sint eius auspicia ac fidem, sed. et

1) Frontinus fed. Buecheler 1858) c. 100.104.106.108.125.127 sex SCC

α. 743 (11 α. C.) de aquaeductibus refert, quοrum unum recepi. — 2) fiter

aquae Gundermann, per que cod. — 3) exciperentur cod. — 4) Anni 746

esse SC. Cens. de d. nat. 22 dicit. Cf. Suet. Oct. 31, Dio 55,6,6.7.

BRUΝS, Forstes íuris. Ed. VII. 13

193

SC. Ostorianum.194

Aegyptus hoc mense in potestatem populi Romani redacta sit finis-

que hoc mense bellis civIlibus inpositus sit, átque ob has causashic mensis huic imperio felicissimus sit ac fuerit, placere senatui,

ut hic mensis Augustos appelletur 1

49. SC. de collegiis.

(Caput ex SC. de collegiis titulo collegii Lanuvini insertum

est, quem integrum v. inter Negotia cap. X1II. Augusto hoc SC.

adtribuit Ι'Ιο. de collegiis p. 81.)

50. SC. V e l l a e a n u m a. 46 (e Dig.).

(Ulpianus XX1X cid edictum 2: Postea factum est SC., — cuius

SCti verba haec sunt :)Quod M. Silanus et Vell(a)eiis Tntor cos. 3 verba fecerunt de

obligationibus feminarum, quae pro aliis reae fierent, quid de ea

re fieri oportet,de ea re ita censuere: quod ad fideiussiones et mutui dationes

pro aliis, quibus intercesserint feminae, pertinet: tametsi ante vi-detur ita ius dictum esse, ne eo nomine ab his petitio (sit) nevein eas actio detur, cum eas virilibus officiis fmigi et eius generisobligationibus obstringi ηση sit aequum, arbitrari senatum, recteatque ordine facturos, ad quos de ea re in iure aditum erit, si de-derint operam, ut in ea re senatus voluntas servetur.

51. SC. O s t o r i a n u m, ante a. 47 (e Dig.).

[Consulum, sub quibus consultum factum est, prior quo nomine fuerit,ραrum liquet. Cum in Ι. 3,8,3 scriptum sit: SCto, quod Claudianis tem-poribus factum est Suillo Rufo et Ostorío Scapula cos., dubium est, utroloco erraturn sit. Solet praeferri quo institutiones ducunt Suillii nomencrediturque esse is qui saepius cοmmemοratur apud Tacitum sub nomineP. Suillii, Suillius Ru fus appellatus apud Plinium h. n. 7, 5,39, P. SuilliusRu fus consul loco secundo (prior de/icit lapide rupto) in titulo urbanoMur. 304,4 = ί 171 24729. Sed res prorsus incertα. ΤΗ. M.] Contra Osto-

1) Macr. addit: Item plebiscitum factum ob eandem rem Sex. Ρα-cuvio tr. pl. rogante. — 2) D. 16,1,2,1. — 3) Valerium Asiaticum, quicum Μ. Silano a. 46 consul fuit, mox se abdicasse Dio 60,27 narrat. Cuisu f fectum esse Q. Sulpiciwm Camerinum apparet ex edicto Claudii infracap. Vfl relato. Huáus in locum kal. Iuliis successisse videtur Pellaeus(ita enim hoc nomen scribendum est) is, a quo derivatum est voea δulum se-natusconsulti ab auctoribus reeeptum.

1^

Ι.

5

SC. Ciaudianam.

rius Scapula sine dubio is est qui Britanniam rexit a. 47 saepe commemo-ratus apud Tacitum; itaque SC. ad certum alterius consulis nomen appellaremalui, cum etiam alia SCta a secundo consule nomen traxerint, ut Vell.Trebell. luvent. Quo anno consules ii fasces gesserint, ignoratur, nisi quodex supra dictis intellegitur factos esse ante a. 4 7.

(Ulpianus Ι. XIV acl Sabinuna 1 : SCto, quod factum est Claudia-nis temporibus Veli(a)eo Rufo et Usterío Scapula cos. de adsignandis li-bertis in haec verba cavetur:)

Si 2, qui duos pluresve liberos iustis nuptiis quaesitos in po-testate haberet, de liberto libertave sua significasset, cuius exliberis snis eum libertum eamve libertam esse vellet, is eave,quandoque is, qui eum eamve manumisit inter vivos vel testa-mento, in civitate esse desisset, solus ei patronus solave patronaesset, perinde atque si ab eo eave libertatem consecutus consecutavees(se)t. Utique, si ex lIberis quis in civitate esse desisset nequeei liberi ulli essent, ceteris eius liberis, qui manumisit, perindeomnia iura serv(ar)entur, ac si nihil de eo liberto eave liberta isparens significasset.

52. SC. Clandiajuim (oratio Claiidii) de iure honorumGallis dando a. 48.

ί 13,1668. Dess. 212. Ε tabulci αenea, α. 1528 Lugduni reperta, ubi

in museo urbano α dSCrv αtυr. Tabula tam alta quirn lata est 1,95m.: p αrs

superior periit, inferior serwata est fracta mediα itα, ut paucae tαntumperierint litterae. Inscripta est duabus columnis, capita distincta sunt

ut supra (ρ. 90.121 d). Continet orationem Claudii in senatu de iure hono-rum Gallis dando habitam, gυα de re v. Tae. Ann. 11,23-25. Editct est a

multis [VII cf. ί l. c. p. 232sgq.], in his secundum ipsam tabulam ab A. Bois-sien, inseriptions de Lyon, 1846-54, pa,,g. 136; nos damus reco,gnitam ad

aes ab Ottone Hirschfeld.

. . . mae rerum no{straru]m sit u . . (26)Equidem primam omnium illam cogitationem hominum, quam

maxime primam occnrsuram mibi provideo, deprecor, nequasi novam istam rem introduci exhorrescatis, sed illapotius cogitetis, quam multa in hac civitate novata sint, etquidem statim ab origine urbis nostrae in quot 3 formas

statusque res p(ublica) nostra diducta sit.Quondam reges hanc tenuere urbem, nec tamen domesticis succes-

soribus eam tradere contigit. Supervenere alieni et quidam exter-

1) D. 38,4,1 pr. — 2) Uti si scr. — 3) quod.

195

13*

SC. Claudianum.196

10 ni, ut Numa Romulo successerit ex. Sabinis veniens, vicinus qui-

dem sed tune externus ; ut Anco Mareio Priscus Tarquinius. [Is]

propter temeratum sanguinem, quod patre Demaratho C[o]-

rintbio iiatus erat et Tarquiniensi matre, generosa sed inopi,

ut quae tali marito necesse habuerit succumbere, cum domi re-

15 pelleretur a gerendis honorib ιιs, postquam Romain migravit,

regnum adeptus est. Huic quoque et filio nepotive eius, nam et

hoc inter auctores discrepat, insertus Servius Tultiiis, si nostrosseqIlirnur, captiva natus Ocresia, si Tuscos, Caeli quondam Vj-vennae sodalis fidelissimus omnisqiie eius casus comes, post-

20 quam varia fortuna exactus eum omnibus reliquis Caelianiexercitns Etruria excessit, moritein Caelium occupavit et a duce suo

Caelio ita a.ppellita(νi)t(us), mutαtoque. nomine, nam Tiisce Mastarna

ei nomen erat, ita appellatus est, ut dixi, et regnu τn summa cum rejp. 1 iitilitate optinnit. Deinde postquam Tarquini Superbi mores in-

25 visi civitati nostrae esse coeperunt, φια ipsius qua filiorum ei[w],

nempe pertaesmxi est rnentes regni et ad consules, aiinuos magis-tratus, administratio rei ρ. 1 translata est.

Quid nunc commemorem dictaturae hoc ipso consulari impe-rίum valentius repertum apiid maior es nostros, quo in a[s] -

38 perioribus bellis aut in civili rnotu difficiliore uterentur?aut in auxilium ρlebis creatos tribunos plebei ? quid a consu-libus ad decemviros translatum imperium, solutoque posteadecemvirali regno ad consules rusus reditum? quid in [pl]u-ris distributurn consulare imperium tribunosque mil[itu]m

35 consulari imperio appellatos, qui seni et saepe octoni crearen-tυr? quid communicatos postremo cum plebe honores, ηση imperisolum sed sacerdotiorum quoque? Iam si narrem bella, a quibuscoeperint maiores nostri, et quo processerimus, vereor ne nimίoinsolentior esse videar et quaesisse iactationem gloriae pro-

40 lati imperi ultra oceanum. Sed illoc potius revertar. Civitatem . . . .ΙΙ. . . (40) . . [po]test. Sane

novo m[ore] et divus Aug[ustus av]onc[ulus m]eus 2 et patruus Τ ί .Caesar omnem florem ubique coloniarum ac municipiorum, bo-norum scilicet virorum et locupletium, in hac curia esse voluit.

5 Quid ergo? non Italicus senator provinciali potior est? Iamvobis, cum hanc partem censurae rneae adprobare coeper o, quid

1) p(ublicae) — η) Expleujt 0. Hirschfeld, Wiener Stud. 1881 ρ. 268.

SC. Claudianum.

de ea re sentiam, rebus ostendam, Sed ne provinciales quidem,si modo ornare curiam poterint, reiciendos puto.

Ornatissima ecce colonia valentissirnaque Viennensium, quamlongo iam tempore senatores huic ciiriae confert ! Ex qua colo- 10niα inter paucos equestris ordinis ornamentum L. Vestinum fa-miliarissime diligo et hodieque in rebus rneis detineo, cuius libe-ri fruantur quaeso primo sacerdotiorum gradii. postmodo cumannis promoturi dignitatis suae incrementa; ut dirum nomen la-tronis taceam, et odi illud palaestricum procligium, quod ante in do- 15

mum consulatum intulit, quam colonia sna solidum cfvitatis Roma-nae beneficium consecuta est 1 . Idem de fratre eius possiirn dicere,miserabili quidem indignissimoque hoc casu, ut vobis ntilissenator esse ηση possit.

"Tempus est iam, Ti. Caesar Gernιanice, detegere te patrib ιι s conscriptis 20

"quo tendat oratio tna; iam enim ad extremos fines Galliae Nar-"bonensfs venisti" 2.

Tot ecce insignes iiivenes, quot intiieor, non magis sunt paenitendisenatores, quani paenitet Persicum 3 nobilissirnum viriirn, arni-curn meiirn, inter imagines rnaioruni suorum Allobrogici no- 25

men legere. Qiiocl si haec ita esse consentitis, quid ultra desidera-tis, uivam ut vobis digito dernonstrern, solum ipsum ultra finesprovinciae Narbonensis iam vobis senatores inittere, quandoex Luguduno habere nos nostri ordinis viros non paenitet.

Tirnide quidem, p. c. 4, egressus adsuetos farniliaresque vobis pro- 30

vinciarum terminos sum, sed destricte iam Cornatae Galliae

causa agenda est, in qua si quis hoc intuetur, quod bello per de-

ce ιn annos exercuerunt divom Iulimii, idem opponat centum

annorum immobilem fidem obsequiumque multis trepidis re-

bus nostris plus quam expertum. Ι11 ί patri meo Druso G-errnaniam 35

subigenti tutam quiete sua securamque a tergo pacem praes-

titerunt, et quidem curn a(d) census τιονο tum opere 5 et inadsue-

1) De Valerio Asiatico dicit, de quo ν. Tac. αηη.11,2.3. — 2) `Haec verba

non sunt imperatoris qui ipse se interpellet, sed senatorum acclamantium

et simul oratorem prolixum irridentium, perscripta, ut fit in acclamationibus,

loquentium nominibus nullís adiectis'. Mo. Eph. ep. 7,394. — 3) [ νΙΙ J?aullus

Fabius Persicus cos. a. 34, de quο cf. Henzen act. Arv. p. 186'. Dess. 1. c.)

— 4) p(atres) c(onscrípti). — 5) Cf. Livius ep. 139 ad a. 742: civitates Ger-

maniae . . . . oppugnantur a Druso et tumultus qui ob censum exortus in

Galliis erat componitur.

197

Orationes Claudíi.198

to Gailis ad bellum advocatus esset; quod opus quam ar-

duum sit nobis, nunc eum maxime, quamvis nihil ultra, quam

40 ut publice notae sint facultates nostrae, exquiratur, nimis

magno experimentO cognoscimus.

V11 53. Orationes Claudii de decuriis iiidicnrn et de ac-cusator ί bus corcendis.

Ε papyro Aeyyptiaccz, BU 611. Descr. Gradenwitz et Krebs. Com-mentarios scrips. Blass Litt. Centrαlblatt 1897, ρ. 687; Mitteis Hermes

32,639; Dareste, Nouu. Revue historique, 22,687; Cuq ibid. 23,110. Bras-loff; LSSt. 22,169. — Claudium indicat sermo (cf. e. g ΙΙΙ, 50 cum no. 52 Ι, 2).

Col. Ι.1

Α. . . .]ave videtur . [glu ίnque . decuriis in iungi .

. . .]d . certe . face[r]e . ut . c αveatis . nequis .

q2c]αttιιοr . et . vi[gi]nti . αιιηοιπm . reciperator

. . .1 neque . enim . [i,] ιι ίcυm . est . ut . puto . Iios

5 . . .1 servitιitis . [li]bertatisque . indicare. . .] tes suas ag[en]das . nihil . legis . Laetoriae. . a]ux ί l ιó .

Β. . . p]iito . p . c . saepe . quidem . et . alias . sed . hóc .tem]pore . arii[m]a(a)clvertisse . me . mirificas

10 . . .artes . qn[i . s]ttbscriptó . ίιidició . cum

sequuntur fines unclecim li.nearum 11-21.2

Col. ΙΙ.

tenuisse . caussam . petitóri . expediatHae . ne . procedant , artes . male . agentibus . si

vobis . videtur . p(atres) . c(onscripti) . decern άmus . ut . etiamprólatis . rebiis . iis . ίιídicibns . necessitas . iudicandi

5 imponάtur . qui . íntra . rerum ^.^ agendartιm . dies

incohata . iud[i]eia . ηση . peregerint . necdefuturas . ignoro . fraudes . monstrose . agentibusmultas . adversiis . quas . excogitavίmus . sp[e]ro

1) In initiis col. Ι suppl. Gradenwitz et Krebs: Ι. 4 detur; Ι. 5 prO-biberi causas; Ι. 6 qui vel ad Iijtes; 1. 7 iuventur aJnxilio; Ι. 9 maximetem]pore; 1. 10 accusatorum]. — Su μ plementa Braslo f fii sunt: Ι. 2 i )d; 1. 4sumatur; 1. 5 caussas; 1. 6 qui ad li]tes; 1. 7 egeant a]uxilio. — 2) Legipossunt linearum ultimae litterae: 11 . .]m . iudicem . 12 et nec . 1 3 s.inter. . 14 stet ori . profi . 1G cite . 17 giunt . 1 8 órem . est . 10 antur. 20 ae .21 ore . ne.

Oratíones Claudii.

remedia . interim . hanc . praeclúsissenimium . volgatam . omnibus . malas . liteshabentibus . satis . est ; nam . quidem . accu-satorum . regnum . ferre . ηυ11ό . modo . possum

cum

qui . apud . curiosum . consilium . inimicos . suosreos . fecerunt . relincunt . eόs . in . albo . pendenteset . ipsi . tanquam . nihil.. egerint . peregrinanturcum re[r]um . magis . natura . quam . leges . t[am]accusatorem . quam . reum . [. .]culatum 1 . constr[ic]-tumque 2 . h[a]beat . adiuvam[. .] . quidem . hoc[vox erasa] pro[ρό]situm . accusa[to]rum . et . reόrumdel[i]ciae . q[ui]a . min[u]s . invidio[s]um . sit . e όrum 20

tále . factum . qui . iam . sq[υα]lόrem . sumerebarbam[qu]e . et . capillum . [su]mmittere 3

Col. ΙΙΙ.

suá . caussá . quό . magis . miserab[i]lis . [sit] 4

fastidiunt . sed . vide[an]t . . [ ] bia [. . .]data . inst[r]umen[tu]m . . [ ]λ [. . . .]cat [νο]bis qu . [ ] am[. . .]hanc . [. . . .]ni . impot[ ] [. .] [potestatem] 4 5

faciam[u]s . praetori . p[raeteriti]s . inquisiti[onis]di[e]bus [voc]andi . acc[usatores] . et . si . neq[ue α] - deru[nt] 4 . neque . excusa[buntur] . [pro]nontiet . c[ognita]

caussa . negotium . r[etiquis]se . . videri [eos].Haec . p . c . si . vobis . placen[t . p al]am signi[βcate] 4 10

simpliciter . et . exanim[2 vestri] 4 . sentent[ia . sin]

displicent . aliam . reper[it]e [.] sed . hic . in[tra]templum . remedia . au[t . si . α]d cogitandumvoltis . s[um]ere . tem[p]us [. sumit]e . laxsi . s[patii]

dum qu[ocu]mque . loci [ ] fueritis[. . . .] 15

mem[iner]itis . vobis . di[cendam] . esse . sen[tentiam]

min[uere . id] enim . de[bet] . [ ]t . ρ . c . m[aiestatem]

huius . [o]r[di]nis/ . / hic . un[um ta]ntum modoconsule[m] . designatum [. .] scriptam .relatio[n]e 5 . consulum . a[d ver]bum 4 . dicere 20

1) iug. Mitteis, vin]e? ma]e? — 2) constr[ic]tumque Hirschfeld. — 3) Cf.

Mo. Stra fr. p. 391. — 4) Dareste. — 5) [con]scriptam [ex] relatio[Ii}e Dareste.

199

10

15

SCC. de aedificiis.

senten[tia]m . ceteros . unum . verbum . dicere]`adsentior' ; deinde . c[. . . .] . ierint Ι . dix[i]:

αρν

54. SCC. de aedificiis non diruendis, a. 44-56.

g 10,1401. Dess. 6043. Haec SCC., quorum alterum intra a. 44

—46, alíerum α. 56 factum est, uni tabulae inscripta Herculanei circa

α. 1600 reperta sunt. Tabula ipsa periit, edita autem est a. 1607 α Ca-paccio (hist. Neap. 2, 3); alterum exemplar idque diligentius descripturn a

Mommseno Parisiis investigatum α. 1850 editum est Leipz. Berichte 4,272;

tertium est in epistulario Reinesii (Lips. 1660) ρ. 202; sed pendent exempla

tria czb eodem archetgpo habentque mendas communes ηση paucas. Utrius-

que SC. interpretationern dedit: Bachofen, ausgew. Lehren des röm. Civ. R.ρ. 187, textu Capaccii usus. [Hadrianus in epistula scripta α. 127 ad Ha-drianopolitas Strcitonicenses nuper in civitatis formam redactos (Bulletin decorr. hell. 11 α. 1887 ρ. 111) quod seribit: τήν οιχ ίαν Tt[(3.] líλαυδ ίον Σωκρά-

τους τήν ούσαν έν τή [πό]λε t r'¡ έπισχεναζέτω Σωχράτης ή άποδ ύ [τ]ω τι τcί,ν έπt-

χωρ ίων, ώς μ ή χ.ρύνω &εμελ tά (sic) χαταραφ&ειη, ostendit eatenus imperatores

curam aedifεciorum extendisse, ut eticirn in provinciis dorrzini aedes suascollcibentes cogerentur aut refccere aut vendere. Τη. Μ.]

I. Cn. flosidio Geta, L. Vagellio cos.

Χ k. Octobr., S(enatus) C(onsultmii).Cum providentia optumi principis tectis quoque

urbis nostrae et totius Italiae aeternitati prospexerit, quibus5 ipse non solum praecepto augustissimo set etiam exsemplo

suo prodesset, conveniretq(ue) felicitati saeculi instantispro portione publ ίcorum operum etiam privatorum custodire 2,

deberentque apstinere se omnes cruentissimo generenegotiationis, ne(que) inimicissimam pace faciem inducere

1ο ruinis domum villarumque, placere; si quis negotiandi causaemisset quod 3 aedificium, ut diruendo plus adquireret quamquanti emisset, tum duplam pecuniam, qua mercatus eam remesset, in aerarium inferri, utique de eo nihilo minus ad senatumreferretur. Cumque aeque ηση oportere(t) malo exsemplo vendere quam

15 emere, ut 4 venditores quoque c οercerentur, qui scientes dolo malocontra 5 hanc senatus voluntatem vendidissent, placere: talesvenditiones inritas fieri. Ceterum testari senatum, dominis (nihil β

200

1) [cum ab]ierínt Dareste. — 2) custodiac vel custodia. — 3) quod-quod proposuit Mo. — 4) emerint. — 5) intra. — 6) dominio.

λαο SCC. de aedificiis. 201ι Ι constitui, qui rerum suarum possessores futuri αΙί uasq (partes)

earum mutaverint, dum non negot.iationis causa id factum (sit).Censuere. Ιη senatu fuerunt CCCLXXIII. 20ΙΣ. [ Q.] Volusio, P. Cornelio cos. VI non. Mart., S(en.) C(onsultum). 21Quod Q. Vólusius, P. Corneljus verba fecerunt de postulatione 22

necessari[orum] ° Alliatoriae Celsil[l.]ae, q. d. e. r. f. p., 23d. e. r. ί . C.:° Cum SC., quod factum est Hosidlo Geta et L. Vagellio cos. 24ι d1ί^^;

clarissimis viris, ante diem ι (Χ) k. ° Oct. auctore divo Claudio, 25cautum esset, ne 2 quis domum villamve dirueret, quo plus 3 ° sibi 26adquireret, neve quis negotiandi causa eorum quid emeret vende-ιnισ^ ι:λ,:^.

,jηι lίλι^.;retve, ° poenaq(ue) in emptorem, qui adversus id S.C. fecisset, con- 27

stituta esset, [ut] ° qui quid emisset duplum eius quanti emisset in 28aerarium inferre cogere_tιιr et eius qui vendidisset inrita fieret 29

venditio, de iis autem, qui rerum ° suarum possessores futuri ali- 30

' quas partes earnm mutassent, dum modo ° non negotiationis causa 31mutassent, nihil esset novatum; et necessari ° Alliatoriae Celsil[l]ae, 32

uxoris Atilii L ιιperci ornatissimi viri, expos ιιis_sent huic ordini, 3311ε

;αυ.

patrem eius Alliatorium Celsum emisse fundos cum aedificis in °,ιιt

regione Mutinensi 4 , gυ ί vocarentur campi 14lacri, in quibus locis mer- 34

catus agi 5 supe_rioribus solitus esset temporibus, iam per aliquod 35

annos desisset haberi, eaque ° aedificia l οngα vetustate dilaberentur 36

neque refecta usui essent fυturα, quia neque ° habitaret ín üs 37

quisquam nec vellet in deserta ()c ruentia cornrnigrare: ne quidfraudi multae poenaeq(ue) esset Celsíl[l]ae, si ea aedificia, de qui- 38

ί i Υ

;:bus in hoc ordine actum ° esset, aut demolita fuissent, aut ea con- 39

‚.dicione 6 sive per se sive cum agris vendi_dísset, ut emptori sine 40

τία"3

fraude sua ea destruere tollereque liceret; ° in futurum autem ad- 41

monendos ceteros esse, ut apstinerent se a tam foedo genere nego-tíation[is], ° hoc praecipue saeculo, quo excitari nova et ornari (in) 42

nniversa, quibus felicitas orbis terra_r ιιm splenderet, magis conve- 43

veniret, quam ruinis aedificiorum ullam partem deform[are] ° Italíae 44,γ k,

et adhuc retinere priorum temporum [incuriam quae universa af%cisset],

ita ut diceretur senectute ac tum[ulo iam rem Romanam perire 8]. 45

° Censuere. Ιη senatu [ fuerunt] . . . . 46

1) ante decim [ V/I decim(um diem)?] — 2) Ab hoc verbo casque ad voeem

venditio (ν. 29) SC. ad verbum fere relalum est a Paulo in D. 18,1,52. _ 'Diηi ,ι

3) quam vel quod exempla, quo plus Dig. — 4) Mulíniensi. — 5) aei. —tτε^^^^. ,¡^

6) conditione. — 7) deformem. — 8) Suppl. Mo.ít ^%kι t^

SC. de imperio Vespasiani.

55. SC. Trebellian ιι m α. 56 (e Dig.).

(D. 36,1,1,1.2. Consules qui nominantur suffecti sunt anni ut

videtur 56. Ulpianus Ι. ΙΙΙ fi.deicommissorum : Facturo est SC. tem-

poribus Neronis, VΙΙΙ. kal. Sept., Annaeo Seneca et Trebellio Maximo cos.,

cuius verba haec sunt :)Cum esset aequissirnurn in ornnibus fideicommissariis heredjtatj-

bus si qua de his bonis iudicia penderent, ex Iiis τ eos subire, in

quos ius fructnsque transferretur, potius quam cuique periculosam 2

esse fidem suam : placet, ut actiones, quae in heredem heredibusquedari solent, eas neque in eos neque his dari, qui fidei suae com-

ιnissum sic, uti rogati essent, restituissent, sed his et in eos, quibus

ex testamento fideίcom ιηissum restitutum fuisset : quo magis in reli-

quum confi rrnei·itur supremae defimctoriim voluntates.

56. SC. de imperio Vespasiani a. 69.

11 6,930. Dess. 244. Ε tabula ahenea Romae saee. XIiii reperta,hodie in museo Capitolino adserzata. Capita 'more solito distincta sunt. Dequaestione, utrum lex haec fuerit an SC., ν. Mo. Staatsr. 23, 876-9.

. . . . foedusve curn quibus volet facere liceat ita, uti licuit divo Αιιg.3,Ti. Iulio Caesari Ang., Tiberioque Claudio Caesari Aug. Germanico ;

utique ei senatum habere, relationem facere, remittere, senatusconsulta per relationem discessionemque facere liceat

5 ita, iiti licuit divo Ang., Τί . Ιυ1ίο Caesari Aug., Ti. Claudio CaesariAugusto Germanico ;

utique cum ex voluntate auctoritateve iussu mandatuve eiuspraesenteve eo senatus habebitur, omnium rerum ius perindehabeatur servetur, ac si e lege senatus edictus esset haberetur que ;

1ο UtigUe g11oS magistratum potestatem imperium curationemvecuius rei petentes senatui populoque Romano commendaveritquibusque suffragationem suam dederit promiserit, eorumcomitis quibiisque extra ordinem ratio habeatur;

utique ei fines pomerii proferre promovere curn ex re publica15 censebit esse, liceat ita, uti licuit Ti. Claudio Caesari Aug.

Germanico ;

utique quaecunque ex usu rei publicae maíestate ζqué) divinarumhuma(na)rum publicarurn privatarumque rerum esse(e) censebit, ei agere facere ius potestasque sit, ita uti divo Aug.,

1) Mo. coni. eas lites. — 2) perieulosum cod. — 3) Aug(usto).

202

SC. Macedoníanum. 203

Tiberioque Iulio Caesari Aug., Tiberioque Claudio Oaesarj 20Aug. Germanico fuit;

utique quibus legibus plebeive scitis scriptum fuit, ne divus Aug.,Tiberiusve Iulius Caesar Aug., Tiberiusque Claudius Caesar Aug.Germanicus tenerentur, iis legibus plebisque scitis imp. CaesarVespasianus solutus sit; quaeque ex quaque lege rogatione 25divum Aug., Tiberiumve Iulium Caesarem Aug., TiberiumveClaudium Caesarem Aug. Germanicum facere oportuit,ea omnia imp(eratori) Caesari Vespasiano Aug. facere liceat;

utique quae ante hanc legem r ogatam acta gestadecreta imperata ab imperatore Caesare Vespasiano Aug. 30

iussu rnanilatuve eius a quoqiie sunt, ea perinde iusta rataq.sint, ac si populi plebisve iiissil acta essent.

Sanctio.

Si quis huiusce legis ergo adversus leges rogationes plebisve scitasenatusve consulta fecit fecerit, sive quod eum ex lege rogatione 35

plebisve scito s(en.)ve c(ons.) facere oportebit, non fecerit huius leg ί sergo, id ei ne fraudi esto, neve quit ob earn rem populo dare debetoneve cui de ea re actio neve iudicatio esto, neve quis de ea re apud[s]e agi sin ίto.

57. SC. 11lacedonianum. a. 69-79 (e Dig.).

(D. 14,6,1. De aetate SCti hoc loco nil dictum est: sed quod,

ait Suetonius Vesp. 11: Auctor senatui fuit (Vesp.) decernendi, ne filio-

rum familiarum feneratoribus exigendi crediti ius unquam esset, videtur

de hoc SC. intellegendum esse, quamquam similia iam antea auctore

Claudio decreta sunt (Tacitus αηn. 11, 13). Ulp. 1. XX1X ad ed.:

Verba SCti Macedoniani haec sunt:)

Cum ínter ceteras sceleris causas 14lacedo, quas ílli natura ad-

ministrabat, etiam aes alienum adhibuisset et saepe materiam pec-

candi malis moribus praestaret, qui pecuniam ne quid ampliusdiceretur incertis nomínibus erederet: placere, ne cui, qui filiofamilias mutuam pecuriiarn dedisset, etiam post mortem parentiseius, cuius in potestate fuisset, actío petitioque daretur : ut scírentqui pessimo exemplo faenerarent, nullíus posse filii familias bonumnomen exsp ectata patris morte tieri.

^

^.._^

^

♦.

^ ^•` ^.

SC. Iuventianum.

58. S C. R u b r i a n u m a. 103(?) (e Dig.).

(D. 40,5,26,7'. Annus incertus est, cum consules nominati su f-

fecti sint; α. 103 proposuit Mo. Forsch. 1,51. Ulpianus l. V fidei-

commissorum: Subventum libertatibus est SCto, quod factum est tempo-

ribus divi Traiani Rubrio Gallo et Caelio Hispone 1 cos. in haec verba:)

Si hi, a quibus libertatem praestari oportet, evocati a prae-tore adesse noluissent, si causa cognita praetor pronuntiasset liber-tatem his deberi, eodem iure statum servari, ac si directo manu-

missi essent.

59. SC. Ι u η c ί αη nm a. 127 (e Dig.).

(D. 40, 5,28,4. Ulpianus l. V fid eicommissorum : Factum est SC.,

Aemilio Iunco et Julio Severo cos., 1η haec verba:)

Placere, [ut] si quis ex his, qui iideicommissarn libertatem exquacumque causa deberent servo, qui mortis tempore eius, qui ro-gavit, non fuerit isqne Ζ , adesse negabitur : praetor cognoscat: et siin ea caiisa esse videbitur, ut, si praesens esset, manumittere cogi de-beret: id ita esse pronuntiet. Cumque ita pronuntiasset, idemiuris erit, quod esset, si ita, ut ex fideicommisso manumitti debuis-set, manumissus esset.

60. SC. Iuventianum a. 129 (e Dig.).

(D. 5,3,20, 6. Ulpianus Ι. XV ad edictum : de petitione he-reditatis — cum forma SCto sit data, optimum est ipsius SCti interpreta-tionem facere, verbis eius relatis :)

Pridie idus Martias Q. Ιιιlίυs Balbus et Ρ. Iuventius CelsusTitius Aufidius Oenus Severianus consules verba fecerunt de his,quae imperator Caesar Traianj Parthjcj Iilius divi Nervae neposHadrianus Augustus imperator maximusque princeps proposuit 3quinto nonas Martias quae proximae fuerunt libello 4 complegusesset, quid fieri placeat ?

1) Plin. ep. 4,9: Caepio Hispo. Or. 3670: Caepioni Hisponi cos. CfΜο. Ι. Ι. — 2) isque Dig., delevit Mo. — 3) Exordium restiluendum estita: Pridie idus Martias. Quod Q. Iulius Balbus, P. Iuventius Celsus TítusAufidius Hoeníus Severianus cos. v. f. de his quae imp. Caesar, dívi Tra-iani Parthici f. divi Nervae n., Traianus Hadrianus Augustus optimus maxi-musque princeps j(ater) p(atriae) (pro proposuit Pithoeus). Consules duosunt, non quattuor, id quod putavit Rud. RG. 1,117; alter πολυώνυμος estsicut infra in SC. Beg. M. 1Vonius Mucianus (c f. Mo. Hermes 3,75). —4) oratío, Ι. 22 et 40 h. t.

204

SC. de nundinis saltus Beguensis. 205

de qua i re ita censuerunt : cum, antequam partes caducae exbonis Rustici fisco peterentur, hi qui se heredes esse existimant 2,hereditatem distraxerint, placere : redactae ex pretio rerum vendi-tarum pecuniae usuras non esse exigendas ; idemque in similibuscausis servandum. Item placere : a quibus hereditas petita fuisset,si adversus eos iudicatum esset, pretia, quae ad eos rerum ex here-ditate venditarum pervenissent, etsi eae ante petitam hereditatemdeperissent deminutaeve fuissent, restituere debere. Item: eos, quibona invasissent, cnm 3 scirent ad se non pertinere, etiamsi antelitem contestatam fecerint, qno minus possiderent, perinde condem-nandos, quasi possiderent; eos gutem, qui iustas causas habuissent,quare bona ad se pertinere existirnassent, usque eo dumtaxat, quolocupletiores ex ea re fαcti essent. Petitam gutem fisco hereditatemex eo tempore existirnandum esse, quo primum scierit quisque eama se peti, id. est, cum primurn auf d€nuntiatum esset ei, auf litterisvel edicto evocatus esset.

Censuerunt.

61. SC. de nundinis saltus Beguensis a. 138.

8,270 = 8 S., 11451. Duo lapides eundem hune titulurn con-tinentes reperti sunt in loco dicto Henschir Bega.r in regno Tunetano, alter

α. 1860 α V. Guérin (voy. arch. 1,391), alter a G. Wilmanns α.1873, qui con-

iunctos eos edidit Eph. epigr. 2,271 commentario cum 1VΣo ηnmseni notis ad-

iecto. [VI! Nuper lápiεles in rnuseurn Tunetanum translatos contulit lblorlin,

cuius notis uti licuit; in distributione linearum usque ad 1. 9 prius exemplunt

secuti sumus.] Illustrantur hoc titulo loci iam dudum noti de nundinarum

iure privatis concesso: D. 50,11. C. 4,60. Flin. ep. 5,4. Suet. Claud. 12.

Cf. Γ 3,523 n. 4121: Ιmp. — Constantin ιιs — υ undinas die solis perpeti

anno constituit.

SC. de nundinis saltus λ Beguensis in t(erritorio)

Casensi, descriptum et recognitum ex libro sen-tentiarum iii. senatu dictarum Kari Ιυηί Nigri 5, C. Pompo-

ηί Camerini cos. 8, in quo scripta erant A{fr]icani iura et id

1) corr. ea. — 2) L. 20 § 12: ita senatus locutus est: `eos qui — exísti-

massent'. — 3) L. 25 § 2: alt senatus : — bona — q u a e scirent. — 4) Front.

grom. 53: in Afríca saltus non minores habent privati, quam res publica ter-

ritoría, immo — longe maiores. — 5) [νΙΙ `Xarus Iunius Niger appellaba-

tur alter consulum α. 138 cf. dipl. mil. Γ 3 ρ. 2328,61 '. Dess.]. — 6) εο(η) -

s(ulum). — 7) i. e. Lucilii Africani infra nominati. — 8) i. e. possessiones et

latifundia, in quibus ut nundinas habere sibi permitteretur petierat.

206 SC. de Cyzicenis.

5 quod i(nfra) s(criptum) est. Idibus Oct. . . . In comitio in curia 1 Ιυ[l(ia)] i

adfuerunt Q. Gargilius Q. f. Antig(u)uS, Ti. C1. 3 Τί. . . . Pa[i.] Quar[t]inus,

C. Oppius C. f. Vel. Severus, C. Herennius C. f. Pa[l.] Caecilianus, M. Ιυ[1.]DI. f. Quir. Claros, P. Cassius P. f. Cla. Dexter g.- ι, P. Nonius Μ. f. Ou[ f.] Mac-

rinus q. 4. In senatu fuerunt C.

1ο SC. per discessionem factum. Quod P. Cassius Se-

cιιndus, P. Delphius Peregrirms Aleius Alennius Maxi-mus Curtius Valerianus Proculus M. Nonius Mucianuscoss. verba fecerunt de desiderio amicorum Lucili Afri-

cani c. ν. 6, qui petunt: ut ei permittatur in provincia Afric(a), regione

15 Beguensi, territorio Musulamiorum 7 , ad Casas, mindinas

ΙΙΙΙ nonas Novemb. et XII k. Dec., ex eo ornnibus meiisibus ΙΙΙΙ non.

et XII k. sui cuinsg(ue) mensis instituere habere, quid fieri

placeret,de ea re ita censuerunt : permittendum Lu-

cilίo Africano, c. v., in provineia Afric(a), regione Beguensi,2ο territorio Musulamiorum, ad Casas, nnndinas ΙΙΙΙ non.

Novemb. et XII k.Decembr. et ex eo omnibus mensibus II ΙI non. et XII k.sui cuiusq(ue) mensis instituere et habere, eoque vicinisa.dvenisq(ue) nundinandi dumtaxat causa coire conve-nίre sine iniuria et incommodo cuiusquam liceat.

25 Actiim idibus Octobr. P. Cassio Secundo, M. Νοηίο Muciano.Eodem exemplo de eadem re duae tabellae signatae sunt.Signatores : T. Fl(avi) Cornini scr ib(ae), C. Ιuli Fortunati scrib(ae),M. Caesi Helvi Euhelpisti. Q. Metili. Onesimi. C. Ιtι1ί Peri-blepti. L. Verati. Pbile(rotis). T. Fl(avii) Crescentis.

62. SC. de Cyzicenis a. 138-160.

C 3 S., 7060. Eph. epigr. 3,156. Dess. 7190. Ε lapide in Cyziciruinis a. 1876 reperto, deinde Londinium in museum Britannicum trans-lato. Ed., suppl., illustr. Mo.

1) [VI! In utroque exemplo videtur esse comitiorum; quid subsit igno-ratur.] — 2) Curia lulia aedificata eodem loco quo fuerat Iiostilia, scilicetin comitio; cf. supra SCC. 2.5.6: ν χομετίω. — 3) Cl(audius). — 4) Cla(rus)Dexter q(uaestor). De quaestorís quaestorumve adscriptione ν. Mo., Eph.epigr. 2,283 αd ν. 8. — 5) Consul πολυώνυμος, sicut Iuventius Celsus supraρ• 204 η. 3. — 6) c(larissimi) v(iri). — 7) Tac. Ann. 2,52: Musulamiorum —valida — gens, et solitudjnjbus Africae propinqua nullo etiam tum urbiumcultu. .Ptolem. 4,3,24: 1lcσουλά μοc cf. Wilm. 278-9.

15

Senatus consultum de sumpt ίbus ludorum,

[SC. de p]ostulatione Kyzicenor(um) ex Asia,qui dicunt, ut corpus, quod appellatiir Ne-οη 1 et habent in civitate sua, auctoritate[amplissimi o]rdinis confirmetur 2 . Scri-

[

[bendo ad fue]runt Μ. Aelius irnp(eratoris) Titi AeliHadrianj An]tonini f. Pap. Aurelius Ve-[rus], s M. f. G α1. Verus, M. HosidiusΜ. f. Α . . . [ Get]α, M. Annius M. f. G al. Libo, Q.Pompe[ius] Q. f. Hor. Bassianus, L. Fl(avius) L. f.Quir. Iulianus, L. Gelli ιιs L. f. Ter. Severiis,q. 3. Sententia 4 dicta ab Appio Gα11οco(ri)s(ule) desig(nato) relatione ΙΙΙΙ concedenteimp(eratore) Caes[are Tito A]elio Hadriano An-to[nino Aug. Pio] ΙΙΙΙ relatione sua

ιétölςCς>. -

[h'yzicen]os ex Asia,

ιlnί '^' ι^':;

[quos neos a [pp ellant

νι 63. Senatus consultum de sumptibus ladorum gla-diatorum minuendis (a. 176/7).

II S., 6278. Dess. 5163. Ε tabula aéneα α. 1888 prope ItalicamτΓ '' Hispaniae Baeticae urbem primariam eruderata. Descr. Huebner et Ber-

Ί :αgτα

`", ,,

langa. Tractavit Mo. in Eph. ep. 7,388 demonstravitque (l. 1. ρ. 394) sen-

ςφt"^°"' ,'! tentiam dictam a senatore q'uodam hcic tabula contineri ;• cf. n.4.

^;,ι ^` ι . . . . taηtam illam pestem nulia medicina sanari posse. Nec

ι ,μ ρ,3"'' .;,! poterat: verum nostri principes quibus omne studium est quanto Ηbet morbo salutem publicam mersam et enectam refovere et integrae 2

äς ' η;γ 3 valetudini reddere, in primis anima adverterunt quae ° causa illi 3^ ^ ^

morbo vires daret, unde foeda et inlicita vectigalia ius haberent, 4ύquis auctor et patronns esset usurpandis gnasi ° legitimis, gnae 4

omnibus legibus et divinis et humanis prohibentur.

1) Mo. intellegit νέων, i. e. iuvenum. — Cf. quae saec. tertio Calli-

stratus D. 48,19,28,3 scripsit: SoIent quidam, qui volgo se iuvenes appel-

lant, in quibusdam civitatibus turbulentis se adclamationibus popularium

accommodare. qui — fustibus caesi dimittnntur. — 2) .De hac conferma-

tione v. Mo. St.R. 2 3, 886 n. 5. — 3) g(uaestor) vel q(uaestores), cum non

constet quot testes quaestores fuerint; ef. Mo. 1. 1. ρ.157. — 4) Refertur

sentencia eius senatoris, qui primus censuit cuique probabile est reliquos

adsensisse. Recedit hoc α forma consueta: Quod cos. verba feeerunt cet. —

5) De iure 1111 relationum 2. Mo. St.R. 2 3, 898 n. 4.

207

5

10

208Senatus consultum de sumptíbus ludorum.

5

Fiscus dicebatilr: fiscus ηση sibi, set qui lanienae aliorum

praetegeretur, tertia vel quarta parte ad licentiam foedae rapinae

6 ίησί_tatιιs. Itaque fiscum removerunt a tota harena. Quid. enim

7 Marci Antonini et [Luci Commodij ι cavendum fisco cum hare_ ηα ?

omnis pecunia horiim rrincipurn [ ρ] ura 2 est, nulia cruoris Iiumani

8 adspergine coiitarninata, nullis sordibus foedi g ιιαe_stus inquinαta, etquae tam sanctae paratur quam insumitur. Itaque facessat sive

9 illut ducentiens αηηυ(υ)m seu trecenties ° est; satis amplum patr[í-

mo] η ίυm 3 imperio parati(s) ex -ι parsimonia vestra. Quin etiam ex

10 reliquis lanistarum, quae (sestertium) quingenties su_pra sunt, parslanistis condonetur. Ob quae, oro vos, rnerita? Nulia sane, inqiiiirnt,

11 merita, set prohibiti talibus grassaturis sola_c ί ιιm ferant et in

posterum tanto pretio invitentur ad opsequiurn humanitatis.

12

0 magni irnpp. , qui scitis altius funJari remedia, quae etiammalis consnlunt, qui se etiam necessarios fecerint! Et iarn fructus

13 tαn_tae vestrae providentiae emerget. Legebatnr etiam nunc apudnos oratio; sed ubi rumore delatu[m e]st questus lanistarum recisos,

14 fis_cnm omnem illam pecun ίam quasi contaminatam reliquisse, statim15 sacerdotes fidelissimarιιm Galliarum vestrarum ° concurs αre, gaudere,

inter se loqui.16

Erat aliquis, qui depioraverat fortunas suas creatus sacerdos,qui augilium sibi in provocatione ad principes facta constituerat.

17 Sed ° ibidem ipse primus et de consilio amicornm: `quid mihi iarncum a.ppellatione ? Omne onus, quod patrimonium menm opprimebat,

18 sanc_tίssim ί impp. remiserirnt; iam sacerdos esse et cupio et opto et,'editionem muneris quam olim detestabamur, amplector'.

1 9

Itaque gratiae appellationis non solum ab illo, verum et aceteris · ρetitae ; et quanto plures petentnr ! Iam hoc genus causarum

20 diversam formam ° habebit, ut appellet qui n οη sunt creati sacerdotes,im(ηη)ο 6 populus.

21

Quae igitur tantis tam salutarium rerum consilis vestris aliapriina esse sententίa 7 potest, quam ut, quod singuli sentiunt, quod

22 universi ° de pectore intirno cl αm αnt((e) 4, ego censeam?23 Censeo^igίtur in primis agendas magimis impp. gratias, qui salu-

1) erasum, ita tamen ut cernatur in aere. — 2) sic Buecheler, curaaes. — 3) patrocinium. — 4) Buecheler. — 5) delatu/st in ectypo cerniturvideturque fuisse aut delatu est aut delatumst. — 6) ex im postea factumvidetur esse imo. — 7) sentententia fuit, sed emendatum est. — 8) elamantefactum ex elamans; clamant Buecheler.

Senatus consultum de sumptibus ludorum.

taribils remedis, fisci ratione post habita, labentem civitatium statumet prae_c2pίtantes iam in ruinas principalium virorum fortuna(s ) 24restituerunt: tanto quidem .magnificentius, quod, cum excusatum essetreti_nerent quae ali instituissent et quae Ionga consuetudo confir- 25masset, tamen olli peraeque nequaquam sectae suae congruere arbi-tra tí sunt male instituta servare et quae turpiter servanda essent 26instituere(t).

Quamquam autem ηση niilli arbitrentur de omnibus, quae ad 27nos maximi principes rettulerunt, una et siiccincta sententia censen

-dum, ° tamen, si vos probatis , singula specialiter persequar, verbis 28ipsis ex oratione sanctissima ad lucem sententiae translatis, ne quaex parte pravis in_terpretationibns sit locus 1 . 29

Itaque censeo, uti munera, quae assíforana 2 appellantur, in suaforma mane(a)nt nec egrediantur sump_tu (sestertium) XXX (milia). 30

Qui autem supra (sestertium) XXX (milia) ad LX (milia) usquemunus edent, is gladiatores tripertito praebeantur numero pari.Summum pre_tium sit — (ν. 31-34 sequuntur pretia gladiatorum). — 31

Et haec sit summo ac formonso 3 gladiatori denita quantitas. 35

Utique in omnibus muneribus quae generatim distincta sunt, lanistadimidiam copiam universi numer í promisque ιnultítu_dínis praebeat 36

exque his qui gregari appellantur, , qui melior [l]acertat[u]s eritduobus milibus sub signo pugnet, nec quisgnam ex eo numero ° mille 37

nummum minore. Lanistas etiam promovendos vili studio questus:

[sibi] copiam dimidiae partís praebenda[e negantes] 5 esse ex nu_mero 38

gregariorum uti sciant inpositam sibi necessitatem de certeris quos

meliores opinabuntur transferre tantisper plendi ηumeri gregariorum 39

gratia. Itaque is numerus universae familiae aequis partibus in

singulos dies dispartiatur, [ne]que s ullo die minus quam ° dimidia 40

pars gregariorum sit ibi qui eo die dimicabunt. Utque ea opserva-

t(i)o a lanistis quam diligentissime exigatur, iniungendum ° his qui 41

provinciae praesidebunt et legatis vel quaestorib ιts vel legatis le-

gionum vel iis qui ius dicunt c(larissimis) v(iris) aut procurator-[ibus] magimorum ° príucipum quibus provinciae rector mandaverit; 42

is etiam procurator(ibus) qui provinciis praesidebunt. Trans Padum

209

1) loeis. — 2) fortasse quae edebat lanista qui vellet per oppidorum

fora asses a spectatoribus pro locis exigens; cfr. Sueton. Vitell.12: circum-

foraneus lanista. — 3) famoso Hirschfeld. — 4) sic Βuecheler, meliori acer-

tatis ges. — 5) negem sibi copiam dimidiae partís praebendas esse. —

6) atque. — 7) procuratores.

BRuNs, Fontes iuris. Ed. VII. 14

σ

210Senatus consultum de sumptibus ludorum.

ρautem qer ue omnes Italiae ° regiones arbitrium iniungendum prae-

43

fectis alί ιnentorum^dan, si aderunt, vel viae curatori aut, si nee

44 is praeseflS erit, iuridicO vel ° tum classis praetoriae praefecto.

45 Item censeo de exceptis ita opservandum, ut praecipuum mer-

cedes gladiator sibi quisque 1 paciscatllr, eius pecuniae quae ob hane

46 causam eχcipi_ebatur, qiiartarn portionem liber, serw)us autemquintam excipiat. De pretis autem gladiatorum opservari paulo ante

4ι censui secundum pr αescrip_tum divinae orationis, sed ut ea pretia

ad eas civitates pertine αζ?a)t, iii quibas ampliora gladiatorum pretia

48 flagrabant. Quod si quíbus cjvitatjbus ° res publica tenuior est, non

eadem serventm', gnae aput fortiores civitates script α sunt nec supra

49 modum virium onerent, sed hactenus in eundem, ° ut quζa)e 2 in

publicis privatisque rat ίonibus repperίentur pretia summa ac media

50 ac postrema, si quidem provinciarurn eae civitates sunt, ab eo ° quTpraesidebit provinciae opserventur, ceterarnm autem iuridico vel

curatori provinciae 3 vel classis praetoriae praefecto vel procuratorí51 ° maxumorum principum, uti cuiusque ClvitatiS potestasque ibi prima

erit. Atque ita rati οnibus decem retroversum annorum inspectis,

52 exemplis ° munerum in quaque civitate edito[rum]- 1 consideratis, con-serventur ab eo cuius arbitrium erit de tribns pretis : vel si melius

53 ei videbitur ° ex eo mode quem persequitur effici ζa)t et trifariampretia deducantur eaqiie forma etiarn in posterum servetnr. Sciantque

54 v(iri) c(larissimi) , qui procon_sules paulo ante profecti sunt, intrasuum quisque annum it negotium exsequi se oportebit, ii etiam,

55 qui ηοη snrtito provincias ° regant, intra annum.56 Ad &aHiam sed et princeps , qui 6 in civitatibus splen-

didissimarum Gafliarrnn veteri more et sacro ritu expectantur, ne5ι ampliore pretio ° laiiistae praebeant, quam binis milibus. Cum maximi

principes oratione sua praedixerint fore, ut damnatum ad gladium58 ° procurator eorum . . . . nisi plure quarr sex aureis et nisi iura-

verit.59 Sacerdotes quoque provinciarurn quibus riullu[rn] cu[m] lanistis60 nego[tium eri]t 8, gladiatores a prioribus sacerdotibus sus_ceptos vel

sibimet auctoratos recipiunt, at post editi[o]ne[·m eod)e[m] p[re]tio β6 t in succedentes tra[mi]t[t]iint 1υ; neque singulatim aliquem ° rei ga-

1) quisquis em. Bueciieler. — 2) emend. Buecheler. — 3) 10 curatoriviae. — 4) edito erunt. — 5) oportere eos requiritur. — δ) princeps qui ec-typa: sed hiat oratio. — 7) excidisse quaedarn videntur. — 8) n ego . . . . . . tectypa. — 9) editi(] 5) in ectypa. — 10) trα . . . tiunt eetypa.

Edicta praetorum.

„r

211

diatoriae causa vendat plure quam lanistis est pretium per-solutum .

Is autem qui aput tribunum plebei c(larissimum) v(irum) sponte 62

ad dimicandum profitebitur, cum habeat ex lege pretium duo mília,liberatus si díscri_men instauraverit, aestimatio eius post hac (ses-

63

tertium) XII (milia) non excedat. Is quoque qui senior atque ina-bilior operam suam denuo °

64

64. SC. Orfitianurn, a. 178 (e Dig.).

(D. 38,17,1 pr. 9.12. Cf: Ι. 3,4 jr.: ut liberi ad bona matrumintestatarum admittantur, SCto Orfitiano effectum est, quod latumest Orfito et Rufo eos. divi Marci temporibns. Codicem Flor. con-stanter scribere Orphitianum monet Mo. — Ulpiccn.us 1. Xli adSabinuna: Sive ingenua sive libertina mater est, admitti possuntliberi ad hereditatem eius ex SCto Orphitiano. —)

Si nemo filiornm eorumve, quibis simnl legitima hereditas de-fertur, volet ad se eam hereditatem pertinere, ius antiquum esto.

(Ait senatus : )

. . . quae iudicata transaeta finitave sunt, rata maneant . .

CAPUT VI.

Ε D I C T A.

65. Edictum perpetiium praetoris urbani.Recognovit O. LENEL.

`Edicta praetorum, quae supersunt, fere omnia lustiniani libris dige-`storum tradita sunt; perpauca lantum Cicerone Festo aliis. Inscriptionibus`nihil ad nos pervenit. In Digestis autem quae sunt edicta ρ lυri^ηa ex Ul—

piani ad edietum libris recepta sunt, quem conslat non genuina vetera sed`perpetuum illud edictum esse secutum iussu Radriani a Salvio Iuliano Icto`compositum Deperditorum argumenta magna quidern ex parte e di-

`gestis aliisque libris concludi possunt; atque summopere hac de re meruit`Rudorffius (ed. perp. quae reliqua sunt. 1869). Cuius tamen docta cona-'mina nolui hic repetere ipsas tantum edictorum reliquias propositurus. Τlτη-`tummodo certa perditorum argumenta breviter indicavi simulque actionum

`formulas, si quas habemus, in n ο tis adieci. Uncis inelusí quae ad intelle-

`genda verba edictalia e commentariis addenda erant'. ΒxΙΙΝS. In hac ηοναedicti recensione fines terminosque α Cl. Viro operi constitutos nolui egredi.

14*

212Edicta praetorum.

Edictorum verba e libro meo (das Edictum Perpetuum [Ε. P.], ed. ΙΙ 1907)

repetii, perpauca immutavi. Quae autem nοη ad verbum expressa traduntur,

sed e cornrrιentαriis restituenda erant, praetermisi nisi ad cetera melius in-

tellegenda aliquid conferre videbantur. Titulorum seriem praecipue ad Ul-piani Paulique libros in margine adnotatos restitui, qua de re cf. Ε. Ρ.

ρ. 5 sgq. Controversias hoc loco omittendas esse censui.

(Pars prima. De litis exordio.)

'Negue in partes neque in libros divisum fuisse edictum perpetuum

`inter omnes constat; titulis ctutem sing τcla edicta, quae ad eandem rem per-

'tinent, comprehensci fuisse tam Ulpianus qu αm alii dicunt; titulis rubricae

`inscriptae eran. ί, quae nαgna ex parte in digestis repetitae suni, veluti 'de

'in ius voccindo', `de i. i. restitut.', 'de reb. creditis' etc. Gai. 4,46. D. 3,1,1;'4,1,1; 12,1,1; 43,1,2,3; 50,16,195,3. Titulorum series ex Ulpiani aliorum-

'qτce libris ad ed. facile cognoscitur; quccenam fuerit disponendi ratio, vehe-`menter adhuc disceptatur. Erat autem edwtum (ut dicam quid sentiam)

'ricque cοdex iuris neque ordo iudiciarius neque liber actionum. 1Vimirum

'natura eius non potest recte iudic αri nisi ex ο f ficio praetoris ius dicentis.

`Haec enim praecipue illi erant observandα: 1, ut litis exordium ordinaret;

'2. ut actiones quibus litigare possent constitueret; 3. ut in fine litis opem`ferret adversus reum vel condemnaturn vel confessurn vel ηση defensum,`actoribus tarn si,ngulis quam pluribus, qui in bona eius concurrerent. Quo'ordine in ιlisponendis edictis servato effectum est, ut tres principales pos-`sint clistinyui partes, quibus quarta accedit nova iurisdictionis praetoriae`instituta continens : interdicta, exceptiones, stipulationes praetorias. Di f fi-`cilior est explicatτι ratio ordinis titulorum secundae partis, qua de re videas`Rudorffεi comητentα tionem in ΖRG. 3,53, licet surnrnam gυατια ille propo-'sτιit divisionem in edicta de iure et de posse.ssione equidew non comproba-'ve.riτn'. BRIINS. In his omnibuS cloctissimi viri sententLae lubenter subscribo.Secundae autem edicti partis tituloru^η ordinem eum esse arbitror, utprimum locum teneant iudicia ordinaria i. e. quae tempore quo res agunturre ιldi solent, deinde sequantur extraordinaria iurisclictionis auxilia i. e. quaesemper obtineri possu.nt, cf. Ε. Ρ. ρ. 25 sqq. Qua ratione totum edictum inquinque partes divisi. Is tarnen ordo non in omnibus clestricte a praetoreservatur, cuma interdum ea quae propinquitate aliqua vel similitudine argu-ment.i inter se coniunctα smt, etiam praeter ordinem sub eodern titulo collo-centur.

I. De his g2.ci in municipio colonia foro iure dicundoprae g unt Ι

p: i: 1. Si quis ius dicenti non obtemperaverít 2, (quanti ea res erit,iudicium dabo).

1) Cf. Lenel, ΖRG. 15, p. 16 sqq. — 2) Suut verba Rubr. D. 2,3; per-saepe enim edictorum verba initialia digestorum titulis ut rubricae inscriptaesse videntur.

ρι

Edicta praetorum.

b. Si quis in ius vocatiis non ierit sive quis eum vo-caverit, quem ex edicto ηση debuerit 1 (iudiciurn dabo).

c. (1)e daynno infecto.) . . . eins rei . . dum ei, qui aberit,prius domum denuntiari iubeam . . . . In eum qui quid eorum

quae supra scripta sunt, non curaverit, quanti ea res est, cuiusdamni infecti nomine cautum non erit, iudicinm (da(o) 2.

d. D e fugitivis 3.

e. De vadimonio Romarn facienclo 4.

II. De iurisdictione^.1. De albo corru.pto .

2. Quod quisque inris in alterum statuerit, ut ipse eodern iureutattv 7 . Qui rnagistraturn rotestaternve habebit, si quid in aliquemnovi iuris statiierit sive quis apud eum, qui magistratura potesta-temve habebit. aliquicl novi iuris obtinuerit, quandoque postea ad-versario eius postulαnte ipsum e ο dera inre uti oportebit 8, praeter-qυam si quis eornm g2.ιid contrα eum fecerit, qui ipse eorum quidfecisset 9.

ΙΙΙ. De e d e n d o 4rgentariae mensae eger-

citores ei, qui ·izιτιιverit nora ccι luím ι iae c ιιυsα ρostulare edi sibi

rationem quae ad se pertinet, edent adiecto die et consule 1

Argentario eive, qili iteriim edi postulabit, eansa cognita edi iu-

bebo 12

IV. D e ρ a c t ί s e t c o n v e n t ί o n i b u s. Pacta conventa, gnae

ιη eqιιe dolo malo iteque adversus leges piebis scita senatus consulta

edieta decreta principum negué quo frais cui eorurn fiat facta

erunt, servabo 13.

V. D e in i u s vocando . 1. Ιn ius vocati, ut eant aut ν ίηα -

cl icem dent 1 ^.

2. Parentem, patronum patronam, liberos parentes patroni

patronae in jus sine ρermissu meo ne quis vocet ι ^.

3 Si quis parentem, patronum patronam, liberos

1) Rubr. D. 2,5. — 2) D. 39,2,4,1.5.7. — 3) D. 11,4,1,4-8. — 4) D.

2.11,1; 50,16,3 pr. — 5) Rubr. D. 2,1. — 6) D. 2,1,7pr. — 7) Rubr. D. 2,2.

— 3) D. 50,16,8 ρΓ. — 9) D. 2,2,1,1; 4. Ε. Ρ. ρ. 58. — 10) Ε. Ρ. ρ. 59. —

1 1) D. 2,13,4 pr. ict. 6,2; 9,3. — 12) D. 213,6,8. — 13) D. 2,14,7,7. —

14) Rubr. D. 2,4. — 15) Rubr. D. 2,6: `in ius vocati ut eant aut satis vel

cautum dent'. Cf. Gai. 1V, 46. — 16) D. 2,4,4,1. Formulam huic edicto

adiectam refert Gai. 1V, 46.

213

U. 2,Ρ. 2.

U. 3,Ρ. 3.

U. 4,Ρ. 3.

U. 5,Ρ. 4.

.^ y..^ Ρ.

1) Dig.: iudicium.3) D. 2, 8,2,2. — 4) Dig.:4,2 pr. cf: D. 2,8,2,5. Σ.4,2. — 7) Rubr. D. 3,1.3,1,1,8. — 11) Gai. 4,182.

— 2) Dig.: fideiussor iudicio sistendi causa. —iudicio sistendi causa fideiussorem. — 5) D. 42,Ρ. ρ. 71 sq. — 6) Rubr. D. 2, T ict. eod. 3,2;

— 8) D. 3,1,1,3.4. — 9) D. 3,1,1,5.6. — 10) D.— 12) quis del.

Edicta praetorum)

αιιt parentes patroni patronae, liberosve suos [eumue quem in potestate

habebiti vel uxorem vel nurum iri ius 1 vocabit : qualiscumque vin-

d ex 2 accipiatur 3.

4 . Ιη bona eίus, qu í vindicem 4 dederit, si neque pote-

statem sui faciet neque defendetur, iri inbebo

5. Ne quis eum, qui in ius vocabitur, vi eximat neve faciat

dolo malo quo magis eximeretur 5.U. s, VI. De p o s t ul a n d o . 1. Qui omnino ne postulent. lblinorΡ. 5.

annis decem et septerm, surdus qui prorsus non audzt sí ησηhabebunt advocatiim, ego dabo .

3. Qui ρrο aliis ne postulent. Mulieres, caecus utrisque lu-

minibus orbatus, qui corpore sua 'muliebri.a passus erit, qui capitali

crimine darnnatus erit, qui operas suas, ut cum bestiis depugnaret,

locaverit 9 . . . .

3. Qui nisi pro certis personis ne postulent. Qui lege plebis

scito senatus cοηs ιιltο edicto decreto principurn nisi pro certis per-

sonis postulare prohibentur, hi pro alio, quam pro quo licebit, in

iure apud me ne postule.nt 10. Qui ab exercitu ignominiae causa abimperatore eove, cui de ea re statuendi potestas fue.rit, dimissus erit:qui artis lndicrae pronuntiand ίve causa in scaenam prodierit: quilenociniiim fecerit: qui in iudicio p ιιblico calumniae praevaricationisvecausa quid fecisse iudicatus erit: g υ i furti, vi bonorum raptorum,ίniuriarum, de dolo malo et &aiide suo nomine damnatus pactusveerit: qui pro socio, fiduciae, tutelae, mandati, depositi 11 suo nomine[non contrario iudicio] damnatus erit: qui eam, quae in potestate eiusesset, genero mortuo, cum eum m οrtιτυιη esse sciret, intra id tempus,quo elugere virum moris est, antequarn virum elugeret, in matri-monium collocaverit eamve sciens [quis] 1 2 uxorem duxerit ηση iuSSueius, in cuius potestate esset: et qui eum, quem in potestate haberet,

eam, de qua supra comprehensum est, uxorem ducere passus fuerit:quive suo nomine non iussu eius, in cuius potestate esset, eiusvenomine quem quamve in potestate haberet bina sponsalia binasvenuptias [in] eodem tempore constitutas habuerit: qui ex his omnibus,qui supra scripti sunt, in integrum restjtutus non erit: pro alio ne

214

Ed ίcta praetorum. 215

postulent, praeterquam pro parente, patrono patrona, liberis paren-tibusque patroni patronae, l ίberisve suis, fratre sorore, uxore, socerosocru, genero nuru, vitrico noverca, privigno privigna, pupiilo ρυρ ίllα,furioso furiosa, cui eorum a parente aut de maioris partis tutorum 1sententia aut ab eo, cuius de ea re iurisdictjo fuit, ea tutela cura-tiove data erit 2. U. 7,

Ρ. 6.7.VII. De v a d i m o n ·i i s 3 . 1. Qui satisdare cogantur vel iuratopromittaiit vel suae promissioni committantur 1.

2. Si ex noxali causa agatur, qiiemadmodum caveatur . in eadem causa elim exhibere in qua tune est, donec iudi-cium accipiatur δ.

3. De eo per quem factum erit, quo rninus quis vadimoniurnsistat %.

VΠΙ. De cognitoribus et procuratoribus et defenso-r ί b u s S . 1. Qui ne deut cognitorem et qui eam, quam inpotestate habet, genero mortuo, cum eum mortuum esse sciret, inmatrimonjum collocaverit eamve sciens uxorem duxerit, et qui eum,quem in potestate haberet, earum gnam uxorem ducere passus fuerit:quaeve virum parentem liberosve suos uti moris est, ηση eluxerit:quaeve cum in parentis sui potestate noii esset, viro mortuo, cumeum mortuum esse sciret, intra id tempus, quo elugere virum moris

est, nupserit s . . . .2. Qui ne dentur cognitores 1ö.

3. Cognitorem 11 ad litem suscipiendarn datum, pro quo c οn-

sentiente dominus iudicatiim solvi exposuit, iiidiciiirn accipere co-

gam ι 2_

4. Ei qui cognitorem (dederit, causa cognita permittarn eum

abdicare vel muta)re 13.

5. Quibus alieno nomine agere liceat 1 4.

6. Alieno nomine, item μ er alios agendi potestatem noii faciam

1) Cave quid mutes: arq. D. 46,7,3,5, cf. 26,7,3,1.7. (Jf. I. C. 11Vaber,

Mnemos. 1V,S. 17,388. — 2) D. 3,2,1 ict. 3,1,1,9.11; 3 pr. De huius edicti

restitutione cf. ZRG. 15, ρ. 56 sq. ict. Gai. 4,182. — 3) De varíis edictis

sub hoc titulo propositis v. Ε. Ρ. p. 80. — 4) Rubr. D. 2,8; cf. Gai. 4,185.

— 5) Rubr. D. 2,9. — 6) D. 2,9,1 pr. — 7) Rubr. D. 2,10: quo minus

quis in iudicio sistat. — 8) Rubr. D. 3,3, rubr. fr. Vat. 317. — 9) Fr. Vat.

320. Quod fr. ad tilulum de cognitoribus pertinere docuit Karlowa, ZRG. 9,

ρ. 220 sq. Cf. D. 3,2,15.17.19. — 10) Cf. Fr. Vat. 322. — 11) Dig.: pro-

curatorem. Cf. Gai. 4,101. — 12) D. 3,3,8,3. — 13) Fr. Vat. 341. —

14) Cf. D+ . Ρ. § 29.

U. 8-10,Ρ. 8. 9.

Edicta praetorum.216

in his causis, in quibus ne dent cognitorem neue dentur edictum

comprehendit 1.7. Quibus municipum nomine agere liceat 2.

8. Cuius nomine ghis actionem darf sibi postulabit, is eum

viri boni arbitratu defendat : et ei quocum aget quo nomine aget

id ratum habere eum, ad quem ea res pertinet, boni viri arbitratu

satisdet 3.

9. Quoll adversus municipes agatur 4.

10. Quoll cuiuscumque universitatis nomine vel contra eam

agatur11. De negotiis gestis. Sí quis negotia alterius sive quis ne-

gotia, quae cuiusque cum is moritur fuerint, gesserit, iudicium eo

nomine dabo Ο.

IX. D e c al u m n í a t o r í bus. In eum qui, ut calumniae causanegotium faceret vel non faceret, pecuniam accepisse dicetur, intraannum in quadruplum eius pecuniae quarr accepisse dicetur, postannum simpli (iudicium labo) 7.

X. De in integrum restitutionibus 8. 1. Quod metuscausa gestum erit, ratum non habebo 9.

2. Quae dolo malo facta esse dicentur, si de his rebus aliaactio non erit et. iusta causa esse videbitur, intra annum iudiciumdabo 1 °.

3. Quod cum minore quam viginti quinque annis natu gestumesse dicetur, uti quaeque res erit, animadvertam Η.

4. Qui quaeve, posteaquam quid cum his actum contractumvesit, capite deminuti deminutae esse dicentur, in eos easve, perindequasi id factum non sit, iudicium dabo 1 2.

5. Quod eo auctore, qui tutor non fuerit, 13, si Idactor ignoravit, dabo in integrum restitutionem t4. In eum qui, cumtutor non esset, dolo malo auctor factus esse dicetur, iudicium dabo,ut, quanti ea res erit, tantam pecuniam condemnetur 1

1) Fr. Yat. 322. — 2) D. 3,4,3 cf. 7 pr. — 3) D. 3,3,33,3. — 4) D,3,4,7 pr. — 5) Rubr. D. 3,4. — 6) Rubr. D. 3.5; 3,5,3 pr. — 7) Rubr. D. 3,6;3,6,1 pr. De ceteris huius tituli edictis cf. Ε. Ρ. p.105 qq. — 8) Rubr. D. 4,1. —9) D. 4,2,1. — 10) D. 4,3,1,1. -- D. 4,4,1,1. — 12) D. 4,5,2,1. —13) Rubr. D. 27, 6: quod falso tutore auctore gestum esse dicetur. Nectamen de quovis negotio, sed de iudicio accepto hic praetorem egisse arbitror.Cf. D. 27,6,5; 7,3. — 14) dabo i. ί. rest.] ηση videntur haec praetoris esse. —15) D. 27,6,7 pr.

U. 10,Ρ. 10.

U. 11-13,Ρ. 11. 12.

^

ι

Edicta praétorum.217

6. Si cuius quid de bonis, cum is metus aut sine dolo malo reipublicae causa abesset inve vinculis servitute hostiumque potestateesset, posteave (non utendo deminutum esse) Ι sive cuius actjonjs

e<qοη ε^ eorum cui dies exisse dicetur: item si quis quid usu suum fecissetaut, quod non utendo amissum sit 2, consecutus actioneve qua solu-tus ob id, quod dies eius exierit, cum absens non defenderetur invevinculis esset secumve agendi potestatem ηση faceret aut cum eum

mipε Ι τ, invitum in ius vocari non liceret neque defenderetur, cumve ma-

gistratus de ea re appellatus esset, sive cui per magístratus 3 sinedolo ipsiiis actio exempta esse dicetur: earum rerum actionem intra

a ^ífεlÍVτ}é annum, quo primurn de ea re experinndi potestas erit, item, si quaιk έ^^fl^ ι '°

alia mihi iusta causa esse videbitur, in integrum restituam , quodeins per leges plebis scita senatus consult α edicta decreta principum

α q^ί ot^^"^ licebit .

ίέ. 7. De lite restituenda 5.

8. Quae alienatio iudicii mutandi causa facta erit (dolo malo,

in in tegrum restituam) 6.

XL D e r e c e p t ί s. 1. Qu ί arbitriιun pecunia compromissa υΡ11'314'

receperit, (eum sententiam dicere cogam) .

2. Nautae caupones stabularii g ιιοd cuiusque saivum fore rece-ερί^r ;'τ perint nisi restituent, ίη eos iudicium dabo S.

ρίΊ^,'° `3. Argentarii quod pro alio solvi receperint ut solvant

U. 14,ΧΙΙ. De satisdando 10.

XIII. Quibus causispraeiudicium fieri non oportet^ l, ρ 154 '6.

(Pars secunda. De iudiciis ordinariis.)^ 2 U. 22. 23,

XIV. D e i u d i cii s 1. De interrogationibus in iure facien- Ρ, ι7. 1 8.

dis 13 . Qui in iure interrogatus (an Iceres vel quota ex parte sit)

responderit, (in eum ex sua respοnsione iudicium dabo) 14

ornnino non respondisse 1 ^ 2. De iureiurando 1 .

Si is cum quo agetur condicione delata

iuraverit (sive id iusiurandum ei remissum f icerit) ι ', eius rei, de qua

1) Haec e Bas. 10,35,1 ins. Mo. — 2) Cf. D. 4,6,21 pr. — 3) Dig.

pro magistratu. Cf. .D. 4,6,26,4. — 4) D. 4,6,1,1. — 5) Σ. Ρ. § 45. —

6) D. 4,7,8,1; 4,3; 3,4. — ϊ) D. 4,8,3,2; 15. — 8) D. 4,9,1 ρr. — 9) Cf.

ZR G. 15, ρ. 62 sq. — 10) Σ. Ρ. ρ. 130 sqq. — 11) Σ. Ρ. ρ. 136 sqq. —

12) Rubr. D. 5,1. Paul. sent. 1,12. Cf. Σ. Ρ. ρ. 11,34,139 sqq. — 13) Rubr.

D. 11,1. Cf. 11,1,2 — 14) D. 11,1,4, 1. — 15) D.11,1,11,5 ict. 11,4. — 16) Rubr.

D. 12,2. — 1 ϊ ) D. 12,2,6; 9,1.

í ι? Cit ^^ ; !. `^

Edicta praetorum.218

iusiurandum delatum fuerit 1 , neque in ipsum neque in eum ad quem

ea res pertinet, actionem dabo 2

3. Qυαndo eum praescriptione agere oporteat 3.

4. De noxalibus actionibuS 4 Si is, in cuius potestate

esse dicetur, negabit se in sna potestate servum habere : utrum actor

volet, vel deierare iubebo in sua potestate non esse neque se dolo

malo fecisse, quo minus esset, vel iudicium dabo sine noxae deditíone5.

5. De vacationibus C . Se iudex litem suam fecerit 7.

U.16 XV. De his quae cuiusque in bonis sunt. 1. De Pu-

Ρ. 19.bliciana in rem actione. Si qiiis Id, quod traditur ex iusta causa

ηση α domino et nondum usucaptum petet, iudicium dabo 8.

Ρ,19: 2. De his qui deiecerint vel effuderint. a. Unde in eum locum,

quo volgo iter fiet vel in quo consistetur, deiectum vel effusum quid

erit, quantum ex ea re damnum datum factnmve erit , in eum, qui

ibi habitaverit, in duplum iudiciurn dabo. Si eo ictu homo liber

perisse dicetur, sestertiurn quinquaginta milium nurnmorum 9 iudicium

dabo. si vivet nocitumque ei esse dicetur, quantum ob eam rem

aequum iudici videbitur eum cum quo agetur condemnari, tanti iu-

dici ιιτn dabo. si servus insciente domino fecisse dicetur, in iudicioadiciam: aut noxae 10 dedere 1 1.

b. Ne quis in suggrunda protectove supra eum locum, qi ·io volgoiter fiet inve quo consistetur, Id positum habeat, cuius casus nocerecui possit. qui adversus ea fecerit, in eum sestertium decem milium

nummorum τ `' in factum (?) iudicium dabo. si servus insciente dominofecisse dicetur Ι

1) de qua iusiur. delatum fuerit) praetori haec abiudicat Graden-witz, ZRG. 21, ρ. 275. — 2) D. 12, 2, 3 pr., 7 pr. Sequebatur edictum deactione, quae ex causa iurísiurandi accommodatur. D. 12,2,9,1. — 3) Cf.Ε. Ρ. 55.56. - 4) Rubr. D. 9,4. — 5) D. 9,4,21,2. — 6) D. 50,5,13;5,1,1 δ pr.; Cic. Brut. c. 31 117. — ί) D. 50,16, 36. E. Ρ. 59. —8) D. 6,2,1 pr. Sed haec non esse genuina praetoris verba ostendit Lenel,Beitr. z. K. d. préit. Ed. 1878. De variis ad h. l. coniecturis ef. Erman. ZiG.24, ρ. 225 sqq., Lenel, ibid. 33, 11 sqq. Praetorem haec habuisse crediderim :`sí quis id quod mancipio datur traditum ex iusta causa et nondum et rel.'Formulam actionis v. Gai. 4,36. Ad for•mulam ea quoque pertinere suspi-cor, quae ut praetoris verba referuntur D. 6,2,7,11: `q ui (quem AulusAgerius scr.?) bona fide emit'. — 9) Dig. (η. 11): quinquaginta aureorum.— 10) D. (n. 11): noxam. — 11) D. 9,3,1 pr. — 12) D. (n. 13): solidorumdecem. — 1 3)

D. 9,3,5,6. In D. sequuntur verba aperte rnendosa: `autnoxae dedi lubebo' E. Ρ. ρ. 169 n. 5.

Γ

1

Edicta ρτ•aetorum.

1ΙιΕ ll^33¿C^

5 51ιΙ, i:;

S^icíum^:^

ε Ί eΊυm Γíϊί

ι>IΠlfé éπ'."

^ ΊίΙΙΠ üUib μ "'

sπρΓ) ^° ` ::

l

^λ^1G ιυΎ ' ι '

V

'ί Jf^';

Ít η ^ ς ιΙ'^;

ηη ^,;;•

"iy' λΙΙι ¿'r'J

Ιυ μ ^^ι ^^Ι;;

f1

Γ D'

π

υι,.^ Ι^

219

3. De servo corrupto. Qui servum servam alienum alienamU• 2s,

recepisse persuasisseve quid ei dicetur dolo malo, quo eum eam de- Ρ

19teriorem faceret, in eum quanti ea res erit iri duplum iudicium dabo 1.si servus servave fecisse dicetur 2,

4. De aleatoribus. Si quis eum, apud quem alea lusum esse π • 19.dicetur, verberaverit damnumve ei dederit sive quid eo temporee domo .; eius subtractum erit, iudiciuiii ηση dabo. in eum, quialeae ludendae causa vim intulerit, uti quaeque res erit, animad-vertam 4

5. Si hereditas petatur 5. Si pars hereditatis petatur 6. De Ρ'2ό:possessoriis actionihus. De fideicommissaria her. pet. .

6. Si singulae res petantur s . υΡι2i ι ^,

7. Si ager vectigalis `^ petatur 1ο .. U. 17,

8. Si usus fructus petatur vel ad alium pertinere negetur 11 . U 178.

9. Si servitiis vindicet ιιr vel ad αlίιιm pertinere negetur ^ 2.

Π. 2 ι '

10. De modo ag'Υ°i 13.Ρ 28 '

11. 51 quadrupes ραυρ erίem fecisse dicetur 1 4 . (De pastu pe- p. 22:coris) 1 5.

12. Ad legem Αgυilίaιn 1 6 . a. Si fatebitur iniuria occ ίsunι esse: U. 18,Ρ. 22.

1η símplum 17

b. In factum adversus izautas caupones stabularios ib.

13. Finium regundoru ιn. Familiae erciscnndae. Communi di- υ ιs 2ο,Ρ. 23. 24.

vidundo ι 9.U. 20-22,

14. De /Ideiussore et sponsore 20 . Ρ. 24. 25,

1) D. 11,3,1 pr. — 2) D. 11,3,5,3. — 3) Fl. `dolo'. — 4) D. 11,5,1

pr. 3. — 5) Paul sent. 1,3". D. 5,3 — 6) Rubr. D. 5,4. — 7) Cf. D. 5,5;

5,6. Hoc loco formulae propositae erant et aetionis, qua fi ιleieorrτ missaríus

de universitate certat, et actionum utilium, quae bonorum possessori fidei-commissarioque de singulis rebus accommodantur. — 8) D. 6,1: de rei vin-

dícatione. Formulam vindicationis v. Gai. 4,41.51. Cic. in Verr. 2,2,12. —

9) Tribon. adi_ : `id est empbyteuticarius' . — 10) .1,'ubr. D. 6,3. In edicto ρrο-

vinciali sequebatur rubr. `si praedium stipendiariu m vel tributarium petatur'.

— 11) Rubr. D. 7,6. — 12) Rubr. D. 8,5. — 13) Pauli sent. 2, 17', 4.

ZRG. 17, p. 190 sq. — 14) Rubr. D. 9,1. Cf. Coll. 7,3. — 15) Ε. Ρ.76, D. 50,16,31. — 16) Rubr-. D. 9,2. — 17) 0011. 2,4; 12,7. Utroque

loco scriptum est : 'in simplum et cum (al. eum) diceret (α1. dicere, doceret,

doeere)'. Cf. Mommsen in collationis ed. ad h. 1. Equidem de hac c οrr uρ -

tela tollenda icvrn desperaverim. — 18) D. 4,9, 6.7. — 19) Rubr. D.10,1-3. -

20) Paul. sent. 1,20. Ε. Ρ. ρ. 207 sqq.

Edicta praetorum.2 20

U.24 15. Si mensor falsum modum dixerit ι.

16. Ad exhíbeudυιn 2.

U. 25, χVΙ. De religiOSis et sumptibus funerum 3. Ι . Sive

liomo rnortuiiS ossave hominis mortui in locum purum alterjus aut

in id sepulchrum, iu quo ius non fuerit, illata esse dicentur 4, . . .

2. De sepulchro violato 5. Cuius dolo malo sepulchrum viola-

turn esse dicetur, in eum ill factiirn (?) iudicium dabo, ut ei, ad quempertineat, quanti ob eam rem aequurn videbitnr, , condemnetur. si

iiemo erit, ad quem pertineat, sive agere nolet: quicumque a.gere

volet, ei sestertium centum miliurn nummorum 6 actionem dabo. siplures agere volent, ciiius iustissima causa esse videbitur, ei agendipotestatem faciam. si quis in sepulchro dolo malo habitaverit aedi-

ficiιιmve aliud quam quod sepulchri causa factum sit, habuerit, in

eiim, si qiiis eo nomine agere volet, sesterti2.cm dncentorum milium

orum iudicium dabo.3. Quod funeris causa siirnptus factus erit, eius reciperandi

nomine in eum, ad quem ea res pertinet, iudicium dabo 8.

XVII. De r e b us c r e d i t i s y . 1. Si certuin petetiir 10 . —

eum a quo iusiurandum petetur, solvere autiurare cogam 1 i . . . . Sacerdotem Vestalem et flaminem Dialern inornni mea iurisdictione iurare non cogam 1 2.

2. De eo quod certo loco dari oportet ι3

3. De pecunia constituta. Qui pecuniam debitam cotistituit 14

(se solutur2.cm eove nomine se satisfacturum esse, in eum iudicium

dab0 15 )

1) Rubr. D. 11, 6. — 2) Rubr. D. 10, 4. — 3) Rubr. D. 11, 7. —4) D. 11,7,2,2. Sequuntur verba (interpolata scilicet) : qui hoc feeit, infactum actione tenetur et poena pecuniaria subicietur. — 5) D. 47,12. —β) D.: centum aureorum. — 7) D.: ducentorum aureorum. — 8) D. 11,7,12, 2. — 9) D. 12,1,1,1: `quoniam multa ad contractus varios pertineIitiaiui ·a sub hoc titulo praetor inseruit, ideo rerum creditarum titulum prae-misit: — sub hoc titulo praetor et de commodato et de pignore edixit'. —10) Rubr. D. 12,1: de R. C., si certum petetur . . . Formulam condictionisv. Gai. 4,41.50. — 11) D. 12,2,34,6. .Edictum habuisse 'eum a quo cer-tum petetur' merito suspicatur Gradenwitz, ZRG. 21, ρ. 275. De clau-sula ad referendi facultatem pertinente v. C. 4,1,9. — 12) Gell. 10,15,31. —13) Rubr. D. 13, 4. — 14) D. 13,5 rubr. et 1,1. — 15) Cf. E. P. 97.Quae in D. 13,5,16,2.4; 18 pr.1 re feruntur, ea non edicti sed formulae verbaesse Ι. l. doeui.

U. 26-2δ,Ρ. 28. 29.

Edicta praetorum 221

4. Commodati vel contra ι. Quod quis commodasse dicetur, deeo iudicium dabo 2.

5. De pigneraticia actione vel contra 3.6. De compensationibus 4.

XVIII. Quod cum magistro navis, institore eove, qui U. 28.29,

in aliena potestate es, negotium gestum esse dicetur.1. De exercitoria actione s. Quod cum magistro navis gestum eriteius rei nomine, cui ibi praepositus fuerit, in eum, qui earn navemexercuerit, iudicium dabo 6. Si is, qui navem exercuerit, in alienapotestate erit eiusque voluntate navem exercuerit, quod ciim rna-gistro eius gestum erit, in eum, in cuius potestate is erit qui navemexercnerίt, iudicium (dabo) ^.

2. De institoria actione 4.

3. De tributorja actione 4.4. Quod cum eo, qui in aliena potestate est, negotium gestum

esse dicetur 1Π. a. (De peculio, de in rem verso, quod iussu) 11. Qiiodcum eo, qui in alterius potestate esset (?), negotinrn gestum erit 12, . .

b. Post rnortem eius qui in alterius potestate fuerit, posteavequam is emancipatus manumissus alienatusve fuerit, dumtaxat depeculio et si quid dolo malo eius, ίη cuius potestate f acerit 1{ factum

erit, quo rnirius peculii esset, in anno, qno prirnum de ea re ex-periundi potestas erit, iudiciurn dabo 14.

c. In eum qui e τnancίpatus aut exheredatus erit gnive abstinuit

se hereditate eius, cuius in potestate curn moritur fuerit, eius reinomine, quae cum eo contracta erit, curn is in potestate esset, sivesua voluntate sive iussu eius, ifl CuiuS potestate erit, contraxerit,sive in peculium ipsius sive iii patrimonium eius, cuius in potestatefuerit, ea res redacta fuerit, actionem causa cognita dabo in quod

facere potest 15

5. Ad senatus consultiim Vellaeanum 1 ^.

ΧΙΧ. D e b o n a e fi d e i i 2ι d i c i i s. 1. Depositi Vel contra 11, U. 30-32,

1) Rubr. D. 13,6. — 2) D. 13,6,1 pr. — 3) Rubr. D. 13,7. — 4) Rubr.

^;ί >7y ^;ί ,: D. 16, 2. Formulam , qua αrgentarius exper'itur, exhibet Gai. 4, 64. —

J{` ς ,', 5} Rubr. D. 14,1. — 6) D. 14,1,1,1-18. — 7) D. 14,1,1,19. — 8) Rubr.

D. 14,3. — 9) Rubr. D. 14.4. — 10) Rubr. D. 14,5. — 11) Triplex edie-

tum: D. 15,1,1,1. — 12) D. 15,1,1,2. — 13) Dig. 'est'. — 14) D. 15,2,1 pr.

— 15) D. 14,5,2 pr. — 16) Rubr. D. 16,1. Cf. ibid. 8,7-15. — 17) Rubr.

D. 16,3. Iiaud scio an praetor etiam de contrario iudicio edixerit, v. D-

16, 3, 5 pr.

Ι.

Edicta praetornm.

U. 33. 34,Ρ. 35-37.

U. 34.

U. 34.

222

Quod neque tumultus neque incendii neque ruinae neque naiifragii

causa depositum sit (erit scr. ?) , in simplum , earum aiitem rerum,quae supra comprehensae sunt, in ipsum in duplum. in heredem eius,qiiod. dolo malo eius factum esse dicetur qni inortmis sit, in simplum,

quod ipsius, in duplum iudicium dabo 1.

2 --7. Ficluciae vel contra 2, mandati vel contra 3, pro socio 1,

empti venditi , locati conducti 6, de aestirnato

XX. D e re uxoria s . 1. Soluto matrimonio dos quemadmodum

petatur 9; 2. cl,e alterutro ι 0 ; 3. ιle rebus a ι rτotis τι

ΥΥΙ. .De l i b e r i s et d e v e n t r e. 1. De agnoscendis liberis 12.

2. De inspiciendo ventre cnstodiendoque partu 13 . Si mυliermortno marito praegnatem se esse dicet, his ad quos ea res perti-nebit prociiratoribusve eorum bis in mense denuntiandum curet , iitmittant, si velint, quae ventrem inspicient. mittantur autem mulieresliberae dumtaxat quinque haeque simul omnes inspiciant, dum nequa earum dnm inspicit invita muliere ventrem tangat. mulier indomu honestissimae feminae pariat, quam ego constituam. mulier antedies triginta qnarn parituram se putat, denuntiet his ad quos ea respertinet procuratoríbusve eornrn, ut mittant, si velint, qui ventremcustodiant. in quo conclavi mulier paritura erit, ibi ne plures aditussint qiiam unus: si erunt, ex utraque parte tabulis praefigantur.ante ostium eius conclavis liberi tres et tres liberae cum binis co-mitibus custodiant. quotienscumqu e ea miilier in Id conclave aliudvequod sive in balineiim ibit, cu stodes, si volent, Id ante prospiciantet eos qui introierint excutiant. custodes, qui ante conclave positierunt, si volent, omnes, qui conclave aut domum introierint, excntiant.mulier, cum parturire incipiat, his at quos ea res pertinet procu-ratoribusve eorum denuntiet, ut mittant, quibus praesentibus pariat.

1) D. 16, 3,1,1. Duplicem actionis formulam, tam in ie ιs quam infaetum conceptam exhibet Gαi. 4,47. — 2) Cf. ZRG. 16,104 sqq., 177 sqq. —3 ι Rubr. D. 17,1. — 4) Rubr. D. 17, 2. — 5) Cf. Rubr. D. 19,1. For-mulam ν. Gai. 4,40.59.131 α , Cic. de ο ff. 3,16,66. — 6) Rubr. D. 19,2. —ϊ ) Cf. Rubr. D. 19,3: • de aestimatoría'. Ibid. 1 pr.: `actio de aestimatoproponitur tollendae dubitationis gratia'. De loco huius formulae v. Lenel,Palingenesia ΙΙ, ρ. 1250 n. 4. Praescriptis verbis actionis formulam ge-neralem praetor non proposuerat. — 8) Cf. Rubr. fr. Vat. 94-122. —θ) Lubr. D. 24,3. — 10) C. 5,13,1,3 α : 'edictum praetoris, quod de alterutrointroductum est'. — 11) Cf. Rubr. D. ?5, 2. — 12) Rubr. D. 25, 3. —13) Rubr. D. 25, 4,

Ν

ίο do,qε^

ΙΙ

af7nι,^?'^:-

^αrfπ"'. ^:.

αα qu^^ :

ΙΠΠll'áä1{' -

Ιίrλn!Vi

αr. ία^ρίί^

^1 ςπρέ ϊϊ^ "

ιπΠ^tΙ ^` ",::

ε1ίt, ^;::

ΟΓΓ?

ΓPt, ^pri'

ίlri ΙΓι

j{

ί,,,.

ςρl+

η,, `",;

{ίi^1 ρ^ Ι"^ : ;'.r^r..

4ιf α;Γι'

Edicta praetorum.

mittantur mulieres liberae dumtaxat quinque, ita ut praeter obstetrj-ces duas in eo conclavi ne plures mulieres liberae sint quam decem,

ancillae quam sex. hae, quae intus futurae erunt, excutiantur omnesin eo coυclavi, ne qua praegnas sit. tria lumina, ne minus, ibi sint.quod natum erit, his ad quos ea res pertinet procuratoribusve eorum,si inspicere volent, ostendatnr. apud eum educetur, apud quem parens

iusserit. si autem nihil parens iusserit aut is, apud quem volueriteducari, curam non recipiet, apud quern educetur, causa cognita con-stituam. is apud quem educabitur quod ιιαt ιιm erit, quoad triumrnensum sit, bis in mense, ex eo tempore quoad sex mensum sit,semel in rnense, a sex mensibus qiioad anniculus fiat, alternis

mensibus, ab arn:iieulo quoad fari possit, semel in sex mensibus,

ubi volet, ostendat. si cui ventrem inspici ciistodirive adesse

partui licitum ηση erit facturnve quid erid, quominus ea ita fiant,

uti supra comprehensum est: ei, qiiod natum erit, possessionem causacognita non dabo : sive quod natiirn erit, ut supra cantum est, inspici

non licuerit, quas utique actiones me daturum polliceor his, quibus

ex edicto meo bonorum possessio data sit, eas, si mihi iusta causa

videbitur esse, ei non dabo Ι.

3. Si ventris nomine muliere in possessionem missa eadern

possessio dolo malo ad alium translata esse dicatur'.

4. Si mulier ventris nomine in possessione calum υ iae causa fuisse U. 34.

dicetur 3.

χ.ΧΙΙ. De tutelis 4.1-7. De a ιhministratio ηe lutorum; de υ.35.36,

falso tutore 5; de suspectis tutoribiis; arbitrium tulelae; rationibus

distrahendis ; de eo, qui pro tiitore negotia gessit; de mag-istratibus

COnveniendÍS G.

XXIII. De f u rti s . 1 de tigno iuncto δ. UP

39 ^

2 `λ α. Si is, qui testamento liber esse iussus erit,

post mortem domini ante aditam hereditatem subripuisse aut corru -

risse quid dicetur Ι.b. Furti adversus nautas caupones stabularios

ιι

1) D. 25,4,1,10. — 2) Rubr. D. 25,5. — 3) Rubr. D. 25,6: `esse di-

cetur'. Index Flor.: `fuisse dicatur'. — 4) Rubr. D. 26,1. — 5) Ε. Ρ.

^ 121.122. — 6) Cf. Rubr. D. 26,10; 27,3-5.8. —, ί) Rubr. D. 47, 2,

cf. D. 50,16,195,3. Initio huius tituli Ulpianus earum actionum, quae iure

civili ex furto oriuntur, formulas tractavit. Forrnulae, qua cum peregrino de

furto nec mani festo agitur, partem exhibet Gai. 4,37. — 8) $ubr. D. 47,3.

— 9) Sequuntur actiones, quas ipse praetor ex causa furti introduxit. —

10) Rubr. D. 47, 4. — i 1) Rubr. D. 47, 5.

223

Edicta praetorum.

c. Si familia furtum fecisse dicetur Ι.

d. Quod familia publicanorum furtum fecisse dieetur 2.

e. Arborum furtim caesarum 3.

XXIV. De i ure p at r o n a t us 4 . 1. De operis libertorum ;.

Si ingenuus esse dicetur 6.

(Pars tertia. De iuris auxiliis extraordinciriis.)

U.39 45, XXV. De bonoriim possessionibus '.Ρ. 41-43.

A. Si tabulae testamenti extabunt j (non ιninus quam

s ep t e rn testivan signis signatae) 9. 1. De bonorttm possessione

contra tabulas . 2. De legatis praestandis c. t. bonorum possessione

petita 11. 3. De collatione bonoriirn 12 . 4. De dotis collatione 13. 5. De

coniungendis cum emancipato liberis eius 14.

6. De ventre in possessionem mittendo et curatore eius 1ō

ventrem cum liberis ιη possessionern esse iubebo 16 ..

7. Edictum Carbonicinurn 17,

8. De bonorum possessione secnndurn tabulas 18.

9. De bonis libertorum 19 a Si quis manumissusmanumiSSa moritur 20 . . . . b. Si donum munus operas redemerit 21

(libertus, pcttrono bonorum possessionem non dabo).

10. Si quid in fraudem patroni factum sit22.11. De liberis patroni 23.

12. Quibus bonorum possessio liberti non datur 24

1) Rubr. D. 47, 6. - 2) D. 39, 4,12,1. Quae in Dig. hoc loco le-guntur: `item si damnum iniuria fecerit et id ad quos ea res pertinet nonexhibetur, in dominum sine noxae deditione iudicium dabo' a Tribonianoinserta esse suspicor, v. infra sub tit. XXXJ1. - 3) Rubr. D. 47,7. -4) Rubr. D. 37,14. - 5) Rubr. D. 38,1. - 6) Rubr. D. 40,14. - 7) Rubr.D. 37,1. - 8) Rubr. D. 37, 2. - 9) Cf. Gai. 2,119.147: Ulp. 28,6. -10) Rubr. D. 37,4.- 11) Rubr. D. 37, 5. - 12) Rubr. D. 37,6. - 13) Rubr.D. 37,7. - 14) Rubr. D. 37,8. Hoc edictum in D. 37,8,1 pr. ict. 38,6,5 pr.ad verbasm fere transcriptum est. - 15) Rubr. D. 37,9. - 16) D. 40,4,13,3.- 17) Cf. Rubr. D. 37,10. -- 18) Rubr. D. 37,11. Quod veteres praeto-res de b. p. s. t. edicebant, exhibet Cic. in Verr. 2,1,45: Si de liereditateambigitur et tabulae testamenti obsignata non minus multis signis quame lege oportet ad me proferentur, secundum tabulas testamenti potissimumpossessionem dabo. Quae verba α posterioribus praetoribus paulo com-mutata sunt. E. P. 149. - 19) Rubr. D. 38,2. - 20) Prob. Einsidl. 51.- 21) D. 50,16,53 pr. 194. - 22) Rubr. D. 38,5. - 23) Ε. Ρ. 152. -24) E. F. 153.

224

U. 38,Ρ. 40.

2.

etpl j

Edicta praetoriim. 225

13. In eo qui a patre avove paterno proavove paterni avi patre(manumissus moritur, idem ius servabo atque si ex servitute manu-missus esset) Ι.

14. De bonorum possessione ex testamento militis 2.

Β. Si tabulae testament ί nullae extab ιι nt 3. 1. Unde υ.46.47,

liberi 4.Ρ. 42.

2. Tum quem ei heredem esse oporteret, si intestatus mortuusesset ;.

3. Unde cognati 6. 4. Ude familia patroni 7 . 5. Unde patro-nus patroni S . 6. Unde uir et uxor s. 7. De postumis 10 . 8. Undecognati manunaissoris ι ι.

C. C l a u s u l a e generales. 1. Quibus non competit bonorum U.48.49,Ρ. 44.

possessio ι2.

2. Ut ex legibus senatusve consultis bonorum possessio detur.Uti me quaque lege senatusve consulto bonorum possesssionem dareoportebit, ita dabo 13.

3. Successorium edictum 14 : qliis ordo in bonorum possessionibusservetur ι 5,

XXVI. D e t e s t a m e n t i s ι 6 . 1. De condicione iurisiurandi 1 ϊ , U. 5ο,Ρ. 45. 46.

2. Testamenta quema.d ιηοd ιun aperiantur inspiciantur et de-scribantur 18.

3. Si quis ornissa causa testamenti ab intestato [vel alio modo 1]possideat hereditatem 2ο.

4. Quorum testamenta ne aperiantur 21

XXVII. De l e g a t i s 22 1 Ut legatorum servan- Ρ: 41: 52;

1) D. 37,12,1,1.2. - 2) Rubr. D. 37,13. - 3) D. 38, 6 rubr. et 1,1.Diversa erat conceptio `veteris edicti tralaticii', quam exhibet Cic. in Verr.

2,1,44: `si tabulae testamentί ηοη proferent ιιr, tum uti quemque potissi-

mum heredem esse oporteret, si is intestatus mortuus esset, ita secundum

eum possessio daretur'. Cf. Leist, Forts. v. Glück Pand. 1, 76-82. -

4) Rubr. D. 38,6: Si tab. test. nullae extabunt: unde Hberi'. - 5) D.

38, 7,1. - 6) Rubr. D. 38, 8. - ϊ ) Ε. Ρ. 159. D. 50,16,195.196. -

8) Ε. Ρ. 160. - 9) Rubr. D. 38,11. - 10) Ε. Ρ. 1 61 α . - ΙΙ) Ε. Ρ.^ 162. Ulp. 28,7. - 12) Rubr. D. 38,13. - 13) D. 38,14,1 pr. - 14) Cf:

Rubr. D. 38,9. - 15) Rubr. D. 38,15. - 16) D. 28,5,32.33: 'Gai. lib. I. II

de testam. ad cd. pr. urb.' - 17) Rubr. D. 28,7. - 18) Rubr. D. 29,3. -

19) vel alio modo] Iustinianorunτ esse videntur. - 20) Rubr. D. 29,4. -

21) Rubr. D. 29,5. - 22) D. 30, 65.69.73: `Gai. 1. Ι. Π. ΙΙΙ de legatis ad

ed. praet.' E. Ρ. ρ. 353 sqq.

BRUNS, Fontes ínris. Ed. VII 15

Edicta praetorum.226

dorum causa caveatllr 1 . 2. Ut in p9ssessionem legatorum servan-

dorum causa esse liceat 2.

U.52, χχVΙΙΙ. De operis novi nuntiat ί one3.

U. 53, ΧλΙΧ. De d a m n o i n f e c t o 4 . Damni ínfecti suo nornirie

promitti, alieno satisdari iubebo ei, qui iuraverit ηση calumniae causaid se postulare eumve CUiflS nomiiie aget postiilatiirurn fiiisse, iii eamdiem, quarn causa eognita statuero. si controversia erit, dominus sitnecne qui cavebit, sub exceptione satisdari iubebo. de eo opere,quod in flumine publico ripave eius fiet, in annos decem satisdari

iubebo eum, ciii ita non cavebitur, in possessionem eius rei, cuiusnomine, ut caveatur, postulabitiir, ire et, ciirn iusta causa esse vide-

bítιιr, etiam possidere iubebo. in eum, qui neque caverit neque inpossessione esse neque possidere passus erit, iudicium dabo, iit tan-

tuιη praestet, quantum praestare eum oporteret, si de ea re ex de-creto meo eiusve, cuius de ea re iurisdictio fiiit qiiae mea est, cautum

fuisset eius rei nomine, in cuius possessionem misero, si ab eoqui in possessione erit, damni infecti Tiomine non satisdabitnr, eum,ciii non satisdabitur, simul ίn possessione esse iubebo λ

ρ4 ' XXX. De aqua et aquae pluviae arcendaeG.

ΧΧΧΙ. D e l i b e r a l ί c au s α % . 1. Si ex servitute in libertatem

petatur. 2. Si ex libertate i'i servitutem petatur δ . 3. Si contro-versia erit, utrum ex servitute in libertatem petatur an ex liberta.tein servitutem 9

U. 5i: XXXII. D e p u b l i c a n i s l ο . Quod publicarnis eius piiblici 11 ηο-

mine vi ademerit quodve familia publicanornm, si Id restitutiirn nonerit, in duplum ant, si post annum agetur, in simplum iudieium dabo.item si damnum iniuria [furtumvej factum esse dicetur, iudiciumdabo. si hi ad quos ea res pertinebit non exhibebunt ιιr 12, in dominossine noxae deditione iudicium dabo ^ 3.

U. 53' ΧΧΧΙΙΙ. De praediatorjbus 14.

1) Rubr. D. 36,3. — 2) Rubr. D. 36,4. — 3) D. 39,1,9: 'Gai. ad ed. υι•b.• tit. de operis novi nuntiatione'. — 4) 1). 39,2,8.19: `Gai. ad ed. pr. urb. tit.

de damno inf.' — 5) D. 39,2,7ρr. Ε. Ρ. 175. — 6) Rubr. D. 39, 3. Ibi.cl.13:`Gai. ad ed. pr. urb. tit. de aquae pluviae arcendae'. — 7) Rubricam ex-hibet Gai. D. 40,12,2.4.6.9.11. — 8) Ε. Ρ. 178.179. — 9) C. 7,16,21. Cf:D. 40,12,7,5. Thalel. in schol. Bas. 48,20,21. — 10) D. 39,4,5: `Gai. aded. pr. urb. tit. de publicau ίs'. — 11) Fior..· `publicani' Basil. 56,I,1:άνό ματc το τέλους. — 12) D. 39,4,1,6. — 13) D. 39,4,1 pr. — 14) Rubr. ex-hibet Gai. D. 23,3,54.Cf. Ρ. 50,16,39.40.

3G 4

Edicta praetorum.

XXXIV. De vi turba incendio rel. U. 56.P. 54.

1. De hominibus armatis coactisve, vi bonorum raptorum et deturba 1 . Si cuí dolo malo hominibus armatis coactisve damni quidfactum esse dicetur sive cuius bona rapta esse dicentur, in eum, quiid fecisse dicetur, iudicium dabo. item si servus familiaue fecissedicetur, in dominum iudicium noxale dabo 1. Cuius dolo malo in turbadamni 3 quidactum amissumve quid esse dicetur, in eum in auno,quo primurn de ea re experiundi potestas fuerit, in du ρlυm, postannum in simplum iudicium dabo .

2. De incendio ruina naufragio rate nave expugnata s. In eum Uqui ex incendio ruina naufragio rate nave expugnata quid rapuisserecepisse dolo malo damnive quid in his rebus dedisse dicetur: inquadruplurn in anno, quo prirnum de ea re experiuncli potestas fuerit,post annum in simplem iudicium dabo. item in servum et in fami-liam iudicium dabo 6.

XXXV. D e i n i u r i i s'. 1 s Qui gutem íniuriarumagit, certum dicat, quid iniuriae factum sit 9, et taxationem ponatnon maiorem quam quanti vadímonium fuerit 10

2. Qui adversus bonos mores convicium cui fecisse cuiusveopera factum esse dicetur, quo adversus bonos mores convícium fieret:in eum iudicium dabo 11

3. Ne quid infamandi causa fiat. si quis adversus ea fecerit,prout quaeque res erit, animadvertam 12.

4. Qui servum alienum adversus bonos mores verberavisse deveeo iniussu domini quaestionem habuisse dicetur, in eum iudiciumdabo. item si quid aliud factum esse dicetur, causa cogníta iudi-

cium dabo 13.

1) Rubr. D. 47, 8. — 2) D. 47, 8,2 pr. Si iuris consultorum commen-

tarios accuratius inspexe ι•is, Tribonianum complura genuin edicti verba

omisisse facile intelleges. Cf. E. P. 187. Formulam familiae nomine

propositam exhibet Cic. pro Tull. 3,7; 13, 31. — 3) Flor.: `damnum'. Cf.

D. 47,8,4,4.6 ict. 2 pr. — 4) D. 47,8,4 pr. — 5) Rubr. D. 47, 9. —

6) D. 47, 9,1 pr. — 7) Rubr. D. 47,10. — 8) Gell. 20,1,13: `praetores . . .

iniuriis aestumandis recuperatores se daturos edixerunt'. — 9) D.

47,10,7 pr. Verba, quae sequuntur, in dig. omissa, leguntur in Coll. 2,6,1.

— 10) 0011. 2,6,4: 'formu]a proposita est: quod Auli Agerii pugno mala

percussa est'. — 11) D. 47,10,15, 2. — 12) D. 4 7, 10,15,25. Formulae

partem exhibet Coll. 2,6,5.· `quod Ns NS illi libellum misit (illum innnisit

Cdd.) Α Α' (Α° Α° Cdd.) infamandi causa'. — 13) D. 47,10,15,34.15*

227

U. 56. 57,Ρ. 55.

Edicta praetorum.

5. Si ei, qui in alterius potestate erit, iníuria facta esse diceturet neque is, cuius in potestate est, praesens erit neque procuratorquisquam existat, qui eo nomine agat : causa cognita ipsi, qui iniuriam

aceepisse dicetur, iudicium dabo ι.

(Par.s quarta. De extremis iurisdictionis) 2.

Ρ. ss' SχΧΧ Ι. De re iudicata 3. Condemnatus, ut pecuniam sol-

vat λ

P. ss:XXXVIa. D e c o n f e s s i s et in c.le fea2sis.

XXXVII. Qui neque sequantur neque ducantur5.

U.59-61, Ζ.χχVΠΙ. Quibus ex caiisis in possessionem eatur.Ρ. 57. 58.

1. Qui iudicatus ρ) 'ονe 'iudicato erit ga ι,'ve ita ut oportet defensus

non erit . . . . cuius de ea re iurisdictio est 8 2. Qui

ex lege Julia bonis cesserit. 3. Quod cum pupillo contractum erit,

si eo -ιa οmine οη defendetur, eius rei servand αe cansa bonct eius pos-

sideri iubebo. 81 is pupillus in suam tutelam venerit eave pupiliaviripotens fuerit et recte defendetur, eos, qui bona possident, depossessione decedere iubebo Q

4. Qui fraudationis causa latitabit, si boni viri arbitratu nondefendetur, eius bona possideri veridique 1° iiibebo ι.

5. Qui absens indicio defensus ηση fuerit 12, (eius bοηα possideri

iubebo), et eius, cuius bona possessa sunt a creditoribus, veneant,praeterquam ρuρ ίilí et eius, qui rei publicae causa sine dolo rnaloafuit ι3

G. a. Cui heres non extabit 14

b. De iure deliberandi. Si tempns ad deliberandum petet,dabo 15

c. Si pupilli pupillae nomine postulabitur tempus ad deliberan-

1) D. 47,10,17,10. — 2) In hac parte praetor edixit: 1. de iure duetio-nis; 2. de bonis possidendis et venden ιlis; 3. de sententiis in duplu'n re-vocandis. E. Ρ. ρ. 389 sqq. — 3) Rubr. D. 42,1; cf. eod. 7; 25,2,2: 'Gal.ad ed. pr. urb. tít. de re iudicata'. — 4) D. 42,1,4,3. — 5) Rubr. exhibetGai D. 50,16, 48. ί . Σ. P. 201. — 6) Rubr. D. 42, 4. — 7) E. P.^ 202. — 8) D. 42,1,5 pr. Edictum, cuius verba hoc loco referuntur, quopertineat, pro certo non dixerim. — 9) D. 42,4,5,2. — 10) mendique] edic-tumhabuit: proscribi venirique ; cf. p. 229 n. 4. -- 11) D. 42,4,7,1. Cic. proQuinctio 19,60: edictum `qui fraudationis causa latitarít'. — 12) Ole. proQuinctio 19, 60. — 13) D. 42, 4, 6,1 — V) ) Cic. pro Quinctio 19, 60. —.15) D. 28,8,1,1.

2 28

Edicta praetorum.

dum, an expediat eum hereditatem retinere, [et hoc datum sit, siiusta causa esse videbitur] bona interea deminui nisi [si] causa cog-nita boni viri arbitratu vetabo 1.

d ς ί per eum eamve factum erit, quo quid ex ea here-ditate amoveretur Ζ, (abstinendi potestatem non faciam).

7. Qui capitali crimine damnatus erit .

XXXIX. De bons possidendis proscribendis ven- Ρ'SS.SS'i

d u n d is 4 . 1. Qui ex edicto meo in possessionem venerint, eos itavidetnr in possessione esse oportere. quod ibidem recte custodirepoterunt, id ibidem custodiant. quod non poterunt, id auferreet abducere licebit. dominum invitum detrudere non placet .

2 Si quis, cum in possessione bonorum esset, quodeo nomine fructus ceperit, el, ad quem ea res pertinet, non restituat :sive, quod impensae sine dolo malo fecerit, ei ηση praestabitur: sivedolo malo eins deterίor causa possessionis facta esse dicetur, de eare iudicium in factum (?) dabo h.

3. Si quis dolo malo fecerit, quo minus quis permissu meoeiusve cuius ea iurisdictio fuit, quae mea est -, in possessionem bo-ηοrum sit, in eum in factnm (?) iudicium, quanti ea res erit α , ob quamin possessionem missus erit, dabo .

4. De magistris faciend'i.s bonisque 1)roscribendis et vendundis.U. 63. 64,

XXXX. Que^^2 ad anodum a bonorum emptore vel con - Ρ. 6ο.6τ.

tr a e u m a g a t υ r. 1. De Rutiliana actione 1ο.

2. De privilegi.ariis creditoribus 1ι

3. Quod postea contractum erit, quarn is, cuins bona venierint,

consilium fraudandorum creditorum 12 ceperit, fraudare sciente eo qui

contraxerit, ne actio eo nomine detur ι3

4. De Serviana ccctione ι4

5. De separationibus ι5.

XLI. De c u r a t o r e b o n ί s d a n d o 16. 1. De constituendo cura- υ '

tore et administrati0ne eius 17.

1) D. 28,8,7 pr. — 2) D. 29,2,71,3. — 3) Vetustam illarra clausulam

`qui exsilii causa solum verterit' (Cic. p. Quinetio 19,60) in edictum per-

petuum transisse veri dissimile est. — 4) Cf. Prob. 5,24: `b. e. e. p. p. v.

q. i. = bona ex edicto possideri proscribi venirique iubebo'. Gai. 3,79. —

5) Cic. p. Quinctio 27, 84. — 6) D. 42,5,9 pr. — ϊ) Cf. D. 39,2,7 pr. —

S) D. 43,4,1 pr.: fuit. Cf. eod. 1,5. --- 9) D. 43,4,1 pr. De huius frag-

menti inscriptione v. E. Ρ. ρ. 408 n. 8. — 10) Ε. Ρ. 218. Gai. 4,35. —

11) Ε. Ρ. 219. — 12) Ita coni. Mo., Dig.: receperit. — 13) D. 42,5,25. —

14) Ε. Ρ. 222. Gai. 4,35. — 15) Rubr. D. 42,6. — 16) Rubr. D. 42,7. —

17) Ε. Ρ. 224.

229

Edicta praetorum.

2. Quae fraudationis causa gesta erunt cum eo, qui fraudem ησηignoraverit, de his curatori bonorum [vel ei, cui de ea re actionemdare oportebit,] intra annum, quo experiundi potestas fuerit [actionem

dabo] 1 . idque etiam adversus ipsum, qi.ii fraudem fecit, servabo 2.

u. 66, χLΙΙ. De sententia in d2.ιpl2,ι m revocanda3.

(Pars quinta. Additarnenta: interdictorum exceptiomirn stipu latio-

num f'ormulae.)

XLIII. Interdicta.

1. a. Q u o r u m bonorum ex edicto meo ílli possessio data est,quod de his bonis pro herede auf pro possessore possides possideresve,sí nihil usucaptum esset, quodque dolo male fecisti, uti desineres

possidere, id illi restituas

b. Quo d de his bonis (quorum possessio ex edicto meo -illi data.

est) , 1 e g a to r u m nomine non voluntate (illius) possides quodquedolo malo fecisti quo minus possideres, (id), si (eo nomine) satisdatum

est si(ve) per (illuán) non stat ut satisdetur, (illi restituas) ό .

c. Quam hereditatern i . . .d. Ne vis fixt ei, qui (legatorum serv α ndοrum causa) in pos-

sessionem missus erit. Ne vis fiat ei, quae (ventris nomine) in

possessionem missa erit s.e. De tabulis exhibendis. Quas tabulas Lucius Titius ad cau-

sam testamenti sui pertinentes reliquisse dicetur, si hae penes tesunt aiit dolo malo tuo factum est, iit desinerent esse, ita eas illiexhibeas. item si libellus aliudve quid relictum esse dicetur, decretocomprehendam 9.

(f. Interdictuan 7) οssessοriumn. g. Interd. sectorium) 10

1) Praetor hoc loco non actionem pollicitus est, sed restitutionem, arg.Ι. 4,6,6. Cf. Ε. Ρ. 225. — 2) D. 42, 8,1 pr. — 3) Ε. Ρ. 226. —4) Flor.: 'quod quidem'. — 5) D. 43,2,1 pr. — 6) D. 43,3 ict. fr. Vat. 90,ubi utile Qu. leg. hac formula: 'Quod de his bonis legati nomine possidesquodque iiteris frueris quodque dolo male fecisti, quominus possideresutereris fruereris'. E. P. 228. — ~ι) Ulp. instit. fr. Vindob 4. — 8) Rubr.D. 43,4 ict. eod. 3; 36,4,5,27. — θ) D. 43,5 rubr. et 1 r. — 10) Gai.4,145.146. — 11) Rubr. D. 43,6. — ]2) D. 43,6.1 pr.

230

U. 67. 6s,Ρ. 63. 64.

P.sss. 2. Ne quid in loco sacro (religioso sancto) fiat ll . α. Inloco sacro facere inve eum immittere quid veto 12

b. De mortuo inferendo. Quo quave illi mortuum inferre in-

,p.

Edicta praetoruni

vito te ius est, qiio minus illi eo eave mortuum inferre et ibi sepe-lire liceat, vim fieri veto 1.

c. De sepulchro aedificando. Quo illi ius est invito te mortuuminferre, quo minus illi in eo loco sepulchrum sine dolo malo aedi-ficare liceat, vim fieri veto 2.

3. De lo cis et itineribus publicis 3. a. Ne quid in loco

publico vel itinere fiat. Ne quid in loco pubHco facias inve eumlocum immittas, qua ex re quid liii damni detur, praeterquam quodlege senatus consulto edicto decretove principum tibi concessum est.de eo, quod factum erit, interd ίctum ηση dabo ι.

b. In via publica itinereve publico facere immittere quid, quoea via idve iter deterius sit fi αt, veto .

c. Quod in via publica itinereve publico factum immissiim habes,quo ea via idve iter deterius sit fiat, restituas 6.

d. Quo mirms illi via publica itinereve publico ire agere liceat,vim fieri veto ^.

e. De loco ριιblίcο fruendo. Quo minus loco piiblico, quem is,cui locandi ius fuerit, fruendum alicui locavit, ei qui conduxit soc ίoveeius e lege locαtionis frui liceat, vim fier ί veto s.

f. De νία publica et itinere publico reficiendo. Quo minus illivíam publicara iterve publicum aperire reficere liceat, dum ne eaσία idve iter deterius fi αt, vim fieri veto ".

4. De f 1u m in ί b π s. a. Ne quid in flumine publico ripave eius U 68•

fiαt, quo peins navigetnr. Ne quid in flumine publico ripave eiusfacias neve cjuid iii fl ιιmiη e publico neve in ripa eius immittas, quostatío iterve navigío deterior sit fiat 10.

b. Quod in flumine pubiico ripave eius factum 11 sive quid in id

flumen riparnve cius immissum habes, quo st αtio iterve navigio de-

terior sit fiat, restituas ι2

c. Ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo aliter aqua

fluαt atque uti priore aestate fluxit. In ilumine publico inve ripaeius facere aut in id flumen ripamve eius immittere, quo aliter aqua

fluαt, quam priore aestate fluxit, veto 13

1) D. 11, 8 rubr. et 1 pr. — 2) D. 11,8 rubr. et 1, 5. — 3) Rubr.

D. 43,7. — 4) D. 43,8,2 pr. — 5) Ibid. 2,20. — 6λ Ibid. 2,35. — ϊ ) Ibid.

2,45. — 8) D. 43,9 rubr. et 1 pr. — 9) D. 43,11 rubr. et 1 pr. — 10) D.

43,12 rubr. et 1 pr. — 11) Flor. fiat; cf. D. 43,12,1,22. — 12) Ibid. 1,19. -

13) D 43,13 rubr. et 1 pr.

231

232 Edicta praetorum.

U. 69. 70,Ρ. 65.

d. Quod in flumine publico ripave eins factum sive quid in id

flumen ripamve eius irnmissum habes, si ob Id aliter aqua fluit, atgtte

uti priore aestate fluxit, restituas ι.e. Ut in flum ίne publico navigare liceat. Quo minus illi in

Ilurniiie publico navem ratem agere quove minus per ripam eius oiie-rare exonerare liceat, vim fieri veto. item, ut per lacum fossamstagnum publicum navigare liceat, interdicam 2.

f. De ripa munienda. Quo minus i11i in flumine publico ripaveeins opus facere ripae agrive qui circa ripam est tuendi causa liceat,

dum ne ob Id navigatio deterior fi αt, si tibi damni infecti in annosdecem viri boni arbitratu [vel cautum vel] satisdatum est aut per ilhtmnon stat, quo minus viri boni arbitratu [caveatur vel] satisdetur, vim

iteri veto 3.

5. De vi et de ν ί a r m a t a 4. a. Unde in hoc anno tu illumvi deiecisti aut familia tua deiecit , cum ille possideret, quod necvi nec clam nec precario a te possideret , eo illurn quaeque ille tiincibi habuit restituas 7. post annum de eo, quod ad eum qui vi deiecitpervenerit, iudicium dabo .

b. Unde tu illum vi hominibus coactis armatisve deiecisti autfamilia tua deiecit, eo íllum quaeque ille tune ibi habuit restituas 9.

c. Si uti frui prohibitus esse dicetur ιο

d. Ne vis fixt ei, qui damni infecti in possessionem missus erit 11.

6. a. U ti nunc p o s s i d e t i s eum fundum, quo de agitur, quodnec vi nec clam nec precario alter ab altero possidetis, ita possi-deatis. adversus ea vim fieri veto 12.

b. Uti eas aedes, q. d. α., n. v. n. cl. n. pr. alter ab altero possi-detis, quo minus ita possideatis, vim fieri veto 13

c neque pluris, quam quanti res erit, intra annum,

1) D. 43,13 rubr. et 1,11. — 2) D. 43,14 rubr. et 1 pr. — 3) D. 43,15rubr. et 1 pr. — 4) Rubr. D. 43,16. — 5) D. 43,16,1 pr. Veterem huiusclausulae conceptionem ezhibet Cic. p. Tullio 19,44. — 6) Cic. 1. c., v. E. Ρ.ρ. 447. — 7) Cic. p. Caec. 30,88 ict. D. 43,16,1 pr. Cf. E. Ρ. ρ. 448 sqq.— 8) Haec clausula ad in factum actionem pertinet, de qua v. fr. Vat. 312.Ιη Dig. interdicti verbcc et edicti, quo praetor hanc in factum actionempro^nisit, irnmutata et in unum conglutinata sunt. — 9) Ε. Ρ. ρ. 450.Vetus interdictum: `Unde tu aut familia aut procurator tuus illum vi ho-minibus coactjs armatjsve deiecisti, eo restituas'. Cic. pro Caec. passim,ad famil. 15,16,3. — 10) Cf. fr. Vat. 91. — 11) D. 43,4,4 pr. 4. — 12) Fest.ν. possessio. — 13) D. 43,17,1 pr. •

U. 69,Ρ. 65.

αί•';

^;-

Edicta praetorum.

quo primum experiundi potestas fuerit, sponsionem restipulationemquefacere Ι permittam.

d. Uti eo fundo . . . . utimini fruimini z

7. α. Α quo fundus petetur, si rem nolit defendere3.Quem fundum 4

b. Α quo usus fructus petetur, si rem nolit defen-d e r e. Quem usumfructum . . . . vindicare vult , (si

rem nolis defendere eoque nomine tibi satisdatum est aut per te statquo minus satisd etur, restituas) .

8. D e s u p e r f ί c ί e b u s. Uti ex lege locationis [sive conduc- U. 7ο.tionis] superficie q. d. α.. nec vi n. cl. n. pr. alter ab altero frui-mini, quo minus i tcι fruamini, v. f. v. Si qua alia actio de super-ficie postulabitur, causa cognita dabo Q

9. D e i t ί n e r e a c t u η u e p r i v a t o . a. Quo itinere actuqu e Ρ: 66 '[privato] s, q. d. a., [vel via] R hoc anno nec v. n. c. n. p. ab illousus es, quo minus ita utaris, v. f.

b. Quo itinere ccctt.ιque q. d. a. is, a quo ernisti, hoc anno n.

ν. n. c. n. p. ab illo usus est, quo minus ita utaris, v. f. ν.τοc. Quo itinere actuque hoc anno noii v. n. c. n. p. ab íllo usus

es, quo minus. id iter actumque, ut tibi íus est, reficias, v. f. v.Qui hoc interdicto uti volet, ís adversario damni ínfecti, quod per

eins operis 11 vitium datnm sit, caveat τ2.

10. De aqua cottidiana et aestiva. a. Uti hoc anno

aquam, q. d. a., noii v. n. cl. n. p. ab illo duxisti , quo minus ita

ducas, v. f. ν.13

b. Uti priore aestate aquam, q. d. a., nec v. n. cl. n. p. ab illo

duxisti, quo minus ita ducas, v. f. ν.14

c. Item inter heredes emptores (?) et bonorum possessores inter-

dicam τ 5.

d. Quo ex castello liii aquam ducere ab eo, cui eius rei íus

fuit, permissum est, quo minus ita uti permisslim est duicat, v. f. v.

1) Dig. `agere'. Ad sponsionem pertinere laanc clausulam coni. E. Ρ.

ρ. 454. — 2) Cf. fr. Vat. 90 ict. D. 43,18,1 pr. — 3) D. 39,2,45 inscr. —

4) Ulp. institut. fr. Vindob. 4. — 5) Fr. Vat. 92, ict. cirg. Paul. sent. 1,

11,1. — 6) D. 43,18 rubr. et 1 pr. — 7) Rubr. D. 43,19. — 8) Delenda. —

9) D. 43,19,1 pr. — 10) Cf. D. 43,1,2,3; 43,20,1,37. — 11) Cf. D. 43,

19,5 i. f. — 12) D. 43,19,3,11. — 13) D. 43,20,1 pr. — 14) D. 43,20,1,29.

— 15) D. 43,20,1,29.37. Cf. autem Lenel, palingen. ΙΙ, 829 n. 4.

233

Edicta praetorum.

Quandoque de opere faciendo interdictum erit, damni infecti ca-

veri iubebo ι.e. D e r ί σ i s. Rivos specus septa reficere purgare aquae du-

cendae causa quominus liceat liii, dum ne aliter aquarn ducat, quam

uti priore aestate (iioc αηηο) non v. n. c. n. ρ. a. te duxit, v. f. ν.2

f. D e f o n t e. Uti de eo fonte , q. d. a., hoc anno nec v. n.cl. n. p. ab illo usus es, quo minus ita ntaris, v. f. v. De lacu

puteo piscina item interdicam 3.

g. Quo minus fonte ιn, q. d. a., purges reficias, ut aquam coer-

cere utique ea poss ίs, dum ne aliter utaris atque uti hoc anno ηση

ν. n. c. n. p. ab illo usus es, v. f. ν.4U. 7ι. 11. De cl o a ci s. a. Quo minus illi cloacam, quae ex aedibus

eius in tuas pertinet, q. d. a., purgare reficere liceat, v. f. v. Darnniinfecti, quod operis vitio factum sit, caveri iubebo λ

b. Quod in cloaca publica factum sive [ea] immissum habes, quo

usus eius deterior sit fi αt, restituas. item ne quid fiat immittaturve,interdicam ό .

U. ;

12. Q u o d vi a π t c l a m factum est, qua de re agitur, , ίd, si

non plus quam annus est cum experiundi potestas est, restituas S.

U. 7ι. 13. a. De r e m i s s i o n i b u s. Quod ius sit illi prohibere, ne seinvito fiαt, in eo nuntiatio teneat. ceterum nuntiationem missamfacio .

b. Quem in locum nuntiatum est, ne quid operis novi fieret, q.d. r. a., qiiod in eo loco, antequam nuntiatio missa fieret aut in eacausa esset, ut rernitti deberet, factum est, Id restituas ιο

c. Quern in locum nuntiatum est, ne quid operis novi fieret, q.d. r. a., si de ea re satisdatum est, quod eius cautum sit, aut perte stat quo minus satisdetur : quo minus illi in eo loco opus facereliceat, v. f. ν.11

υ. 7ι.

14. De precario. Quod precario ab illo habes aut dolo malofecisti, ut desineres habere, q. d. r. a., Id illi restituas 12

υ. 7ι.

15. a. D e a r b o r i b u s c a e d e n di s. Quae arbor ex aedibustuis in aedes illius impendet, si per te stat, quo minus eam adimas,

1) D. 43,20,1,38.— 2) D. 43,21,1 pr. 9.— 3) D. 43,22,1 pr. — 4) D.43,22,1,6. — 5) D. 43,23,1 pr. — 6) D. 43,23,1,15. — ϊ) Cf. D. 43,24,15,4-6. — 8) D. 43,24,1 pr. — 9) D. 43,25,1 pr. — 10) D. 39,1,20 ρr. —11) D. 39,1,20,9. — 12) D. 43,26,2 pr.

234

w„

Edícta praetorum.

tune, quo minus illi eam arborem adimere sibique habere liceat,v. f. v.1

b. Quae arbor ex agro tuo in agrum illius impendet, si per testat, quo minus pedes quindecim a terra eam altius coerceas, tunc,quo minus ilIi ita coercere lignaque sibi habere liceat, v. f. ν.2

16. De glande l e g e n d a. Glandem, quae ex illius agro in tuum U. 7ι.

cadat, quo minus illi tertio quoque die legere auferre liceat, v. f. ν.317. a. De homine lib ero exhibendo. Quem liberum dolo

malo retines, exhibeas 4.b. De liberis exhibendis, item ducendis. Qui quαevé

in potestate Lncii Titii est, si is eave apud te est dolove malo tuofactum est, quo minus apud te esset, ita eum eamve exhibeas 5. SiLucius Titius in potestate Lucii Titii est, quo minus eum Lucio Titioducere liceat, v. f. ν.6

c. De libei · to exh-ibendo ^.

18. U t r u b i hic homo q. d. a. maiore parte huiusce anni necν. n. c. n. p. ab altero fuit, quo minus is eum ducat, v. f. ν.8

19. a. De migrando. Si is homo, q. d. α, , non est ex his Ρ • ss'rebus, de quibus inter te et actorem convenit, ut, quae in eam habi-tationem, q. d. a., introducta importat α ibi nata factave essent, eapignori tibi pro mercede eius habitationis essent, sive ex his rebusest et ea merces tibi soluta eove nomine satisfactiim est aut per testat, quo minus solvatur : ita, quo minus ei, qui eum pignoris nomineinduxit, inde abducere liceat, v. f. ν.9

(b. Salvianurn interdicturn 10. For ιnulae α ctionis Servianae et

quasi Se'ΐvianae) 11

20. Quae Lucius Titius f r a u d a n d i causa sciente te in bonis, ρ • 68'

quibus de [ea re] 12 agitur, fecit: ea illis [si eo nomine, q. d. a., actioei ex edicto meo cornpetere] esseve oportet 13 [ei] 12, si non plus quamannus est cum de ea re, q. d. a., experiundi potestas est, restituas.

Interdιιm causa cognita, et si scientia rion sit, in factum actionem

permittam ι4

1) D. 43,27,1 pr. — 2) D. 43,27,1,7. — 3) D. 43,28,1 pr. — 4) D.

43,29,1 pr. — 5) D. 43,30,1 r. — 6) D. 43,30,3 pr. — 7) Cf. Gai. 4,162.

— 8 ) Cf. D. 43,31,1 pr. Gai. 4,160.150. — 9) D. 4.3,32,1 pr. — 10) 1).

43,33. — 11) Ε. Ρ. ' 267. — 12) Delenda. — 13) si eo uomine . . . . opor-

tet (cf. Gradenwitz, ZRG. 21,255 sq.)] praetorem haec habuisse suspicor:quos eo nomine q. d. a. ex edicto meo in possessionem ire esseve oportet.

— 14) i. f. aet. permittam] haec quoque suspicionem movent.

235

Edicta praetoriim.

XLIV. Exceptiones.

υ.74, Ι. Si quis vadiJnoniis l ηση obtemperaverit 2. α. Ε.Ρ. 69.

p ιιcti conventi: si inter Α°' Α '° et ' Ν"' ΝΦ non convenit, ne ea pe-

cunia peterettιrb.—f. Ε quod Ν' Ν' sine dolo malo rei publicae causa af'uerit,

quod valetudine tempestate vi ftuminis prohibitus, quod sine dolo

malo ipsius a magistratu retentus, quod rei capitalis antea con-

ιlemnatus fuerit, gzod dolo malo Α` Α factum sit, quo ninus

vιcdinaonium sisteret 4.

2. E. litis dividuae et rei residuae5.

υ. 74. 3. Si a l i e n o η ο mm n e a g a tu r: e cognitoriae, procuratoriae

tutoriae, curatoriue etc.

U. 74, 4. α. E. m e r c i s n o n t r a d i t a e: Si ea pecunia, q. d. a., nonΡ. 69.

pro ea re petitur, que venit neque tradita est ^.b. E. redhibitionis δ.

5. Ε. annalis 9.

U. 75. 6. Quod p r a e í u d í c i u m liereditati (fundo partive eius) non• fiαt 10.

υ. 75, 7. E. rei iudicatae vel 2 η iudicium d eductae: si eaΡ. 70.res, q. d. a., iudicata (non est inve iudicium deducta) non est υ

υ.76. 8. E. rei ven ditae et traditae ι2

U. 76, 9. α. E. d o l i m a l i : si in ea re nihil dolo malo Α ' Α ' factumΡ. 71.est neque flt 1 3

b. E. me tus; si in ea re nihil metus causa factum est ι4

Π. 76,

10. Quarurn rerUlη actio ηση d α tur 15. (α. E. iurisiurandi;

b. negotii in alea gesti; c. onerandae libertatis causa) ι s

1) Dig.: 'cautionibus in iudicio sistendi causa factis'. — 2) Rubr.D. 2,11. — 3) Gai. 4,119, cf. D. 2,11,2 pr. — 4) D. 2,11,2,1.4-9; 4 pr. 1;5 pr.; 22, 3,19,1. Praeterea ct: D. 2,11,5; 1.2. — 5) Gai. 4,122. —6) Σ. Ρ. 271. — 7) D. 50,16,66; 19,1,25. Gai. 4,126 α. — 8) D. 21,1,59;44,1,14. — 9) D. 44,3,1. — 10) D. 44,1,13.16.18; 10,2,1,1. — 11) Cf. D.44,2, 9,2. Praetorem non duas exceptiones alteram rei iud. alteram rei iniud. ded. propositas habuisse, sed utramque speciem una in albo formulacomprehendisse et Gai. 4,121 et commentarii docent. — 12) Rubr. D. 21,3.— 13) Gai. 4,119. D. 44,4,2,1.3-5. — 14) D. 44,4,4,33. — 15) Rubr.D. 44,5. Sub hoc titulo propositae erant exceptiones ex iis causis descen-dentes, ex quibus actionem se denegaturum esse praetor superioribus edictipartibus edixerat. — 16) D. 44,5,1.2.

236

Edicta praetorum.

11. Si quid contra legem senatusve consultum fac- υ 7s,tuIli esse dicetiirl.

237

XLV. Stipulationes praetoriae.

1. Vadimoniu ηn sisti2.

2. Pro praede litis et vindíciarum3.

3. Iudicat ιun solvi^.

4. De con ferendis bonis et dotibus5.

5. Sí cuí plus quarn per legem Falcidiamlegatum esse dicetur .

(3. Evicta hereditate legata reddi7.

7. Usufructuarius quemadmodum caveats.

8. Legatorum servandorum c αιls α.9. Rem pupilli salvam fore ι o

10. Ratam rem haberi ιι

11. De auctoritate12.

12. Ex o,peris novi nuntiatione13

13. Damni infecti14

U. 77.

U. 77,Ρ. 74,

U. 78.

U. 79.

liciierit U.79,Ρ. 75.

U, 79,Ρ. 75.U. 79,Ρ. 75.U. 79,Ρ. 75.U. 79,Ρ. 76.U. 80,Ρ. 76.U. 80. 8 ι,Ρ. 76. 77.

U. 81.

U. 81,Ρ. 78.

66. Edicta aedilium cur U1l υτιτ 151. De inancipiis v e n d u n d í s 16. Qui mancipia vendunt, cer-

tiores faciant emptores, quid morbi vitiive cuique sit, gnis fugitivuserrove sit noxave solutus non sit; eademque omnia, cum ea mancipiavenibunt, palam recte pronuntianto. q,uod si mancipium adversus eavenisset sive adversus quod dictum promissumve fuerit, cum veniretfuisset, quod eius praestari oportere dicetur: emptori omnibusque, adquos ea res pertinet, (in sex mensibus, quibus primum de ea re ex-

periundi potestas fuerit,) iudicium dabimus, ut id mancipium red-

1) Gai. 4,121. Ε. Ρ. 279. - 2) Ε.Π. 280. - 3) Ε. Ρ. , 281.-

4) Rubr. D. 46,7. - 5) Ε. Ρ. , 283. - 6) Rubr. D. 35,3. - 7) D. 5,3,17;

29,4,1,9. - 8) Rubr. D. 7, 9. - 9)Cf. Rubr. D. 36,3. - 10) Rubr. D. 46,6.

- 11) Rubr. D. 46, 8. - 12) Formulam actionis, quae dicitur auctoritatis,

hoc loco propositarn f'uisse ostendi E. P. p. 518 sq. Cui actioni satisda-

tionis secundurn mancipium forniuiam adiunctam fuisse suspicari licet. -

13) D. 39,1,13,1; 45,1,4,2. - 14) D. 45,1,4,2. - 15) D. 21,1, ubi ex Ul-

piani libris ΙΙ ad ed. aed. cur. recepta sunt. - 16) Gell. 4,2,1: `in edicto

aedilium curulium , qua parte de mancipiis vendundis cautum est'.

Edicta aedilium curulium.

hibeatur, si quid autem post venditionem traditionemque deteriusemptoris opera familiae procuratorisve eins factum erit, sive quid exeo post venditionem natum adquisitum fuerit, et si quid alind invenditione ei accesserit, sive quid ex ea re fructus pervenerit ademptorem, ut ea omnia restituat, item, si quas accessiones ipse prae-stiterit, ut recipiat. Item si quod manciriurn capitalem fraudem ad-miserit, rnortis consciscendae sibi causa quid fecerit, inve harenam

depugnandi causa ad bestias intromissiis fuerit, ea omnia in vendi-

tione proniintianto: ex his enim causis indiciurn dabimus. Hoc am-plius, si quis adversus ea sciens dolo malo vendidisse dicetur, mdi-

ciuni dabimus Ι.U. 2,

2. D e i u ι3α e n t 1 8 v e η d un d is. Qui inmenta vendunt alamΡ. 2. , Ρ

recte dicunto, quid in quoque eorum morbi νitiique sit, utique optime

ornata vendendi causa fuerint, ita ernrtoi'iblls tradαntur 2 . si quid ita

factum ηση erit, de ornamentis restituendis iumentisve ornamentorumnomine redhibendis in diebus sexaginta, morbi antern vitiive causainemptis faciendis in sex mensibus , vel quo minoris cum vertirentfuerint, in anno iudiciurn dabirnus. si iumenta paria simul venierintet alteram in ea causa fuerit, ut redhiberi debeat, iudicium dabimus,quo utrumque redhibeatur . Qnae de iumentorum sanitate diximus,de cetero quoque pecore omni veriditores facinnto 4.

U. 2, 3. D e f e r i s. Ne quis canem verrem [vel minorem] aprumΡ. 2.

lupum ursum pantheram leonem, qua volgo iter fiet, ita habuissevelit, ut cuiquam nocere damnumve dare possit . si adversus eafactum erit et homo liber ex ea re perierit, sestertium ducentorummilium nummorurn , si nocitum homini libero esse dicetur, quantibonum aequum iudici videbitur, (iudicium dabiíraus). ceterarum rerum,quanti damnum datum factumve sit, dupli (iudicium dabimus) s.

U. 2' 4. Duplae stipulatio 9.

1) D. 21,1,1 pr. Exordium veteris edicti apud Gell. 4,2,1 ita refertur:`títulus servorum singulorum scriptus sit curato ita, ut intellegi recte pos-sit, quid rel.' Formulae reclhibitoriae partem exhib. D. 21,1,25, 9. Cf.Ε. Ρ. ρ. 531. — 2) Praetorem etiam de servorum vestimentis et ornarnentjsedixisse verisimile est, cf. Ε. Ρ. ρ. 539 -- 3) D. 21, 1,38 pr. — 4) D.21,1,38,5. — 5) `maialem' coni. Huschke, z. Pandektenkritik p. 52; ν. tarnenb"cialoja, bullett. XlII p. 75sgq. — 6) D. 21,1,40,1; 42. Quae ibid. 1 le-guntur, verba edicti non esse primus perspexit .Bruns (in priori bus huiuscollectionis edd.). — 7) D.: `solidi ducenti'. — 8) Cf. D.21,1,42. — 9) Ε.Ρ. ^ 296.

238

Edicta censorum. 239

Vcrso Α.

Versο Β.

67. Edictum censorum a. 662 (= 92) (e Suet.).(Suet. de ret. e. 1 1 : Cn. Dornitjiis Ahenobarbus L. Licinius

Crassus censores ita edixerunt:)

Renuntiatum est nobis esse homines, qui novum gernis disci-plinae instituerunt, ad quos iuventus in lndum conveniat; eos sibinomen imposuisse Latinos rhetoras; ibi homines adulescentulos diestotos desidere. Maiores nostri, quae liberos suos discere et qnos inludos itare vellent, instituerunt. Haec nova, quae praeter consuetu-d ίη e ιττ ac morum m αίοrυιη fiunt, neque placent neque recta videntur.Qnapropter et üs 2, qui eos ludos habent, et iis'', qui eo veníre cmi-suerunt, videtur 3 faciundiirn, ut ostenderemus nostram sententiamnobis non placere.

νΙ 68. Edictum M. Α nt ο u ίί triumviri a. 720. (e ,grom.)Ex collectaneis gromaticis p. 246 Laclzm.

Μ. Antonius IIIvir r. p. coiistituiendae cos. II des. ΙΙΙ dicit 4:

Redditurn sumit quibus est, uti finibus antiquis sic teneant, nevesi qiii minus multa iugera professus est capiatur neve si nimisυιuΙtα iugera professus est teneat.

1/I1 69. Edíctum Octaviani Caesaris.Ε ραρ. Β 17. 628 verso ef : η. 78. Ed. Gradenwitz. Cf. Dareste, Νοτιι•.

Iieu·ue 22, 69. — Scriptum αb itomine latini ser^raonis minus perito.

p. cum Manius Vα1ens veteranus ex. [.] ter recitasseritpartern edi[cjti hoc quod infra seriptum est: Imp. Caesar^.D] ίν ί filius tri ιιm[ν] ir rei pnblicae corisul ter dicit. Visum[estjedicendurn mi[ki, vete]ranis dare omn[ibus] ut trbntis

corniti [is s que{m]laiatus

dire

1 . . bro maio . po

[. .] ipsis pareυ tibu[s lib]erisque eorurn e[t uxo]ribus qui sec[mnJqne `' eruiit irnrnIu.jnitatem oinnium rerum d[a]re, utiqueoptimo iure optamoque 10 legis eives Romani s ίnt ll immunes 10

]) Idem refert Gell. 15,11,2; cf. supra p. 17() η. 2. — 2) his Gell. —

;) visum est Gell. — 4) Sic Mo.: 1 Αιι tοη ίο p. eonstituende cons ss ΙΙ

designatus et tertio trud2tur — 5) nimis Mo., quis traditur. — 6) ex[ac]tor

recitasse ait cοni. Dareste. -- 7) Fortasse non excidit constituendae, sed fuit

const(ituendae) iter(um). — const. ter(tium) Wilcken. — 8) exemp[ti cο ni..

Dar. — 9) qui snnt qiiique coni. Mo. — 10) Octaviae coni. Dar. — 11) sunt

supra lin. additum.

Decreta proconsulum.240

snnto liberi . . . . [. mi]litiae muneribusque publicis fu[ngen-

ι1] i vocat[i}o, [it]em in[. . . .]s tribu s(upra) s(cripta) suffragium

[f'e]rendi c[e]nsendi[que] potestas esto et si a[b]sentes voluerint

[c,e]nseri . . tur quod [cum] que iis qui s(upra) s(cripti) sun[t i]psis

το parentes

[co]n[iu]ges liberisq[ue] eorum item quem . . υtυιη 1 veterani

imm[u]ne. esint et a [. 2 . . .] esse volni que [. . . .] sacerdotia

. .]tia qu[o]sque hon[or]es qu(a)eque praemia [b]eneficia commodahabuerunt item ut habeant utantui' fruantnr que permit . . ί

τ5 . o invitis iis neq[ue] magistr[at]us cete[ros] neque laegatum

[9] eqiie procuratorem [ne] que em [1]torem t[ri]bntorum esse

[i]lace neq[ue] in domo eorum divertendi emendique c αnsamgιιees quem detuei place.

70. Decretiim proconsnlis Hispaniae ult. a. 565 (= 189).

2,5041. Dessau 15. .Ε lαmina ahenea (a. 0,15m., 1. 0,22 n.), hodieParisiis servata, reperta a. 1866 in Hispania a Gadibus orientem versus invico Alcalá de los Gazules, ubi probabile est fuisse Lascutam antiquarynnominatam a Plinio 3,1,15 inter oppida stipendiaria Baeticae. Rasta Regiasita est α Gcidibus acl septentrionem. L. Aemiliυs L. f: is ipse, qui posteaFersen devicit, praetorio iure Hispaniam αιlministrαvit α vere α. 563 αdaestatem α. 565, imperator acclamatus, ut videtur, aestate α. 564. Lascutanoseo fere iure servos fuisse, ut Helotae servi fuerunt Spartanorum - , agrum co-lentes suum, sed Hastensibus vectig αlem Mo. ostendit Herr. 3,265-267[= Ges. Schr. IV, 56-623.

L. Aimilins L. f. inpeirator decreivit,utei gnei Hastensium serveiin turri Lascutana habitarent,leiberei essent; agrum oppidumqu.,

5 quod ea tempestate posedisent,item possidere haberequeiousit, dum poplus senatusque

Romanus wellet. Act. in castreisa. d. ΧΤΙ k. Febr.

71 a. Decretum proconsulis Sardjnjae a. 69. p. C.^ 10,2,7852. Dess. 5947. — Ε tabula ahenea (α. 0,40, Ι. 0,55) α.1866in Sardina reperta ibique edita, tum α Mommseno repetita et explicata:

Hermes 2,102; 3,157. ZRG. 8,159. [Ges. Schr. 5,325 sqq.]

1) quem[adm]otum? cf. lin. 17 detuci. — 2) immunes et intactos Dar

Decretum proconsulis.

Imp. Othone Caesare Aug. cos. ΧΡ k. Apriles ° descriptum 1 2et recognitum ex codice ansato 1. L. $elvi AgrIppae procons(ulis)

quem protulit Cn. Egnatius ° Fuscus scriba qiiaestorius in quo 3scriptum fuit it quod infra scriptum est tabula V 0 2 VI1I ° et 4VIIIΙ et Χ :

ΙΙΙ idus Mart. L. Relvius Agrippa proco(n)s(ul) caussacognita pronuntiavit:

° Cum pro utilitate publica rebus iudicatis stare conveniat et 5

de caussa P αtulcensi_um M. Inventius . Rixa vir ornatissimus procTt- 6rator Aug(usti) saepius pronuntiaverit

fi_nes Patulcensium ita ser- 7

vandos esse, ut in tabula ahenea a. M. Metello ordinati ° essent, 8

ultimoque proriuntiaverit:Galillenses frequenter retractantes controver_siαm 3 nee parentes 9

decreto suo se castigare voluisse, sed respectu clementiae optumi° maximique principis contentum esse edicto admonere, ut quie- 10

scerent et rebus ° indicatis starent et intra k. Octobr. primas de ltpraedis Patulcensium recederent vacuam_que possessionem trade- 12

reut; quod si in contumacia perseverassent, se in auctores ° sedi- 13

tionis severe anima(ήdversurumet postea Caecilius Simplex vir

cls,rissi_mus ex eadem caussa aditus a Galillensibus dicentibus: Ι4

tabu-lam se ad eam rem ° pertinentem ex tabiilario principis adlaturos, 15

pro-ituntiaverit:

humanum esse ° dilationem probationi darf,

t6

et in k. De-cembres trium mensum spatium dederit,

in_trα quam diem nisi forma 17

allata esset, se eam, quae in provincia esset, secuturum :° ego quo- 18

1) i. e. codice tabularum eolligatarum ansa adiuncta. — 2) [Nota 3

quod vocabulum significet α c littera incipiens, parum constat. Caput quo-

minus interpretemur, obstat quod in decreto Oropio supra ρ. 184 legitur

(ν. 59) έν δελτω nρώτη, •r.ηρώ ματc τεσσαρεσχα c δεχάτω; cera quominus legatur,

impedit quod quomodo plures cerae una tabula contineantur non perspici-tur. Apucl Iosephum ant. 14,10,10 legitur sin τiliter δελτω δευτέρα κα έχ τωνπρώτων. In senatusconsulto Lebas-Waddington η.1627... [π] έ μπτω €χτω €β-

δό μω ί,γδόω ένάτω δελτω πρώτη, ipsum vocabulum desideratur. ΤΗ. Μ.]

lVll Iam Mo. Ges. Schr. 5,326. 506 c(eram) admittit.] — 3) controversiae.

BRUNS, Fontes iuris. Ed. νΙΙ. 16

241

Epistula praef. praet.

que aditus a Galillensibus excusantibus, quod nondum forma allata

19 esset, in ° k. Februarias quae p(roximae) f(uerunt) spatium dederim,

20 et moram ι illis possessoribns intellegam esse ίυcυη_dam &alilenses

ex finibiis Patulcensium Campanorum, quos per vim occupaverant

2 1 intra k. ° Apriles primas decedant. Quodsi huic pronuntiationi ηση22 optemperaνerint, sciant ° se longae contumaciae et iam saepe denun-

23 tiatae animadversioni obnogios ° futuros.In consilio fuerunt : Μ. Ιττlίυs

24 Rornulus, leg(atus) pro pr(aetore). T. Atilins Sabinus, q(uaestor) ° pro

25 pr(aetore). M. Stertinius Rnfus f(iHus) (et quinque alii) . . . ° . . Sig-

26 natores : Cn. Pompei Ferocis, Aureli Ο Galli (et novem aliorum) . . .

ν1 ϊ 1. Epistula pr α efectornm praetorio G. a. 1 6 8.

9,2438. — Lapis exesus et, squalens extat Saepini antiquo loco

αι1 portam Bovianum ducentem , per quam ad hunc diem cal,lis ovium (c f.

ν. 15) ducit; post a.lios titulum edidi Ι. Ι. descriptum dili,genter a Dresselio.

1 (1) Bassaeus Rufus et Macriτιζi)us 2 Vindex mag(istrati-bus) 3 Saepinat(ibus) salutem.Exemplum epistulae scriptae nobis a Cosmo Aug(usti) Hb(erto)α rationibus cum his quae iuncta erant subiecimus, et admonem-

5 us abstineatis iniuris faciendis conductoribus gregum oviarico-rιιm cum rnagna fisci iniiiria, ne necesse sit recognosci de hocet in factum, si ita res fuerit, vindicari. ι-

8 (2) Cosmi Aug(usti) lib(erti) a rationibns scriptae ad Basseum9 Rufum et ad ° Macrin(i)um 2 Vindic(em) pr(aefectos) pr(aetorio) e(mi-

10 nentissimos) v(iros) . > Exemplum epistul(ae) scriptae μιίhi ° a Sep-11 timiano colliberto et adintore meo subieci, et peto tanti ° faciatis

sc(r)ibere mag(istratíbus) Saepin(atibus) et Bovian(ensibus), uti de-12 sinant iniuriam ° conductoribus gregum oviaricorum qui sunt (sunt)13 sub cura mea facere, ° ut be(ne)ficio vestro ratio fisci indemnis sit. cv

14 (3) Script(ae) a Septimiano ad Co_smum. (Cum) conducto-res gregum oviaricorum, qui sunt sub cura tua, in re presenti

15 ° subinde mihi quererentur per itinera callium frequenter íηiuríαζm)1Ετ ° se accipere a stationaris et mag(istratibus) Saepino et Βονίαηο

1) moras. — 2) Maerinus lapis plerumque; sed requiritur Μαerinius.— 3) magg. lapis et hic et vv. 11.16.23. — 4) Caput hoc loco signiflcaturnon spatio vacuo relicto, ut alibi, sed interposito signo >.

242

ιΙ) ι[ ϊ';

ίρ^^'!1Ί

Edictum praef. Aegypti.

eo, quod in tra(n)sitιι ° iumenta et pastores, quos conductos habent 17(retineant) dicentes fugitivos esse et ° iumenta abactia habere et 18siib hac specie oves quoque dominicae ° sibi pereant 1 in illo tu- 19multu : necesse habe(b)amus etiam (et etiam) scribere, quietiusαg_erent, ne res dominica detrimentum pateretur; et cum in eadem 20contumacia ° perseverent, dicentes non curaturos se neque meas lit- 21teras neque si tu eis ° scrips[er'ts ha]ut fieri re{m], r Ο gΟ, domine 2, 22si tibi videbitur, indices Bαsseo Rufo ° et Maci'in(i)o 3 Vindici pr(ae- 23fectis) pr(aetorio) e(minentissimis) v(iris), ut epistulas emittant adeosdem mag(istratus) et stati_ onarios ι [t]andiu t[eme]re (?) 24

{irJriturn (?) factum est. c'..

72. Edictum Ti. Iuli Alexandri praefecti Aegyptiα. 68 p. C.

C. I. Gr. 3,445 n. 4957. Hoc edictum a. 1818 in Aegypti superioriso αsi maiore in primo propylo templi muro incisum a F. Cailliaud Franco-gallo inνentum primum eclituin est in itineris descriptione: Yoyage ύ l'oasisde Tlzébes ρ. 115 tab. 24. Cum commentario repetivit Rudοr ff; Rh. Phil.2, 64.138. [ VII lum de curis Bissingii et .Nloritzii cf. Wileken Ραρ. Archiv.ΙΙ ρ. 171.] — Edicti emissi ad tollendas pravas consuetudines, quibusin vectigalibus aliisque rebus fιscαlibus Aegyptii a magistratibus vex αban-tur, admodum longi eam tantum partem, quae αd ius privatum pertinet,fere sextam totius recepi, ιle qua praeter Rud. cit. ef. ZRG. 1,127. Bach-ofen, röm. Pfandr. 241. Bechmann, röm. Dotalr. 1,112. Schrader, Ti ίbinger

kr. Ζ. 1,2,129 sq. Czylharz, rörn. Dotalr. 411. [ VII Dittenberger, Or. Gr.

Inscr. sel. ΙΙ, 669.]

(1.) ' Ιονλιος Δημίτριος, στρατηγ ός ' Πάcεως Ο[ηβ]α_ ΐδος, το 1

,τεμφθεντος μοι ιS ιατάγματος ύΤι ύ τοτν κυρ ίον ήγεμονος ° Τιβερ ίου 2, , ^

τό , , < < , ^ , , ,

Ιουλιου Αλεξανδρον το α_ντιγρaφον υμείν υπετα,,α, ίν ε ίScτες a_πο-

λxύητε τών εύεργεσιών. L β ' Aouxiou Λιβ ίου Σεβαστον Σονλ-

,ικίον ° Γάλβα αύτοκρήτορος, Φαωφ ί α ' %, ' Ιουλ ίd Σε,G' α.cτή 8. 3

(1.) Iulius Demetrius, strategus Oasis Thebaidis, edicti a do-

urino praefecto Ti-. Iulio Alexandro mihi transmissi exemplar vobis

subieci ut cognito eo benefιciis fruamini. Anno ΙΙ L. Livii Augusti

Sulpici-i Galbae imperatoris, Phccophi Ι % Iulia Augusta 8.

1) bipi cideant videtur esse in lapide. — 2) domini. — 3) Cj`: ρ. 242

n. 2. — 4) u. quam a apdiutia . re . . litteris incertis. — 5) στρα-

τηγώ Aegyptiaci nomorum praefecti sunt. — 6) L nota in monumentis

Aegyptiacis annum significat. — 7) Dies 28 mensis Sept. De mensibus

Aegypt. v. Ideler, ChronoL 1,97.143. — 8) Diei designatio eponymica.16*

243

Ϊ'

Edictum praef. Aegypti.244

4-15 (2.) Τιβέριος 'l οτiλιος ' Αλέξανδρος λέγει. —, ^ ' ' ^

(4 ) 'LπειS^ ένιοι προφασει τc ιν δημοσιων και a_λλοτρια α-

τό 1 ,

νεια παραχωρουμενοι ειc τε το πρακτορειον τινας παρε ocav καί

16 ε ίς άλλας φυλακ7ςΡ, päς καί &' αύτό τοντο ° έγνων αναιρεθε ίσa.ς;

ϊνα α ίιράξεις τWV δαVε ίων έκ των ίJπαρχG ντων Gι Gι καί μr,ιC ι,> 2

έκ τ ου

ών σωμάτων, έπό μενος τη Του Ζε( αστον ^ λήσει, κε-

17 λεÚω μηδένα Tf τών δημοσίών nροφά _ Gει ,ιαραχωρείGθαι πα

„, ^. , , , , , <,

α.λλων $ανεια, α μη αυτος εξ αρχ^ς εδα_νει r,εν, μηα ' ολως κατα-

κλειεσθαι τινας έλευθέρονς ε ίς φυλακήν Ϋντινο Lν, ε ϊ μr κακούργον,, , „ Υ ^

18 μηδ ε ϊς το πρακ_τορειον, έξω τών οφειλοντων ε ϊς τον κυριακον

λόγον.^, ,

πρ ός(5.) Ινα $έ μηδαμοθεν ίαρ υνη τa.ς προς a.λληλους Gυναλλα-

γa.ς τό τcxιν ηημ,οσ ίων ÖVομα., μηSΣ συνέχω G ι 3 τΎ^V κοινΊ^ ν Τ ίGΤινπρό ς , ,

19 ° ο: τr πρωτοπραξίά προς ά μη ι εί κα.τα_χρωμενοι, κα_ι περι τα-

της α'. ναγκα ίως προ έγραψα. ' Εδηλα^θη γάρ μοι πολλάκις, öτι ήSη^ , ,ε , , ° , .

20 τινές κ υαί ^οθ ηκας πειρασαν α cρελεσθαι νο ¡.ι.ιμως γεγονυιας, καιάποδεδομένα δάνεια Παρά τών άπολαβ όντων άναπράσσειν πρ ός βαν,καί άγορασμο Úς άναδάστους ποιείV, ά ιίο Gπύ :ντες Τά κτr ματα τών

(2.) Tiberius Iulius Alexander dicit : — —

(4.) Cum quidam praetextu public,orum etiarn propter debita

aliena sibi cessa in pignerarium ι quosdam coniecerint et in alias

custodias, quas vel ob id ipsum sublatas novi, ut debitorum ex-

actiones e bonis, non e corporibus fierent, divi Augusti voluntati ob-

temperans iubeo, ne quis sub praetextu publz:corum aliis debita sibi

cedere faciat, quae non ipse ab initio crediderit, neve omnino ho-

mines liberos in custodiara qualemcumque includat, nisi male ficum,

neve in pignerarium nisi qui dominicae rationi obnoxii sunt.

(5.) Ne autem umquam publicorum nomen privatorum con-

trαctibus molestiam α fferat, neve communem fidem in fringant 3 pri-vilegium exigendi ubi non licet usurpantes, etiam de hoc proscri-

bere necessarium fuit. Saepe enim mihi denuntiatum est, quoci

quidam hypothecas legitime constitutas tollere conati sint, nec non

debita soluta ab iis qui acceperint per vim reposcere, et emptiones

irritas facere emptoribusque res emptas eripere, quippe qui con-

1) i. e. Schuldgefängníss (τrράσσειν = exigere). — 2) ι mutum saepiusperperam additur. — 3) [VII συγχέωσι (í. e. turbent) coni. Dobree, cf. Ditten-berger p. 394.]

°

Edictum praef. Aegypti.

ώνησαμένων, ώς ° συμ βε[3ληχότων τισίν άναβολιχχ ε ίληφόσ[τ] 1 έ 21τού φ ίσrου, ή στρατη γοίς, ή πραγΝατιχοίς 2, άλλοις τών nροσ-ωφειληκότων τ4, δημ οσ ίω λόγω. Κελεύω ον · öστις άν ένθά^ε, ^ , ^,° έπίτροπος . τού κυριου η ο ϊκονομος υποπτον τινα έχη τών έν 22, , „ ,

τό ^^^ #τοίς ημοσ ,^^ ραιοις γμασιν οντων, χατεχεσθαι αντο ύ το ονομα 3 η.

nρογράφειν, ϊν[α μη]είς τ τοιούτω συνÑάλλη, ° r μ έρη τών 23ύπαρχόντων αύτού χατέχειν έν τος ημοσ ίοις γραμμα.τοφυλαχ ίοιςπρéς ίφε ίλημα. ' Εάν $έ τις, μήτε ό ν é μΡa_τος χατεσχημ ένον, μ ήτε

τών ύnαρχ rJ ντων κρατον _ μ ένων, ιSαν(ε) ίση νομ ί μως λαβών ύπο- 24θrχην, r φ,9 άση ä έSάν(ε)ισεν χομ ίσασθχι, r κα_ί ώ νrσητα ί τι, μ ήχατεχομ ένον τον ό νό ματος μ ηιSέ τού ύπά.ρχοντος, ο ί^έν πράγμα,ε ει · ° τας μεν γαρ προίχας, α'.λλοτρ ία.ς οϊσας χαί ού τών ε ϊληφό- 25των ά ν cSρών, χαί ό εός Σεβαστός έχέλευσεν χαί ο ί έπαρχοι έ τοιφ ίσχου τα.ίς γυναιξί α'.πο$ ί Sοσθα.ι, ών βεβα ίχν ε' ° τfj v πρωτοπραξ ία ν 26φυλάσσειν. — —

traxissent cum jis qua spec2es devehendαs α fisco aCCepissent 1 vel

cum strategis vel cum tα. belli0nibus 2 vel cum aliis publicae rationi

obnoxiis. Iubeo igitur, si quis posth αc procurator Caesaris aut dis-

pensator suspectum aliquem eorum habeat, qui in publicis negotiis

versιzntur, aut nomen eius detineri 3 aut proscribz:, ne quis cum eo

contrahat, aut partes bonorum eius pro debitis retineri in publicis

tabularii.s. Si quis autem alicui cuius neque nomen detentum est

neque bona possessa, credider'it hypotheca legitime accepta, ciut quae

crediderit antea ab eo receperit, aut ab eo emerit aliquid, neque

nomine neque bonis detentis, nihil negotii ei fiet. Dotes enim, cum

alienae sint neque virorum qui eas acceperant, etiam divus Augustus

iussit et prae fecti α fisco mul•ieribus reddi, quarurn privílegium

exigendi firmum servari oportet.

1) [Intellegi videntur qui ex Aegypto Romam dewehunt anabolieas

species (vita Aurelia7zi 45), anabolicarii (Vat. fr. 137). TM. M.J. [VI! Si Dit-

tenbergerum sequimur, intelleguntur ei, quibus mora (äναβολή) pendendi

guod debebunt publico concessa erat.] — 2) [Cf. Dig. 48,19,9,4. Ττ3. Μ.] —

3) [VJJ ` χατέχεσθαι pass. structuram enuntiati paululum turbat' Ditten-

berger. — Verba χατέχεσθαc αύτοL τό öνομα abundare videntur.]

245

2i ό28 ος Ροίφος έπαρχος Α ϊγύπτου λέγει . Κλαύδιος 'Αρειος ο τ

,

246

VII 73. Edictum 14[ettii Rufi de tabulis possessionum

fundi (a. 89).

Ε pap. Oxy. 2,23 21, VIII 27sgg. edd. Grenfell et Hunt. — Cf. Mitteis,

papyrzcs Arch. 2,183 sqq.Μά.ρκ ος Mέττι-

, Οξυρύγ-^ , ^

χε ίτον στρατηγός [ε]δηλωσεν μοι μητε τα ϊ[δι]ωτικα μ[ητε τα δη-

ε.1.] οσιαπράγματα

Edictum Mettii Rufi.

την καθικονσαν λαμ ^3ανειν ιοικησιν. διά τό έκ πολλών Τά ν τ^ τών έν-, ,

γ όνων μ ή καθ ' όν έ ιSει τρ όπον ωκονομήσθαι^. .

30 κα ίτοι πολλάκις κριθέν ύπό τώνκτr¡r,εων ^, ι^λιοθrκη δια[σ]τρώ μοτο, , ,

ε ^.

πρ ό έ μον έπάοχων τ•ής δεουσης αντα τνχείν πανορθω-

σεως, £περ ον καλώς ένδέχεται ε ϊ μη άνωθεν γένοιτο α'.ντ ίγραφα. κελε ίω

ον nάντος τούς κτrτορας έντός μ ηνών έξ άπογρά-

32 ψασθαι την ϊδ ίαν κτησιν εις την των ένκτήσεων [3ιβλιοθλrκην καί τούς, ^, , , γ , τούςδανειστας α_ς εα.ν εχωσι υποθηκας και τούς α.λλους

£σα έάν ^χωσι cS ίxxca, την δέ άπογραφΎ; ν ποιε ίσθωσαν δηλο ύντες πό -

θεν sκα r, τος των νπαρχόντων xαταβέβηκεν εις αυτους34 η κτησ(ε)ις. πα_ρχτι&έτωσον δέ καί α.ί γνναίκες ταίς ίποστά.σεσι τών

αν ρών εαν κατα_ τενα επιχωριον νομ ον κρατείται τα ύπαρ-.

Μ. sYlettius

Rufus, prae fectus Aegypti, dicit: Claudius Arius Oxyrynchiti stra-

tegus notum fecit mihi nec privatas nec publicas

res eam quae deceret habere administrationem, quia in longo tempore

non quemadmodum oporteret relatum esset in tabulas iuris prae-

d iorum

bibliothecae, etiamsi saepe decretum esset ab eis qui ante me fuissent

praefectis ut eam quae deceret acciperent emendationem.

Quod non bene procedet, nisi ab initio fient exempla. Iubeo igitur

omnes possessores intra menses sex pro fiteri

suas possessiones in iuris praediorum bibliothecam et creditores quas

habeant hypothecas et ceteros

quae habeant iura, notum facientes unde unicuique bonorum ob-eenerjt

possessio. Adscribant vero etiam mulieres indiciis maritorum si se-

cundum quoddam regionis ius tenebuntur bona;

Edictum Mettii Rufi.

-χοντα, c μο ίως δέ χατ τά τέκνα ταίς τών γονέων οίς ή μ έν χρήσ((ε))ιςδιά δημοσίων τετr;ρηται χρηματισμών, ή δέ xτ -

σις μετά -θάνατον τοίς τέι:νοις xεκρά.τητα. ίνα ο ί συναλλά_σσοντες μή 36κχτ ' άγνοιαν ένεδρεύονται. παραγγέλλω δ ατ τοίς συναλλα -

γματογράιροις xαί τος μ νή μοσι μ ηδέν δ ίχα έπιστάλμ.ατος τού βιβλιο-φυλακ[ ίου τελειc^σαι, γνοϊσιν ώς οίκ φελος τό] τοιοLτο ' άλλά κατ

αύτοτ ώς παρά τά προστεταγμένα ποιrσοντες δ ίκην νπομενοLσι τΎν 38

nροσήχουσαν. έάν δ ' ε ϊστν έν τή β ιβλιοθrκη τcχω έπά -νω χρόνων άπογραφχ ί , μετά πάσης άκρ((ε))ιβε ία_ς φυλα_σσέσθωσαν,

ομο ίως δέ κατ τά διαστρώ ματα, ίν ' ει τις γένοιτο ζτησις εςτυστερον περ τcäν μή δεοΩντως άπογραψαμένων έξ έκε ίνων έλεγχθωσι. 40

[ίνα] δ ' oJv βεβα ία τε χαί ε ϊς óίnαν δια.μένη τc ιν διασ- γτρωμάτων γ χρ r^ σ((ε))ις πρ é ς τό μ ή πάλιν άnογρ a_φrς δεηθΫναι, παραγ-

γέλλω τοίς β[ι]βλιοιρ ύλαξι διά πενταετ ίας έπαναl εου"σθα_ιτά διαστρώ ματα μεταφερομ ένης ε ϊς τά καινοποιο ύ μενα τς τελευ- 42

ταίας έχάστου όν ό (.ι.α_τος ύποστάσεως κατά χώ μην καί κα-

τ ' εος.

similiter gutem liberi quoque ραrentum quibus usus per publica

ο bligatus est instrumenta, possessio gutem

post mortem ad liberos redit, ne paciscentes per ign οrantiαm deci-

piantur. Velo etiam scribas

et tabelliones quicquam non iussos a librorum custodibus perfιcere

seientes nihil prodesse talia; sed etiám

ipsi ut contra mandata facientes ροenam ferent eam quae par erit.

Quodsi erunt in bibliotheca pr ό fessi οnes

priorum temporum, cum omni diligentia custodiantur, similiter gutem

et tabulae ut si quae βαt requisitio in

posterum de eis quae non ut oportet professa Bunt ex illis nota

fiαnt. Ut gutem firmas et in perpetuum maneat

tabularum usus ne iterum pro fessione egeant, mando librorum custo-

dibus, ut quinto quoque anno renoventtabulas ita ut trans feratur in novas ultimum cuiusque nominis in-

dicium, secundurn vieos et seeundum

genera. Anno nono Domitiani, mense Domitiano 4.

iι i ι

247

^•

Decretum XVvirum.248

VI 7 4 . Edictum XVvirum sacris faciundís de luctu fe-minarum minuendo p er ludos saeeulares (a. 737 = 17).

Ex eommentario XVvirum, de quo supra p. 191, nr. 46 in exordio dixi-

mus, inter alia eorum edicta ad ludos saeculares pertinentia laoc visum est

recipere; est ibi v. 110-114.

110 ° XVvir(i) s(acris) f(aciundis) dic(unt). ° Cum bono more et

proind [e c]elebrato frequentibus exsemplis quandocumq[ue i]usta lae-

112 titia.e publicae caussa fuit, ° minui luctus matrona[r]um placuerit, id-

113 que tam sollemnium sacrorn[m l]udorumque tempore referri ° dili-genterque opserva[r]i pertinere videatur et ad honorem deorum et

114 ad [m]emoriam cultus eorum statuimus ° offici nostri esse per edictum

denuntiare feminís, uti luctum minuant.

V 75. Decretum XVvirum sacris faciundis (a. 289).

Iy 10,3698; Or. 2263. Dess. 4175. Σ tabula ηnarmorea Cumis prope

castellum Baianum reperta a. 1785, edita post alios a me 1. 1. Continet

decretum decurionum Cumanorum factum die 23. m. Maii a. 289, quo sa-cerdos Matris Deum creatur (v. 1-15), et epistulam Χ Vvirum Romanorum

datam die 17. Aug. eiusdem anni, quo sacerdos creatus confirmatur.

Decretum.

1 M. Magrio Basso, L. RagonioQuintiano cos. l k. Iunis.Cumis in templo divi Vespa-siani, in ordine decurionum,

5 quem M. Mallonius Undanuset Q. Claudius Acilianus praet. Ζcoegerant. Scribundo sorteducti adfuerunt Caelius Pan-nychus, Curtius Votivos, Considi-

10 us Felicianus.Referentibus pr.3

de sacerdote faciendo Matris

Deae Baianae in locum Restitutísacerdotís defunctí placuit uni-versis Licinium Secundum

15 sacerdotem fieri.

E)istu la.

XV. sac. fac. 4 pr. 316

et magistratibus Cuman. sa1.5Cum ex epistula vestra cognove-

rimus creasse vos sacerdotemMatris Denm Licinium Secundum 20in locum Claudi Restituti defunc-ti , secundum voluntatem vestra(m)permisimus ei occavo et

corona dum taxat intrafines coloniae vestrae uti. 25Optamus vos bene valere.

Pontius Gavius Maximus

pro magistro suscripsi XVI kal.Septembres M. Umbrió Primo,T. Fl(avio) Coeliano cos. 30

1) Consules ordinarü α. 289 sunt v. 12, eiusdem anni suffecti in fine.ν. 29.30. — 2) praet(ores). — 3) pr(aetoríbus' — 4) XV(viri) sac(ris) fa-c(iundis). — 5) Cuman(js) sal(utem). —

6) defunc/cuí.

ctu

Ιύ ηπτ:;

ρlαίπΕ ,,

ιε{ετά ;

m d μ:;

ερ^τ F:;

rea ς,, r;.:

ιιι e 1. Ι, ': `

ίί α, ϋ?..,

ίrιπΗ Ys''

sl ίιl σ

I η/':

h l^'^ ,.

pl,l Γt'^b,.,^.

τ ύ ':

^Ίί 1Dί^^

Ύ;

ιlί ^e

'ύlαύ Ι ιί^^.

l

ιιι^¡¡ i^

[{^1ί 9

ι `^" ρ«

; ^ rατ ‚ϊ;

^'

,.

Constjtutjones imperatorum.

76. Decretum pontificum.

10,2,8259. Dess. 8381. Prope Tarracinam nuper repertum locoantiquo in pilis duabus collocatis hinc inde ad ingressurn sepulcri. — Cf.titulus urbanus C Π 1884. Dess. 1792: reliquiae treiectae (scilicet ex Se-linunte Ciliciae _1Romam) ex permissu collegii pontificum piaculo facto.

Ι.[D(is)] DI(anibus).

[ C]ollegi-[υ]m pon[ti-f] icum [de]-

5 crevit, si e-a ita suntque libelo[c]ontene-ntur, pla-

18 cere per

[mitte]re i puela-[ηrα, de] g(υα) agatu-[r, s]acelo

249

ΙΙ.[exirnere et i]ter-[um ex] pra-[escr]ipto[d]eponer

5 e et script-υrαm titu-ii at prist-inam for-mam rest-

10 ituere pia-culo priusdato operi-s faciend-ί ove atra.

CAPUT VII.

CONSTITUTIONES IMPERATORUM.

77. Edictum Augusti de aquaeductu Venafráno.

ιg 10,4842. Dess. 5743. Hoc edictum Mommsenus e lapide marmoreo,quem muro insertum Eena fri invenit, primus edidit (ZGR. 15,287); posteaab Henzeno ex gypseo lapidis ectypo suppletum prodiit in annalibus instit.

archeol. Rom. 1854 ρ. 6 (imagine photographica adiuncta) et Or. 6428;

α.1876 lapis Mommseno rogante e pariete extractus est et adservatur hodie

1) Fpatium quod vacat cum non plus duas litteras capiat, quadrata-rius errarit necesse est quibusdam omissis; notio permittendi ita requi-ritur, ut ea sublata decreti tenor solvatur: neque enim eximunt corpus et

deponunt ponti fcces, sed pernnittunt, ut eximatur et deponatur. Itaquenon recte pro eo vocabulum amicus quidam commendavit spatio sane aptum

peregre.

250Edictum Augusti.

Venafri in aedibus Ianuaríi Νο1α. — uaedu úm

oppidum fui eo esse exstru üm,

quo ab Augusto colonia deducta est. q

eique ius hoc edicto constitutum ex aliis insιriptionibus Venafri repertís

Μο. probavit. Capita quae distinxi in lapide versibus in marginem una

littera prominentibus notata sunt.

[L+ d] ict [um im] p. Ca [esaris Α uqusti ]

(desunt versus sex) Venafrαnorum ηοιηiη[e . . . . ius sit lice]atque.8

9 ° Qui rivi specus saepta fon[tes] . . . . que aquae [ducend]ae

10 refici ιιndae ° causa supra infrave libram [ facti aedi]ficati structi

11 sunt, sive quod ° aliut opus eius aquae ducendae ref[ici]undae causa

12 supra infrave librarn ° factum est, uti quidquid earum r[er]um

13 factum est, ita esse habere itaque ° reficere reponere restituere re-

14 sarcire semel saepius, fistulas canales ° tubos ponere, aperturam

15 committere, sive quid aliut eius aquae ducen_dae causa opus [er]it,

16 facere placet : dmri qui locus ager in fundo, qui ° Q. Sirini (?) L. f.

Ter. [est esseve] dicitur, et in fundo, qui L. Pornpei M. f. Ter. Sullae1ϊ ° est esseve dicitur, rn[acerjia saeptus est, per quem locum subve18 quo loco ° speciis eius aquae p[erve]nit, ne ea maceria parsve quae19 eius maceriae ° aliter diruatu[r tollat]ur, quam specus reficiundi aut20 iiispiciendi cau_ sa: [neve quid ibi pri]vati sit, quominus ea aqua21 ire fluere ducive poss[it] ° . . (20) . . Dextra sinistraque circa eum22 rivom circaque ° ea o {l era , quαe eius α gυ]ae ducendae causa facta23 sunt, octonos pedes agrum ° {u]acuo[m esse placet] 1 ; p[e]r quem loeum24 VenafranIs eIve, qui Venafranorum ° [nomine opus su]m[et?], iter fa-25 cere eius αquae ducendae operurnve eius aquae ° [ductus facien.do-

r]π[m] reflciendorum (causa 2>, quod elus s(ine) d(olo) m(alo) fi αt,26 ius sit liceatque, ° quaeque ea[runa rer]urn cuius faciendae reficiendae2ϊ causa opus erunt, quo ° proxnme poterit advehere adferre adpor-28 tare, quaeque inde exempta erunt, ° quam maxime aequaliter dextra29 sίnistraque p(edes) VIII iacere, dum ob eas res damn[i] ° infecti ίυ -30 rato promittatur. Earumque rerum omnium ita habendarum ° co-

1οη(is) (?) Ven[α fra]nis ius potestatemque esse placet, dum ne ob id31 opus domi ηus eorum cuius agri locive, per quem agrum locumve32 ea aqua ire fliiere ° ducive solet, invius fIat; neve ob Id opus minus33 ex agro suo in partem agri ° quam tr ansire transferre transvertere

1) [VH Dess. con fert @ 10, 4843 = Dess. 5744: iussu imp. CaesarisAugusti circa eum rivom qui aquae ducendae causa factus est, octonosped. ager dextra Siflistraq(ue) vacuus relictus est.] — 2) excidit in lapide,ins. Mo.

Edictum de temporibus accusationum.

recte possít; neve cui 1 eorum per quo_rum agros ea aqua ducitur, 34

eum aquae ductum corrumpere abducere aver_tere facereve, quominus 35

ea aqua in oppidum Venafranorum recte duci ° fluere possit, liceat. rv 36° Quaeque aqua in oppidum Venafranorum it finit ducitur, eam 37

aquam ° distribuere discribere vendundi causa, aut el reí vectigal 38

inponere consti tuere IIviro Πvirís praefec(to) praefectís eius colo- 39

niae ex maioris partis decuri _ onum decreto, quod decretum ita 40

factum erit, cum in decurionibus ηση ° minus quam duae partes 41

decurionum adfuerint, legemque el dicere ex ° decreto decurionum, 42

quod ita ut supra scriptum est decretum erit, iiis ρο testatemve 2 43

esse placet : dum ne ea aqua, quae ita distributa discripta deve qua ° ita 44

decretum erit, aliter qiiam fistulis plumbeis d(um) t(axat) ab rivop(edes) L ducatur; neve ° eae fistulae aut rivos nisi sub terra, quae 45

terra itineris viae publicae limí_tisve erit, ponantnr conlocentur; 46

neve ea aqua per locum privatum in σίtο eo, cuius Is locus erit, 47

ducatur. Quamque legem eí aquae tuendae ορ[e]_ribusve, quae eius 48

aquae ductus ususve causa facta sunt erunt, tuendis ° [Ilviri. 1)rae- 49

fect]i [e]x decurion(um) decreto, quod ita iit s(upra) s(criptum) e(st)factnm erit, dixerin[t ° eam firjmαιn (?) ratamque esse pla- 5ύ

cet cv . . (desunt versus undecim) . . ° (30) Venafranae s . . . (8) 51-62

° (20) . . atio quam colono aut incola[e aut] . . . da . . ί . . . . . is 63 64

cui ex decreto decurionum ita ut supra comprensum est ne_g ο tίυm 65

datum erit, agenti, tum, qui inter civis et peregrinos ius dicet, iu-dicium ° reciperatorium in singulas res HS reddere, testibusque 66

dum taxat Χ denun_tiand[ο q]uaeri placet; dum reciperatorum re- 67

iectio inter eum qui aget et ° eum quocum agetur ita fi[et alt ex lege, 68

q]uae de iudicis privatís lata est, ° licebit oportebit. 69

ιVI! 78. Edictum de temporibus accusationum.

Ε ραρ. B. U. 628 . Ed. Gradenwitz, emendaverunt Mo. Mitteis.

Commentario instruxerunt Mitteis, Hermes 32 ρ. 630 sqq., qui dubitanter

Tiberio adscribit, Dareste, Nouu. revue 22, ρ. 689 sqq., Cuq, ibid. 32,111 sqq.,

qui Neroni attribuunt. Mo. (Strafrecht ρ. 472 n. 5) tertii saeculi edictum

μ utat esse. Supl. sunt Mo. Mitteisii, Gradenwitzii (cf. nr. 69).

Col. Ι.Egemplum edicti.

Ιη multis bene factis consultisque divi parentis mei id quoque 1

° iure nobis praedicandum pu[t]o [q]uod causas qiie a[dj priiicipalem 2

1) qui. — 2) immo potestatemque.

Α.

251

Edictum de temporibus.252

3 ° notionem ι [vel] prgvocatae vel [rem]issae fuissen[t i]mposita qua-

° dam nec[ess]itate a[d'mitt]eflda[8 es]se pers[p]exsit ne [aut] prob[i]

5 h[ο]mines ° [c]onflictar[e]ntur di[ut]ina mor[cI a]ut call[id] ίores fruc-

tu[m ca]pere ° [ali]quem ρ[rot]rahend litem [aucu]paren[tu]r, quod

tum animadverf[ti]sset lam ρ[er] multo[s] annos ev[en]ire, et ^[αη]git

salub[ri]ter 2 praefini_t[is] tempr[ibus] intra que [c]um [ex p]rovin-

10 ciis [a]d a{gendJum veni _ [sse]nt utrae[qu]e [ρα] rte[s] nec disce[de]-

rent priusqu[amj ad disceptan_ [dυ lm i[ntrodu]cti [es]se[nt ]

scirent fore u[t al]tera parte αιιdί _ tα 3 ser[v]aret[ujr sententiα aut

[sec]undum pr αese[^de] ιη ρ rοηιιntία_ [ retur; 4 sin vero] neut[er] liti-

ga[nti]em adfuisset ex[cid]ere tum eas ° [lites] e[x or]dine cognitio-

15 num officí nostri. E[t ]rcul . cio iam ° [dudum] id. obtine°ndum 5

fuit [cu]m a pres^ rίpto eiiis ed ί [c]ti satis super_q[ue tempo]ris quasi

conive[n]tibus nobis tra[βs]cocurrerint .° e[t ] dex . . es

[ ] n. ι edί (.] imis [ ] rento tem°[pore ] io[ ] ation [ ] conti[. .]

cleperi·it ρ aρyri pars gτ.ι cιsdam lineas continens

B.

]s in Italia q[ ] edί [. . .] . . .]t sex menses t[ran]salpinis

[ autenz et transmarinis] aIlnurn qui nis[i] adfuerint vel •[defensi fuer&it . . . . cum] querelae eorum noscantur.

Col. ΙΙ.A. sciant fore et 6 stetur sentent[i]ae et aec[us]atores

ad petendam poenam in re rogantur; sed quoniamcapitale[s] causae aliquid α[υ]χ[i]lίυm conctationis ad-mittun[t e]t accusatoribns et rei[sl ιη It[a]lia qu[i]dem

5 novem [^nen]ses dabuntttr t[ra]nsalpinis andem 8 et trans-marίn's annus et sex menses intra quos nisi a . .adfuer[in]t fore iam nu[n]c sciant ut cu[m] proseeu-toribus [v]eneant 9; quod η[e]que grave η[e]que durumvideri potes iis 1 0 tain prol[i]xum tempus i[nd]ulserim ;

10 et opinor qui aliqua di[gni]tate censer[i] possunt

1) notionern corr. ex notjorem. — 2) Edictum hic citatum id esse quodhabemus (nr. 53) censet Dareste. — 3) Cug l. c. con fert Seneeae Apocolocyntho-sin ΧΙΤ ν. Ι9 sq.: deflete virum quo iion alius potuit citius discere causas,mm tantum paite audita, saepe et neutra. — 4) liti^a[nti]um fuisse ratusMitteis ita restituit. — 5) id ob in particula separata servatur; huc pertínerevidit Mitteis. -- 6) ut coni. Sku.tsch. — 7) is corr. ex es. — 8) leg. autem. --9) leg. veniaut. — 10) potes üs] potest cum iis fuisse coni. Mo.

Edictum Claudjj.

tanto [. . . .] i debent so[lli]citi [esse u]t iis quae praeceptasunt ma[t]urato obsequantur cu[m] praesentem ι repu-tent interesse hones[t]atis suae ut quam primummolestia careant. Appellationes vero quae ad magis-tratus et sacerdotia et alios honores pertinebunthabe[nt] formam tem[ pojris sui. Set ea [g]uaequae sunter [ ] rump[ ] umqu[e , . ajd notion[em]

deperierunt quaedam lineae (c f. pag. 252, Ι. 1 7)Β. copr (8) f

bo

253

15

79. Edictum Claudii de civitate Anaunorumα. 4 6 ρ. C.

rz 5,5050. Dess. 206. Ε tcibula ahenea, quae a. 1869 prope Triden-tum in vico 'Cles' vallis `di Non' effosa est (a. O,Sm., Ι. 0,38), primum editaα Mo. Herr. 4,99 (indeque, in ZRG. 9,179 [Ges. Schr. 4,291J), post euma F. Kenner, Ediet d. Kais. Clciud. 1869, cum tabula acl archetypum de-picta et commentario.

M. Ιυηiο Silano Q. Silpicio Camerino cos.idibus Martis Bais in praetorio edictumTi. Claudi Caesaris Augusti Germanici propositurn fuit id

quod infra scriptum est:

Ti. C'laudius C2esar Augustus Germaiiicus pont. 5

maxim. trib. potest. VΙ imp. λΙ ρ, ρ. cos. 2 designatus ΙΙΙΙ dicit:

Cum ex veteribns controversis pendentihus 3 aliquamdiu etiam

temporibus Ti. Caesaris patrui mei, ad quas orclinandas

Pinarium Α ollinarern miserat, qu ae tanturn modo

inter Comenses essent, quantum mernoria refero, et 10

Bergaleos 4, isque primurn apsentia pertinaci patriii rnei,

deinde etiam Gai principatu quod ab eo ηση exigebatur

referre, rion stulte quidem, neglexserit, et posteac

detulerit Camurius Statutus ad τηe, agros plerosque

et saltus mei iuris esse: in rem praeseiitem misi 15

Plantara Iulium arniciirn et comitem meum, qui

cum adhibitis procuratoribus meis quis)que iii aliaregione quique iii viciu ίa erant, sun)rna cura inqui-

1) praesentes Mitteis. — praesertim? — 2) pout(ifex) maxim(us) trib(uBi-

cia) potest(ate) VI imp(eratOr) XΙ p(ater) p(atriae), co(ri)s(ul). — 3) petenti-

bus. — 4) Rodie `Val di Bergell' sive `Bregaglia'. — 5) que delendum.

Epistula Vespasiani.

sierit et cognoverit, cetera quidem, ut mihi demons-

20 trata commentario facto ab ipso sunt, statuat pronun-

tietque ipsi permitto.Quod ad condiciOnerfl Anaunorum et Tnlliassium et Sinduno-

rυm ι pertinet, qilorum partem delator adtributam Triden-

tinis, partem ne adtributa.m quidem αrguisse dicitur,

25 tarnetsi animadverto non niiuium firmam Id genus homi-

n ιιm habere civitatis Rom αnαe originem : tamen cum longa

usiirpatione iii possessionem `' eins fuisse dicatur et ita permix-

tum c ιιm Trideutinis, ut didnci ab is sine gravi splendi ζdi) municipi

iniuria ηση possit, patior eos in eo iure, in qno esse se existima-

30 verunt, permanere benific ίo meo, eo qu ίdem libentius, quod

pleris)que ex eo genere horninum etiarn militare in praetorio

meo dicuntur, gnidam vero ordines quoqiie duxisse,nonnuHi collecti 3 in decurias Romae res iudicare.

Quod beniikiiirn is ita tribuo, ut quaecuinque tancivam35 cives Romani gesserunt egeruntque, aut inter se aut eum

Tridentinis alisve, rαt ιιαη esse iubeat 4, nominaque ea,qiiae habuerunt antea tanqiiam cives Romani, ita habere is permittam.

80. Epistula Vespasiani ad Vanacinos c. a. 72.ry 10,8038.· Ο ι •. 4031. Ε lamina aerea, reperta in vico quodam

Corsi.cae.

Ιmρ. Caesar Vespasianus Augustus

° magistratibus et senatoribns ° Vaiiacinoriim sahitem dicit.5 ° Otaciliurn Sagittam, arnicum et procu_ratorem meum, ita

vobis prαeftlisse, ° iit testimonium vestrum mereretur, ° delector.° De controversia fin ίum, quam ha°betis cum Marianis , pen-

10 denti ex is agris, quos a procuratore meo ° Publilio Memorialeemistis, nt `, finiret Clandius Clemens procn_rator meus, scripsi eiet mensorem ° misi.

15 ° Beneficiα tributa vobis ab divo ° Augusto post septimum εοη-snla_tum, quae in tempora G αlb αe reti_nuistis, contirmo.

1) Ηοιlie ` οn, Dοlas, Saone', in pago ` Giudicaria' prope Tridentum.— 2) Αniιn α dνertαs possessionem civitatis, ut infra p. 262 n. 4 possessio-.nem privilegii. — 3) leg. αllecti. — 4) leg. rata esse iubeam. — 5) 0üανα-iwοι (apud Ptolemaeum) et Mariani populi erant in parte septentrionaliCorsicae insulae.

254

Epistula Domítiani. 255

o Egerunt legati ° Lasemo Leucani f. sacerd(os) Aug(usti) 20

° Eunus Tomasi f. sacerd(os) Aug(ιιstί) ° C. Arruntίo Catellio Ce^lere, Μ. ° Arruntio Aqiiila cos. ΙΙΙΙ. idus Octobr.

81. Epistnla Vespasian ί ad Saborenses α. 78.Γ 2,1423. Dess. 6092. .Ε lamina ahenea, in ορρίιlο Caήete (intra

Malagam et Sevillam) saec. XVI reperta, qucIe nunc ubi sit ignoratur.

Ιmρ. Cae[s.] Vespasianus Aug. ροη tifex maximus tribuniciae° potestatis VIlII, imp. ΧΙΙΧ, consul ° VIII, p(ater) p(atriae), sa-lutem dicit IIIIvίris et ° decurionibus Saborensium. 5

o Cum irniltis difficultatibus infirmitα tem vestrarn premi indi-cetis, per_mίtto vobis oppidum sub nomine meo, iit ° voltis, iiiplanurn extruere. Vecti_galia, quae ab divo Aiig. accepisse dici °tis, 10custodio; si qua nova adicere νο1_ tis, de his proco(n)s(ulem) adiredebebitis; ego ° enim nullo r espondente c οnstitu _ ere nil possum.Decretum vestrum ° accepi VIII. ka. August.; legatos dimi_si ΙΙΙΙ. 15

ka. easdem. Valete.o IIviri C. Cornelius Severus et M. Septimi_us Severus publica

pecunia in aere inciderunt.

82. Epistula Dornitiani a. 82.

C^ 9, 5420; Or. 3118. Σ tcibula ahenea Falerione in Ficeno effossa

α. 1595.

oImp. Caesar dívi Vespasiani f. ° Domitianus ι Αυ-

gustus ° pontifex max., trib. pustest., imp. ΙΙ, ° cos. VIII

designat. VIIII , p . p., salutem dicit° ΙΠΙνίrίs et decurionibns Faleriensium ex Piceno. 5

o Quid constitiierirn de subsicivis cognita causa ° inter vos etFirmanos, ut notum haberetis, ° huic epistulae subici inssi.

o P. Valerio Patruino ! ! ! ! ! ! 2 cos. ° ΧΙΙΙΙ k. Augustas. 18

o Imp. Caesar divi Vespasíαni f. Domitianus τ ° Aug. adhi-

bitis utriusque ordinis splen dídis viris cognita causa inter Fale°rienses et Firmanos pronuntiavi quod ° suscriptum est. 15

o Et vetustas litis, quae post tot annos ° retractatur a Fir-

manis adversus ° Falerienses, vehementer me movet, ° cum pos-

1) Domitianus voc. erasum est. — 2) £terius consaclis nomen erasum.

Epistula Traiani vel Hadriani.

20 sessorum securitati vel mí_ nus multi anni sufficere possint, ° etdivi Aiigusti, diligentissimi et in_ dulgentissimi erga quartanos λ

suos ° princip ίs, epistula, qua adinonhlit ° eos, ut omnia subpsi-

25 civa sua collige rent et venderent, qnos tam salubri ° admonj-tioni paruisse noii dubito ; ° propter quae possessorum ius confirmo Ζ.

° Valete.D(atum) ΥΙ k. Ang. in Albano, ° agente curam T. Bovio Vero,

30 ° legatis P. Bovio Sabino, ° P. Petronio Achille. — D(ecreto) d(ecu-

rίοτιum) p(ubliee).

83. Epistula Traiani vel Hadriani.

rL ΙΙ S, 5368. Σ lamina alienea, quae in Ηisραηία prope Se-

villam in parietinis anti.qui oppidi Italicae (lci Talca), de quo v. IHuebne-

rum ίrs 2,145, α. 1868 effossa nune Sevillae ciclservcitur. Lamina, 1. rn. 0,22,

α. 0,16, paene undique fi•acta est. Litterarum forma ei similis est, quarn

prior tabula Ursonensis (sυpra ρ. 122) exlaibet, qucire ipsa quoque videtursaeculi esse primi exe,cntis vel ineuntis secundi. Videtur continere aut Tra-iani aut Hciclrictni epistulcun; nam, e Flin. paneg. 35-6 constat α Traianodemum ordinem iudicioriιm priυα torum al causas fiscales translatum esse,licet praetor, qui inter /iscum et privatos ius diceret, iam α Nervα intro-ductus sit ("ν. D. 1,2,2,32). Flinius dicit: tribunal excogitatum pi·incipatuiest, par ceteris. — Sors et urna fisco iudicem adsignat, licet reicere, flcetexclamare: 'hunc noIo'. — Lamina edita est primum α Berlanga in ed.legis Urson. addita laminae imagine, postea α Mo. (Eph. ep. 2,149) quidubitanter supplevit. Cf. ZRG. 12,126.

/] eri

cog]nitio —i

[Ad fιscum meum si quae cuiuscumque rei] nuntiationes 3

5 [postluic fient, in iudice uno ecidem] observari debe-[bunt, quae cum inter privcitos ad unu]m iudicem ibitur;[reciperatores autem ubi de ea re sortientur, eodem modo[ut in causa fisci sortiantur fieri d]ebet, quo ut recipe-[ratores de rebus privatorum sortiant]tur, lege, quam vobis

10 [cledit,] fit.

1) i. e. milites legiones IV. — 2) Hygin. de gen. eontrov. (ed. Lachm.)133, 9-13: cum divos Vespasianus subsiciva omnia, quae non veniissent,— sibί vindicasset, — Domitianus per totam Italiam subsiciva possiden-tibus donavít. Cf. Front. de contr. ngr. 53-54. Rud οr f f, röm. Feldmesser2,456. — 3) De nuntiatiοnibus, quae ad fiscum fiunt, v. D. 49,14,1.

256

Decretum M. Aurelii et Commodj.

VI1 8 4. Rescriptum Pii a d Smyrnaeos a. 139.C 3,411. C. I. Gr. 3175. Dess. 338. — Rep. Smyrna.e in erasso mar-

more, iam imminuto. — Preces Smyrnaeorum, quibus constitutionis Σladria-nae de festis instituendis exemplum a Pio getunt; lineas mutilas omittimus,neque damus nisi (II) rescriptum imperatoris cum (ΙΙΙ) actis de exemploimpetrato signatoque.

(II.) Imp. Caes. Τ. Aelius Hadrianus Antoninus Augustus Pius 8Sextilio Acutiano ι . Sententiam divi Patris mei, ° si quid pro sententia 9dixit deseribere tibi permitto. Rescripsi. Recogn(ovit) 2 undevicensimus.Act(um) VI idus April. Romae Cae(are) ° Antoiiino II et Praesente II 10COS. (SJ

,(ΙΙΙ.) Εcφραγ ίc4η έν Ρώ μη πρ ό τριάν νωνών Μαΐων Ατ τοίρά- 11τορι Κχ ίσαρι Τ. ' Αιλ ίω ' Α Sριανυ3 ' Αντωνε ίνω τό Β, Γα ίω Βρουτ-

τίω ° Πρα ίσεντι το Β ύττάτοις. Πα.ρ^σαν Τ. Φλ. Μαίρεινος Σιμων^ς, 12

Λ. Ά .τάνιος, Φλαοτ.ιος Δημοσενιχν1ς, 117 ίτιος, Ερμογένης Α ίλιz . . .,

° Μ. Αντώνιος Κρ ίσπος, Λ. 1l ιίίννιος ' ΑλGεινιανςς, Μ. Κοσίώνιος 13

Καριίéς, L. Κλαί c^ ιος "Α ίτιος 3 , rv

Stasime, Dapeni, edite ex forrna sententiam vel constitutionem. 14

1. 11 -13: Siynata Romae a. d. III. nonas Maias imperatore

Caesare T. Aelio Ilcuulriano Antonino II, C. Bruttio Praesente ΙΙ coss.

Ad fuerunt Τ. Fl. lkfacrjnus Silnonas Latanius, Flavius Demostltenianus

Laetius, Σlermogenes Aelici ..., 11jL Antonius Crisρus, L. Licinniz.cs

Albinianus, Μ. Cosconius Caricus, Ti. Glccudius Actius.

257

85. Decretum 31. Aurelii et Comrnodi a. 176-180.rf- 6,1016. Dess. 375 (cf. Ephem. epigr. 4 n. 787). Huius decreti

exemplaria singula videntur proposita fuisse ante singulas portas urbis

Romae, quorum ad nos pervenerunt quattuor, in his unum adhuc superstes

integrum repertum ante portara Salariara. [ ν/1 Νοs damus duabus cο lumnis.J

1 Imp. Caesar M. Aurelius Commodus Aug. 5

2 Antoninus Aug. Germ αnicus S αrmαtíc. 4 6

3 Germanicus Sarmat., ethos lapides constitui iusserünt 5 7

4 imp. Caesar L. Aurelíuspropter controversias, quae 8

1) Nomen legati Smyrnaeorum. — 2) `Rescripsi' in ipso rescripto fuit

manu imperatoris, recognoscente undevicensimo eodem qui ceterα muspse ;te

cf.

Μο. C 3 p. 78 in fine et decretum Commodi 4, 9. — 3) p

testes fuisse. — 4) Commodi nomen remansit in uno exemplari, erasum

est in tribus, substituto pro eo in uno nomine Αlexandri. — 5) In uno

exemplo inseritur maxime. 17BΕ uxs, Fontes iuris. Εd. VII.

Decι•etum Commodi.

9 inter rnercatOreS et mancipes10 ortae erant, uti finem11 demonstrarent vectigali foricu-

lari(i) et ansarii ι

promercalium secundumveterem legem semel dum-taxat exigundo.

12

13

14

ν 86. Decretum Cominodi de salto Burunitano

α. 180-183.

ί 8,2,10570 et 8 S, 14464; cf. Ephem. epigr. 5 n. 470. Dess. 6870. Lapis

altus 0,7 m., latus 0,9 rn. repertus a. fere 1879 in A frica in loco qui vocatur

Sz ιk el-Ι{hmis hoclie, a Romanis saltus Burunilanus. Non longe inde in vicoGctsr-Mezuar prodiit sinailis querela cum adiecto simili decreto imp. Gom-

modi α. 181, edita Ephem. epigr. 5 η. 465 et 11. 8 S, 14428; sed ex ea quae

supersunt frustula parum intelleguntur. De Burunitano decreto commen-

tιalus sum Hermae vol. 15,386 sqq. (Ges. Schr. 3,153 seq.).

col. 1. . . iinearwm quinque primarunm fines: -tius (`') -os ( 3) -rm ()c ( 5) t.

col. 2. [Procuratoris tui intellegis praevar'icationena], ° quam2 nοn modo curn 2 Allio Maximo adv[e τ] _ sario nostro, set cum omni-

3 bns fere [con]_ductorib( ιιs) contra fas atq(ue) in perniciem ° ratio-5 rnirn tiiarum sine mode exercuit, ° ut ηση solum cognoscere per totα retro ° annos instantibus ac suplicantib(ns) ° vestramq(ue) divinam8 subscriptionein ° adlegantibus nobis supersederit, ve _ mm etiam hoc

10 eiusdem Alli Maximi ° [c]ondnctoris ai ·tibus gratiosissimi ° [an ?]imo12 indulserit, nt rnissis rnilitib(us) ° [in e]undem saltum Burunitanum13 α1ί _ [os nos]trum adprehendi et vexari, ali _ [os vinc]iri, nonnullos15 cives etiam Ro _ [manos] . . virgis et fustibus effligi iusse _ [rit,17 scilic]et eo solo merito nostro, qu_ [od euntes] in tam gravi pro18 modulo me [diocritat]is nostrae tamq(ue) manifesta ° [iniuria im]-28 ploratum maiestatem tu_ [ αm, immodesta] epistula usi fuissemus.21 Cu _ [iacs nostrae in]iuriae evidentia, Caes(ar), ° [inde pro fec]to potest23 aestimari qu_ [ocl] quidem, quem maiesta ° [ex]-25 sistimarrms vel pro ° t omnino coguos ° plane grati-°27 :ácatí mum invenerjt ° nostris, quibus °30 . . bamus cogni ° beret inte ° tare operas ° . . . ret33 ita tot pe ° ieri . . . .

(cle ficiunt quaedam.)

1) Quod genus veetigalium intellegendum sit, non liquet. — Cf. titu-lum in ripa Tiberis repertum , C 6,2,8594 = Or. 3348:rium (i. e. usui ipsius emptoris destinatum) invehjtur, αnsατ•Q md ηση debet.— 2) modicum.

258

Decretum Commodí.259

. . . . [Idque co]mpulit nos miserrimos homi_[ ηes lam rur]sum 1divinae providentiae ° [tuae suppl]icare. Et ideo rogamus, s α ° cra- 3tissime imp(erator), subvenias. Ut kapite le gis Hadriane, quod

5supra scriptum est, ad_emρ tum est, ademptum sit ius etiam proccb. 1, 6° nedum conductori, adversus colonos am ° pliandi partes agrarias

7aut operar(um) prae bitionem iugorurnve; et ut se habent littere 9° proc(uratorum), quae sunt iii ta(b)ulario tuo tractus Kar ° thag(i- 1οniensis), non amplius annnas quam binas ° aratorias, binas sartorias, 12binas messo rias operas debeamus 2 itq(ue) sine ulIa contro versia 13sit, utpote cum in aere inciso et ab ° omnib(us) ornnino undig(ue) 15versum viciriis nostr[is] 3 ° perpetua in hodierniirn forma pra[e]st[i- 16t]υ_ tum et proc(uratorum) litteris, quas supra scripsimus, ° ita con- 17

f[ir]matum. Subvenias, et cum h οτni_nes rustici tenues manu(u)m 19

nostrarum ope ° ris victum tolerantes conductori profusis ° largitio- 20nib(us) gratiosis(si)mo impares aput ° proc(uratores) tuos simu[s], 22quib(us) [pe]r vices snccessί _ οη(is) per condicionem conductionis 23notus est, ° miserearis 4 ac sacro rescripto tuo non ampli ° us prae- 24

stare nos, quam ex lege Hadriana et ° ex litteras proc(ur αtorum) 26

tuor(um) debemus, Id est ter ° binas operas, praecipere digneris, ut 27bene ficio maiestatis tuae rustici tul vernulae ° et alumni sal- 28

tu(υ)m tuorum n(on) iiltr(a) a conduc torib(us) agror(um) fiscalium 30

inquietem[ur].(deficiucnt quaecla^n)

co1.4. [Imp. Ca]es. M. Aurelius Commodus Αη°[toni]nus Aug(ustus) 1

Sarmat(ícus) Germanicus ° maximus Lurio L υ cu ί lο et nomine a_liorum. 3

Proc(uratores) contemplatione disfcipulinae et instituti ; mei ne plus ° 5

quam ter binas operas curabunt, ° ne quit per iniuríam contra 6

perpe°tuam formam a vobis exigatur. ° Et alia manu : Scripsi. Re- 8

cognovi.

1) Errore quadreιtarii; littera b abun.dat; forma procc. = procuratori-

bus, geminata littera c pluralis significandi causa, per tot εεm instrumentuna

adhibita est. — 2) In lapide MezuxjrenSi lacero toto leguntur haec: ut ara-

torías Πll, sartorias 1ΙΙΙ, messicias 11ΙΙ. — 3) Verba lecto legis capite ita

sit ut culpa quadratarii ornissa post nostr(is) inserit Mo. — cum in aere iii-

cis(um) (pro inciso) ut a — vicinis nostris perp. — forma praeceptu(m)

tñm ét proc. lit. — confirmatum prqponit Joh. Schmidt. — 4) miserinus

ν le miserianus. — 5) [ νπ Co l. 4 initium usque ad instituti (νο Commodi

periit) redit in lapide quodam C 8 S, 14451, cuius in parte sinistra haec

praemissa sunt: exe(mplum) sac(rum) prelscrilptuim Γ unc, quae verba

barbare corrupta esse ex for'mula exemplum sacri rescríptí censet Mo.1 —

ό) Comma ne — operas insiticiuητ videtur.17'

!^^<< ^ .,rr?}'

ί

260Rescripta duo Severi et Caracallae.

10 ° Exemplum epistulae proc(uratoris) e(gregii) v(iri). ° Tussanius

12 Aristo et Chrysanthus ° Andronico suo salutem. Secundum ° sacram

14 subscriptionem domini ri(ostri) ° sanctissimi imp(eratoris), quam ad

15^ libellum ° suum datam Lurius Lucullus [misit] . . . . (erasi versus sex)

22 [Et ali]_a manu: [Upt]amus te £eli_cissimum be[ne vive]re.

24 Vale. Dat(a) ° pr(idie) idus Sept. Karthagine.

25

° Feliciter ° consummata et dedicata ° idibus M[a]is Aureliano

27 et Corne_lian[ο] cos[s.], cura agente ° C. Iulio . . . ope Salaputi

mag(istro).

Reseriptum Severi et Caracallae de longae pos-sessionis praescriptio ιι e (α. 199).

Ε pctp. B. U. 267. Ed. Krebs, commentαriis instruxerunt Dareste. Νου-

velle Revue 1894, 692, Mitteis, Iierrnes 30, 612 s ι1., Μο. Z. S. St. 16,195.

22,143 (Ges. Schr.1,477. 2,369 not.1). — Cf. Paul. sent. 5,2,4. — Cf. caputXlV.

1 [ca. 20] λογ( ) [Α ϋτοκ]ρ[ά_τωρ j Καίσαρ ° [_Λ.οι^rιος Σεπτ ί μιος Σεου--

3 ρ]ος Πέρ[τ]ιναξ [Σε]βαστ ός ° [ ' Αραβιχάς ' ΑSιαβη]νικός ° [Παρ-

5 θιχός Μέγιστος] xαί αϋτοχρ^[τωρ] Καίσα_ρ ° [Μρ?' ος Α ϋρr.]λιοςό Ά ντωνεΤνος Σε f αστός ° ' Ιουλιαν Σω[σθ]ενια_νο ύ S ιά Σωσθένους ° άν -

8 δρ ός. [Μ]ακράς νομίς πα_ραγρα cρ°ι(ς) ° τος ίl ιχα ία[ν] α ίτ[ί]αν έσχη-

9 χόσι καί άνευ ° τινός α'. μφισβητrσεως έν τ · νομή ° γενομ[έν]οις^11 πρός μ έν το ύ ς έν άλλο τρ ία λει S ιατρε ίβοντας έτών εϊκο r, ι12 ° a'. ριθ i.ώ βεβαιονται, τούς Sέ έπί τrς ° αύής έτών Sέκα. °

14 Προετέθη έν ' Α_λεξανáρε ίcι r L Τϊ,βι γ.Imp. Caesar L. Septimius Severus Pertinax Augustus Arabi-

cus Adiabenicus . . . Parthicus Maximus et Imp. Caesar M. Aure-

lius Antoninus Augustus Iulianae Sostheniani filiae per Sosthenem

maritum. — Longae possessionis μ raescriptio eis, qui iustum initiumhabuerunt et sine ulla controversia in possessione fuerunt, adversus

eos qui in a lia civitate degunt annorum víginti numero firmatur,

adversus eos autem qui in eadem (degunt) annorum decem. — Pro-

posita Alexandriae die 30. Dec.

νΙΙ 88. Rescripta duo Severi et Caracallae de trans-

actionibus (a. 200).Ε pap. Arnherst II 63. Deser. Grenfell et Hunt. Mo. Z. S. St. 19,14$

(Ges. Schr. 2,369).

Ι. [Αύτοκράτωρ] Καίσαρ 1lούχιος Σεπτί μιος Σεονrρ[ος] Είσεβής[Περτ ίναξ Σε αστά 'Α α. ι `β] ς ρ ^[ ]χό [ς] ' Αδια^ηνικός Παρθ[ι]κός Μέγισ[τ]ος

VII 87.

10

Ι

5

Epistula Severi et Caracallae.

[xoii. Αύτοχράτ]ωρ Καϊσαρ Μάρχος Αύρrλιος Αντων[ϊ]νος[Εύσεβr'ς Σεβ]αστάς ' Αρτεμιδώρω τ4 χαί ' Αχιλλεϊ.

Τοϊς οις] συνχαταθέ μ ενος βρxδέως μ έ μ cΡη τά

πρ]οετέθη έν ' Αλεξανδρε ίcι ή (έτει) Φαμ.ενώθ ιη.

Ιιι zρ. Caesar L. Septimius Severus Pius Pertinax Aug. Arabi-

cus Adiabenicus Parthicus Maximus et Imp. Caesar M. Aurelius

Antoninus Pius Aug. Artemidoro cui et Achilli.. — Eis [quae con-

veηerunt?] cum consenseris sero repreheudis quae [?]. — Proposita

Α ?;eχα driae.

II. (ca. ΙΟ) τ]c,w κυρ ίων Σεουrρου καi ' Αντων ί νου

(10) Ε] ύδα ί μονος τό συμβό [λ]αιον άποδοθrναι(10) ] καί 7χυρον έχ τrς διαλ[ύ]σ[ε]ω[ς] cρανέν ζ

]υ γενομένην κέλε[υσι ?]ν δηλοϊ συνθη-

]νο . [. . .] εα» . . [ ] . σει. Προετέ& ηέν ' Αλεξανρ]ε ίόι η (έτει) Φ[αμ.ε]νώθ x& [' Αντινοϊτικάν]

89. Epistula Severi et Caracallae ad Tyranos α. 201.

ι.L. 3, 781 cf. p. 1009. Dess. 423. Ε tabula 'marrnorea, α. 1847 inripa fluminis Tyrae (hodie Dniestr) in Bessarabia prope urbcnz 4k-germ. αn

ef[ossa, primurn edita in aetis soc. hist. Odessit αnae. Initium supplevit i%fo.In tabula extat extrema pars rescripti impp. Severi et Caracallae, quocl,aιliecta epistula ad alium scr-ipta, ρrιιesiιli provincite trctnsmiserunt Tyra-

nis edenclum. Ρro-mulgα tur hoc icipicle aclιlito epilogo grcaeco.

[ΙWisimus tibi epístulam ad .Heraclitum, unde intelleges, quid sta-

tueri ίιιus d e immunitate, quasn Tyra ιzi si bi concessam esse contendu9 τ t.

Quam licet a ιlmittere non soleanius nis privile]-

gíi auet[οι • itcιte perpensa et origine ί^mu-

nitatis inspecta, quod us[urpatum esse diu qua]-

qua ratione videbatur, cum iusta [moderati]-

one servavimus, ut neque ipsi cons[zcetudi.]-

ne diuturna pellerentur, et in poster [υm]

decreta civium adsumendorum consil[iis]

pi·aesidis provinciae c(Iarissimi) v(iri) perpenderentu[r].

Exemplum epistulae ad Heraclitum.

1) De instrumento (solutionis?) vicletur trcictari propter trαnsactionem

irrito facto; ceterum de sententia parum c οnstα t.

261

Epistula Severí et Caracallae.

Quamquam Tyranorum civitas oreginem

10 dati beneficii non ostendat, nec facile, quaeper errorem aut licentiam usurpata sunt, prae-scriptione temporis confirmentur 1, tamen,

quoniam divi Antonini parentis nostri 2 litte-

ras, sed et fi'atrum imperatorum 3 cogitamus, item

15 Antonü Hiberi gravissimi praesidis, quod attinetad ipsos Tyranos quique ab iis secundurn legeseorum in numeruIn civium adsumpti sunt, ex pri-stino more nihil mutari volumus. Retineantigitur quaqua ratione quaesitam sive possessam

20 privilegii causam in promercalibus quoque re-bus, quas tamen pristino more pi·ofessionibusad discernenda munifica mercimoniorum eden-das esse meminerint. Sed cum Illyrici fructumper ambitionem deminui ηση oporteat, sciant

25 eos, qui posthac fuerint adsumpti, fructumimmunitatis ita demum habituros, si eos legatuset amicus noster v(ir) c(larissimus) iure civitatis dignos esse de-creto pronuritiaverit. Quos credimus satis a-bundequae sibi cónsultum, si grati fuerint, exi-

30 stimaturos, quod origine beneficii ηση quaesi-ta dignos honore cives fieri praeceperimus.

, Οονΐνιος Τέρτυλλος c αρχονcι βουλ ή-μω Τνραν c ιν χα ίρειν.' Αντ ίγραιρον τ cχ.ν θε ίων γραμμά_των, rεμ-

35 φθέντων μοι πό τών χυρ ίων Ύ μ cνν α'_ νει-

νrτων κ7ι εύτυχsστάτων α i,τοrρατόρων,

τοιίτοις μ ον τοίς γρά.μμοιr, ιν προέταξα, ^-

Ovi,nius Tertullus magistrat,ibus ordini ρορulο Tyranorum sa-

lutem. — Exemplar divinae epistulae, mi.ssae mihi a dominis nostris

invictis felicissimis imperatoribus, meis litteris his praemisi, ut

1) Cf. D. 1,3,39: Quod — introductum — errore primum, deinde con-suetudine obtentum est in aliis non obtinet. — 2) i. e. divi Pii. — 3) i. e.Μ. Aurelii et L. Yeri. -- 4) Nota possessionem prívilegíi, ut supra p. 254η. 2 poss. eivitatis. — 5) i. e. vectigalis regionum a Danuvii fontibus usquead mare Ponticum; v. App. Illyr. 6. — 6) D. 49,15,9: Ovinium Tertullum,praesidem provinpjae Mysiac (i. e. Moesiae) iiiferioris.

262

Decretum Gordíani.

nως γνόντες ήν θε ίαν ε ϊς ύ μ άς μεγαλο -, ,ωριαν αύτ c^ν τύ ' 'τη μ εγαλη χη ευγαριστη -

σητε. ' ΕρΡώσθαι ύ μ άς κατ ετ;τυχειν nολ-λοίς ετεσιν εϋχο(.ι.αι.

' Απε ίόθη πρ όιγ ' καλαν^ίύν Μαρτ ίων llηνε a:,νος τ η '.

'Ανεστάθη έπτ Μουκιανον κατ Φαβιανοτιιιπάτων έν τ εμπ ' έτε ι 2,

αρχΥς Π. ΑιλιΟυ ΚαλīιΟυρνιου .3.

cognita divina erga vos muήaificentia Ge^tio eorum gratias aga.tís.Val.ere vos cupio et multis annais felz:citate gaudere.

Accepta ante diem Xlii kal. Mart. Lenaeone Vill 9. Pro-posita 1Vluciano et Fabíano coss. anno ChLV 2, arclaonte Ρ. Ael-ioCal purn·io.

" 9Π. Decretum Gordiani ad Scaptoparenos a. 238.

Petitio vicanorum Scaptoparenorum ι qui vicus fuit in territorio Pauta-liensi prope eum qwi nunc est Dschumaja in Bulgaria) directa ad impera-torem Gordianum propter exacliones militum per agros eorum transeuntiuma Mo. tractata est in ZSSt. 12,244 (Ges. Schr. 2,172 sqq.). Iloc loco inde nonrepetimus nisi (Ι) praescriptionem αpograplι.i et (II) precibus praemiss αmadnotation.em, adiectαm videlicet ab iis qui epistulis principis praefuerunt,ΙΙΙ ) deinde decretum imperatoris; ipsas yreces Graece scriptas collocatasinter adnotationem et ιlecretu2ia neque integras servatas omisimus.

(I.) Bona fortuna. Fu!vio Pio et Ροζη) tίο Proculo cons.

XVII kal. Ιαη. descriptum et recognitum 5 factuin ex iibro libellorum

rescriptorum 6 a domino nostro imp. Caes. 7 M. Antonio Gordiaiio Ρί οFelice Aug. et propositoi·um α Romae in porticu tliermaruiii Traiana-

rum in verba ζg(ae) i(nfra s(cripta) s(unt) ιο,

(ΙΙ.) Dat(um) per Aur(elium) Purrurn mil(item) coli(ortis) Χ1) Mensis anni Mi.(esiaci. — 2) i. e. a. 145 ροstgυυιιι a Romanis α.57

ρ. C. Rοmαηιιe dicionis facta et Tyra. — 3) i. e. magistratus 'rnunieipalis

Tyrani, qui adscripsit et diem quo accepit epistulam (άπεδόθη), et annum,

quo publice proposita est (άνεστάθη). — 4) rotin. — 5) it recocnitum. —6) fxii bro ubellorum reseripturum. — ϊ) eais. — 8) Docuit nuper demum

inventus lapis hic etiam rescripta proponere in usu fuisse imperatoribus,nee iam dubitatur, quid velit propositio in subscriptionibus constitutio-num saepissime adscripta. Cf Karlowa Röm. Rechtsgesch. 1,651, Μο. l. c.

ρ. 258 sq. — 9) it propociturum fomai. — 10) portico. iprmarum tr. iana-rum in vebaiss.

263

40

45

Rescriptum ad Aurelium.264

[pr(aetoriae) ρ(iae f(idelis) G]ordiana[e] [centuria] τ Proculi con[vi]-

canu[m] 2 et con[ρ]ossess[ο ]rem s.

(Sequuntur preces)

(III.) Imp. Caesar M. Antonius Gordianus Pius Felix Aug. vika-nis per Pyrrum mil. conpossessore[m]. Id genus qu[ae]rellae prae-

eibus intentum an[te] iustitia pr{aesi]dis potíus super his quae

adlegabuntu r instructa discinge [q]uam rescripto principali certam for-

mam reportare debeas. Rescripsi. Recogr ιovi.-} Signa.

V11 91 . Rescripturn de cessione bonorum (a. 200).

Ε pap. BU 473, e ιl. Ttiileken. Cf: Mitteis, Hermes 32,651 sqq., , , ,

1 Α Lτοχρzτωρ Καίcαρ Αο[νχι]ος Zε[^.τιw. ιος Σεουrρος Ενσε ^,ης

Πέρτιναξ] ° ' Αραβιχός ' Α3ια(.3αινιχ é ς Παρθι[χóς Μέγιστος χαί Αύτο-

•r. ρ άτωρ Καίσαρ] ° 1'lo%ρχος Αύ ρήλ(ιος) ' Αντωνείνος Ενσεβ%ς Σεβ[α-

στοί ] ° ' Αφ ίστασαι τ c.ύν ύπα.ρχ ντων έ^_αη$ε [. . . . . .]5° c r ^ ^ , r ° rr

;ι ινα^ ^ uίιομ^νι7 ^ μετά τό ^%σ τΥ^ Υα S σε[. .] ^OV.O^ΣτYi σαι ^ Oτιού χρή τούς τήν έ[χστασιν ?πο cήσαντα_ς ¡] ° ένέχεσ&αι ούτε πολει—

τιχοίς 6 ούτε ίS ιωτι[χοίς πρ ^ίγμασιν ο ύτε] ° άλλητινί έχτε ίσι 6 χρα-

12 τίσθαι 6, άλλά α'.πολύεσ[&αι?] (sequentia non intellequntnr) ° . (έτος)

η " 8 Φαρμοτ.Ζ9[ι . .] "Ερρωσο. ° [Α] ύρηλ ίω ' Α;ιολλων ίω τ 'α ΣωτΫριστρ(ατηγ(il) (sequuntur alia).

Irηperator Caesar L. Septimius Severus Pius Pertinax Arabicus

Adiabenicus Parthicus Alaxinaus et Imp. Caesar 111: Aurelius Antoni-

ia2rs Pius Augusti . . . . Abstines bonorum (possessione?) . . . post cessio-

neηιa leges tulisse, non óportere eos qui bonis cesserunt teneri necp τι lilicis nec privatis ιlebitis nec alia solutione urgeri, (sequentia nonintelleguntur) Anno 8. — Pharmuthi . . . . Vctle. Auretio Apollo-nio cui et Soteri magistro pagi. (Sequuntur aliα.)

ν11 92. Rescriptum ad Aurelium Severum de litibusdestitutís, Diocletiani ut videtur (a. 293?).

Ε ρ αρ. Amherst ΙΙ, 27, descr. Grenfell et Hunt. — Commentariis in-struxerunt Mo. ZSSt. 22, ρ. 194, qui partem collectionis esse vidit; Graden-

1) reeordianaic. — 2) eoncanun. — 3) conpposess. rem. — 4) Re-scripsi, seil. imperator. Recognovi, scil. ab actis qui hoc exemplar cumdescripsisset et recognovisset (c f. Decretum proconsulis Sardiniae v. 2).Scaptoparenis misit; cf. Diploma militis peregrini ΙΙ, 5 et decretum Com-modi 4, 9. — 5) Tortasse scriptum τινας. — 6) .Intellege 1. 5 ϋπομένε cς, 1. 7πολιτιχοίc, Ι. 8 έχτ fσει, xρατείσ&αι. — 7) έχστασιν πο cήσαντας Mittejs. — 8) Mart./April 200 p. Chr.

1

Rescriptum Philipporum.

witz ZSSt. 23, ρ. 356 sqq., qui Diocletiano et anno 293 attribuit propter ge-nus dicendi. — Lin. 16 vel 15 aliam partem collectionis incipit, forte exlibro de extraordinariis iudiciis desumpta.

(vestigia octo linearum.) ] debere . [q] . pat. yd . . . bus fiet ac Const. 9

[ ) cει{sul 1 ° ]Aurelio Severo . [ . ] . . . c . • e Rescriptum 1ο. . . . . se . . . ationibus impetraturn ° si contra reum narratio falsi 11eligitur posse nocere constat; neque litem institutam ° diu trahi iui'a 12[pe]rmittunt; si quidem contra eum etiam qui post litem institutamdesti_tit, huiusm[o]di passis quaestionem c[ . . .] operies tuo 2 desti- 13

tutori a . . . r . o . s consulan _ tur 3; propter quod aditns rector 14

provinciae pro e . . . . tore . . . are [8] rogen [ . . ] ° litem institutam 15

aut de[. .] . . rneg . . . ro saepe constitutum . . . c[is] ° repete po. n. 16

inonil . . [. . . .] , . . ast . . . x . t . de egtraordinariis iudiciis [10] °nondum actionem . . . [ . .1. dit agere . . . o com . . . . en [ 17

("vesti.gia quinque linearum.)

VI1 93. Rescriptum Philipporuni ad c ol onos vicicuiusdam Phrygiae.

3 S, 14191. Rep. a. 1897 prope Altyn Tasch in vico YapuldjanAppiae Phrygiae. — Ed. gui repperit J. G. Anderson, Journal of hellenicstudies 17,418; 18,340; repet. Schulten, acti Inst. Germ. Rom. 1898 ρ.2.32;Scialoja Bullettino ιlell' ist. di dir. rom. 11, 58. — Nos, ut in n. 90, pre-

ces mutilas graece scriρ tas omisimus. — Ι est epistola in precibus citata,

II rescriptum id preces ιlαtτιm.

I. Quae libello compleYi esti[s, ad procos. miSimuSj, ° qui dabit 36

operam, ne d[iu]tiu(i)s querell[i.s locus sit].

ΙΙ. ' Α43 τύyη. 1

Ιιηρ. Caes. 1Ι. [Iuli'iis Pjhi[lippus p. f. Aug.] et [11Ι Iulius Philigr 2

ρυ]s n[ojbilissimus Cαes. Μ. Αυ[r(elio) Eglecto] 4 ° per Didy ιnum mili[t]e[m 3

f ]rum. 5 — Proconsule v. c. perspecta fide eorum quae [αdlegastis, si]

quid iniuriose geratur, ad sollicitudinem suam revocabit [V] α[ lje.

VI 94. Edictum Constantini de accusationibus.

Edicti Constantini de accusationibus pϊαeter epitornam, cluam servarunt

codices constitutionum duo Tlieoclosiauus 9, 5,1 et Iustiniciuus 9, 8,•3 tria exem-

1) = caesaribus consulibus, hic est finis ρrαeceιlentis rescripti. — 2) sic

tiren fell et Hunt; e[dict]o perpetuo Gradenwitz e simulacro. — 3) desti-

tutoria formula consulatur exspectes. — 4) Is 2ι omine concilii preces mi-

serαt. — 5) miligenerum.

265

Edictum Constantini.266

plaria lapidi incisa ad nos pervenerunt, primum sine dubio in Asiae civi-tate aliqua oli,n propositum indeque saec. XVI delatum Patavium, edi-

tum autem culn Patavinis ιg 5,2781; secunclurn nuper repertum Lytti in

Creta a Friderico Halbherr, editum in Eph. epigr. 7,416, tertium nuper-

rime a Benndοrfio repertum in oppido Lyciae Tlo. — Damus, minoribuspraetermissis, secundum fragmentum Cretense ad id etiam versibus nu'meratis,in quo deficientia quae e Patavino adsumuntur, uncis quadratis quae exLycio, linea subducta notavimus, scilieet expressa omnia litteris rectis; iη -clinatis quae dantur, suppleta sunt coniectura.

[Ε]xemplum sacri edicti .

(4) ips (5) pi'obatum est plurimos ηση [s]o[lum]fortunis (22) accusationis (5)[iz]onnum[quam] (8) eiusmodi causis tam e{o}s qui accus[a.n]tur

5 quam qui [ad test]imonium voc[an]tui' gravissimis vexatio[ni]-

bus adfici. Un[de c]ons[υ] lentes se[cur]itati provineiarum nos-

strαrum eiusmodi remedi[α] prospeximus, ut accusator quidem

ηση omnimodo 2 de iudicio repellatur, verum quicumqueintentionibus suίs probationes ad[der]e confidit. habeat

10 adeundi iudicis liberam potestate[m ac ma]nifestis indici-is commissi 3 reum detegat, ut pro qua[litate] factorum conpe-tenter in eum qui convictus fuerit vind ίc[et]ur. Quod si minime po-tuerit ea quae intentaverit conprobare, sc ίre debet severiori[se] sententia subiugandum. Sane si quis aHc[ui] maiestatis crimen

15 intenderit, cum eiusmodi obiectus minime quemquam privile-gio dignitatis alicuius a strictiori inquisiti[o]ne tueatur, scia[t]se quoque tormentis esse subdendum, si al[iis m]anifestis in-diciis atque argumentis accusationem [su]am non potueritconprobare, cum in eo, qui huius esse temer ίtatis deprehen-

20 detur, illut quoque tormentis erui oporte[at,_ c]uius consilio at-que instinctu ad aceusationem accessisse vlide]atur, ut ab omni-bus tanti comm[issiJ conscii.s vindicta possit r{epo]rtai·i.

Delatoribus autem quod adeundi quoque iudici[s tam] statutis pa-rentum nostrorum quam etiam nostris sanc[tio]nibus inter-

25 clusa sit facultas, omnibus cognitum est, cum eiusmodi homini-bus 4 audicnti[anon] debeat commodari, qua[ndo] quidem eospro tanti sceleris audacia poenae conveni[at] subiugari.

1) sic Cret.: in epitome est imp. Constantínus Aug. ad Maximumpraef. praet. — 2) ab odo incipit Pat. — 3) a ommissi incipit Lyc. —4) Omnibus Cret.

Frαgmentum constitut ίonis. 267

Ιη servis quoque sive libertis, qui dominos vel [p]atronos ac-cusare aut defPrre temptant, eiusmodi legem iuxta [ α]η -

[

tiqui quoque iuris statutum observandam esse censu ί mus τ , ut 3ρs]cilicet professio tam atrocis audaciae statim in admissi ipsius exor-dio per sententiam iudicis conprimatur ac de[ne]gata audientia `' ρα-tibulo adfixus qui ad [e]iusmodi desperationem processerit, exem-plum ceteris praestet, ne quis in posterum aud[ac]iae similis exis_tat.

Sane ut undique versum securitati inn[o]centiiim consulatur pla- 36eet etiam famosos libellos ηση admitti. Q[u]os sine nominepi'opositos si qui invenerit, statim det[rah]ere atque scin-dere vel igni debebit exurere. In qu ίbus [eti]am iudicum ei-usmodi observantiam esse ορόrtebit, ut, si forte ad se ta- 4οIis libellus perlatus fuerit, igni eum praecipiat concremar[i],cum eiusm[odi scr]ipturam ab audientia iudicis penitus ο -ροrteat [submov]eri; manen[te contra eos inquisitionequi libell[os eiusm]odi proponere ausi fuerint, ut [rejpert{ijdebitís t[enzeri]-[t]atis suae poenis subiciantur. 45

[S]uper i[taque o]rnnibus tam ad praefectos nostrosquam [etiam et p]raesides et ration αlem et magistrumprivat[ae script]a direximus quorum exempl[cαι°]i alio [e)dic-to no[stroj [pr] [o]dit[oJ cuiusmodi lege[m s]tatutumqueeont[ineat, pl]enissirne declaratur .

Ρ. Υ. kal. Ιαη. Volusiano et Anniano cos. s

VI 95. Fragmentum constitutionis contra Caesarianos.

5, 2781 Ι. 31—•?4. `Ε.xtremum caput textus Fatavini cum absit

ab exernplo Creten:si et caput id quod in Cretensi ultimum est contineat

quae leges omnes fere clauclit clausuiaw de forma promulgation.is, sine

dubio pars est constitutionis diversae. Arqumentum quoque ei coniecturae

favet; nain extremum caput textus Fatavini speciem prae se fert exordi.i

legis contra Caesarianorunτ ιlelicta emissae.' Mo. Eph. epigr. 7.417.

° [Ficlem, uf ιτο] stis, conscientia vestra, quae testis est, pi'aebet, 31

eam summam clementiae ° [nostrae res]pectibus et fuisse senper et 32

1) censernus Lyc. -- 2) in denegatur (sic) audien finit Lyc. — 3) prae

-torio praefectns intellege. — 4) Imperator epistulas, quas ante ad magistra-

tus ιliχerit, ait ρromulgare se edicto ad populum emisso. — 5) Sequitur in

textu Fatavino caput quocl subiunqitur sub n. 95. — 6) Ut inscriρ tio plena

ita subscriptiO adest in epitoma sola. Errata autem sit necesse est altera

utra; nam a. 314 lan. 1 prae fectus urbi fuit Rufcus Volusianus item

consul; contra Valerius Maxi?nus prclefeet?1S urbi fuit ab α.. 319 Sept. 1

usque ad a. 323 Sept. 1.

Edictum Iuliani.

esse curarum, ut beatitudo urbis Romanae, [quae nutibus] nostris

obtemperat, adversus omnes omnino calumnias, quas in universum

[ibi genu]s Caesarianorum desperatio porrigebat, firmissimis munita

33 securitatibus ° [tuta sit].

νπ 96. Edictum Ιιι l ί α n ί de auro coronario (a. 361).

Ε ραρ. Σαytιηα 20; edd. Grenfell et Hunt et Hog ιιrth, qui verba passirn

corrutα restituerunt (nonnullct emend. }Tjilamnowitz Gott. gel. Anz. 1901 ρ.36

not. 3 et Buecheler Rh. Ph. 56 ρ. 327). — Iuliani esse demonstravit Dessan

revue ι1e philologie 1901, 285. — (Ex priore pagina haec tantu?n suρersunt.)\ l

Ε ύcε] βης Εύτυχ[η]ς ^εβαστ ός . . []πιτος [τa]τ -ιρ πατρ ίι ο[ς] ..

pag. lI 1 ό[πω]ς ^ιιή διά τό τrς χα.ρχς τή[ς] έαυτυ ν ι ήλωσιν ποιήαααθαι,2 ε ,,. , V ηV 1 έπ ' ξμ06 παρελ^όντι έ ι6 την άρχήν ° ε ϊατε[λ]εϊV βια-

<, τόσ1}εϊεν ,u ε ίYω ή ^ύναντα^. οθεν μοι ,ταρ , αΡτη το βο ανλευ^ τοντο^ ^ ,

3 ού ιSέ άτοιέ οντι ;αραιιγw.ατων έν ο ίς Τραιανον τε Χ. Μαρχον, , ,

το ύς έμα.υτο ϋ προγονονς Αντοχρατορ ας Sέ ^^. χλ ,

ιστα δ ^

θαυμαcαι^ . ,

4 άέίονς ° γεγενημένονς μιμεϊc^}αι έ μελλον, ων χαι. πρ ός ταλλα την,

5 προαιρεcιν ζηλο ϋν έγώ γνώ μην vLV έ μ °ήν ποιοϋ μαι, ° ώς ε' γε μητό τr,ς π[α]ρά τούς χαιρούς ηνοσ ίας άπορ ίας έ μπο^cχ.ν ν, πολύ άν

s υανερωτέραν τ%ν έ μαντο ϋ ° μεγαλοψνχ ίαν έπι5ειχ[ν] ύ μενος ov ν

ένέλλησα öσα χχί εϊ τι Ζ έκ τοϋ ,αρελ -θ όντος χρ óνου έr τr^ς τοιου -^ , , , . ^ ,πρ ός

,7 τοτρο_πον συντελειας χατιον ωυιλετο, χαι ο ιοσα πρ ό ς την Και-

, ,ε ^ , , ,8 cαρος προσηγορια.ν πι τ c;:ι τ cϋν [ c]τεc^ ανων oνομaτι ° ψηφισμένοι

πο ότερον xαί έτι ψηφιcθηcομενα_ xατá τr,ν a.ύτήν α ϊτ ίαν νπό τών9 π όλεων εϊη 3 , χα ί ταϋτα ° άνεϊν a_ ι. άλλά ταϋτα μ έν ο& οίομαι, δι ' ά

μειrρ όν ν,-ροσθεν ε ϊπον ' ταϋτα Ss μ όνα ε[ ϊcτελέ]σειν 4 τάς πόλεις,

ne manifestum facientes quccntopere gaudeant me pervenisse ad im-ρerium, iηηpendere cogantur ρ lus quctm facere possint. Unde cepiconsilium non carens exemplis, quibus Traianum et Marcum,m ιιiοres meos, imperatores sunzma admiratione dignos, imitari

volui, quoracm, eticcm in aliis instituta, aemulari in animo est;ianz, nisi misera publicarurn rerum inopia impedimento esset,multo manifestiorern rnctgnctnimitatern meam demonstrarem nec de

-essem, quominus et si quae prcceteriti temporis ex eiusmodi tributocumulctta clebebantur et quae acl Caescirjs nonzinationem nomine eo-ronarii decreta antea sunt et qucce decernentur ob eandem causam aboppidis, etiam ea remitterenz. Sed id quidem non opinor, propter id

1) xανήν coni. Wilamou-itz — 2) ε' τι titiálamo2vitz; antea legebatur ΤΙ.— 3) 'sτι Wilct3nowitz; concedunt G. et Η. — 4) ε[ iστελέJ σειν, ef. v. 2.

268

Edictum Iulianí.

° ώς έκ τν παρόντων όρ cχ,, Sυνα μ ένας ού nαρείSον. διόπερ ιστωcαν 10äπαντες εν τας πόλεσιν a`_,ιάσαις ° τοιςς τε κατ ' ' Ιταλιαν χα[ ί] τας 11έν τοίς äλλοις ^θνεσιν τά κα ί έπί Τη προφάσει τ ' ς έ μαντο ύ α'. ρχ• ςτrς Αύτοκράτορος, ° έφ ' ήν καί βονλομένων Κα. εύχομένων ά;ιάν- 12των παρrλθον, α'.ντί τών χρυσών στεφα'. νων χρή ματα άν .., η° θέντα 13οcνείναι αύτατς, τα.ϊτα Sέ ^ον & περιουσαν πλο ίτον ιοιο ϊιντα αλλά

ιά την έ μαντον , ροα ίρεσιν ιS ι ' r_ ς α'_ εί [έ]πεί Κα.ίσα'ρ ε ϊ μι κα. ί περι- 1 4

[

κέκμηχα τό κλίνον αΡναλr μψια.σθαι ούχ όρων ςητήσεσιν άλλά r, ωιρρο -

σύνη], ° μΡG ν Oν ρΡ

οÚ πρ ός ΤΌ to ιον γειν0vένων d'. ναλωw.άτων. ο έ γáo 15τΟLτΟ μοι σϊιονα_τ Gτε[ρο]ν έξ απντω[ν κρατε L ν] χρη μ ατων, πλην 16μ άλλον φιλανθρωπ ία τε χαί εύεργεσ ία.ις συνα.ι^ζειν ταύτην τήν ά ρyήν,'να έ μού ° καί τοίς ήγεVGaιν τος κχτ ' έπιτροπε ία.ς παρ ' έ μού 1ϊ,πεσσταλμ ένοις, ο ϋς έγώεγω τό αα rρι^έ στητον Sοr ιw.ácας ° καί πιοοελc- 1θμενος [d'.]nέcστειλa_, κ3 r.ε ί νοις συμβοι^λευμd. εϊη ς μετριωτάτους παρ -έχ αί,τούς. μάλλον ° γά.ρ c^•;^- χαί μαλλονλλον [0] ί τών έθνών ήγε-γε- 19ειν ,μονες καταμάθοιεν άν Νεθ ' όσης 7ύτο ύς ίρο t9'U μ ίας υε ί Sε σθd.ι rxs

° προορχcθαι τ^ν έ θνών ος έΦε^τήrαcι roocήκει, όπότε καί τόν 20ιΑύτοχράτορα ό ρ ^ν παρε ίη α_L τ 06ς ° μ ετά τοσαύτης

^^ κοc μ ιότητος 21

καί σωφρο cύνης rαί έγrοα_τε ίας τά τ ς βαc ιλε ί ας ΟιοιΧΟυν τ7_. ---^Το ύτον το έ μ οϋ ° ιSόγμ.ατος αντ ίγραφα τος &' έκάστ•rv πόλιν 22

quod paulo antea dixi, ea vero sola (nec ampl-ius) prciestcire opp2da

(cquanturn video) posse me non effugit. Qua de causa sciccnt omnes

ómnibus in oppidis et Itcι liαe et in aliis provinciis me pecuniαs quα e

occasione initii ímperü naei-, ad quod et cupientibus et precantibus

omnibus perveni, pro aureis coronis fdecretae?] sunt eis remittere, id

autem me non o& abunclanticcm divztaarum f'acere, sed mea ipsius

voluntate, qua se^nper, ex quo die Caesar sum, adnitebar iabentia

sustentare, no n /inium proferendorum desiderio sed moderatione,

dum ne ad privatam rena impensae fiant. Neque enim illud mihi

^nagís st,udio est, nt ex omni bus rebus pecuniam Iaauriam, immo hunz.a-

nitate et beneficii:s amplifacem hoc imperium, ut etiam pr αefecti mei

ad proeurationes a me dele ,qciti, quos post diligentissimarn aestima-

tionem et selectionem delegavi, etiam illi studeant, ut quam mode-

ratissimos se prccestent. 11lccgis enim magisque provinciarum recto-

res discant, quanto studio parcere et providere provinciis quibus

praesunt eos deceat, si quidem iussi sint omnes Caesarem intueri

tanta urbanitate et moderatione et temperantia regnum admini-

1) suppl. Wilamowitz.

269

Epistula Valentiniani.

τό , ε , °

23 äρχονσιν γενέσ4}ω έτι v.ελές ες το Sημο σιον ^.ι.αλιστα σταν αι σν-

οπτα τοίς άναγιγνώσrονσεν.(τους) α, Πα Gνι λ.

strántean. — Iluius mei edicti exempla uni.us cuiusque oppidi

magistrcttus curent in publico quam maxime ponere in conspectu

legentibus.

VH 97 . Epistulae Valentiniani Valentis Gratiani de

provincia Asia (α. 370/371).

Rep. Heberιley, Anzeiger der Kais. Akademie (Wien) 1905 NX., Jahres-

hefte des österr. Arch. Inst. 8, Beibl. 71. — Schulten, ibid. 9, ρ. 40. Heber-

dey, ibid. ρ. 182. Mitteis, Z. S. St. 26,490squ. — Suppl. sunt Sch. et Heb.

a) Epistula ad Eutropium proc. Asiae de moenibus restituendis et dereditibus fundorum eivitatium.

1 D. D. D. n. n. η. 1 Auggg. Valentinia[nus, Yalens], Gratianus.

Hab(e), Eutropi car(issim)e nobis.'

2 Quod ex red]itibus fundoriim iuris re[i p ^ quo]s intra

Asiam diversis quibusque civitatibus ad instaurand [am mo]enium

3 fac[iem . . . . . . . . pr]ο certis ° [partibu]s habita aestimatione con-

censimus 5 capere quidem urb[e]s singulas beneficii nostri uberem fruc-

4 tum et pro [temporum r]efers felici[tate nostror]um a foedo ° prio-

rυ]m squalore ruinarum s in antiquam sui faciem nova reparatione

consurgere, verum ηση integram gra[tiana con]cessi ad [z.cr]bes sin-5 gulas beneficii ° [perv]en ίre 81 quidem pro partibus praestitis reditus

cίvitatibus potius q[υα]m ipsi cum reditibus fundi fuerint restitu[end]i6 et ministrandi, idem redítus ab acto[ri]bus ° pr]ibatae rei nostrae

et diu miserabiliterque poscantur et vix aegr((aeque tribuantur adque"ι id quod amplius e[x i]sdem fundis super statutum canonem ° [c]ol-

liga(n)tur, et isdem civitatibus pereat eorundemqu((a)e actorum 8

fraudibus devoratum nihil tarneii aerario nostro adiciat augmentí8 possitque ° a curialibus vel egcultione rnaiore vel propensiore dili-

gentia nonnullus praestitionis cumulus ad gratiam concessionis acce-9 dere, igitur cuncta diligenti coram investigatione perspegimus. (%.ι Et

1) Dominí nostri. — 2) Primae lineae maioribus litteris scriptae finissuper Ι. 2 instaurandam. — 3) ,S'upplendum est aut prívatae aut publieae. —4) de hoc suppl. et de Ι. 5 potius q[ua]m v. Heberdey Jahreshefte 9,183,η.185 contra Schulten. — 5) leg. concessimus. — 6) Ad motus terrae α. 358et 365 imperatorem alludere monet Schulten. — 7) leg. privatae. — 8) deactoribus rei priv. cf. @. 3,26,8.9. Schulten l. c. p. 47. μ ύ

270

Epistula Valentiní αn ί . 271

primum Efesenae urbi, quae Asiae caput est, missa ad nos dudumlegatíone poscent[i ° p]artem redituum ηση fundorum advertjrnus 10fuisse concessam; unde illi interim quam esse omn ίum maximamnulia dubitatio est, in parte co[η c]essa cum eo fundo quem 11Leucem nomine nostra iam liberalitate detentat, tra[di] centum iugapromulgata sanetione mandavimus, ut eius exemplo qu ίd adhoc ° ista 12in reparandis moenibus profecerit intuentes an reliquis praestandumsit similia, decernamus. Hac sane quia ration[e] plenissima, quodintra Asiam rei publicae ° iu[g]a esse videantur cuiusque qualitatis 13quantumve annua praestatione dependant, mansuetudo nostra instructa[c]ognovit, offerendam experientiae tu[ae] ° credidimus optionem, ut, 14

si omnern hanc iugationem quae est per omnem diffusa(m) ρrο -viηciam, id est sex milia septingenta triginta sex semis opim[aJ °adque idonea iuga, quae praeter vinum solidorum ad fixum semel 1^

canonem trea milia extrinsicus 2 snlidorum anriva praestare referuntur,sed et septingenta tr[ia deserta] ° et iam defecta [a]c sterilia iuga 16

quae p[e]r illa quae idonea diximus sustinentur, suscipere propria ρrαe-statione ηση abnuis, 3 petitis maiestas nostra COnsen[tiat,] ° s[c.]ili[c}et 17

υ[t] arbitrio tuo per curias sing ιι(as omni i ιιgatione dispersa retractoeo redituum modo quem unicuique civitatum propria largitate con-cen[simus 4 ° r]eliquam summam per officium tuum rei pi ·ivatae 18

nostrae inferre festines, ut et omnem usuram diligentia^^m)) avidiseripiamus actoribus et si quid extrinsi[cus] ° [luc]ri est, cedat ratio- 19

nibus civitatum. Sane quia rerum omnium integram cupimus haberenotitiam et ex industria nobis tuam expertam diligeri[ti]a[m ° pol- 20

lic]emur, plena te volumus ratione disquirere per omnem Asiam pro-vínciam fundos iugationemque memoratam , qui in praesentem diem

ha[bita ° lícituti]one possideant et quantum per iuga singula rei pri- 21

vatae nostrae annua praestatione dependant, qui etiam opimi adque

utiles fundi ° . . . . ]o gr[ . . . 5 si]ngulis quibusque potentissimis s 22

fuerint elocati 7 et qui contra infecundi ac steriles in damnum rei

nostrae paenes actores ° f]uerint d[erelicti s]cilicet ut omni per 23

1) VINVM corruptum esse ex VI _ sex milium vidit Mitteis ZSSt.

26,493 iarn consentiente Reberdey l. c. 9,188 n. 7, qui tamen VIll (unde VIN)

fuisse mavult. — 2) Intellege tris milla extrinsecus. — 3) i. e. Eutropius

ipse fisco tenetur, cf. Schulten p. 55. — 4) leg. coneessimus cf. lin. 3. —

5) fisco gr[ιti] Schulten. — 6) ί 11,59,10.· qui per potentiam fundos opi-

mos ac fertiles occuparunt. — 7) Cf. legem Arae Hadrianae 1. 10.

Epistula ad Festum.

idoneos ratioiie discussa aζc) (?) confectis quam diligentissime brevíbus

24 mansuetudini nostrae veri ° fidem nunt[i]es, u[t i-n.st]ructi super om-

nibus ampliss ίmum efficacis industriae praestantíae tuae testimon ίum

deferamus.

b) Epístula ad Festum proc. Asiae de ludís províncialibus (a. 375).

C. Th. 15,5,1. Schulten l. c. p. 61 sqq. — Μunicipales muneribus etiam in

alia civitate funyi, ut liceat, in decurionatuna alius civitatis transire, ne li-

ceat, sancitur. Cf. Eclicta Prae f. Aey. Ael.

i D. D.] D. η. n. n. ι Auggg. Valen[t]inianus, Valens, Gratia[ η]us

[Hab(e) ?j Feste, [car(issim2)e njob(is).

2 Honorem Asiae ac totius pi'ovinci[a]e dignitatem quae ex iudi-

cantis pendebat ai·bitrio, [ex]emplo Illyri[cz] α[d]que [It]alarum ur-

3 bium recte perspexi[maus] ° esse firmatum. Nec enim utile videbatur,u[t po]nra conventus publici unius arbitrio gereretur, qu[a]m con-

4 suet{u]dinis instaurata deberet solemnitas ° exhibere. Es sententiadeni[q]ue factum est, quod divisis officüs per quattuor civitates, quae

met[r]opolis apu[cl] Asiam nomiiiantur 2, lustralis cernitur edi[t,io?]

5 constituta, ut, dum a singulis ex[hi]bitio postulatur, ηση desit ρrο -vinciae coronatus nec gr{ct]vis cuiquam erogatio sit futura, cum ser-

6 vatis vicibus qu[in] _ to anno civitas praebeat editorem. Nam et[illu]d quoque libenter admisimus quod in minoribus m[ υ] niciρiis

7 generatís, qnos popularis animi gioria maior ° attollit, facultatemtribui edendi mu[ner]is postulasti, videlicet ut in metropoli Εfesenα3a[lia] e civiζta)te asiarchae sive alytarchae pro[cecla]n[t ac] s[ic] °

8 officiis melioribus nobilitate contend{an]t. Unde qui desideriis subsecnli nostri felicitate ferv[entib]us gaudiornm debeamus f[orn] en [t] a

9 [ρ]raes[t]are cele _ brandae editionis dedimus potestat[e]m, adversumId solum voluntatem contrariam ref[. . . .]tes, - ne suae civitatis oblití

1ο e[i]us in qua ediderin[t] ° munera, cu[ria]e socientur, Feste carissimeac iucundissime. Lαudαζtα) ergo experientia tua n(ost)ri potius prae-

11 cepta sequatur arbitrii, ut omn[es] ° qui ad lios h[on]ores transirefestínant, c[ujnctas primitus civitatis suae restituant functiones, u[t

12 p]eraetis curiae muneribus a[cl h]onorem totiu[sJ ° provinciae debitofabore festínent p[er]cepturj postmodum, si tamen voluerint, sena-

1) D(omini) n(ostril. — 2) Alias usque ad septem μητροπόλεις provinCiaeAsiae nominantur cf. Marquardt, Staatswesen 1,343. — 3) Ephesus, re ueracaput Asiae, πρώτη πασών χα2 μεγ ίστη nominatur, c f. Marquardt l. c. —4) ref[eren]tes tempta.t Schulten. — 5) leg. favore.

272

di

Epistula ad Festnm.

to[r]iam dignitatem, [ita tam]en, ut satisfacien[te]s legi in lociss[uis] ° alteros dese(ήant substitutos. Ceterum nequaquam ad com- 13modum credimus esse iustitiae, ut egpensis rebus suis laboribusquetransactis ° velutí novus tiro ad curiam transeat aliénam, cum rectius 14

honoribus fultus in sua debeat vivere civitate.Τήν τειμήν τyjς ' Ασίας καί öλης τής έπάρχίας τό άξ ίωνα, όπερ 15

καί έκ τής έπικρ ίσεως Ý^ρτητο τοϋ äρχοντος, έξ ύποδ ίγμχτος τον"' Ιλλυριχοϋ καί τάν [τ]ής ' Ιταλίας ° πόλεων όρθώς λε ίαν κχτενοήσα- 16

μεν διακεκρ ίσθαι • ούτε γάρ λυσιτελές ένομ ίζετο τήν πομπήν τή [ς]συνόδον τής δημοσ ίας ένός γνώνη 1 πράτ[τε]σθαι, ° r[ν] εκ. συνηθίας 1τέπανατρέχοντες οί χρόνοι άπήτουν. ' Ακολούθως το ίνυν γεγένηταιέπιμε[ρ] Cσθηναι τούς χρ όνους ες τάς τέσσαρας πόλεις, αδτ Gνες ° μητρο- 18

πόλεις έν ' Ασ ίcι 2 ψηφ ίζονται, ώς τήν τής nενταετηρ ίδος έκδοσιντοιαύτην έχειν τήν κατάστασιν καί Ν.ηδεπώποτε δύνασθαι λε ίπειν° , , , 'Αλλ ' ,τον κ οσμονμενον υπο τοϋ τής Ασιας στεφα.νον. Αλλ οϋτε επι- 19

φορτ ίζεσθα ί τις δύναται ύπό τοϋ δαnανή ματος, έπάν μ άλιστα άμοι-^,α

δόν τρεχόντων ° τυ_,ν χρ όνων έκάστη τών μητροπ όλεων μετά 20

πενταετή τόν χρόνον δ ίδωσιν τόν λιτονργή [σ]οντα. κα ίτοι ήδέωςπροσηκά μεθα, έίι ί περ τος τε_χθέντa.ς έν τας μικρα"ις nόλεσιν, έπάΥ 21

δημ οτίκωτέρας γενά μ.ενοι ψυχrς τόν έπαινον τ όν έκ τοϋ δή μου φαν -τa'_ζωντε, έξουσ ίαν αύτοίς ° παρέχεσθαι τοϋ" έν τη 'Εφεσ ίWν μητρο- 22

, , .^ , , , , , , ,πι[λ]ει μονη την ασιαρχιαν η την αλυταρχιαν α ϋτον α.νυειν και τοίςκα -θήκοις τοΤς καλλ ίοσιν έκ τής έπιφανοϋς ° λειτονργ ίας φα ίνεσθαι. 23

'Οθεν, έπειδή έκ τής εύ μοιρ ίας τών καιρών τ^ν ή μετέρων α: έπι-

θυμ ία.ι α ί πλιόνα ήν έορτήν έχονσαι όφ ίλουσιν αύξεσθαι ° καί παρ ' 24,

r μ ών ατ ών έχειν τr^ ν σ ^ ουδήν, (3ονλομένοις αϋτοίς λειτουργείν

nαρέχομεν άδιa_ν, ες τοϋτο μ όνον διασφαλιζό μενοι τούς τοιούτους,ϊνα μ [ή ° τών ϊδ ίων πολεων έπιλανθανό μενοι πάντη έαντούς μετα- 25

γράφονσιν, Φστε τιμιτατε καί προσφιλέστατε. `H έπαινετή έν-

πειρ ία σου τον ή μετέρου θ[ε]σ_π ίσματος α'.κολονθησάτω τή γνώ μη 1 26

και nαντας τος εις ταύ τ ην την τιμήν εn ιτρεχοντας πα.σας προτε -/

ρον τάς λιτονργ ίας τή 1 έαυτον πόλει α'_ποπληροϋν ° προσταξατω, 27,

τήνnληρωθέντων δέ τών λιτονργημ a'.των ες τν τιμή ν η μι ονα, τουτ-

έστιν öλης τής [έ]παρχίας σπεύδουσιν αύτοίς άδια.ν παρεχ ίτω δννα-,

μ ένοις μ[ετά] ° ταϋτa_ καί τό τών λαμπροτάτών αξιωμα κ[α]τ[αδ]έ- 28,

χεσθαι, ο ίτως μέντοι, ώ ς προτερον αυτοϋς το ίκανιν ποιονντας τc:.

,,

νομω 1 ες τόν έαυτών τόπον ύ ^ςο3α .θ ίσταν(ται) τα ίς έαντc,;ν ποιτρά— 29

1) Intellege 1.16 γνώ μη, 1. 26 et 30 τή, 1. 28 τι νό μω. — 2) cf. ρ. 272 η. 2.

BBrn{S, Fontes iuris. Ed. VI I 18

273

Privilegia veteranorum.

σιν έτέρους. Ούτε Sέ έτέρο[θι λ]υσιτελείν νενομιι-αμεν, αντοίς ίνα

άναλωσ(α)ντες τα εαυτciν μετά τούς τονονς τών λειτουργημάτων

30 άτcα[χθείς] ώς νεαρ ός τ ίρων ε ϊς τερον βο[υλευτ]γ[ριο]ν εαντον μετα -

γράφει Ζφ ίλων έν τή (έ)αυτού (μά)λλον ς[ή]ν τε καί cρχ ίνεσθαι

τόλει.

CAPUT VIII.

PRIVILEGIA VETERAN Ο RUM.

Civitas vel conubium aetate liberae rei publicae lege tantum dari potuit

α populo. Quod ius sumpserunt quidem sibi postea imρeratores, semper

tamen beneficia illa legis vicern habebant aerique incisa in loco publico pro-ponebantur. Donabantur autem ita post impieta stipendiα legitima milites,

sive militantes sive dimissi honesta missione, peregrini civitate, cives con-ubio cum peregrinis, atque solebant imperatores una constitutione co9nplectiexercitus provinciarum singulos singulasve classes. Quae constitutio, ad-

scriptis omnium nominibus, in Capitolio α f fτ gebatur, urde honorato ita

exemplum descriptum et in formam diptychi redactum dabatur, quo ius

suum probaret. Ε magna eiusmodi diploinatum copia per omnes imperiiprovincias dispersa hodie extant ad centum in diversis regionibus reperta.Quae etsi imperatorum sunt a Claudio usque ad Diocletianum, cum et ar-gumento et formulis simillima sint inter se, su f fεcit duoruw generum, scilicetcivibus datorum et datorum peregrinis, singula exempla proponere; in notisadieci, si quae occurrunt nηinores differentiae. — Collectionem edidit postalios plenissi9nam et accuralissima9n, Commmntario totam rem illustranteadiecto, Mo. in @ 3,2,843-919; suppl. ρ. 1956 -2038. 2212. 2213.232864 -232872. Quae nuperri9ne prodierunt, edita sunt Korrespondenzbl.der zvestd. Zeitschr. f. Geschichte u. Kunst 1906 ρ. 20. Mitth. des archaeol.Inst. Rom. 1907 ρ. 434.

98. Diploma militis peregrini, α. 71 p. C.Ε duabus tabellis aheneis in formam diptychi redactis, quae Salonae

saec. g ΡΙ repertae hodie Berolini in bibliotheca regia [ia9n in antiquariomusei regii Ta. Μ.] adserucrntur, ub.i ipse eas descripsi. Cf. Μο. ρ. 853.Aequales sunt et forma et nnagnitudine, α. 0,167, Ι. 0,128. [De forma etmagnitudine vide exemplaria diptychi et triptychi quae huic editioni acce-dυnt] : Orbiculi, quibus litterae a, b, e, d adscriptae sunt, loeos indicant,quibus tabulae per foratae sunt. Per foramina b et d βία ahenea (e et f)ducta sunt, quibus tabulae ita coniungebantur, ut libelli duorum foliorumsive quattuor paginarum instar essent; continent autem paginae 2 et 3 scrip-turam primariam eandemque interiorem, pagina 4. scripturam exteriorem αc-curate ex interiore repetitam, pagina 1 signa et signatorum nomina. Clauso

274

'ss

Privilegia veteranorum.

scilícet labello per forainina a et c triplex (i. e. tripliciter torturn) fllum ahe-neum ducébatur, cui colligato in pagina 1 signa a septem testibus impone-bantur nominibus bipertito adscriptis. Cum sirnilem formam etiana in con=tractuum et testamentorum tabulis ligneis ceratis veteres observaverint, nisiquod filis linteis in iis utebantur, illustratur inde locus Paul. sent. 5,25,6;ordo decrevit — tabulas — ita signari, ut in summa marginis ad mediampartem perforatae triplici iiiio constringantur, atque impositae supra linumcerae signa imprímantur, ut exteriori scripturae fidem interior servet. Cf.Suet. Ner. 17.

Imp. Caesar Vespasianus Aug., pont.max., tr. pot. II, imperator VI, p. p., cos. ΙΙΙ, desig.ΙΙΙΙ, veteranis 1, qui militaverunt 2 inclasse Ravennate siib Sex. Lucilio Basso,qui sena et vicena 3 stipendia aut plurameruerunt et sunt deducti in Panno-niam 4, quorum nomina subscriptasunt, ipsis liberis posterisque eorumcivitatem s dedit et conubium cumuxoribus, quas tune habuissent, cumest civitas is data, aut si qui caelibesessent cum iis, quas postea duxissent,dumtaxat singuli singulas. Non. April.Caesare Aug(usti) f(ilio) Domitiano, Cn. Pedio Casco cos.

Platori Veneti f(ilio), centurioni, Maezeio 8.

Descriptum et recognitum ex tabulaaenea, quae fixa est Romae in Capitolio ad

1) In aliis dipl,: equitibus et peditibus vel trierarchis et remigibus,vel classicis. — 2) In aliis: qui militant. — 3) In classicis norninantur

stipendia XXVI (posteriore aetate XXVIII), in militibus auxiliaribusXXV, in legionariis XX, in praetorianis XVI. — 4) In aliis: et sunt

dimissi honesta missione, vel emeritis et dimissis hon. miss., vel coniunctim

curn sequentibus : honestam missionem et civitatem dedit; in aliis autem:

qui militant, — item dimissis hon. miss. — 5) In aliis liberi posterique

ornissi sunt, in aliis additum est: ipsis filiisque eorum, quos susceperintex mulieribus, quas secum concessa consuetudine vi gisse probaverínt. —

6) In al. additurn : Romanam, qui eorum non haberent. — ϊ ) singulis ex-

e^npluηn utrumque. — 8) Dio 55,.32,4: 111αζα tονς, Δαλματcχόν Λέ',i'νος. Verba:

non Apr. — Maezeio, itemque infra in Capitolio usque ad finem, in utra-

que tabula litteris tenuioribus postea adiecta esse monet Mo. (p. 850), sei-

licet, ut observat idem (p. 904) , post recognitionem α testibus factam. Σπ

tabula adiecta verba illa litteris inclinatis scripsi. 18 *

75

5

10

15

Privilegia veteranorum.276

aram gentis Iuliae , de foras podio sinisteriore,

tab. Ι pag. II. loc. ΧΧΧΧΙΙΙΙ 2.

99. Diploma militis civis Romani a. 76 p. C.

Ε lamina reperta in litore ',naris nigri prope oppiduna BulgarieumI{ustendje; iuncta ei altera desideratur. Quindeciin tantum diplomata ci-

νίτιηα hucusque reperta sunt: vide Mo. 3 suppl. ρ. 2031 et p. 232865;

Huelsen Roena. Mitth. 1907 ρ. 434.

Imp. Caesar Vespasianus Augustus,pontifex maximus, ti'ibunic(ia) potestat(e)VIII, imp. XVIII, p(ater) p(ati'iae), censor, cos. VII, design(atus) VIII.

Nomina speculatorum qui in praetorio

5 meo militaverunt, item 3 militum qui

in cohortibus novem praetoriis et quat-

tυοr urbanis subieci 4, quibus fortiter

et pie militia functis ins tribuo 4 conu-

bí , dum taxat cum singulis et primis

10 uxoribus, ut etiamsi peregrini iu-ris feminas mati'imoriio sno iunxe-rint, proinde liberos tollant, ac si exduobus civibus Romanis natos.A. d. IV non. Decembr.,

15 Galeone 'i'ettieno Petroniano,M. Fulvio Gillone cos.

Coh(ortis) VI pr(aetoriae)L. Ennio L. f. rlηrο(mentina) Feroci, Aquis Statellis 6.

Deseriptum et recognitum ex tabula20 aenea, quae fixa est Romae in Capitolio

n basi Iovis Africi.

1) in aliis alia loca sunt scriρ tα, post Domitianum yero semper:Ιn muro post templum divi Aug(usti) ad Minervam. — 2) Nomina testiumin tabula adiecta videas; omnes sunt Dalmatae ex oppidis D αlmaticisSalona, Ερitauro, Ladere, Risinio. — 3) In eeteris diel. praetorianorumspeculatores hic ρrimum locura tenentes non nominantur. — 4) Ubi duoAugusti loquuntur: subiecimus, tribuimus. — 5) Quae sequuntur verba us-que ad finem ν. 13 in Omnibus diel. eadem sunt illustranturque loco Gai.1,57: veteranis quibusdam concedi solet principalibus constitutionibus con-ubium cum his Latinis peregrinisve, quas primas post missionem uxoresduxerint, et qui ex eo matrimonjo naseuntur, et cines Romani et in pote-statem parentum fiunt. — 6) Qρρidum Liguriae hodie Acqui.

Iuris iurandi formulae.

VII 100. Missio simplex equitis (a 122).

Ε tab. altera cerata diρ tychi (altera perüt) in mus. Cairensi ass.,ubi cum duabus aliis (apud nos infra) repperit qui descripsit Seyrnourde Ricci. — Ed. S. de Ricci lνουν. Revue 1906 ρ. 471 cu cornrn. ipsiuset P. F. Girardii, qui missionis sine aeribus (coll. pap. B. U. 113, 1ll0.r.^ ΙΙΙ S. ρ. 20Ο8, exe^nplunz esse vidit (l. c. p. 488 sg.). — Suppl. suntS. de Riccii.

M. Acilio Αναn»iοlα et Pansa cos. ° pridie nonas Ian ιιarias. 1T. Haterius Nepos praef. Aeg. 1 ° L. Valerio Nostro equiti ° 3alae Vocontiorum turma ° Gaviana emerito h0ne_ 5stam missionem dedit. ° 7

[Pe ?]rlegi o(mnia) s(upra) s(cripta) e(t) h(onestam) m(issionem) 8

dedi prid(ie) non(as) 2.

CAPUT ΙΧ.

IURIS IURANDI IN PRINCIPEM FORMULAE.Iuris iurandi Gaio principi p'raestiti in ipso regni exordio (nam obiit

Tiberius α. d. XVII k. Apr., praestiterunt id A?itienses Lusitani post diesduo et quinquaginta), ex consensu ut videtur universorum rnmtio ab urbe

Roma per provincias spαrso, duo exemplaria quae supersunt coniunctaeclicli in Ephem. epigr. 5,154. [VII Cf. Iusiuran ιlunz quοd Paplι lagοnes ciii-quot annis post regionem illarn provinciae Romanae adiectanz Αugustο Caesariiurciuerunt, Dess. 8781; Dittenberger, Orient. Gr. inscr. sel. 532, ν. 7 sgq.]

101. Ius iurandnm Aritiensium. 2,172. Tabella ahenea reperta α. 1659 in Lusitania ad Tagum

amne-m inter rurlera oppidi raro menzorati Aritii, hodie deperdita.

C. Ummidio Durmio 4Zuadrato, ° leg(ato) C. Caesa.ris Germanici

imp(eratoris) ° pro pr(aetore). °Ius iurandum Aritiensium. °Ex mei ariirni sententia, ut ego iis inimicus ° ero, quos C. Caesarí 5

Germanico inimicos esse ° cognovero, et si quis periculum ei salutig(ue)

eius ° in f ért inferetque 3 armis bello internicivo ° terra marig(ue) persequi

ηση desinam, quoad ° poenas ei persolverit: neq(ue) me ζneque) liberos 1υ

meos ° eius salute eariores habebo, eosq(ue), qui in ° eum hostili animo

fuerint, mihi hostes esse ° ducam: si sciens fallo fefelierove, tum me °

1) Praef(ectus) Aeg(yPti). — 2) ]rlegi — no(nas) subscriptio ρrαefecti,

qui, loco imperatoris, hanc rnissionem dedit. — 3) inperíi in inperííque si-

rιziliterve exempla.

277

Iuris iurandi formulae.278

15 liberosq(ue) meos Iuppiter optimus maximus ac ° divus Augustus ce-terig(ue) omnes di immortales ° expertem patria incolumitate fortunis-

que ° omnibus faxint.[Α. d.] V idus Mai[as] in ° Aritiense oppido veteri Cn. Acerronio °

20 Proculo, C. Petronio Pontio Nigrino cos., ° mag(istris) ° Vegeto Tallici,

. . . ibio . . . arioni.

102. Ius iurandum Assiorum.

Tabella ahenect reperta α.1881 Assi in Troade, edita a Lawtono Ame-

ricαnο, Pαpers of the arch. Institute of America, classical series Ι, Boston,

1882, ρ .133.

1 'Επί πάτων Γνα ί ου ' Αχερρων ίον ° Πρόκλον καί Γαΐον Πον-

3 του Πετρω_ν ίου Νιγρ ίνου.4 ° Ψr^cρισμα ' Ασσ ίων γνώ μη τοϋ μου.5

° 'Επε r κατ' είχήν πάσιν άν t`} ράποις έλπισθείσα Γαΐου ° Κα ί-7 σαρος Γερμα.νικοί Σεβαστοϋ ήγεμον ία κατrj νγελται, ° ού^έν Sέ μέτρον

ς, , \ ° , , , , .8 χαράς ενρηκεν 1 α κοσμ ας, πα Sε πrλις χαι τεcιν έθνος επι την

9 το θεοί éc μιν έσπευκεν, ώ ς άν τοϋ ° ·'&στου άνθρώποις αίώνος 2,vCv ενεστ L τος,

10 ° έSοξεν τ^ βουλή καί τοίς πραγματενομένοις παρ °^ μ ίν ° ` Ρω-12 μ α ίοις xx τ c;:ι δr μ ω Τ ' Ασσ ίων χατασταθήναι πρεσ βε ίαν έκ τών13 πρώτων xαί άρ ίστων ` Ρωμα ίων τε καί Ελλή νων τήν έντευξομένην14 xoii συνησθησομένην αιυτc' ° Sεηθησομένην τε έχειν &ά μνr μης καί15 χηSεμον ία_ς ° τήν πόλιν, καθώς xa_ί α i,τός μετά τοι πατρός Γερ-

16 μανιχοί ° έπιβάς πρώτως τ · έπαρχε ίά τrς y μετέρας πόλεως, °17 ύπέσχετα.

Cn. Acerronio Proculo et C. Pontio Petronio Nigrino eoss.

Decretum Assiorum de populi consensu.Cum ex voto omnibus hominibus speratus C. Caesaris Ger-

manici Augusti principatits nuntiatus sit nullumque modum lae-

titiae inveniat mundus, omnis autem civitas omnisque gens ad dei

adspectum festinaverit, quasi gratissimo Iiominibus saeculo iam coepto,

placuit ordini et negotiantibus apud nos Romanis -et populo

Assiorum decerni legationem ex primis et optimis Romanis et

Graecis adituram et gratulaturam ei petituramque, ut in memoriaet cura civitatem habeat, sicut et ipse, cum primum cum Ger-

manico patre advenit in provinciam eivitatis nostrae, promisit.

1) ευρηχην — 2) acwvou.

Iurίs iurandi formulae.

° "Ορκος ' Ασσίων.ο 'Ομνυμεν Δ ία σωτrρα καί θεόν Κα ίσαρα Σεβαστόν καί τήν 19

° πάτριαν άγνΎν παρθένον ευνοήσειν Γαΐí;ι Κα ίσαρι Σεβασ_τώ χαί 2υ,τc;^ συμπαντι οϊκω αυτο, χαί φ ίλους τε χρ ίνειν, ° ος άν αύτéς 22προαιρήται, καί έχθρουςρους ους άν αυτ ός προβά[λ]_ληται. ΕύορκοLσιν 23μεν ήμ ίν εν ε ι

,,η, έφιορκ ο i σιν δέ τά έναν τ ία. 24° Πρεσßευταί έπηνγε ίλαντο έ τών ίδ ίων • 25

° Γάιος Ουάριος Γαΐον υίός Ούολτιν ία Κάστος, 26° Ερμοφάνης Ζω ίλον, 2τ

° Κτήτος Πιστστράτον, 28

° Αϊσχρ ίων ΚαλλιφΡάνους, 29

° 'Αρτεμ ί^ωρος Φιλομούσου, 30

° οίτινες καί ίιπέρ τrς Γαΐου Κα ίσαρος Σαβα.στο t, Γερμανικοv ° σω- 31

τηρ ίας ευξά μενοι Διί Καπιτωλ ίω έθυσαν τ4 τrς πόλε ως όνό μ.ατι. 33

Iusiurandum Assiorum.

Iuramus per Iovem conservatorem et divum Caesarem Αυ -

gustum et patriam virginem sanctam benevolos nos futuros esse

erga C. Caesarem Augustum et universam domum eius, et amicos

iudicaturos, quos ipse elegerit, et hostes, quos ipse censuerit. Vere

iurantibus autem nobis bene eveniat, periurantibus vero contra.

Legati pro fessi sunt suis impensis :

C. Varius C. f. Vol. Castus,

Sermophanes Zoili f.,

Ctetus Pisistrati f.,

Aeschrio CalLiphanis f.,

Artemidorus Philomusi f.,

qui etiam ob salutem C. Caesaris Αugusti Germanici supplicantes

Iovi Capitolino sacrum fecerunt nomine civitatis.

279

280 Ordo salutationis.

1ο3. ORDO SALUTATIONIS SPORTULARUMQUEPROVINCIAE NUMIDI ΑE

(α. 361-363).

Ι VIII S, 17896 recognitum a Dessavio. — Ε lapide alto η2. 1,17

lato m. 0, 53 reperto in oppido Nunaidiae Thamugadi in foro. Titulum

primus edidit Poulle, recueil de Constantine 22 (1882) ρ. 401 sq.; deinde

Ioh. Schmidt in Ephem.epi,gr. 5,386; postea recognovi ipse ad ectypum etinscriptionem cum comnentario edidi Eph. e. 5, 629. Continet inscriptioordinem salutationis (v. 1-12) et sportularum (12— fin.) constitutum α con-

sulari Numidiae inaperante Iuliano (α. 361-363).

Ex au[ctori]tate Ulpi Mariscia_ni v(iri) c(larissimi) eonsularissexfascalis, ° promoti primo a domino nostro ° invicto prineipe

5 Iuliano, oi'do sa_lutatiοnis factus et ita at perpetui_[t]atis memoriam

aere incisus:Primo ° senatores et comites et ex comitibus ° et admin[ist]-

ratores.Secundo ρrin_ceρs, cornic[υ]lar[ius, Pa]Iatini.

10 Ter[t]ιο co_ronati [provi] n c] iae].

[Quart]o promoti of_ficíales, . . . . tus cum ordi_ . . . ώ .[Quinto? o f fi]ciales ex ordine.Item ° quαmt[α com]moda consequi debeat ρriη_ceps: Ad off[i-

15 cia]lem intra civitatem dan_dum Italíc[os] tritici modios quinque °aut pretium frumenti; intra ρ[r]ί_mum modios septem aut pretiumm ο_diorum septem; etiam per dena mi_lia bini modi vel eorum

20 praetia ° subcrescant; s[iJ mitte[n]dns sit tra_ns mare, centum modivel modio_rum centum praetium sufficiet.

° Cornicularius et commentarien_sis medietatem huius summae25 cοm_modi nomine consequentur.

Sco_lastici in postulatione simplici ° quincue modios trittici velquin_que modiorum praetia consequen_tur; in contradictione decem

30 modi_os tritici vel decem modiorum prae_tium consequantur; in ur-guenti ° quae 1 finienda sit, quindeci modios vel ° quindeci modiorumpraetia consequan_tυr.

35 Exceptores in postulatio ° ne quinque modios tritici veI quin_que modiorum praetium consequan_tur; in contradictione duodecim(ο)_dios tritici vel duodeci modiorum ° praetium consequantur; (i)n

1) qui.

Ordo salutatíonís. 281

definita cau_sa viginti ° modios trittici vel viginti ° modiorum praetia 40

consequantur.Car_ta in postulatioñe singuii tumi 1 suffici_unt maiores; in con

-tradjctjonjbus ° quaterni 2 maiores ; in def inito nego_tio numquam 45

amplius sex a liti_gatore exigi oportebit.Libellensis in li°bello uno duos modios tritici vel duorum ° mo-

diorum pretium debebit accipere.Of_ficialis missus intra civitate duos mo_dios trittiei vel duorum 50

modiorum ° pretium consequatur.

1) 'id est tomi' Schmidt. — 2) quaternos.

PARS SECUNDA.

ΝΕ G Ο ΤΙΑ.

CAPUT Ι.

LEGES DICTAS REBUS COMMUNI SACROVEUSUI DESTINATIS.

[Legem ut suae rei quivis recte dicit (Dig. 23,4,20,1), ita populusquoque vel quaevis res publica ad po puli similitudiuem constituta, ne-que fere dictio ea a privata recedit nisi in rebus communi sacrove usuidestinatis. Nam quae populi sunt vel collegii corporisve cuiuscumque,iis saepissime secundum certas leges aut omnes utuntur aut aliquodhominum genus; id quod iuris privati fines excedit. Supersunt autemnon pauca eius generis instrumenta, quae cum ad hanc syllogen omnínopertineant, quo loco potissirnum collocentur dubitari potest; sed magisplacuit, ut inter privata instrumenta referrentur, cum ea quoque quaepopuli sunt esseve videntur non tam a publico iure pendeant quam arei dominio. Id luculenter ostendit iIiter alia lex infra edita vici Fur-fonensis; nam vicus cum iure publico collegiis aequiparetur neque rempublica,n habeat iiisi ea ratione, qua item corpori cuicumque tribuitur,hanc legem privatam esse dubitari non potest. Εα autem lex re ηση dif-fert a lege quam populiis Romanus dixit viae Appiae et Appiae aquae.Accedit quod haec legum dictio quamquam lure ad populum spectat ne-que dubium est ` leges de singulis aquis latas' Frontini (de aquis 94) intel-legi publicas populi Romani, saepenumero perficitur edietis magistratuumsive populi de ea re iussu sive sua potestate rem ordinantium. Deniquemultotíes eius generis instrumenta quae ad nos pervenerunt a quonam pro-ficiscantur parum apparet, id quod cadit inter alias in leges antiquissimasduas Lucerínam Spoletinamque. Itaque haec omnia re certe coniuncta hoccapite proposui. Potuerunt addi edicta Augusti de aquaeductu Venafrano(supra n. 77) et ipsum conditorís magis iure propositum quam principis etL. Sentii praetoris de campo Esquilino (supra η. 44 a); sed ea magis visuinest aliis capitibus relinquere. ΤΗ. Μ.]

Lex vicanorum Furfensíum.

104. Leges lucorum a) Lucerina, b) Spoletína.α) C 9,782 cf. Ρ . 667. Dess. 4912. Ε lapide, in Apuliae oppido

Lucera (antiqua Luceria colonia Latina) reperto, primum edito α. 1861 in:d'Amelis, storía di Lucera, postea α Mo. Ephem. epigr. 2,198, indeque inZ.RG.12,127. Lapis periit.

b) Cf. supra n. 44 α . Is 11, 4766. Dess. 4911. Ε lapide a. 1876 propeSpoletium reperto (alto m. 0,57, lato 0,54, crasso 0,24) ab utroque latereinscripto, Spoletii in pinacotheca publica aclservato. Titulum edidit E. Bor-mann in miscellaneis Capitolinis, quibus `Instituto arcliaeologico C semestríafeliciter peracta gratulati sunt iuvenes Capitolini Bormann Duhn aliique',.Romae 1879.

283

a) Lex Lucerina.In hoce loucarid 1 stircus

ne [qu]is fundatid 2, neve cadaverproiecitad, neve parentatid 3.

Sei quis arvorsu 4 hac faxit, [in] ium5 quis volet pro ioudicatod n(um-

mum) manum iniect[ i] οestod. Seive

mac[i]steratus volet moltare,[li]cetod.

b) Lex Spoletina.Ronce loucom s

ne qu(i)s violatod,neque exvehito nequeexferto quod loucisiet, neque cedito 5

nesei 8 quo die res deinsanua fiet; eod diequod rei dinai 9 causa[ f]íat, sine dolo cedre i0 [l]icetod.

Sei quisviolasit, Iove bovid 11

10

piaclum datod;sei quis scies 12

violasit dolo malo,Iovei bovid piaclumdatod et a(sses) CCC

15

moltai suntod; eius piaclimoltaique dicator[ei] 13 exactio

est[od].

105. Lex a vicanis Furfensibus templo dicta (a. u. c. 696).

C 9,3513 1,603. Pi. tab. 82. Dess. 4906. Σ lapide in ruinis Fur-

fonis antiqui reperto. Furfo vicus ad rem publicam Feltuinatium, civitatis

1) = luco. — 2) = fundito. — 3) = proicito neve parentato. — 4) = ad-

versus. — 5) Mo. conicit L, scilicet quinquaginta, non quinquaginta milia. —

7)—ucum.lunch = caedito. — 8) _ nisi. — 9) = divina; dívi-6) =nae. — 10) = caedere. — 11) = Ιον ί bove. — 12) = SCIeIIS. — 13) Dicator

est, qui dieat rem sacram.

Leges arce Augusti.

Sabinae, pertinebat. — Difficultates, quas titulus praebet, Mo. corruptelistribuit, Hu. (Jahrb. f. cl. Phil. 5, 857) e lingua Sabina, rectius Jordan(Hermes 7,201) e rustico sermone explicandas esse censet.

1 L. Aienus L. f. Q. Baebatius Sex. f. aedem dedicarunt ° Iovis

liberi Furfone a. d. ΙΙΙ idus Q,uinctileis, L. Pisone A. Gabinio cos.,

3 mense Flusare 1 , ° comulateis 2 olleis legibus illeis regionibus, utei

4 extrernae undae quae lapide ° facta hoiusque aedis ergo, uteique ad

5 eam aede(m) scalasque lapide stauctiiendo 4 ° columnae stant citra

6 sca.las ad aedem versus stipitesque aedis, huius tabula_mentaque,ritei tangere sarcire tegere devehere defigere mandare ferro oeti

7 ° promovere referre ζliceat) fasque esto. Sei qiiod ad eam aedem8 donum datum donatum dedicatum_que erit, ntei liceat oeti, venum

9 dare. Ubei venum datum erit, id profanum esto. Venditio ° locatioaedilis esto, qiiem quomque veicus Furfens(is) fecerit, quod se sentiat 7

10 earn rem ° sine scelere sine piaculo W endere locare) alis ne potesto.11 Quae peqiinia recepta erit, ea pequnia ernere ° conducere locare

dare, quo id templurn melius honestius seit, liceto. Quae pequnia12 ad eas ° res data erit, profana esto, gιιοd d(olo) m(alo) noii erit13 factum. Quod emptum erit aere aut argento, ° ea pequnia, qiiae

pequnia ad id templum 8 data erit quod empturn erit, eis rebus ea-14 dem ° lex esto, quasei sei dedicatum sit.

15 Sei qui heic sacrum surupuerit, aedilis multatio esto, ° quantivolet; idque veicus Fiirf(ensis) m[a]i{or] pars fifeltares sei apsol-

16 vere volent sive condemnare, ° liceto.Sei quei ad boc 10 templum rem deivinam fecerit Iovi líbero

1 7 ant Iovis genio, pelleis ° coria fanei sunto.

106. Leges arce Augusti Narbonensis a. p. Chr. 11et 12/13.

G 12,4333; Or. 2489, Dess. 112. Ara marin. orea a. 1566 Narbonee/fossct, ubi extat in museo. Scriptam esse non Augusti ipsius, sed Antoni-norum aetate ostendunt et scriptura et οrthοgrαρhia; itaque gram Pio im-perante incendio deletam mox restitutam esse rette coniecisse videtur Herzog.

284

1) i. e. Florali = Ιυ1 ίο. Mo. Chron. 219. — 2) comula - teis lapis, inquo diei feríati quandam indicationem vetustam latere conicit Mo. — 3) Quidsignificetur, paruma constat. Cf. legem Narbonensema II, 10 squ. (n. 106). —4) STAVCTVENDO lapis; structa endo Iordan, structas struendas Mo.dubitans. — 5) humus. — 6) Or. mundare, Hu. emendare. — 7) sentiunt. —8) Mo.: emendum. — 9) Vox corrupta, Ru. fingit vocem Sabinam fifla =fibula, fifeltares = fibulati, i. e. patricii Furfenses! — 10 huc. ^^λ

Leges arce Augusti.

— Votum susceptum est die 22. Sept. a. p. Chr. 11coneenit Augusti tribunicia potestas XXXVII (v. 9i;per Augusti trib. potestatem XXXV, id est x.12/13.

285

(I v. 1-3), cui anno

ara ipsa declicata est

I. In antica.

T. Statilio Taur[o] ° L. Cassio Longino ° cos. Χ k. Octobr. 1° Numini Augusti votum ° susceptum a plebe Ναrbο nensium iη- 4perpetuom.

° Quod bonum faustiim felixque sit ίιηρ(eratori) Caesari ° div! 7f(ilio) Augusto p(atri) p(atriae) pontifici maximo trib(unicia) pote

-st(ate) ° ΧΧΧIΙΙΙ coniugi liberis gentique eius, senatui ° popiilo- 9que Romano et colonis incolisque ° c(οlοηίαe) Ι(uliae) P(aternae) 11N(arboriis) M(artii), qui se Numini eius inperpetuurn ° colendo obli- 12gaverunt!

Pieps Νarbonen_sium aram Narbone in foro posuit, ad ° quarn 13

quot annis VIIIΙ k. Octobr., qua die ° eum saeculi felicitas orbi 15

terrarum ° rectorem edidit, tres equites Romani ° a plebe et tres 16

libertini hostias singu _ las inmolent et colonis et incolis ad ° sup- 1θ

plicandum Numini eius thns et vinum ° de suo ea die praestent ; et 28

VIII k. Octobr. ° thus vinum colonis et incoHs item prae2stent: 21

k. quoque Ιαηιιαr. thus et vinum ° colonis et incolis praestent; 23

VII quoq(ue) ° idus Ianuar. qua die primum imperium ° orbis ter- 24

rarum auspicatus est, thure ° vino supplicent et hostias singul(as) 26

in molent et colonis incolisqiie thiis νί ηυιη ea die praestent. w 27

° Et pridie k. Ιuη iαs, quod ea die T. Statilio ° Taiiro Μ.' Aemilio 29

Lepido cos. ι i.udicia ° plebis decurionibus coniunxit 1, liostias ° sin- 31

gul(as) inmolent et thus et viiium ad ° supplicandmn Nurnini eius 33

colonis et ° incolis pr aestent. cv ° Exque íis tribus equitibus Ro- 34

man[is tribusve] ° ljbertinis unu[s] 36

11. In latere.

[Plep]s Narbonesis α[ram] ° Numinis Augnsti de[tli]°cαvit ! ! 4

° ! ! ! ! ° ! ! 3 legibus iis q(uae) i(nfra) s(criptae) s(unt) :

1) Α. p. Chr. 11. Mai. 31. — 2) Iudicia sunt eorum qui comprobant et

adsentiuntur solentque ubi similiter usurpantur referri ad magistratuscreandos: itaque hoc sjynificatur Augustum effecisse, ut ιlecuriones, in

quorum potestate tuen videtur fuisse nzayistratuum creatio, eos facerent

quos creari vellet populus. [ VII cf. Dessau 112 n. 7 et ί 4, 1074.] —

3) Versus 3 fin., 4.5 init. in lapide erasi sunt; quae verba ibi fuerint, non

perspicitur.

286 Lex arce Iovis.

6 ° Numen Caesaris Aug(usti) p(ati'is) p (atriae), quando tibi

ι ° hodie hanc aram dabo dedicabo_ que, his legibus hisque regio-

9 ni_bus dabo dedicaboque, quas hic ° hodie palam dixero, uti in-

11 fimum ° solum huiusque arae tit ιιlοrum_que est 1:

13 si quis tergere ornare ° reficere volet, quod benificii ° causa

fiat, ius fasque esto;15 sive ° quis hostia sacrum faxit, qui 2 ° magmentum nec pro-

17 tollat, id_circo tamen probe factum esto;

18 si ° quis huic arae donum dare au_gereque volet, liceto, eadem-

20 q(iie) ° lex ei dono esto, quae arae est ;

21. ° ceterae leges huic arae titulisq(ue) ° eaedem sunto, quae sunt

23 arae ° Dianae in Aventino 3.

24 Hisce legí bus hisque regionibus, sic uti ° díxi, hanc tibi aram26 pro imp(eratore) ° Caesare Aug(usto) p(atre) p(atriae) pontífice27 maxí_mo tribunicia potestate XXXV, ° coniuge liberis genteque2 eius, ° senatu populoque R(omano), colonis ° incolisque col(oniae)31 Ιυ1(iae) Patern(ae) Narb(onis) ° Mart(ii), qui se Numini eius in32 per_petuum colendo obligaverunt, ° doque dedicoque, uti sies volens34 ° propitium.

V 107. Lex arae Iovis Salonitanae a. 137.

C 3,1933. Dess. 4907. Ex epistylio magno Salons in Dalmatiareperto, quod bipertitum descripsit Petrus quidam Tragurinus (c. a. 1435)et post eum alii; pars posterior hodie extat Patavii in porta prope pontemS. Benedicti. — Quae hodie non exstant, inclusimus uncis quadratis.

[L. Aelio Caesare II Ρ. Coelío B]albino Vibullio Pio cos.2 ° [VII idus] Octobres.3 ° C. Domitius Valens IIvir i(ure) d(icundo), prae[eunte C. Iulio4 Severo pontif(ice), ° ] legem dixit in ea verba quae infra scripta sunt (Ν.):5 ° [Iuppiter optime maxime, quandoque tibi] hodie hanc aram6 dabo dedicaboque, ollis legib(us) ° ollisque regionibus dabo dedi-

caboque, quas hic] hodie palam dixero, uti infimum solum huíusarae est 4 :

1) Cf. n. 4. — 2) immo quod; cf. infra p. 287 n. 1. — 3) Scilicet eaara αedesque prima videtur fuisse quam Bonzaní dedicarint scripta legeproposita. — 4) Intellege sic: illis legibus dedicabo, quas hic hodie palamdixero; illis regionibus dedicabo, uti infimum solum huius arce est. Namibi arce termini sunt, ubi solum incipit planum esse.

Lex arce urbange. 287

° [si quis hic hostia sacrum faxit, quod magmentum n]ec pro- 7tollst 1, it circo tamen probe factum esto;

ceterae ° [leges huic arce eaedem 2 sunto, quae arce Dianae 8sunt] [i]n Aventino monte dictae 3.

Hisce legibus hisce regionib(us) ° [sic, uti dixi, hanc tibi gram, 9Iuppiter optime maxime, do]. dico dedicoque, uti sis volens propitiusmihi collegisqu[e] ° [meis decurionibus colonis incolis colonice Mar- lotiae] [I]iiliae 4 Salonae, coniugibus liberisque nostri[s].

V 108. Lex dedicationis Brixiana.V suppl. Italicum n. 1273. Dess. 4910. Ε tabula marmorea

litteris optimis scripta compluribus paginis, quarum unius quinque versusintegri, sequentis quinque versuum initia servata sunt; descripsi in museoBrixiano.

itque eadem lege sacrum esto.Si quot

donum pecuniave aut stipes huicsigno dono datae erunt 6 itq(ue) si IIvi-ri decurionesg(ue) colon coloniaeCivicae Aug(ustae) Brixiae vendere volue[rint] 5

[ fu ?]neris c[ausa ?] . . .fieri iu[sserit] . . .

. . facito . . . .Si hosti 7

caeder secun . . . 10

109. Lex arae urbanae a. 84-96.

6,826 = 30837"; Or. 736. Dess. 4914. Tituli compluria exemplariavidentur prodiisse Romae, unurn in Quirinali ex fundamentis ecclesiae S. Αη-

notitia tantum superest. [νΙΙ Quae una columna praebet lapis, damus dua-dreae, alterum loco incerto; neutrum ex iis recte descriptum habemus; tertii

bus columnis.]

Haec area, intra hanc clausa veribus, et ara, quae 3

est inferius, dedicata est ab 42 definitionem cipporum

1) Intell.: quamvis exta ηση deponat. — 2) eadem tradunt auctores

meliores. — 3) Cf. supra p. 286 n. 3. — 4) Martía c. Iuliae Tragurinus. —

5) Haec littera sola e praescriptione superest. — 6) Similia sunt in lege

Furfonensi (Νο. 89) ν. 8. — 7) Agitur de hostiis caedendis; cf. leges Fur

fonensem ν. 15, Narbonensem v. 15, Salonitanam ν. 7.

288 Ex legíbus de aquaeductíbus.

5 imp. Caesare Domitiano Αιιg.

Germanico Ι ex voto suscepto,

quod diu erat neglectum necredditum, incendiorumarcendorum causa,

10 quando urbs per novem 2 dies

arsit Neronianis temporibus.

Hac 3 lege dedicata est, ne cuí

liceat intra hos terminosaedificium exstruere, manere,

15 nego[t]iari, arborem ponerealiudve quid serere,et at praetor, cui haec regio

sorti obvenerit, sacrum faciat 4

aliusve quis magistratusVolcanalibus X. k. Septembres 20

Omnibus annis vitulo roben

et yerre 5 ... r. ac precationibusinfra scriptam aedi ... k. Sept.

ianist ... darf .... quaes . . 25

quod imp. Caesar DornitianusAug. Germanicus poet. max.constituit q ... .fierί .

110. Lex rivi incerta.

12, 2426. Ε lapide in Savoia prope oppidum Echelles ad flumen

Gaper a. 1787 reperto. — Mo. Hermes 4;283.

Lex rivi ΤΜ. . . . Ióvis d(omestici?) Χ Ι d(ato). De- 5

Si quis in eo m- 1(atoris) pars dim(idia) esto s,ixserit spurcit(iam)

nesi 1. ρ. ν.94 fecerit , in tem(plum)

111. Ex legibus incertis de aquaeductibus urbisR o m a e (e Front.).

(Frontinus de aquis urbis Romae c. 94: dum altius repeto leges, desingulis collata 10 quaedam apud veteres aliter observata inveni. apud auti-quos cautum ita fuit:)

1) Verba ab imp. Caesare Domitíano Aug. in exemplo primum inventoerasa fuerunt. — 2) Scilicet cum sexto die incendio, quod accidit a. 64,finis factus esset, mox denuo erupit teste Tacito cinn. 15,40. — 3) et haeex. Ι. — 4) sacrum faciat ex. II, litaturum se seiat ex. Ι. — 5) Bic finitex. Ι; quae sequuntur in ex. II, lacera sunt et parum bene lecta. — 6) Cf.lVo. 104 et infra cap. XI, 23 squ. — 7) i. e. denarium. — 8) Praemium de-lationis in titulis sepuleralibus saepius additur; c f. in fra cap. XI, 38 ;Wilm. 298: qui detulerit accipere debebit sum(mae) s. s. quartas; Γ' 3,125n. 684: delatori den.cc n. — 9) Νotae quid significent, non liquet. [ VII nesi(= nisi cf. 104 b , 6) 1(egi) p(arcere) v(olet), scilicet si delator etiam suam (di-midiam) partem lovis d(οmestici?) arcae inferre navult, proponit Seckel.] —10) collata Gundermann, qui lata cod.

Lex metalli Vipascensis. 289

Ne quis privatus aliam 1 ducat quam quae ex lacu humumaccidit 2.

(haec enim sunt verba et leges: id est quae e g lacu abundavit; eani noscaducam vocamus. — c. 97: in isdem legibus adiectum est ita:)Ne quis aquam oletato dolo malo, ubi publice saliet; sí quisoletarit, sestertiorum decem milia multatum 3 esto.

Ι8 • Addi potest fragmentum quod servavit Festus in glossa lacera ρ. 340sifus (= tubus) sumptum ex [le]ge rivalicia lata [roga.nt]e populumSer. Sulpicio :

[mon]tani paganive si[fis αquam dividunto]: donec earn ínterse [diviserint] , . . . . s .^ iudicatio esto.

112. Lex metalli Vipascensis.

ί 2 S., 5181. Dess. 6891. Ε tabula ahenea α. 1876 in Lusitαniαe partemeridionali prope vicum Aljustrel in aerifodinis vetustis nuper ιleηυο apertisreperta (α. 0,82, 1. 0,53), effracta a latere ιlextro ita ut tricenae fere in quovisversu perierínt litterae. Tertiarn fuisse legis tabulan numerus ΙΙΙ ostenclit inimá tabula positus. Fuit lex fIscauis metallo, g τ.ιο d ν. 2 Vipascense appella-tur, cib imperatore dicta, qua ηοη solum res metallαria sed in universumquidquid acl vicum territoriumve metalli, ut ν. 37 dicitur, pertinebat tamquamlege colonica ordinabatur. [ VII Datcim eam esse post Haclricini tempora frag-mentum α. 1906 inventum ( η.113) ostenclit.] — Tabulae utrumque latus eanderninscriptionern proponit, nisi quocl in alterius initio accedunt versus un-decirn, in fine alterius septern, ut priore exemplo pro]2ter causas nescio quasimprobato in altera parte ciiterum incisum esse virleatur. Secundae scripturaeversus cum pressius script.i sint, prior scriptura quaedam habet deficientiain secunda. Lex in cctpita divisa est, quibus rubricae praescriptae sunt,numeri non arliecti. — Eclitiones sunt: Soromenho, la table de bronze ι1 'ΑΙ-

justrel, Lisbonne 1877. Huebner in Eph. ep. 3,165-189. Bruns ZR G.13,372.

Wilmanns, Zeitschr. f. Bergrecht 19,2. J. Flach, Paris 1879. Berlccnga, lii-

spaniae Anteromanae Syntagma, p. 625. — In hac eιlitione ea, quae ex

priore scriptura suppleta sunt, lineolis subductis indicavi; cetera supplernenta

sunt Huebneri, 1VΙο., auiorum. [VII Cf. Bueclaeler Arch. f. Lexicogr. 2, 605.]

Centesimae argentariae stipulationis. Conductor ea- 1

{rum venditionum quae per 5 auctio]-

1) aquam add. Buecheler. — 2) accidit Graeuius, aceedit cod. — Poste-

ríore te'mpore ne hoc quidem licebat. In ccιpite τηιιηιlα tοrυm, quod servavit

Frontinus c. 111, sic est: caducam neminem vo10 ducere nisi qui meo (sic

cod., non nostro) beneficio aut priorum principuim habent. Cf. supra leg.

Urson. c. 100. — 3) multatum cοι1. — 4) [praetoris Ursinus; sed cuinam

hane iudicationem léx cominiserit, definiri non potest. Tir. Μ.] — 5) -btueb.:

stipulatioiium quae ob. ^ 9Bxuxs, Fontes íuris. Ed. VII.

290 Lex metalli Viρascensís.

2 nem intra fines metalli Vipascensis fient, exceptis iis, quas proc(ura-

tor) metallorum iu[ssu imp(eratoris) faciet, centesimam a vendito]-

3 re accipito. Conductor ex pretio puteorum, quos proc(urator) me-

tallorum vendet, cen[tesirnam ab emptore ι accipito.]

4 Si instituta auctione universaliter omnia addicta fuerint, nihilo

minus venditor ce[ntesimam con.ductori socio acto]-

"α rive eius praestare debeto. Conductori socio actorive eius, si volet

stipulari a v[enditore, is promzttito. Conductor]

s socius actorve eiiis eius) quoque summae, quae exeepta in auctione

erIt, centesimam exigito. 1. [ Qui res sub praecone]

ϊ habuerit, si eas ηση addixerit et intra dies decem, quam sub prae-

cone fuerint, de condici[one vendiderit, nihilo minus con]-

8 ductori socio actorive eius centesimam d(are) d(ebeto). Quod ex hoc

capite legis conduct[ori socio actorive eius debebitur,]

9 nisi in triduo proximo quam debere coeptmn erit, datum solutum

satisve factum erit, du[plum d(are) d(ebeto) ].

1υ S c r i p t u r a e p r a e c o n i i. Qui praeconium conduxerit, prae-conem intra fines praeb[eto. Pro mercede ab eo qui venditionem]

11 Χ L 2 minorernve fecerit, centesimas duas, ab eo qui maiorem 3 Χ Χ Cfecerit, centesimam exig[ito. Qui mancipia sub praecone venum]

12 dederit, si quinque minoremve nrirnerurn vendiderit, capitularium insingula capita [ . . ., si nzaiorem numerum vendi]-

13 derit, in singula capita $ ΙΙΙ conductori socio actorive eius daredebeto. Si quas [res proc(urator) metallorum nomine] fiscí ven-

14 det locabitve, iis rebus conductor socius actorve eius praeconempraestare debeto. Q[ui inventari]um cuiusque reí vendun-

15 dae nomine proposuerit, conductori socio actorive eius y Ι d(are)d(ebeto). Puteorum, qiios proc(urator) metallorum vendiderit, cm-

ιό ptor centesimam d. d. Quod si in triduo non dederit, duplum d. d.Conductori socio actorive eius pignus cape(re) liceto.

i ϊ Qui mulos mulas asinos asinas caballos equas sub praecone vendi-derit in k. sing. 4 Χ ΙΙΙ d. d. Qui mancipia aliamve quam re[m sub]

18 praeconem subiecerit et intra dies xxx de condicione vendiderit,conductori socio actorive eius [idem d(are) d(ebeto) ].

19 Β α 1 ί η e ί f r u e n d ί. Conductor balineí sociusve eius omniasua inpensa balineum, [quod ita conductum habe]bit in

1) Cf. ZRG. 13,380. — Cf. v. 15-16. — 2) Aut hic scribendum C, aut:postea L. — 3) Hic incipit exemplum prius. — 4) K(apita) sing ς uta).

en'

Lex metalli Viραscensis. 291

pr. k. Ιυ1. 1 primas omnibus diebus calfacere et praestare debeto a 20prima luce in horam septim[am diei mulieribus] et ab hora octavain horam secundam noctis viris arbitratii proc(uratoris) qui metallis 21praeerit. Aquam in [cι lveum 2 usque ad] summam ranam 2 hypo-caustίs et in labrum tam 3 mulieribus quam viris profiuentem recte 22praestare debeto. Conductor a viris sing(ulis)aeris semisses et a mulieribus singulis aeris asses exigito. Excipiun- 23tur liberti et servi [Caes(aris) qui proc(uratori)] in officis 4 erunt velcommoda percipient, item inpuberes et milites. Conductor socius 24

actorve eius [instrurnentum balinei et e](t)) α omnia quaeei adsignata erunt integra conductione peracta reddere deb ēto nisi 25si qua vetustate c[orrupta erunt]. Aena quibusutetur lavare tergere unguereque adipe e recenti tricensima qua- 26

que die recte debeto. [Si qua necessaria re fectio ipedi]-erίt , quo minus lavare recte possit, eius temporis pro rata pensio- 27

nem conductor reputare deb[eto. Praeter] ό haec et siquidaliut eiusdem balinei exercendi causa fecerit reputare nihil debebit. 28

Conductori ve[ndere liyna] nisi ex recisamini-bus ramorum quae ostili idonea ηση erunt ne liceto. Si adversus hoc 29

quid fecerit, in singul[as venditiones HS] centenos n(ummos) fisco d. d.Si Id balinenm recte praebitum ηση erit, tum proc(uratori) metallo- 30

rum multam conductori quo[ti]ens recte praebitum ηση erit usqueαd Β CC dicere lίceto. Lignum conductor repositum omni tem- 31

pore habeto, quod diebus [satis sil.]S u t r i n i. Qui calciamentorum quid loramentorumve, quae 32

sutores tractare so[lent, fecerit clavomve cali]ga-

rem fixerit venditaveritve sive quid aliut, quod sutores vendere de- 33

bent, vendidis[se intra fines convictus erit, is]

conductori socio actorive eius duplum d(are) d(ebeto). Conductor 34

clavom ex lege ferrariar[um vendito. Conductori soci]o

actorive eius pignus capere liceto. Reficere calciamenta nulli licebit 35

nisi cu[rn Sυα dominive 7 quis curaverit refece]rit-

ve. Conductor omne genus calciamentorum praestare debeto : ni ita 36

fecer[it unicuique ubi volet emendi] ius

esto. 37

1) pr(idie) k(alendas) Iul(ias). — 2) Partes balinei; cf. Flach p. 42. —

3) tan. — 4) offiois. — 5) Ita Flach, Mo.: Si non per conductorem factum

erit. Ilud praeferendum videtur propter sequens aliut. [ vij Si vis maior

damnumve fatale inpedi- Hirschfeld αρud Dessae.] — 6) Hueb. et Wilm.:

propter, relata vote ad v. 25: Aena cet., non recte. — 7) Cf. v. 40.19*

292 Lex metalli Vipascensís.

Τ o n s t r i n i. Conductor frui debeto ita, ne alius in v[ico me-

talli Vipascensis inve]

38 territoris eius tonstrinum quaestiis causa faciat. Qui ita tonstrinum

fecerit, in sin[gulos ferramentorum usus zTf ]

39 conductori socio actorive eius d(are) d(ebeto) et ea ferramenta com-

missa condnctori sunto. [Excipiuntur servi] qui40 dominos aut conservos suos curaverint. Circitoribus, quos conductor

[ητοn miserit, tondendi ius ne es]to. Con-

41 ductori socio actorive eius pignoris captio esto. Qui pignus capien-

tem prohibuerit, [in singulas prohi]bitiones V d(are)

42 debeto. Conductor nnurn pluresve artmces idoneos in portionem

recipito.43

T a b e r n a r u m f ιι 11 ο η ί α r υ m. Vestimenta rudia vel recu-

rata nemini m[ercede polire nisi cui conductor so]-

44 cius actorve eius locaverit permiseritve liceto. Qui convictus fuerit

adversus ea qui[d fecisse, in singulas la]cinías

45

ΙΙΙ conductori socio actorive eius d(are) d(ebeto). Pignus con-

dιιetori socio aetoriv[e eius capere liceto].

46 Scripturae scaurariorum et testariorum. Qui infinibus met[alli Vipascensis scau]ri-

4ί as argentarias aerarias pulveremve ex scaureis rutraminawe) 1 admesuram pondu[sve purgare tundere ure]re 2 expe-

48 dire frangere cernere lavare volet quive lapicaedinis opus quoquomodo facien[dum suscipiet, quos ad id] faciendum

49 servos rnercennariosque mittent, in triduo proximo profiteantur etsolvan[t conductori quo]que mense

5ο intra pr(idie) k(alendas) quasque: ηί ita fecerint, duplum d. d.Qui ex alis locis ubertumbis ae[ris argentive ru]tramina l in

51 fines metallorum inferet, in p(ondo) C Ι conductor ί socio actoriveeius d. d. Qu[od ex hoc capitel legis condu-

52 ctori socio actorive eius debebitur neque ea die, qua deberi coeptumerit, solu[tum sati.sve factum erit], d(uplum) d. d.

53 Conductori socio actorive eius pignus capere liceto et quod eiusscauriae pu 3 [rgatum tunsum ustum expeditum frac -]

54 tum cretum lavαtumque erit quive lapides lausiae egpeditae inlapicaedi[nis erunt, commissa ei sunto, nisi quid-]

1) Cf. Buecheler l. c. — 2) Plin. n. h. 33,4 69: Quod effossum est,tunditur, lavatur, uritur; molitur. Cf. Flach p. 53. — 3) Hic fιnit exemplumsecundum.

Eiusdem legís fragmentum.

quid debitum erit conductori socio actorive eius solutum erit; ex- 55[cipiuntur servi et libertil 1

flatorum argentariorum aerariorum qui flaturis dominorum patrón[ ο- 56

rumque operam dant].

L u d i m a g í s t r ί. Ludí magistros a pro(curatore) metallorum 57

immunes esse placet].

Usurpationes puteorum sive pittaciarium. Quí intra 58

fi[nes metalli Vipascensis puteum locum]-

qne putei iuris retinendí causa usurpabit occupabitve e lege metallis 59dicta, b[iduo proximo quod usurpaverit occupa]-verit apud conductorem socium actoremve huiusce vectigalis profitea- 60tu [r

ViI 113. Eiusdem legis fragmentum, a. 1906 repertum.Ε tabula ahenea, e pluribus non prima, fortasse ultima; rep. α. 1906.

Desc. qui repp. Burthe, ingénieur de la société des mines; edd. Cagnat, Journaldes savants 1906 ρ. 441 sqq. et p. 671 sq. cum simulacro; Mispoulet, Nouv.revue hist. 31 ρ. 20 sqq. ετ.ιm comnientario,· Mitteis Ζ. S. St. 1906, ρ. 356 sq.— Agitur de occupatore putei, qui et pretii dimidiam partem fisco dare etopus sine intermissione facere debet; si cunctabitur, alii occupandi ius dabi-tur, qui ipse partem dimidiam fisco clebebit. — Soeiorum ius Xli tabulismorosum debitorem tractantibus si'mile est. .Fiscus partem suam vendere solet,eique, qui α fisco ewit, alii ex colonis vendere licet. — Sequuntur regulaede puteis agendis cum poenis eorum, qui contra eas regulas facient; liberiservigue α finibus metallorum excludentur, praeterea servi /lagellis caeden-tur, liberorum bona in fiscum redigentur.

. . . .] Ulpio Aeliano suo salutem.2. . . [pretia secundwrn liberalitatem sacratissimi irnp(ercitoris) Sa-

driani] Aug. praesens numerato. Qui ita non fecerit et convictus eritprius eogisse venam quam pretium sicut ° supra scriptum est sol-vísse pars occupatoris commissa esto et puteum universum proc(u-rator) metallorum ° vendito. Is qui probaverit ante colonum venamcogisse quam pretium partis dimidiae ad fiscum pertinen°tis 3 ηυ-

merasse partem quartam accipito.Putei argentari ex form[α] eger-

ceri debent quae ° hac lege continetur; quorum pretia secundum 5

1) Cf. v. 39. — 2) i. e. [procurator provinciae] procuratori metalliVipascensis. Cf. Mispoulet l. c. p. 5. — 3) Cf. quod de thesαuris refert

J. 2,1,39: Thesauros, . . . divus Hadrianus naturalem aequitatem secutus. . . si quis in Caesarís loco invenerít, dimidium inventorís, dimidium Cae-sarís esse statuit.

293

294

Eiusdem legis fragmentum.

6 liberalitatem sacratissimi imp(eratoris) Hadriani Aug. obser_vabuntur

qui primus pretium puteo fecerit ° et sestertia quatuor milia num-it{aJ ut ad eum pertineat proprietas partis quae ad fiscum pertinebit,

mum fisco ίntulerit. Qui ex numero puteorum quinque nnum ° ad

venam perduxerit, in ceteris sicut supra scribtum est opus sine inter-

missione facito; ni ita fecerit [alii] ° occupandi [ius] esto. Qυί

10 post dies XXV praeparationi impensarum datas opus quidem ° sta-tim facere coeperit, diebus autem continuis decem postea in operecessaverit alii occupandi ° ius esto. Puteum a fisco venditum con-tinuis sex mensibus iiitermissnm alil occupandi ius ° [es]to ita utcum venae ex eo proferentur ex more pars dimidia fisco salva sit.

0[ccu_ρα]tori puteorum socios quos volet habere liceto ita utpro ea parte qua quis socius erit impensas ° conferat. Qui ita ησηfecerit tum is qui impensas fecerit rationem impensarum factarum

15 a se ° continuo triduo in foro frequentissimo loco propositam habetoet per praeconem denuntiato ° sociis ut pro sua quisque portioneimpensas conferat. Qui ita non contulerit quive quid dolo ° malofecerit quominus conferat quove quem quosve ex sociis fallat, iseius putei partem ne ° habeto eaque pars soci ί sociorum ut qui im-pensas fecerit esto. Ι ° Et ii[s] coloni[s] qui impensam fecerint in eo

20 puteo in quo pluris socii fuerint repetendi a sociis quod ° bonafide rogatum 2 apparuerit lus esto. Colonis inter se eas quoquepartes puteorum quas ° a fisco emerint et pretium soluerint ven-dere quanti quis potuerit liceto. Qui vendere suam partem ° quiveemere volet apud proc(uratorem) qui metallis praeerit professionemdato; aliter emere aut vendere ° ne liceto. ΕΙ qui debito[r] fiscierit donare partem suam ° ne liceto.

Venas quae ad puteos prola-25 tae ° [i]acebunt ab ortu solis in occasum ii quorum erunt in offici-

nas vehere debebunt, qui post occa_sum solis [us]q(ue) in ο[r]tu[m]venas a puteis sustulisse convictus erit, HS αο nummos fisco inferredebeto. ° Venae furem sí servos erit procurator caedito et ea con-ditione vendito ut in perpetuis ° vinculis sit neve in ullis metallis

29 territorjsye metallorum moretur; pretium servi ad dominum ° per-

tineto; liberum procurator confiscato et finibus metallorum in perpe-tu[υ]m prohibeto.

1) Cf. D. .17, 2, 52,10 de orationeDivi Marci guae socio qui cessantium por-ίones insulae restituerit, dominum totius rei dedit. — 2) erogatum Mitteis.

Lex de villae Magnae colonis. 295

° Putei omnes diligenter fulti destinatique sunto proque putri 30

materia colonus cuiusque putei no ° vam editionem sub[i]cito. Pilasaut fulturas firmamenti causa relictas attingere aut ° violare do-love malo quid facere quominus eae pilae fulturaeve firmae et sint ne liceto. ° [Q]ui puteum vitiasse labefactasse aliutve quiddolo malo fecisse quominus is puteus ° firmus sit convictus erit siservos erit flagellis arbitratu proc(uratoris) caesus ea conditione adom[i]_no veneat ne in ullis metallis moretur; liberi bona proc(u- 35

rator) in fiscum cogito et fiη ίbιιs ei metal ° lorum in perpetuum inter-dicito.

Qui puteos aerarios aget a cuniculo qui aquam metallis ° sub-ducet recedito et ηση minus quam quinos denos pedes utroque latererelinquito. [Ου] ° niculum violare ne liceto. Proc(urator) explorandinovi metalli causa ternagum a c ιιniculo agere ° permittito ita utternagus iion plures latitudinis et altitudinis quam quaternos pedeshabeat. ° [ Υ]enam infra quinos denos pedes ex utroque latere a 40cunicnlo quaerere caedereve ne liceto. ° [Q]ui aliter quit in ternagisfecisse convictus erit, servos flagellis arbitratu proc(uratoris) caesusea condi_tione [a] domino veniet ne in u11is metallis moretur; liberibona proc(urator) in fiscum cogito et fini°bus ei metaHorurn inperpetuum interdicito.

Qui puteos argentarios [aget] a cuniculo qui

° aquam metallis subducet recedito et non minus quam sexagenospedes utroque latere rel ίn quito et eos puteos quos occupaverit ad- 45

signatosque acceperit ín opere uuti determinati erunt ° habeto necultra procedito neue ecbolas colligito neue ternagos ita agito extrafinis putei adsignati ritt]

VI1 114. Lex de villae Magnae colonis data adexemplum legis Mancianae.

E lapide reperto a. 1896 in África non longe a Sagrada in ruderi-

bus dictis Henchir Mettich. Edcl. Toutain l'inscription d'Henchir Mettich(Mimoires ρresentes é& l'Acαdéώnie des inscr. ser. Ι vol. 11,1 ρ. 31 sqq.), 1897;

Schulten die lex Manciana (Abh. ιl. Gött. Ges. cl. Wiss. ΙΙ 3), 1897; re-

cognoverunt ille IVouvelle revue historique de droit 1899, hic Rhein. Ph. 56,

1901 ρ. 120 sqq. 187sgq. Cf. ρrαetereα Scialoja et Vaglieri bull. dell' Istit.

di dirittο romano 9, 1897 ρ. 185 sqq.; Seeck Zeitschr. f. Sozial- und Wirth-

sch αftsyeschichte VI, 1898 ρ. 305 sgq., Neue Jαhrb. f. d. klass. Alterth. I,

1898 ρ. 628 sqq.; H. Krüger ZSSt. 20, 1899 ρ. 267 sqq. Loca nonnulla di f-

ficiliora rogatus a Dessavio nobis contulit Merlin.

Lex de villae Magnae colonis.296

Ι basi lapidis sub prima pagina: [H] ec lex scripta a Lur(i)o Victore

Odilonis magistro et Flavio Geminio defensore; Felice Annobalis Birzjljs.Pro sal]ute1

Aug(usti) ri(ostri) im{p(eratoris)] Caes(aris) Traiani prin[c(ipis)]

totiusqu[e] domus divine 1optimi Germαnici Pa[r]thici. Data a Licinio

? [llla]ximo et Feliciore Aug(usti) lib(erto) procc(uratoribus) ad exemplu[m]

leg]is Manciane. § 1. 4 Qui eorum 2 [i]ntra fundo villae Mag-

ne Variani id est Mappalia Siga 3, eis eos agros qui su-

[b]cesίva sunt excolere permittitur lege Mancianaita iit eas qui excoluerit usum proprium habe-

ιι) αt. 4 Ex fructibus qui eo loco nati erunt, dominis autcondnctoribus vilicisve eius f(undi) partes e lege Μα-

nciana prestare debeb ιιnt hac condicione: coloni

fructus cuiusque eultυr e quos ad area[m] deportareet terere debebunt, summas de[fer]ant arbitratu

15 [s]uo conductoribus vilicis[ve ei]us f(undi) et si conducto-res vilici(s)ve eius f(undi) iii. assem pa[rtes co]1(ort)icas 6 datur-

as ¡ renuntiaverint tabellis[que obsignatis . . .] S es 9 cavea-

nt eius fructus ραr tes, qu[as presta]re debent,conductores vilicί s))ve 10 eius f(undi) [colo]ni eolonie-

?ο as partes prestare debeant. § 2 4. Qui in f(undo) villae Mag-nae sive Mappalia Siga villas habent habebuntdominicas 11 eius f(undi) aut conductoribus vilicisv[e]eorum in assem partes fructu ζu)m et vinea(ru)m exconsuetudine Manciane cu[i]usque gene-

1) Offendit domus divine' elocutio cum a Traiani temporibus abhor-rens tuen ínter imperatoris nomen et cognomina interposita. — 2) Ex hocarticulo `Qui eorum colligitur funιlum villae Magnae partem esse eius ter-ritorii, de cuius colonis (c f. IV 23) tractabant versus legis Mancianae ante-cedentes. Verbi gratia: Qui coloni agros excolere volent, qui eorum intrafundos vi!larum morabuntur, eis eos agros ... et pro permittitur lege Man-ciana fuit: permittitur hac lege. — 3) Requiri habitabunt monet Schultentoll. 1V 23,33; idem disserit de nomine Mappalia Siga (Poeno) et de villaMagna plurium fundorum. — 4) § 1 de emphyteutis ut agri rudis cultori-bus, § 2 de eis qui cultae iam terrae incubuerunt. — 5) Vaglieri; quot priores.— 6) par[tes] eolieas Seeck ex imagine; pa[rtes co]lieas Schulten .Rh. Ph. exlápide (ante legerant .... ieas). — 7) Exspectes (se) daturj os; αttrax'it par-tes' femininu9n prope antecedens. — 8) suppl. Seeck. — 9) es vel fs; [s(ine)]f(raude) s(ua) Seeck. — 10) conductores vilici((s»ve Schulten, conductori-bus vilicisve H. Krüger. — 11) dominis ins. Schulten.

297

25

30

ΙΙ. 1

5

10

Lex de villae Magnae colonis.

ris habet prestare debebunt: tritici ex α-ream partem tertiam, hordei ex aream[part]em tertiam, fabe ex aream partem qu-[ar]tam, vinu 1 de laco partem tertiam, ο1-[ei co]acti partem tertiam, mellis in alve-[is] mellaris sextarios singulos. 3. Qui supraquinque alveoshabebit in tempore quo [vin]-

demia mellaria fu[it fuerit],

dominis aut conduct[oribus vili]-cisve eius f(undi) qui in assem [colunt] 2

d(are) d(ebebit). Si quis alveos, examina, apes, [vasa]mellaria ex f(undo) villae Magne sive M-appalie Sige in octonarium agru[m]transtulerit quo fraus aut dominis au[t]conductoribus vilicisve eis qu αm 3 fiαt, α1[ν] -ei(s), exam(in)a, apes, vasa mellaria, mel qui in [eo f(undo)]

erunt conductoribus v[iii]corumve in assem e[ius]

f(undi) erunt. § 4. Ficus aride arbo[res . . . q]ue 5 extra pom[a]-rio erunt, qua pomariu[m in]tra villam ípsamsit, ut ηση amplíus iu{ ] . . at 6, col[oia]-us arbitrio suo co[actorum fructuu]m con[ducto]-ri vilicisve eius f(undi) par[tem d(are) d(ebebit)}. § 5. Fíceta ve[te]-

ra et oliveta, que ante ]aa[nc lege]m [sata sunt, ex] consuet[u]-dine(m) fructum conductori vilicisve eius presta[re]debea(n)t. § 6. Si. quod ficetum postea factum erit, eius fic[eti] 20

frnct(uct)um per continuas ficationes quinquearbitrio suo eo 7 qui sernerit percipere permittitur,post quintam flcatioriem eadem lege((m) qua s(upra) s(criptum) estconductoribus vilicisve eius [f(undi)] ρ(restare) d(ebebit). § 7. Vineas

sererecolere loco veterum permittitur ea condicione [ut] 25

ex ea satione proxnmis vindemi[s] quinque fructu[m]earum vinearum is qui ita fuerit 8 suo arbitr(i)o per-

1) sic lapis. — 2) colunt supplevi collato libello Geminii Eutychetis

(cf. infra) 1, 2: in asse colens, et h. Ι. IV, 24. — 3) usquam proposuerim vel

eis qu(i) (in) a(sse)m male correptum. — 4) conductorum scr. — 5) quae Υ

— 6) iu[geris tot 19a]teat vel iu[sta vindernia fi]at proposuit Schulten. —

ΙΙΑΤ certurn est. — 7) eo] sic lapis. — 8) severit emendavit Seeck, secuerit

Schulten (Rh. Ph. 56,131).

15

^

Lex de villae Magnae colonia.

cip[i]at itemque post quinta(m) vindemia(m) quam ita sata

erit, fructus partes tertias e lege Manciana conduc-

30 toribusΙΙΙ 1 v{ilicisve] eius in assem dare debe-

bu[nt. § 8. 0]livetum serere colere ineo ioc{oJ qua quis incultum excolu-erit permittitur ea condici Γci)one υ -

5 t ex ea satione eius fructus oliveti q-uid ita satum est per olivationes pro-ximas decem arbitrio suo permitte-

re debeat 1 , item post olivationes (decem) ole[i]

coacti partem tertiam [c]onducto-

1ο ribus vilicisve eins f(undi) d(are) d(ebebit). § 9. Qui inserue-

rit oleastra post [olivat-ion.es qui]nque par-tem tertiarn d(are) d(ebebit). § 10. [ ] 2 in f(undo)

ville Magne Var[iani] si[ve] MappaliaeSige sunt eruntve ex[tra eo]s agros qui

15 vicias habent, eorum a[gr]orurn fruct-υ u)s conductoribus vilicisv[e e]ius d(are) d(ebebunt) ; custodes e-xigere debebu(n)t. § 11. Pro pecora [que i]ntra f(undum) ville Μ-agne sive Mappalie Sig[e] pascentur, in pecora sin-gula aera quattus 3 conductoribus vilicisve do-

20 minoruιn eius f(undi) prestari debebu[n]t. § 12. Si quis ex f(undo) villeMagne [siv]e Mappalie Sige fructus stantern pen-dentem, maturum inmaturum cae[cide]rit excider-it, exportaverit deportaverit conbuserit desequer-it 4 seq[. .]enü s detrimentum conductoribus vilicisve eius f(undi)

ΙV 1 colon erit ei cuí de[. . . .^tantum prestare d(ebebit). § 13. [Si qui in f (úndo) ville Mag]-ne siv(e) Mappalie Sige [arbores frugiferas se]-verunt severint [iis eius super ficiei u.sum]

1) permittere debeat] percipiat vel perc. permittitur f'uitne in l. M.?cf. ΙΙ 27/28• -- 2 1 {Qui agri in herbis consiti] Schulten, Rh. Phil. p. 131.Rostowzew sic legit: q[ui α]gr[i herbosi]. — 3) de quattus vocabulo cf. Bue-cheler, Arch. f. lat. Lexicographie 1, p. 102; Rh. Phil. 57, ρ. 325. — 4) SicToutain = desecuerit. — 5) seq[(uentis bi]enü Schulten; fuitne sequens, velut monet Hirschfeld seq[u]ens índe, scilicet ut iungantur: sequens detrimen-tum conductoribus (=== detrimentum quod emerserit conductoribus) colonierit (— a colono resarcíetur conductoribus) ? — 6) ei cui de[bet p. coloni-cas alterum] suppl. R. Krüger.

298

Lex de villae Maue cοlοnis. 299

qui e legitimo [ ] 5testamen[ 1 . súp]-

erficies . . . hoc tempus lege Ma[nciana]rítu 2 . . . fiducíeve data sunt dabuntur , . . [id]. . ve ius fiduciae lege Manciana serva[bitur . . . § 14. Qui]superficiem ex inculto excoluit excoluer[it ibique] 10

. . aedificium deposuit posuerit eive 3 qui [coluit colere]

desierit perdesierit eo tempore, quo ita ea superfi[cies]coli desit desierit ea quo fuit fuerit ius colendi dumtaxa-d bienn(i)o proximo ex qua die colere desierit servatu[r]servabitur; post biennium conductores vilici((s))ve eor[um . . . 15

Ea superficies que proxumo anno (f)culta 5 fuit et coli [desi]-erit conductor vilicusve eius f(undi) ea s superficies esse dicít-ur denuntiet superficiem cultam denuntiationem denuntiatur . . . '^ testa[. . .]-ο itemque ínsegnentem annum at ea sine que[re- 201] α eius ((eíus)) f(undi) 8 post biennium conductor vilicusve 8 co[lere de]-

beto. § 15. Ne quis conductor vílicus[ve eoru]m 9 inquilinum [eius]

f(undi) 10 . § 16. Coloni qui intra f(undum) ville Magne [sive] MappaliaSige habit-

abunt dominis aut conduct[oribus vilicisve] in assem [qu]-

odannis in hominibus [singulis in arati]ones ope-ras n(umero) II et in messem ορ[ ] 11 generissingulas operas bin[as] pr[estare debebunt]. § 17. Coloniinquilini eius f(undi) intra . . . anni η-omina sua conductor[ibus vilicisve . . . . i]n custo-dias singulas qu[ Jnent t2 30

1) 1. 5 et 6 sic restituit Seeck: [post. . . annos liberis] quí e legitimo [matri-

monio procreati sunt] testamen[to relinquere licet .. . .] collato loco legis Ηα -

drianae: heredi relinquend ί . — Equidem ad sensum propono: eis] qui elegitimo [iure ad hereditatem eius venient vel] testamen[to instituti heredes

erunt] scilicet ut non solum legitirnus sed quilibet heres in colonatunt suc-

eedat. — 2) ritu] [pigno]lri . . temptarim sive fuit pignjoribu[sJ sive pignori(s)t[itulo] (quod et Dessauio et mihi in mentem venit) sive alia. — 3) leg. isve.— 4) eo co[lere] ? — 5) An fuit exculta ? — 0) ins. ei cuius ? — 7) esse-gabit vel essechatis Schulten (Rh. Phil. ρ. 196) ad lapidem, . . . sigales ide^n

ex ectypo et phot. — 8) eius f. post conductor vilicusve transp. Schulten. —

9) sic Schulten; vilicusve [s]er[vu]m Toutain. — 10) Excidisse plus quam . . .prestare cogat coni. Schulten; 22/23 inquiHlJumtv]/e coloni iungit Toutain.

— 11) [et in sarritiones cuiusque generi] suppl. Schulten. — 12) qu[αs] agr[is]Schulten secundis curis, de litteris gr dubitans.

25

300

Ara legis Hadrianae.

35 ratam seorsu[m . . .]um.§ 18. Stipendiarior[um qui in f (undo) ville Magne sive 1'VI] αρρα-

lie Sige habitab[unt . . . .]uas c-

onductoribus vii [icisve . . .]cust-

odias f(undi) servis dominic[. . .]nit estquae sequuntur quinque lineae legi ηόη possunt.

ν1 115. Ara legis Hadrianae.

Basis tribus lateribus inscripta, rep. a. 1892 in Africa ad Ain-Wasselnon longe a Thugga et Thubursico Bure (cf. 8,15470 sqq.), est Tunete.Ed. qui repperit Carton revue arch. ser. 3 vol. 19, 1892 ρ. 214, vol. 21, 1893

ρ. 21; La Blanchére collections du Musée Alaoui p. 134, alii , tractaveruntMispoulet nouvelle Revue hist. 1892 ρ.117, Schulten Herr. 29, 1894 ρ. 207;post repertum lapidem n. 116. Carcopino mé l. de l'Ecole fr. le Rome 26,

1906 ρ. 440, Mispoulet Nouvelle Revue hist. 1907' ρ. 43. Nobis textum con-stituit Dess. — Linea subducta notavimus quae redeunt in simili ηοηυ-mento n. 116 vel supplernenta ex eo adsumpta.

1.[pro salute et incolumitate] 1

[imp. Caes. L. Septimi Severi Pii]

[Pertinacis Aug. et imp. Caes.][M. Aurelii Antonini Aug.]

1 [et L. Septi]mi Severi Get[ae] 2

[Caes. et Juliae D]omnae Aug. matr.[cast]rorum, aram legis dívi Ha-driani Patroclus Auggg. 3 lib.

5 proc. instituit et legem infra

scζr)ίptam intulit.Egemplum 4 legis Hadrianaein ara proposita . Sermo procu-ratorum. Qui[á] 6 Caesar n(oster) pro in-

10 fatigabili cura(tor) per qu-am adsidue pro bumani s

litatibus egcubat omnes par-tes agrorum qua[e] 7 tam oleis

2.[aut vineis quam frumentis aptae]

1) Supplementum incertum. — 2) Get . , litteras erasas agnovit Merlin. —3) tertia g e.rasa. — 4) intulit (ad) egemplum Schulten Ρ. 230, refragantelapide, in quo v. 7 novum caput ineipit. — 5) Requiritur propositum. —6) quid. — 7) quam.

Ara legis Hadríanae.

[sunt excoli iubet, idcirco permissu]

[providentiae eius potestas /t}[οm Ζη bus etiam eas partesJ

[occupandi] quae in centu[ri.s][elocat Ιís saltus Blandianí (et)Uden[sis] et [in] iis partibns su[nt]

quae ex saltu Lamiano et Dom[i]-tiano iunctae 1 Thusdrítanosunt nec a conductorilíus ex[er]-centur 2 ; isque qui occupaverint pos-sidendi ac fru[en]di(i) 3 eredique s[υ] -ο relinquendi id ius daturquod et lege Ha(dria)na 4 compre-hensum de rudibus agriset iis qui per Χ an(n)os conti-nuos inculti sunt; nec exBlandiano et Üdensi sal-((sal)tu maiores [p]artes fruc-

3.[tuurn]

. . [si quis lo]c]α neglecta a conduc]-

toribus occupave[rit, quae dari so]-

lent tertias part[es fructuum da]-

bit. De his quoque r[egionibus quae]

ex Lamiano et Do ιni[tiano saltu iun]-

ctae s Thusdritano sunit tantunclem da]-

bit. De oleís quas quisg[ue aut in scro]-

bibns posuerit auf oleastris [i»se]-

ruerit, captornm fructuum nu[lla ραrs]

decem proximis annis exiget{ur];

set nec de pomis septem annis proximis;nec alia pom(a) in divisione(m) umquamcadent qu{ajm s quae venibunt a posses-

1) Sic, et rleinde Th contignatum (iuncta Ih- primi editor

plevit Schulten. — 3) fruidii. — 4) Ηαηα. — 5) dartes. —

quam [iun]cta lapis (cf. not. 1). — 7) Supplevit Mispoulet (. .

detur lectum esse α La Blanch, . .. ríbus plerique editores; cf.

1908 ρ. 156); cf. Columell. 3,13 cet. — 8) qum.

301

1

5

ί0

15

1

1π

es). — 2) Sup-6) Sic potius

bibus recte vi-Merlin .glio 8,

302 Sermo procuratorum.

soribus. Quas partes aridas fruct[uj-

15 um quisque debebit dare, eas pr[o]-ximo buinquennio ei dabit incuius conductione agr(um) occupa-verit; post it tempus rationi.

VI! 116. Sermo' et epistulae procuratorum de terrisvacuis egcolendis.

Rυnc ut praecedentum libellunz damus secundum Dessavium : Lapis in

quattuor lateribus inscriptus', rep. α. 1906 in Africci, loco dicto Ain-Dsche-mala, circ. 20 chil. a n. 115 orientem versus, 6 chil. a Thignica. Ed. quirepperit Carcopino mé l. de l'Ecole fran. de Rome 26, 1906 ρ. 365 sqq. cuminzaginibus, adiecto commentario. Tractaverunt 11^Iispoulet Nouvelle Revuehistorique 1907 ρ. 5 sqq. ; Schulten Klio 7, 1907 ρ. 188 sqq.; denuo Carco-

pino Klio 8, 1908 ρ. 154 sqq. — Linea subd2.ccta notavimus quae redeunt insirnili monumento n. 115 vel supplementa ex eo adsumpta.

1.

1 . . . . tuant 2, rogamus, procurato-[res, per pr]ovidentiam vestram, quam[nomine Ca]esaris praestat ίs, velitis nobis[et utilitat]1 3 illius consulere, dare no(b»-

5 b[is eos agros] qui sunt in paludibus etin silvestribus instituendos olivetiset vineis lege Manciana condicione[s]altus Neroniani vicini nobis cu . .. . eremus 4 hanc pe[tit]ionem nostr[amJ

1ο . . ndum suprascriptum n . . .[i]ncrementum habit . . .6

2.

1) Scilicet Caesaris (i. e. fisco). (Lapis hoc loco integer; nihil deficit.)— 2) .. ivani vel ... tuαni vel ... tuant. — 3) Supplevit Schulten. —4) Cu[m edieremus. — 5) [ fulndum suprascriptum N[eronianum). — 6) habi-t[atorum] supplet Primus editor.

Sermo procuratorum.

iubeas. Sermo procurato[rum im]-p. [C]aes. ι Hadriani Aug. Quia Cae[sar n. pro] infatigabili cura sua, per qu[am adsi]-due (pro) humanis utilit(at)ibus egcu[bat,nes partes agrorum, quae tam oleis aii{tjvineis quam frurnentis aptae sunt [ex]-[c j oli iubet, itcirco permissu((m)) prov[id]-[en]tiae eius potestas fit omnibus e[tia]-m 2 eas partes occupandi quae in c[ent]-

[ulris elocatis saltus Blandiani e[t UJ-[cle]nsis (et) i[ illi]s partibus sunt q[uae ex][saltu Lanziano et Domitiano iunctaeJ

[Thusdritano sunt nec a conductoribus]

Lercentur cet. Ι3.

3

. . . [si quis lo]ca neglecta a co[ndu]-[ctori.bus o]ccupayerit, qua[e da]-

[ri sole]nt tertias partes fructuu[m][dabit. De] eis quoq. regionibus qua-[e ex] Lamiano et Domitiano[saltu] iunctae Tuzritano sunt[tantum idem] dabit. De oleis quas quis[q. in][scrobibu]s [po]suerit aut oleas[tr]-[is inseruerit], c[aptorJum fruct[uum][nulla pars decem proximis annis exige]-

[tur] cet.4.

[E]arinus et Dor[ypho]rus Primige[nio][s]uo salutem. Egemplum epistulae scrip-tae nobis a Tutilio Pudente egregio virout notum haberes et it quod subiectum est

[ce]leberrimis locís propone 4 . VerridiusBassus et Januarius Martiali suo salut[em].

om]-

303

1

5

1ο

1

5

1υ

1

5

1) paes. — 2) Suppl. Carcopino.has enotavit Carcopino, adieclo quoque

dentur: . . (4) . . υα . . (8) . . ob (vel d) . .

tius lapis quam proponi.

— 3) Reliquias litterarum exiguasnumero litterarum quae periisse vi-.. (8) ... mm.. . . (8). — 4) Sie po-

Testamentum Dasumii.304

Si quí agri cessant et rudes sunt, s[i qui sil]-

σestres aut palustres in eo sal[tuum trac]-

[tu, v]olentis lege Mancia{na . .

CAPUT ΙΙ.

TESTAMENTA ET LAUDATIONES FUNEBRES.

117. Testamentum Dasumii (a. 108 p. C.).

ί 6, 2,10229. Magnae tabulae naarmoreae , cui inscriptum erat

hoc testamentum (a. 3 m., 1. 1 m.), frustula qu αedam α. 1820 et 1830

prope Romam reperta servantur in horto Instituti archaeologici Germanici;quibus totius tabulae altitudo fere integra con ficitur, latitudinis vix septimapars. Reliquiae media e tabula effractae sunt; initio minor numerus lit-

terarum deesse videtur quam in fine; omnino singulos versus octogenaslitteras continuisse intellegitur ex versuum 6112 et 6314 supplementis certis.Supplementa temptaverunt Ambrosch, annali 1831 ρ. 388, plenius paullo-que audacius Rud. ZGR. 12,301; novissime ea retractavit Mo. in @ 1. 1.,unde hic repetuntur. Annum indicaverunt consulum nomina ν. 124 ser-vata. Testatorem fuisse Dasumium quendam probabile est; qui num fueritauctor SC. Dasumiani, cuius in D. 40,5,36. 51, 4 mentio fit, non constat.[Notus est L. Dasumius Tullius Tuscus (( 6,1526) filius naturalis P. TullüVarronis, adoptatus sine dubio a nescio quo L. Dasumio Tusco; eiusTusci hoc esse testamentum et Varronis filium hereclem primo loco in eoinstitutum sub nominis ferendi condicione, cum Borghesi ο putaverim, quam-qua,m ipse Borghesius postea reiecit; initium formavi , quasi haec certaessent. Tii. Μ.]

° [Test]amentu[m L. Dasumi Tusci?]

t ° [Quoll post vitae cursum con]fectum praest[antissimum est,rem cum nomine filio relinquere, ° quoniam mihi natura negανit,]amicus rarissim[us P. Tullius Varro quem genuit filium ° natuprimum, si eum Pater nome]n meum laturum po[llicitus erit, . .

5 ° . . mearum fortu]narum ex uncia [heres esto . . . ° cernitoque indiebus C prox]imis quibus scie[rit ροteritque. . . Item ° Dasumia . .filia mea p]ientissima mihi [heres esto ex . . cernitoque eadem con-dicione. ° Item .... f ]ílía Servianí ex [. . mihi heres esto cernito-que eadem condicione. ° Item ....]us meus mihi heres [esto ex . .

10 cernitoque eadem condicione. ° Item .... et . . mihi heredes sunto

Testamentum Dasumii.

[ex . . cernunt,oque eadem condicione. Denique . . ° eadern condicioneex . . m]ihi heres esto .

Si Da[sumia filia ηο n creverit, . . ex . , mihi heres esto, itemex . . mihi heres e]sto, iique cernunto [in diebus C proxi-

mis quibus scierunt poteruntque. ° Si nec eorum quisquam] creverit,tune Sy 2 [. . mihi heres esto . . .]

o [. .. Amicis] infra scriptis qu[isquis mihi heres erit ° dare 13damnas esto singul]is auri p(ondo) libras: Ιυ1ί [ο . . . . ° . . . .]no, Vo-lusio Ιυ lίαηο, [. . . . ° . . . . Plinio ('?) ) Secuiido , Cornelio [Tacito (.2) ° A]uspicato; singnlis [argenti p(ondo) . . . . ° . . . . Mi]- 19

nicío Iusto, Fabul . . . . (multisque aliis) 3 (19-26)

o [. . . Pro (?)]culo iurisconsulto, Ateio Μ[. . . ° . . .]no, Cornelio 27

Seni, Iulis Tiirep[to et . . . ° . . .]oro adfini meo``zi CXXV co[. . .o . . . fideiq]ue eius eorumque comitto n[t . . . ° . . . sub inscriptione 30nominis m]ei consecrent; Cordubae it[em . . . ° . . . sub inscrip]tionenorninis mei consec[rent . . . ° . . . TVOlo] opera supra scripta fiantei[us eorumque arbitratu . . . ° . . . fcdei]que eius eorumque com-mit[to ut perficiantur . . . ° . . . ita ut supra scriptuna] est. 35

Dasumiae Syche nutric[i do lego . . . ° . . . Venugum Arrumpiscator[es . . . ° . . . item . . quae] elegerit praeterquamo . . . item argenti es]cari et potor[i] ex meo quod e[legerit . . .

o . . . item chartαm si]ve philurarn calculatoriam . . . .o [. . . . e]t Sabinum notarium et Μy(. . . ° . . . rat]ionibus red- 40

ditis cum cont{ubernalibus suis liberos esse volo. ° Item . . . .]m

cocurn et Cramrnicurn c[. . . ° . . .] et Diadumenum notarium [. . .o . . . item . .]onern sumptuarium ration[ibus redditis cum contuber-

nali sua ° ita ut earn in rn]atrirnoitio habeat fidele. Ιυ[beo . . . 45

o . . . in a]rciilis pusillis eoiiiponi. Τα . . . .o [C]olono lib(erto) cI^; Dasumiae Sy[che libertae . . .

o . . . li]b;erto) clo; Heliopaedi 1(iberto) s cI^; Ca[. . . ° . . .] sin-

gulis cIo ; Eurotae lib(erto) Χ [. . . ° . . . volo dar]i. 50

Eros vestiarius ratione u[t oportet reddita . . . ° . . . paeda]-

gogus ratione reddita, Pho[ebus . . . . liberi sunto. ° Si que]m ex

his alio scripto liberum [esse vetuero, is liber ne esto. . . .

o . . . Quodcum]que vicensimae nomine e[x lege publica debe- 53

305

1) Sequitur virgula capitis indicandi causa, hic et v. 55. — 2) Recte

fortasse editores priores nomen Syches nutricis hic suppleverunt e v. 35. —

3) Fieri potest ut etiam vi'. 27 et 28 ad hoc caput trahendi sint.BJIUNS, Fontes iuris. Ed. νΙΙ. 20

^y

Testamentum Dasumii.

bitur . . . ° . . . propter eos omn]es quos liberos esse iussi, eo s[o-

55 luto iis qui solverunt heredes meos ° reddere volo fideique it]em

eorum committo.1

Quis[quis mihi heres erit dato . . et . . . ° . . . denarios . . ita

ut ii deut tri]buant concedant sine ull[a controversia .ύ liberto f'un-

dum . . . ° . . . preti denariorusn . . et ho]c amplius V et hoc am-

pli{us . . .; item ut supra nominati . . . ° . . . ánci llae] cum primum

manumissa [fuerit, dent tribuant concedant . . . ° . . . α]rculam, Thal-

68 [l]um ornato[rem . . . ° . . . item ut supra nomin]ati deut tribuant

concedan[t sine ulla controversia . . . ° . . . Thau]masto Anatellonti

liberti[s in singulos annos qu αndiu quis eorum ° vivet, initio cuius

-que an]ni vestiari nomine singul[is denarios . . . ° . . . item Te]rpno

Achílli Heliopaedi lib[ertis initio cuiusque anni vestiari ° nomine

singulis in sing]ulos annos quandiu quis eo[rum vivet denarios . .;

65 item . . . ° : . . libertis quandi]u quis eorum vivet initio e[uius

-que anni vestiari nomine denarios . ., idque ° ita ü danto cura]n-

tove dare.

Infra scriptis c[ondicionibus do lego Septumae Secundini ° ma-

terterae meae patera]m auream meam magima[m . . . . . . es]t etDiadumenum cubicul[arium : . . ° . . . e]t Stephanum dropacatorem

70 [. . . ° . . .]orem et Faustum sutorem e[t . . . ° . . . paria m]ularumquae elegerit cum [carrucis. Do lego Septumae ° materterae meae1iienti]ssimae hoc amplius Epaphro[ditum . . . ° . . .]tum medicum,Philocyrium [. . . ° . . . item signa mea a.ure]_ a et argentea omnia

75 et ima[gines argenteas meas omnes . . . ° . . . Rogo autem, Septuma,pie]tatem tuam, ut cures in pub[lico proponi signa ° deorum impe-ratórumque,] quae ubique habeo, in amp( liorem nominis nostri ho-norem. ° Rogo item ut . . . . d]ispensatorem rationibus [redditis . . .° . . . et . . . .]em et Eutychen cubicul(arium) maio[rem (?) manumit-tas . . . Hoc ° amplius do lego mat]erterae Septumae Secundin[i . . .

80 ' . . . Menecraten Paede]rotem. Menecraten et Paedero[tem rogo ne-rηanumittas, ° sed in eodem o]pere illos habeas donec viv[ent, quoh abui ego, . . . ° . . . quoniam n]ullo merito meo tam valde [o ι7en-derunt . . . ° . . . gestione improba et ini]qua. Septumae materteraem[eae hoc amplius do lego . . . ° . . .] us meis habuit fideique eius

85 n[. . . ° . . . committo. Hoc α]mplius Septumae matertera[e meae do

306

1) Sequitur virgulιx capitis indicandi causa ut v. 11.

Testameutum Dasumü. 307

lego . . . ° . . . cu]rsorem, Encolpium actorem [. . . ° . . . denique 8δsestertiu]m segagies quod beneficio . . .

[Memoriae ° meae colendae c αus]α intra biennium quam mo[r-tuus ero, quisquis mihi heres heredesve erit eruntve, ° eorum fidei

com]mítto, uti praedium, in quo[d per eos, quorum curae mandaviut secundum ° verba testamenti hui]us reli[quias] meas cond[crent, 90

reliquiae] meae inlatae fuerint, cui[cumque sive anteasive testamento hoc libertatem ° dedi sive codicillis ded]ero, prae-[t]erquam Hymno pess[ime de me merito, . . . ° . . . iis cum adia-cen]tibus silvis instructum ma[ncipiο det ita, ut ne de nomine eorumexeat, neve . . . ° . . . vendant, pig]nore dent, cedant, condonen[t;eius autem qui ex his decesserit portionem ° reliquis volo adcrescere,' 95

done]c in rerum natura esset un[us eorum. Quodsi liberti libertae-

que in rerum . . . ° . . . natura omnes esse de]sierin[t, t]unc adlibertorum [meorum posteros, donec in rerum natura sit ° unus

eorum, idem volo perti]nere ; quod si esse desierit, [ultimus εσ

-rum] . . . .

. . . . ° [Cum a]utem in tam multas partes [id praedium distri-

buerim . . . ° . . . nec pariter om]nes un[ijversa possidere rel[ictasibi possint, . . ex iis . . . ° . . . curatores praedii eius AJchillen, 100

Heliopaeden, Cym[aeum (?) constituo, omnium autem, quibus in id . . .

ο . . . ius est su f fragio cur]atorem substitui curatori [qui decesserit

iubeo, et α b eorum uno, quem ipsi ° curatores elegerint,] alimentaomnia computar[i et reditus distribui volo. Sic ° enim eff`'ectum iri

exist]imo, ut ab υπο omnia percip[iant omnes]

. . . . ° [Fidei omnium her]edum meorum committo, t[uae gutem

maxime, carissima filia, . . . ° . . . ne pati]aris post me quemquam 105

ill[o loco sepeliri neque eorum quos ipse manun ιisi . . . ° . . . neque

in post]erum libertorum tuorum.P[orro monimentum meum colere volo ex libertis . . . ° . . . meis

praeci]pue Thaumastum et Anat[ellontem, aditum autem et ambitum

eo volo habere omn]es, quos s[i]ve ante testamen[tum sive

testamento posteave manumisi, praeter ° te, Hymne, qui quamvis]

plurimum tibi praestitiss[em . . . ° . . . ipse recordaris qua]e a te 110

passus sim aut timuer[im.] . . .° [Corpus meum] Ursi Serviani domini mei et [. . curae com-

mendo . . . ° . . . lectu]m ferri volo per Serviani mei li[beros. Moni-

rnentum volο . . liberti cura . . . ° . . intra dies .. postquam de-

fu]nctus ero consummari, in q]uod impendantur denariorum milia20*

Testamentum Galli.308

114. . . ° . . . Sumptuum rationem eu]m reddere volo Servíano me{o.

115 Item cura eius volo lapidi incidi . . . ° . . . testamenti huius exem-

plu]met poni ad latus monimen[ti mei].

[Quisquis here.s heredesve . . . ° . . . mihi erit eruntve, e]lim

eosque rogo fideique eíu[s eorumque committo, ut quae cui hoc . . .

° . . . testamento dedi ljegavi, ea vicensimis omnib[us non deductis

persolvantur, et aut reddant ° quod solutum erit vicensimae] nomine

aut vicensimae rl[ornine cuna eo ad guem ea res pertinebit . . . ° . .

pacis]cantur aut decidant ant in [arbitrum compromittant.] . . .

120 ° [Si quid codicillis alio]ve quo ge[ner]e scriptum sig[na-

tumque reliquero, valere volo, quasi testamento . . . ° . . . scriptum

signatu]mque reli[quisse]m.Liturae [inductionesque quae in hoc . . . ° . . . testamento in-

veniuntur, i]am testam[ent]i fac[i]undi [et signandi tempore ibi

fuerunt ^.

[Testamentum ° scribendum curavi per . .]ntidiu[m C]ampa-

124 num testa[mentarium . ° . . . Aeljio Η[adria]ηο et Trebatio

Pr[isco cos.]

125 ° [Quisquis mihi heres erit], do lego damnasq[ue esto dare

. . . ° . . . imp. Caesari Nervae Traia]no Aug. Germanic[ο Dacico,

. . . ° . . . Sos]io Senecioni singu[lis . . . ° . . . arge]nti p. V; Otacilio129 04 . . ° . . .] medico HS Χ. T[tem . . . ° . . .]s Π CCCC, ex qujo-

rum reditu . . . ° . . .] Eurota lib[. . . . . .]tione di[. . . ° . . .]cex

118. Testamentum Gaili cuiusdam civis Romani.(Saec. Ι p. C.)

Γ.3 13,5708. Des. 8379. Hoc testa'rnenti fraqrnentum folio membranaceo(cuius marginibus imrninutis paginae prioris versuum quorundam litterae pri-mae, posterioris extremae perierunt) saec. Χ servatum in bibliotheca Basíleensia W. Wackernagel repertum ab Ad. Kiessling (Anecdota Basileensia, 1863)primum editum est; denuo cum notis criticis et exegeticis ab E. Huebner,annali 36,200. Id apparet descriptum esse de monumento Lingonis cuius-dam in Gallia Lugdunensi (II, 6). Bene igitur Hu. testamentum cum iurecivili conceptum sit, factum esse conicit post Lingones ab imperatore Othonecivitate Romana donatos (Tac. hist. 1, 78), neque vero multo post, cum strictaiuris observatio et genus dicendi saec. Ι indicent. [`Id etiam nepotis n ο-`minibus comprobari mihi videtur, cum ipse vel potius pater eius nomina`quae sunt Sex. Iulius (II, 3) ab eo α quo in civitatem, receptus sit, acee-`pisse censendus sit; is autem, nisi egregie fallor, Sex. Iulius Frontinus fuit,`qui strategem. 1V 3,14 ipse de se refert, Lingonum civitatem; quae ad Ci-

;¡

Testamentum Galli.

wilena desciverat, cum adveniente exercitu Caesarís [Domitiani] populatio-'nem timeret, a se [scilicet a. 70] ad obsequium redactam septuaginta milia`armatorum sibi tradidisse. Si igitur Sex. Iulius Aquilinus pater illo tem-`pore fortasse pro meritis nescio quibus erga Romanos Romana nomina cum`civitate accepit, testamentum nostrum circa Traiani fere aetatem incisurn`esse conicere licet'. Hirschfeld, cuius causa Duemmler professor Basileen-sis locos nonnullos dubios inspexit.] Textum mendose descriptum emenda-runt cum Kiessling et Huebner tum Mo. el Henzenus in notis apudHuebnerum [Vif et in C]. Tractavit etiam Hu. Multa .?05-7.

Ι.

. . [cellam, quam ° a]edifleavi memorice, ρerfici volo ad ex- τemplar quod dedi ita, iit exe°(d)ra sit eo ζloco), in quo statuasedens ponatur marmorea ex lapide ° quam optumo transmarino,vel 1 aenea ex aere tabulari quam optumo, ° alta(m) ne minusp(edes) V. Lectica Ζ fiat sub exedra et II subsellia ad ° duo latera 5

ex lapide transmarino. Stratui ibi sit quod sternatur ° per eosdies quibus eella memorice aperietur, et Il lodices et cervi ° caliaduo par(ia) cenator(ia) et abollae II et 3 tunica. Araq(ue) ponaturante ° Id aedific(ίυm) ex lapide Lunensi quam optimo sculpta quamoptume, ° in qua ossa mea reponantur. Cludaturq(ue) 4 id aedilLl(ciurn)lapide Lu nensi ita, ut facile aperiri et denuo cludi possit. 10

Colaturq(ue) id ae°dificium et ea pomaria et lacus arbitratuPhiladelphi et Veri liber°tοrum meorum, impensaq(ue) praestetur[ccd rdkiendurn α restituend(um) , si quid ° ex iis vitiatum c οr-

ru;p)tιιmq(ue) fuerit; colaturq(ue) a tribus topiaris et ° dis-centib(us) eorum, et si quis s ex iis decesserit decesserintve sub-

tra° ζc)tusve erit in vicem eius eorumve alius alí(o»ve substi- 15

tuant(ur) ; accipi ° αιιtζq)υe singuli ex tribus tritici modios LX inarin(os) sing(ulos) et vesti°ar(i) nomine XXX '. Aquila autem neposmeus et h(eredes) eius haec prae°stare debeto debento. Inscriban-

turq(ue) 8 in aedificio extrinsecus ° nomina mag(istratuum), quibuscoeptum erit id aedificium et quot annis vixero.

Si ° quis alius aliave unquam in iis pomariis, quemadmodum 20

eos ° . . (12) . . eri . (5) . ac umii . . (20) ίndussi 9, com-

1) ubi. — 2) legtica. — 3) abollet ΙΙ. — 4) claudatur rnutatum in clu-

datur. — 5) μ stetur 1/ reficientium. — 6) quid. — 7) Mo. dari triticum pu

-tat, ne nτonetae depravatio libertis noceat, unde 'post Neronem conditum

esse testamentum colligit. Hen. coni. ΧΧ. — 8) 1ΙΙ (corr. fortasse ex ΙΙΙΙ)scribanturq.; em. Ηu. — 9) Ηu.: [locos coli, cons]eri, [ρerfici], a[ditjum [ad

eos fieri i]ussi. Mo.: [hortos det]er[rninavi et ljaeum [margine] in[cl]ussi.

Ilirsehfeld: [hortos cippis tJ er[minavi] ac [t]um [ulum . . .] ín[cl]ussi.

309

,,^

510 Testamentum Galli.

22 bustus ° sepultusve confossusve conditusve consitusve propiusve iis

ρο_maris (erit sive aliquis) aliquid 1 adversus ea facturus fuerit,

quae s(upra) s(cripta) s(unt), id h(eres) ° h(eredes)q(ue) mei (heredis

ne sinito sinunto idemque quae s(upra) s(cripta) s(unt) d(amnas) 2)

d(amnates) esto sunto ea omnia ita fieri neq(ue) aliter fieri.

25 Loco ° autem huic leg haec in perpetum dicitur neq(ue) quisquampost me do minium postestatemve eorum locorum habeto nisi in

hoc, (ut) melius cο°lantur et conserantur perficianturq(ue). Aditum

[itum actum ad id aedifιc(ium) (20) ° (18) habeant quicumque] ad

29 il colendum 3 pedib(us) et vehiculis et staticulis ° [adibunt . . . .

t Si quis] 4 ° combustus suffossusve monimentumve 5 factum illatave ΙΙ.2 nssa propiusve iis posita ° quidve α α quibus factum fuerit i[n 7] üs

pomariis et locis et s(a)eptis eorum, que(yn> ° ad modum suprascripsi, Sex. Iul(ius), Sex. Iuli Aquilini fll(iiis), Aquila et h(eres)h(eredes)q(ue) elus s(upra) s(criptus) s(cripti) ° (si per eum eosve

steterit, quod 8) ita factiim ηση fuerit adversusve aliquit factum

5 fuerit, aut ηση caver(int) ° ab herede heredibusque suis, ut itaomnia serventur, quem ad modum s(upra) [s(cripsi), d(are) d(amnas)]

° d(amnates) e(sto) s(unto) rei public(ae) 9 civitatis Ling(οηιιm) HSn(umnmm) C 10 . Haec poena 1i Omnibus domini[s] ° huius possessionisιτι perpetuum 12 inferatur.

Omnes autem liberti mei et liber[tae], ° quos et vivos et quoshoc testarnento manumisi , stipem conferant ° quotannis singul[inummos s-ing(ulos). Et] Aquila nepos meus et (h(eres) eius) pr[a]estet

10 quotanni[s n.(ummos) . .], ° ex quibus edulia [quisq(ue) sibi 13 ] paretet ροtυί , quod profane((ί))tur infra ante ce[l] _lam memoriae quaeest Lita·vicrari 14, et ibi con sumant — — — 15 ° morenturqueibi donec eam sumrnam consumant.

1) pomeris aliguid. [Supplevi ego. ΤΗ. ΝΙ.] [VI! Iam p(edes) m(ille) anteerit coni. Mo. — Fortasse pro pom . ris fuit in lapide p. m. erit.] — 2) Ηυ.conj.: heredesque mei heredis propter Ι, 17. ΙΙ, 3.5.9. [Reliqua a.ddidi ego.Τα. Μ.] — 3) colentjum. — 4) Ru. recte: Si vero, quae s. s. s., faeta nonfuerint, sive quis alius unquam. — 5) monimeni-jve. — 6) propius impon 1queant. [Emendavi ego. Τ$. Μ.] [VI! Iam propius (p(ecles)> m( ίlle) pon[ejve[l] ant[e] qui[djv[e] coni. 1Vlommsen ίi l. c. — 7) ibi. — 8) [Addidi ega.Τ. Μ.] — 9) mndum desit public., explevit Mo. — 10) Intellege C, i. e.centum milia. — 11) [Ιnserendum ab. ΤΗ. Μ.] - 12) perpetua. — 13) Era-sae litterae quinque. — 14) Utrum loci an personae hoc sit nomen, nOn

• liquet. In mentem revocat Kiessling Litavicum Haeduum e Caes. bell. gall.7, 37: — 15) Spatíum vacat in codice.

Testamentum C. Longini.

Vielbus ex se cura_tores ad hoc offieium nominent, qui id of- 13ficium annuum 1 habeant, habe_antque potestatem exigendi hosnummos; manduque hanc curam ° Prisco Phoebo Philadelpho [ Υ] ero 2 15pos[terisq(ue) eor]um 3 , curatoresque 4 ita nom(2)_ ηαtί s(acra)f(aciant) 5 quotannis in ara quae s(upra) s(cripta) est kalendisAprilibus Maiis Ιυ_niis Iuliis August(is) Octobrib(us) 6.

Mando autem curam funeris mei (et) exequi _ arum et rerumomnium et aedificiorum monumentorumque meorum Sex. ° IulioAquilae nepoti meo et Macrino Regini f(ilio) et Sabino Dumnedor. . .7o f(ilio) et Prisco 1(iberto) m(eo) et procuratori, et eos rogo agant 20curam harum reru(m) ° omnium, eorumque probatio sit earumrerum, quas iussi post mortem ° meam fieri.

Volo autem omne instrumentum meum, quod ad νe_nandum etaucupandum paravi 8 , mecum cremari cum lanceis, gladei(s), ° cultris,retibus, plagis, laqueis, thalamis 9, tabernaculis, formidinibus, ° bal- 25

nearibus, lecticis, — — 1Π sella gestatoria et ornni medicamento [et]o instrumento illius studi, et navem Liburnam 11 e[χ] scirpo 12, ita(ut) ιη° de nihil subtrahatur, et vestis polymit(ae) et plumariae 13

o quidquid 14 reliquero, et stellas 15 ornnes ex 16 cornibus alcinis

VI1 119. Testamentum C. Longini Castoris veterani permancipationem factum, cum codicillis (a. 189).

Ε ραρ. Β. U. 326. — Fap. duabus col. inscr. descr. Krebs. — Edd. Mo.

Berl. dk. Abh. 1894 ρ. 47 = Ges. Schrr. I p. 429 (rep. Z. S. St. 16 ρ.198 =

1) annua. — 2) ex vel ero Kiessling; ero, ante e t·icletur fuisse V

fragmentatum Duemmler. Cf. Ι, 11. — 3) terris coril dubitanter legit

Kiessling, pos ii Duemmler. [VII pós[t obitum me]um mavult Μο. ]— 4) qui. — 5) s(acra) f(aciant) Ηυ.; sacrificent Kiessling; qui coct. —

6) octobris. — 7) In memoriam revocat Kiessling Dumnorigem, prínci-pem Haeduorum, Lingonibus confinium, e Caes. b. g. 1, 9. — 8) Venatum

et aucupium α Romanorurn moribus aliena fuisse constat. Cf. Tac. cnn.

2,56: venatu et quae alia barbari celebrant. — 9) pro hoc vocabulo in

margine adiecto ealamis, scilicet aucupatoriis, e Mart. 14,218 conieeit

Hercher. — 10) Spctium vacat in codice. — 11) Ibis Liburnis inter alta

navium. Hor. epod. 1,1. — 12) et scurfo Kiessling emendavit e Blin. h.

η. 7,206: naves in Nilo ex Papyro ac scirpo. — 13) plumari quod, cui lo-

cutioni fortasse subesse aliud al equorum ornatum pertinens monet Hirsch-

feld. — 14) corr. a lia manu ex quicquid. — 15) Kiessling commendat sellas.

— 16) corr. ex et.

311

312Teatamentuín C. Longiní.

Ges. Schrr. Ι ρ. 442); Scialoja bull. dell' ist. di dir. Rom. 7 ρ. 1. = Col-

lignon, Nouvelle Revue 18 ρ. 573 cum notis Darestii. — IKarlowa, 1Veue

Heidelb. Jahrb. 4 ρ. 189 sq.

` ΕΡμην ί]α ^ιαθ(κης)., , , ,

Ι. [Γa' ιος Λογγίνος Κα.στωρ ονε]τρανος εντιμως απολυθε[ι]ς

[έκ κλ a_ σσης Πραιτωρι]ας Μισην ών Ι ιS ια]θrκην έπο ί [ηc] εν.,

, ,,[' Ελευθερας ε ίναι ^;ονλομαι] Α'Ιαρκελλαν ον[λη]ν μ[ο]υ μι ονα ε τ c,,ν

, ,5 [τριαxοντα ι και Κλεο;ατρα.ν] $ ο ύλην μου ι^ [ ίζονα] ετc,ν τριακ[οντ] at,' '[και έκα.στη έcτω κληρο]νό [ιο[ς] έξ ϊσου μ(ερους^ εNοú κληρον[ο N.. ν.2

, '[Λοιποι δέ πάν]τες άποrληρ ονομοι [. ..] εcτωσα_ν. Προc[ε]ρχεc-, ^ ^ , ^

[θωσαν 3 τr κλ -ηρονομιd,_] μου εκχστη υπέρ τοι ί ου μέρους οποτχν3[ , , ,

]ρασθαι 4 έαυτÝ^ν έ μ οv κλ[η]ρονομον ε ϊναι , μη εξί-

0 [ναι S] έ π[ι]π[ρά.]σκειν μηιSέ οτ ίθεcθαι 5 , α'.λλ ' εϊ τι έάν άνΙθ]ρ -πιν[0]ν ίια -

[θη] Μa_ρκέλλ[α] ή ττρογεγραμμένη, τότε τό μέρος τrς κληρονομ ίας<εαντΤ c^

[πρ] ός Σαραπ ίωνα_ καί ί:,ωχρ7την κα ί Λόγγον καταντ r"^ σαι θέλω,,cv οεως

[Κλε]οπάτρχν τι', μ έρος αι:τγς πρ ός Νείλον καταντr^ σα_ι ;θέλω • r`.', ς

έάν [ι ον κλη -

14 [ρον] ό μος γέ[νητ]αι, ίπενθυνος έcτω cScx,νa. ι πο ϊήσαι παρασχέcθαι ταύ

Interpretatio testamenti.

C. Longinus Castor veteranus honeste missus ex classe prae-

toria Misenatium testamentum fecit. Liberas esse volo .Marcel-lαm ancillam meam maiorem annis [triginta et Cleopatram] ancil-

lam meam maiorem annis triginta; eaeque heredes ex aequis parti-

bus mihi sunto; reliqui omnes exheredes sunto. Adeant autem

heredes pro sua quaeque parte quando . . . . se heredem meamesse, ne liceat iis vendere neve pignerare; si vero aliquid humanitus

acciderit Marcellae supra scriptae, tunc partem hereditatis eius adSαrapionem et Socratem et Longum pervenire volo; similiter siCleopatrae, partem eius ad Nilum pervenire volo. Quicunque

mihi heres erit, damnas esto dare facere praestare omnia quae

1) cf. Gai. Ι, 18. — 2 j χληρονό μ . . v del. Mo. — 3) ηροσ[ε]ρχέσθωσαν etόη ίταν Schubart. — 4) de όρά]σθαι έ. έ ., i, e. de cernenda hereditate cogitatDareste. — 5) lex imperfecta rebus dicitur, cf. Mo. p. 54, qui Seaev. D. 30,114,14. 32,38, 4. 35,71 pr. adfert.

Testamentum C. Longirii.

[τη] πάντα [ έ]ν ται^τη τή διαθ•r'κη μου γεγραμμένα εϊη, τ τε 15

nίcτι [α]ύτ•i ς παραχατατ ίθομαι.[Σα_ρ]απιάς οúλ-η μου, θυγάτηρ Κλεοπάτρας a'_nελευθέρ7ς μου έλευ -

θέρα έcτω^ , , , η >,[. ..]αι S ι^ωμι χαταλτπω αρουρας cττιrας πέντε, εχω περί χώ-

μ ην Κα.-ρα]ν ί Sα έν τύnω λεγομένω Στρονθι^.. ί μο ίως άρουραν μ ίαν τέταρτον

^ Κο]ιλά_^oc, ό μο ίως τρ ίτον μέρος 1 ο ϊχ ία_ς μου χα ί τρ ίτον μέρος έχ

τίc α -

, ,τ ίς ο ϊχ ίας, ö ί^ γύ ρηcα ;ρι.'τερον Παρά . Πρα ιεθεCτος μητρος Θα -· 20

cεύτος,[c.] μο ίως τρ ίτον μέρος 1 φοινιχc^.νος, εν €yω ένγιcτα τrς &G ρυγοc, 21

χαλεϊται.ΙΙ. Παλαιά ιώρυξ. ' Εκχο[ν.ι]cθrvxc πε τ[αλ] · να τε έ μαυτ[ν] έλω 1

τ j φροντ ί Sι χαί ενcε,G' ε ία,τών χ]ληρονο ^ν.ων μου. Ε' τι έzν έγώ μετά τα.υ"τα γεγραμμένον

χα_τα.λ ίπω τf έ μ r χειρί γεγραμμ ένονοϊω cSr [π]οτε τρ ύ ιω βέβα[ιι ]ν μοι ε ίναι ,9έλω. Τ a_ ντ•ηΡ ιτ^ S ια ^'χη, ι , ,

ύλος πονηρ ό ς αίιετη 3 . Ο ϊχετιαΥ χρη -

ματα τ[αι]της ιS ια.,9-ixης γενομένης έπρ ία.το '1οι^λιος Πετρωνταν ός 4

cηcτερτ ίον νού μμον ενος, ζυ -

in hoc meο testamento scripta surrt, et fidei eius committo. Sara-

pias, antilla mea, filia Cleopatrae libertae mece libera esto (eigne?)

do lego tritici aruras quinque, quas babeo circa paguro Caranidem

in. loco qui dicitur Στρου& ς; item aruram unam et partem quartcm

item partem tertiam domus mece et partem tertiam domus quam

emi antea a Prapetheute (matre Thaseute), item partem tertiam

palmeti quod haben prορe fossam quae dicitur veterem. — Sepeliri

ρο llingi 2 voto cura et pietate heredum meorum. — Si quid postea

scriptum reliquero mea ipsius mcinu quο libet modo, ratum esse

voto. Huic testamento dolus malus abesto. — Pamiliam pecu-

niamque hoc testamento facto emit Zulius Petronianus sest. num-

1) De partitione legata cogitare videtur Mo. — 2) Sic Mo. ex corpore

glossariοrum vertit. — 3) άπέσrω naavult Μο. ρ. 50, coll. fdrmula ab hoc

monumento dolus malus abesto. cf. p. 340, flO. 141, 4 Ι. 6.

313

Testamentum C. Longíni.

,

5 γοστα[τού]ντος Γα ίου Λουκρητίον dα' ιορνε ίλου έπέγνοι 1 , αντεμαρ-

τύρατο Μñρκον Σεμπρώνιον ` Ηρα-, ,

^ 1` Ι δια[θr]κη έγένετο εν ν[ω]μ.η Κα.ρανι ι νομ c;^κλια[νόν], έπεγνοι .

πρό' Αρσινοε ίτη προ ιε καλανδών Νο-^ . ^ Κα ίσαρος

εμβρ[ι] ιν 2 δυσί Σιλάνοις υπατοις, Lλ 3 αντοκρατορος Καισαρος Μαρ -

[κο]ν Αύρηλ ίον Κο [ι.] ου ' Αντωνε ί [ν]ον

ει'. σεβονς ε ύτυχονς Σεβαστο ύ ' Αρμενιακού Μηδικού Παρθικού Σαρμα-

τικ^ύ Γερμανικού Αθνρ κα. Ε έ

τι πε[ρ] c6Gy γρά μματα τή χειρ ί μ ου γεγραμμένα καταλ ίπω, βέβαιαε ϊναι θέλω.

ΙΟ ' Ηνύγη [κ]αί άνεγνο:σθη ' Αρσιν eει τή μ ητροπόλει έν τή Σεβαστ^

άγορcι εν τr-j στατιώνι της ε ϊκοσ-

τrς τν κληρονομιών καί έλευθεριών πρό , θ καλανδών Μαρτιών 5ύπάτοις τοίς ονσι L^

αίτοκρά.τορος Κα ίσαρος Aouxiou Σεπτιμ ίου Σεουrρου Περτ ίνακος Σε-

βαστού Μεχείρ χζ. Ο λοιποί σ^ρ(αγισταί)

Γά ιος Λογγίνος ' Ακύλας, έπέγνοι 1 , ' Ιούλιος Βολι^ σσιος, ίVlαρκος ' Αν-

τ ίστιος Πετρωνιανός, ' ΙούλιοςΓεμέλλος οιlετρ[α]νός.

15 Ερμην ία κωδικ ίλλων διπτύχων. Γα'.ιος Λογγίνος Κά.στωρ ο Ú ετρανό ςάπολν3-ε ; iv-

mo Ι, libripende C. Lucretio Saturnino έπέγνοι 1 , antestato Μ. Sem-

pronio Heracliano έπέγνοι 1 . — Testamentum factum est in vico

Caranide pagi Arsino'itici ante diem XV kal. Nov. duobus Silanis

coss., cwmo XXX imp. Caesaris M. Aurelii Commod-i Antonini

Ρέί Felicis Aug. Armenici Medici Parthici Sarmatici Germanici,

Athyr 21. — Sin autem aliud quid manu mea scriptum reliquerovalere volo. — Apertum et rec itatum Arsino ί · in urbe in Augustiforo in statione vic,esimae hereditatum et manumissionum ante diemΙΧ kal. Mart. consulibus qui sunt, anno altero imp. Caes. L. Sep-timii Severi Pertinacis Aug. 1Vlecheir Vil. — Ceteri signatoresC. Longinus Aquila, έπέγνοι 1, Iulius Volusius, M. Antistius Petro-nianus, Iulius Gemellus veteranus.

Interpretatio codicillorum in diptyclio scr•iptorum. C. Longinus

1) Vox obscura. — Ζ) Oct. 18. — 3) Adnumerantur Cοmmοdο anni Μ.Aurelii patris, 111ο. ZSSt. p. 202. — 4) Sic Blass (ήνύγη = ήνο ίγη, i. e. aper-tum est); antea legebatur ήνύτη (similiter Ι. 21 ήνύτησαν). — 5) Febr. 19.

314

ίλ;;•

Kaput ex testamento.

τ ί μως €κ κλάσσης πραιτωρ ίας Μισηνc^ν κωδεκ ίλλους €πο ίησα • Μ - 16

Χον Σεμπρώνιον Ηρα_-χλιανόν φ ίλον καί άξιόλο[γ]ον €πο ίησα έπ ίτροπον 1 τή ίδ ία π ίστι

Συνγενεί ' Ιονλ ίω Σερr,νω δ ίδωμ.ιχαταλ ίπω σηστερτ ίους νού μμους δ. .Πρό ζ ε ϊδό · ν Φεβραριών τή

ϊδ ία μου χειρί έγραψα. ' Εσφρά-γισαν Λογγίνος ' Ακύλας κα ί Ούαλέριος Πρ ίσκος • σφραγιστa_ί Γά ιος

Λογγτνος ' Ακύλας, €πέγνοι 2 , ' Ιοί-λιος Φιλόξενος, Γά ιος Λονκρήτιος Σα.τορνεϊλος, €πέγνοι 2, Γά ιος Λογ- 20

γίνος Κάστωρ, ' Ιο ύλιος Γεμέλλος οί,ε-τρανός. ' Ηνύγησαν 2 καί α'.νεγνώσθησαν τ αύτή +μέρα έν ^ κηί 21

ι ^ +, ^

ή διαθγκη έλύθη.Alia mau.

Γάιος λούχν.ιος Γεμινι[ανό]ς νομικός Ι 'ωμαικός ήρμήνευσα τό προχε ί μενον άντίγρα-φον κα ί έστιν συμφω-\

Castor veteranus missus honeste ex classe pra.etoria Misencitium

codicillos feci.. M. Semyronium Heraclianum amicum et familiarena

feci tutorem 1 /icle iμ sius. Cognato Iulio Sereno do lego sestertioruna

nummorum quattuor milia. Ante diem VII idus Febr. mea ipsius

manu scripsi. — Signaverunt Longinus Aquila et Valerius Priscus.

Signatores C. Longinus Aquila, έπέγνοι, Iul -ius Philoxenus, C. Lucre-

tius Saturninus έπέγνοι, C. Longinus Castor, Iulius Gemellus ve-

teranus. — Aperti et recitati eodem die quo testαmentum solu-

tum est.

C. Lucius Geminianus, iuris peritus Romanus interpretatus sum supra-scriptum exemplurn, quod consonat genuino testamento.

VI 120. g aput e g testamento.

C 3 S, 6998. Dess. 7196. Ε titulo reperto in oppido Phrygiae 14Τα-

olía, quem deseriptum a Sterrettio Afne ι icano edidi Ephem. epigr. 5,585;

finis deest.

gaput ex testamento P. Aeli Onesimi Aug(usti) li[berti].

Civitati Nacolensium patriae meae amantissirnae quamvis p[lu] .-rimum debeam, pro mediocritate tamen peculioli mei dari volo

1) Μο. ρ. 52 de procuratore cogitat. — 2) Cf. p. 314 n. 1. 3.

315

ωiν τή αύθεντιχ , διαθήκη.

Codicílli.316

BS CC n(ummum) ea condicione, uti arbitrati-i Corneli . . . ini etCorneli [He]-

syci faeneretur ea pecunia et ex usuris q[uod conf;ectum fuerit, p[ro]-

5 ximo triennio in sitonico 1 tribuant, ut q[uo]d{qjuod annis possit e[ ο]frumentum comparari. Et peracto triennio volo eius omnis pe-cuniae usuras gnodquod annis civibus meis dividi politograp[hia] Ζ

facta, die felicissimO natali domini n(ostri) Traiani Hadriani. Sport[u]-li[s] autem partem dimidiam eins usurae tribui volo sic, ut [1 9] ar[s]-

10 dimidia die festo eoru[m, quae . . . .]idia appellantur, er[ogetu]r . . . .

V 121. Kaput ex testamento a. 385.

11' 14,2934. Dess. 8375. Orelli 4360. Praeneste in basi statuae de-

dicatae.

2

Postumio Iuliano c. m. ν. 4 ob meritum amorem et religί°onern, quam erga cibes universus habere satis dig_natus est.

14 . . . Ex(em)rl(um) tes(ta)m(enti) partis :

1 5

`Pos. Ιυl ίαιιus v. c. 5, sanus, salbus, sana quoq. mente in-tegroq(ue) consilio, memor condicionis omane G testamentu(m)'

feci. Inter cetera:`Civibus Prae(nestinis) orniiibus dari bolo ex

massa Prae(nestina) kasam cui vocabulum est Fulgerita,regione Camp(ania) terr(itorio) Prae(nestino), ita ut ad memori(a)m

20 meam per singulos annos sine dubio colantspiritum meum, ita tam(en) ut conlocent statua(m) nomin(is)me.i in foro et hoc ipsum ex. pl. testam. ascribant ibi, et nonhab(ean)t potest(atern) dextraendi δ, ut si qua(η)do alienare 9 boluerint,fiscus possideat.

V122 Codicillí (a. 175).

@ 10,7457. Dess. 8377. Or. 4359. Ε lapide magno Cephα lοedii in&icilia reperto, quem post alios descripsi et eclidi ego C Ι. Ι.

Exemplum codicillorum.Have mihi, domine Pater 1

1) Vocabulo σιτωνιχίιν Graeci pro pecunia frumentaria utuntur. — 2) Ρο-lit.ographia hic est eivium reeensus ante clivisionem faciendus. — 3) De func-tus est Iulicinus XVI kal. Dec. d. n. Arcadio Aug. et Bautoni v. c. conss.(α. 385). — 4) c(larissimae) m(emoriae) v(Tro). — 5) ν ^ ίr) c(larissimus). --6) Intell. hnmatjae ι ) ipsu(m) ex(em)pl(um) testam(entj). — 8) Intell-distraheudj. — 9 Ι alienarí.

Gesta de aperiundo testamento. 317

Vale mihi, domine Pater!

Cum ad te haec dictarem, infelicis-simum te aestimavj, ut eras, cum mehoc mitteres. Peto, ut mοηιιmeηturnmihi facias dignurn iuventuti rneae.A te peto Eutychianum alumnummeum rnanumíttas vindictaqueliberes; item Aprilern serviirn meum 10qui sοlus ex ministerio meo superavit.

Scripsit XV kal. April. SirrniL. Calpurnio Pisone P. Salvio Juliano

123. Gesta de aperiundo testamento a. 474.

Servatur Parisiis in bibliotheca natinnali n. 8842 papyrus scripta Ra-vennae saec. (secundum Marinium) sexto ineunte, continens in paginis g τ:ια esupersunt octo gesta, quini de a.periendis testamentis quinque diversae ιι e-tatis nec temporum οrdine relata. Horum testamentorum id quod exhibe-mus seriptum paginis tertia quartaque αntiquissimum est. Omnia edide-runt Maurini a. 1757 in operis Nouveau traité de diplom α tique vol. 3 extr.(cf. p. 629), unde repetiverunt Marinius papiri diplomatici 1805 ρ. 110;Spang. 90; Savigny verrn. Schriften 3,122. [Αd archetypum nostra causarecognovit Ε. Hauler Vinclobonensis; qui quae emendαvit eorum non αιlηο -tavimus nisi poti-ora. ΤΗ. Μ.]

Leone iun. ρ(er)ρ(etuo) Aug(nsto) s(ub) d(fe) prid. rionar. Νο- ΙΙΙ, 8.

vembr. Rav(ennae) apud Pornpuliu[m Prei.ecticium iυη. et Fl. Pr°oi-

ectum,

et iterum 2 mag(istrαtus praesentib]us Aelio Marino Commodiano

Constantίo. 3 iun,, Ocremodio ι Victore, Popilio Calomnioso et Mel-minio Cassiano principalibus 5, Pascasia h(onesta) f(ernina) d(i)x(it).

`Offero carta(m) testamenti, q(uo)d [Constan.tius maritus meus 10.

1) Consules sunt ordinarii a. p. C. 175. — 2) Forrnula et iterum sic

solet inseri in his testamentis inter nomen nominave eorum apud quos res

agitur et vocabulum mag. [SignifIcat, pariter atque in fastis consularibus,nzagistratus eos de quibus agitur locum tenere anno tertio. ΤΗ. Μ.] —3) eonstantio om. Marinius quique eum compilarunt, non Maurini. —

4) ocremodio parum certum est; videtur quiddam emendatum esse, for-

tasse ore mutatum in cre. — 5) i. e. primatibus inter curiales; cf. C. Th.

12,1,151: Municipalia gesta non aliter fieri volumus, quam tríum principa-lium praesentia. (396 p. C.)

cos.

Gesta de aperiundo testamento.

fecit. Fe to ut] eam suscipi iubeatis. Testibus praesentibus ostendi,ut si signacula vel superscribtiones suas recognoscunt, dignen-

tur edicere; eam resignari praecip ίatis, linum in[cidi, aperiri

et per ordinem recitari faciatis, quo voluntas defuncti possit

agnosci.'

Pornjpulius Preiectic ίus 2 iiin. et Fl. Proiectus mag(istratus) d(i)χ-

(erunt) 3:`Snscipiatur carta testamenti, quae offertur; testibus praesen-tibus nstendatur, ut, si signacula vel superseriptiones [suas re-

cognoscunt, singuli edicere non morentur.'

12. Cumque ca]rta testamenti suscepta f(uisset) et testibus praesentibusostensa, Fl. Bonifacius , v(ir) d(evotus), apparitur s inl(ustris) [p(rcte-

fcti)] p(raetori)o τ d(i)x(it):`In hoc testamento interfui. Agnosco signaculum et super-scribtionem meam.`

^ . . . Heraclius . . . dixi,t:

`Ε]go in hoc testamento interftιi, agnosco anuli mei signaculum,superscribtionem θ meam; sed et infra 9 subscribsi.'

Fl. Probacius ν(ir) . d evotus) app(aritor) sedis s(upra) s(criptae)d(i)x(i) :

`Ιη hae voluntate interfui. Agnosco 10 [signaculum et super-

scribtionem meam; sed et] i 1 intrensicus subscribsi.'14. Εt iterum mag(istratus) d(ixerunt) :

Quid [et de aliis testibus, quorum] signaculum hoc testamentoinfixa [vidimus?]'

ΙΥ, 1. Fl. Bonίfacius, Proba[cius], Heraclius vvv. ddd. 11 d(ixerunt: .^ήι`Constat una nobiscum Simplicium . . , ° qui mortuus est, Ex-uperium v(irum) h(onestum) 12, Pamonium v(irum) d(évotum) et

1) eam Maurin; in codice ante suscipi cernitur eū , quod potest esseeam vel eum vel eas. — 2) sic cod. — 3) dxx cod. — 4) praesentibus om.edd. — 5) sic cod., ηση Bonifatius. — 6) id est apparitor. [Sed recte for-tasse Pick commendat apparitlor) v(i)r(i). ΤΗ. Μ.]. — 7) [mi (vel mi) ροcod., non inbpo, ut est in edd.; esse debuit opinor ínl. ppo. Τ$. Μ.] —8) erscribtionem fere evanuit. — 9) et infra fere evanuit. [Fuit opinorintra. ΤΗ. Μ.] — 10) sco fere evanuit. --' 11) Quae sunt in edd. inde a uu.intrensicus subscribsi (ν. 13 in f.) usque ad Heraclius vvv. ddd. hodie itadesiderantur. ut in mediis apices elenaentorum quidam supersint, in fnelitterae liu //// dd. — 12) h, potius quam quod est in edd. d.

318

zU

Cretiones Serapiadis.

Georgio viro devoto, qui absentes snnt, in hoc testamento inter-fuisse, quorum signacula et superscribtiones recognoscimns.'° Mag(istratus) d(ixerunt) :`Quoniam de agnitis signaculis vel superscribtionibus testiumr esponsio patefecit, nunc carta testamenti resignetur, linum in-cida[tur], aperia[tur], et per ordinem reci[tetur] 1;

et inciso lino ex offi(cio) reci(tatum) est:

`Fl. Constantius v(ir) h(onestus), tinct(or) publicus, procedenssanus sana mente integroque consilio , cogitans condicioneshumanas et repentini casus, praesenti_bus testibus numero com-petenti, in hac cartula testamentum feci, idque scribendum dic-tavi Domitio 2 Iohanni for(ensi), cuique ipse 3, litteras ignoraras,subter manti propria signum feci; ° quod testamentum meum,si quo casu civili sen praetorio vel alia quaelibet iuris rationevalere ηση potuerit, etiam ab intestato vice codicellorum me-orum valere i11ud ° volo, hac valeat, ratamque hanc volirn-tatem meam esse cupio et iubeo : Pascasia, h(onesta) f(emina),iugali[s mea heres mihi esto 5].

VI1 124. Cretiones Serapiadis. a. 170.

L+ dipt. — Rep. in Museo Cairensi Seymour de Ricci et descripsitα. 1906 Nouvelle Revue 30 ρ. 479 sqq. Comm. Girard ibid. p. 490. — Script.interior cera, exterior atramento confecta est (cf. no. 100). — Subscriptum estGraeca lingua.

Α. Cretzo hereditatis maternae.

Valeria Serapias, Antinois virgo, per procuratore L. Val(erio)Lucretiano Matidio q(ui) e(t) Plutinio Antinoensio fratri eius, testataes(t) se hereditatem Flaviae Valeriae matris eius adiisse crevis-

s(a)eq(ue) 6 seq(ue) heredes 7 esse secundum tabulαes testam(enti) eius.Actum Aeg(ypto), nomo Arsinoite,

Metropoli. ΙΙΙ Kal(eiidas) Oct(obres) Μ(arco) Cornelio Cethego Sex. Ser-

vilio Claro cos. 9 Anno XI Imp. Caesaris M. Aureli Antonini Aug.

Armeniaci Medici Parthici Maximi. Mense Phaophi Die II ιο,

1) post reci spatium vacat. — 2) [domino malim. ΤΗ. Μ.] — 3) ipse

oro. Marinius cum sqq. — 4) casu uel civili vel praetorio Marinius (cum sgq.),

rette Maurin. — 5) Charta aperturae ipsa integra est, sed non recepit nisi

principium testamenti. — 6) hic incipit pag. 4 (tab. 2 ext.), pag. 1 valde

mutila. — 7) leg. heredero. — 8) leg. tabulas. — 9) debuit esse C. Eruci&

Claro cf. Girard p. 490. — 10) i. e. 29. Sept. 170. Annum Ιmperatoris

script. int. non habet.

319

Declaratio bonorum.

, ^ ^ ^ ροςrλ -θόν τή xληρονομια τ ϊ ς μητρος μου,Ουαλ.,ριχ Ζ „ραπεια, π ,άκολοίθος ^ -νή S ιαθΎκη αίτης ' nουxιος Ουχλεριος λουκρητιανος,

^ , έπε ίτροπος 2 ι; ν αύτrς, ^γρα^ια Lnερ αιτης άιρΥλικος οσης.

-Valeria Serapίas adii hereditatem matrίs meae secunclum ta-

bulas testa,menti eius; L. Val. Lucretianus tutor eius scripsi pro

ea impubere.

B. Cretio hered'itatis aviae.

Valeria Serapias, Antinois Virgo, per procuratorem L. Val.Lucretiano Matid(io) q(ui) e(t) Plotinio Antinoensi[o] fratris eius tes-tata est se hereditatem Lucretiae Diodorae, aviae de patre, adissecreviss(a)eq(ue), seque heredem esse secundum tabulas 3 t(e5tamenti)

eius. Actum Aeg(ypto) nomo Arsinoite, Metropoli, ΙΙΙ Kal(endas)

octobr(es), Μ(arco) Cornelio Cethego Sex(to) Ιο Claro cos.

αηηο XΙI Imp. [ Cjaesaris M(arci) Aureli Antonini Aug(usti) Armen(iaci)Medici Parthici Maximi mense Phaophi die ΙΙ.

Ούαλερ ία Σεραπειάς προςήλθον τή κληρονομ ία τής μά μμης μου

κατä ατέρα 6, a'_ιολούθως τή διαθΥ;κη αί,τή ς ' λούκιοςΟιυαλέριος llου · , -Α ι ^ t ι , ,

xρητιχνος επειτροπος 2 ο ν αυτrς έγρzc}ια υπερ αVτrς α(^Tλιxος ουσης.

(Nomina signatorum): Cr. Lucci Sem[. . . . ] ani, T(iti) FlaviJuliani, L. J[ . . . ] Numeriani, G. Juli Antoni G. Rufi Ptolomai,G. Juli Germani, L. Val(eri) Lucretiani. —

½'! 125. Declaratio bonorum propter vicesimam here-d ί tatis faeta (a. 246 p. Chr.).

Ε papyro timherst Ω 72, Edd. Grenfell and Hunt; cf. MitteisZ. S. St. 22,198.

1 [Αύρ]ηλωί Μαρκ ίω τιc x. Νεμεσι[α]νv άπαιτη[τ]^ διοιxοúντι, , ,2 [τήν ° στρατηγ ίαν Ερμοnολ( ίτον) ° [παρά Α]νρηλ ίας Τινούτιος ' Ερ-

ΕΙ;

Aurelio Marcio qui et Nemesiano coactori vectigalium ad-min ·istranti munus magistri pagi Herrrzopolitani Aurelia fllict Tinutis,

Η1) i. e. äχολούθως. — 2) i. e. έπιτροπος. — 3) script. interior habet tabulae.— 4) cf. Ρ . 319 η. 9. -- 5) = 29. Sept. — 6) aviae a patce, cet. cf. subscr.

cretionis hereditatis maternae.

320

i'

Laudatio quae dicitur Turiae. 321

μ ε ίνου Ερμοπολε ίτιδος μ ετά_ σ[υ]ν _[εστ]ώτος τον" άνδρός 1 Ανρηλ ίου 4Διοσκονρ ίδου ' Αμμων ίου άπό [τ·]ς ° α.ύτrς πόλεως. άπογρ(άφομαι) 5παρά σ[ο] ί έντός τcϋ[ν] όρισθεεσυ:ιν ή [μ]ερών ° [δ ί]κ[αι]ον κληρονο- 6μ ίας τού πα[τ]ρα.δέλφου μου Χαιρ r^ μονος ° Αρπ[ο]οατ ίωνος άπό 7τf^ς ατ:τrς nόλεως τετελεντηκοτος ° α'_τέχνον καί άδιαθέτου έπ ' 8έ μοί μ^νη κληρον4J.ω. rς κληρον[ο]_μ [ ίας] φθα'.σασαδιεπε α ν 9

,

μ ^ μητ λαμπροτάτω f^γεμόνι ° Ούαλερ ίω Φ ίρμω τr`^ ν διακατοχήν 2 , φν- 10 , ,λα_σσομενων μοι ° άπά.ντων άν έχω διχα ίων, xai. δηλώ τά κατα- 11λειφθέντα υπ α[ύ] τοϋ σύνπαντα cιξια ειναι ώς ταλάντων τριών, 12

καί ό μνίω ° τήν Μάρκων ' Ιουλ ίων Φιλ ίππων Καισά.ρων τών [υ- 13

ρ ίων] ° Σεβα[στ]ών τúχην οί;τως έχειν. (έτους) γ Α ύτοxράτορο[ς 14

Κα ίσαρος] ° Μάρκ[ο]υ ' Ιουλ ί ου Φιλ ίππου Είσεβοϋς Εύτυχούς καί 15

Μά [ρκου] ° ' Ιονλ ίου Φιλ ίππου γενναιοτάτου καί έn ι cρανεστά_το[υ 16° Κα. ίσ[α]ρος Σεβαστών Παϋνι κ(3. 3 Ανρηλ ία Τινοϋτε cς Ερμ(οπολ τ cς) ° μετά 17

συνεστυiτος έ μον το νδρός λ(ύρηλ ίου) Δι[οσ]_χουρ ίδου 'Αμμων ίου έπ c δέδωχα [xal 19άί μο] σα τόν öρχον. 20

filii Hermini, Hermορο litunα adiutore marito Aurelio Dioscoride

filio Ammonii ab eadem urbe. — Declaro αρυd te intra dies prae-

stitutos ius hereditatis patrui mei Chaeremonis ΙΙαrροcratiοnis filii

cb eadem urbe mortui sine liberis et intestati me sola herede re-

lictct,· cuius hereditatis statim misi illustri pr αe fectο Valerio Firmo

bonorum possessionis petitionem 2 salvo omni quocl haben iure, et

declaro relicta ab eo omnia esse talentorum trium, et iuro per 1V1. Ιu-

liorum Philipporum Caesarum dominorum Augg. fortunam id itci esse.

Anno ΙΙΙ Imp. Caes. 1V1. lul. Phil. Ang. Fel. et M lul. Phil. nobilis-

simi et illustrissimi Caes. Augq. Pauni 22. 3 A. Τ. H. cum adiutore

meo marito Aurelio Dioscoride filio Ammonii petivi et iuravi.

126. Laudatio funebris 4 quae dicitur Turiae

746-752 α. u. (= 8-2).

Γ 6,1527 cf. 31670. Dess. 8393. Tabulae, cui laudatio haec inscripta fuit,

inferior pars a ιlhuc exstatRomae, superioris tria frusta saec. XVI descripta

1) Grenfell et Hunt notant, naritum hic non tutorem sed adiutoremesse. — 2) i. e. possessione bonorum antea petita iam quanti sint bona,

pM ` deelaratur. — 3) Hic incipit subscriptio Aureliae Tinutidis. — 4) Lau-

dationum funebrium habitarum mulieribus (id quod inde ab a. 364 usuvenisse refert Liv. 5,50,7) duarum marmori incisarum ad nos perveneruntreliquiae, cf. Vollmer, laudationum funebrium historia, 1891.

ε "' Biurns, Fontes ínris. Ed. ΥΙΙ. 21

322Laudatio quae dícitur Turiae.

(duo ab I. M. Suarez, tertium ab Iacobo Sirmond), hodie latent; latuit etiam

Sirmondianum apographum usque ad α.1860, quo α G. B. de Rossi in biblio-

theca Parisiensi inventum est. Totius tabulae reliquias e ιlidit commentario

adiecto Mo. Zwei Sepulcralreden, 1864 (Berl. Ak. Abh. 1863 ρ. 455 = Ges.

Schriften I p. 395sq.). — [ VII Fraqrnentum, `quod angulum dextrum totius ta-

bulae occupabat, a. 1898 prodiit, .. edidit Vaglieri, Notizie degli scavi 1898

ρ. 413 ' (Dessau). Cuius fragmenti sunt Ι pr. vocabulum `uxoris' mτ aioribus

litteris praescriptum toti titulo et ΙΙ, 1-10; itaque quae priori bus editioni-

bus ΙΙ 1, nobis ΙΙ 11 est linea. Suppl.. ΙΙ, 1-10 damus secundum Dess.]

Textus repetitus est in: ZRG. 5,161, cl'isputatione addita Huschkii de iis,quae ad ius in laudatione spectant. — Maritus, qui ipse hanc laudationem

uxori de fiιnctae scripsit, cum (II, 1-20) proscriptum se ab ea servatum et

ιleinde α Caesare restitutum esse dicat, Mo. vidit esse Q. Lucretium Ve-spillonem eum, quem proscriptum ab uxore Turia morti ereptum esse Val.

Μαχ. 6, 7,2 narrat. De functa esse videtur inter annos u. c. 746 et 757

[ VΙΙ Quae opinio nunc novo fragmmnto reperto re futata est, cf. Dess. p. 928:'virum illum non Romae delituisse immo fuga servcttum esse ex novo frag-^nento eolli.gitur, ut viderunt Vaglieri l,. c. et Hirsch fel ιl Bor»t ιιηnhe ft p.1 sqq.;hic (l. c. p. 4) cogitavit de Acilio, quena et ipsum inter proscriptos ab uxori=bus servatos enumerat Appianus b. c. 4,39' (cf. 2,4).] Capita in tabula ipsaeminenti bus in marginem litteris clístincta sunt.

V]xorís.1

Ι, 1 rrao]rum probit[ate .2 ° rum . . . . . . . . . permansisti prob . . .

° Orbata es re[pente ante nuptiar]um diem utroque pa[renteα nefaria multi] ° tudine 2 una o{ccisis. Per te mcxi]me cum ego

5 in Macedo[niam abissem], ° vir sororis tua[e C. Cluvius in Ajfricamprovinciarn, [non remansit inulta] ° mors parentum.

° Tanta cum industria m[unere es pjietatis perfuncta ef[flagi-tando et] ° vindicando, ut, sí práes[to fu]iss[e]mus 3, ηση amplíu[spraestitissemus. At] ° haec habes communia cum [s]anctissima fe-mina s[orore tua].

1ο ° Quae dum agitabas, ex patria domo propter custodia[m pu-dicitiae sumpto] ° de nocentibus supplicio, e vest[i]gio te in domiimma[tris mece 4 c οntulisti, ubi] ° adventum meum expectast[i].

° Temptatae deinde estis, ut testamen[tum patris], quo nos14 eramus heredes, rupt[um diceretur ° coemptione facta cum ugore

1) Ex praescriptione hoc unum vocabulum superest positum supra II, 1dia fugae meae pr. multo maioribus litteris incisum. — 2) sic Hirschfeld;[in rustica soli]tudine Mo., [in penatium soli]tudine Dess., -- 3) [ fujissimua:traditur. — 4) sic Duerr; materterae Mo., mariti Ηίι.

^j

πs

ήι '

Ι4"

Laudatio quae dicitur Turiae. 323

ita necessario te cum universis pat[ris Uonis in] ° tutelam eorum, 15

qui rem agitabant, reccidisse : sororem omni[um rerum] ° fore ex-pertem, quod emancupata esset Cluvio. Qua mente ista acc[eperis,qua 'iis prae] sentiα animi restiterίs, etsi afut, conpertum habeo.

° Veritate caussam communem [t]utata es: testamentum rnptumηση esse, ut [uterque potius] ° hereditatem teneremus, quam omniabona sola possideres, certa qui[dem sententia] ° te ita patris acta 20

defensuram, ut si non optiiinisses, partiturarn cum s[orore te ad-fιr] _nιares : nec sub condicionem tutelae legiturnae venturam, quoiusper [legem in te ius non] ° esset, neque enim fam ίlia[e] gens ullaprobari poterat, quae te id facere [cogeret:] ° nam etsi patris testa-mentum ruptnm esset, tamen üs, qui intenderen[t, non esse id] ° ius,quia gentis eiusdem non essent.

o Cesserunt constantiae tuae neque amplius rem sollicitarunt: 25

quo facto [reverentíae in patrem,] ° pietatis in sororem, fide[i] in nospatrocininrn succeptum sola pereg ίsti.

o Rara sunt tam diuturna rnatiimonia, finita morte, non di-vertio in[te tcc : αcιrη contigit] ° nobis, ut ad annum ΧΧΧXΙ sineoffensa perduceretur. Utinarn vetust[urn ita extremam sub]_issetmutatione ιn vice m[e] α, qua instiiis erat cedere fato maiorern.

° Domestica bona pudici[t]iae, opsequi, cornitatis, facilitatis, lanificiis 30

tuis [adsidυitα t'is, religi0nis] ° sine superstitione, o[r]natus non conspi-ciendi, cultus I110dic1 cur [r?2ernorern ? cur dicam de tuorurn casi]_ tate,familiae pietate, [c]urn aeque matrem meam ac tuos parentes col[u-eris eandemque quietem] ° illi quam tnis curaveris, cetera innumera-

bilia habueris cοmmun[iιι cum omnibus] ° matronis dignam f{a]mamco[l]entibus ? propria sunt tua, qiiae vindico, ac [quorum pauci in]

° similia inciderunt, ut talia paterentur et práestarent: quae rara 35

ut essent [hominum] ° fortuna cavit.

o Ornne tuom patrimonium acceptiim ab parentibus communi

diligentia cons[erv αvirnus : ] ° neque enim erat adquirendi tibi cura,

quod totum mihi tradidisti. Officia [ita par] titi sumus, ut ego

tu[t]elam tuae fortunae gererem, tu meae custodiam sust[ineres.

iliulta] ° de hac parte omittam, ne tua propr ίa mecum communi- 40

cem : satis sit [hoc] mi[Iai tuis] ° de sensibus [indi]casse.

o [Liberali]tatem tuam c[u]m plurumis necessarüs tum prae-

cipue pietati praesti[tisti ° clornesticcie. Feminas egregias licet facile

quis ex tu]is alias nominaverit, unam dumtaxat simillimam [tui

° . . h]abuisti sororem t ιιαm: nam propinquas vestras d{igncis eius- 44

2 ί *

Laudatin quae dicitur Turiae.

45 modi ° . . of]ficiis domibiis vestris apud nos educavistis. Eaedem

ii{t condicio _ nem di nam famili]ae vestrae consequi possent, dotes

parastis: quasquid[^ηα a vobis ° constitutas comm]uni consilio ego

et C. Cluvius excepimus et probantes [liberalitatem, ° ne vestro

patrimo]nio vos multaretis, nostram rem familiarem sub[didimus

° nostraque praedia] in dotes dedimus. Quod non venditandi nostrj

5ο c[ausa rettuli, ° sed ut illa consi]lia vestra concepta pia liberalitate

5ι honori rlo[s duxisse consta _ ret exequi de nos]tris.

52 ° [Complura alia benefici]a tua praetermittenda [duxi] . . .

(perierunt lineae conzplures)

ΙΙ 1 ° [subsi]dia fugae meae praestitisti ornamentis ° [divenditis], cum omne

aurum margaritaque corpori ° [detracta trad]idisti mihi et subinde fa-

milia nurnmis fructibus ° [deceptis a]dversariorum custodibus apsentiam

5 meam locupletasti. ° [Experiri vim mil]itis, quod ut conarere vii·tus

tua te hortabatur, ° [destitisti: tutiorem viam tibi m]unibat cle-

mentia eorum contra quos ea parabas. ° [In tanta calamitate nulla

indi.gnα v]ox tiia est firm ίtate animi emissa.

° [ce]rtis hominibus a Milone quoius domus emptione

9 ° egu[t] belli civilis occasionibus inrupturum °

[def'e]ndisti domum nostram. (perierunt nonnullae lineae) [Iure Caesar11 dixit tibi accept^'m esse referendum] ° me patriae redditum a se,

[na]m nisi parasses quod servar[et, etiam Caesar] ° inaniter opessuas pollice[ret]ur; ita non minus pietati tu[ae quam clementiae

illius] ° me debeo. ° Quid ego nunc interiora [no]stra et recondita15 consilia s[ecreto pectoris] ° eruam, ut repentinis nu{nt]iis ad prae-

sentia et inminen[tia vitanda excita] _ tus tuis consiliis cons[er]vatussim? Ut neque audaci[α abripi me] ° temere passa sis et mod[es]tioracogitanti Μα rece[ptacula pararis] ° sociosque consilioru[m t]uorumad me servandum d[ederis sororem] ° tuam et virum eius C. Clu-[vium], coniuncto omnium per[iculo? non finiam] ° si attingere coner;

20 sat [es]t mihi tibique salutariter m[e latuisse].

° Acerbissimum tamen in vi[ta] mihi accidjsse tua vice fatebo[rreddito iam ηση 'inutil]j ° cive patriae benificio et i[ud]icio apsentisCaesaris Augusti [quom per te] ° de restjtutjone mea M. L[epi]dusconlega praesens interp[ellaretur et ad eius] ° pedes prostrata humi,

25 η[οη] modo ηση adlevata, sed tra[cta et servilem in] ° modum rap-sata, Hvori[bus c]orporis repleta firmissimo [animo eum admone] ° res

27 edicti Caesaris cum g[r]atulat ίone restitiitjonjs me[ae, et iniuri] _ amcontumeliosis et cr[ud]elibus egceptis vοlneribus pa[lam praeferxes,]

324

Ι^ι

°

Laudatio quae dicítur Turiae. 325

ut auctor meorum peric[ul]orum notesceret, quoi noc[uit mox 28quod fecit].

o Quid hac virtute efficaciu[s] ? Praebere Caesari clementia[elocum et cum cu] _ stodia spiritus mei not[a]re inportunam crudeli- 30tatem [egregia tua] ° patientia?

o Sed quid plura? parcamu[s] orationi, quae debet et poteste[xire, ne viliter maxi] _ ma opera tractando pa{rjum digne pera-gαmus, quom pr[o documento] ° meritorum tuorum oc[ulis] omniumpraeferam titulum [vitae servatae]. ι

o Pacato orbe terrarum, res[titut]a re publica quieta deinde 35

n[obis et felicia] ° tempora contigerunt; fue[ru]nt optati liberi, quosaliqiia[mdiu sors invi] _ derat; si fortuna procede[re e]sset passasollemnis inservie[ns, quid utrique no] _ strum defuit ? Procedensα[ et]as 2 spem [ f ]iniebat. Quid agitav[eris pr0pter hoc quae] _ queingredi eonata sis, f[or]sitan in quibusdam feminis [conspicua et ad-

ηnirαbi] lia, in te quidem minime a[clmi]randa conlata virtutibu[s 90

tuis reliquis, praetereo 3].o Diffidens fecunditati tuae [et d]olens orbitate mea, ne tenen[do

in matrimonio] ° te spem habendi liberos [dep]onerem atque eiuscaussa ess[em ° in felix, de divertio] 4 elocuta es, vocuamque [do]mumalterius fecunditati t[e tradituram, nοη alia] ° mente nisí ut nota

con[co]rdia nostra tu ipsa mihi di[gnam con] _ dicionem quaereres 45

p[ara]resque. ac futuros liberos t[e communes pro] _ que tuis habi-

turam adf[irm]ares, neque patrimoni nos[tri quocl adhuc] ° fuerat

commune, separa[ti]onem facturam, sed in eoclern [arbitrio meo id]

° et si vellem, tuo rninisterio [fu]turum; nihil seiunctum, n[ihil se-

paratum te] ° habituram, sororis so[crusve] officia pietatemque mihi

d [ein ceps praestituram].

o Fatear necessest adeo me exa[r.si]sse, ut excesserim mente, 50

adeo ex[horruisse ac] _ tus tuos, ut vix redderer [mi]hi ; agitari

divertia inter nos [ante quam ° f ]ato dicta lex esset, poss[e te ct]Ji-

quid concipere mente, qua[re viva desineres] ° esse mihi uxor, cum

paene [e]xule me vita α fidissuma perman[sisses].o Quae tanta mihi fuerit cu[pid]itas aut necessitas habendi

1[iberos, ut propterea] ° fidem exuerem, rnutare{m c]erta dubiis? sed a5

1) eivis servati Vollmer. — 2) α[et]as Siebourg, antea: a lias tempta-

batur. — 3) iam eloquar Dess. — 4) esses, cvnsilium diverti Vollmer. —

5) [ν1! -exule me vita iungendum esse monet Hirschfeld Wiener Studien1902 ρ.235.]

Laudatio Murdiae.326

56 quid plura? [permansisti] ° aput me; neque enim ced[er]e tibi sine

dedecore meo et co[mmuni infelici] _ tate poteram.

° Tibi vero quid memorabi[lius] quam inserviendo m ίlτί ο[pe-

ram dedisse te] ° ut, quom ex te liberos ha[b]ere non ·possem, per

60 te tamen [liuiberem et dif fι] _ dentia partus tui alteriu[s c]oniugio

parares feciinditat[ern?]° Utinam patiente utriusq[e a]etate procedere coniugirnn [i o-

tuisset, donec e] _lato me maiore, quod iu[sti]us erat, suprema mihi

praesta[res, antea vero super] stite . te excederem orbitat[ e f ]ilia

mihi siipstituta.° Praecucnrristi fato; delegast[i] mihi luctum desiderio tui nec

65 libe[ros habentem solum vi] _ rum reliquisti; flectam ego quoque

sensus meos ad iudicia tu[a, a te destí.natam adopt αns]. ° Omnia

tua cogitata praescri[p]ta cedant laudibus tuis, ut sint mi[hi docu-

mento, quantopere ego ° desiderem, quod inmort[ali]tati ad me ιnoriαm

consecrat[arn tradidi J. ° Fructus vitae tuae ηση derunt [m]ihi ; oc-

currente fama tua firm[atus αη ίηαο et] ° doctus aetis tuis resistamι0 fo[rt]unae, quae mliii ηση omnia erip[uí.t, cum laudi] _ bus crescere

tui memoriam [pas]sa est; sed gιιοd tranquilli status e[rat, tecum]

° amisi, quam speculatricem e[t ρ]ropugnatrίcem rneoriim pericu-1[oraιm cogitans calaηai] _ tate frangor nec per τnane[re] in promissopossum.

° Naturalis dolor extorqiiet const[αη] tίae vires: maerore mersoret quibu[s angor luctu taedioque] ° in nec utro mihi consto: repe-tens[s p]ristinos casus meos futurosque eve[ntus ab omni spe de] Ί

i5 cido: mihi tαntis tαlibusque pr[aesi]diis orbatus, intuens famamtuarn n[on tαm fortiter pci] _ tiendo haec quam ad desider[ium] luc-tumque reservatus videor.

° Ultumum huius orationis erit omn[ia] rneruisse te neque omniacontigisse mih[i ut praestarem] ° tibi; legem habui mandata tu[α] :quod extra mihi liberum fuerit, pr[aestabo].

+9 ° Te di manes tui ut quietam pat[ian]tur atque ita tueantur opto.

127. Laudatio funebris Murdiae (Saec. Ι p. C.).C 6,2,10230. Dess. 8394. Oratio subscripta dedicationi lapidi duabus

paginis inscripta fuit, quarum altera a Winckelmanno reperta α C. Fea α.1 784edita est (Storia delle arti — di Winckelm. 3,202), indeque α 1?udor f fiodenuo edita commentarioque illustrata (Berl. Ak. Abh. 1868, 217; Z.RG.9,287). Extat adhuc 1?omae. Murdiae matri fllius habuit vel seripsit hanc

ι;

Tabula memoríalís.

laudationem, quam orthographia et scriptura aetati Augusti addici, ait Mo.C' 1. 1.

[c^ Dis Manibus] . . Murdiae L. f. matris. cv .sed propriis viribus adlevent cetera, quo firmiora • .probabilioraque sint.

Omnes filios aeque fecit heredes, partitione filiae data. Amormaternus caritate liberum, aequalitate partium constat.

Viro certam pecuniam legavit, ut ius dotis honore iudici augeretur.Mihi, revocata memoria patris eaque in consilium et fide sua ad-

hibita, aestumatione facta, certas res testamento praelegavit,neque ea mente, quo me fratribus meis quom eorum 1 aliquacontumelia praeferret, sed memor liberalitatis patris meireddenda mihi statuit, quae iudicio viri sui ex patrimoniomeo cepisset, ut ea, ussu suo custodita, proprietati meae resti-tuerentur 2.

νΙΙ 128. Tabula memorialis Dalmatio posita (Saec. V p.C.).

Prope Magyar Boly oppiclum a. 1901 reperta; ed. cum cafiam. Mo.Sitzungs-Berichte cler Berliner Akademie 1902, 836 sq.; Mitteis Ζ. S. St.

23,443 sq. — (Cf. etiam in fra statuam a collegio erectam)

Jus ad iustitiam revocare aequumque tueriDalmatio lex est, quam dedit alma fides.

Bis sex scripta teilet praetorisque omne volumen,Doctus et a sanctis condita principibus 3.

Hic idem interpres legum legnmque ministerQuarn prudens callet tam bonus exequitur.

Multis pro meritis, Valeri, iustissime rector,multis pro meritis haec stat imago tibi,

Quam positi longe testantes piiblica votausque procul patriae mittimus in gremium.

Hínc praefecturae summos venramiir 4 honores,hoc te gaudentes ornine prosequimur.

Quisquis scire volet. quorurn celebreris amore,ille hoc iudicium sumserit ex titulo:

Dalmatio posuit provincia Lugdunensistertia patrono grata clienta suo.

1) forum. — 2) Qui sequuntur VV. septendecim omisi. — 3) Intelle-

guntur in ue. 3 et 4 leges duodecim tabularum (= bis sex scripta), ius prae-

torium, constitutiones imperatorurn. — 4) pro veneramur.

327

10

15

5

10

, Mancipatíones.328

VIl 129 , Monimentum testamento militis fieri iussum.

Ε lapide rep. a. 1902 Kistanie (vetere Burno, castris legi οnis Χ1 us-

que ad Vespasiani tempora), vico Croatiae, a. 0,89 m., lat. 0,64 m. — De-

scr. et cum comm. edidit H. Liebt Bormannheft p. 381; ex instrumentis in

lapide incisis colligit testatorem vel medicum legionis fuisse vel certe inter

eos qui aegris praesto sunt (cf. D. 6,7,6).

Sjatr-

[ius f (ilius)] Cam(ilia) Rufus

Ravenna miles

leg(ionis) XI C(laudiae) p(iae)f(idelis)

5 centuria Fabrici Veri

aηη. XXXIII stip(endioruni) XVt(estamento) f(ieri) i(ussit).

C. Ñluscius Maternus

et

C. Asuvius Crescens her(edes) Ι 10

f(aciendum) c(uraverunt).

CAPUT ΙΙΙ.

MANCIPATIONES.a. Emptionis causa pretio accepto.

Mancipationes quae sequuntur quattuor priores et octo alia instrumentá

infrα relata sumpta sunt e tabellis ceratis in formam triptychor-urn con-

scriptis, in metallis aurariis Transsilvanicis prope oppidum Verespatak indeab a. 1786 usque 1855 repertis. De forma eorum diptychis aeneis supra

(ρ . 274sq.) descriptis simillima pauca addam. Ligneae nimirum adliibebanturin privatis negotiis tabulae, tenuissima cera inductae, cui scriptura stilo

i-nciclebatur. Quae, ne lciederetur, ita coniungebantur tabulae, ut sex fierentpaginae, quarum quattuor interiores inscriberentur, binae exteriores, cera

non inductae, pro operculo scripturam interiorem tuerentur. Cf. exemplar

huic libro adiunctum. Maynitudine diptychis aeneis pares fere erant, longae

m. 0,14-16, latae m. 0,06-0,13. Perforatae ut diptycha filo linteo colli-

gabantur, obsignatio autem ita perficiebatur, ut pagina secunda et tertia

interiorem scripturam continerent signis clausam, quarta cum signa et

signcctorum nomina tum initium exterioris exempli, quinta eius finem. —Flus XL tabellae repertae sunt, integra triptycha IV, ceterorum nonnisi

tabulae singulares valdeque mutilae, ita ut multarum argurr2entum dubium

sit. Servantur ple,raeque Pestini in museo nationali. Scriptae sunt omneslitteris cursivis lectu ta7n di f ficilibus, ut a. 1840 demum primum explicandi

et eclendí periculum faceret F. Massmann (libellus aurarius). Post eumalii alias ediderunt, omnes Mo. in 3, 921-959, adiutus a Zangemeistero.Habemus nunc viginti quinque caution.um reliquias, quarum tredecim ad-

1) Cf. Dess. 5676: bonor(um) possessur(es) Dolabellae in hoc opusdederunt HS centena mil(ía) n.

Emptio pueri. 329

modum mutilas omisi. Seriptae sunt ab anno 131 p. C. usque ad annum 167(initium belli Marcomannici), pleraeque in vico Alburno maiore, propequem repertae sunt, nonnullae in vicis vicinis, una in canabis vel in castrislegionis ΧΤΙΙ gem., quae postea facta sunt municipium Apulum (Mo. 1. c.ρ. 182). Ad ius I1omanum pertinent omnes, sed qui eontrahunt magna exparte peregrini sunt ex gente Dalmatica Pirustarum (ef. Caes. b. g. 5,1):quos ex auri fodinis Dalmaticis in Dacicas α Traiano imp. deductos esseverisimile est (Mo. 1. c. p. 214).

130. Emptio pueri a. 142 ρ. C. 3,940.

Dasius Breucus emit maneipioque accepit ° puerum Apalaustum, 1sive is quo alio nomine ° est, n(atione) Grecum, apocatum ι pro uncis 3

duabus, ° DO de Bellico Alexandrj, f(ide) r(ogato) M. Vibio Longo. 4

° Eum puerum sanum traditum esse 2, furtis noxaque ° solutum, erronem, 5fugitium 3 , caducum ηση esse, ° prestari, et si quis eum puerum q(uo) 7d(e) a(gitur) ° partenve 4 quam quis ex eo evicerit, q(uo) m(inus) ° 8

emptorem s(upra) s(criptum), eunve ad q(uem) ea res pertinebit, ° 9

uti frui habere possidereq(ue) recte liceat, ° tune quantum id erit, 1οquod ita ex eo evic ° tum fuerit, ° (= II 1) t(antam) p(ecuniam) duplam 12

p(robam) r(ecte) d(ari) f(ide) r(ogavit) Dasius Breucus, d(ari) f(ide)p(romisit) ° Belliciis Alexandri, id[enZ] fide sua esse ° iussit Vibius 14

Longus; ° proque eo ρυerο, g(ui) s(upra) s(criptus) est, ρretium ° eius 16

DC accepisse et habere se dixit ° Bellicus Alexandri ab Dasio 18

Breuco.° Act(um) kanab(is) leg(ionis) ΧΙΙΙ g(eminae), XVII kal. Iunias 19

° Rufino et Quadrato cos. 20(Signatores septem v. exenaplar 6.)

1) i. e. apochatum, ut infra η. 132 ν. 3. Mo. intellegit eum, de cuiuspretio is, qui eum Bellico vendiclerat, pretii auri unciarum duarum auri

emptori apocham dedit. [ νΙΙ Appleton La clause „Apochatum pro uncis dua-bus" et l'histoire de l'as sextantaire (Studi in onore di V. Scialoja, 1904),

uncias aeris non auri duas = quattuor asses = sestertium nummum unurn

esse putat, collato (1Iust. 7.8,53,37: Verba superflua quae in donationibusponi solebant, id est sestertii nummi unius, assium quattuor.) — 2) esse supra

lineam additum. — 3) Exterior fugitivum. — 4) Exterior partemve. —5) duplam supra lineam additum. — 6) Inter signatores sunt ipse venditoreiusque ficleiussor, ita ut quinque tantum reliqui haberi possint testes. Idemest in ceteris triptychis, nisi quod in Vil, 1 praeter debitorem duo tantum

testes adsunt, et in V, 2 tres vel quattuor praeter debitorem fideiussorem-que. Qua de re v. Mo. p. 922. Bruns, d. sieben Zeugen d. röm. Rechts.

Emptio ancillae.

131. Emptio puellae a. 139 ρ. C.

3,937. Ε tript. Transs. tab. Ι et ΙΙ; periit ΙΙΙ.

1 Maximus Batonis puellam nomine ° Passiam, sive ea quo alio

3 nomine est, αη ηοrυm circiter p (lus) m(inus) sex, empta sportellaria 1,

4 emit mancipioque accepit ° de Dasio Verzonis, Pirusta ex Kavieretio,

5 ° ? ducentis quinque. <ν ° Ιαιη z puellam sanam esse, a 3 furtis noxis-

ī que 4 ° solutam, fugitium 5 erronem ηση esse, ° praestari: quot si quis

9 eam c puellam, ° pai'temve quam ex eo quis evicerit, ° quominus

11 Maximum Batonis, quo_ve ea res pertinebit, habere possi_dereque

13 recte liceat, tum quanti ° ea puella empta est, ι tan)tam pecuni ζa)m

14 ° (= ΙΙ, 1) et alterum tantum dari, fide rogavit ° Maximus Batonis,

16 fide promisit Dasius ° Verzonis, Pirusta ex Kaviereti ζo); ° proque ea

18 puella, quae s(upra) s(cripta) est, ίi ducen _ tos quinque accepisse et

19 habere ° se dixit Dasius Verzonis a Maximo Batonis.

20 ° Actum Karto XVΙ k. Apriles, ° Ti'ito Aelio Caesare Antonino

22 Pío II et Bruttio ° Praesente II cos.(Νοmίηα signatorum :) Maximi Veneti prineipis. Masuri Messi

dec(urionis). Anneses Andunocnetis. Piani Verzonis Sclaietis. LiccaiEpicadi Marciniesi. Epicadi Plarentis, qui et Mico. Dasi Verzonisipsius venditoris.

132. Emptio ancillae a. 160. ρ. C.

Ε tript. Transsily. integwo. ί 3,959. Emendationes quasdambella ab girsch feldio collata., ed. Mo. Eph. ep. 2,467.

Cl. Iulianus mil. leg. XIII g. s p 9 C1.Mari, emit mancipio-que accepit mulierem nomine Theudotem, sive ea

quo alío nomine est, n(atioiie) Creticam, apochatam 10 pro uncisduabus, y quadringentis viginti de 11 CI(audio) Phileto

s f(ide) a(ccepto) Alexandro Antipatri.

Eam mulierem sanam traditam esse emptori s(upra) s(cripto), et si

1) Vox ignota. Mo. puellam intellegit non suo pretio ernptam, sed inemptione matris sportulae causa quasi munusculum adiectam. — 2) Ext.eam. — 3) Ext. 0m. — 4) Ext. noxaque. — 5) Ext. fugitivam. — 6) emint., eam ext. — 7) Sic etiam ext., certe quia generali contractuum formautebantur, in qua scriptum erat: hominern partemve ex eo. Mo. p. 923;eodem modo exρ licari poterit νοcαbulum fugitium v. 7. — 8) mii(es) leg(io-Dis) XlII g(eminae). — 9) i. e. centuria. — 10) cf. p. 329 v. 1-13. —11) Int. de de, ext. de.

330

Emptio domus.

quis eam mulierem, q. d. a., partemve quam quis ex ea τ gιι idevicerit, q(uo) m(inus) emptorem s. s. eumve, at 2 quemea res pertinebit, uti frui liabere possidereque recteliceat, tune quantum id erit, quot ita ex ea quit 3 10(= ΙΙ, ) evictum ablatunve fuerit, sive quot ita licitumnon erit, tantam pecuniam pi·oharn recte dari f(ide) r(ogavit)Cl. Iulianus mil(es) s. s. d(ari) f(ide) p(romisit) Cl. PJiiletus.Id fide sua esse iussit Alexander Antipatri.

Jnque ea(m) mulierem, quae s. s. est, pretimn eius CCGCXX 15

accepisse et habere se dixit C!(audius) Philetus a ClaudioΙυ lίαηο mil(ite) s(upra) s(cripto).

Act(um) canab(is) leg. ΧΙ1Ι g. ΙΙIΙ nonas Octobres Braduaet Varo cos. 19

(Nom. sign.. Val(eri) Valentis ζle)g. XΙΙΙ g(eminae). Cn. VariA. ae. Ael(i) Dionysi vet(erani) leg(ionis). Paulini s . . . ris. Iu1( ί )Victorini. Αλεςαν ^ρει Αντιπατρι σεχοι5ο a_υκτωρ σεγναι 4 . CI(audii)Phileti venditoris ibsiiis.

133. Emptio domiis a. 159 ρ. C.

C 3,944. Ε triρ t. Transs. integro. R,epetivi ut sernper, exe ιnplvm

interius; curn vero exemplum exterius qnelius servatum sit, supple ιnenta

inde dεprompta litteris rectis expressi uncis quaulrcttis inclusa.

Andueia Batoreis emit rnanci[pioque] aecepitdomus partem dimidiam, interantibus partem [dex]-tram, que estAlb. ό maiori vico Pirustar[um in]t[er ad[fines Platorem Accep]-

tianum et Ingenum Cα llisti ή trecentis de Veturi[o Valente].

Eam domus partem dimidiam 7, q. d. α. 4, cum su[is s]aepibus, sae- 5

pimentis, finibus, αd ί t ίbus, claustris, fienestris, ita nti

dao fixsa et optima maxirnaque est h(abere) r(ecte) l(iceat);[e]t si quis eam domum parternve quam quis [e]x [ea]

evicerit, q(uo) m(inus) Andueia Batonis e(ive), α(d) q(uem) e. r. p., h. ρ. ι ο

υ , c. 1 ι r(ecte) 1(iceat); qu[ojd ita licitum ii[o]n erit 2, t(antam) 10

1) quis ext. — 2) Ext. ad. — 3) Ext. om. — 4) i. e. Alexander Anti-

patri secundus auctor signavi. D. 21,2,4 pr.: fideiussorem, — quem vulgo

auctorem secundum vocant. — 5) Alb(urno). — 6) Ext. addit: filium et si

qui ali adfines sunt et viam publicam. — ί) .Ext. eam domum. — 8) g(υα)

d(e) a(gitur). — 9) Ext. ins.: Andueia Batonis. — ] 0) e(a) r(es) p(ei·tinebit),

$(abere) p(ossidere). — 11) Ext. usuque capere. — 12) Ext. ins.: tum quan-

tum id erit qu[od ita habere poss.idere licitum ηση erit].

331

Emptio servorum.

p(ecuniam) r. d. l f(ide) r(ogavit) Andueia Batonis 2, fide promisit,

Veturius Valens. Proque ea do[mu partem

dim]idiam 3 pretium CCC Vetur[ius V]ales 4

(= ΙΙ, 1 ) a[b AJn[du]ei[a Βα] tonis accepiss[e et] ab[ere se digit].

15 Convenitq(ue) int[e]r eos, [uti] Veturius Va[lens, pro ea]domo tributa usque ad recensum dep[e]n[dat].

Act(um) Alb(urno) maiori prid. nonas Maias

Qui[n]tiilo et Prisco cos.(1Vom. sign.:) L. Vasidius V[i]ctor sig(navit). T. Fl. Felicis.

20 M. Lucani Melíoris. Platoris Carpi. T. Aiii'eIi Prisci. Batonis Annaei.

Veturi Valentis venditoris.(Enaptiones sine mancipatione peractas damus Cap. VIII.)

b. Fiducíae causa.

134. Emptio servorum a. 61.

Σ tabulis ceratis mutilis Pompeiis a. 1887 rep., ass. in museo Neapo-litano. Transcrr. de Petra et 1llau, edd. de Petra Notizie degli scavi diantichitá 1887 ρ. 415-420, Rendiconti (cett.) della Societá reale di Napoli

1888, ρ. 48 sq.; Mo. Ilerrn. 23,157-159; Scialoja Bull. dell' ist. di dir.Rom. 1,5-15.205-227; Alibrandi ibid. 16-20; Eck ZSSt. 9,60-97,cf. 151; Tardi f, Nouvelle Revue historique de clroit fran ς;ais et étranger1888, 472 sq. — Α et Β diptychi, C D Σ triptychi partes fuisse cum exeis quae tabulis continentur, turn inde apparet, quod et illae duae eiusdemmagnitudinis sunt et hae tres. Emptionem mancipiorum, de qua agitur indiptycho, non veram esse sed imaginariam fiduciae causa contractam ani-madvertit Gradenwitz (Bull. dell' ist. di dir. Rom. p. 164) , demonstravitEck (l. Ι. ρ. 72 sq.); re fragantibus Alibrandio , qui de lege commissoriacogitat et garlowa, rörn. Rechtsgesch. 2,378.573. Bam opinionem commen-dat inter alia quod v. 4 mancipia negantur `ali' ulli oblí.gata esse, item

particula `ob' in pignorum instrumentis saepissime pecuniae creditae ante-posita, denique venditrix (tab. Α.) eadem debitrix (tab. C.). Obligationiseius, quae hoc ficlucicie pacto confirmatur, reliquias simul inventas proponittriptychon simul inventum.

A. Poppaea Prisci liberta Note iuravit pueros Simplicemet Petrinum, sive ea mancipia alis nominib [us]sunt, sua esse seque possidere, neque ea mancipia . . .ali ulli obligata esse neque sibi cum ulo com[munia]

5 esse, eaque mancipia singula sestertis nu[mmis sin-]

332

1) r(ecte) d(ari). — 2) Ext. ins. dari. — 3) Ext. proque ea [do]mudimidia. — 4) Ext. [ Va]lens.

10

15

20

25

[Dícidi-] 30

. . . nsa persc.

cos.

35

Ein·tio Servorum. 333

gulis Dicidia Margaris emit ob seste[rtios τ . . et]mancipio accepit de Poppea Prisc[i liberta Note]tutore auctore A. Caprasio Α.

Libripende in singula P. C. [an-]testata est in singulaPoppea Prisci lib[erta Note]

uti ea manc[ipia

B. didu mit ea . pro duobu[s mnis m[i]hi ere[dive meo

atusve /1 nt . Si ea pecun[ia k. Novem . prim ίs solu[ta non erit

ea mancip[ia i]dibus D[ecembribus

Pompeis in foro luce palam tibi egi, neve heres mi[hia si mi de dolo malo eavetatur.

Si quo minoris e[a] manoipia did venie[rint cem d[e] bebiin [t]ii {r] mih[i h] erediv[e

ea mancipia ada veni[erint ered [ive . .ea pecunia

Utique ea mancipia sumtu inpu id mihi tecum eonvenit u . . . .

α Margaris Poppea [P]risci lib(erta) Note tute ?Supra hec inter [e]as conveneru[nt

inter se sunt. Ac[t(um)] Pompeis IX k. [

L. Iunio Caesennio . . P. Calvi[s]io Rusone

C. HS. n. οο LD argentumprobum recte daristipulata est Dicid[iaMargaris, spopond[it Poppea]

Prisci liberta N{ote

(desunt plura)

1) L D e ν. 34 suppl.

40

334

D.

-Formula Baetíca.

Actum Pornpeis VIII . .L. Iunio Caesennio PaetoP. Calvisio Rπsοτιe cos.

("desunt plura)

Ε.45 • m

reActum Pompeis

In margine tabulae, uti apud nos indices libris inscribuntur :

Firmata (?) foenorum scriptio.

135. Formula Baetica. (Saec. I—II p. C.)

C 2,5042, cf. 2 S, 5406. Ε tabula aenea (a. 0,156 m., Ι. 0,26 m.),

in Ηisριιηiιι α. 1867 ad ostia Baetis fluminis reperta, ηυnc Sevillae iure

privato se.rvata. Σclide ι •unt eam cum commentcirio: Degenkolb, ZRG.

9,117,407. Kriίger, krit. Versuche, p. 41-58. R2-cd. ZRG. 11,52. Sae-

eulo Ι propter formam litterarum tabulñm cι cltribuit Huebner, dubitanti-

bus Kruegero et Mo. Cum partem tantmn instrumenti tabula exhibeat,

altera acliuncta fuerit necesse est, secl neque ιliptychi pars est tabula,

deest enim scriptura exterior, neque neg οtium de quo agitur unquam verecontractum est: videtur formula tantum ficisse, secundum quam talia η e-gotia concipienda essent, ut clocuit Rud. p. 76.

Dama L. Titi ser(vus) fundum Baianum, qui est in agro, quio Veneriensis vocatur, pago Olbensi, uti optumus maxumusg(ue)o esset, HS n(ummo) Ι et hominem Midam HS n(ummo) Ι fidifiduciae causa man 2 cipio accepit ab L. Baiaiiio, lipripende 1 —,

5 antest(ato) - 2 . Adfines fundo s° dixit L. Βαίαηιυs L. Titium etC. Seium et populum et si quos dicere oportet.

° Pactum comventum factum est inter Damam L. Titi ser(vum)et L. Baianium, (uti) ° quam pecuniam L. (Titius L.) Βαίαη(i)o;dedit dederit, credidit crediderit, ex pensumve tulit tulerit, sivequid pro eo promisit promiserίt, ° sponpondit (spoponderit?, fideve

1υ quid sua esse iussit iusserit, usque eo is fundus ° eaque mancipia11 fidιιciα(e) essent, donec ea omnis pecunia fides _ ve persoluta 4 L. Titi

1) libripendl. — 2) Nomina libripendis et antestáti bmissa'suήt, quiaforma tantum contrahendi, non verus eontractus fuit. Cf. n. 137 ν. 11.12.- 3) eundo. — 4) Transpositis verbis legendum esse censet Deg. pecunia.persoluta fidesve. [Si quid mutandum est, delendurn persoluta, ut iunganturpecunia soluta, fides liberata. Tu. Μ.]

Donatio FI. Artemjdorj.

soluta liberataque esset; sí pecunia sua qua °que die L. Titio h(e- 12redí)ve eius data soluta ion esset, tum uti eum ° fundum eaquemancipia, sive qiiae mancipia ex ís vellet 1 L. Titi υs h(eres)veeius vellet, ubi et quo die vellet, pecunia praesenti ° venderet. 15Mancipio pluris HS n(ummo) I invítus ne daret, neue s α tis secun-dum mancipium daret, neue ut in ea verba, quae in verba satiss(ecundum) m(ancipiurn) darf solet, reprornitteret, neue simpl αmneue [duplam] . . . 18

c. Donationis causa.

136. Donatjo F1. Artemjdorj. (Saec. IΙ p. C.) 6,2,10241. Dess. 7912. Ε cippo marrnor•eo, qui prope Romam re-

pertus postea in tingliam transicitus est. Or. 4358, Wi. 310, cf. Huschke,Syntr. don. p. 7. — J7 1--3 litteris pernaagnis incisi sunt.

D(is) m(anibus) ° M. Herenni ° Proti; v(ixit) a(nnos) XXII 1o m(enses) II d(ies) V. Fecerunt parentes ° 141. Herennius Agricola 4

et ° Herennia Lacena filio. 6° Chirographiim: 011αr ία ri(umero) ΙΙΙΙ, ° cineraria n(umero) ι

ΙΙΙΙ, intrantibus ραr _ te laeva, que sunt in monumeiito ° T. Flavi 9

Artemidori, quod est via ° Salaria in agro Volnsi Bαsilidis 2 ° ienti- 11bus ab urbe parte sinistra, do n αtίonis causa mancipio s accepit 13

o 141. Herennius Agricola de T. Flavio ° Arternidoi'o IIS n(urnmo) Ι, 14

libripende Μ. ° Herennio Ιιιstο; antestatus est Tí. ° Inlium Ero- 16

tem, inqile vaciiam ° possessionem earum ollarum ° et cinerariorum 18

T. Flavius Arte ° midorns Herennio Agricole ire ° aut mittere ossa- 20

que inferre per° misit, saerurnqiie quotiens face re vellit Herennius 22

Agricola ° heredesve eius, permisit, clavis ζq^νe ° eius rnoiiumeiiti pote- 24

stateni factu ° rum se dixit, dolurnque malum ° huic rei abesse afu- 26

tummele ° ζe.․)se. Haec recte dari fieri pr αestarί ° que stipulatus 28

est 141. Herennius ° Agricola, spepondit T. Flavius ° Artemidorus. 30

Act(um) Χ VΙII k. Ιαηιιαr. ° C. Calpurnio Flacco, L. Trebio 31

o Gerinano cos. - 32

1) [vellet del. ΤΗ. ι11•] — 2) Basilides. — 3) [VJJ cf. ί VI 25192.

Des. 7913: dis maníbus cet. locum in quo posita est cet. sinisteriori, ita

ut mancipatio continet et sibi et suis posterisg(ue) eorum.] — 4) Consules

Hadríani temporibus adscripsit Borghesius opp. 3 ρ. 386.

335

DonatiO Iuliae Monirnes.

137. Donatio Statiae Irenes (252 p. C.).

C 6,2,10247. Β tab'.ιla marmorea, quae Romae α. 1554 effossa

postea periit. Susclake, SJntr. don. 7, Wi. 311, cf. Brummer, ad leg. Cin-

ciam, (α. 1668) c. 14.

1 Monumentum, quot est νία triurnphale `' inter miliarium secun-

3 dum et tertiurn ° euntibus ab urbe parte laeva, in clivo ° Cinnae,

5 et est in agro Aureli Prirniarii ° fictoris pontificum cc. νν. 1 et aρ -

6 pella tur Terentianorum, iuxta monumentum ° Claudi quondam Pro-8 culi et si qui ali atfine s sunt et qua quemque tangit et popu-

9 lum, ° Statia Irene, ius 2 liberorum habens, Μ. Licinio ° Timotheo

11 donationis mancipationisque cau s α HS ii(ummo) Ι 3 mancipIo dedit,

12 libripende Claudio ° Dativo, antete)stato Cornelio Victore ; inque

13 ° vacua(eua)m pnssessionem monumenti s(upra) s(cripti) cessit, `' et

15 ad id monumentum itum aditum ambitum α (d)quζa)e haustum, co-

16 ronare, vesci, mortuum mor tuas mortuosve ossa inferre uti liceat.

17 Quot ° milii Licinnio Timotheo tu Statia Irene i(us) 1(ibero-

18 rum) h(abens) ° monumentum s(upra) s(criptum) S S n(ummo) Ι319 mancipio dedisti, ° de ea re d οlπm abesse afuturumque esse ° a te,

21 herede tuo et ab bis ornnibiis, ad quos ° ea res pertinebit, haec sic22 recte dari fie _ ri praestarique stipulatus est Licinius Τ ί _ moteus,

spopondit Statia Irene i(us) 1(iberorum) h(abens).24

Ac _ tum pr. kal. Aug. impp. dd. ll ιϊ. 4 Gallo Aug. II ° et Volu-siano Aug. coss.

26 Isdem coss. eadem ° die Statia Irene i(iis) lib(erorum) b(abens),27 donationi monumenti ° s(upra) s(cripti) sicut supra scriptum est, con-28 sensi, sub _ scripsi . . . et atsignavi. Actum

138. Donatio Iuliae Monimes (Saec. ΙΙ—ΙΤΙ p. C.). 6,2,10231. Ε cippo Romae reperto a. 1773. Or. 4947.

1 Locus , sive is ager ° est, qui est νία Appia inter ° miliarium4 secundum et ΙΙΙ ° euntibus ab Roma e parte dexteriori, ° in agro6 Curtiano Talarchiano in ° praedis Iuliaes Monimes et sociorum,7 ° locus 5, in quo aedificata est schola sub por(Licu) ° consacrata S ί1-8 vano et collegjo eius sodalic(i), ° mancipio acceperunt immunes et

1) i. e. clarjssjmorum vírorum. — 2) Stati Airenelus. — 3) N. L. tra-ditur. — 4) i. e. dominis nostris. — 5) Scribendum initio fuisse loeum idem -que vocabulum omittendum versu 7, adnotat Mo. C 1. 1.

336

Donatio Flavii Syntrophi.

curator ° et pieps universa collegi eius de Ιυlία Monime ° et socis 1οeius sestertio nummo uno donationis ° causa, tutore C. Memio Orione

12Iulίaes Monimes, ° et ad eum locum itum actum aditum ambitum

13° sacrificia 1 facere vesci epulari ita lieeat 2, ° quandiu is collegius 14

steterit; quod si aliter ° factum fuerit, quod ad collegium pertinet τ6° [Si]lvani, is lociis sacratus restituetur ° . . . . [s]ibi sine iilla 1'Tcontroversia. Haec ° . . . ti sunt. 19

139. Donatio Flavii Syntrophi (Saec. II—ΙΙΙ p. C.).C 6,2,10239. Ε lapide, cuius exigua tantum pars Romae adhuc

exstat, duo vero apographa saeculi Χ Vil, quorum alterum a RitschelioRomae in bibl. Vallicellina repertum ab Hu. (Fl. Syntrophi instrum. donat.1838) editum est, alterius (α Ζ. Castellino descripti) a Mo. in bibl. Ραri-siηα reperti varia lectio edita est Leipz. Ber. 1,288, unde Or. 7321, Wi.313. Tabula icim saec. XVII mutila erat, ut in apographis desint litteraefinales omnium versuum 20-40. Supplementa sunt Hu., passim emendataα Mo. Quattuor capita, quae distinxi, in apographo Pallic. distincta suntmagnis interpositis virgulis; quae in Cast. desunt.

T. Flavíus Syntrophus, priusquam bortulos Epagathianos Dadu- 1[chianos . . 10 . . ianosque] ° cum aedificio et vίneis maceria clusis,ita uti instructi sunt, qui sunt via Labic[ana ínter milíarium ΙΙ et

ΙΙΙ] ° euntibus ab urbe parte laeva ad viam, Aithale liberto suomaneipio daret, test[atus est se in hanc condi] _ cionem mancipare, ut 4

infra scriptum est 3.

Si tibi hortos Epagathianos Dad[uehianos . . 10 . . ianosque]

° qu(ibus) d(e) a(gitur), q(ui) s(upra) s(cripti) s(unt), mancipio dedero 5

vacuamque possessionem tradidero, tum per te no{n fieri factumve

iri neque] ° per heredem tuum, eumve ad quem ea res g(υα) d(e)

a(gitur) pertinet pertinebit, quominus ii ho[rti aedifιciumve sit com]-

mune tibi cum conlibertis tuis utriusque sexus, qui a me testamento

codicillisv[e honorati erunt, cumque is fru]_aris, paríque portione inter

eos α reditum eius custodiatis ita, ut die.parentali [meo, item Xi (.2) k.

'3' Apr. die viola] _ tίοηίs 5, item XII k. Iunias die rosationis 5, item llI

Ιanuar. die natali meo, cu[m nmrtuus ero, tum ut] ° quisque vestrum 10

vivet, quive eg vobis geniti erunt, aut a quo vestrum quis ma[numissus

erit, ad quem unum] ° pluresve portio similiter huius loci aedificíiveΎ ,,:

1) sagrifieia. — 2) liclat. — 3) Ηυ. ρ. 22 recte monet, ηση simplicem,;

donationem hanc esse, ut superiores, sed potius dationem ob causam ut in

D. 39,5,19,5.6. — 4) vos mavult Mo. — 5) i. e. die violarum — rosarum:

^lq BRUNS, Fontes íurís. Ed. VII.22

337

338 Mancipationes donationls causa.

12 pertinebit, id ex formula su[pra scriρta dividatis; et si quis] ° ίbi

inhabitare voluerit ex communi omrnum consensu maiorisve partis

[eorum qui vivent, id ei liceat]; ° quae autem membra aedificü vaca-

bunt, in reditu sint ita, ut huic volunta[ti parentes, deducta summa]

° impensae et quod ad tutelam aedifici opus erit, quod reliquom erit,

15 inter v[Os di.vidatis; et sic horti cum aedi] _ fieis instrumentoque

omni, quod die mortís meae ibi Iiabuero, usui vestro [deserviwnt,

qu αmdiu viveti,s]. ° Quive ex vobis novissimus moi'ietur, eodem

niodo testamento suo [caveat, ut horti s(upra) s(cripti) per eos

q(ui) s(υρrα) s(cripti) s(υnt), quiνe] ° ex iis prognati erint, aequaliter

in familiam nominis mei permanea[nt, eodemque semper iure sint. Et]

o ab hac re promissioneque dolus malus cuius vestrum, de quibus

agitur, [aLsit. Si aclversus ea f(aetum) erit, q(uanti) e(ct) r(es) e(rit),]

o tantam pecuniam dari, et amplius poenae nomine HS L m(ilia)

20 ri(ummnm) stipulatu[s est T. Flavius Syntrophus,] ° spopondit T. Flavius

Aithales libei'tus.Tum hortulos cum aedifieio e[t vineis mαceria clusis, ita ut]

o empti sunt et quae postea iis accesserunt, mancipio accepit T. FlavhisAitha[les de T. Flavio Syntropho ΣΙS n(umrn)o Σ] ° libripende Ti.Claudio Phi]eto.

Antestatus est T. Flavium Theoporn[pum; et in vacuam posses-

si.οnem horto] _ rum, q(iii) s(upra) s(cripti) s(unt), ex causa supra scriptaire aut mittere iussit T. Flav ίus Sy[ntrophus T. Flavium Aithalem,seque] ° inde excessisse desisseque possidere(que» dixit, salva volun-

2 [tate si qua ossa deinceps supra dictis] ° hortis inferri consacrarivevoluerit.

Act(um) ΙΙΙ . . . s M[artias? . . . . cos.]. — ° M. Clodi27 Saturnini, A. Cascelli Doryphori, T. Flavi Pü, T. St , ° ι\, η'i,

Claudi Phile[ti].

140. Aliae mancipationes donationjs causa.

1. Romae. ICC.-^ 6,4,27988. Or. 4567.

— Hoc monimentu(m) L. Titurius Sabinus se viv-ο donavit L. Salvio Symphoro mancu-

3 pavitque sestertio nurnmo uno.

2. Romae. 6,3,20278. Or. 4571.1 D(is) M(anibus) ° Sex Iulio Stratonjco amico3 optimo M. Aur. Fortunatus ° et M. Aur. Alexander daede-

Ιura praediorum. 339

runt donaveruntque, ciii ° et fruendum rnancipatjo-iiem 1 fecerunt SS n. I. Tunc post ° Ιυ1. Stratonicus - fecit sibi 7et Clodiae Mercurine couugi ° suae et Χ libertis libertabusquae 9posteris quae aeorurn. ° H. m. s. d. m. 2 concessum est. 1τ

3. Romae. ίIs• 6,2211. Or. 2984.

Cosmus, aedituus matris d{eurn . . . .]Antiocho sacerdote annis XII, eiusd[em rogatu]

ab imp. Augusto gratis rnaniimissus, ο1[lιcs . . quae]supra sunt, HS n. Ι donationis causa mancip[avit].

4. Romae. ί 6,2,10240. Fabretti, inscr. 50,283.

D(is) M(anibus). ° Hoc monnmentum sive 1sepulchrum cum aria sua ° T. Fuficius Felix de 3

Ιυ1ία Rufina donationis ° causa rnancipio αccepίt 5

HS. n. uno, quod comparavit ° Fuficiae A.mpliatae 7

coningi karissimae et ° liberis suis, item libertis liber- 9

tabusque posterisque eorum et ° P. Aelio Natali arnico karissimo et 11Aeliae Restitutae libertae eius ° locum ponendi corporis utrorumque. 13

5. Romae. 6,2,12905. Or. 4544. Dess. 7908,.

C. Avillio Lescho ° Τί . Claudius Buccio 1

columbaria ΙΙΙΙ, ο11(aria) VIII ° se vivo a solo ad 3

fastigium mancipio ° dedit. 5

CAPUT IV.

141. IURA PRAEDIORUM.

1. Porrapeiis. ίrz. 10,787 = 1,1252. Ri. tab. 94 f. Dess. 5915.

M. Holconius Rufus d uum)v(ir) i(ure) d(icundo) tert(ium),

C. Egnatius Posturnus d. v. ί. d. iter(um),

ex d(ecreto) d(ecurionurn) ius lrnninumopstruendorum HS cI cΙ cI^

redemerunt, parietemqlie

4

5

1) Intellege mancí μ atione. — 2) H(οε) m(οnumentum) s(ine) d(olo)

m(alo). — 3) i. e. sestert. tribus milibus.22*

34ύ Iura praediorum.

6 privatum col(oniae) Ven(eriae) Cor(neliae) 1

usque at tegulasfaciundum coerarunt.

2. Coppiti in dioecesi Aquilana. ίΧ 9,4321 = 1,1291; Ri. tab. 62b.

Dess. 3480.

1 Itus actusque estin hoce delubrum

5 Campanam quaprogsimum estρ. cbccxFeroniai ex hoce loco

in via poplicam

3. In termino reperto in medio alveo Tiberis, edito a Lancianio bull.

della comm. arch. comun. 1885 ρ. 99 η. 107. 6,29781. Dess. 6003.

Μ. Agrippa privat(um)

4. Romae. ί 6,2,8862; Or. 4391.

Iter privatum α νία publicaper hortum, pertinens ad monimentum

sive sepulchrum, quodAgathopus Aug(usti) lib(ertus), invitator,

5 vivus et Iunia Epictesis fecerunt 2

Ab iis omnibus dolus malas abesto et ius

iter.

civile 3.

5. Ateste. 5,2548. 6. Ateste. 5,2547.Dess. 6005. Dess. 6004.

Via priva- [lt]er 4 Q. Critonii.ta C. Q. Lar- Iter debeturgis L. f. et C. [ Q.] Critonio Q. f. etOli Saivi. . . . Pomponio Siloni,

5 Iter debet- [ali] ηυ11ί .ur fundoEniano et . .

7. Lorii. C 11,3743.Or. 5069. Dess. 6008.

Iter privat(um)Anni Largi.Precario utiturAntonius

Astralis.

8. Veronae. @ 5,3472. Cf. 3473: Iter T. Vibi T. 1(iberti) Eronis ρ( e-des) II S 1(atum). Dess. 6011.

Iter precar(ium) Q. Gavi Phari.

1) i. e. coloniae a Cornelio Sulla Pompeios deductae. — 2) Etiamtituli, qui ad ipsum Agathopi et Epictesis monumentum pertinent, repertisunt, ί 6,885961 — 3) Cf. ί 6,12,133 . — Ur. 4374: buius monu-(mentí) dolus mal(us) abesto et iurísconsult(us). — 4) Ex coni. S. Erman,stud. iur. Cf. n. 5 et 7. habet: [P]er Q. Critoni ί iter debetur cet.

10. Neapoli. g 10,4480 = 1,1215; Ri. 69d; Or.4339; Dess. 6009.

Privatumprecarioadeitur.

123

Iura praediorum.

9. Tergeste. Γ 5,700 _ 1,1464.Dess. 6010.

Vieamprecaream.

11. Peronae. Γ ' 5,3849.

12. Nolae. ιg 10,1285.Dess. 6017α.

Huius monimenti teum haustus Precario aqua recipituremptioni accesit 5 aquae eg subur- teg'iil(is) LXXXX.

ιηίο ^;"iter actus ad pu- bano Rutiliano.

5 0Ι1 ϊ

13. Fori Novi (hodie Vescovio proρe Torri) in agro Sabino. ί 9,4786integra; pars posterior est apud Grut. 180,6. Dess. 5767.

P. Faianius P[le]beius IIvir iter(um) ° aquam ex ag[ro] suo in 1municipium ° Forum Novom [pe]cunia sua adduxit ° et lacus om[ne]s 3

fecit ι et in piscinam, ° quae in campo est, saliendam ° curavit 5

idemque probavit. ° Et cum venditor soli, in quo balneum est, 7

o parum cavisset emptori de aqua ° ut posset in balneo fluere, 8

o aquam suam in id balneum, ne carerent ° commodo municipes, 1οo P. Faianius Plebeius dedit. 12

14. Alby, quod Albinnum fuit, non longe a Genava, tribus exem ρ lis.^ 12,2493--2495. Orelbi 199. Dess. 5768. De tubis et tubulis v. D. 8,2,13;43,23,1, 6.

C. Sennius C. f. Vol(tinia) Sabinus 2 praef(ectus) fabr(um) 1

o balineum campum porticus ag[uas iusque] ° earum aquarum tubo 2

ducendarum, [ita ut recte] ° praefluere possint, vicanis Albinnen- 4

s[ibus d(e) suo d(edit) ].

15. C 11,3003. Viterbii in specu aquae ιluctus antiqui. Or. 6634.

Bu ll. 1864 ρ. 106. Dess. 5771.

Mummius Niger ° Valerius Vegetus consular(is) ° aquam suam 1

Vegetianam, quae ° nascitur in fnndo Antoniano ° maiore P. Tulli 4

Varronis, cum s eo loco, ° in quo is fons est emancipatus, du gi[t] s

o per millia passuum VDCCCCL in vil 1am suam Calvisianam, quae 7

est ° ad aquas Passerianas suas, compara_tis et emancipatis sibi 9

locis itineri busque eius aquae a possessoribus ° sui cuiusque fundi, 11per quae aqua ° s(upra) s(cripta) ducta est per latitudinem struc- 13

tu rίs pedes decem, fistulis per latitudi _ nem pedes sex, per fundos 14

1) iecit traditur. — 2) Eiusdem nominis hominem inveniemus apud

ΙΙ1ρ. D. 48,18.1. — 3) Benz. coni. c(larissimi) σliri) ex; sed cum in lapide

esse ad firmavit Bormann.

341

Iura praediorum.

16 Antonian(ιιm) ° maiorem et Antonianum mino(rem) ° P. Tulil Var-

τ8 ronis et Baebianum et ° Philinianum Avilei Commodi ° et Petro-

20 nianum P. Tulli Varronis ° et Volsonianum Herenni Polybi ° et

22 Fundanianum Caetenni Proculi ° et Cuttolonianum 1 Corneli Latini

23 ° et Serranum inferiorem Quintini ° Verecundi et Capitonianum

25 Pistrani ° Celsi, et per crepidinem sinisterior(em) ° viae publicae

27 Ferentiensis 2, et Scirpί anum Pistraniae Lepidae, et per viam

28 ° Cassiam in villam Calvisianarn suam, ° item per vias limitesque

3ο publicos ° ex permissu s(enatus) c(onsulti).

16. Rune titulum saec. X VI Sabionetae prope Mantuam in domo

ducali α. P. Manutio descriptum hucusque nondum publici iuris factum

edendum Mo. mihi concessit. Origine autem urbanum esse Sabionetamque

transveetum idem αdnotavit in 5,43* η. 463 , 3* . — Dess. 6034.

t Dis M(anibus). ° Ab ostio introitus partem dex _ teriorem, por-

4 ticum, ° sub solariurn 3, aediclam ° et ollaria fructuario ° rum 4.

17. Titulus Romae detectus a. 1819, editus Hafniae a. 1820 α Β.Thorlacio Dano; inde Or. 4331. Dess. 6034.

1 In his praedis ° insula Sertoriana ° bolo esse Aur. Cyriacetis, °4 5 filie rneae, cinacula n(urnero) VI, tabernas ° n. XI, et repossone

subiscalire 5. Feliciter.

ν 18. 10,3678. Miseni. Dess. 5689.

1 T. Fl. Avito ° Forensi, ΙΙ-3 vir(o) iter(um), q(uin)q( ιιeηπαlί) omnib(iis) ° muneribus functo.

. . Hic5 idem ad lavacrum bal near(um) publicar(urn) ligni7 duri vehes n(umero) CCCC en thecae s nomine in per-9 petuum obtulit, ita ° tamen ut magistratuus

11 quodannis successorib(us) ° suis tradant cet.

1) Nomen hoc incertum esse monet Borm. ί Ι. Ι. — 2) Ferentíenses.— 3) [Videtur siyni/icari porticus facta sub horologio solario. Ts. Μ.] -4) 011aria (i. e. loculi, in quibus ollae 'rnortuorum cinere impletae ponun-tur) fructuariorum esse posse mirum est, cum ususfructus morte finiaturneque usufructuarius ipsum locuιn religiosum facere possit. D. 11,7,2,7. —5) Intellege repositiones subscalares, i. e. repositoria sub scalis parieti in-sertα. -- 6) Entheca est dos vel peculiúm praedii, id est praestatio quae-dam cum praedio in perpetuum coniuncta. Cf. Gotho fredus ad C. Th.15,1,12.

342

5

18

15

Fragmentum tabulae censualis.

V 19. @ 8,6357. Dess. 6868. Lapidem repertum in castello Mαsta-rensi (prov. Numidia) descripsit Wilmanns. Con ferendum est SC. de nun-diis saltus Beguensis, supra n. 61 ρ. 205.

Nundinae [habe]ntur hic in ° castello 14lastarensi die 1ΠΙ kal. Septemb. primarum ° et die ΙΙΙ idum Septembrium 3

[s]ubsequentium et deinceps ° suo quoque mense ex per- 5

missu ° M. Aiireli Comini Cas- 7

Φίιηε siani leg(ati) Augg ; (ustorum) pr(o) pr(aetore) ° c(larissimi) v(iri). 9

V11 142. Fragmentum tabulae censualis.ιs ! Ε tab. marm. alt. et lat. ca. 0,50 m., Arausii a. 1904 rep. Edd.

Dechelette, Mérιtoires de l'Aeadémie de Vaucluse 1904, ρ. 209 sqq.; Espé-randieu, Revue épigraphique 1904, ρ. 97 sgq. et 0.-R. de l'Acadérnie desInscriptions, 1904, ρ. 497 sqq.; Schulten, Iler-mes 41, 1 sqq. cum commen-tario latiore. Simulacrum add. Espérandieu et Schulten. Tabulam essecensualem, similem fragmaentis minoribus ( ί 12,1244 et 5427) nec tamenformae censualis colonice dictatore Caesare deductae iudicat Schulten, sede censu posteriore, forsitan cum Augusti temporibus Gallia censeretur(i. C. partiurn), factam. 11Ιερ fδων, sex binae singulis anancipibus adscribuntur.

Deperierunt descriptiones μερ ίδων Ι et II, nomina ancipum V et VI. Man-

cipibus accedunt fideiussores.

ι ί[]anc(eps) C. Naeviiis Rusticusin perpet(uum) Ζ eius rei fide —

iussor C. Vesidius Qiia-dratus Ad Κ.3

Meris ΙΙΙ in fronte p(edes) ΧΧΧΙV — XLXIXS ι

S. et meri ΙΙΙΙ in front(e)p(edum) XXXV in ann(os) sing(ulos) X ΙManc(eps) C. Naevius Rusticusin perpet(uum) eius rei fide-[usso τ• C. Vesidius Quadra -

tus Ad Κ.

Meris V in fronte p(edes) LVS — XC[et meris VI ad liidum[in fronte] p(edum) LXXV [in ann(os)]

sin.g(ulos)]

1) altera 1 g' videtur erasa fuisse, sc. interfecto Geta'. Dess. —g squ.),Erbpacht, ρ. 25 squ.)

2) Monemus mancipibus in etuum locari ίcf. Mittcis, non agros fuisse

ηση in anos quinque. — 3) ad Κ(αι'dinem). — 4)

ex dimensionibus colligit Schulten.

343

Superficies.

CAPUT V.

SUPERFICIES.

143. Aedificium Puteolanum. (Saec. ΙΙ. p. C.)

g 10,1783. Dess. 5919. Lapide'rn a. 1861 Futeolis repertuin, hodie

λTenpoli adservatum, edidit post cilios Degenkolb, ZRG. 4,474.

1 ΙΙΙΙ non. Septembr. in curia templi basilieae Augusti Annianae.

2 Scribundo adfueruiit: ° Q. Granius Atticus, M. Stlaccius Albinus,A. Clodius Maximus, M. Amullius Lupus, M. Fabius Firmus. c'

3 ° Quod T. Aufidius Tlirasea, Ti. Claudius Quartinus IIviri v(erba)f(ecerunt) de desiderio Laeli Atimeti optimi civis, q(uid) d(e) e(α) r(e)

f(ieri) p(laceret), d(e) e(α) r(e) i(ta) c(ensuerunt) :

4 ° Cum M. Laelius Atimetus, vir probissimus et singulis et υηι -

5 versis karus, petierit in ordine nostro, uti sοlαrium ° aedifici, quod

extruit in transitorio, remitteretur sibi ea condicione, ut ad diem vitae

s eius usus et fructus ° potestasque aedifici sui ad se pertineret, postea

autem rei ρ(ublicae) nostrae esset, placere huic ordini : tam gratam

7 voluntatem optimi civis ° admitti remittique ei solarium, cum plus expietate promissi eins res publica nostra postea consecutura sit.

In curia f(uerunt) n(umero) LXXXXII.

144. Aedificium post columnam divi Marci (193 p. C.).

C 6,1585 α. b. b= Dess. 5920. Duos lapid es, ηηυrο aedi ficii de quo agiturinsertos, a. 1777 repertos ediderunt C. Fea, fasti 77. Rud., ZRG. 11,219.Mo., ibid. 15,335 [= Ges. Schr. 3,102]. Or. 39, quem lapide altero inspectocorreχit Henzen, Or. 3,1 αd n. 39.

α. 1 Libellus L. [Septimii Aug(ustorum) l(iberti) Adrasti, ex o f ficio]

2 ° operum publ[icorum in verba haec], ° scripta Severo [Augusto:]

4 ° Domine permitta[s rogo, ut rectius fungar of] _ ficio meo, posts colu[mnam centenariam divorum] ° Marci et Faustin[ae pecunia mea7 loco publi ° co] pedibus plus min[us . . aedificium me eχs_tru]ere et9 in matri[culam referri, quod ° sine in]iuria euiusqua[m fiat; et reliqua

1ο fιeri] ° secundum litter[as Aeli Achillis, Cl. Perpetui] ° rationalium12 [tuorum, quas huic libello] ° subieci. Da[tum . . Romae Falcone

et Claro cos.1]

344

1) Hic eχρ licit C 1585 α : `Fχ alia epistula ad eandem rem perti-nente videtur superesse frustulum VI, 1585α. ' Dess. ad b.

Superficies.

b. Exemplaria litte _ rarum rationali- 1um dominorum nn(ostrorum) ° scriptarum, pertinen- 3tes ad Adrastum ° Augg. ηη. 1 lib(ertum) quibus aei 5permissum sit aedífi _ care loco cannabae 7a solo 2 iuris sui pecunia ° sua, prestaturus solari- 9um sicut caeteri. 11

Aelius Achilles, Cl. Perpetu _ us Flavianus Eutychus 12Epaphrodito suo salutem. ° Tegulas omnes et inpensam 14de casulis, item cannabis ° et aedificiis idoneis adsigna 16Adrasto, procuratori ° columnae divi Marci, ut 18ad voluptatem suam hospi _ tium sibi exstruat, quod ut 3 20

habeat sui iuris et ad he _ redes transmittat. — 22Litterae datae VIII idus Aug. ° Romae Falcone et 24

Claro cos. 26Aelius Achilles, Cl. Perpetu _ us Flavianus Eutychus Aqui- 27

lio Felici. — Hadrasto Aug. lib. 4 ° ad aedificium quod custodi- 29

ae causa columnae cente _ nariae pecunia sua exstruc- 31

turus est, tignorum vehes ° decem, quanti fisco consti- 33

terunt, cum pontem neces se fuit compingi, petimus 35

dari iubeas. — Litterae datae ° ΧIΙΙΙ kal. Sept. Romae 37

Falcone et Claro cos. 39

Rationales Seio Superstiti ° et Fabio Magno. — Procura- 40

tor columnaζe) centenariae ° divi Marci, exstruere habi- 42

tationem in conterminis ° locis iussus, opus adgredi-etur, sí auctoritatem ves _ tram acceperit. Petimus 46

igitur aream, quam demo _ nstraverit Adrastus lib(ertus) 48

domini n(ostri), adsignari ώ iubea_tis, praestaturo secundum 50

exemplum ceterorum so _ Ιαr ium. — Litterae datae 52

VII idus Sept. Romae; red ditae ΙΙΙΙ idus Sept. Romae 54

isdem cos.

1) `videtur intellegi Severus cum Albino Caesare'. Dess. — 2) aedifi-

cium aut cogitatione supplendum est aut inserendum. - 3) [malim et.

ΤΗ. Μ.] — 4) Aug(usti) lib(erto).

345

Obligationes alimentaríae.

CAPUT VI.

OBLIGATION ES ALIMENTARIAS MUNICIPALESALIAEQUE SIMILES.

145. Ex institutione alimentaria Traiarii.

lam 1Vervam i-ιnρerαtorena puellas puerosque natos parentibus ege-

stosis sumptu publico per Italiae oppida ali iussisse Aur. Vict. ep. 12,4

narrat. Qacod incohaverat Nerva, perfecit Traianus tam solida stabilique

ratione, ut usque ad Diocietianum perrr ταnserit eius institutio. Certαs ad

hunc uswm pecunias singulis oppidis a.dtribuit, quarunz ex reditu alimenta

per certos mαgistratus praestarentur. l ίdtributionem autena neque ita in.-

stituit, ut nostro wore pia cοαlιοrα, quae personarum vice fungere.rz.tur,

constitucret, ncgue ita, ut ρ ecυnias ipsis cz:vitatibus a ιhninistrαndαs eon-

cederet, sed privatis hominibus, fundos possidentibus, ρecuniαs fenori ιleclίt.qui praedia sua tam pro sorte qua'm pro usuris inaperatori vel reipublic αe

obligarent. Errore Sauigny (verm. Schr. 5,57) et Puelata (Inst. .^ 118)privato fiduc,iarum vel Iaypothecaruna i'ure eam obliyationcm táctam esse

putaverunt; ίm ηο colligitur e lege Malac. c. 60.63 sola praediorurn sub-signatione in tabulas publicαs relcita eana percictam esse, ut -naos erat inomnibus privatoru'm aclversus rem publicana obligationibus. Ita opus nonerat longo manci ationum et remancipationuna circuitu, quo Plinius simil iin re usum se esse dicit (infra η. 146), id quod putaverunt Bachofen (rüm.Pfandr. 1,226) et Henzen (tab. aliw. Baeb. 25.26). — Ex omnibus peruniversam Italiam tune conscriptis praediorum obligationibus duo tanturnad nos pervener2.ent professionum indices, alter Veleiatiurn, alter LiguruwItalicie inferioris, quoru'm satis habui recij2ere quibus sumwci rei illustra-retur. Neque enim ipsana obtigationena vel subsignationem praedioruna iiscontineri, secl eius perficiendae causa factum indicem quendam verba sol-lemnia: professus est — accipere debet et obligare, declarant. — Totiusinstitutionis alimenta.riae histor-iaw conscripsit Henzen 1. c. 7-57, cui addeMo. Berl. Ber. 1861 p. 87, ι 2,1174, Hermes 3,101.124.

a. Tabula Veleias (a. 103-112 p. C.).

ι 11,1147. Dess. 6675. Tabula permagna (a. 1,35 n., 1. 3 m.) septemcolumnis (772 versibus) inscripta, quibus praescriptio litteris maioribussτιρ erscriρ ta est, reperta a. 1747 in ruinis Veleiae antiquae, hodie Parrnaeadservata. Edita est α F. A. ΙVól f, Stiftung Traians, 1808, Ρ. de La'ma,

tav. alim. Vellej. 1819, Desjardins, de tabulis alim. 1854, quocwm cf. eius-dem libellum : Velleia: Romαe 1858.

Praeser., τ Obligatío pi·aediorum ob HS deeiens quadraginta quattuor milia(1044000), ut eg indulgentia optimi maximique principis ímp. Caes.

345

ι

Obligationjs alimentariae.

Nei'vae ° Traiani Aug. Germanici Daeici pueri puellaeque alimenta 2accipiant: legitimi n(umero) CCXLV ίη singulos HS XVI n(ummum)l,

f(iunt) HS XLVllXL2 (47040) n(umm.),legítimae n(umero) XXXIV sing(ulae) HS XII n(umm.),

f(iunt) Hs IpDCCCXCVI (4896) n(umm.),spurius I HS CXLIV (144),spuria I HS CXX (120),

° summa HS LIICC (52200)quae fit usura =—_3 soi·tis supra scribtae.

(1) C. Volumnius Memor et Volumnia Alce per Volum(nium) Ι 1Diadumenum libertum suum professi sunt ° fundum Quintiacum, Aureli-anum, collem Muletatem eum silvis, qui est in Veleiate ° pago Ambi-trebio, adfinibus M. Mommeio Persico, Satrio Severo et pop(ulo), HSCVIII (108008); ° accipei'(e) debet HS VIIIDCLXXXXII (8692)n(ummum) et fiindurn (supra) s(criptum) obligare. °

(2) M. Virius Nepos professiis est praedia rustica, deducto vecti- Ι 5

gali, HS CCCXDXXXXV (310545) n.; ° accipere debet HS XXVCCCLIII(25353) n., et obligare fundum Ylanianum, qui est in ° Veleiate pagoIunonio cet.

(10.) M. vibius Q. f. per M. Vibiuιn Verum f(ilium) suum pro- 11 12

fessus est praedia rustica ° HS ΧΧC (80000), accipere debet ESVICCCCXXXVIII (6438) η. et obligare fund(um) Miician(um) ° °, 14 15

quem professus est HS LVI (56000), in HS V (5000), ° item fund.

Gelllanum ° quem professus est HS ΧΧΙΙΙΙ (24000), in HS

ĪCDXXXVIII (1438) n.(13.) M. Mommeius Persicus professus est praed(ia) rustica in II 36

Veleiate et ° Placenteno, deducto vectigali et eo quod Cornelius Galli-

canus ° obligavit CLΧXXDC ( 1 180600) n., accip(ere) debet HS

ΧCIIIIDCCLXV (94765) n. et oblig(are) ° fund. Attianum cet.

(16.) C. Coelius Verus per Onesimum ser(vum) suum prof(essus) ΙΙΙ 11

est praed(ia) rustica in Plac(entino) ° —, deducto vectigali et is, quae

ante Corne_liυs Gallicanus et Pomponius Bassus obiigaveruiit, HS

DCCCXLII(I)DCC C ° LXX.VIIII (843879) n., accipere debet cet.

(17.) L. Annius Rufirnis nomine suo et C. Anni Veri frat(ris) IH 52

1) In lcgit,imis menstrua, in spuriis anflua alimenta computata sunt.

— 2) Numerorum notae, quibus lineae superscriptae sunt, milia signifιcant,

quae lineís inclusae sunt (n. 13.17.43), centena milia. — 3) Signifτcantur

usurae quincunces.

.^ M1 ς

347

Obligationes alimentariae.

professus est praediia) rustica, ° deducto vectigali et quod Pomponius

Bassus obligavit HS ) Ί ΧΙΙIΙΧC (1014090) η., ° accipere debent cet.

νι όσ (43.) Coloni Lucenses publice professi sunt saltus praedíaque

Bitunias, sive quo ° alio vocabulo sunt, pro indiviso pro parte tertia,

quae pai's fiiit C. Atti Nepotis, ° (71) et saltus praediaque Velianium vecti-

gal(es) et ηση vectigal(es), ° sive alis nominib(us) vocabulisque sunt,qui sunt in Lucensi et in Veleiate ° et in Parmense et in Placentinoet montibus ° (75) deductis reliquis colonorum et ° usuris pecuniae etpretis mancipiorum, quae in (in»emptione eis cesserunt, ° habita

ratione etiam vectigalium, HS XVIi (1600000); accipere debent HS

C χXVIIIDCC_LXXX (128780) n., et obligare saltus sive praedia,quae s(upra) s(cripta) s(unt), deducta parte quarta.

Vll 31 Item ι obligatio praediorum faeta per Cornel ίum Gallicanum

o ob HS LXXII (72000), ut ex indulgentia optimi maximique principis

o imp. Caes. Nervae Traiani Augusti Germanici 1 , pueri puellaeq(ue)

o alimenta accipiant; legitimi n(umero) X ΙIΧ iri singulos HS XVI

n(ummum), ° fiunt HS IIICCCCLVI (3456), legitima HS ΧΙΙ; fitsumma utraque ° HS ĪIĪDC (3600), quae fit usura : + --'' summaes(upra) s(criptae).

VII 37 (1.) C. Coelius Verus professus est saltus Avegam — ° — quisunt in Ve_leíate pag(is) Albense et Velleio, adf(inibus) rep(ublica)Lucensium et rep(ublica) Ve_(ve»leiatium HS XC (90000); acciperedebet HS ϊ (9000); item professus est cet.

b. Tabula Baebianorum (101 p. C.).

C 9,1455. Dess, 6509. Haec tabula a. 1831 prope Beneventum e ffossa,deinde adservata Canzpolαttαri, icirn Romae est in museo publico. Tribuscolumnis inscripta est, quarum primoe pars dimidia deest. Edita est cumcomrnentario ab Henzeno, tab. al. Baeb. 1843, postea tabula denuo excussaα Mo., Inscr. Neap. 1354; inde a Desjardins, p. 198 n. 3 cit. Or. 6664.

Praescr., 2 [Imp(eratore) Caes(are)] Nerva Traiano Aug. G[ermanic]ο ΙΙΣΙ,° [ Q.] Articulejo Paeto [cos.

° Qui i(nfrci) s(cripti) s(u ηt,) ex praecepto optim]i magimig(ue)ρrincipis oblígarunt prae[dia, ut ex em]pto Ligures Baebiani 3 ° [usuras

1) Hic in tabula ipsa addita est obligatio altera iam antea per Galli-canum prae fectum alimentorum facta (i. e. accepta), cum Traianus nondumDacicus cognominabatur, id est ante a 102. Cf. supra η.13.16.17. — 2) quin-cunx ut p. 347 n. 3. — 3) Intelleguntur Ligures ad XL milia victi a. 572 et

348

Ubligationes alimentaríae.

(18.) Crispia Restituta fund(i) Pomponianj, pertica ° Benevent ana ] II 5pago Aequano in Ligustino, adf(ine) ° Nasidio Vitale, aest(imati) HSL (50000) in HS ĪIĪDXX (3528): IEIS LΧΧΧΙΙΧ (88).

(42.) C. Valerio Pietate, fund(i) Herculeiani, adf(ine) Caes(are) ΙΙΙ 17

n(ostro), aest(imati) HS XXV (25000), in HS Π (2000); item obli-g(atione) VΙΙΙΙ 2 fund(i) Vibiani, pago s(upra) s(crípto), adf(ine) MarcioRufino, aest(imati) HS Χθ (15000), in HS MD (1500); f(iunt) HS%XXg (40000), in ΗS l ĪĪD (3500) : HS LXXXVIIS (871/2).

146. Institutio alimentaria Pliniana. (97-100 p.C. [e Plinio]).

349

semestres i(nfra) s(cri)?tas) percipiant e]t ex indulgentía eius pueripuellaeq(ue) al [imenta α] ccipiant.

[Debentur α 1:

Plinius epist. 7,18. De te ιfapore, quo fa,etaHermes 3,101. [Ges. Schr. 4, 435.]

C. Plinius Canino suo s. Deliberaspecunia, quam municipibus nostris in epulumsalva sit. — Numeres reipublicae summam ?

sit haec iaastitutio, ν. Μο.,

mecum, quemadmodumobtulisti, post te quoqueVerendum est ne dila-

batur. Des agros ? [It publici neglegentur. Equidem nihil commo-dίus invenio, quam quod ipse feci. Nam pro quingentis milibusnummum, quae in alimenta ingenuorum ingenuarumque promiseram,agrum ex meis longe pluris actori publico mancipavi, eundem vecti-gali inposito recepi, tricena milia anniia daturiis. Per ]ioc enim etrei publicae sors in tuto nec reditus incertus, et ager ipse pi'opter id,quod vectigal large supercurrit, semper dominum, a quo exerceatur,

luveniet.

V 147. 0 b 1'igatio Atin as.

@ 10,5056. Dess. 977. Atinae.

[Τ.] Helvio T. f. Basilae ° aed(i]i), pr(aetori), pro co(n)s(ule) i

° legato Caesaris Augus(ti), 3

° qui Atinatibus HS cccI999 cccI999 cccI999 cccI999 (400000) 4

publico sumptu a Cornelio et Baebio consulibus traducti in agrum publi-cum, qui erat in Samnitibus prope Beneventum. Liv. 40,37.38.

1) Priorum septendecim obligationu»' nonnisi fragmenta in tabula

extant. — 2) Haec verba, tribus tabulae locis repetita, indicare videntur

novem imperatoris largitiones praediorumque obligationes huic deeimae

praecessisse; cf. Henzen 1. c. ρ. 14-15.

350 Obligationen αlimentαriαe.

5 ° legavit, ut liberis eorum ° ex reditu, dum in aetate[m] ° pervenirent,

8 frumenfu[m] ° et postea sesterti[aJ ° singula millia darentur;

10 ° Procula filia posuit.

ν 148. Obligatio Tai·racinensis.

,.J. 10,6328. Dess. 6278. Tarracinae.

i Caelia C. f. Μα[c]rin[α] ex [test]ament[o] cet. ° . .

3 Eadem in memoria[m] Macri fili sui Tarricinensibus ° HS ^ Χ l

r[eli]quid, ut ex reditu eius pecuniae darentur cen[t]um pueris ali-

4 mentor[u]m nomine sing(ulis) ° mensib[us si]ng(ulis) pueris colon ίs^ V, puellis colonis s[i]ng(ulis) in mens(es) sing(ulos) ή ΙΙΙΙ, pueris

5 usq(ue) ad annos ΧVI, puellis ° [usque ad] annos ΧΙΙΙΙ, ita ut semper

C pueri, C puellae per successiones accipiant.

V 149. Obligatio Hispalensis.

2,1174 Hispaii. Restitui ego, α sententia'm scilicet, in actis Be-

'rol. α. 1861 ρ. 87. Fabia non instituit nova alimenta, sed auget instituta

antea a Iunco gυοda ιιι (fortasse cos. a. 127), unde pueri nppellati sunt lun-cmni; muellarum nom en excidit.

1 Fabiae Q. f. Η[adrianil]_1αe, consularis [f(iliae), senatoris uxori]3 ° senatoris sorori, senatoris matri.4 [Qui sunt in r(e) p(ublica) η(ostra) mueri.] ° ingenui Iuneini5 item puellae i[ngenuae , eis] ° quodannis in annos singulosG HS L mHi[um usuras semisses] ° dari volo, quam summam bis in7 ann{o, natali C. Seii viri mei] ° k. Mais et meo VΙI k. Maias, in8 aliment[orum ampliationem] ° accipiant, pueri ingenui HS XXX nummos,9 pu[ellcie ingenuae HS XL n(ummos). Quam] _ quam summam suffieere

credo, si tamen numerus Lpuerorum puellarumque s(upra) s(criptorum)1 ο s(criptarum)que] ° maior erit, pro porcione, qua inter masculos [ut11 distribuatur cavi], ° distribui omnibus volo. Quod si amplius er[it12 in legato, item aequabil-i] _ terque i inter eosdem distribuant[ur qui

supererunt nummi].

V 150. Obligatio Siccensis.r.z. 8,1641. Dess. 6818. Siccae Veneriae in titulo dedicato:

1 Ρ. Licinio M. f. Quir(ina) ° Papiriano, procur(atori) ° Augg. imp.4 Caes. M. Aureli ° Antonini Aug. Germanici ° Sarmatici maximi p(atris)6 p(atriae) et ° [di]vi Veri a rationibus cet.

1) phove traditur.

Obligatjones alimentaríae.

° volo HS 'ΧΙΙΙ( ι . Vestrae fidei committo ° municipes caríssimi, ut 3ex usuris ° eins summae quincuncibus quodannis alantur pueri CCC 5et puellae CC 2, pueri(s)) ° ab annis tribus ad annos XV et accipiant 7° singuli pueri # IIS 3 menstruos, puellae ° ab annis tribus ad annos 8XIII # ΙΙ 4. Legi ° autem debebunt municipes item in colae, dum- 10taxat incolae, qui intra ° continentia Coloniae nostrae ae2 dificia mora- 12buntur, quos si vo 2bίs videbitur, optimum erit per ° Ilviros cuiusque 14

anni legí; cura2ri autem oportet, ut in locum ad2ulti vel demortui 16cuiusque sta 2 tim substituatur, ut semper ple ηιιs numerus alatur. 18

151. 0 bligatio Ferentinas.

Ι 10,5853. Dess. 6271. Ex inscr. Ferentinate illustrata a Mo. .germ.12,123. Cf. inst. Flin. n. 146 ρ. 349 et apocham n. 156, Ρ. 125 (pag. 360).

A. Quinctilio A. f. ° Pal(atina) Prisco ° ob eximiam munificent(iam) 1 3-6

quam in munic(ipes) ° suos contulit, senat(us) statua.m publice ponend(am) 7

in foi'o, ubi ipse ° vellet, censuere. Η(onore) a(ccepto) i(mpensam) 8

r(emisit).Hic ex s(enatus) c(onsulto) fund οs Ceponian(um) ° et Roianum 9

et Mamiari(um) et pratum Exosco ab r(e) p(ublica) redem(it) ° HS 10LXX m(ilibus) n(ummum), et in avit um) r(ei) p(ublicae) reddid(it),ex quor(um) reditu de HS IV m(ilibus) CC ° quodannis VI id. Mai. 11die natal(i) suo perpet(iio) daretur praesent(ibus) ° municipib(us) et 12

incol(is) et mulierib(us) nuptis crustul(i) p(ondo) Ι, mulsi cet.

152. Obligatio Ariminensis.

Ex inscr. Ari'minensi ly' 11,419; Or. 3116, cf. 3,270; Dess. 6663.

L. Septimiο ° Liberali ° Vlvir(o) Aug(ustali), ° vicani vici Cermali 1

ob ° merita cius, quot dec ιιrion(ibus) ° et vicanis vicor(um) VII singulos 5

° in annos * ΙΙΙ in perpet(uiim) re[l(iquit)^] ° et in eam rem fundos 7

XXI ° obligari iussit, quorum ° partem VI legis Falc(idiae) nomin(e) 9

° deductam ab tutoribus ° Septimiae Priscae, matris ° suae, Lepidía 6 11

Septimina ° populo concessit. 14

351

Municipibus :eis Cirthensibus ° Siceensibus carissimis mihi dare 1

1) i. e. ter decies = 1 300 000. — 2) Adnotat Wilmanns pro CC scri-

bendum esse CCC; aliter enim usurarum den.arii IΙ CCCCL quotannis

superessent. — 3) i. e. denarios binos semissern. — 4) i. e. den.aríos binos.

5) reí traditur. — 6) lepidie traditur.

Ι.

Pecunia certa.

CAPUT VII.

PECUNIA CERTA.

153. A. Credita.

Ε trápt. Transs. integro. 3,930. — α. 162.

τ 1. centum quadraginta sortis et eorum ° usuras ex ea die

3 sing(ulas) centesimas 1, quandiu ° abstinuerit', Id utrumque probos

4 recte dari ° f(ide) r(ogavit) Anduenna Batonis, d(ari) f(ide) sua

5 promisit ° Iulius Alexander ; quos eae reddere debe _ bit, qua die

7 petierit, cum usuris s(upra) s(criptis). ° Id utrumque sorte(m) 3 et

8 usuras probos rec te dari fide rogavit Anduenna s(upra) s(cripta)

9 ° dari fide sua promisit Ιυlίυs ° (=II 1 ) Alexander. ΙΙ.

11 ° Actum Deusare XII kal. Iulias ° Rustico II et Aquilino cos.4

^ 3,934. Ε tript. Transs. tabb. Ι et ΙΙ; periit ΙΙΙ. — α. 162.

2. X LX q(υα) d(ie) p(etierit), ρ(robos) r(ecte) d(ari) f(ide)

2 rogavit Ιυ1(ius) Alexander, dari f(ide) p(romisit) ° Alexander Cari(cci) s

3 et se eos LX, q(ui) s(upra) s(cripti) s(unt), mutuos ° numeratos4 accepisse et debere se dixit ; ° et eorum usuras ex hac die in dies5 xxx Ί 8 ° dari Ιυ1(ίο) Alexandro e(ive) α(d) q(uem) e(α) r(es)s p(ertinebit), f(ide) r(ogavit) Ιυ1(ius) Alexander, ° dari f(ide) p(romisit)7 Alexander Caricci ( ° = II 1 ). Id fide sua esse iussit Titius Primitius, Π.8 d(ie) s(upra) s(cripta) s(ortem) ° cum u(suris) r(ecte) ρ(robe) s(olvi).9

° Act(um) Alb(urno) maiori, XIII k. Novembr. ° Rustic(o) I Ιet Aquilino c[ο] s.

(Nom. sign.:) L. Vasidii Vi[c]toris . . . ctati . as. BatonisPr . . . vi. Tovetis. Titius Primitius. Alexandri Caricci i[p]siusdebitori[s].

1) i. e. in XXX dies, ut scriptum infra n. 2 ν. 4. Ita usurae cente-simae in iure semper intelleguntur. Centesimae singulae dicuntur, quiaetiam bínae centesimae deberi potuerunt, ut C. 4,32,2. Recte igitur Μο.suppleri vetat sing(ulis) sc. diebus. -- 2) 1V4agis significatur, ' quamdiu eosnummos abstinuerit debitor ab ea ad quam iure pertinent' quam quamdiucreditor abstinuerit a petendo', nam etiam post petitionem currunt usurae.— 3) Int. sorte, ext. sortem. — 4) Nomina signatorum plene legi non-possunt. — 5) Omnia haec verba in scr. ext. percripta sunt. — 6) Caricciext. — 7) Similiter in D. 45,1,135 pr. — 8) i. e. centesímas singulas. Cf.supra not. 1.

352

Τι

r

Pecunia certa.

154. Β. Constítuta.^3,933. Ε tript. Trass. tab.

ΙΙΙ; perierunt Ι et Ι1. PrimusDetle fsen, Wien. Ber. 27, 89 tabulam legit ediditque, perperam vero ademptionem ea'm rettulit.

° •rαί τών λοιπών κ ' . (5) γων ^ κγ • [^:. , • • • χ αί] °τοιτων έκατοστγ[ν τ ίσει ν άπé °, , ^ ° . ^ , ,

τr,ς ^`^°ΥεΥΡα μμ ένης r μ έρας εϊς

[την δ ] x. Οκ[τω] βριας • εαν δέ ` άποδώ σ[οι ε ϊ ] ` '°N η ς τr ν r^_ μ έρανGιρισμ.ένη[V], άποδώσW ώ [ς] ° πα LG Y έτι ^ξ x^'. ' Εγένετο Εγένετο ε ϊς ΓΑλ]-β[ουρ] _νον μεγάλην.

.Reliquorum XX . .. * XXIii et horum centesimam me sol•u-turum ex die supra scripta in diem 1V k. Oct.; si vero tibi nonreddidero in diem constitutam, reddam pro accessione amplius Χ

¡,= XXV.· Act. Alb. mai.

155. C. Commendata.

α. 167.

ί 3,949, ΧΙΙ. Ε tript. Transs. tab. Ι; ΙΖ et ΙΙΙ perierunt.

Vero ΙΙΙ Quadrato cons. ΙΙΠ kal. Iuniasquinquaginta L commendatos 1 Lυριιs Ca

-rentis dixit se accepisse et accepit a Iulio[9.l]egandro, quos ei reddere deb[e]tsine ulla contraversia.

Actum Albur[ηο] maiori . . . .

ν 156. D. Transscripta.

ι.Ζ 14, 3471. Titulum repertum in agro Tiburtino primus edidit qui

descripsit Zdekauer: bull. dell' inst. di corr. arch. 1882 ρ. 252. Nuper

contulit Iluelsen. ΙΞ?estituta per eum vera tituli lectione, de interpretationeiam dubitari non potest. Praedia, scilicet ea ipsa in quibus titulus inven-

tus est , subsignata vstendu: ηt agi debitis publicis, sive populo Ro··mano

duo nomina haec debebantur sive Praenestino alüve mavnicipali. Debitorfuit C. Cae[sius] Bassus (quem nihil i^npedit quO'mifluS habeamzus pro amaeoPersii); praedia eius debiti causa subsignata fuerunt A. Furii R[uf]i.Eorurn nonzin'um cuma dies venisset, debitor autem absens, ut ait titulus,

non svlveret, aerario qui praeerant eum praedia illa vendere possent, eo

iure non usi sunt, sed transscripserunt nvmaina illa a debitore in d οminum

praediorumz, secundurn praeceptum Gaii R,130: α persona in personam

transcriptio fit veluti si id quod mihi Titius debet, tibi Id espensum

tulero, id est si Titius te delegaverit mihi, nisi quod Rufus debitor factus

1) D.16,3,24 pr.: centum — commendasti —. Respo

uam de onere?t10nem locum habere; quid est ením aliud commendare, g ρ

BRmqs, Fontes iuris. Ed. νΙΙ. 23

353

Pecunia certa.354

est ηση ex delegatione, sed sola creditoris transscriptione, id quod iure

praediatorio creditori licuisse iam apparet. Ru fus cum nomina illa sol-risset itaque praedia liberavisset, ne postea de iis lis sibi moveretur idipsum in iís perscribi iussit, adscripto ad solutiones earum anno. Eorumannorum de altero dubitari non potest; priorem vix licebit referre ad a. 46,

cum quod ad collegam M. Iunii Silani D. (ut videtur) Valerium Asiaticum

vestigia secundi nominis (ή deficientibus deinde litteris circiter quinque)

parum quadrant, tum propter intervallum decennii in tali re nimium;magis crediderim su ffectos esse anni alicuius a secundo non longe remoti.V. 5.6 cum litteratura declaret post tempus adiectos esse, duo nomina inpriore tituli parte perscripta ostendunt eama eo consilio incisam esse, ut ei

posterior adderetur soluta summa altera. — 5 fin. et 6 quid fuerit , non

apparet; agebatur fortasse de solutione usurarum.

1 A. Furius R[υ fu]s, quod in eum transscriptum

est a C. Cae[sio] Basso, apsente [de]bitorenominibus [du]obus, subsignatis praedissolvit: M. Iunio Silano Α . . . . cos. i άΙΙ m(ilia) n(ummum);

5 [IS LVIΠ m(ilia) n(ummurn) solvit [Saturnin]o et Scipione 2 . . .[a]diect . . .

3

157. E. Apochata (Apochae Pompeianae).

Pompeis a. 1875 cista lignea ceratas tabulas continens e f fossa et incubiculo quodam domus, quae fuisse videtur L. Caecili Iucundi. In ea fue-runt diptycha VI, triptycha CXXI, valde mutila eα fere omnia ceraquesublata in plerisque, ita tamen ut litterae tam stilo cerae impressae quamatramento inscriptae ligno non prorsus perierint. Et ex sexaginta quidemtriptychis non supersunt nisi nomina signatorum, reliquae autem tabulaeplus minus lectae sunt. De ratione conficiendorum diptychorum et tripty-

chorum egimusp. 274 et 328 in exordio. Continent omnes hae tabulae apochaspecuniae solutae a Iucundo aut propter auctiones pro aliis institutas autex conductionibus rerum ad coloniam Pornpeianorum pertinentium. —Edita sunt a Iulio de Petra, le tavolette cerate di Po ιnpei, Romae 1876. Com-·rnentariumi scripsit Mo., Hermes 12,88-141 [VI! Ges. Schrr. 'hp. 221 sqq.],quem repetitum et auctum publicavit in Giornale degli scavi di Pompei,1879, p. 70-115. Addidit XX triptycha emendata ab ipso et ab A. Mciuet C. Zangemeister. [Brunner, zur Rechtsgeschichte der römischen und ger-manischen Urkunden Ι α. 1880 p. 44; Erman, zur Geschichte der römi-schen Quittungen und Solutionsacte, Berlin 1883; Hruza in Gruenhutianaephemeride 12,249. Huius editionis causa Zangemeister noster editor e αrumfuturus quae nos recepimus omnia diligenter recognovit. Τ$. Μ.] [VII IcVmcf. C 4, S. 1, 3340 Ι—CLIΙI.]

1) Cf. Exordium. — 2) p. Chr. 56. — 3) ν. 5 et 6 Buelseno videnturpost intervallum temporis incisa esse.

Pecunia certa.

a. Apochae prívatae.

Professiones in scripturam collatae.Diversa occurrunt privatarum apocharum genera: aut enim creditordixisse dicitur se accipisse, aut ipse scribit: scripsi me accepisse, aut in-

teriore scriptura dixisse eum legitur , exteriore ipse loquitur: scrípsi meaccepisse. Apochae quas ipse scripsit chirographa appellatae sunt, ceteraepropria carent appellatione. Di f ferentiae causa dubia est. Mo. eas tabu-las quibus formula dixit se accepisse inest, acceptilationes continere putat.Contra ego dτsputavi in ZRG. 13,362 sqq. Videtur mihi formula illa idnegotium significare, quod in C. 8,42,14 describitur : Pecuniae solutae pro-fessio [i. e. coram testibus facta confessio] collata instrumento, quae gestaerei probationem continere dicitur; idem igitur est, quod saepe in tabulisTranssilvanicis occurrit verbis : dixit se accepisse, fatetur se locasse cet.Cf. supra n. 130-133. 153, 2. 155.165,1.2. — Numeri praemissi ad edi-tionem Iulii de Petra spectant [ VII numeri uncis quadratis inclusi ad editio-nem Zangemeisterianam Ι 4 suppl.].

Ρ. 1[ 1]. D i p t y c h o n a. 15 ρ. C. Scriptura interior i. 1HS. n. DXX ob mulum ° venditum [Μ.] Pomponio 3

M. 1(iberto) Niconi, quam pequniam ° in stipulatum [L.] Caecili 5

Felicis redegisse dicitur ° M. Cerrinius Euprates, 7

eam pequniam omnem, ° quae supra scripta est, 9

[n]umeratam dixit se ° [a]ccepisse M. Cerrinius Μ. 1. 11

[Ε]uphrates ab Philadelpho ° [C]aecili Felicis ser(vo). — 13

Actum Pompeis V k. Iunias ° Druso Caesare 15

C. Norbano Flacco cos.

Ρ. 2 [2]. Τ r i p t. a. 27. Scriρt. exterior •'.

Rubr.: Per[scriptio Μ. Alleio Carpo]. 1

HS. n. οο CCC . . . quae [p]ecn[nia in stipulatum]

L. Caecili lucundi [veni]t [ojb [auctionem]

M. Allei Carpi in idus D[e]cembr(es) pr[imas]

mercede minus, n[umerata habere se] 5

dixsit M. Alleius Carpus ab L. Caeci[lio Iucundo].

Act(um) Pomp(eis) V k. Dec.

[L.] Calpurn[i]o M. Licinio [cos.]

Ρ. 3 [5]. Tript. a. 54 4. Scr. ext. 5

1) Paginae externae neque scripturae neque signorum vestigia habent. —

2) Atramento scripta. Scr. int. penitus extincta est. — 3) Rubrica in hac

ut in aliis apochis in margine tab. ΙΙ atr oe er st s^ ^• Perscriptio Ιma-

idem est ac solutio in η. 139 et 147. Cf. : ρgimem huius tabulae dedit de Petra Ταν. IVa. — 5) Atramento sιw ίptα,int, extincta. 23

355

356Pecunia certa.

HS. n. oo C α LXXXV, quae pecunia in stipulatu(m) venit L.

Caeci(li) Iucundí ob auctionem buxiaria(m) C. Ιulί Onesimi

in idus Iulias primas, mercede minus, numeratos accepiss -

e 1 dixit C. Iulius Onesimus ab M. Fabio Agathino

nomiiie L. Caecili Iucundi. —

5 Actum Pompeis VI idus Maias

M'. Acilio Aviola M. Asinio Marcello cos. (octo signatores).

Ρ. 39 [49]. T r i p t. a. ί n c. Scr. ext. 2

Rubr. Perscriptio [L. Cornel] ίο Ma[xs].

HS. n. VCCC, quae pecunia in stipulatum

L. Caecili Iucundi venit ob manc(i)ρίαduo veterana vendita r(atione) hereditaria

L. Corneli Terti, soluta habere se

[dixsi]t L. Cornelius Maxsimus

5 ab L. Caecilio Iucundo . . . (novem sign., inter quos L. Corn. Maxs.)

Chirographa.

Scripta sunt aut a creditore ipso (115.128) aut a servo eius (19.112)

aut a tertio quodam rogatu creditoris (14.27).

Ρ. 115 [45]. Τ r ί p t. α. inc. Scr. int. 3

1 . . ο . . o L. Iunio 4 cos. ° VI k. Septembres P. Alfe-3 nus Varus, trecena _rius Augussti scri[ps]i5 me a(c>cepisse ab L. Cae _ cilio Iuqundo HS vigin-7 ti quinque quadrin _ gentos triginta nove(m)9 nummo[s] eg auctione ve-

1ο naliciaria P. Alfeni ° Pollionnis de. (?) N. Epri ° Niciae13 pro parte eiiis, quam ° stipulatus est ex15 delegatu eorum. — ° Acctum Iulianis Cos.17 sta[t]i[on]e Nucherina. ° (quinque signa, bina utriusque Alfeni.)

Ρ. 20./21 [25]. Tript. a. 56.[Persc]riptio [M. A ll]eio Carpo.

1 Int. Q. Volusio Saturnino ° P. Cornelio Scipione cos.3 [VIII] k. Iulias ° [M. Alleiu]s Carpus scripsi 5 me a[ccepi]sse ab L. Caecflio ° [Iucúndo HS] mille trecen-7 [tos octoginta] s[e]gs nummo[s ex auctione venalic?]iaria.

1) 'Fortcisse issle correctum est in ise se'. Zangemeister. — 2) Atr.ser., int. extinta. — 3) Ext. in. parte servata non differt. — 4) `Intelle-gitur, ut ostendit exemplum exterius, L. Iunius Gallio Senecae philosophifrater, consul anni incerti, sed post α.. 52'. Zαngemeister.

Pecunia certa. 357

Q. Volusio Saturníno P. Cor nelio cos. VΙΠ k. Iul. ΙόM. Alleius Cárpus scripsi me18accepisse ab L. Caecilio ° Ιιιcυηdο HS οο CCCXXCVI 19ob auctione me(α) sup sti _ pulatu eins. —2 1

Aetum Pomp. (quattuor signa, cuncta Allei Carpi ipsius.) 23

:Ρ. 40 [50]. D i p t. a. inc. Ser. int.s [cos] . . ° ηση Dece. 1

C. Novellius Fortunatu[s scripsi me accepisse] 3

HS n. MCC [a]b L. [Caec. Iuc. ob auctione mea] 4

sub stipu[latu eius] . . . (quinque signa, quoru ιn duo Fortunati.) 5Ρ. 19 [20]. Tript. a. 56.Βubr.: Perscriptio — [Vesta]lis.Scr. int.: ° Q. Volusio Saturnino [P. Corn elio cos.] 1

ΧΙV k. Ιulias. Vestalis Ρ[opidiae] ° servos 1 scripsi me [accepísse ab] 2

L. Caecilio Iuc[undo, merce] _ de mirnis `-', [HS n . .] . . . 4

qu[ae . . . in stipulatu] ° eius venit [ex auctione] 6domina[e meae] . . ° Actum Po[mp.] 8

Scr. ext.: Chirograpuin [Vestalis] °Popidiae . 1ιt

ab L. C[aecilio Iucundo] ° ob mancipia . . 1ι

stipula(tu) ven(it) [ob auctionem] Popid[iae] . 13

Ρ. 113 [23]. T r ί p t. α. 56. Scr. int.3

[Q. Volusio Sjaturnin[o P. Cor_neliο Scipi]one [cos.] ° ΙΙΙ idus tNovembr. ° s Umbriciae Antiochidis ser[vos ° scripsi ea]m 4

accepisse ab L. Caec[ilio ° Iucundo] sestertios nurnmos sescentos s

° [quadragi]nta quinque [ob au]ctionern ° [ . cumj ° rebus 7

inpositicis ve[nditaricm] . . . eg qua surnrna [accepit ante Iaanc diem 4] 1υ

o sestertios ducentos, [in 5] arbitria s[esterti]os ° viginti et access[ione]s 11

HS XΙΙΙ et minus ° HS LΙ et hac d[ie reli]quos ego ° sestertios 13

tree[entos] segsaginta ° nurnrnos. — ° Actum Pompeis. 15

Ρ. 112 [6 J. Τ r i p t. a. 54. Scr. int. 6

Pubr.: [Ch]irograpum Μ'. Acilio Aviola M. Asinio cos. ° 1ΙΙ1 k. Iunias 1

Salvius heredum N. Nasenni ° Nigidi Vaccnlae servo[s] ..3

scripsi me accepisse ab ° L. Caecilio Iucundo sesterti[α] 5

nummum tria milia ° quinquaginta nove(m) 7

1) serus in seruos cοrrect. — 2) [ ν1ι `sequitur aut ob . . aut summae

numeri' C.] — 3) Ext. periit cum signis. — 4) accepit numeratos temptat

íl1o. — 5) et Mo, — G) Ext. periit.

Pecunia certa.358

9 nummos ° ob auctione mea, [qu?]em 1

11 [i]n stipulatu eius redegi, ° quae minutati(m) quem-

13 admodum volui, ab eo ° accepi in hanc diem. --

15 Actum Pompeis. (quattuor signa, quorum duo Salvii..)

Ρ. 14 [24]. T r i p t. a. 56. Scr. int. 2

Rubr.: [Pers]criptio Trophimo.

1 L. Duvio Avito P. Clodio cos. ° TTTT idus Decembr.

s Μ. Helvius Catullus scripsi rogatu ° Umbriciae Antiocbidis eam

5 accepisse ab L. Caecilίo Iucundo ° HS VICCLIΙ nummos ob

1 auctionem Trophimi Ser vi ° eius, mercede minus,

9 [persο lutos?]. ° Act. Pompeis.

Ρ. 27 [30]. Tript. a. 57. Scr. int.

1 [Nero]ne Cae[sare ΙΙ ° L.] Calpurn[io cos.]

3 VII k. [Febr.?] ° Ti. Claudius Syn . .

5 scripsi rogat{u et] ° mandatu Abasc[anti]

ι Caesaris Au[g. Phi] _ lippiani eu[·m acce-

9 pisse ab L. [Cae]cilio [Ιυcυίτdο] ° sestertia duo [milia]

11 septingentos [tr•i] _ ginta dnos nummos

13 [ob] res quas in st[i _ρττ lα] tu eius . . .

ι Act.

Professiones cum chirographo coniunctae.

Ρ. 34 [40]. Tript. a. 57.

1 Scr. int.: ° HS n. Ι οο οο οο DLXII ° quae pecunia in stipu-3 _latum L. Caecili Iucundi ° venit ob auctionem ° Tulliae Lampuridis,6 ° mercede minus, ° persohιta habere ° se digsit Tullia ° Lampyris ab

1π L. Caecili(o) ° Iucundo. — ° Act. Pomp. Χ k. Ιanuar. ° Neroneι3 Caesare ΙΙ ° L. Caesio 14'larti(ale) cos.

1 Scr. ext.: ° Nerone Caesare IΙ 5 ° L. Caesio Martiale cos. ° Χ k.4 Ianuarias Sex. Pompeius ° Axiochus scripsi rogatu ° Tulliae Lampy-6 ridis eam ° accepisse ab L. CaecHio ^ucuηdο ° sestζert)ia nummum octo8 ° quingenti segages dupun _ diιιs ob aiictionem eius ° ex interrogatione

ii facta ° tabellarum signatarum 6 — (8 sign., inter quos Sext. Pomp.Axiochus.)

Ρ. 15. Tript. α. 56.Rubr.: [Perscriptio] Umbricia[e Ianuariae].

1) [it]em Μο. — 2) Ext. servata non differt. — 3) Ext. periit. —4) [VII vel quos.] — 5) [VIl postea insertum: act. Pompeis.] — 6) Cf. Ρ. 30:facta interrogatione tabellarum.

Pecunia certa.359

Scr. int.: HS n. ccI» οο XXXVIIII, ° quae pecunia instipulatum L. Caecí li Iucundi venitob auctionem ° Umbriciae Ianuariae,

3

mercede minus, ° persoluta habere se7dixsit Umbrícia Ιαηυα _ ria ab L. Caecilio 9

Iucundo. — ° Act. Pom[p.] pr. id. Dec. 11L. Duvio P. Clodio cos.13

Scr. ext.: L. Duvio Avi[to P. C]lodio Thrasea cos. pr. [id.] Decembr. 1D. Volcius Tha[llus] scripsi rogatu Um- 2

briciae Ια[ηυα]riae eam accepisse ° ab L. Caec. Iuc. HS. n. gIXXXIX 4ex auction[e eius], mercede minus, ° ex inter[rogati]one facta stabellaru[m signat.] . . A[ct.?] [Porn.pe?]is. (9 signatores, inter quos Volc. Tlaallus.)

Ρ 23 [28]. Tript. a. 57.Scr. int.: HS n. ccIx CCCV, quae 1

pecunia in stipula tum L. Caecili Iucu- 2

ndi venit ob aucti _ onem M. Fabi Secundi, 4

mercede minus, ° persoluta haber e se s

dixsit M. Fabius' Secundus ° ab L. Caecilio Iucundo. — 8

Act. Ρο[mρ.] idib. Ιαηυα[r.] ° Nerone Caesa. II 1οL. Cal[p]urni[o} cos. 12

Scr. ext.: [Nerone cet. M. F]abius Secundus [scriρ]si m[e acce-

ρisse] ab L. Caec. Iuc. sest. [de]ce milia trecentos quinque [nujmmos

ob auctione mea ex [inter]rogatione facta tabellaru[rn signa]tarum.(octo signatores, inter quos Fab. Seeundus.)

b. Apochae reí publicae.

Ρ. 119 [143]. Tript. a. 59.Scr. int.: Cn. Pompeio Grospho, Grospho i

Pompeio Gaviano IIvir. iur. dic. ° VI idus Iulias. 2

Privatus colonorum coloniae ° Veneriae Corneliae Pompei- 4

anorum ser(vus) scripsi me ° accepisse ab L. Caecilio Iucundo 6

sestertios mille sescentos ° quinquaginta nummos nummo 8

libellas quinque ex reliquis ° ob fullonica t anni L. Verani 1ο

Hupsaei et Albuci Iusti d. v. i. d. solut(os). — ° Act. Pom. 12

M. Ostorio Scapula T. Sextio Africano cos. 14

(quinque signa, quorum duo Privati sunt.) 15

1) Ad f'ullonicam pertinent etiam Ρ. 118 [142]. 120 [144].

Pecunia certa.

1 Ser. ext.: Duobus Grosphis d. i. d. ° VI idus Ili.

3 chirograpum Privati c. c. V. C. s.1

4 HS φ DCLIS ob fullonic(am) anni ter[ti] T. Sextio M.Ostor. c(os.) — Rubr. :

1 Chirograpu. Privati c. c. [ V. C. s.] 1 ° HS. DCLIS ob fullonic{al

3 anni terti ° duobus Grospis d. v. i. d.

5 M. Ostorio T. Segtio . cos. ° VI idus Iulias.

Ρ. 117 [141]. Tript. a. 58. Scr. int.2

1 Sex. Pompeio Proculo ° C. Cornelio Macro IIσir. i. d.

3 XT k. Mart. ° Privatus coloniac ser(vus)

5 scripsi me accepisse ab ° L. Caecilio Iucundo sest_ertios mille sescentos

8 quiiquaginta duo num_mos ob fullonicam 3 ° ex reliquis anni unius. —

11 Act. Pom. ° Nerone Aug. ΙII13 M. Messala cos. ° (quinque signa, quorum duo Privati ipsius.)

Ρ. 121 [145]. Tript. a. 57. Scr. int.`ι1 C. Cornelio Macro Sex. [Pompeio] ° Proculo duurnviris i. d..3 nonis Ianuarίs. ° Privatus coloniae Pompeianor.5 ser(vus) scripsi me accepisse ab ° L. Caeeilio Ιucυηdο sestertia7 duo millia sescentos ° septuaginta quin[que]9 nummos ex reliquis ob ° pasquam 5 Anni Modesti

11 et Vibi Secundi IIvir. i. d. — ° Act. Pom.13 Nerone Caesare ΙΙΙ11 M. Mesalla Corvino [cos.] (quinque signa, quorum duo Privati sunt.)i Rubr. atramento scr. in latere exteriore tab. ΙΙΙ.: Solutio ob pasqua2 aniii primi Privato ° duumviris Pompeio et Cornelio.4 Debuera anni superioris ° Hs οο α DCLXXV.

Ρ. 125 [138]. D i p t. a. 53. fi1 Scr. int.: [Q. C]oelio Caltilio Ιusto L. Helvio2 Blaesio Proculo llvir. i. [d.] ° pr. idus Martias4 Secundus [cl o [lonoru]m coloniae ° Ven[e]riae Corneliae servo[s]6 accepi [α] Terentio Prim[ο]7 HS DCCLXXVI reliqu οs s ob avitum [et] ° patritum 9 fundi Audiani 8

nomine Stali Inventi

1) Cf. scr. int. ν. 4. — 2) Scr. int. et rubr. similes sunt atque in Ρ. 119.— 3) Ad fullonicam pertinent etiam Ρ. 118. 120. — 4) Scr. ext. periit. —5) Etiam Ρ. 122.124 pertinent ad pasquam vel vectigal publicorum pasquo-rum, iisdem fere verbis. — 6) Roc explicavit Mo. Herr. 12,123 [= Ges.Schr. 3,256]. Cf. supra η. 150 ν. 10 et 1. agr. ν. 28. Cic. Tuse. 1,19: `patritamillam et avitam, ut ait Theophrastus, philosophiam'. Parro αρ. Non. 161:avíto et patrito more pi·ecabamur. — 7) p pro a tabella. — 8) reliquos intralin. 7 et 8 additum. — 9) Etiam Ρ. 126: ex reliquis ob avitum fundi Aud.

360

Pecunia certa.361

iussu Caltili Iusti et ° Helví Procu[li].Act. Pomp[eis] D. Iunio

o Sil ano 8Torquat[ ] ° Q. Hateriö 9.nt[onino cos.] 1ο(quiwιqυe signa, quorum unum deperiit.)

12Ser. ext.: Q. Coelio cet. c. c. V. C. ser. scripsi me accepisse abΡ. Terentio Prim[ο] HS. DCCLXXVI reliquos ob avitum [fun]di Αu-

diani et accepi ante [h]anc d[ie]m HS VCCXXIIII. Act. cet.

V11 158. Liberatío tutorís auctoris (a. 168).Ε papyro Lond. 470, Ed. Kenyon, cf. Wilcken Ραρ. Arch. 3,244 sq. ;

Mitteis Ζ. S. St. 25, 375 sq. — Civis .Romaanae maritus peregrinus tutoriuxοris, qui acceptilcttioni avctor factus erat, litteras mittit quibus eum —utpote propter auctoritatem in id quod interest obligatum — iam accepta adebitore pecunia liberat.

Σαραπ ίω[ν] ' Ισιδώρου τού [καί] ° Παν[cc]το[ς] ' Αμμων ίου τού [xJ 1'Αθηνοδ[υ ']ρου Σωσικόσμι[ος] ό κα.ί ° ' Αλαιειίς ι ' Αντων ίω Τ[ι]βερε ί- 3

νω ούετρχνc;, χα ίριν. ° ' Επ[ε] έπεγράψω κίρ[ι]ος τrς 5[έ]μr^ς γυναικ ός περιλυού _ σης δάνιον μ ητρικ όν α - 7τr^ ς κατά τόν νό μον τu.ν Ρω_μα ίων 2 τρ ί[τ]ου μέρ[ο]υς 3 ' Αμα- 9τας Πρε ίσκας τής καί 11ον_κ ία_ς, έντε l.θεν άνεύθυ- llνόν σε ποτ c ι δι7 τό αύ τήν ° άπειληφ έναι. (°Ετονς) r κτλ 13

Sarapion filius Isidori qui et Pαnatis nepos Ammonii qui et

Athenodori Sosicosmius qui et Althaeeus 1 Anton io Tiberinο veterano

salutem. Cum adscriptus sis tutor uzori meae dum acceptum fert

mutuum α matre eius datum (secundurn ius Romanum 2 tertiae partis3),

Amatiae Priscae (quae et Lucia) 4, inde te solvo liberoque quoniam

mulier quod αcceptum tulit recepit. (sequitur annus, mensis, dies.)

159. F. Indicii nomine prromissa.

1. Pompeis, inscr. ρariet. picta. 4,64 (cum adιl. ρ. 191) et tab. II, 1.

Urna aenia pereit de taberna. ° Sei quis rettulerit, dabuntur 1

HSp J_ XV; sei furem ° dabit, unde [rem] servar[e possim] 3

5

2. Ε lamtella ahenea quadrata mz. 0,055, per anulum ad collum serviadligata. Extat Romae in museo Kircheriano, ubi ipse eam descripsi. Ed.

α Μα ffeο in mus. peron. 262,4. Or. 4319. Dess. 8731. Sirniles den.untiatio-

nes, at sine promissione, v. [VII 15, 7171sq. Dess . 8726 sq.]

1) Cf. Kenyon, Fap. Arch. 2, ρ. 70 sq. — 2) De tutelae iure potius

quam de hereditario cogites. — 3) Scil. hereditatis. — 4) Vel mater vel ipsa

uxor. — 5) Sic Zangemeister in Addit. Mo. 1,1254 legerat: dabitur

duplum a Varío.

Pecunia certa.

Fugi; tene me; cum revocaveris t me d(omíno) m(eo) Zonino

accipis solidum.

3. Ε papyro Aegyptiaca α. 146 a. C., ed. a Letronne, Récompense

promise cet. 1833. Brunet de Presle, in: Notices des manuscrits de labibl. imp. 18,178. 1865. Locum adtulit ad hanc quaestionern Tzschirner,

D. de indole prorniss. ρορ. 1869. ρ. 25.

— παίς άνακεχυ.ίρηκεν έν ' Αλεξανδρείά, εν όνομα " Ερμων, —έχων έτc^ν ιη , ,— έχων — περί τό σώ μα χλαμ ύδα καί περ ίζωνα.

το ^,τον ϊς άν άναγάγη, λψεται χαλxοv τ(ά)λ(a_ντα) (3,γ 2, φ ' ίερον" 3.

δε ίξας τλ. α, ß 2, παρ' άνδρί άξιόχρεω, καί δΡωσιλ ίxω, τλ. γ, ε. 2 Μηνύεινέ τόν βουλό μενον τος παρά τού στρατηγού .

" Εστεν δέ καί ό συναπο δεδΡρακώς αυτώ Β ίων, δΡοϋλος —, τού-π . , Ι C , ,

τον ος αν α.ναγ(αγ)η, λη cLεται ισα xαι υπερ τού προγεγραμμενου.Μηνύειν δΡέ καί ύπέρ τοτ;του τοίς παρά τού στρατηγο ίΙ

Fuer au ficgit Alexandriae, cui nomen Hermo — annorum circa

duodeviginti — habens circa corpus tunicam et subligaculum. Eum

qui reduxerit, accipiet aeris talenta duo tria milia drachmarum, in

templo 2 indicans talentum unurn draclimarurn duo milia, apud homi-

nem idoneum et iudicio responsurum, talenta tria drachmarum quinque

milia. — Indicato autem qui volet o f facio strategi.

Est etiam qui simul cum illo fugit Bio, servus — hune qui

reduxerit eadem accipiet quae etiam pro supra scripto. — Indicato

autem etiam hunc o f fιcio strategi.

4. (Petron. sat. 9 7:) praeco cum servo publico — haec pro-clamavit: `Puer — aberravit annorum circa XVI, — nomine Giton.Sí quis eum reddere aut commonstrare voluerit, accipiet nummos mille.'

5. (Iulius Victor, ars rhet. 4,4:) 4 Is cuius filius nun compare-bat, edigit se certam pecuniam daturum ei, qui filium sibi exhi-buisset: quidam mortuum ostendit, petet indicivam. Contra dicitur.— An cum promiserit, egsolvere debeat; an ηση debeat, quod mor-tuum ostendit?

6. (Chirius Fortunatianus, ars rhet. 1,18:) Cuiusdam servusfugerat; libello proposito vel per praeconem nuntians dixit daturum

362

Ν

1) revocuverís. —monet Schubart.] — 3)ρ. 390. — 5) Ibidem p.

2) [VII β. γ. ε. postea adiecta, ut augeatur indicíva,sc. in quod re fugerit. — 4) Rhet. lat min. ed. .Halm.95. Alia exempla v. Tzschirner in exordio prom. 3.

^

G

10

Emptio praedii.

½363

se denarios mille ei, qui ad se servum perdu gisset. Quidam per-duxit; perductus in libertatem adsertus est et liber pronuntiatus.Petit ille mille denarios ; contra dicit qui dominus fuerat.

CAPUT VIII.

EMPTIONES SINE MANCIPATIONEPERACTAE1.

ν 160. Emptio areae scalis sepuleri faciendis a. 211 p. C.

(^3 6,2,10233. Prope Romαm. — Ad apographum saec. ΧΥ Orell. 4570.

Ρ. Aelius Chrestus et Cornelia Paulahoc scalare adplicitum huic sepulchroquod 2 emerunt a fisco, agente Agathonicoproc(uratore) Augustorum nostrorum, quod habetscriptura infra scripta.

Gentianoet Basso cons. VII kal. April.Martialis Augg. lib(ertus) prox(imus) tab(ulariorum) 3 scripsi me

accepisse ab Ael(io) Chresto pro podismo stru-ctionis scalaris, quod est via Ostiensiparte leva inter mil(iaria) Ι et II, quod condueturnhabet Sulpicianus ex bonis Aeliorum Onesi -

mi et Fortis 4, in praedis Amarantianis secun-dum renuntiationem mensor(urn) pro are(a) ped(um) . . η(umm οs) Ο.

17 161 . Emptio praedii a. 153/54.

Ε papyro Aegyptiaca in insula Elephantine reperta quam edidit cumtabula Letronne 1Votices et extraits des manuscrits de la bibl. imp. 18,2 n. 17

pl. XXI; quaedam corrextit K. Wessely, Wiener Studien 7 (1885) ρ. 70 sq.,

plura qui nostra causa instrumentum αd (abulam recognovit U. Wilcken.

1) Mancipationes v. cap. ΙΙΙ. — 2) quod abundat. — 3) Scilicet cum

vendit fiscus, venditione^ia ipsam perficit procurator puta praediorum Ama-rantianorurm, pecunia solvitur proximo tabulariorum. — 4) gi fortasse do-

'mini fuerunt praediorum antequam (isci facta sunt. — 5) Quod traditur

pedes . n . e sic fere emendandurrt ped(um) L s(estertios) n(ummos) C.

{^ι

364Emptío praedii.

^ , , , ^ ^1 [L ις' αύτοκρ]ατορος Κα ίσαρος Τ ίτου Α ϊλιου Αδριανού Αντω-

' Φα ονθί λ. 1 ° [' Εν της Ο]ηβα ί:^S οςν ίνον Σεβαστού Ευσεβούς, ρμ, 'Ελεραντ ίνην περι , Ελεφαντινην νομ ον, έπί `Ρονφ ίλλου Ν ίγρον άγορχνc μον.

, , άπό ,

' Απέδοτο ° [Πάρις Παρ ί ου] μητρος Ταναπ c,^τις τc^.ν απο λε-

φαντίνης τ-· μητροπόλεως κληρον ό μος ° [. . .] ερ . . . . τού μ ετηλλα-

, πατρ ός Πάριος ς ` (ς) (?) γ μ ` ς Χ^Ρ ς) ' χέτος αι.τοϋ πατρος ΙΙαριο ω L κ „σο λευκο ον ονλ-^

[ ,

5 ° τ] ό ί,πάρχον αύτc;^ μ έρος ^ μισου χελλ(c;ιν) ιο, οισν

έν τ μέση μέριδι ' Ελεφαντ ίνης ° [έπ ' a'_ μφ éSον] "Ερμωνος, άν.ολού -

4ως τή έπενεχθε ίση αύτου" κατά χειρ όγραφον διαιρ έσει, γενομέ _ [νη^

τυ ένεστ(c^τι)] μ ηνι Φαρμου $ί. Γε ίτονες τrς όλης ο ϊκ ίας • ντουο ϊκ ία Ταχ ό μτχ °Ερμωνος, βορρ ° [ ] λιβéς τόπος χαλού με-

νος Φανκαλατr^ ις, άπηλιώτον ο ϊκία ΠετορζμÝ^θου Ζμεν ° [ ή], , , . ,α ,

ο ϊ έάν ε^ σιν γε ίτονες παντο "θεν, καθως επ ηγορ ^υσεν ο πο c μ ε -

10 νος, έ [ ] τήν συνπεφωνημ ένην τιμήν άργ(υρ ίου)Σεβαστ cΖν νομ ίσματος $ραχμcλιν Ο [ε xοσι όκτώ], κη, äς καί άπέ-σχεν παρά

ς^ τrς πριαμένης διά χειρός έξ οϊχου. ' Επρ ίατο Οιν-

σεν _ [ί LιGJς αραπαμμ](ι)νος μητρ η

Gς ^ ινσενπWτος τu.1ν άπΌ τrς ατς13 ' Ελεφαντ ίνης, μετά. κυρ ίου ούπα °[ τ]ού έαυτrς κα.τά

πατέρα άδελφού Παχνονμις ί:αραπαμμά,νος τν a'.nπ τής αύτής

[Anno xvi] imp. Caes. T. Aelii Hadriani Antonini Aug. Pii,

Pharmuthi XXX 1 [In] urbe (vico) Thebaidis, nomi Elephantine,Rufillus Nigri f: agoranomus instrumentum perfecit.

Vendidit [Paris Ραrϋ], matris Tanapotis, ex Elephantine me-tropoli, heres de functi patris sui Paridis, annorum cir-

citer (?) XX111, mediae staturae, albus colore, cicatrice .

partem suam dimidiccm cellαrum duarum, quae sunt in media re-

gione Elephantines [in. vico] Hermonis, secundum prolatam suam ex

chirographo divisionem, quae facta est [ praesenti] mense Pharmuthi.Vicini totius casae: meridie casa Tachomta Hermonis, septentrione[. . . .], occasu locus dictus Phancalateis, oriente casa PetorzmethisZmen [. . . . sive] qui circumquaque ad fines sint, secundum explicatio-nem venditoris. Pro qua [emptrix solvit] pretium de quo convenitargenti Augustorum nummos drachmas [duodetriginta] = XXVIII,quas et habuit ab emptrice de manu ex arca. Emit Thinsen[posSarapamm]onis, matris Thinsenpotis, ex eadem Elephantine, cum tu-tore , suo consanguineo fratre Pachnume Sarapammonis ex

ι

^

1) i. e. a. 153 Apr. 25.

Emptio praedü.

° ['Ελεφαντίνης.] Προπωλητής καί βεβαιωτής τών κατα την ώνήν 14ταύτην πάντων ° Πάρις [Παρ ίου ό άπ]οδό μενος, όν έδέξατο Οινσεν- 15πά ς Σαραπαμμclινος ή πριαμένη , ή καί άνέ ° [δω]χεν ήν γενομένηνκατά χειρόγραφον δια ίρεσιν.

Πάρις Παρ ίου μητρός Ταναπ cχ,τις τών άπό 'Ελεφαντ ίνης ° [όn]ρογεγραμμένος τ ίθιμαι ήν προκιμένην άνήν του ύπάρχοντόςμοι μ έρος y μι^σους κελλcχ,ν δύο οL σών έν τή μ έση μ έριδι ' Ελε_

[

[φα ]ντίνης χαίά πέχω την τειμήν τας του άργυρ ίου δραχ(μάς)εϊ]κοσι όκτό διά_ χειρός έξ οϊκον καί βεβα cώσω καθώς πρόκιται.

Κοtντος Κ.... ιος έγραψα υ nέρ ° [αττοJC μ ή ε ϊδéτος γρά μματα.L ις' αύτοχρα'.τορος Κα ίσαρος Τ ίτου Α ϊλ ίου Αδριανου ' Αντωνε ίνονΣεβαστου Είσεβους Φαρμ ουθ ί λ. 1

Οινσμεμπώς Σαρα . [παμμ]ώνος μητρός Οισμεμπc^τος ή προ- 20

γεγραμμένη μ ετά κυρ[ ί]ου του c μοπατρ ίον μ [ο]υ άδελφου Παχνου -ßις Σαρχπαμ _ [μώ]νος έώνημαι καθώς πρ^κειται. Σωκράτης 'Αμ-μων ίον έγραψα i,τεέρ αύτY^ ς έρωτηθείς διά. τό μ ή ε ϊδέναι ° [αύ]τήνγρά μμ ατα.

^ , • „^ , , ,Ερμογένης Καικιλιου μ ισθωτrς ειόους εγκυκλ ίου και υποκει-μ ένων βασιλική γραμματε ίά ° [καί] 'Αμμώνιος Σωκράτους κληρο- 23

eadem Elephantine. Fideiussor et r,onfirnmtor eorum quae ad

emptionem lianc pertinent omnium Paris Parii venditor, quem ac-

cep it Thinsenpos Sarapammonis emptrix, cui etiam tradi.dit divisio-

nem ex chirographo factana.

Paris Parii, matris Tancιpotis, ex Elephantine, supra scriptus

constituo propositccm emptionem partis quae mea est dimidiae cellarum

duarum quae sunt in 'm edia regione Elephantines et habeo pretium

drachmarum argenti dυodeviginti de manu ex arca et firmabo sicut

proponitur. Quintus C . . i2cs scripsi pro eo litteras nesciente αηn ο XVI

imp. Caes. T. Aelii Iladricini Antοnini Aug. Pii Pharmuthi ΧΧΧ i.

Thinsnmmpos Sarapammonis, matris Thismempotis, supra scripta

cum tutore fratre cοnsanguineο meo Pachnube Sarapammonis emi

sicut propon.itur. Socrates Ammonii scripsi pro ea rogatus propterea

quod litteras ign οrat.

Hermogenes Caecilii cοnduc,tor tributi emptionum eorumque quae

sunt sub scri-batu regio et Ammonius Socratis herPs patris sui de-

365

1) i. e. a. 153 Apr. 25.

Emptio serví.

νό μος τού μετηλλαχότος αύτοϋ πατρός χοινωνού μου γεναμένονω

24 ° [Ο]ινσεμπ c,^τι Σερωπιωνος χα(ιρειν). Εσχαμεν παρά σον το γεινο-, , ,

25 μενον τέλος τ^,ς προκειμένης ών^ς. L ιζ,

° , [αυ]τοκρατορος Κα ίσαρος^ , , .

L,Τ ίτου Α ϊλ ίον Αδριανού Αντωνινου Σεβαστο ϋ υσεβοϋς Ο cάτ ις.1

'Αμμώνις συνεπ ίσθην.

functi, qui mihi socius fuit, Thinsempoti Seropionis salutem. Habui-

mus a te tributum emptionis propositae. Α. XVII imp. Caes. T. Aelii

.Hadriani Antonini Aug. Pii, Thot XVI 1.

Ammonius adsensi.

162. Emptio servi a. 359.

Σ' papyro reperta Arsinoe in Aegypto, servata Berolini in museo anti-

quitatum Aegyptiacarum. Edidit eam et illustravit U. Wilcken, Sermes 19,417; iterum edidit BG U 316. — Papyrus continet instrumentum emptionisfactae a. 359 Ascalone in Phoenicia; annus indicatus est nominibus consulumet aera Ascalonitana, cuius annus 462 incipit a. d. V kal. Nou. a. 358.

` Υπατείά Φλ(αου ίου) Εύσεβ ίον καί Φλ(α.ον ίον) Υτcατε ίου τν

λαμποροτάτων [τή πρί τεσσά]_ρων ε ϊδών 1' Ο]κ.τωβρ f ων, a'_γαθγ

τύχγj , εν κολωνίά 'Ασκ[άλωνι], ° τή π ίστη καί έλευθέρά , έτονς

δευΤέρου έξηκοστοll τετραχοσιοστο[ϋ το] ° μηνός Γορπια ίον Οι 2.

5 ° 'Επρ ίατο καλή αρέσει Φλ(άονιος) Βιταλιαν ός β ίαρχος ονεξελ-^

λ[ατ ίωνος] ° ίππέων χατα cρραχταρ ίων, ε ϊδρυμένων τά ννν έν [τ

' Αρσι] _ νοειτc,iν πόλει τής Α ϊγύπτον , ύπό Δωρόθεον τριβού"[νον],

° παρά Φλ(αον ίου) ' Αγεμ.ούνδο[υ] σινά.τορος νουμέρου αύσιλ[ιαρ ίων]

9° Κωνσταντιακcχ,ν, ύπό Βάριον τριβοϋνον viv έξ [. ...] ° ^

τ^ ε=ν-1 1 ταϋθα διατριβούση αμιλ ία τών νεννετ[άτων] ° Κονσταντιακυ^ν^ ^ ^

Consulatu Flavii Eusebii et Flavii Hypatii virorum claris-

simorum ante diem 1V id. Oct., b οnum factum, in colonia Ascalone

fida et libera anno quadringentesimo sexagesimo secundo mensisGοrpiaei die XIV 2.

Emit bona condicione Flavius Vitalianus biarchus vexillatio-

nis equitum catαρhractariοrum consistentium nunc in civitate Ar-

sinoe Aegypti sub Dorotheo tribuno a Flavio Agemundo senatore

numeri auxiliarium Constantiacorum sub Vario tribuno nunc [prae-

posito ?] ibidem commoranti familiae fortissimorum militum Con-

1) i. e. a. 154 Sept. 13. — 2) i. e. a. 359 Oct. 12.

366

Emptio serví.

στρατεωταιν, δοtιλον αύτον" ό [νό ματι] ° 'Α ργουτιν, ε. καί ε τινι 12έτέρω όνό ματι καλίτε ή χληθ[ήσεται] ,° γένι Γάλλον, όντα ώςέτυ .ν δέχα τεσσάρων μικ[ρό] _πλεον, λενκόχρουν, ύπόσιμον, εύόφθαλ-μον, ε υ'[ρινον], ° τειμής τής συνφωνηθε ίσης μεταξύ αύτ cxϊν χρυ- 15

σ[ινών] ° δεσποτιχών τετραγραμμια ίων διζc; δων δέκ[α όκτώ], ° ούσ-περ τής τειμr^ς χρυσινονς δέκα όχτώ απέσχεν χ[αί €πλη] _ ρώθη όπεπρακώς Παρά τού πριαμένου κατά τή[ν προκειμ( ένην)] ° ώνήν καίδιά χιρός, καί παρέδωxεν αύτc;i τέν [προγεγρ(αμμένον)] ° δοúλον, 20

κυρ ίως έχειν καί δεσποτιχώς κτάσθ[αι καί] ° πωλείν διοικείν ον άναίρήτε τρόπον από τγς σ[r μερον] ° ή μ έρας καί εις αε ί .

Κάν τις τον πεττραμένου δ[ούλου] ° άντιποιη έπενεχθήτι κατ ' αίτου τρόπω ° οϊω δή τινι, ό πεπρακώς καί διά[δοχοι,αντο]ν t τοίς ϊ ίοις αναλώ μασιν ° βεβαιώσει τ πριαμένω ή έκτε ίσι 25

α%τc;, παραχρή μ (α) ° τr ^ν τειμήν καί τό ßλάβος καί όσον άν αύτc;ίδια _ δόχοις τε αύτού διαφέρη.

^ . ^ καί , ° ^ καί ^ , ,Ιεραν ε νοσον και σινος παλεον κα ι κρυπτον παθος μ έχριςμηνών έξ, καί ° δρασμ éν μ έχρις μηνών δέκα δύο, ό μ.ο ίως d ° πε- 29

πρακώς καί διάδοχοι αντο ti, βεβαιώσουσιν τ ° πριαμένω καί δια-^ , ι ° . ^ καί , κα ί

οχοις αντον, 7 εκττσουσεν αι,τ cιί τγ^ ν τεεμ7^ν και τό βλαβος και 32

stantiacorum servum eius nomine Argutem, sive quo is alio nomine

appellatur appellabiturve, natione Gallum, annorum circiter quat-

tuordecim plus minus, albi coloris, subsimum, bene oculatum, recto

[naso] , pretio de quo inter eos eonvenit solidorum domini nostri

eorumque scripulorum quaternorum, imaginibus binis duodev iginti

quos pretii solidos duodeviginti accepit et plenos habuit qui vendidit

ab emptore secundum [praesens] instrumentum et de mαηυ et tra-

didit ei [supra scriptum] servum pro suo habendum et domini iure

possidendum vendendum habendum quo modo volet cib hoc die et in

omne tempus.Et si quis venditum servum sibi vindieet vel quiequam contra

eum obiciatur qualicumque ratione, venditor successoresque eius suis

impensis satisfαciet emptori vel solvet ei statim pretium et damnum

et quidquid ipsius suecessorumque eius intersit.De comitiali morbo et ulcere vetere et vitio latente per menses

sex et de fuga per menses duodecim, similiter venditor successo-

resque eius cavebunt emptori successoribusque eius vel ei pretium

1) Verba xai διά[αοχοι αúτο] postea inserta Bunt inter versus 23 et 24.

367

Instrumentum Bavaricum.368

, ^ ' '

33 όσον άν αúτu. ° διαδοχοις τε αιτοG διαφερη, ττr,ς ττρα εως πάντων των

34 γεινομένης τώ πριαμένω έκ τε τον ° πεπραχοτος και ιπαρχοντων

,

36 αυτο °

ν, ών τε vLV έχει κατ ών άν μετά ταντα έπιχτrση[τ]ε, έν

^ ^ ^ ^^ ' ^

3i ° παντί εϊδι κατ γένι οντως ωσει εκασ[το]ν αυτ c,.iν κατ ' ε ϊ ος

^ , . ^ ^ ι

39 και κατά γένος xai ονομαστι υ[πο] r,κη[ς τε τε ι.αιω

40 [ύπόκειται στε] έξουσ ίαν [έχειν τ όν πριά μενον

41 [ ] του ° [.] . ασθαι 4. .]α 1

42 τcι;ν [ ] ° [. . . .] πρ[ ] κα[ ]

solvent et damnum et quidquid ipsius successorumque eius intererit,

ut exactio omnium permittatur emptori de venditore bonisque eius

quae nunc habet posteave habiturus est in omni specie vel genere,

ita ut quidquid eorum secundum speciem et secundum genus et nomi-

natim hypothecae pignorisve iure [tenetur], ut liceat emptori . . . .

ν1 163. Instrumentum venditionis Bavaricum(saeculi VII et VIII) (e cod. Passav.).

.Editum in monumentorum Boicorurn vo l. 28 b. ρ. 5 et accuratius a

Brunnero (Zur Rechtsgeschichte der römischen und germanischen Urkundeρ. 254). — Instrumentum venditionis quod sequitur repertum in codicetraditionum Fassaviensi f. 2 inter instrumenta pagi Rottachiensis, originistamen incertae (vicus enim Fonalva alibi non memoratur), manu scriptumsaec. ΙΧ et interpositum inter cTiartas duas saec. VIII exeuntis; quam-quam sic ut legimus sine dubio α Brunnero recte relatum est ad saeculumseptimum vel incipiens octavum, propter formulas vere Romanae aetatis(maxime quod venditores dicuntur fide spondere) et ab illorum temporuminstrumentis plane abhorrentes dignum visum est, quod in hac sylloge, licetextra ordinem, collocaretur. Frincipium quod deficit, ita fere fuisse pi ιtatBrunnerus: escripsi ego Quartínus rogitus a Maiorano Dominico et Do-minieante eos vindidisse runcum in vieo . . . Idem adeundus est propterformularum origínem et interpretationem.

. . . quantum praecium vinditoris ad emtoris de presente ac-ceperunt et rememorat ιιm ruηcum tra.diderunt emptorí demenio 1in perpetuo possidendi. emptor fidem querit, vinditoris fide spon-diderunt et sic digerunt : 2 sed de progimis aut de egtraneís per-sonis contra hunc strumentum refregare voluerit, tune se spondi-derunt vinditores ernptori dupla pecunia esse reddituri et pagina

vero strumenti in summ permaneat firmitatem stipulatione inter-posita 2. Actum in vico Fonalvae die consule; et testes de presente

1) id est dominio. — 2) sed de — interposita] hae formulae in pci-pyris saepissime adhibentur.

5

Manumissio inter amicos.

rogaverunt. sign. manus Mairani, Dominicí et Dominicantes questrumentum fecerunt. sign. manus Floriti praepositi

1 testes. sign.manus Vigili milites testes. ego Quartinus qui escripsi.

VI! 164. Manumissio inter arnicos accepta pecunia.(α. 221).

Ε Ραμ .4mherst. — Ed. Seymour de Ricci, Proceedings of the Societyof biblical Αrchaeology 26, 145 sqq. — in textu Latino tertia, in Graecoprima persona usurpatur. — Ceterum uterque textus accurate congruit,nisi quod in Graeco adiecta est: ' καί ού μετελεύσομαc' Ελένην notissima expapyris formula.

Marcus Aurel[iu]s [A]mmonion Lu-pergu Sarapionis ex m[atr]e Terheutae 2ab Hermiipoli m[aio]r(e) antiqua et splend(ida)Helenen ancillam suam vernamannorum circiter ΧΧΧΙΙΙΙ inter ami

-[c]os manumisit libera,mque esse ius-[si]t et accepit pr[o] liber[t]ate eius abAurelio Aletis Inaroutis a vico Tisicheosnomi Hermupolitu dr(achmas) Aug(ustas) dua milliaducentas quas et i(s)pse Ales Inaroutis do-nav ίt Helen(a)e liberta(e) supra scripta(e).Actiim Hermupoli maior(e) antiquaet splend(ida) VII kal. Augustas Grato

et Seleuco cos. anno ΙΙΙΙ Imp. CaesarisMarci Aureli Antonini Pii Felicis Aug.

mense Mesore die I. 3 Μάρκος Αι^ ρrλιος

' Αμμον ίων 1lουπέργον Σαραπ ίωνος Ελένην δού-

λην μον ο ίκογενή ώς L λ μεταξύ φ ίλων λεύ-

, , „ ^ ,θερωσα και εσχον υπερ λυτρ[α]ν αυτής δρα.χμας

σεβαστάς δισκειλ ίας διαχοσ ία[ς παρά Α]ύρηλ ίον *Αλητος

' Ιναροντος ώς πρόκειται 4 . Α[ύρ]ήλιος yΑλης ' Ινάρω -,

ουτος έξωδ ίασα 5 τάς τού άργυρ ίου δραχμ.χς ι ισ-

κειλ ίας διακοσ ίας καί ού μ ετελείσομαι 6 ` Ελένην

1) de praepositis v. Brunner, Rechtsgeschichte 2,177 n. 20. — 2) suppl.

Wilcken Pap.Αrch. ΙΙΙ, 309. — 3) = α. 221 Ιυ1. 25. — 4) id est ut suprascriptum

est. — 5) donavi. — 6) Hic quamquam de manus iniectione cogitaris, tarnen

terminus μετ έρχεσθαι de omni in rem actione pristíni domini usurpatur.

BRUNS, Fontes iurís. Ed. νΙτ. 24

369

10

15

20

25

Locatíones operarum.

ήν προχειμένην άπελευθέραν. Αύρr'¡λιος 'Αμ-

μ ώνιος Ερμε ίνου έγρα(ψa) ύπ(έρ) αύτ(ον) μή ε ϊ^ό(τος) γρά(μματα)1.

CAPUT ΙΧ.

LOC ΑΤΙ ΟΝΕ S.165. Locationes operarum.

1.C 3,948, Χ. Ε tript: Trans. tab. Ι; perierunt ΙΙ et ΙΙΙ. — α. 164.

{MacriJno et Celso cos. XIII kal. Ιιιηiαs Flavius Secundinusscripsi rogatns a Mem _ mbo Asclepi , quia se lit[ter]as scire nega-vit, it quod dixsit se locas[se] et locavit ° operas s[ua]s opereaurario Aurelío Adiutori ex ha[c] die [in] idus Novembres ° proxsi-mas [# se]ptaginta liberisque. [Mercede]m per [te[mpora accipere

5 debebit. S[uajs operas sanas va[le]ntes [ede]re debebit conductori[s(upra) s(cripto)]. ° Quod si invito condu[c]tore recedere aut ces-sare voluer[it, da]re ° debebit in dies singulos HS V numeratos[. . . Quodsi] ° fluor inpedierit, pro rata conputare debebi[t]. Con-ductor si tem[poj _ re peracto mercedem sol[v]endi moram fecerit,

10 ead[em] ρ[oena] ° tenebitur exceptis cessatis tribus.11-13 ° Actum Immenoso maiori. ° ° Titus Beusantis, qui et Bradua.

Socratio Socrationis. [M]emmius Asclepi.

2. G 3,948, ΙΧ. Ε tript. Transs. tab. II; perierunt Ι et ΙΙΙ. — α.164.

t Laelia[no] et [Pa]store . cos. Χ k[α]1. Novembr. Adiutor Μα -cari scripsi rogatus ° [co]ram ipso pra[e]senti L. TJipio Valerio,quia s[e] litteras scire negavit, id g[uod] di_xit se loca[sse] et 1ο-cavit Socrationi S[o]catis (sic) [ορ]eras suas ex [ha]c [d]ie in i[dus]° sequentes anno uno [sept(?)]aginta. Mer[c]edes suis tem[pori-

^υ10 ° A[ct. A]1[b.] ma[aiori.j ? e^f^3. 3,949, ΧΓ. Ε tript. Transs. tab. Ι; perierunt ΙΙ et III. ^ω

1 . . . . ° cus scripsi rogatus per . . . m Restitutum agno [m(ine)]ι,1) id est scripsi pro eo scríbendi inscio. Ν

370

5 bus solv]entu[r]. ° Quas operas sanas ναlentes [ede]re debebit [...6 conductor ... ° inpedierit ... [d]ebe[bit] ... dis_[c]edere vel ces-

?h

8 sare ... ° cessatis ... °

Lex horreorum. 371

[l]° Senioris, quia se litter[a]s scire negavit: fatetu[r] ° se locasse et 3

oca{e]it operas s]uas opere αurζar) _ io íus 1 .... ° quidquit opus 5fuerit ex hac die in id[o]s ° Novemb. proximas venturas Tito }3eu- 7santis qui et Bradua * centiim quinque. Ex qua mer_ cede a[d]- 8huc in cesso accepit viginti quin _ qu[e]. Reliqua(m) mercedem 9per tempora ° acci[pe]re debebit. Quas operas sanas valen tes 10edere debebit conductori supra) s(cripto). ° Quod si ° in[vi]to con- 12ductore a re cessa[b]it, in dies ° . . . 14

V 1% Lex horreorum.

@ 6, 4, 33747. Dess. 5414. Tabulae marmoreae pars dimidia sinistra (1.m. 0, 98, a. m. 0,88) rep. α. 1885 Romae extra portam Salariam. Ed. et suppl.eam Ios. Gatti, bull. de lla commiss. czrch. cornmun.1885p.110-129; tractavititem V. Scialoja, rivista ital. per le scienze giuridiche I. — Quamaquam adCaesaris horreurn pertinet, legem posui inter negotia rnivata; vere enimnon est nisi communis forma locationibus futuris ad id horreum pertinen-tibus in universum a domino stabilita ideoque publice proscripta, pariteratque tabernae cuiusvis dominus similia eavere potest et proscribere. Sci-licet dominus tabernae si negotiis ibi ab eo quem ei proposuit contrahendiscertam formam dare vult neque aliter teneri , legem praepositionis palamproscribat necesse est, ut ait Ulpianus Dig. 14,3,11,3: proscribere palamsic accipimus claris litteris unde de ρlαηο recte legi possit, ante tabernamscilicet vel ante eum locum , in quo negotiatio exercetur, non in evi-denti . . .. Proscriptum . . in perpetuum esse oportet: ceterum si per idtemporis, quo propositum non erat, vel obscurata proscríptione contractumsit, institoría locum habebit. Hoc solo opinor haec nostrci proscriptio avúlgaribus recedit, quod hae atrarnento niniove fieri solebant (unde etiamUlpianus 1. c. de abolitione per pluviam loquitur), in Caesaris horreispropter eausam perpetuam eae in marmore incidebantur. — Supplementa

νν. 1.8 fere Gatti sunt, v. 4 Alibrandii, reliqua mea. — Admonuit Gattius(Mitth. d. röm. Instituts 1886 ρ. 76) tituli alterius urban servati in co-dice Ba,rberinae bibliothecae XXX, 92 f. 162 et inde editi a Prellero (Re-

gionen Roms ρ. 104), quo licet nzale corrupto continetur lex nostrae similisad hanc fere formam proscripta: In his horreis privatis ( 2) Q. [TJinei[S]acerdotis cl. m. [v.] ( 3) loc(antur) (4) [h]orrea, apothecae, compendiaría,armaria, ( 5) intercolumnia et loca armaris ex (^) hac die et ex k. Iuli[s].Significatur in codice, errore opinor, hiatus 1 fin. post privatis, 3 ante et

post loc.; praeterea pro qi in eis sacerdotis reposui monente Huelseno nomen

consulis α. 158; denique pro orrea posui horrea. Edocemur hoc progammatein eiusrnodi locationibus solitum fuisse proscribi locari loca aut a praesentidie aut ab ea, quae sollemnis est rebus locandis (Sueton. Tib. 35; @ 1ν, 138

quaeque ibi adnotauit Zαngemeister), scilicet a kal. Iuliis.

1) auri oius legitur.24*

Locationes rerum minores.372

i [In h]orreis ° [imρ. 1 C]aesaris Aug(usti) loc(abun-

3 tur) ° [mercatoribus. frument]ar(iis) armaria et loca ° [cum ορeris

5 cella]rar(iorum) eg hac die et eg ° [k. Iulis] 2.

Lex horreorum.

6 ° Quisquis in annum futurum retinere volet quod conduxit ar-

marium aliud]ve quid, ante idus Dec(embres) pensione soluta re-

7 nuntiet. Qui non ° [renuntiaverit, si volet retinere et cum horreario

aliter pro i]nsequente airno ηση transegerit, tanti habebit, quanti

8 eius gener(is) ° [armarium eo αηηο ibi locari solebit, si modo ali

locatum n]on erit.

9 Quisquis in his horreis conductum habet, elocandi et ° [sub-

stituendi ius non habebit. Invectorum in haec horrea cu]stodia ηση1 ο praestabitur. Quae in his horreis invecta inlata ° [erunt, pignori

erunt horreario, si quis pro pensionib]us satis ei [non fece]rit.

11 Quisquis in his horreis conductum habet et sua °

fuer(it) venia.[ Qui]squis in his horreis conduct(um) habet, pensione soluta

12 chirogr(apho) ° [liberabitur (.2^

Quisquis habens conductu]m horreum su[ci ibi] reliquer(it) et

custodi non adsignaver(it), horrearius sine culpa erit.

167. Locationes rerum minores.

1. ί 4,138. Ex inscr. in pila aedi ficii in tectorio atramento scriptaintra quadratum, Romanellii apographo parum accurato tradita.

Insula Arriana ° Polliana Cn. Allei 3 Nigidi Maii ° loeantur4 ex i(dibus) 4 Iulis primis tabernae ° cum pergulis suis et c(o)enacul α5 ° equestria et domus. Conductor ° convenito Primum Cn. Allei 3 ']7 ° Nigidi Mai ser(vum). `,

1) Hadriani suppl. Gatti, non reet,e, cum eius aetate Caesar iam nonsoleat collocari post cognomen primarium; litterarum forma cum credatur

priori bus Caesaribus parum convenire, potest fuisse Nervae. -- 2) Suppl.ex titulo supra (in exordio) laudato. — 3) Gn. Alifi traditur; corrigiture multis titulis, qui Cn. Alleium Nigidium Maium nominant. ί 4,499.504.1177-80.1483. — 4) Sic traditur; Za. cum Or. 4324 proponit k(a!.)propter Suet. Tib. 35, sed cf. tit. praeced. et sequ. — 5) Za. proponit equil(ia)tria. Mo. et vestíbula. [Sed fortasse vulgari locutíone lctutct cenacula, quaevel equiti Romano convenirent, equestria dicta sunt; possisque simili rationenongentum tabernas explicare in titulo sequenti; nam eo vocabulο equites ti ^

equitumve genus signi ficari Plinius ait h. n. 33,2,31. ΤΗ. Μ.] 4

Libellus coloni.

2. C 4,1136. Dess. 5723. Inscr. picta colore nigro in tectorío. ExtatNeap. in museo.

In praedis Iuliae Sp(urii) f(iliae) Fellcis ° locantur ° balneumVenerium et nongentum 1, tabernae, pergiilae, ° cenacnla ex idibus 4

Aug. primis in idus Aug. sextas anno[s co]ntinuo[s qujinque. ° S. q. 5d. 1. e. n. c.2

3. ί 4,807.

Hospitium hic locatur ° triclinium cum tribus lectis.

VI 168. Libellus Geminii Eutychetis coloni (a. 227).

« 6,4, 33840. Ε 1αρ. α. rrι. 0, 57, 1. m. 0, 86. Ed. Barnabei, Notizie degliscavi 1837, ρ. 115. Repetiverunt inde Mo. qui'illustravit ZSSt. 8,248 = (Ges.Schrr. ΙΙΙ ρ. 71 sqq.) et Scialoja Bull. dell' ist. di dir. Rom. 1.21. — tldlibellum coloni (Ι) de praedio collegii Faustiniani quinquennales eius collegiiíta respondent, ut eptistulam (ΙΙ) ad collegii scribas dirigant.

(Ι) Cum sim colonus hortorum olitoriorum, qui sunt via Ostiensi , 1iuris ° collegi magni arkarum divarum Faustinarum matris et Piae 3,

colens in ° asse 4 annuis SS ΧXVI et quod excnrrit 5, per aliquodannos in ho_ diernum pariator 6, deprecor tuam quoq(ue) iustitiam,domine Salvi, sic ut Euphrata ν(ir) o(ptimus) collega tuus q(uin)- 5q(ιιeηηαlίs) Faustinae matris aditus a me permis(it) ° consentías ex-truere me sub monte memoriοlam per ped(es) Χ Χ in gnadra_to;acturus genio vestro gratias, si memoria mea in perpetuo tonst_ (h»a-bit(us) [habitura ?] itum ambitum. —

Dat(a) a Geminio Eutychete colono. —(ΙΙ) ° Euphrata et Salvius Chrysopedi, Pudentiano, Yacintho,

Sophroni q(aestoribus ° et Basilio et Hypurgo scrib(is) salutem. 10

Exemplu ιn libelli dati nobis a Geminiο ° Eutychete colono litteris

nostris adplicuimus; et cum adl[e]get 8 aliis quoq(ue) ° colonis permis-sum, curabitis observare. ne ampliorem locum memoriae ° extruat,quam quod libello stto professus est.

Dat(a) VIII kal. Aug. ° Maximo et Albino cos. 14

1) Cf. p. 372 n. 5. — 2) Notae nondum explicatae. [Possis talia pro-

ponere: si quis desiderabit, locatricem eo nomine convento. Τα. Μ.] —3) de hoc collegio vide Mo. 1. c. p. 249 sq. — 4) cf. Dig. 19,2,25, 6; 20,

6; 9 pr.; 47,2,26,1. =— 5) cf. Dig. 16,3,26,2. — 6) id est, qui reliquator

nunquam fuit. — 7) const babitus itum lαρis. — 8) adliget.

373

Locatio opería.

VI 169. Tabula deae Hludanae sacra.

Rep. Beetgum, prope Leeuwarden, ubi in museo provinciali adservatur.Edd. Pleyte in Verslagen der kgl. Akad., letterkunde 3,6,58; Boissevain in

Mnemosyne, 1888, Ρ. 439; deinde Zangemeister Korrespondenzblat t der West-

deutschen Zeitschrift für Geschichte und Kunst 8, nr. 1, col. 2-12 cumcommentarío ipsius et Mo. ; Mo. etiam Bull. dell' ist. di dir. Rom. 1,129,

de hoc titulo disseruit. — C 13, 8330. Dess. 1461.

Deae Hludanaeconductores

3 ρiscαtus mancipe]

Q. Valerio Secu-5 ndo v. s. 1. m.2

170. Locatio operis.

Lex parieti faciendo Puteolana a. u. c. 649. (= Ι05.

C 10,1781 = 1,577. Ri. tab. 66; Or. 3697; Dess. 5317. Ε tabula

marmorea (a. 0, 48, 1. 1, 32), tribus columnis scripta, Puteolis reperta, hodieNeapoli adservata. Ipsam inscriptionem aetate demum imperatoria incisam

esse e scribendi dicendique genere ostendit Mo. [VII Cf. Wiegand Jahrb. f.

klass. Philologie suppl. 20, 661.]

Ab colonia deducta airno XC,

Ν. Fufidio N. f. M. Piillio duovir(eis),P. Rutilio Cn. Mallio cos.,operum lex ΙΙ.

5 Lex parieti faciendo in area, quae est anteaedem Serapi trans viam : qui redemerit, _ ίpraedes dato praediagne subsignatoduumvirum arbitratu.

In area trans viam paries, qui est propter10 viam, in eo pariete medio ostiei lumen

aperito, latum p(edes) VI, altum p. ΥΠ facito. Ex eopariete antas duas ad mare vorsum proicitolongas p. II, crassas p. Ι -- 3. Insuper id d limenrobustum, long(um) p. VIII latum — 2 $^ ρ. Ι -- , altum ρ(edis)

s(emissem) -- 215 inponito; insuper Id et antas mutulos robustos

II, crassos s(emissem) ._ 2, altos p. Ι proicito extra parietein utramq(ue) partem p. IV. Insuper simas pictasferro (ο f )figίto. Insuper mutulos trabiculas

374

1) mancipi tabula. — 2) v(otum) s(olverunt) 1(iberites) m(eríto). — 3) i, \rn vel ΙΙ vel IV uncias. — 4) id delendum videiur. [ vrl lαm retinetur.]

Locatio operis. 375

ábiegineas Π, crassas quoque versus s(emissem) ιηροη(i)to 19Il ferroque tigito ; inasserato asseribus abiegnieis, 1sectilibus, crasseis quoque versus ` _ 1 ; disponito ni plus s(emisse)`— 1 ;operculaque abiegnea inponito; ex tigno pedariofacito. Antepagmenta abiegnea lata s. — 1, crassa 2,cumatiumque inponito, ferroque plano figito, 5

portulaque tegito, tegularum ordinibus seneisquoque versus. Tegulas primores omnes in ante-pagmento ferro figito, marginemque inponito.Eisdem fores clatratas II cum postibus aesculnieisfacito statuito ocludito picatoque ita, utei ad aedem l0Honorus facta sunt. Eisdem maceria extrema pariesqui est, eum parietem cum margine altum facito p. Χ.Eisdem ostium, introitu in area quod nunc est, etfenestras, quae in pariete propter eam aream sunt,pariete(m) opstruito; et parieti, qui nunc est propter 15

viam, marginem perpetuom inponito; eosq(ue) parietesmarginesque omnes, quae lita ηση erunt, calceharenato lita politaque et calce uda dealbata rectefacito. Quod opus structile fiet, in terra calcisrestinctai partem quartam indito; nive maiorem 20

caementa struito, quam quae caementa ardapendat p(ondo) XV, nive angolaria altiorem 2 facito λ 22

ΙIl Locumque purum pro eo opere reddito.Eidem sacella aras signaque, quae incampo sunt, quae demonstrata erunt,ea omnia tollito deferto componitostatuitoque, ubei locus demonstratuserit, duumvirum arbitratu.

Hoc opus omne facito arbitratu duovir(um)

et duoviralium 4 , qui in consilio esse

solent Puteoleis, dum ni minus viginti

adsient, cum ea res consuletur. Quod 1 0

eorurrt viginti iurati probaverint, probumesto; quod ieis inprobarint, inprobum esto.

Dies operis: k. Novembr. primeis. Dies pequn(iae):

1) cf. p. 374 arinot. 2. — 2) i. e. semiunciam. — 3) Explicavit hunc

locum Jahnius, bullet. archeol. 1841 ρ. 11. — 4) duoviralium.

376 Societas.

pars dimidia dabitur, ubei praedia satis

15 subsignata erunt; altera pars dimidia solvetur

opere effecto probatoque.C. Blossius Q. f.

HS cl D, idem praes; Q. Fuficius Q. f.,

Cn. Tetteiiis Q. f., C. Granius C. f., Ti. Crassicius.

CAPUT Χ.

17ι. SOCIETAS.

α. 167.

G 3,950. Ε tript. Transs. tab. Ι et ΙΙ ass. Berolini in antiquario

musei regii; periit ΙΙΙ.

( 1.) Inter Cassium Frontinum et ΙπlίυτηAlexandrum societas dani[st]ariae 1 ex

Χ kal. Ianuarias, q(uae) ρ (roximae) f(nerunt) Pudente e[t] Polione cos. 2 , inprid[i]e idus Apriles proximas ventnras ita conve-

s η[i]t, ut quidq[ui]d in ea societati ab re

natum 3 fuerit lucrum damnumve acciderit,aequís portionibus s[uscip]ere debebunt.In qua societate intuli[t Iuli]us Alexander nume-ratos sive in fructo [qu]ingentos, et Secundus

10 Cassi Palumbi servus a[ctor] intulit Χ dncentossexaginta septem pr . . . . tin

= ΙΙ, 1 ι sum Alburno . . . . d[ebeb]it.In φια societ[ate] si quis d[olo maJlo fraudem fec[isse de]-prehensus fue[rit], in a[sse] uno $ unum . . . .

15 [denarium] unum ΧΧ . . . , alio inferre deb[ebi]t,et tempore perac[t]o de[duc]to aere alieno sivesummam s(upra) s(criptam) s[ibi recipere sive], si quod superfuerit,dividere d[ebebunt (?)]. Id d(ari) f(ieri) p(raestari)que stipulatus estCassius Frontin[us, spopon]dit Ιυ1(ius) Alexander.

1) i. e. negotium mensae argentariae, a δανεcστής. - 2) α. 166. —3) Sic Hirschfeld denuo collata tabella.

yh,

Iura sepulcrorum. 377

De qua re dua paria [ta]bularum signatae sunt 1. 20[Item] debentur Lossae χ L, quos a socis s. s. 2 accipere debebit.

[Act(um) Deusa]re V kal. April. Vero ΙΠ et Quadrato cos.

CAPTJT ΧΙ.

172. IURA SEPULGRORUM.

A. Prohibitíones alienandi.

Omnes fere qui sequuntur tituli aut liberis aut libertis aut utrisqueposterisque eoru'rn seripti sunt; sed notandum est liberos ius sepeliendi ha-bere, sive heredes patri exstiterint sive se abstinuerint, libertos autem non aliter, nisi heredes exstiterint patrono, quamvis quidam inscripserint monu-mentum sibi libertísque suis fecisse. D. 11,7, 6.

1. Romae. C 6,3.21096. Or. 4388. Dess. 8215. Integer titulus.

D(is) M(anibus). A. LarciiisAdiutor fecitmonumentumsibi et suis libe-rtis libertabus-que posterisqueenrum. Hoc m(onumenturn)veto veniri, veto donari 3.

2. Romae. 6,13203; Or. 4386.

— hoc autem monumentum cum aedificio gneque veniet neque donabitur nequepignori obHgabitnr, sed nec ullo modo 10alienabitur, ne de nomine exeat familiae suae.

3. Romae. 6,22083; 765,2; Or. 4403. Dess. 8273.

— ° fecerunt sibi et suis libertis ° libertabusq(ue) posterisq(ue) 3

eorum, ° ut usque ad unum ex domo eorum ° gut extiterit possideat, 5

ne at externm ° perveniat. ϊ4. Romae. r3 6,4,26940. Or. 4387. Dess. 8277.

— fecit — et sibi et suis posterisque eorum ita, ne de nominelibertorum libertarurnVe meorum posterisq(ue) eorum exeat.

1) Cf. supra n. 61 ro. 26. — 2) s(upra) s(eriptis). — [3) VIf Cf. Dess. 8269:

sibi libertis libertabusque posterisque suis etProculi, qui testamento statu

Íibertatis relicti essent. Huic monimento vendundi potestas nulli sit.J

5

Ιυια sepiikrOrlim.

5. (."ordubae. ι 2,43.92. Dess. 8271.

η — ° u(ori).. ° . . f(ecit) et s(ibi) viv(us); inq(ue) memoriam per-

4 petuam ° hortos coherentes sive suburbanum tradidit ° lib(ertis) li-

6 bertabusq(u e) ex familia ux(oris), — ° excepitg(ue), ne quis eos

7 ° venderet, set per genus ipsorum posessio decurreret ° vel per

atnatos vel manumissos.

6. Montisferrati. Γ 5,7454, cf. 10,504; Or. 4417. Dess. 8342.

° ο7 — °

hí horti ita uti o(ptimi) m(aximí)_que sunt, cineribus servíte° °

10 meis ; nam cu ratores substituam, uti vescantur ex ho -- rum horto-

13 rum redi_tu natale meo et per rosam 1 ° in perpetuo. ° Hos hortos

16 neque diνi_dí volo neq(ue) abalienare.

7. Romae. Γ 6,4,29909. Or. 7331. Dess. 8282.

— ne veneat, ne fidu ° ciare liceat, nec de nomine ° exire liceat

secundum sen_ tentias pontificum c. c(larissimornm) ν. v(irorum) cet.

8. Romae. Γ 6,2,8456.

11

— ea condicione, ne fiducient, ne vendant, neve alio

quo genere Id sepulchrum, sive monumentum est,alienare ulli potestas sit cet.

B. Multae alienationum et laesionum prohibitarum. μ ^,1

9. Puteolis. Γ 10,3750; Or. 4430. Dess. 8351.ii

"ι — si qui — hunc monnmentnm ° — vendere volent,9 tune ad rem publicam colbniae Puteolanae pertinebit.

10. Brundisii. Γ 9,136; Or. 4431. Dess. 8238.

5 — neque ull]i 2 liquebit locationi[sα ^ ι

6 causa in] annis centum quan[ ° dog(ue) tr]ansvender e ; quo[d-8 si qui adversus it fecerint, ° eorum bona pertinere

10 debebunt ad rem publicam ° Brundisinorum].

11. Romae. Γ 6,2,10219; Or. 4425. Dess. 8226.7 — ° ne de ° nomine meo egiat ; quod si quis it mo _ nímentum ^1

1ο partenve eius vendere quis νο _ let, vel donationis causa cui manci- 1),,11 pare ° 3 voluerit, aliove quo nomine eius monimenti ° partem alienare ?^13 temptaverit, dare damnas esto ° aerario populi Romani SS XV--^_

378

2) Uncis quadrat2s quae inclusimus laodie deperierunt. — [3) VII Cf.

6, 2,10791. Dess. 8228 (Romae) ; Post obitum nostrum quisque hunc muní- φ^^mentum dolo malo donationís causa tradedísse voluerit, compellabitur apomtitices (sic!) poenae nomine ·S S XXX η.] ljlι

ξ $ δ

[1) VII Cf. Νο.174 υ. 15: item V id. Mai die ros αe ... divíderentur. —]

Iura sepulcrorum.

m(ilia) n(ummum) et collegio ° pontificum SS XV m. n. et emptor 14

et venditor. Comparatu(m) autem est de 51 VIIII m(ilibus) n(ummiIm).H(uic) m(onimento) d(olus) m(alus) a(besto), H(oc) m(onimentum)ext(erum) h(eredem) n(on) s(equetur).

12. Romae. 6,2,13152; Or. 4427; Dess. 8229.

— ° si quis hoc sepulchrum ve1 monimentum° meum vendere vel donare voluerit ° vel corpusvellit, ° dabit poenae nomíne ark(ae) pontif(icum)cui donatum vel venditum fuerit, ° eadem poena t

13. Romae. ί 6,2,10284. Dess. 7947. Cf. Mo. Staatsr. 2 3 ρ. 71.° — Hoc monumentum — ° ne quis a nomine nostro alienare 2 5

audeat ° neve in eo corpus extraneum inferri patiatur: ° alioquin 6sit facultas cuiciirnque ex familia ° nostra 1 adeundi per querellam 8pontifices ° cc. vv., quorum de ea re notio est, ° et poenam HS L 9

m. n. arcae ° collegii eorum ° inferendorum exsequendi. 11

14. Romae. C 6,2,10848; Or. 4428. Dess. 8231.

— — quod ° si quis hunc monimentum vel aedificium dona- 13

tionis ° causam vel alio que nomine temptaverit facere, dare damnas 15

esto aerario ρο _ρυlί Romani SS L m. n., item v(irginibus) V(esta- 16

líbus) SS L m(ilia) n(ummum).

15. Romae. @ 6,3,20661; Or. 4421. Dess. 8272.

— ° ita ut ne qliis ex hoc agro aedificis_ ve, quibus donationis 4

causa eman_cip αtum erit, de nomine alienasse ° velit, nisi in per- ssona filiorum ° aut libertorum suorum, ne simili ° poena sepulchri 8

teneatur.

16. Veronae, sed eo delatas ex urbe. 6,4,26445; Dess. 8216;

Maffei, museum Ver. p. 320.

— huic munimento intercedet lex ne donatio fiat; quodsí quis

admiserit, inferet aerario ρ(οριιli) R(omani) HS XXX n.

17. Aquileiae. ί 5,952; Or. 7337. Dess. 8239. Similiter C 5,979: siquís hanc arcam — vendere mit emere aut exacisclare volet . . .; et 5,1102:

arcam aperuerit aut exacisclaverit et aliut corpus pnsuerit.

— ° sí q(uis) hanc ar(cam) vender(e) ° aut emere aut exacis _ 10

claver(it) 2, tune poen(ae) nom(ine) ° dabit rei p(ublicae) Aquil(eien- 12

sium) HS XX n. ° Delator quart(am) accip(iet). 14

1) In algo lit. diclum est: [ei]us reí persecutio cuilibet de populo da-

tur, C 5, 8305. — 2) [ VII Debuit esse: exacisclare volet.]

379

— ° post obitum 6

alienum invehere 8ES C n., ° et ei 10

enebitur. 12

.Iura sepulcrorum.

18. In via Appia. 6,3,20989.

9 — ° quisq(iiis) [h]unc mun(imentlim) — ° immutare alioque

11 quo genere vender_ [e aut donarle voluerit, t ιιηc dare debeb _ [it

HS L m. n.] aerario p(opuli) R(omani).

19. Romae. ί 6,2,13618. Dess. 8231 not. Similiter Grut. 881,9 = 6,4,

22609. Or. 2415. 4509. 4549. 4610. 6,10876. 1600 (= Dess. 8092). 15405.

5 — ° hoc monumentum sive locum si ° quis vendere vel donare

ϊ voluerit, ° inferet virginib(us) Vestalibus HS xx ° n. aut aerario

p01ml! Romani cet.

20. Romae. Grut. 827,2 = g 6,4,26128.

— si quis aiitem istam memoriam ex numero filiorum sibelibertorurn distrahere voluerit, inf(eret) aer(ario) p(ublico) p(opuli)R(omani) HS Ι (Σ?) m. n.

21. Romae. Grut. 835,8 = r^ 6,4, 27627.

— si qnis autem hoc vendere voluerit, arkae ponteficum HSΧ m. n. inferet, vel si gnis aJieniirn corpus hic intulerit, poenamsupra scriptam inferet.

22. Romae. Fabretti, inscr. p. 49 n. 281 = LL. 6,4,28567.

— hoc monimentiim si quis donationis vel emancipatíonis.causa ali tradere voluerit, prius inferet arce pontificum SS C τη.denari cet.

C. De sepulcro violato et de mortuo inferendo.

23. Romae. Or. 4423 = C 6,4,26488.

— huic monimento manus qui intulerit, dabit sestertios XX

24. Romae. @ 6,2,5175; Or. 7339; Dess. 8211.

4 — ° locum hui si qlii manus ° intulerit, virginebus Vestalibus° solvet poena HS n. V. xx ι.

25. Romae. Grut. 928,1. C 6,4,29913.

— si gnis titulum meum violaverit, inferat aerario HS IX n•26. Salonis. 3,2107; Or. 4429. Dess. 7236.

4 — ° cot si quis aeam arcam ° [po]st mortem eorum aperire6 νο _ [lu]erit, in[f]er{et] decuriae meae 2 $ XXV . . .ν 27. Ravennae. Mur. 1131, 3. ίIy 11,136. Dess. 7311.

5 — ° si qui vero post mortem ° nostram eandem arcam ° aperire8 ° voluerit, inferet ° convibio veteranorum sive ° Martensium ^ C •

1) Σοrtasse scr. V m(ilia). — 2) Scil. collegii fabrum et centonaríorum.

380

Iura sepulcrorum.

28. Oxonii, oríginis Romanae. Or. 4393 =

— sibi — libertabusque suis, ita ne quiscomurat aut cineres ° suas ponat; quae adversusnibus damnas esto d(are) HS (decem milia) cet

29. Romae. « 6,4410.

Huic ° monumento ° ustrinum apli_ carί ηση licet.Cf. C 6,797 n. 3413. Dess. 8203: ne quis hic urina(m) faciat.Et Or. 7302: duodecim deos et Deanam et Iovem opt. max. ha-

beat iratos quisquis hic migerit aut cacarit.30. Canusii. ίL 9,405; Or. 7332. Dess. 8263.

— ° in hoc monimento ali inuri licet nulli, nisi quorumnomina s(cripta) s(unt).

31. Ostiae. C 14,1153; Or. 7338. Dess. 8223.

— quisquis hunc ° titulum— deasciaverit α(u)t 2 νίο_laverit ven-diderit, HS CC milia n. ° aerario populi Rornani damnas esto dare cet.

32. Romae. 6,2,7788; Or.2691; Dess. 8219.

— ° si quis huic monimento post me ° aliquam controversiam 13

facere νοlυ erit aut de nomine auferre, inferet aera rίο p(opuli) 15

R(omani) HS V m. n. cet.

33. 11. Prope .Romam. ί 6,3, 22915. Or. 5048. Dess. 8221.

° — si quis ° eum titul(um) adulterav(e>rit, alienigenum cor- 8

p(us) aut ossa aut cineres ° in hoc monum(entum) inferre volens, adi- 10

tum 3 ηση haber(e) et dare debeat α(erario) p(opuli) R(omani) HS L

m. n. ° Huic mon(umento) dol(us) mal(us) abesto. 11

34. Ruteolis. « 10,2039; Or. 4422. Dess. 8311.

Dis Manibus ° P. Alfeni Anterotis. Locus exc(eptus) ° sepulcri 1

et itineris, in front(e) p(edes) X!, in agr(o) ° p. ΧΧΧΙΙΙΙ, et poena 4

egcepta HS XX cet.

35. Sassinae Umbriae. ί 1,1418; Dess. 7846. Integra dum fuit, de-

scripta est: hodie quae non supersunt, rectis litteris expressímus inclusa

uncis quadratis.

[Hora[tius . . f] Balb[us] -- ° municipibus [su]eis incoleis- 1dat 3

q(ue) ° [loca sepulturae d(e) s(ua)] p(ecunia)

, -° {extra auctor

ateis et ° [quei sibei lagn]eo manus ° [attulissent 4] et quei ° [quae- 5

1) Μο. — 2) Dess. — 3) adhum. — 4) Serv. in Perg. Aen. 12,603:

cautum fuerat in pontificum librís, ut qui laqueo vitam finisset, insepultus.

abiceretur.

381

6,4 , 27593. Dess. 8210.

ubi ° ego conquiesco,(qui) 1 fecerit, virgi-

lura sepulcrorum.382

8 stum] spurcum ° [professi es]sent, singuleis ° [in fron]te p. X, ín

ιο agrum p. Χ ° [inter po]Iitem Sapis cet. — ° [In quíb]us loceis nemo

14 huma ° [tus] erit, qui volet sibei ° [vi]vous monumentum fací _ et; in

1ϊ quibus loceis hu_mati erunt, ei d(um) t(axat) quei ° [h]umatus erit

19 postereis [qu]e eius monumentum ° [fier]i licebit.

ν 36. Puteolis. 10,2015. Dess. 8235.

ι Aelia Decorata in me _ moriam Isionis b(ene) m(erentis) maritj

una ° cum Sextilia Laurina nuru sua cubi culum superiorem ad5 confrequen _ tandam memoriam quiescentium sibi ° suisque et posteris

eorum extruxerunt. ° Tabernula autem cum suis superioribus °nullo modo ab boc loco sacro et religio so ob tutelam obitorum

i0 separari poterit. Quod ° si adversus ea aliqui inrumpere temptaverint,

° inferent singuli rei ρ(ublicae) Puteolanorum HS LL m(ilia) n(um-

mum), ° sic ut et foris in titulo scrζi)ptum ι continetur ° in nomine

Eucherior(um) nepotor(um); reditum autem ° terrulae et aedificii in15 refectionibus cubi_ culorum sacrorum et aedificii s(upra) s(cripti)

s ιιρ er _ stites erogare curabunt.

V 37. Ostiae. C 14,166.

ι

T. Flavio T. f. Pal(atina) Vero ° equiti Romano aedem fecitVibussia L. f. Sabina mater ° quae iubet se quandone in ea aede

5 poni et Gn. Ost(iensem) Hermete(m) ° maritum suum; neque heresmeus neque heredive meor(um) 2 neque ° cuiquam licevit in ea aedeponere neque corpus neque ossa; quod ° si quis adversus ea fecerit,inferet aerario p(opuli) R(omani) HS L m. n., item rei pub(licae)o Ost(iensium) HS L m. n.; is autem qui detulerit accipere debebitsum(marum) s(upra) s(criptarum) quartas. — ° (H)ypogaeu(m) et ce-

1ο tera libertis libertab(us)q(ue) meis post(erisque) eor(um). ° Hic moni-mentus exteru(m) herede(m) ηση sequitur, set nec donatione(m) facere.o In f(rontem) p(edes) XXVI, in a(grum) p(edes) XXXV.

ν 38. Ostiae. 14, 850. Dess. 8209.i L. Cocceius Adiutor fecit °

o in parte sinisteríore intrantibus5 cadaver; sin autem, ° dabit rei

o Delator quartas accipiet.

39. Compsae. C 9,984. Dess. 8237.In quem induxi sarcofagum ° in quem dum receptus fuerit

1) [Τ/ΙΙ Mo. ZSSt. 16 ρ. 207 not. 2 ad fert .Hor. sat. 1,8,10 sqq. —]2) Debuit esse neque heredi meo heredive heredum meorum.

sibi; idem denuntiat, ne quis velitneque ° commurere neq(ue) obruerep(ublicae) Ostiensium B8 L m. n.

Iura sepulcrorum.

cor2 pns meum, numquam ullo liceat acced ere neque aperire et 3vegare ossa mea, ° peque filius neque nepotes neque de ad_ finitate 5εί

:2 ullus ; si quis autem αusυs fuerit ° infringere vel aperire, inferet5 ^

poene nomi _ ne rei pub(licae) C(ompsinorum) folies mille. SaneNevía ° Prisca, si permanserit usque in diem fi _ nitionis sues, reci- 10pietur ibi iugta maritum suu[m].

40. Ostiae in urnula. ί 14,1872.y ξ

Quicumque violaverit ° sive inmutaverit, ° sentiat iratos ° sem-per sibi.

V11 41. Romae. ί 6,4,36467. Dess. 8184.Dis man(ibus). ° C. Tullius Hesper ° aram fecit sibi ubi ° ossa

sua coiciantur. ° Qua si quis violave _ rit aut inde exeme _ rit, optor.,

ei, ut cum ° dolore corporis ° longo tempore vivat ° et cum mor-

,: tuus fue rít, inferi eum rwn ° recipiant.VH 42. Romae 6,4,29946 ύ . Dess. 8185 α.Quisquis ° hoc sustulerit ° aut laeserit, ° ultimus suo_rum moriatur.VII 43. Prope Βυrnυ^ιa Dalmatiae. ίΙ3 3,15016. Dess. 8248.

Sarcofagum ita def_endunt, ut super ανο_rυm [su]orum corpora ° 1ml- 2lu[s e]xtraneum ponat; ° quod si quis posuerit, det ° fisco auri pondo dua. 4

44. Romae. Γ3 6,4,29942. Dess. 8207.

Inscriptor rogo te ut transeas hoc monumentum . . . quoius condi-dati nomen in hoc ° monumento inscriptum fuerit, repulsam ferat ne-que honorem ullum unquam gerat.

D. De aditu ad sepulcrum.'

45. Romae. Γ '3 6,2,9404; Or. 4085. Dess. 7249.

— ° sibi et — ° uxori et ° libertis libertabus ° posterisque 8

eorum omnibus. ° Taberna cum aedificio et cisterna ° monimento 12

custodia cedit. ° Lege publica uti liceat itum, aditum, ambit(um), 14

° haustum aquae, ligna sumere. 15

46. Romae. ί 6,2,10235; Or. 4379^,^ Dess. 8364.

° — Iobacchus fecit — ° ° excipit(ur) itus, actus, ° aditus, am- 2

bitus, item aquae, aeram(enta), ° funem, pistrini, furni, virgar(um), 9

ligni ° sacrificiίs faciundis et cetera, quae ° in lege publica continen- 1ο

tur. Hoc mo _numentum heredem ηση sequitur 2 cet. 11

47. Romae. C 6,2,13823; Or. 4373. Dess. 8752.

— ° praecepit, ut ad it ° sepulchrum hortus, qui est cinctus

° maceria, et dieta aiuncta ianuae ° custodiae causa sepiilchro cedat, 5

1) Cf. sτιρrα n. 137 ν. 14; n. Ι38 ν. 13. — 2) Z1+st anni 149 ρ. C.

383

lura sepulcrorum.384

9 ° et itum aditum ambitum sacrifi _ cique faciundi causa proximis

° eius recte liceat.48. Romae. 6,2,12133; Or. 4374. Dess. 8365.

15 — ° in hoc monumento itus ad[it]us ambitus libertis liberta-

16 busq(ue) meis omnib(us) ° pateat, heres clavem dato ad sacrificia

facienda quotiens quomque opus erit.

49. Romae. 6,3,19562; Or. 4392. Dess. 7933b

3 L. Hostilius — ° libertis libertabusque suis ° posterisque eorum

fecit; ° exterae familiae aditus non datur, ° nec iure quis in hoc

monumento ° ollas emet.

50. Ostiae. 14,1473; Or. 45,11.

C. Plarius Privatus sen(ex) se vibo cessit Ρ1α _ riae Privatae

libertae suae — ° adcumbitorium cum condití_bum — ° — ita, ut

liceat ei itum aditum ° ambitum humandumve sacrificandum caussa

° habere cet.

51. Romae. Γ 6,2,10562 = Or. 4382. Dess. 8362. Simíliter zs. 6,3626

6,2,10876. 6,3,17652.53. 6,4,26229. Or. 4830. 4500. 4509. 4513.

5 — ° et in eo mon(umento) ° itu(m), act(um), amb(itum), in 1α-t(ionem), mor(tuum) mort(uam) ° inferre 1, coron(are), ° sacrif(icare),

10 sacrif(icium) 2 fac(ere) ° ei, α(d) q(uem) e(α) r(es) p(ertinet) p(ertine -

bit), r(ecte) 1(iceto) — ° fil(iae) pientissimae cet.

V1i 52. Prope Romam. @ 6,1467 2; Or. 1175. Dess. 8156.

D. m. Cerelliae Fortiinatae coniugi carissimae, cum qua v(ixi)anri. XL s(ine) υ(11α) q(uerella). ° M. Antonius Encolpus fecit sibiet Antonio Athenaeo ° liberto suo karissimo et libertis libertabus-que eorum ° et posteris — excepto M. Antonio Athenione, quemveto ° in eo monimento aditum habere neque iter ambitum ° intro-itum ullum in eo habere, neque sepulturae causa ° reliquias eiusposterorumque eius inferri; quod si quis ad_versus hoc quis 3 fecerit,tune is qui fecerit poenae nomine ° pontificibus aut antescolaris 4virginum Β S L m(ilia) n(ummum) inferre de bebit, ideo quia me

1 ο pos multas iniurias parentem sibi amnegaverit — ° et A. LelíoApeliti clienti karissimo, quem boluerit do[n]ationis causa sarco-fa_gum eligat sibi, opter 5 quod in tam mana clade non me reli-querit, cuius beneficia abeo cet.

1) Mo. in @ compendia sic solvit: inlat(ionem) mort(ui habere) mor-t(uum) inferre. — 2) sacrif(icia) Μο. 1. 1. -- 3) 1. quid. — 4) cf. Petron.sat. 81: antescolanus. -- 5) [ν11 De opter cf. Bücheler Rh. Ph. 51, ρ. 47 2.]

Iura sepulcrorum.

tune is qui fecerit poenae nomine ° pontificibus aut antescolaris 1 9virginum HS L m. n. inferre de _ bebit; ideo quia me pos multas 1οiníurias parentem sibi amnegaverjt cet.

V 53. Ostiae. Γ ' 14,1636. Dess. 7926.

Ι Μ. Statilius Merciirj Ί us fecit sibi et — ° introitum exitum 1omnem_que rem possidere quod mihi ° concessum est a T. Flavio 1οRufino, ° in parte dimidia, intrantibus ° parte sinisteriore, in fronte 12ιε Η . ° pedes XXXIII, in agroΡ , g ped(es) XXX. 14

ΙΙ Euphrosyno ° et Hercliano ° ser(vis) C(aesaris) n(ostri) concessum 1° eis ab Flavio Rufino ° in monumento ° Ιυηίαηο, quod est ° iuris 4mei, intran _ tibus parte dexte _ ra, in triclinio ° in quo pariζe)te sunt 8

ollae ossuaria ° numero ΧΙΙΙΙ, ° et iii triclia sar_cophaga n(umero) 11-¡^. ΙΙΙ, ° quot cessi ego 2 ° ambas partes et ° Statilio Mercurio ° et 15

nominibus s(upra) s(criptis).

E. Cognitio de sepuleris.

54. Romae. C 6,2,10675; Or. 4515; Dess. 8386.

- Aelius Dignus, ° Paccius Charito et socii ° hoc cepotaphium 2

muro cinetum ° cum suo iure omni ex auctoritate ° et iudicio ponti- 5

ticum possederiint.

55. Romae. @ 6,2963; Or. 4406. Dess. 8.382. Cf. D. 47,12,7: lapsum

monumentum corporibus non contactis licet reficere. D. 11,8,5,1: sed sí reli-

giosus locus iam factus sit, pontífices explorare debent, quatenus salva

religione desiderio reficiendi operis medendum sit.

— petit a pontces, ut sibi permitterent ° reficere n(ostrum?) 4

monumentum ° iuris sui, lib(ertis) libertabusque ° sibi et suis poste- 7

risque ° eorum. 9

56. Ben,eventi. C 9,1729.

— hoc vas disomum sibi et ° Felicitati suae posuit, et ° tribu- 2

nal ex permissu pontif(icum) perfecit.57. Romae. 1 6,2,12389; Or. 4355. Dess. 8388.

— in hoc monumento sive ° sepulc(ro) corp(us) per aedíl(es) 9

inferri licebit.58. Romae. ί

6,1884; Or. 794, eoraend. 3,78; cf. Paul. sent.

1, 21,1. D . 11,7,8.44.

— abscessit Selinunte, pri. idus Augus. ° Nigro et Apro- 6

1) Cf. Petron. sat. 81: antescholanus. — 2) eco traditur..

Βsυκθ, Fontes iuris. Ed. νΙΙ. 25

1 ί0^

385

Ius hospitii.386

8 níano cos. 1 ; ° reliquiae treiectae eius ° ΙΙΙ nonas Febr. ex permissu

10 ° collegíi pontific(um), piaculo facto, ° Catullino et Apro cos. 2 cet.

59. IRomae. ί 6,3,20683. Dess. 8389.

7 - isdem corporibus tralatis perm(issu) trib(unorum) pl(ebis) cet.

V 60. Ostiae. 14,1135. Fragmenta quattuor eiusdem lapidis, con-

tinentia titulos tres praeter nomina pares.

1 D(is) m(anibus). ° Ti. Iulius Am a ranthus ob ° cessionem

donationemq(ue) ° monumenti ex ° parte tota 3 ab Ιυη_ ia Anthide

9 et Ρ lο ftio flerma lib(ertis) ° libertabusq(ue) et ° posterisq(ue) eor(um).

VI! 61. Γ3 10,8259. Dess. 8381. `Prope Tarracinam, loco antiquo,

in pilis duabus, αd ingressum ut videtur sepulcri'.

[D(is)] m(anibus) [s(acrum). G]ollcgi[u]m pon[tif]icum d[e]cre-

vit: 4 si ea ita sunt que libelo [c]ontenentur placere per . . . re

puela [de] q. agatu[r s]acelo.

(in pila altera) [eximere et i]ter[um ex] pra[escr]ipto [d]eponereet scripturam tituli at pristinam formam restituere piaculo priusdato operis faciendi ove atra 5 . ,, ι

μ!Ί

1.J.

J+Υ:

CAP UT ΧΙΙ. „^ru

ι73. IUS HOSPITII ET CLIENTELAE,

Cf. Mommsen, das röm. Gastrecht u. d. röm. Clientel, in libro: Röm.Forschungen 1,319. Antiquissimas tantum recepi tesseras hospitales, alias ^ ^¡

τι. apud Or. 3056-63. [@ 2,1343.]

1. (τ3 8, 68. .Ε lamina ahenea per Borgiam ex A frica in . Σtaliar►ά ,yhM

advecta et Cortonae adservata. Primus edidit Marinius, atti de' frat. arv.4^ ► ιD(1795) 2,782. Or. 3693. Dess. 6095.

1) α. 117 ρ. C. — 2) α. 130 p. C. — 3) ex parte tóta (non tōta) le-gendum, collato loco Ulpiani Dig. 28,5,1,5.· ille ex parte tota, ille ex tota. . . heres esto. — 4) Plin. ep. ad Trai. 61. — 5) Paul. sent. 1,21,4: quiCorpus perpetuae sepulturae traditum vel ad tempus alícui loco commen- α 'datum nudayerjt et solis radiis ostenderit, piaculum committit, atque ideosi honestjoi· sit in ínsulam, si humilior in metallum dari solet. \ ^^^ly^l

1Ι, ^

Ius hospítii.

P. Sulpicio Quirinio, C. Valgio cos. isenatns populusque CiVitatjum stipendíariorum

isque eos posterosque eorum in fidem clientelam-

pago Gurzenses 2 hospitium fecerunt quom L. Domjtjo

eius sibi posterisque sueis patronum coptaverunt,

Cn. f. L. n. Ahenobarbo 3 procos., eumque et postereis

que suam recepit.

Faciundum coeraverunt: Ammicar Milchatonis f.,Cynasyn(ensis); Boncar Azzrubalis f., Aethogursensis,Muthunbal Saphonis f., Cui. Nas. Uzitensis .

2. C 2,2633. .L tabula ahenea, quae hodie inantiquario adservatur, α. 0, 32, 1. 0,20. Dess. 6101.

M. Licinio Crasso,L. Calpurnio Pisone cos. G

IIΙΙ k. Maiasgentilitas Desoncorum ex gente Zoelarumet gentilitas Tridíavorum ex gente idemZoelarum hospitium vetustum antiquomrenovaverunt, eique omnes alis alium in ±1-dem clíentelamque suam suorumque libero-rum posterorumque receperunt.

EgeruntArausa Blecaen ί et Turaius Clouti, Docius Elaesi,Magilo Clouti, Bodecius Bnrrali, Elaesus Clutami,per Abienum Pentili magistratum Zoelarum.

Actum Curunda.Glabrione et Homullo cos. s V idus Iulias

idem gentilitas Desoncorum et gentilitasTridiavorum ίη eandem clientelam, eademfoedera receperunt : ex gente AvolgigorumSempronium Perpetuum Orniacum, et ex gente

387

5

10

5

10

15

musei Berolinensi.s

1) α. u. c. 742 (=12). — 2) Gorza, oppidum Africaé'Zeugitanae prope

Uticam, Polyb. 1,74. In alia tessera (l. C. n. 69): civítas Gurzensis ex Afríca.

— 3) Avo imp. Neronis; cf. Suet. Nero 1-6. Tac. an'!?'. 4,44. [VIIGos. a.

738 (= 16), proc. Africa α. 742 (=12)]. -- 4) Debuit esse posteros. —

5) Hirt., b. Afr. 41,51: oppidum Uzitta, in Africa Byzacena. — β) α. 27

Ρ . C. — 7) Zoelas Plin. h. n. 3,3,28 inter Asturwm populos enumerat, alío

loco (19,2,10) eam civitatem Callaeciae et oecano propinquam appellat; cf.

Ηuebm. 1. c. p. 363. — 8) α. 152 p. C.25*

Collegium Lanuvúium.388

Visaligorum Antonium Arquium, et ex gente

Cabruagenigorum Flavium Frontonem Zoelas.

Ε geruntL. Domitius Silo etL. Flavius Severus,

Asturicae.

CAPUT ΧΙΙΙ.

ΟΟ LLEGIA.174. Collegium symphoniacornm.

ί 6,2,4416. Dess.4996. Unus de quadringentis titulis columbarii a.1847

prope Romam eruderati. Cf. Mo. ZGR. 15,353 (= Ges. Schrr. ΙΙΙ ρ. 113).

Dis manibus. ° Collegio symphonia _ corum, qui sacris publi _ cis

5 praestii sunt , quibus ° senatus c(oire) c(onvocari) c(ogi) permisit 2

6 e° lege Ιυ1ία 3 ex auctoritate ° Aug(usti) ludorum causa.

175. Collegium funeraticium Lanuvinum (a. 136).

C 14, 2112. Dess. 7212. Ε tabula marmorea, quae exstat in oppido CivitaLavigna edita a 11Τ. Ratti, atti d, accad. pont. 2,462. Inde eam repetivit et

illustravit Mo., de collegüs (1843) ρ. 98-116 (cf. Huschke, ZGR. 12,207);

postea lapide ipso excusso tilulum correxit ZGR. 15,357 = Ges. Schrr. ΙΙΙρ. 115; ef. Or. 6086. Est tabula duabus columnis inscripta praescriptioneper utranaque perscripta; capita sunt distineta.

Praescr.

[L. Ceionio] Commodo, Sex. Vettuleno Civica Pompeiano cos.a(nte) d(iem) V idus Iun(ias).

Ι. ° [Lanuvi in 5] templo Antinoi, in quo L. Caesennius Rufus, :^d

2 ° [patronu]s municipi, conventum haberi iusserat per L. Pompeium y ρ

1¡,^

1) Cf. @ 6,2191; Or. 2448; Dess. 4965: Collegio tibicinum et fidicinumRomanorum, qui s. p. p. s(unt) (111 p. C.). Sirniliter ίrs. 6,240 = Or. 1803,

ΙC 6,1054 = Grut. 269, 2. Tibicinum seeessionem Tiburtinam enarrat Liv. 9,

30, 5 sq. — 2) Illustrantur haec verba loco Dig. 3,4,1: neque collegium 1ιro

neque — corpus passim omnibns habere conceditur. — collegia — certa 'λlsunt, quorum corpus senatusconsultís atque constitutionibus principum c on-

firmatum est. Inde passim in collegioru'rn titulis additur: quibus ex SC. ^1ιΓ

coire permissum est vel licet, Or. 1567. 2787. 4075. 4115. 4235; in uno: ^ α^ ιquibus ex permiss(u) div(1) Pii arcam habere permiss(um) C' 5,4428 =

Or. 3913. In aliis appellantur corpora licite coeuntia, Grut. 399,4. 331,1. ίΙΙ ^Cf Mo., de collegiis 80. — 3) Caesaris videtur esse. Suet. Caes. 42: eunctacollegia praeter antiquitus constituta distraxit. Aug. 32: collegia praeterantiqua et `legitima' dissolvit. — 4) α. 136. — 5) [vii municipio in ins. Mo.]

11

Collegium Lanuvinum.

°. . . . °um, q(uin)q(uennalem) cultorum Dianae et Antinoi, pollίcitus 3est se [. . . d]aturum eis ex liberalitate sua HS XV i m(ilium) n(um-

mum) usum, die ° [natal]is Dianae, idib. Aug., HS CCCC η., et die 5natalis Antinoi V k. ° [Dec.], HS CCCC n., et praecepit legem abipsis constitutam sub tetrα_ [stylo A]ntlnoi parte interiori perscribiin verba infra scripta :

° [Μ. Αntonio Hiber]o, P. Mummio Sisenna cos. 2 k. Ιαη.collegium salutare Dianae ° . . . et Antinoi constitutum, L. Caesen-nio L. f. Quir(ina) Rufo dict(atore) Ιll idemq(ue) patr(ono).

° cv Kaput ex SC. p(opuli) R(omani). ι' 1Q° Quib[us coire co]nvenire collegiumq(ue) habere liceat. Quistipem menstruam conferre νο _ len[t in fune]ra, in it collegiumcoeant, neq(ue) sub specie eius collegi nisi semel in men _ sec[oeant co]nferendi causa, unde defuncti sepeliantur.° [Quod fa]ust[um fe]lix salutareq(ue) sit imp. Caesari Traiano

Hadriano Aug., totiusque ° [do]mus [Aug(ustae)], nobis [n]ostris 1s

collegioq(ue) nostro; et bene adque industrie contraxerimus, ute]xitus d[efu]nctorum honeste prosequamur, itaq(ue) bene conferendo

nniversi consentire ° debemus, u[t longjo tempore inveterescerepossimus.

Tu, qui novos in hoc collegio ° intrare vole[s, p]rius legemperlege et sic intra, ne postmodum queraris aut heredi tuo ° contro-ver[si]am relinquas.

cv Lexs collegi. ι·'

° [Plac]uit universis, ut, quisquis in hoc collegium intrare νο- 20

luerit, dabit kapitulari nomine ° HS C n. et vi[ni] boni amphoram,

item in menses sing(ulos) a(sses) V.3

Item placuit, ut quisquis mensib(us) ° contin[uis se]x [?] 4 ηση

pariaverit et ei hum αnitus acciderit, eius ratio funeris non habe-

bitur, ° etiamsi [test]amentum factum habuerit.Item placuit: quisquis ex hoc corpo re η(ostro) pariatu[s] de-

cesserit, eum sequentur ex arca HS CCC n(ummi), ex qua summa

decedent ege_ quiari nomine HS L n., qui ad rogus dividentur; exe- 25

quiae autem pedibus fungentur.

[1) ΧVΙ emendat Eck probabiliter, cum ad efficiendum reditum an

-nuum sestertium DCCC usuris computatis quincuncibus requiratur sors ses-

tertium Χ VI m. n. Τ$. Μ.] — 2) α. 133. — 3) Ita qui collegio adscriptus

est numerat annuos asses LX sive sestertios XV, reeipiuntur funeraticii

nomine sestertii CCC. — 4) [VII Sic vel contin[υis] Χ' Dess.J.

389

Collegium Lanuvinum.

26 °lacuít : quisquis 1 a municipio ultra milliar(ium) XX

Item ρ °decesserít et nuntiatum fuerít, eo exire debebunt electi ex corpore

η(ostro) homines tres, qui funerís eius curam agant, et rationem

populo reddere debebunt ° sine dolo m[alo]; et si quit in eis fraudis

causa inventum fuerit, eis multa esto quadruplum. Quibus ° [ funera-ticium] eius dabitur, hoc amplius víatici nomine ultro citro sing(ulis)

3ο HS XX η. Quodsí longíus °[α municipio su]pra míll(iaríum) XX

decesserit et nuntiari non potuerit, tum is qui eum funeraverit

testa f [tοr rem tabu]lis signatis sigillis cívium Romanor(um) VII, f#

e[t] probata causa funeraticinm eius, sa _ [tis dato ampli]us neminem

petiturum, deductis commodis et e gequiario, e lege collegi dari ° [sibi λ ^

33 petito a co]llegio; dolus malus abesto. Neque patrono neque patronae

Π. i neque d[omi,no] ° neque d[o]rninae neque creditori ex hoc collegio υ11αpetitio esto, nisi si quis testamento heres ° nomina[tu]s erit. Si quisintestatus decesserit, is arbitrio quinq(uennalis) et populi funerabitur.

3 ° Item placuit: q[uijsquis ex hoc collegio servus defunctus

fuerit, et corpus eius a domino dominav[e] ° iniquit αtαe i sepulturae

datum ηση fuerit, neque tabellas fecerit, ei funus imag[ina]rium fiet.

^

° Item placuit : quisquis ex quacnmque causa mortem sibi ad-sciveri[t], ° eius ratio funeris ηση habebitur.

° Item placuit, ut quisquis servus ex hoc collegio liber factusfuerit, is dare debebit vini ° {bo]ni amphoram.

Item placuit : quisquis magister suo anno erit ex ordine α1[bi]° ad cenam faciendam et ηση observaverit neque fecerit, is arcae

1ο inferet HS XXX n.; ° insequens eíus dare debebit, et is eius locorestituere debebit.

° Ordo cenarum : VIII id. Mar. natali Caesenni . . patris; Vk. Dec. nat. Ant[inoi] ; ° idib. Aug. natali Dianae et collegi; ΧIlΙk. Sept. na[t. Caes]enni Silvani fratris ; pr. n[onas . .] ° natali

Corneliae Proculae matris; X ΙX k. Ιαη. na[tal. Cae]senni Ruf', 'αΙpatr(oni) munic[ipi]. ^+^η

° 14[agistri cenarum ex ordine albi facti qu[oqu]o ordine ho- 4+)

1 mines quaterni 3 ponere debeb[unt] ° vini boni amphoras singulas et t^bpanes a(ssium) II, qui numerus collegi fuerit, et sardas [nu] _ meroquattuor, strationem, caldam cum ministerjo.

° Item placujt, ut quisquis quinquennalis in hoc collegío factus ^φ18 fuerit, is a sí ílhs eius tem oris °di

g ρ , quo quínquennalis erít, ímmunis;ε

1) [excidit non ΤΗ, M.] — 2) pro iníquitate. — 3) Cf. n. 179 ν. 18.

1ΐ Ι

390

Collegium Aesculápii: 391:

esse debebit; et ei ex omnibus divisionibus partes dup[las] ° dari; 19item scribae et viatori a sigillis vacantibus partes ex ómni divisionesesquíp[las] ° dari placuit.

20° Item placuit, ut quisquis quinquennalitatem gesserit integre,

ei ob honorem partes se[squi] _plas ex omni re dari, ut et reliquirecte faciendo idem sperent.

o Item placuit : si quis quid queri aut referre volet, in cmi- 23ventu referat, ut quieti e[t] ° hilares diebus sollemnibus epulemur

o Item placuit, ut quisquis seditionis causa de loco in alium 23

loeum transierit, ei multa es _ to RS ΙΙΙΙ n. cv Si quis autem inobprobrium alter alterius dixerit aut tu[mul J_ tuatus fuerit, ei multāesto HS XII n. ι ' Si quis quinquennali inter epul[as] ° obprobriumaut quit contumeliose dixerit, ei multa esto RS XX n. -'

o Item placuit, ut quinquennalis sui cuiusque temporis diebus 29

sollemn[ibus ture] ° et vino supplicet et ceteris officiis albatus fun- 30

gatur, et die[bus natalibus] ° Dianae et Antinoi oleum collegío inbalinio publico pon[at, antequam] ° epulentur.

17 6. Collegium Aesculapii et Hygiae (a. 153).

ί 6, 2,10234. Dess. 7213. Ε tabula marηnorea Romae in aedibusBarberinis adservata. Primum ed. in Sponii miscell p. 52, inde Or. 2417

Lex collegi Aesculapi et Hygiae.o Salvia C. f. 1Vlarcellina ob memoriam Fl. Apolloni proc(iira- 2

toris) Aug. qui fuit a pinacothecis et Capitonis Aug. 1(iberti) adiu-

toris ° eius mariti siiI optimi piissimi donum dedit cóllegio Ae- 3

scula;pi et Hygiae locum aediculae cum pergula et signum 'marmoreum.

Aesculapi et solarium tectum iunctum, in ° quo populus collegi 4

s(upra) s(cripti) epiiletur; quod est via Appia ad IYlartis intra milli-

arium Ι et II ab urbe euntibus parte laeva inter adfines Vibium

Calocaerum et populum; item ° eadem 14larcellina collegio s(upra) 5

s(cripto) dedit donavitgne HS L m(ilia) ii(ummTim) hominibus η(umero)

LX sub hac condicione, ut ne plures adlegantur, quam numerus

s(upra) s(criptus), et ut in locum ° defunctorum loca veniant et liberi 6

adlegantur, vel si quis locum suum legare volet filio vel fratri vel

liberto dumta.xat, ut inferat arkae ri(ostrae) partem ° dimidiam fue- 7

ratici 1 ; et ne eam pecuniam s(upra), s(criptam) velint in alios usus

convertere, sed ut ex usuris eius summae diebus infra scríptis locum

1) De hoc capite scripserunt Mo. de colleg. 93, Hu. ZG.R. 12,185.

Coilegium Aescnlapii.

1 • ° ex reditu eius sumrnae si quod comparaverint,8 confrequentarent ,

sportulas hominib(us) n. LX ex decreto universorum quod gestum

9 est in templo divorum in aede divi Titi con_ ventu pleno, qui dies

fuit V id(us) Mart(ias) Bruttio Praesente et Iunio R υfino cos., uti

XIII k. Oct. die felicissimo η(atali) Antonini Aug. n(ostri) P11

1 ο p(atris) p(atriae) sportulas dividerent 2: in ° templo divorum in aede

divi Titi C. Ο fi1ίο Hermeti g(uin)g(uennalí) p(er)p(etiio) vel qui tune

erit, X ΙΙΙ, Aelio Zenoni patri collegi ΙΙΙ, Salviae Marcellinae

11 matri collegi Χ ΙΙΙ, imm(unibus) ° sing(ulis) II, cur(atoribus) sin-

g(ulis) Ε ΙΙ, populo sing(ulis) I. Item pl(acuit) pr(idie) non(as)

Nov(embres) n(atali) collegi dividerent ex reditu s(upra) s(cripto)

ad Martis in scholam n(ostram) praesentibus q(uin)q(uennali) VI,

12 patr(i) colleg(i) X VI, ° matri collegi Υ VI, imm(unibus) sing(ulis)

ΠΙΙ, cur(atoribus) sing(ulis) X ΙΙΙΙ, panem [a(ssiurn)] ΙΙΙ; vinum

mensnras q(uin)q(uennali) S- 3 VIIII, patr(i) coll(egi) VIIII, im-m(unibus) sing(ulis) S VI, cur(atoribus) sing(ulis) S V Ι, ρορυlο

13 sing(ulis) S ΙΙΙ. Idem pr(idie) non. Ιαη. ° strenuas dividerent, sicut

s(upra) s(criptum) est XIII k. Oct. Item VIII k. Mart(ias) die karecognationis ad Martis eodem loco dividerent sportulas pane(m) et

14 vinum, sicut s(upra) s(criptum) est ° prid(ie) non. Nov. Item pr.Id. Mart. eodem loco cenam, quam Ofilius Hermes q(uin)q(uennalis)omnibus annis dandam praesentibus promisit, vel sportulas, sicut

15 solitus est dare. Item ° XI k. Apr. die violari eodem loco praesen-tibus dividerentnr sportulae vinu pane, sicut diebus s(upra) s(criptis).Item V id. Mai. die rosae eodem loco_ praesentib(us) dividerentur

16 spor_ tulae viiiu et pane sicut diebus s(upra) s(criptis), ea condicione16 qua ° in conventu placuit universis, ut diebus s(upra) s(criptis) ii

qui ad epulandum ηση convenissent, sporttιlae et pane et vinu1 7 ° eorum venirent et praesentibus divideretur, excepto eorum, qui

trans mare erunt vel qui perpetua valetudine detinetur.

18 Item P. Aelius Aug. lib(ertus) Zenon ° eidem collegio s(upra)s(cripto) ob memoriam M. Ulpi Aug. lib(erti) Capiton ίs fratris suipiissimi dedit donavitque HS Χ m(ilia) n(ummum), uti ex reditu

19 eius summae in contri _ butione sportularum dividerentur. cv 4 Quod

1) nt infra lineam additum. — 2) Condiciones quas Marcellina ipsadixit, decretumque de ea re postea factum hoc loco male contaminata essemonet Mo. C Ι. Ι. — 3) sextαríοrum. -- 4) Spatium trigintα fere lit-terarum.

392

Collegium Alburnense. 393

si ea pecunia omnis, quae s(upra) s(cripta) est, quam dedit donavitcollegio s(upra) s(cripto) ° Salvia C. f. Marcellina et P. Aelius Aiig.

20

lib(ertus) Zeno, in alios usus convertere voluerint, quam in eos usus,qui s(upra) s(cripti) s(unt), quos ordo collegi n(ostri) decrevit, etuti ° haec omnia, q(uae) s(upra) s(cripta) s(unt), suis diebus ut ita

2τfiant dividantque, quod si adversus ea quid fecerint sive quid itaηση fecerint, tune q(uin)q(uennalis) vel curato _ res eiusdem collegi, 22

qui tune erunt, si adversus ea quid fecerint, q(uin)q(uennalis) etcuratores s(upra) s(cripti) uti poenae nomine arkae n(ostrae) infe-rant HS XX m. n. ι

° Hoc decretum ordini η(ostro) placuit in conventu pleno, quod 23

gestum est in templo divorum in aede dlvi Titi, id. Mart., G.Bruttio Prae _ sente A. Iunio Rufino cos., g(υίη)g(uennali) C. Ofilio 24

Hermete, curatorib(us) P. Aelio Aug. lib(erto) Onesimo et C. SalvioSeleuco.

177. Collegium funeraticium Alburnense (a. 167).

C 3, 2, 924. Dess. 7215 α. Ε tript. Transsily . integro; v. supra p. 328in exordio item Mo. de coll. 94. Hu. ZGR. 12, 173.

Descriptum et recognitum factum ex libello, qui proposituserat Alb(urno) maiori ad statione Ζ Resculi, in quo scriptum erat

id quod i(nfra) s(criptum) est:Artemidorus Apolloni, magister collegi Iovis Cerneni, et

Valerius Niconis et Offas Menotili questores collegi eius-dem posito hoc libello publice testantur:

Ex collegio 3 s. s.-ι, ubi erant ho[m(ines)] LIIII, ex eis non plus

remasisse ad Alb. 5, quam quot h. 6 XVII; Iulium Ιιι1ί qiioque,

commagistrum suum, ex die magisteri sui non accessissead Alburnum, neq(ue) in collegio; seque eis, qni pre-sentes fuerunt, rationem reddedisse, et si quiteorum (h)abuerat, reddedisset sive funeribus,

11. et cautionem suam, in qua eis caverat, recepisset;modoque autem neque funeraticis sufficerentneque loculum (h)aberet, neque quisquam tam magnotempore diebus, quibus legi continetur, convenire

1) ΉHaec quoque perturbata sunt a scriptore parum perito'. Mo. Ι Ι.

-- 2) Ext. stationem. — 3) Ext. collegis. — 4) s(upra) s(cripto). — ) Ext

remasisse Albur(ni). — 6) h(omines).

10

15

Col]egium aquae.

17 voliierint aut conferre funeraticia sive munera.

Seque i[d]circo per hunc libellum publice testantur,

ut, si quis defunctus fuerit, ne putet se colle-

2ο gium abere aut ab eis aliquem petitio-

nem funeris (h)abiturum.Propositus Alb(urno) maiori, V idus Febr. imp. L. Aur(elio) Vero ΙΙΙ

et Quadrato cos.Act(um) Alb(urno) maiori.

178. Collegium aquae (Saec. Ι ρ. C.).

ί 6,2,10298. Ex inscriptionibus a card. F. Barberini saec. XVII

collectis ed. Marinius, Arvali (1795) 1, 70; inde Dirksen, Beitr. (1825)

ρ. 216, Haub. 177; denuo collato αμographo Rudorff, ZGR. 15,203, cui

quaedam adiecit Mo. ibid. p. 345 (= Ges. Schrr. ΙΙΙ p. 108); novíssime Ηu.,

Multa 533. Quo loco prostiterit, ignoratur. Prima postremaque desunt ettota pars laeva, quam coniectura supplere conati sunt Rud. et Ηυ.; supple-

menta a me recepta Mo. sunt, cuius cf. excursum infra adiectum. Numeri

uncis inclusi capita α Mo. distincta indicant.ί1

. . . [rnult]a esto a(ssinm) D. ;;υ

η (1.) ° [Cui magisteriu]m ex h(ac) 1(ege) capere gerere licebit, ;:ά3 s[i is magister ° factus erit, ei, nisi luci pal]am in conlegio aquae4 intra patícab ιιlum, quo die mag(isterio) ° [abibit, iuraverit se hoc con-

legium re]mque Ι hoiusce conlegi, quod quidquid penus sese venit,5 ° [recte administravisse, neque se adversus h.] 1. fecisse scientemβ d(ο1ο) m(alo) in suo magisterio, snosque prohibuisse, ° [quominus cid -

versus h. 1. facerent, quod eius sát]is sit, a(ssium) D multa esto. ι.ϊ ( 2.) ° [ Qui magister ita non iuraverit, is deinde ma]g(ister)

ιε8 ni 2 esto nive suffragium inito ; si quis adversus ea faxit, multa '^c° [esto a(ssium) C. Ei, qui excusabitur, necesse sibi esse, i]re pere-

^ά1

9 gre longius ρ. cgx. reip. et litis 3 causa, magistrorum _ ° [de ea re

394

iudicium esto. Qui ita post tempus excusabitur, ei mu lta] esto10 a(ssium) L. Idcirco nihiloinjnus deíeratío esto apud magistros ° [ita

uti s(upra) s(criptum) e(st) : si ηοn deieraverit ita,] uti s(upra)s(criptum) e(st), assium C multa esto. g,

11 (3.) ° [Nuntius, per quem quis ita se excusavit, tempore ius]to12 si ηση denuntiarít, ipsius multam suffertó, ° [aut cum eo tantae pe-

cuniae, quantae quis ita multatus erit, ex hac] lege actio esto.

1 ) . • . m. qui. — 2) η1. — 3) Ita Η. pro: rei peritis.

ι^^

Collegium aquae.395

(4.) ° [Magister si cui fulloni ex h. l. multam dicere volet,]

13liceto, si semel si saepius volet; dictio esto a(ssis) Ι.(5.) ° [Pro conlegio ni quis fulloniam fecisse] nive cretulentum ι4

exegisse velit, iilsi in duabus lacunis p(opuli) R(omani) lus emet° [qui contra fecerit, adversus eum qui volet rem conlegii] gerere, 15liceto, magistrisve denuntjanjjno in biduo continuo; ni nuntiar(it)° [ei, qui quem impedierit qui ad fonte]m venerit, multa a(ssium) 16V esto.

exeg]

(6.) ° [In eum, qui contra h. l. fulloniam fecerit cretulentumque 1τerit, ex h. 1. magister magistrive iudiciurn danto. Qui ni iura-

verit t ° [paratum se esse excipere iudicium praeto]ris, recuperatorem 1sunum communem adeunto simulque iuranto: ° [se non calumniae 19

causa fecisse facturumve esse.] ΝΙ ita iurassit, multa esto a(ssium) D.(7.) ° [Quem magister ex h. l. iudicare iusserit, is ni] iudicassit 20

ita uti s(upra) s(criptum) e(st), multa esto recuperatore uno quot-que [in consilio ei erunt in singulos a(ssiurn) V.]

(8.) ° [Praeterquam si cui non liquebit, qua de re mag. fac]ito 21

uti iuret, isque sibi testjum causa esse dicet magis quam ° [iuris 2 2

rem dubiam, qui s. s. s. ex magistrorum eclictis perpe]tuis rem ίυ-dicanto; ni ita iudicarint, ita multa esto recuper(atore) {uno quotque

ei in consilio erunt, ziti s. s. e.]

(9.) ° [Praeterquam si qui iuraverit corporis vitium sibi im- 23

pedimen]to esse, ita gnatum esse, ni iudicassit, a(ssium) Ϋ multa

esto. Id ° [vitium si . . ., multa] esto a(ssium) 24

E x C u r s u s M o nι ms e II i. Capitís p r i m i argumentum evidenter apparet

agitur nimirum de iure iurando maglstratus abeuntis, quod imitatur eiurationem

publieam (Staatsrecht 1 3, 625 η. 4). Loeutio `quod quidquid ρenus sese venit', ut

quidquici relativa vi careat, cum formula quοquο moclo similiter passim usur-

petur, et ipsa admitti poterit (cf: Lachvz. ad Lucr. . 286. Maclvip cle fi1 ι. y. 645).

Huschkiaua restitutio ut in allis peecat, υα concinnitatem enuntiati, quod unum

est omnino, perperam solvit. Paticabulum vocabulum hoc solo loco repertum

fortasse significat locum qui patet, ut latibulum eum quo latemus, nam pati-

eare a patendo derivari potuit sicut morsicare a mordendo. — Capite secundo

quo H'ti. credit caveri, cur quis magister creari nequeat, nec per se recte ea

eogitatum est (nam ab eíuratione ita relwmur ad comitia, ί . e. a calce ad caput

et omnino eo refutatur, quod v. 9 deierationis vocabulum legitur, ut certum eit

totum hoc caput et ipsum ad eiurationem spectare. Etinm quae sequuntur apud

Ηυ. multa continent parum apta, nt illud 1^rofectus pereger, quod tam est La-

tinum quam futurum paullo ante ab Hu. restitutum abiet, et quod sequitur

1) Tab. qui iniuraverit.

Collegium aquae.

longius pedτιm centum milia, quasi pro ραssυ etiam pes in eiusmodi mensura

locum obtineat, et centurn milia quasi notari possint ab hac aetate abhorren-

tibus notis C. M., quas temere substituit plane sanae lectioni CXX, i. e. centum

et viginti rιτilia, ut certissimae quaeque numerorum notarumque leges eadem

qua grammaticae ruina pereant. Sed satis sit de istis. Mihi videtur tractatus

de eiuratione ita continuari, ut primum qui eiurationem omiserit, praeter mul-

tam honore et suffragio deinceps careat, multa quoque contra eam legem facienti

adiecta, deinde pergatur ad excusationem eiurationis et iudicium de excusatione

ea ínstituendum. Quod reposui, ut nequaquam certum est, υα opínor per se

probabile; nempe iudicium penes magistros esse, excusationem autem admitti

magistri, qui quo die magisterio ei abeundum sit, reí publicae aut litis causa

consistat in loco dierum sex pluriumve itinere ab urbe Roma remoto; eum,

qui non ante diem eiurationis excusationem adleget, multam, exiguam tarnenassium L, sufferre debere; denique ab eiuratione recte excusatum nihilo minusquo tempore poterit einrare oportere, ut multa quoque, quamquam non gravis-

sima, non eiuranti ita imponatur. Quae emendatio mihi admittenda fuit, uthaec ita ordinarentur, REiP . ΕΤ . LΙΤΙS pro REIPERITIS, ea Husclikio aceepta

ferenda est. — Capite t e r t i o quod posui, simplicitate opinor praestat invento

Huschkiano et recte aptatur prioribus. Nempe absens si per alium se excusavitneque is iusto tempore nuntiavit, multa quidem eadem est, sed multam eamaut nuntius statim inferat necesse est, aut eam, si magister solvit, a nuntio re-petere potest. Pro tantae pecuniae cui magis placebit, quod Hu. posuit, dupiapecunia, ei non contra díco. — Capitis q u a r t i sententiam recte opinor perspexitRτιdorffιus: scilicet ut p ·aeter multas ex lege descendentes maiores praetoripublico populi Romani permissum est civi cuivis multam dicere quam voca.ntmaximam, id est non maiorem assium ΙΙΙXX (Staatsrecht 13,158-160), ita ma-gistro collegii fullonum simile ins adversus fullones tribuitur, modo asses sin-gulos singulae multae ne excedunt. — Capite quinto ante omnia ineptumillud PRITJS ita tollendum est, ut substituatur iusta interpunctione P- R- IUS.

Quo posito probabiliter índe efficietur in collegium hoc eum admissum esse, quiduas lacunas, id est fontes publicos populi Romani utendos sibi ab eo compa-rasset, vectigal inde aerario solvens; ei condicioni qui satis fecisset, ius fuissefulloniae exercendae exigendaeque pecuniae pro creta, id est opinor pro usufontis ad lavanda et perpolienda vestimenta. Sequuntur cauta de eo qui con

-dieione illa non impleta pro fullοne se gerat. Primum eum qui vult manu im-pedire potest, sed ut denuntiet eum magistris (denuntiamino = denuntiator) intrabiduum quod sequitur; nuntiationem si omiserit, multa el imponitur, sed, utconsentaneum est, perparva. — Sequitur capite sexto iudicium contra eumqui sic ut diximus denuntiatus est ve1 deprehensus. Quae ibi posui, posse eumrevocare ad iudicium praetoris eaque fori declinatione iureiurando firmata li-berari a magistris; id autem qui non faciat, una cum actore rem collegii ge-rente ad exemplum actionis popularís ad recuperatorem unum adire; utrumqueautem calumniara iurare oportere multa non iuranti proposita, ea ut non omniacerta sunt, ita non habent opinor in rebus verbisve quod of^endat. — Caput8e p t i m u m aperte veriltur in quaestione, quomodo iudex ex hac lege factuscogí possit iudicium reddere; sed pleraque incerta sunt. In priBcipio in uni-versum videtur perseriptum fuisse, recuperatorem illum unum quique ei in

396

Coilegium militum.397

consilio essent (ita enim suppleo propter pluralem v. 22 `iudicanto' et `íudicarirat'),ηί iudicarent, multam sufferre oportere; restitui ita, ut inter

v. 20 et 21 inter-posuerim non perscriptum in parte nobis servata. — Sequuntur cap. octavo etn ο η o egceptiones, quarum primam Hu. vidit agere de iis, qui sibi non liquereiurent. Secunda ni fa.11or eos complectitur, quibus morbus causave sontica est.Edicta perpetua horum magistrorum si qui mm probabunt, quidvis aliud sub-stituant; nec magis nego mire omnino vitium corporis quocum natus sis, no

-minari v. 24. Sed manum de tabula, ne ut fit in talibus a certis ad probabilia,a probabilibus ad lusus perveniatur. — Ad aetatemquod attinet, lexante Tiberíumscripta est, cum conlegiτ.ιm, non col.legzum in ea scribatur (v Ephem. epigr. 1, 79).

179. Collegium militum (a. 203).^ 8, 2557. Zemplo Aesculapii inscriptum, cuius parietinae adhuc Layra-

baese in Numiιlia exstant. Ed. Renier, inscr. rom. de l'Algérie (1858) ρ. 15n. 70. Inde Henzen, Or. 3,517 n. 7420 ciw. Cοhn, röm. Vereinsr.129. Postre-^nus Wilmanns C 1. c. Explicatio cornpenciiorum valde dubia; recepi in Cor-pore propositam.. [Vtl Similem legem coll. tubicinum ed. Cagnat, Klio 71907,ρ. 183 sq.].

Pro felicitate et inco _ lurnitatem saeciili du- 1minorum n. n. Auggg. 1 ° L. Sep(timii) Severi P11 Pertinacis 3

Aug. et M. Aureli Antonini ° Aug. [Part. Br ίt. Germ. 5

Μα%.] 2 Aug. et Ιulίae Aug. ° matri Aug. [ η(ostri) 2] et castr(orum) 7

[et senatus et patriae 2], ° Antonini Aug. nostrí [invicti z]. 9

Cor(nicines) leg(ionis) 3 ΙΙΙ Aug(ustae) p(iae) v(indicis): 11

Clodius Secundus opt(io) : C. Ιnliιιs Felix ('et XXXIV alii). 12

Scamnari n(omine) dabnnt col(legae) qui fac(ti) fuer(int) 30

Χ DCCL. Si qui d(e) col(legis) tram(are) pro(ficiscetur), cum

pr. s., acc. viat. pro. m. 5 r CC. eq. a. r. D 6.

Item 7 vetranis anularium 8 nom(ine) « D.Item si qui ex coll(egio) amplio(re) grad(u) prof., 9 accip(iet) D.

Item si qili obitum naturae red., acc. her. ips. ιπ sive proc(urator) D. 35

Item, quod abom. 11, si q(ui) locu(m) suum 12 amis., accipiet ' CCL.

1) tertium G. erasum. — 2) Erasum: 1. 6 et L. Septimi Getae Caes(aris) s,

Ι. 8 duorum, Ι. 9 Fulviae Plautillae Aug(ustae), 1. 10 coniugis. — 3) Cf. D·

47,22,1: ne — milites collegia iii castris habeant. — 4) i. e. pro introitu

ρrο sedendo in scamnis cο llegii. — 5) pr(omotus) s(it), ace(ipiet) viat(icum) pro-

(eessus) m(iles)? InterpretatiO incerta est. [Vlflam Cagnat 1. c. ρ.187 et in col-

legio tubicinum et hoc loco non prs. sed per s. legit.]. — 6) eq(ues) a(utem) Χ

d(abit)? — 7) itim. — 8) Cf @ 8,2554: ( 8)ν eter(ani) quoque missi acci-

piant kal. Ιαη. anularium, singuli HS VI mil. n., (7) quae anularía sua die

quaestor sine dilatione adnumerare curabit; ibidem n. 2553: ( 8) anulari u(o

-mine) sing[uli accipiant] cet. Cf. Or. 6790. Cohn p. 133. — 9) prof(iciscetur)•

— 10) red(diderit), acc(ipiet) her(es) ips(ius). — 11) abom(inamur). — 12) sun.

Collegium Silvani.

3+ Item 1, qui arc(a) solut(i) sunt, et si quis de tironib(us) ab hac die

satis arcae fec(erit), accipiet quitquit debet(ur).Lex fact(a) XI kal. Sep.

[Plautiano] 2 Īί et [Getα] 3 II cos. (Sequuntur nomina quattuor).

ν 180. Collegium Silvani.

ί 10, 444; Or. 6085. Ε lapide magno in valle Silari fluvii super-

iore α. 1834 reperto.

Silvano sacrum voto ° suscepto pro salute Domitian[i] ° Aug(usti)

n(ostri).4 L. Domitius Phaon ad cultum ° tutelamque et sacrζi)ficia in5 omne ° tempus posteru(m) iis, qui in collegio ° Silvani hodi.e essent

quique postea ° subissent, fundum Iuníanum et ° Lollianum et Per-l0 cennianum et ° Statuleianum suos cum suis villis ° fin ίbusque attri-

buit, sanxitque uti ° ex reditu eorum fundoru(m), q(ui) s(upra)scripti) s(unt), k. Ιαηυ(ariis), ° ΙΙΙ idus Febr(uarias) DomitiaeAug(usti) n(ostri) natale, et ° V k. Iulias dedicatione Silvani, et

15 XII k. ° Iulias rosalibus, et ΙΧ k. Novembr. natal(e) ° DomitianiAug(usti) ii(ostri), sacrum in re praesenti ° fieret, convenirentque iiqui in ° collegio essent ad epulandum curα ntibus sui cuiusque anni

20 magistris. Huíc ° rei dolum malum afuturum quominus ° ea quaesupr(a) scripta sunt fiant, ° manifestum est, cum pro salute optum[i]° principis et domini i(nfra) s(cripti) fundi consecrat[i] ° sint díes-que sacrificiorum conpre_hensi. Praet[e]rea locus, sive ea pars

25 ° agri 5 silvaequ[e] est, in vivario, quae cippis ° positis circa Silva-num determinata ° est, Silvano cedet, et νία aditus ad Silvanu(m)° per fundum Q^u)aesic ίanum omnibus patebit. ° Lignis quoque et

30 ex fundo Galliciano ° et aqua sacrifici causa et de vivario ° promis-cue licebit uti.

33

Haec sic dari ° fieri praestari sine dolo malo iussit ° permisit-que [L.] Domitius Phaon ° cuius omnis 6 locus fuit.

1) eistm lapis. — 2) erasúm. — 3) errore erasum nomen Getae con-sulis, fratris imp. Severi. — 4) [Respicitur fortasse ad fundorum indicemipsi cautioni subiunctum hic ita omissum, ut exordio nomina breviter inse-rantur. Τκ. Μ.] — 5) agpi. — 6) omines.

398

4

Collegíum eborariorum.

181. C o l l e g i u m e b o r a r i o r u m (Aetatis Hadrianae).

C' VI, 4,33885. Dess. 7214. Σ tabula marmorea, rep. a. 1887 Trastevere, ass. Romae. Desideratur pars sinistra. Descr. Borsari (et ed. bull.della comm. arch. cornunale di Roma 1887 p. 3), et guelsen, unde rep.Gradenwitz Ζ. S. St. 11,72; deinde iterum legit Huelsen et ed. Bull. dell'istituto arch. Germ: 1890 ρ. 287, euius novam lectionem dedit etiam Z.S.St.12,138. -- Posteriorem tabulam hanc nostram fuisse cum ex praescι ίptionetum ex eo colligitur, quod lex collegii cib eis quae v. 4 sq. habemus, initiumcapere ηση potuit. — Swppl. sunt Mo., Hirschfeld, Huelsen.

o Iuiius] Aelianus ius scholae tetrastyli ° Aug. quo 1conveniretur a negotiantibus ° . . . . eboraris dedit. r', 3

o [Item] placere, ut si alius quam negotiator eborarius aut 4

citriarius [ρ]er ° [fr]audem curatoriirn in hoc colleginm adlectus 5

esset, iiti curatores eius ° [cau]sa ex albo raderentur ab ordine. 6

Debebunt utique curatores de eo ° [que]m adlecturi fuerint, ad quin- 7

q(uennalem) referre. c'..'o [Placere] item uti k(alendis) Ιαη(uarίis) strenuam (denarii 8

quinque) ex arca η(ostra) a curatoribus n(umero) (quattuor) sui cuius-

q(ue) ° [amzi et m]ustacium et palma et carica et pir[a] osch [da- 9

rentur. Item] VIII [Ikal.] Febr. ° [natali Ha]drianiAug(usti) sportulae 10

darentur Χ V, et a curatorib(us) praestarί pl[a]c(uit) ° [pcin. et] 11

vin[urn et] caldam passive iis, qui ad tetrastylum epulati fuerint.

° [item natali I]uJi Aeliani sportulae ex arca darentur (denarii 12

tres) et a cur(atoribus) ° [pan. et vinum et caldam pas]sive praestari 13

placuit iis qui ad tetrastylum epulati ° [f"uerint. Item 14

natali I]uli Flacci fi1 ί sportulae ex arc(a) darentur (denarii tres)

et a curatorib(us) ° [panem et vinum et caldam passiv]e praestari 15

placuit iis qui ad tetrastylum epulati fuerint. ° [Item uti] sport(ulae) 16

ex arc(a) darentur υ ΙΙΙ pan. et vin. et cald(a) passive iis ° [qui 17

ad tetrastylum epulati f ]uerint. Item placere ut cena rec(ta) τ ΙΙΙIdus Aug. die imperi ° [Hadriani Aug ] . sportul(ae) 18

darentur a curat(oribus) n(umero) 1V 2 sui cuiusq(ue) anni. ° [Item 19

placere ] ... α c ... omnibus annis divideretur.

Item ° [curatores quaterni omnibus] 2 annis fierent ex albo per 20

ordinem. Item placere ° [ ] t sui anni commoda euneta acci- 21

perent.

1) Cf. Marquardt, .Privatleben ρ. 208. 210. — 2) 1Vlo. ex v.v. 8.18 et

restituit v. 20 et interpretatus est coll. Lanuv. (n. 173) ΙΙ, 14.

399

VI

Status a collegio erecta.400

22 ° [Si yagulis annis k quod supere]sset in arca corporis,

23 curatores dividerent aequis ° [portioníbus aut si quid tardius] in-

24 ferrent centesim(is) datis a curatorib(us) sing(ulis) ° [mensibus ]

25 Item placere uti adlect[i om]ne eod(em) anno praestarent ° [et pariter

26 súmpt] ιιs ab utrisq(ue) erogentur Item placere uti ° [quis-

guis adlectus e]sset, inferret arcae (denarios)

182. Institutiones duae in Angustales collatae.

1. C 14, 431 Ostiae; principium de/cit.

1 .#IS . L m . n. arcae eorum τ [intulit] ° excepta stipu-

3 latione, ut ex usuris . . m II Ζ s(ummae) s(upra) ζ s(criptae» ° quod-

annis idibus Ιuηis natali suo in [c]onventu inter praesentes hora

4 IΙ ° usque ad asse dividatur, deducta ornatione statuae Ή S C n(urnmis).

5 Quodsi ita ° factum non erit, tune ea H S. L m. n. dari rei p(ubli-

cae) Ostiens(ium) sub eadem condicionem stipulatus est cet.

2. 14,367 Dess. 6164. Ostiae.

10 ° . . . excepta stipulatione [ut] ex iisuris ° semissibus et m. ΙΙ 2

12 s(ummae) s(upra) s(criptae) quodannis idib(us) Martis ° natali suo13 inter praesentes hora II usque ° ad asse dividiatur, deducta orna-14 tionee statue, ° et familiae Augustal(ium) Hs C n.: quotsi ita15 ° factum ηση erit, turnea HS XL m. n. ° dari rei p. Ost. sub eadem17 condicione ° qua s(upra) s(criptum) est.

Vil 183. Statua a collegio propter largitionem erecta

(saec. IV p. Chr.).

Dess. 8376. G+ tab. ahenea rep. a. 1903 in foro veteris Praenestis. Edide-runt Gatti, Notizie degli scavi 1903 ρ. 575 sqq.; deinde Cuq, Nouvellerevue historique 28, ρ. 265 sqq. — Titulus positus est in basi statuae erec-tae a collegiis Praenestinis in honorem adulescentis donatoris, qui decedensa patre impetraverat, uti collegiis fundum proprium daret et traderet,hortos pretio V milium follium compararet, iisdem collegiis daret. Namquod G. Gatti et Cuq editoribus placet, hortos collegiis pretio viliore redi-mendos o f ferri, mihi non probatur; praesertim cum non `eis' sed `sibi' pos-sessio comparanda dicatur.

ArlJenjj. 3

1) Scilicet Augustalium Ostiensium. — 2) Haec non intelleguntur,sed simillima inter se sunt 1,2 et 2,10. — 3) 'Hoc scriptum in plinthobasis'. Dess.

401

5

ιπ

15

2 ι

2

^clltent] α Mlllticl0rülll.

P. Aelius Apollinaris Arlenius, natus dieΙΙΙΙ kal., nob(ilissimus), lloneste vita moribus adquelitteris educatus, cum die VIII kal. Iulias,agens annum octavum decimum, caelodesideratus corporeo carcere libera-retur, petit adque impetravit a PublioA]elio Apollinare v(iro) p(erfectissfmo) patre suo 1 , actore cau-sαrum, preside provinciae Corsicae, prae-fecto vigilibus, uti fundum. q(ui) `ad duas Casas'con[f]inium territorio Praenestinorum,daret ac traderet collegiis Praenesti-[nae] civitatis ea condicione, ut isdem veliqiie 2 in eorum iura corpusque successerit[a]balienandi quocumque pactó potestasηοη esset 3 sed ex ipsius fundi fructibiis con-[ν ívia bis aiinua diebus supra scriptis exhi-berentur; et quo auctior esset eiusdernvoluntas, petit a supradicto patre suout qiiirique milibus follíum 4 horti sibepossessio conpararetur quae eorumiiiri αdque corpori cum supradictacondicione traderetur. Adque ita ob ccausaζs) s. s. ή in fundum s. s. ή et hortos conparatossupra dicto modo pecuniaeomnes collegiati inducti sunt. Prop-ter quod veneficium f collegiati omnesstatuam eidem togatamin foro conlocarunt. s

CAP ίJΤ XIV.

CAUSAE FORENSES.

184. Sententia Minucioruln (a. u. c. 637 = 117).

C 1,199 [Ζ, 584j== 5, 7749. IRi. tab. 20. Dess. 5946. Σ tabula ahenea, a.

0, 37, 1. 0, 47, α. 1506 prope Genuam reperta, hodie ibidem in curia adservata.

1) Cf. codicillos η. 102. — 2) Aut isdem quique aut isdem vel qui-

eumque requiritur. — 3) Cf.121, 22.23.-4) = HS. — 5) i. e. sibi. — 6) s(uprá)

s(eript . .)• — 7) i e. beneficium. — 8) Cf nodum 121, 21.

BRUNs, Fontes iuris. Ed. VII. 26

ylr

^ pnít

Γlfnτi

Sententia Minuciorum.402

Capita distincta non sunt, nisi quod v. 37 vocis prata littera Ρ in marginem pro-

minet. De editionibus prioribus v. ί . Addo Rudor f fium commentationem

suam α. 1861 repetisse in: ZRG. 1,168 (c f. ib. 2,473 et Rh. Mus. 18, 452).

[vil Foggi, Atti della societa Ligure di storia patria, 30]. Genuatium

civitas libera vicos castellaque vicina ita regebat, ut si quae cum

illis exoriebantur lites, arbit,ri petendi essent a senatu Romani. Dati

ita a. 637 Q. et M. 11linucii Rufι fratres, nepotes fortasse eius Minucii qui

Ligures a. 557 subegerat, Genuam profecti controversiam composuerunt et

agros terminaverunt sententia Romae data coram utriusque partis legatis.

1

Q. M. Minucieis Q. F. Rufeis ι de controvorsieis inter ° Genua-

teis et Veiturios in re praesente cognoverunt, et coram 2 inter eos

3 controvosias composeiverunt, ° et qua lege agrum possiderent etqua fineis fierent, dixserunt. Eos fineis facere terminosque statui

4 iuserunt; ° ubei ea facta essent, Romam coram 2 venire iouserunt.

Romae coram 2 sententiam ex senati consulto dixerunt eidib(us)

5 ° Decemb(ribus) L. Caecilio Q. f., Q. Muucio Q. f. cos.:Qua ager privatus casteli Vituriorum est, quem agrum eos

6 vendere heredemque ° sequi licet, is ager vectigal. nei siet. ,νLangatium fineis agri privati : Ab rivo infimo, qui oritur ab

7 fontei in Mannicelo ad flovium ° Edem; ibi terminus stat. cet. Inde8 flovio Lemuri susum usque ad rivom Comberane(am). ° Inde cet. 3 °

13 Agri poplíci quod Langenses posident hisce finís videntur esse.14 Ubi comfluont ° Edus et Procobera, ibei terminus stat. Inde Ede15 flovio sursuorsum in montem Lemurino infumo ; ibei terminus ° stat.

Inde sursum vorsum iugo recto monte Lemurino : íbei terminζu>sstat. Inde cet. 3 °

24

Quem agrum poplicum ° iiidicamus esse, eum agrum castelanosLangenses Veiturios po[si]dere fruique videtur oportere. Pro eo

25 agro vectigal Langenses ° Veituris in poplicum Genuam dent inanos singulos vic(toriatos) 4 n(ummos) CCCC. Sei Langenses eam

26 pequniam non dabunt neque satis ° facient arbitratuu Genuatium,quod per G-enuenses mo[r]a ηση fiat, quo setius eam pequniam aci-

27 piant : tum quod in eo agro ° natum erit frumenti partem vicen-sumam, vini partem sextam Langenses in poplicum Genuam dare

28 debento ° in annos singolos.

1) i. e. Q. et M. Minucii, Q. filíi, Rufi. Nam eis antiqua forma est nom.plur., vide supra p. 165 n. 4. — 2) D. 4,8,27,4. — 3) Finium descrip-tionem reliquam omisi. — 4) Nummus illa aetate in Gallia Cisalpinavulgaris; víctoriati quattuor idem valent quod denarii tres; cf. Mo., Münz-wesen p. 389 et notam ad Fest: v. sestertí.

Sententia Minuciorum.403

Quei intra eos fineis agrum posedet Genuas aut Viturius, queieorum posedeit k. Segtil(ibus) L. Caicilio ° Q. Muucio cos., eos ita 29posidere colereque liceat. Eis ι quei posidebunt, vectigal Langen-sibus pro portione deut ita uti ceteri ° Langenses, qui eorum ίη eo 30agro agrum posidebunt fruenturque. Praeter ea in eo agro ni quisposideto nisi de maiore parte ° Langensium Veituriorum seutenti; 31dum ne alium intro mitat nisi Genuatem aut Veitur ίum eolendicausa. Quei eorum ° de maiore parte Langensium Veituriiim sen- 32tentia ita ηση parebit, is eum agrum nei habeto nive fruimino.

Quei ° ager compascuos erit, ίη eo agro quo minus pecus [p]ascere 33

Genuates Veituriosque liceat ita utei in cetero agro ° Genuati com- 34pascuo, ni quis prohibeto, nive quis vim facito, neive prohibeto gυοminus ex eo agro ligna materiamque ° sumant utanturque. 35

Vectigal anni primi k. Ianuaris secundis Veturis Langensesin poplicum Genuam dare ° debento. Quod ante k. Ianuar. primas 36

Langenses fructi sunt eruntque, vectigal invitei dare nei debento. ^ν° Prata quae fuerunt proguma faenisicei C. Caecilio Q. Muucio 3ϊ

cos. in agro poplico, quem Vituries Langenses ° posident et quem 38

Odiates et quem Dectunines et quem Cavaturineis et quem Mentovinesposident, ea prata, ° invitis Langensibus et Odiatibus et Dectunine- 39

bus et Cavaturines et Mentovines, quem quisque eorum agrum° posidebit, inviteis eis ηι quis sicet nive pascat nive fruatur. Sei 48Langueses aut Odiates aut Dectunines aut Cavaturines ° aut Mento- 41

vines malent in eo agro alia prata inmittere defendere sicare, iduti facere liceat, dum ne ampliorem ° modum pratorum habeant, 42

quam proguma aestate habuerunt fructique sunt. ι

Vitiiries, quei controvorsias ° Genuensium ob iniourias iudicati 43

aUt damnati 2 sunt, sei quis ίη vinculeis ob eas res est, eos omneis

° solvei mittei leiberζare)ique Genuenses 3 videtur oportere ante 44

eidus Sextilis primas.Sei quoi de ea re ° iniquom videbitur esse, ad nos adeant 45

primo quoque die et ab omnibus controversis et hono. publ. 1i.4° Leg(ati) Moco Meticanio Meticoni f., Plaucus Peliani(o) Pe- 46

lioni f.

1) eus. — 2) [ VII Cf. Gai. IV 21: quod tu mihi iudicatus sive dam-

natus es.] — 3) [νΙΙ Genuenses del?] — 4) Ita 1?i. tabula; Or. conicit:

et one(ribus) publ(icis) Ii(beri) ζsint^. At neque onerum publicorum mentio

apta videtur et scribendum erat popL; requiritur fere: et ab omnibus

controversis abstineant.26 *

404 Decretum Lex.

185. Sententia arbitri ex compromisso (Saec. Ι p. C.).

^ 9, 2827. Dess. 5982. Σ lapide in agro .Histoniensi ad litus maris

Sadrτatέci reperto, edito a Mo., Stadtrechte p. 484 (= Ges. Schr. I p. 374).

1 C. Helvidius Priscus, arbiter ° ex conpromisso inter Q. ° Tillium

4 Eryllum, procurato _. rem Tilli Sassi, et M. Paquium Aulanium,

° actorem municipi Histoniensium, ° utrisq(ue) praesentibus 1 iuratus

ι sententiam ° dixit in ea verba, q(uae) inf(ra) s(cripta) s(unt) :

8 ° `Cum libellus vetus ab actoribus Hístoniensium ° prolatus sit,

1υ quem desideraverat Tillius ° Sassius exhiberi, et in eo scripturn

11 fuerit, ° eorum locorum de quibus agitur fa ctam determinationem per

13 Q. Coelium Gal _ mm: M. Ιunio Silano L. Norbano Balbo ° cos. 2

15 VIII k. Maias inter P. Vaccium Vitulum ° auctorem Histoniensium

16 fundi Heriani ci et Titiam Flaccillam proauctorem Τί1 lί Sassi18 fundi Vellani, a(ctum) e(sse) in re praesenti ° de controversia finium,

19 ita ut utrisq(ue) ° dominis tum fundorum praesentibus ° Gallus termi

-21 naret, ut primum palum ° figeret a quercu pedes circa undec ° im,

23 abesset autem palus a fossa (neque ° apparet, quod pedes scripti24 essent, ° propter vetustatem libelli interrupti ° in ea parte in qua

26 numerus pedum ° scri(p)tus videtur fuísse), inter fos _ sam autem28 et palum iter commune(m) ° esset, cuius prop(ήietas soli Vacci29 Vituli esset; ° ex eo palo e regione ad fraxinum notatam ρα1 υm31 fixum esse a Gallo, et ab eo palo e regione ad ° supercilium υ1-

timi Iacus Serrani in partem sinisterio.32 [rem d]erectam finem ab eodem Gallo (v. 32 in margine scriptur).

VI 186. Decretum L. Novil Rufi (193 p. C.).ί 2, 4125. Tarraconae rep., in hortis Ant. Augustini adservat. —

Post alios ed. Mo. Stadtrechte p. 487 (= Ges. Schr. Ι ρ. 378).

1 Imp(eratore) Caes(are) P. Helvio ° Pertinace princip(e)3 senatus patre patriae ° Q. Sosio Falcone C. Iulio Eruci-5 o Claro cos. ΙΠ idus Febr. ° sententiam quam tulit7 L. Novius Rufus leg. Aug. pr. ° pr. v. c. inter compaganos ri-

vi Larensjset Va1. 4 Faventinam ° descriptam et propositam pr. ηση.

11 Novembr. in v(erba) i(nfra) s(cripta) : Rufus leg(atus) c. c. c.12 decretum ex tilia recitavit:

1) ν. Νο. 402 n. 2. — 2) α. p. Chr. 19. -- 3) leg(atus) Aug(usti) pr(o)pr(aetore) v(ir) c(laríssimus). — 4) Va(leriam.). -- 5) ε(um) c(onsilio) c(ollo-cutus).

5

Sententia de sepulcris.

`Congruens est ίηtentio mea qua ° tus proximae argumentisparte prolatis rei ° . . ρ . . . Aput me actu[m] est d i·nspectio itaq[ue] ° . . . [q]ui in priva amox....

187. Sententia de sepnlcris (Saec. II —ΙΙΙ ρ. C.).10,1, 3334. Dess. 8391. Titulum 111iseni repertum, hodie autem

deperditum descripsit primus Accursius loco antiquo, cuius unius exemplumfidum est; ceteri titulum interpolarunt; partem posteriorem totam confictamabiecimus.

[Ιη his] aedificis et lOcis[adi]acentibus aedificis, sive is locus ager est,[Ρ.] Aeli Ruilni militis,[omni]bus se possessorem esse ex causa emptionis Ρ.Aeli Abascanti, patr ίs sui, Alfenio Senecioni subpraef.class. pr. Mis. 1 probavit et meruit sententiam, quam lus-su eiusdem Senecionis subpraef. 2 huic titulo proscripsit.

Senecio c. c. c. 3dixit:`Necessariam fuisse inspectionem aedificiorum etloci, de quibus apu[t] me actum est, re ipsa manifestatur.Cum igitur aedificia solo puro posita deprehende-rim neque ullo sepulchro superposita vel coniuncta, αρ -paret venditionem eorum iure factam, ideoque ad AeliumRufinum militem ex causa emptionis pertinere videnturLoci vero sive agri, quem adiacentem aedificis Aelius Abas-cantus, pater Rufini, ab heredibus Patulci Diocletis aequemercatus est, cum habeat plurima et dispersis locis sepul-chra, ius per venditionem transferri ad emptoremnon potuit; set, cum pater Rufini et postea Rufinus, quam-

gυαm ηση iure facta emptione, semper in possessionemfuerint, nullo iure eum locum vindicare sibi Patulci pos-sunt. Plane eum in re praesenti ίnspexerim[cippum, ubi nomen]

erasum 4 Patulci dicunt, reman[ere tamen vestigia scripturae]

exprimeiitia haec verb[ α . . .

1) classi(s) pr(aetoriae) Misenatis. — 2) subpraef(ect.) — 3) ρ. 404

η2. 5. — 4) [1711 'Titulus sepulcralis in quo Patulcorum nomina erasa'erunt

extnbat Neapoli tempore Accursii. ί 10,2826' Dess.].

405

20

13

15

17

19

10

15

Lis fullonum.

188. Lis fullonum de pensione solvenda (a. 244).

^ 6,266. Σ tabula marmorea , quae Romae in Esquilino a. 1701

reperta postea in duas partes dissecta parieti a f fζxa est musei Capitolini.

Pars dextra, cui extrema pars tituli inde α v. 29 inscripta est, nunc qui-

dem mutila dextro caret latere, integram vero descriptam exhibet Fabretti,

inscr. 278; quae hodie desunt, proponuntur inclusa uncis quadratis. Alte-

rius eiusdem tituli exempli partem servavit Fabr. p. 279. De re ipsa cf.

Bremer, Rh. Mus. 1886 ρ. 10, et Mo. 1. c.

Herculi sacrum posuit

P. Clodius Fortunatus q. q. ι perpetuus huius loci.

InterlocutionesAeli Floriani, Herenni Modestini et Faltoni

5 Restitutiani, praeff. vigil. p. p. V. ν• lFlorianus d.: 3 `Quantum ad formam a me datam perti-

net, quoniam me convenis 4, de hoc inprimis tractan-

dum est. Ita interlocutum me' scio esse hesterna

die : `docere partem diversam 5 oportere hoc

10 `ex sacra auctoritate descendere, ut pensiones 6

'non dependerentur'; et respondit Ί ; `se quibus-`cumque rationibus posse ostendere, hoc`ex sacra auctoritate observari' ; et hodie hocdicit s : `ex eo tempore', inquit, `ex quo Augustus

15 `rem publicarn obtinere coepit, usque in hodiernum`ζ num)quam haec loca pensiones pensitasse'.

Et infra. Florianus d.: `Vidi locum dedicatumimaginibus sacris' ς.

Et alio capite.Modestinus d.: `Si quid est iudicatum, habet

20 `suam auctoritatem, si est, ut dixi, iudicatum ;`interim aput me nullae probationes exhi-`[be]ntur, quibus doceantur fullones in pen-` [sione]m iu[r]e convenírí'.

Et alio capite.1) g(uin)g(uennatis) collegii fullonum sive fontanorum. — 2) i, e.

praef(ectorum) vígil(um) p(erfectissimorum) v(irorum). — 3) d(ixit). —4) Adloquitur prae fectus eum qui apud eum α fullonibus pensionem pete-bat, fortasse curatorem aquarum operum publicorum vel advocatum /lsei proeo verba faci,entem. — 5) i. e. fullones, contra quos actum est. — 6) i. e. αfullonibus pro usu aquae publicae aerario solvendae. — 7) Scíl. pars di-versa, i. e. fullones. — 8) Fullones docuisse videntur locum, de quo agatur,sacrum esse.

406

ύ'

Querela. 407

R[est]it[utia]nus c(um) c(onsilio) c. d. 1 : `Manifestum est, quid`iudicav[erint] pp. νν. 2 nam Florianus partibus`suis diligentissime functus est, qui, cum in`rem praesentem venisset, locum inspexit`et universis indiciis examinatis senten-3`tiam de eo loco d[e quo cum maxime]`qu(a)eritur protu[lit, a qua provocatum]`non est.'

Et in[fra. Restitutíanus d.] 2:

`Modestinus quo[que secutus res] a Floriano [iu]di[catas pensiones]`exigí prohibu[it.'

Et infra.]Restitutia[nus d.] 2: `Illud servabitur`fontanis, qno[d obtinuerunt]'aput suos iudic[es et quod habue]-`runt iii hodier[num sine pensione'].

Actum ΙΙΙΙ idus Mar(tias) ann(i),q[uoj victoriam percepimus λ

Ex Alexandro Au[g. II et Marcello II cos.]litigatnm est [in]Peregrino et [Aemiliano cos].^

VJ 189. Querela de testamento nullo (a. 124).

Ε papyro C. Ρ. R. Νο. 18, descripta a Wesselio Vindobonensi, primum

eclifa cum comme.ntario a Mo. Z. S. St. 12,284 sq. — Quae in margine su-

periore leguntur et subscriptio finde α ν. 40 atramento rubro scripta sunt,

quo et in corrigendo (3ι(3λιοφύλαξ ille Claudius utebatur, qui exemplar hocnostrum stratego nom-i ll.rsinoitici rnissurus erat (= Ges. Schr. Ι ρ. 445sqq.). Cf. Hunt, Göttinger Gelehrte Anzeigen 1897 ρ. 461.

in margine superiori: Σ j/ / υτ5 στρα[τ]ηγ Θ ' Αρ

Ιη naargine: [S ] stratego e Arsi(noites).

1) c(ollocutus) ddhit). — 2) Cf. ρ. 462 n. 3. — 3) Hic incipit exemplum

alterum rnutilum. — 4) actum — percepimus habet ex. alteram solum.

5i Exenaplum alterum habet: Litígatum est ex Alexandrí Aug. ΙΙ et Mar-

celli II cos. in Peregrini et Aemiliani cos. dies (numerus dierum, qui addi

debuit, non est additus). — Consules sunt annorum 226 et 244. — 6) Cf.

ρ. 243 n. 5. Wessely nune mavult: Ηρ(αχλειδου) μερις στρατηγ(cας).

4 08 Qnerela.

'Εχ τό μου [ ο] LνηαΤ1μ( ' ν [Β]λa. ιc ίου Μα[ρ]ιανο ύ έπαρχον 1

cπε ίρ ης

' Εξ ,[J ρώ[τ]ης Φλαουιας Κιλι[χ]ων [ι]ππιχ7ς. . α.ναπονπrc τεριου

[Νέπ]ω[τ]ος το ύ κρατ ίcτο[υ ήγ]ε[ν]νος έτους [ό]γδοον αυτοχρατορος

[Κα ίcαρο]ς [Τ]ραιανο ύ ` Αδρια[νο] ύ Σεβ[α]Γ-τουΡ Φαρνούθι ó τω x ι-δεχάτη 3,

5 π[αρ]ο[ν]τοςΚλανδ ί ον ' Α[ρτεν]ιδωρον νο ι

νι[κ]ού 4.' Α cρρο ε ίc ιος ' Απολλω-ι ^ ^

ν[το]

r τρν , ός 'Αμνώνιον ' Α[ ^^] ίωνος. Τον Α[Φ]ροδειcιον ια Σωτηρι -

., < , ,χου ^ rτορος ε ίπcντος [c]υνελ εθοντα χυτον αγραιρως Σα_ρα ιοττι

, , , , ^,τι[ν]ι εc;¡ηχεναι εξ α[υτ]rς Ωριγενην, ος ετελευτηcεν, χα

^ ς ' μ [ )^ ς ` ς Ρ ς ' [ ' l ς] ^^ ε ' ςαλλον τού νο ου χαλ ο υντο τοι πατε α επ ι τα χλ° οονο ^ ια1Π ταίν έξ α'_γρά ιρων Ο τια ίδων τόν άντ ίδικον Ζ9 έλειν χατά_ διa_-

291'j[κ]ην κληρον όνον ε[6] VaG τοι ' Ωριγένονς ' οι έχοντος έχε ί-

νον άΤιό των νό μων έξονc ίαν περιόντος πατρ ός ες άλλον τινάγρzιρειν [δια]θ rκην ;αρα_ξ ίον ^ [,ια]ρ[α_]νόνο[ν] οι^cης [τ] · ς ε ϊς τόν άντ ί-

ι[κ]ον δι[α]θ rκης άντιποιείc4[α]ι s τά,ν Lnο τοι ν ίοt, χαταλειιρθέν -

ι., [των x] αί τον ' Αννων ί[ον διά_] Μαρκια_νοι ρ r',τορος ά;ιοχρινα_ν έ-

[ν]ου [τ]ό [ν] τ cx,ν Α ϊγυπτ ί[ω]ν ν όνον διδ ύναι έξονc ία_ν πχc ι τοίς διατι-

Eχ codice actorum Blaesii Mariani prae fecti 1 coliortis primaeFlaviae Cilicum equitatae. Ex dele,gatione 2 Haterii Nepotis egregii

prae fecti αηηο octavo imperatoris Cαesαris Traiani Hadriani Augusti

Pharmuthi XVIII 3, praesente Claudio Artemidoro iuris perito 3.

AphrodisiusApollonii contra Ammonium Apionis filium. 1) Aphrodisio

per Soterichum advocatum 4 dicente coisse in matrimonium se sine

scriptis Saraputi cuidam mulieri et habuisse ex ea Origenem defunc-tum et alios; cum lex vocet patres ad hereditates liberorum quaesi-torum ex [nuptiis] 5 sine scriptis habitis, adversarium velle ex testa-

mento heredem esse Originis; iam cum non habeat ille secundumleges licentiam patre superstite in alius cuiusquam favorem scriberetestamentum cumque ino f ficiosum 6 et iniustum testctrnentum esset SCrip-tum in favorem adversarii, petere se bona α (llio rebicta; et 2) Ammonioper Marcianum advocatum respondente Aegyptiorum leges dare licen-

1) επαρχου supra lineam addidit manus secunda. — 2) Hanc vocemusurpatam plerumque ubi α minore ad maiorem potestatem mittitur, hic(cf. b. Ι ν. 20) delegatione ιm significare, probavit Mo. l. c. p. 292. — 3) idest α. 124. April. 13. — 4) adsessore'm intellige: cf. v. 24. — 5) De rhe-toribus cf. Mitteis, .Reichsrecht und Volksrecht p. 191 f¡: — 6) 0m. γά μων.- ι ) ' παραξ ίου' i,gnotum nec tamen mendose compositum (per ϋπόστασιν exπαρ ' . αν) si recte legitur, κα sequens omissum est.' Diels. — 8) i. e. desiderare nitti in bona eius.

Querela.409

^

ώθεμενοις καταλε ίπειν [ο] ίς βούλο[ντ]αι τά ϊδια ' έαυτόν μέντοι άνε-

ι0ν όντα τού τετελ[ευ]τηκότ[ο]ς καταλ[ε]λείφθαι σύν έτέρωνίcx. τον οίντιδ ίκου κλ[ηρ]ον ό μον [κ]αί ήν δι[α]θήκην πλη ειντ0ν τc,üν μαρ[τύ]ρων άρι[θμό]ν. ι Βλα ίσιος Μαριανός .

`άναγνωσθή- 20τω ή τον ' Ω[ριγέ]νους δ[ιαθ]rκη.' Αναγνωcθε ίσης έπί τού όγδό-^ον έτους Α[ ρια]νον [τ]ον κ[υ]ρ ίονΧοιάκ Τ ά ος1 • Βλα ίσιοςΜαριανόςέπαρχος σπ[ε ίρης π]ρώτης Φλχ[υ] ία[ς Κι]λ ίκων ίππικrς συνλαλ r^σας' Αρτε[μ ι][ώρω τ] a3 νομ [ι]κά [π]ε[ το]ν πρά.γματος ύ [n •η]γόρενσεν α'.πό -[φασιν,

^ καί άνεγ]νώσθη Ζ κατéι λέξ[ιν ο]ντως • ό τελευήσας ' Ωρι- 25[γένης ών έξ α'.γρά]φ[ω]ν [γά μων] κ[ατά] νό μ[ω]ν [γράσμαι] φα[ίνετ]α[ι]

,[κληρονομ ον], διαψκη[ς] έξουσ ία[ν] μή έσ[χη]rώς τ[ον] nα^[cς α]το^

[ζ]ν[τ]ος ·[και τον] μέν ' ΑμμWν ί[ο]ν ε ϊπόνΤος έξ Έν[γ]ράφων γά-

μων γεγο[νέ]ναι τ0ν ' Ω[ρι]γένην, τον δέ ' Αφρο^εισ ίου διαβεβχιω-

σαμένον έξ [ά]γράφων αύτc ν γά μων γεγεννήσθαι, Βλα ίσιος 30

Μαριανός [έπ]αρ[χο]ς σπε ίρης ,ρώ [της] Φλαν ίας Κιλ ίκων ίππικής•

αύτ[ό] τοτ,[το ό ' Α]φροδε ίcιος άποδε ίξει έν ή μ έραι[ς] έξr,κοντα.

[Τ]ον ' Αφροδεισ[ ί ο]ν α'. ξιώσα.ντος έ [ν] το[σο] ύτω έπ ' άν[ά]γρ[αφ]γς

γενέσθ[α]ι

τ α_ Lπ ' τοντ[ο] υ 3 αί,-ι ον άΤιολειφ[θ] έντα Βλα ίσιος Μαριανί ς . ένέ-

tiam omnibus quicumque testarentur relinquere quibus vellent bona

sua, αt semet utpote consobrinum defuncti, relictum esse cum alio filio

adversarii heredero et testamentum plenum habere testium numerum :

3) Blaesius Marianus : Recitetur Origenis te.st αmentum. Quo reci-

tato octavo anno Hadriaui domini die trigesimo Choiak 1 Blaesius

1Vlarianus praefectus cohortis primae Flaviae Cilicurn equitatae cum

Artemidoro iurisperito collocutus de ea re dictavit decretum quod

et recitatum est, ad haec verba: Origenes defunctus ex nuptiis

sine scriptis procreatus contra leges scripsisse videtur heredem cum

testarnenti factionem non habuerit patre superstite. Et 4) Ammonio

dicente ex nuptiis scriptura interveniente contractis progenitum esse

Origenem, 5) Aphrodisio autern con/lrmctnte ex nuptiis sine scriptis

habitis eum progenitum esse 6) Blaesius Marianus praefectus cohortis

primae Flaviae Cilicum equitatae: id ipsum Aphrodisius ostendet

intra diem sexcIgesirnurn.7) Aphrodisio desiderante rebus sic stantibus inventarium fieri

eorum quae hic idem reliquisset, 8) Blaesius Marianus: iussi Isidorum.

1) i. e. testamentum factu'rn est a. 123. Dec. 27. — 2) Wilcken Pap.

Arab. ΙΙ p. 126. — 3) Hunt l. c.

Flereditatís petitío.

, ,35 τειλα Ε ϊ[σι]δώρω ήγεμ.ονιχι,ί ύπηρέ[τ]η ποι[η]σασθαι αιτην

τν άνα[γρ]αφ[Ύ,]ν καί άναδονν[αι] άντίγραφα τοίς έ μφερο -

μ ένοις, τγς κλειδός τrς ο ϊκ ίας μ.ενούσης παρá. τ ' Αμμων ίω

[ένεσ]φραγ[ι]σμ. έν[η]ς • καί μ ετ ' όλίγον τον ' Ισιδάρον άπαγγε ίλαν-, , ,

[τος γε]γονέναι [τ]ό κελενσθέν Βλα ίσ[ι]ος Μαριανός εκελεν -

40 [σεν τrνδε τ]rν nρο[ιρ J οράν ύπομνημ.ατισθr^ναι.

Κλαύδεος

[. . . . ]ν βιβλιοφύλαξ νna'.ρχει τους όγδόον

[αύτοκρά[τορος Κα ίσαρος Τραιανού ` Αδριανού

[Σεβαcτο]ú, ' Επείφ μιά καί ε ϊκάδι.1

praef'ectorium officialem facere id inventarium et tradere exemplaria

eis ad quos ea res pertinet, clavi domus manente apud Ammonium

obsignata. 9) Et pau lo post Isidoro nuntiante facta esse quae essent

iussa Blaesius lllarianus iussit hanc prolationem in acta referri.

Claudius n bibliophylax. Extat. Anno octavo irnpera-

toris Caesaris Traiani Hadriani Augusti Epeiph vicesimo primo. 1

V1 190. Hereditatis petitio ab intestato (a. 135).

Ε pa.pyro B. U. 19, duabus paginis scripta. — Ed. Mo. Z. S. St. 14,1,curn commentario, denuo collata papyro, docuitque quaestionem qua deagatur, eam esse, an quod saepius cit.atur (1, 7.21. ΙΙ, 1.16) reseriptumHadriani de nepotum neptiumque in aviae intestatae bona successione nonsolum ad Alexandrinos sed etiam ad Aegyptios pertineat. [Denuo illustra-vit Wilcken, Archiv 1V p. 387].

Ι. ' Αντίγραφον •

Εξ άναπομπrς Πετρων ίον Μαμ[ερτ]ε ίνον έπάρχου Α ϊγύπτον.L ι& Αδριανοί Κα ίσαρος τοί κυρ ίου Μεχείρ ιζ ' 2 Επί τc;ιν κατά

Χεναλεξάν πρόςΠετεσοτνχον καί Διονύσιον. Μένανδρος ό κριτrς τοίς ιαδικαζομένοις

5 εϊπεν • ` Υπερεθέ μην τό ννν π[ράγ]μα, έπί καθολικé ν 3 ήν, άχρι ον γράψω

Exemplar .·

Ex delegatione Petronii Mamertini prae fecti Aegypti αnηο ΧΙΧ.Hadriani Caesaris dominí Mecheir XVII 2. Ιη causa Chenalexaecontra Petesuchum et Dionysium. Menander iudex litigantibusdixit: Distuli praesens Wegotium, quippe quod generale 3 sit, donec

1) i. e. a. 124. Ιυ1.15. — 2) i. e. a. 135. Febr. 11. — 3) i. e. cum iuris '^1ι

ηση facti quaestio vertatur.;4

^^

410

Heredítatís petitió. 411

τυ_ κρατ ίστω ηγεμόνι, ε. [κ]χί Α ϊγυπτ ίων ν ϊωνοίς καί υτ^[αί]ς έ^οταιτ μαμμ α [ι] ά τς τσ κυρ ίον ` ΑδΡριανονΚα ίσαροςχάριτος. 'Αναγνωσθr,-σεται ουν ή υπ έ μο τή κρατ[ ίστω] Ύ,γεμ όνι γραφείσα έπιστολη καί ηLπó αύτοU" άντιγραφείσά οι ά! Ι [κ]ελεύσας ά ' 'μ ς μφοτερας a_ ναγνωσθrναιτοίς τε ύnομνή μασι άναλ[ημ]φθ^ναι περιέχων κατά λέξιν ούτως • 10Πετρων ίω αμερτε ίνω τ[ c ι κρ]ατ ίστω ηγεμίΝí νι iVΙένχν^ρος γεν ό-μενος βασιλικός γραμ[ματ]ενς ' Αρσινοε ίτου χα ίρειν •

Χεναλεξάς ' Αλεξά.νδρον Α ίγ[υπ] τία τ5 ιεληλυθότι διαλογισμυ;

έδιxάσατο έπι ' Ηρακλε ί δΡον κρ[ιτο] ύ πρός Πετεσοϋχον θείον έαντγςπρό ς πατρ éς καί Διονύσιον [ a'.νε]ιL ιcν περ ί μαμμώων τ.παρχόντων 15ών έλεγον `' ε ϊς τόν πατέρα έ [αν]τ·ής a'_nó τrς μητρός αίτού έληλυθέ-ναι. 'Επε έ ώ περί τον Πετεσ[ο] ύχον δΡιεβεβαιώσαντο έκε ίνο[ν]ς 3 προ-τετελεντηxέναι τrς μητρóc τώ a_' L 4 Αδριανοv" Κα ίσαρος τού κνρ ίον,αυτη s

δέ τώ ιε ' L, τοτ.το άποδείξαι δΡι7 γραμμάτων ιπέσχετο, ύπερετέθηΎ διάγνωσιc ε ϊς την α'_πόδΡειξιν. Νϋν άναπεμφθέντες s έπ' έ μ έ πρός τοτνς 20

αύτοÚς ήξ ίου 6 προσφυγΣίν τ χάριτι τοli θεοú έπιφανεστάτον αύτο-κράτορος

ΙΙ. καί Ατγυπτ ίοις συνκεχωρημένου τá_ μαμ μ c;ια κληρονομείν, καί έπrνεγκ[ε] 1

scripsissem egregio prae fecto, α. etiam Ae,gyptiorum nepotibus nept,i-

busque data sint bona aviae beneficio domini Hαdriani Caesaris.

Recitabitur igitur epistola α me scripta egregio praefec.to et ea quam

ille mihi. rescripsit.' Quam iussit utramque recitari et commentariis

inseri, habentes ad verbum sic: Petronio Mamertino egregio praefecto

1Vlenander quondam regius scriba Arsinoiti nomi salutem: Chena-

lexas Alexandri filiCL Aegyptia in praeterito conventu litigabat sub

Heraclide iudice contrcc Petesuchum patruum suum et Dionysium

consobriηun2 de aviae bonis quae dixit 2 ad patrem suum de matre

eius pervenisse. Iam cum Fetesuchictni confirmassent illos 3 ante

matrem decessisse uinno I Σladriani Caesaris domini 4, ipsa autem

αnnο XV , idque ipsum probcιre scriptis promisisset, dilata est

sententía in probationem. Nunc delegatί s ad me contra eosdem

petiit' ut confugeret ad beneficium dei praesentissimi imperatoris

qui eticim Aegyptiis concesserit % aviae hereditates, attulitque Gellii

1) dubiae hae duae litterae. — 2) έλεγεν requiritur. — 3) έχνον ex-

spectes. — 4) α. 117'. — 5) Chenalexam intellege adfirmare patrem suum,

utpote a. 131 mortuum, aviae superuixisse. — 6) άναπεμφθέντες ad duas

partes spectat, 1ου ad Chenalexam. — 7) συνχεχωρη(χοτος) fuisse coni.

Wilcken.

Hereditatis petitio.412

, ^ , 'Γελλ ίου Βάσσου τον κρατιστου επιστρατr^γου άποφασιν κεκρικοτος xcii.

τους τ[ν],γ[ , -πα ίδων παίδας μετουσιαν έχειν τής τcR.ν μ αμμωων κληρονομ ιας . εε

,

, , , , ^, << <, ,γραπτο δέ δια τrς α.ποφασεως αυτοv μετ' άλλα οιτως • όσα τtροσr-

γαντο πα- 2, -^ , ^,

5 ` κ^ ν περίτόν πρ ^κε ί μενον άπό τ^ςΕ^[δ]αιμον ίδος ιαθr, κης ,η xαθ ον[τινα], , , , ;

` τ[ρ]οnον, τα t,τχ μετείναι τοϊς εκε ίνον τεκνοις„ • ζητουμένου ουν και

τού [του, ε],

τετελευτηκυ ίας τrς μά μμης αύτής α'. διαθέτου πρ ό θ ' L 3 τ r^ ς τοναίτοκ[ράτ(ορος)]

χάριτος, λΎ μ l^εται ή υ`sδr`^ς την Του πατρ ός μοίραν, γράφω σοι, Ýγε-μ 1

[ν μ ου],ϊνα τό δόξαν κελεύσης γεν έσθαι. ' Ερρώσθα ί σε εύχομαι, ήγεμά,ν κύ[ριε].

1Π L ι& αί,τοκράτορος Κα ίσαρος Τραιανον ` Αδριανον Σεβαστο ti. Μεyετρ ιδ"..

Πρ ός ήν α'_ντεγράφη •

Πετρώνιος Μαμερτείνος Μενάνδρω γενομένω βασιλ( cxφ) γρ(αμ--

ματεί) Πολέ μ [ωνος]μερ ίδος χα ίρεεν.ΕΙ μηδέν έκρ ίθη μέχρι τούτον Χεναλεξάτος κα ί Πε[τ]εσούχου δι[.J . [.]

15 πρ ός πατρός θε ίου κατ Διονυσ ίου άνετψιον περι τών μαμμώων α[ντγς]υπαρχόντων, προσήχει σε c κολούθως τοίς τοι κυρ ίου γρά μμ [ασιν Ι

Bassi egregii epistrategi decretum, quo iudicavit, etiam filiorum filios

participes esse aviae hereditatis; est autem scriptum in eius decreto

post alia sic: "quaecunque deferebantur 1 rerum filii ad eum de quoagitur ex Eudaemonidis testamento sive quae alia causa sit, ea

pertinere ad eius liberos”. lam curn quaesitum esset etiam id: aviadefuncta intestata ante annum ΙΧ imperatoris 3 beneficii, capiatneneptis patris portionem ? scribo tibi, prae fecte mi, ut quod videbituriubeas fieri. Valere te opto, domine praefecte. Anno XiX imρera-t.oris Caesaris Traiani Hadriani Augusti Mecheir ΧΙΥ. '4

Ad quam rescriptum est:

Petronius Mamertinus Menandro quondam regio scribae Pole-monis partis salutem: `Si nihil adhuc iudicatum est inter Chena-lexam et Petesuchum . . . . patruum et Dionysium cónsobrinum deaviae eius bonis, oportet te secundum domini epistulam Chenalexae

1) προσr;γοντο requiritur. — 2) πα[ιδι]xώv Μο., πα[τρι]xcΖ·.v Wi. — 3) α.125.— 4) α. 135. Febr. 8.

Denuutiatio.

xεναλεξcι τών πατ ώων Ι ε ο ^ ^Ρ, Ν 'ρ ς, ö περιών άν ό πατr ρ α_ντ • ς 'λαβ[εν,) 17

ί προσκρ ίνειν)."Ερρωσο. L ι ' 14εχεερ t'.218'Απεφήνατο ' Οεναλεξά τό πατου^ον μ έρος, ö περιά ν άν ό πατήρ αύτ[ής α j3( εν),] 3, , ^^

προσηχειν ^οκείpακολούθως τοίς τό το κρατ ίcτον ήγεμόνος γραφ[είσι]. 19

^ ' Α cκληπιά^ης τω Τάς nρο Gό00U ς ταύτητc,,νχρόνων, ών έπ[εκρά]- 20τηcαν ή , οντοι άπο^ότωcαν. Tc,w περί IIετεσοvχον λεγόντων έαντο[νς... 21

bonorum paternoruna 1 portionem, quam pater eius cepisset, si superstesesset, adiudicare. Vale. Anno XiX Mecheir XIV.2

Pronuntiavit: ` Thenalexae paternam portionem quam pater eiuscepisset si superstes esset, competere videtur secundum ea qu αe opti-mus prae fectus scripsit.'

#Asclepiades advoeatus: Reditus nostrae temporum per quae

possederunt ή, adversarii reddαnt.' Petesuchianis dicentibus, se . . .

ν11 191. Denuntiatio ex auctoritate iudicii facta (α. 368).

Ε pap. Lips. 33. — Damus secundum descriptionern Mitteisii (l. c.ρ. 99 sq.; comment. p. 88 sq.) cum additamentis Wilckeni (Pap. Arch. 3,560.4,187. 466). Cf. Ρ. M. Meyer, Phil. Wochenschrift 1907 ρ. 550 sq. — Mit-teis 7. S. St. 1906 ρ. 352 sq. 1907, 391 sq. — Athenodorus medicus, pro-eurator Sarapiaene actricis, cum bis frustra privatím denuntiaverit, iamdenuntiat ex auctoritate (Vat. 156) iudicii secundum decretum ρraesidisThebaidis; id est, litteras quibus adversarios alloquitur, dirigit ad pr αe-fectum ut is subnotatione facta litem peragat. — Adf"ert etiam (l. 19-29)quae de his rebus in acta relata erant, cum praeses rogatus, ut denuntiatioex auctoritate iudicii fiat permitteret. — Casus αutem est hic: Paxamospater Sarapiaenae et quattuor aliarum filiarum decessit facto testamento,quo cluas filias maiores natu dotibus contentas esse iussit, tres reliqucw,nondum nuptas ut adparet, ex asse instituit. ( Quod convenit iuri papy-rorum, ex gr. B. G. U. 592,8.) Iam cum alteríus sororis (Dionysiae) he-redes lite instituta iransegissent, alterius (Xemesillae) heredibus latitantibus

vel cunctantibus lis ex oi ·dine cognitionum excidisset (cf: Mitteis, Hermes 30

ρ. 223 ad B. G. U. 612), tempora repararat Strategius tum praesesThebäidis

(ν. 9); iterum vero eludentibus eis actricem Heracleios praeses ex auctoritatejudicii denuntiari iusserat (v. 7). — Itaque nunc denuntiatur de parte bono-

1) μαμμώων requiritur vel πατρώον cf. v. 18. — 2) nota eodem die

rescribi a praefecto. — 3) ν. 18 a manu secunda additus est intra lineas

ordinarias, προσr^χε cν inductum in principio v. 19 utpote errore comprehen-sum illo additamento. — 4) decisa lite ipsa iam de fruetibus contentío in-

cipit. — 5) Suppl. τού μ έρους, ϋ τr; συνηγορουμένη προσήχειν άπεφήνατο ό

xριτής.

iϊ

413

Denuntiatio.

rum patris testamento scripto defuncti; desideratur dari extra ordincm cogni-

tionem (1. 16-18). — Etiam col. Ι de eadem re tractari vidit Wilcken, qui

haec frustula restituit: 24/27. ο ίτ]ως έχούσης ' ° ΙΦλ• Ηράκλειος ό λαμπρότα-

τος ήγεμύ ν ε ίπεν] ' 'λνάρχον ° [της δ ίκης όφθε ίσης έξ αύθεντ ίας τού δ cν.αστ]ηρ{ον

[παραγγελεϊς. Ι. 28/29: λαμπρ ότ[α]τε [ήγεμυ'ν . . παρ]αγγελε ία.

ΣΙ. Becto ` Υπατε ίας τών [ ποτ cϋν Ύ μ ών Φλ(αν ίων) Ούαλεντινιανοτ,] κατ

2 Ο ύ [άλεντος κ[ατ] Γρατιανον τ άν α ίων Έων Ανγ[οúστ]ων τό β 1. ° Αύ-

ρrλι[ος ' Αθη]ν[ό ι ωρος ημ] όσιος ϊ a.τρ[óς α'_]πό Ερμον πόλεωc ής λαμ -προτάτης 2 τGν λόγοV [ποιού με] Vος ι `πέρ Σαραπια ίV[η lς Παςά[μο]υ

Τοοβ τΎς (?) . . . .3° καί μητρπολ ίζτι^$ο[ς 3 κα_τ ' έντολi%ν τήν] κd_ί α'_ναλημφ[&]εισα[ν]

τος Ύγεμονικοίς ύπομνr μασι Φλ[α_ν ίοις Η]ρd.κλέωνι β(ενε)φ(ικαρ ίω)4 κα[τ] ' Ισ[ι]ώρω όφ(φιχιαλ ίω) rd_ί Κύρα ° κλη[Ρ]ον ό μοις Νεμεcίλ-

λ[ης Tlf ς [αί.τ]^ς róλεως α'.ντι^ ί [κο ^ ις χα ίρει[ν]. ΣυγχωPηθείς ^' έγώ ό'Αηνόδωοc π[αρr]γ[γ]ειλα μέν ύ μ ίν xa_ί πολλάκις, περιφεύγοντες έ

5° τήν ει^&είαν, παρενρ έ [σεσιν έχ_ρ ti^ σα[σ]θα.ι 6, άλλά κατ νϋν άναρχός[μ]οι γέγονεν ή κη, τοιl χυρ ίου μου τον [λ]αμπροτά.του ήγεμόνος

β Φλαν ίον Ηρα.κλε ίον ° άποφηναμένου γε ίν[εσθα. ί . . .] μν[ω]σιν τrς

άνανεώσεως Ϋ,(ς] χον, άπαξ έκπαισc' ν τών χρόν[ω]ν. [Δι]τε κατ, , , , ^ ,ϊ ννν την αυθεντ[ι]αν λαβών, πα_ραγγελλω xaτ > απcφασιν ουτως έ [χου-

Dd. nn. Fl. Valentiniano et Valente et Gratiano semper Augg.

coss. iterum.

Aurelius Athenodorus medicus publicus ab Hermupoli splendi-

dissima qui sermonem f'acit pro Sarapiaene Paxam-i filia Toob (?)nepte, ex nzetropoli (ex mandato quod et in acta praesidis receptum

est) salutem dat Fla.viis Heracleoni beneficiario et Isidoro officiali et

Ι4ιrαe, heredibus Nernesillae ab eadem urbe, adversariis. — Ex con-

cessione equidemAthenodorus vobisiamsaepe denuntiavi, defugite autem

rectam viam . . . ambagibus usi quia etiam nunc ut exordio lis mihi

careat fecistis, siquidem dominus meus clarissimus prae fectus Fl. Hera-clius pronunatiavit fieri mihi debere di.latationem temporum,quam semel habueram cum tempora mihi elapsa sint. Qua decausa etiam nunc auctoritatem arripio, denuntio (vobis?) secundum pro-nuntiationem ita se habentem.

414

Ν

Ι;

1) Tribus coss. praescriptis annos imperii cum consulatus contaminarimonet Mitteis. — 2) Rermupo(is Νο. 164 ν. 3. 13 (ρ. 369) `antiqua etsplendida' vocatur. — 3) Π. Τ. μ. Wilcken, Too incerta. — 4) β(ενε)φ(ιχιάριος) —όφ(φιχιάλιος. — 5) Quid α quo eoncessum, parum liquet. — 6) intellige έχρήσασθε.

•fif

Denuntíatío. 415

σα]ν • Φ[λα] ί ιος Ηράκλειος ό λαμπρότατος •rγεμών ε ϊπ(εν) • " νάρ-χου τής δίκης όφθίσης έξ αύθεντ ίας τον δικαστηρ ίον παραγγ[ελ]είς 1° Δηλώ δέ καί τΎ¡ν άνα[ν] έωσ[ιν έ]χ[ονσα]ν ούτως •' Strategius 8ν. p. com. praes. Thebai. dei. Reparabuntur [t]empora si simel ne-

gotLum is t[ ] ° evol[u]tum est'. 2 Μετά. [τά] ` Ρωμαϊκά [έρμ]ην ία • :3 9,λ[α]νιος Στρ[ατ] rγιος Ό ιασ[η]μτατος4 κό μες καί rγε[μ]ών έί-n(εν) • "Αν[α]νεωθÝ^ σονται 0 ί χρ[όV οι], ε ϊ άπαξ ° r δΡ ίκη έξ[έnε]σεν'. 10Πάξ[αμας γά.]ρ Σα[ρ]απια[ ί]νης καί Διον[υ]σ ίας καί `Ηλιοδώρας καίΟεον ίνης καί Νεμεσ ίλλης γέ[γ]ονεν πατρ, έθετο δέ ,βούλησιν έγ-[χρα]φον, Νεμεσ ίλλαν ° καί Διονυ[σ ίαν] a'_ ρκεσθrναι [ταί]ς προ[ι]ξεί 11

β[ο]υλό μενος, τάς δΡέ λοιπάς [θ]υγατέρας τρείς τόν ύnόλοιπον έχ[ειν]κλγρον. ' ΕπειδΡή δΡέ Νεμεσ ίλλα κα[ί] Διονυσ ία πρεσβύ _τεραι οϋ [σαι 12τ]ήν •ήλικ ίαν κ[ατα]σχείν έóυνrθησa_ν τά πράγματα, έδικασά. μην • καίΔιονυσ ίας μεν 0[6] κληρ[ο]νό μ ο[ι] δΡιελÚ σαντο πρ ός με, ύ μ iς δέ καί Σω-κράτιον, ° ο ί Νεμεσ[ ίλλ] ης παίδΡες, ε[. . .]ς ύnερθέ(σ]εσι χρώ μενοι, τήν 13

άnG ^06GV οÚδέπω πεπο ίησθε. Διά [τού]το κα[ί] nολλάκεις μέν

Fl. Heraclius praeses in clarissimus dixit;,Cum eis exordio carere videatur, ex auctoritate iudicii denuntiabis.'

Insinuo autem etiam reparationem sic esse factam: Strate-

gius ν(ir) ρ(erfectissimus) com(es) Fraes(es) Thebai(dis) dei(xit):

`Reparabuntur tempora si simel negotium iis tunc(.?) evolutum est' —

Seeundum Latina — interpretatio: Fl. Strategiusvir perfectissimus

comes et praeses dixit: `Reρarabuntur tempora, si quidem semel eis

excidit.'Fctxci,rnos enim Sarapiaenae et Dionysiae et Heliodorae et

Throninae et Nemesillae pater tabulis testamenti cavit, Nemesillam

et Dionysiam contentas esse debere dotibus, tres vero reliquas fclias

reliquum aes habere. — Cum autem Nemesilla et Dionysia maiores

natu rebus suis adesse potuerint, liti •gavi (cum eis). Et Dionysiae

quidern heredes transegerunt mecum, vos vero et Socration, liberi

Nemesillae, cunctationibus usi, nondum fecistis solutionem. Fropter

1) Ι. 7 ' Ανάρχου — παραγγελείς citantur ex 1. 28. — 2) Cf. Cod. Theod.

11,31,1: Si possessor in iudicio superatus provocationis auxilio se defen-derit et temporibus fuerit evolutur. 11,32,1: Si culpa iudicis gemino labreo

causa fuerit evoluta. — 3) έρμηνíα supra lin. additum. — 4) .Nota Hera-

clium λαμπρότατον, Strategium defunctum ό c αση 1 .ότατον. — 5) eg[eídJere tum

eas lites restituit Mitteis, Hermes, 32,629 ad B. Ü. 628 (nobis n. 78) 1,14.α

Denuutíatío.416,° ^

, , [^ -14 ε ϊσ^ξα τrν διχην και πρωην rατa_ κυρ ια_ν, ύ μ[ώ]ν έ ^^ αλειν ν^^ ^ ρ]

θέσ[εσ]ι χρησαμένων άναρχο[ς] άπεφάνθη ή δ ίκη, Διοnερ παραγ-

, τό ° ,

' ^νων πραγματων το τρ ίτον15 γέλλω ύ μ ίν περ[ί] τών υττοτε[τ]αγμ..

^ τό ^ τό ,

έκδικύ ν μ έρος έξ [άδιαι]ρ έ [τ]ον, πΙρ]ος το ν[μοίς] ες το ο α.ϊκείον πο-, Υ &άνω ,r

κρε ίνασθαε μέρος κατά_ τrν -θε[ ίαν διτ]αςειν. c^^ανω γάρ αρ ιαςαc„ , υ

16 τό μεγ[αλ]είον ° τον χυρ ίου μου το ύ α.ρχοντος [οτι . . ]με . [ . 3 . ηυ-,

ρηται έπί τΎς ' Αλεξανδ[ρ] έων εϊναι Σωχρατιον. Δηλών 1 τιτλον, τό , , ^ βουλήσεως , ^

17 μ έ[ν] επι το [τρ]ιτον απο έγγράφου πα.τρώας, ° άγωγήν

δέ τγν έξτρα [ όρδι]νε[μ] κ[ο]ζγ)νιτιονεμ , α'.ξιώ έκδο,9 r,[ν]α ί μ οι τήν

συνή&η ύποσημ ίωσιν 2 [καί] κατά_ χυρ ίαν πραχθήναι τήν δ ίκην. —, ,

18 'ΕΕστι δέ χαί τό ^nρά[γμα [15] μετά] Τά ωμαϊ ακ. ° [ L λ cxc,υv ε ίπ(εν) '

" Πάξαμος nατÝ] ρ γέγονεν ,9υγατέρ[ων 10] Σαραπια. ίνης ής (3οηθονμέ-,

νης κ[αί Οεον ίνης] κα ί Ηλιοδώ ρα_c xf] Διονυσ ία[ς] καί Νεμεσιλ-

° τή]ν ληc [20 κατά βο] ύλησιν έγγραιρον [άρχεσθr^ναι . . . τη]ν μέν Διο-

νυσ ίαν καί Νεμεσ[ ίλλ]α.ν έκέλε[υ]σε [ταί]ς προιξε ίν, πάντα δέ τά20 πράγμα_τα αύτον ° [τάς λοιπά.ς θυγατέρας τρείς . .]εν . έχειν. 'Επειδή

[δ., > , < < , , , ^ ^ε συ α.πο ε ωκ]ασι[ν] τα ημετερα μ έρη Διονυ[σι]α χαι Νεμεσιλ[λ]α

quod litem institui cum saepe, tum nuper secundum formam; vobis

gutem iterum frustratione usis exordio carere litem pronuntiatum

est. Prορtereα denuntio vobis de infrascriptis rebus tertiam partem

(ab indiviso?) vindicans, ut in prορriαm partem respondeatis secun-

dum sacrum edictum; Icirn enim docui magnitudinem domini mei

prαesidis .... Sοcratiοnem Alexandriae esse constare. — Titulum

tertiae partes declaro secundum tabulas testamenti patris, actionem yero

extra ordinem cognitionis, et peto ut solita subnotatione mihi data

secundum ordinem peragatur lis. — Est gutem causa .... Post

(Latina?).

[Helicon dixit :] Paxamos Pater flliarum [ ] Sarapiaen αe,

cui adsum, et Thronines et Heliodorae et Dionysiae et Nemesillae

[ ] tabul'is testamenti relictis iussit Dionysiam Nemesill αmque dotibuscontentas esse, omnia gutem bona sua reliquarum trium filiarum

esse. lam cum non restítuissent nostras partes Dionysia et Neme-

1) Ia'rn ut promiserat (l. 27) in denuntiando declarat titulum (= id-ipsum de quo agitur, partem scilicet bonorum patris testati) et actionemquam intendit (cognitionem extra ordinem). — 2) Subnotatio hic petita eaipsa videtur esse quae in Verso servata est; neque enim adversarios άξιώverbo adire potuit λ.thenodarus.

i4

Denuntiatío. 417

πρcς έ μαύτή [ν] θν[γ]ατέρα οϋσ[αν], έδικασά ν [25 και^(^η ^ ° [ καί] A ιονν- 22σίας μέν ο ί χ[ tiηρcνό μοι διαλυ]σά μεν[οι] έαυτούς άποδεδώ[χα^ιν], oí[δ]έ Νεμ[εσ ί]λλης παίδες, Ηρα[κ]λέων c βcρ [κα]ί ' Ισίδωρον ° [` δφ 23καί ,καί Κυ α ^Ρ ] . . . νυν Σωκράτι[ον , έττίτή]ς ' Αλεξανδρέων τυγχάν[ε]ι καί ώ μολόγη[σε]ν έν %πομ[ν]rΙμ.ασιπρο . [. . .]εως ° [25] ει[1Ο] xα[10 ύπε]ρ[θέσ]εσι έπινοοLντ[ες 10]ς έ[ρ] 24γαζονται οπ[. . .] . ν χ[α ί νú]ν τrς ° [δίκης nαραγγελθε ίσης α ti,τοίς] 25κατά χνρ ίαν παραγραΥρ[αίς ] έπενόησαν ώς τι ό . [.]ηεν,έπ' άναλΎ μψεω[ς έ]ν ύπομ[ν •r] μασι ο[. .] ° [20] διά τοι το άναρ- 26χον άn[ολαßόντες τ]rv δίχην (πρéς> τό μεγαλείον τό σ[év]. ήκα-

μεν [3] σύνθεμα[. δ]ιά τοL [δικ]αστηρ ίον ° [20] nα]ρα[γ]γε- 27λε[ί]ν. 'Εν δέ τή πα[ραγγελ ί]cι δηλώσομεν τόν τε τ[ ί]τλον καίτrν ά[γ]ω[γ]ήν καί τν πραγμάτω[ν] τ χαθ ' ν.' ° [Φλ(άυιος) 28

` Ηράκλειος ό λαμ]π[ρ ότ]ατος r`,γεμάν έϊπεν • ' Α[νάρχ]ου τrς δίκηςι'. φθε ίση[ς] έξ αύθεντ ί[ας ταν διxα]στηρ ίο[υ] παραγγ[ε]λείς.' `Ελι -χά [ν] ° [ε ϊπεν] • [` 25]κέλενσον διά τγ[ς τάξεω (?)]ς. ' τ Φλάνιος Ηρά- 29

χλ[ειος j ό λαμ[πρότ]ατ[ος ήγεμών επ(εν) ·] `Ηεμφθγ+σεται . [. .][20 1Vlanus altera] ' Αθηνόδωρος [10] ον κατ ' έντολr[ν . . .1 1 30

sillae ei cui adsum filiae testatoris, litigavi . . . et Dionysiae

quidem heredes tran,segerunt et solverunt, Nemesillae vero liberi,

Heracleon beneficiarius et Isidorus offccialis et (Kyra et Socration

pedem struitis) (?). Iam Socration Alexandriae moratur et libello

con fessa est [? ?] dilationibus usi . . cum eis eis denuntiata sit se-

cundum or ιlinem, exceptionibus . . excogitant . . . dixit: `In com-

mentarios receptione (?) . . ideo exordio carentem habentes litem .

ad magnitudinem tuam venimus, ut sub sigillo iudicii . . denuntiemus ;

in denuntiatione autem declarabimus titulum et actionem et rerum

specialia.'Fl. Heraclius praeses vir clarissimus dixit: `Cum lis ca-

rere videatur exordio, ex auctor-itate iudicii denuntiabis.' ..Helicon

dixit: `Per (of'ficialem) iubeas' 2 Fl. Heraclius praeses vir claris-

simus dixit: `Mittatur . . .

(Manus altera) Athenodorus: `Ex mandatu non . . . .

1) Ex eis quae sequuntur (l. 31) legi nihil potest. — 2) scil. denuntur-

tionem fieri.RU

27BNS, Fontes iuris. Ed. VII.

Res iudicatae.

Π.

418

vcr8o

(Manus tertia). Φλ(άυιος) [Ηρ]άκλειος ηγ(εμών) [ε=παρ]χε ίας

Θηβα[ ί]ος €δεξά μην τr,ν παραγ[γελ]ε ί [αν]

σr μερον Μεσορr`, πέ μπτη [10]

διά [. . . .] . . συν [20]αν [. . . .] . . . ει [20]

Manus tertia: Fl. Heraclius praeses provinciae Thebäidis ac-cepi denuntiationem hodie Mesore quinta . . .

V11 192. Res iudicatae secundum rescriptum de longí

temporis praescriptione cum exemplis rerum iudi-catarum (cf. 87).

Ε pap. Argentor. Νο. 22 edd. Preisigke (notis intruxit etiam Mitteis). —

Rhetor quidam, ut causam illustraret, epistulam imperatorum et res simi-

liter praeiudicatas attulisse videtur (c f. Oxy. II 243 VII). — Redit rescrip-

tum B. U. 273, nobis Νο. 87.

Α. Θεοί Σεονήρος κα ί ' Αντωνίνος ' Ιον[λ]ιαν^Σωσθένονς διά Σωσθένονς άνρ ός.Μαχρ c^ς νομής παραγραφΎ τοίς α[αν]α ϊτ ίαν έσχηχόσι χαί άνεν τιν ός α'. μ cρισβ[η] -τr¡σεως έν τή νομή γινομένοις πρός μ[έ]ντούς έν άλλη πόλει διατρε ίψαντας έτα,ν εϊκοσιάριθμή βοηθοϊ,νται 1, πρός δέ τούς έπί τής αύήςδέκ α. Προετέθη έν ' Αλεξανδρείάη L Φαρμοϊ,θι x..

Β. Ι. 10 Σονβατιανού 'Αχνλα Ýγεμ.ονεvσαντοςL ιε " Φαμενώθ ιζ. Κληθέν[τ]ων Σαβε ίνονχαί Μαξί μου Διοννσ ίον καί τ;πακο[ν]σάντων

A. Divi Severus et Antoninus Iulianae filiae Sosthenis per Sosthenem

maritum. Longae possessioni,s praescriptio eos qui iustam causam

habuerunt et sine ulla controversia in possessione fuerunt adversuseos qui in alia civitate degunt post annos viginti adiuvat adversuseos autem qui in eadem, decem. Proposita Alexandriae α. 200 Phar-muthi 24.

Β. Ι. Subatiano Aquila prae fecto α. 207 die 13m. Martii. Cumevocati erunt Sabinus et Maximus Dionysius et accessunt —

5

1) βοηθει requiritur.

419

15

20

25

j()

°M)Res iudicatae.

— Μεθ ' έτε α ' Αχύλα εϊτtεν •Ρ ^ ` Τ ί άποχρε ίνηLπρας τέ ν χρόνον [τ]rς νο[μ]γς ώς φησι[ν] με-τά ήν ώνήν τyς Πανσοράπιος έτc^.[ν] σχε-

^ ^τ•r^ δόν Sέκα τεσσάρων, και ν εν τουτω σιωTrν ; '' Ασxληπια'. ης όΎτωρ ε ϊπεν ε• ` Γ ' '., `Ακύ-γονενλας εϊ,^ εν • L Διατάξεις ε ίστν τών χυρ ίων περίτc^. ν έν τοίς έθνεσιν ο ϊχοι;ντων • άν άλλα-, , , ^χοσε νομή παραχολονηση έχοντας τινοςάφορμήν ώ ν βραχεία.ν ιS ικα ίαν χατοχrς,σιωήσαντος τον νομ ίζοντος αύτώ ιαφέρεινχατ άνασχομένου ύπέρ Sεκα.sτ ίαν, έχειν τ[ό] βέ -βαιον τοτ.ς χατασχόνταc.'

Β. ΙΙ. Μεττ ίου ` Ροιυφου •ι%γεμονεύσαντος L ι "

Ά ' Κληθέντος Σαλουστ ίου Καπ ί -

τωνος πρός ' Ιουλ ίαν Πυθα.ροινν χαί ε ϊπόντο[ς]τc[ν ύ]π[ο]μνημα.τογρ[ άjφον Μαικιαν éν άκηκοέναι περ ί τού,

τ-ιρ[ά]γμ[α]τος. Μεθ ' ^'τερα • Μέττιος ΡούφοςΚαπ ίτωνι εϊπε[ν] • ΟύSεμ ία.ν παρε ίσυσιν έχεις,r νά ν υν ` έν τ νο ^ ονεν πολλcύ όνω. Παρ ' • -r`ι Ρ, C ]η ?1 μη Υ^Υ , χΡ ^ +

μείν 5[έ ]ού ή [S] ι' ένιαυτού νομή αύτάρχηςέστίν[. . .] . S . [. . .]ιd_ ν.

Post alia; — Aquila dixit: `Quid respondes de tempore

`possessionis, quod aiunt esse post emptionem Pausorapidis annorum

`prope 14, et eíus temporis silentium'?

Asclepiades rhetor dixit: `Fuit.'

Aquila dixit: `C,onstitutuna est ab imperatoribus de eis qui

`in provinciis habitant: si alio possessio perven•it habente quodarιa

'initium vel breve iustum tamen possessiw?is, silente eo qui putat

`cι d se pertinere, nec contrαdicente plus decem annis, habere firmi-

`tatem eos qui possederint'.

Β. ΙΙ. Mettio Rufo praefecto α. 90 cl. 20 m. Novembris. Yocato

Sallustio Capiton.e contra Iuliam Pytharem et dicente Maecianum

scribam actorum audivisse de ea causci etc. Post alia. Mettius

Rufus Capit.oni di.xit,: `Obrepere n οη potes, mulier enim in pos-

`sessione fuit per lonyum tempus. Apud nos autem, vide, annua

`possessio su f fici t '.

27*

/

Pronuntiatio.

VIi 193. Testatio professionis liberorum (a. 148).

Ε dipt. Repp. S. de Ricci una cum n. 124 ubi vide. Ex Prae fecti

^4.egypti commentariis Dioscoridi testatio fit, eum filiam professum esse.

G. Bellicio Calpurnio Torquat[o]. P. Salvio Iuliano cos., ΙΙΙ.

Ilon(as) Novembr(es), anno ΧΤI Imp(eratoris) Caesaris L. Ae1i Hadrjanj

Antonini Aug(usti) Pii, mense Athyr [die VII] Alegandr(iae) ad

Aegyptum.Rescriptum et recognitum fac[tum] ex tabula albi profession[um

libero]rum nator[um] quae tr[ ?J erat in atrio magno? fuji (?) et quod infrascriptum est:

G. Bellicio Calpurnio Torquato, G. Salvio Iuliano cos., anno

XII imp. Caesaris T. Aeli Hadriani Antoiiini Aug(usti) Pii, Μ. Pe-tronio Honorato praef(ecto) Aeg(ypti), professionis liberorum acceptaecitra causarum cognitionem tabula V; (et post alia) pag(ina) ΙΙΙ,XVIII k(alendas) Octobr(es) : Tib. Ιulius Dioscorides . . . fil(iam) na(tam)Iuliam Ammonum ex Iulia Amrnonario, XIII k(alendas) Septembr(es)q. p. f. . . r (?) ad f. (?).

(Nomina signatorum): G. Iuli Prisci, G. Ιυ1ί Sereni, T. Fenii Μα -cedonis, M. Servili Clementis, G. Ιuli Lecinniani, T. Ιυ1(ί) Eutychi,L. Petroni Celeris.

Vrt 194. Pronuntiatio de praescriptione temporis (a. 88).

Ε pap. Fior. n. 61. Ed. Vitelli; cf. Mitteis Z.S.St. 26,485; 27,222.

Σεπτ ί μιος Ο ί,έγετος ΤΟ) Φιβ ίωνι •WΑξιος u.[έ]ν ς μαστι-\ ' \ Ν60 γω;) r^ νz ι, Scx σεαυτοϋ [χ]α_χτ r, χυ α__ ν νθρωπον

είσχημονα χαί γυν[χί ]χχν • χαρ ίζομχι Sέ σε τοις ό-^

χλοις ί φιλαν ^9ρωπ[ότ]ερ[ο]ς cοι έσομαι. Δια τεσ[σ]ε -,ρ 3 xοντα έτών έπιφέ[ρε] , έπ ίcταλ[μ]α . τό ή μισ[ύ] σοιτοι χρι'νου χαρ ίζομαι. [Μ ί ετά εϊχοcι έτη έπανε-

65 λεύcη πρός έ μ έ. Κα έr[έ]λευσε τό χειρ[ό]γρα cρον χια-νχ ι.

Sept. Vegetus Phibioni : Dignus es flagello, qui per temet ipsecletinueris hominem ingenuum et feminam; sed condono te plebi ethumanior te ero. Quadragenarium ad fers mandatum. Dimidiumeius temporis tibi condono. Post viginti annos redi ad me. -- Etiussit chirographum cancellari.

420

Epistula Hadríani.

VΙΙ 195. Datio tutoris petiti (α. 247).Ε pap. Oxy. 1V, 720. Edd. Grenfell et gunt cum simulacro; cf:Wicken, .Pap. Arch. 3,313 sgq.; Mitteis Z. S. St. 25 374 sqq.

numeris Latinis adnotavimus. ' gg _ Manus in

I Scriba partium. [C]l. Valerio Firm[o praef. Aeg.]ab Aurelia(e) Ammo[nario.Rogo domine des mi[hianctorem Aurel. P[lutammonem 1

5 e lege Iulia et Titia 2 et . . . . [. .dat. dd. nn. Philippo Aug. II e[tPhilippo Caesarib 3 c[os.]

II Mubier. [Α]ύρηλ ία 'Αμμωνάριον [έπιδέδω;ια

ΙΙΙ Tutor petitus(?) [Α] ίρηλ ία Πλουτá_N μ[ων είδοχό τ0 [δε]rσι.

I V? L δ Τϋβι ιη. 6

V Sc, •iba ρrαe fecti. Quo ne ab [iusto tutore tutela]

abeat P1[utctmmoneme leg. Ιυ1. et ( Tit. auctorem

* V1 Prae fectus, 1 5 do . . * Le[g]i. seiusve delegatus.

ADDITAMENTUM.

196. Epistula Hadriani de liberis militum (a. 119).

Ε ραρ. Ρ. G. U. 140. Ec!. Wilcken, cuius et suppl. sunt.

' λν[τ ί ]γρ(αφον) έπιcτ[ολ( · ς) το ί rυρ ίου μεθ]ηρ[μηνευ] _μένης

(10) ω [ =ί ° L.] γ Τραι[α]νο[i Αδριανοi Σεβαστο] ϋ [Πον]πλ ίον

, , , ,

Α[ιλ ίου 7 τό χαί ` Ρου] cτι ^ιον ° [υπα]τοις προε[τεθη εν Αλε αν-

Exemplar ep•istulae dorrrini translatae . ... quae [anno] tertio

Traiani Hciclriani Augusti P. Aelio ΙΙΙ et Rustieo ess. Alexandriae (?)

1) Suppl. G. et Η. ex 1. 9 et 11, — et est verisimile, licet spatium vix

largiatur et ο ffendα t 1. 9 feminina forrraa. — 2) cf. Gai 1,185. — 3) b] de

Ricci. — 4) id est: libellote adidi. — 5) id est: consentio petitioni. —

6) anno quarto, Tybi 10 = α. 247. Jan. 5. — Haec cui adscribantur valde

dubium. Verba Τύβι cη litterae δ vicinissima sunt. — 7) suppl. Wilcken

coll. legis Salpensanae 1. 43 (cf. p. 146). — 8) tutoren mavult Wengen,

Stellvertr. (p. 102 u. 103). — 9) Legi] Wilcken.

421

2

4

5

Epistula Hadríani.

ί δρείά (?) έν ] π[α]ρεμβολ(ή) ° τή [ς] χειμασ ίz[ς λεγιώνο(ς) τρ ίτης]

8 Κν[ρ]ηναικήc ° κατ λεγιώνο(ς) [β] κ[ατ ε ϊκο]στ[Ϋ]ς Δηιοη 'ερια.νγς ° πρ ίδιε, ,° ,

νό [ν]ας ' Αονγο[υσ]τας, ό„εστιν t Μεσορή ά 1, εν nρινκε[n] ιοι[ς].

10 °' Επ ί[σ]ταμα(ι), Ρά.μμιέ 2 μου, τ[ο] ύτους, ο[ϋ lς ο^ ° γονεύς, Ι , ,° , , ,

12 αυτc„ν τι τής στρατειας ανει _ λα[ν]το χρονω, την προς τ7 πατρικα

13 ° (ύπάρ]χοντα πρ όσοδον κεκωλLσθαι, Ο [xα τ]ούτο οι έδόκει σκληρ όν

'έ

' ' ,[ς] ^ [ [ ς] ° [ ]χ ς η15 [ε]ναι °]ναι [τονν]αντιο ^ αιτc^ν τr r, τ zτιω τ cxr” ιδο Ύ πεποι —

ιό κό . `Η Ήδιστα δ °των ατ:τός nροειέναι ^ τάς άφορμ.á.ς, δι' ώ ν ° τό, , ^ , πρό , ° , ,

1δ ανστηροτερον υπο τ c,^ν προ εμ ού αυτοκρατcρων σταθεν φιλαν -

19 ,4ρωπό_τερ[ο]ν έρμηνεύω. "Ονπερ τοιγαρονν ° τ[ρόπ]ον ο ϋχ ε ϊσιν21 ν ό μιμοι κληρο_[νό μ]οι τών έαντών πατέρων ο ί τ ° [τ]ς στα.τε[ ί]ας

, , , ^, , , ° , ,23 χρονω αναλ(η]μcρθεν_τες, ομως κα.τ[ο]χη l ν] ν[;α]ρχοντων ^ εχεινου

25 το μ.έ[ρ1ονς τού διατάγμο_τος; ού κατ τούς π ^λς [γ]ένονς συνγε —

2ί νέσι ° δ ίδοται, z ϊτεύσθαι δύνασθαι χατ α ύτούς Ο κρε[ ίν]ω. Τούτην29 μου τήν δωρεάν ° χαL τοίς στρατιώταις έ μον κατ τος ούε _ τρανούς30 εύγνωστ^ ν σε ποιήσαι δεή σει, ούχ ένεχα το ύ δοxείν μ ε ατ^ τοίς

°32 ένλογείν, άλλα ϊνα τούΖ ω χρι^νται, εον αγνοα:ισι.

proposita est in castri.s hibernis legionis tertiae (Jyrenaicae et le-

gionis vicesimae secundae Deiotariancte pridie nonas Augustas, quod

est Mesore XI, in principiis.

Scio, mi Rammi, eis, quos patres eorurn militiae susceperunt

temporibus, ad paterna bona aditum denegari, neque id videbatur

durum esse, siquidem illi adversus militarem disciplinam fecerunt.

At libentissime ego largior occasiones, ob quas durius a retro principi-

bus statutum humanius interpretor. Quemadmodum igitur ηση sunt legi-

timi heredes patrum suorurn ii, qui militiae temporibus suscepti sunt,

sic possessionem bonorum ex illa parte edicti, ex qua etiam genere

eognatis datur, petere posse etiam illos decerno. Hoc meum bene-

ficium et militibus meis et veteranis palam facere te oportebit, non

ut eis id imputare videar, sed ut eo utantur si ignorant.^

1) α. 119 d. 4 αug. — 2) [νΙΙ ` Ρά μμ cε, non Σl μμιε scribendum monuit WilckenB. U. ΙΙΙ suppl.] — 3) [ser. ,εροiεμαc. ΤΗ. Μ.]

422

Díptychi (n. 98) pag. I.

423

Ο

ιι έίί?^

Ο γ

(s^uδ ts IId υπ υιηρΖ

j):;

Ο

Ο

424

Γ

Dip

tychi p

ag. ΙΙ.

ο

Uip

tych

i pag

. ΙΙΙ.

425

ΟΟ^

Ο

IMP • CAESAR VESPASIANVS • AVG • tPONT

ΜΑΣ · ΤΕ · ΡΟΤ ΠΙΜΡ · ΥΙ - Ρ - Ρ -COS ·Ill DESIG

mi . VETERΑNI • QVI • MILITAVERVNT • IN

CLASSE RAVENNaTE - SVB • SEX • LVC ΙLIO

BASSO • QVI SENA • ΕΤ - VICENΑ • STΙPENDIA

AVT • PLVRA • MERVERVNT • ΕΤ . SVNT • DE

DYCTI IN • ΡΑΝΝΟΝΙΑΜ - QVORVM ΝΟ

ΜΙΝΑ SPBSCRIPTA SVNT • IPSIS • LIBE

RIS - POSTERISQVE • EORVM • CIVITATEM

DEDIT • ET • CONVBIVM • CVM - VXORIBVS^-.

QVAS TVNC • HABVISSENT CVM - EST • CIVI

TAS • 115 · DATA AVT · SIQVI • CAELIBES • ESSENT

CVM • IIS • QVAS - POSTEA· DVXISSENT • DVM

TAXAT · SINGVLIS • SINGVLAS • NON . APRIL

CAESARE • AVG • 1'· DOMITIANO • CN • PEDIO • CASCO • COSPLATORI • VENETI . 1· CENTVI?IONI

ΜΑΕΖΕΙΟDESCRIPTVM • ΕΤ • RECOGNITVM EX • TABVLA

ΑΕΝΕΑ QVAE FIXA • EST • ROMAE • IN

CAPTTOLIO . ΑD • ΑRΑΜ • GENTIS • IVLIAE DEFDRAS • PODIO • SINISTERIORE • ΤAΒ • Τ.PAG . ĪĪ"'L ΟCO • X%%XΙΙΙΙ •

0

d Q

Díptychí pag. 1V.426

Tríptychi pag. I.

427

ο

J^..

Trip

tych

í pag. ΙI Ι.

ί 42

9

Ο^

Ού

430

Triptychí p

ag

. IV.

(s. ι u

62s fl?

υιη

υν

Ι)" Q

^

οΟ ^

^

Ap,_,W

W^

W•

Γ^

ρ^C

σ+

^H

^U

^^

ιu.a•

W

AA

W ^, ^

ω—

,W

ΟΟ

^

Ρ ^ω

υς

^Z

^--r

a ^

ΟW

^rH^^C

oáó

^zz

^

ω-Ο

φ^^

W^g

ξ,^^W

^Ή

C^ φ

L

^?

λα

ο^

^ •

•^^^^

Au^zu^k

ώw : :^

aw

c^

^

^0

Díp

tych

i pag

. V.

43

1

ο

^νώ

Ο,

^tη

υ

ν

•

ω

^ ^

ώ

ώ ^

Α z

Γ/2

^^

ώ ώ

^ ^

ώ^

ω ω

-

ω ώ

^U

1 Ε - ι ^

^ d

^

• ι.^

^

-~

υ

Ú

ρa ^ι

Q^ -

ti

ιπ `^^- ^ Α)

~Ο ^

..-ι --ι

=ι ί''-ι U

ZU

pi ^

^ Ñ

W Α

^^^ G

-α

ώW

Ελ

W ^

^ Z

a μ

^λ^ μ

^ W

^ O

O F

+ Ο

^ ώ ¢ w

^ á^ W

^ Ú

2

α ^

Α^^ ύ

o^y

oá

aaιη

ω

ω . ι .(γ

.^

ο

43

2

Trip

tych

i pag. VI.

·

Ο

Addenda et corrigenda.

ρ. 53 ia^n ad Tab. Βαη lίηα,ηι cf. Bueche.ler, 11k.. Ph. 63 ρ. 316.ρ. 75 ad 1. 12 pro opoi·tcbitvc 1. oportebit (Hτ c.elsen).

ρ. 76 ad 1. 13 plebive 1. pl[eb]eiv[e] (Huelsen).

μ. θ3 ad Ι. 02 re Rom legi nοn possunt (Hτcelsen).

μ. 1 Π2 ad prιιenaοnenda. [ ViI Iam Mo., Eph. ep. 9, /5 (= Ges. Schr. 1,ρ. 1 /53) negat, legem rnun'icipalern generalem ulkim extitisse.]

ρ. 138 cιιρitα t,ria litteris minutis seripta fCΧ XIX—CΧΧΧ1) in rasτιraincisa monet inspecto acre Fαbricius.

ρ. 174 sic vertas: iui·is dictionem cvcrtci ·imt, quos es sacerdotüs redi-tus lιabcbant, pignori d αbα nt.

ρ. 175 pro appellare renovare 1. appel!andos renovandos.

ρ. 239 Ι. 8 pro moriim 1. mOrCfll.

2SBRUN$, Fontes ínrís. Ed- ΥΠ.

434

Specim

en

(n. 1

6).

α^^°

ω

ιι:?

^ ώ

ώ

-

ó^

-Ι.

W

, .,Α

C

Α

.Α

-Ι

W Ο

f^i =

ιι

ή

~ Γ

°^

rr. ω

W Η

A Ο

Α. Ο

Η

F=η

'r^

ύ

ΑΗ

W ^ ^

-Ι

Ε-

Ι

· Ή

'W

^^ ΕαW

Α Η

^ Ή

Α^^^

°^ Ά

λ W

Ή Αω

F χ

^

^^

^ F

W

Ή

O P'- ι ^

ι-ι rn ^

O υ

F

ύ

Ο^ W

W η-

r^

^

Q

Τη Ζ φ

Ό Η

W

^^' Ñ

ά^

~^

^ Ά

•

^^ μ

^

^~O

ÁO

^^

ώ?λ

r^-ι`^

Wfy

^W

•+

z^;¡ . ^

Ή^

όΑ

. á

ώ;r

ω

`^+F

,.., ^ Z

ηι η

^ 4

' '

• • ή W

- Ο, ^-ι

. Ο

•

ι

di

οα

F^:, W ιz

Ή

4,

• ~

υ ^

`^, σ; Η

^ ^

^ • ^

•^-^

,^ ^, I

χ

,

ε

Γ

^^

^ Ζ

^ Α

F W

Α rn

ó W

Η OP

' ^`^ °

W~

ηi ,^

^ ^

^+ Ñ

Ή.

Ά

ω ω

• ω

W^ W

P.

ώ α

Α ά ό

ιμ ί

° W

Η^^ ^ ^

Η^ ω

^

W Α

^^

W ύ

~

rr Ο

a

^ W

Α η

Ό

^ W

F^--, ι

η^^

W ι- ι C^

Οw l,

'^ ^ Ό z W

W Ή

`λ4

α) . - z Ο

α ό ,

Ι-

Η

W

-Ι ^

αα

Η

η

Ο

A Ά

Ζ^^

W

^ Η

^

W•• {

~ ρ

-

.

W

ό

P•+

~

ώ

ιy

F η Ή

Η-ι~

^

FZ - W

^ η

^ Γ

υ!ι A

Η

^^

Η^

~

F

• . ^

Wι -

- ι

W '^ . W

W , ^

Η W

^ Ú

η^^

η

Z Η-ι

^

ρ3

1Ή

^ αο ^ d W

Γ ω

A Ή

^

Α

ό

ςλ `λ W

W^ `

^ W

^^

ω fl ^

W ω

W υ

Η^ ^ W

ω

• ^+

W. rW n

ύ

Α η

^^

ρ.λ

^ Ζ

Α η Ζ

Η a

υ^ φ

Η ^,

Η Ή

Ρλ ^ r

^ W

W •^

ς yW

^

Ε·-'

W .^^

ο χ

,Zη

ζ)

Ο

+^ ^

Ή W

W ιy ω

. rr_

• ^

^ Ε

ύ

^, ^^, Z

^^ α

'ε A•+ η

ω.

• ή

^ Ή

F

Ñ^ Ñ

D

C

ΓΙ^ Η

Η O

Α' . ω

° W

Α W

p, 4

A W

W^

Η¢ Ή

^^/-' W^ ^

^ z • ^ ' Α

ώ η

- φ

F ^

ω

ε^ ά ^ α

^

ιη

W

' • φ

W

Η W

Η F

O

Η^

i W

^,.η

A Α

.., Η

'

,^- ^^.^ Ή`^

A Z

F

^

°^

ςητ^ ^

^ Z

Ζ

a φ

^

^η-, 4

- β'

^ α

ΖO

H^ H

^ o

A

W

^ μα

^ Ή

a

AU

^^ W

ό ώ

? φ

-

Α

^°^ Ό Α

η

^^

^

° Η

ο

^ Α

Ή ^ ^ ^ ^ ^ F

^ ^ μ

Α ^

?^ ^

~ ό

Ñ ^

ώ ^ ^

W

ά

α

W

ω .

^ ^

^ . ω

ό . c^

Z

•^+

W Ζ

W ω

F η

W A

F^

^

ίη ω

Q' F

ι- ι^

^ ώ

Ñ H

w

^ á

^ W

Ó

F a

ώ ώ

W

η rι1

η

FΟ

η•

W,)

^

R+

η

Wa, Η

η^

W^

ι -ι .

^ W

? φ

^ ηα

F W

Z

^ Α

4^

^ φ

P

+ H

É W

A ώ O

U

p O

U Η W

Ή ύ

^iΉ

-ιO

ίη d

+ι•F-ι

η

F W

~ ι -η -

ι -ι 4 H

r I^ ώ

PW

^ ό Ή

A Á

~

cΥ η

Α~

° φ

φ^ Α

α~

^ W

A W

F^

~

A^

-

^ ^

^+

.ρ

^ φ

^^

~ ^ Ό

ι-ι -

^ Ο

W ό

W ρ

, ο^

^ Α

^ W

^^

F^^

W^

ω

W ς ^i ^- Hιι

r ι Z

^ ρ

μW

^rη

^i^

.,..,,

7+

• ,i

υ ω

F ιη

Α 4

'

^

^ η

^ Z

W F

^-i Α Ρ

4 W

^ W

ι• F-ι W

^ Ή

W

W^

^^

Ι. Ο^

Η φ

ω H

Z ι -

ι W

^, A

a u^ α

rι1 F- -ι A

A^ Α

Α υ

c^ ^ Ζ

Η

Sp

ecím

en (n

. 16).

435

^z

•°'^ω^

ώ^

^

°ω

ω W

z°

• ω

°

ά.

τη

κ Tι ^ z

• W F

'F4T ι

4

•4 η

λα

+ W

4 uτ

N

. A

F. ,

F

ι-ι Γ

• w

'

^ ' °

ό ω ώ °η

Ε

-υ

•.

ς ^, Ε c

^ ^

Ε

^

ω ω

ω 4

ω ή η

• φ

z .

Ε >4^

ωΗ

°

ω ^

Ε

. ^ ^

^ ό

°' •

φ - ^

α 4

ω ω

αο' ώ

• ω

° ώ

ά ^ ^ ό

^ ^ ° ' ω

cw-λ `"

• ::

-^,^

^

ωω

ο'

pa W

^ Ή

ώ ό ~

^ °, ω

^

ρ φ

^ Ñ

α χ

α 4 α

α

^ Η

^ Ε

•^

^

ρ^ ω

Ά ό ω

Α^. ο

ώ^ ύ

α^

ω^

ω

ω ^

φ ^ ώ ώ ^ Q

^^ Á

ώ^ Z

^ ά

`' ^ ω

z ώ

φ'^

α

ώ_ μ

^

ω

á φ

g F

W Ή

•^ z

ύ W

ó^ Á

ώ~

C°^

^ Ε

' ς ' F•4•+^

•^ Ο

Ú g

ι•υ-ι ^

4 Ζ

0. Ή

ι τ' C~ι ^

^^ ς

^

Ό^ ^, ^ Ñ

^ Ά

4 ^

Α P

: . .

^• • Ε

.z ι-ι `^

WW

W

^^

~

W° ^

` η

` Ε

4

W

Ó W

^ ,η. υ

ω Χ

^~

Γ q

q

w

4^

^,ω

^ z

^ 4

w

z

α`"

. ω

^.,

.^ 4

á'

^~

`Wλ Ή

ω W

W W

^~

^ Ά

C• '

^ φ^'

Α ιμ.ι

ω

qΕ

ω

~ ύ 4 Έ Έ Ή Q

' F

; η

^ • W

ώ^^

•^ y ά

•~

~ z^ Α

^

ω ω 4. z

^•

ώ ο

•^^ ώ Ά

^^

. η ω

^ z

^

z•

4^ W

^ W

.

•

Ε•+ W

Gλ z ^

.Ή

rn

α ti η

Ρ ^ Ε

^ W

ι-4 . • ^

W

' m

^ m

. Ε C

Ό

r riτ W φ

ó ω

m W

Ζ W,

. 4

ω ω

ι -ι z ο

ΓτW

^. z ά

•^

Fλ f-λ

ρ rιJ

^

ü"ώ

^^ 4^ •

F

4^

w

W O

ñ W

c- Α

4 °^ ^ R

wti

Ο·

^ .,

--

F

,~

z^

^

ώ

α ^ Ή C

. 4 χ

^ C r,wη

W

W

Á

ω

. η

μ

¡~

4 ^

~Ό ω

^

^ η/

ι -i ^ Ί

^=

η G

+i ^^

Ή

^Ή

OW

• Z

4 Ή ώ

ώ 4

r4`ι η

z Ñ

ι Γ

, ^ Ñ

ύ

.^.

^ ι

- . ^

μ Ñ

z ^

,

^^ Ú

ti λ W

°- ω

4^

Ε`

^ η

W ^ υ

^^^

^

υ

' z G

Ή Ι A

Z

Ο υ

^W

^^ .

. μ , ή W

• W

C Ή

C U

^.: F

ti

.•

^z

^^ υ

^z W

^ ^

¿¡^

Ο ^

^

- - υ ^

- W

~ υ

^ ^

u: ι -ι ^

Lι ~

μ 9

O

~

^ 4

^^

° ^

=

F ^

0

4

•/.

ύ

G

Ρ•

ω,

4

vτ c^ ω rß

F

T; . N

.,^ 4

°

Fώ

~ . =

, η C-~-ι _

ο_ W

^ W

• C

-`/ι ' ^ z _

ι . • ω

Ε .

W ω

¡^ '

z • ^

ω

•4

112 ι••, p

^^ w

W^

~ μ

• w μ

4^

^

Α+

?~

a ώ

w^

Ν ω

^^ ' ά

^ '

· . α

Η^ ^

W 4

U

1 • Α

^ Α

^^

^ •

ι• z-ι Ήυ-λ

^^

FC -

^ W

W W-

W

Ό

4υ

C F

^ C

^ W

φ ρ

c

^ ώ

^ ^

^ F

r . ύ

0.^ ά

y

'~

`, ^

^ Ή ^ z Ñ

F4•'• Ε ;

'--ιρ

^ ς

Ο

ι F

~. Ο

Η W

FΤλ Εr, Q

^

Ο .

,^ W

G. W

ι! 1 ~Ι-ι

~

W

W . W

ω. ύ

.^

z>

-ζ' ι--ι ύ

^

Ο F y Η

Οι. Ζ

ε

μ ^W

`,ιη

• ι ι>

' `J . ._

. W

^, ι-> W

Ο Ο

W

Ε ,

.

Γ+

1 ί4 G

' Ό^^ F

D

" Η^

Ή ώ

=^ , ^ W

^^ z

0.

33

ς 4. • ·-

-4Ζz

^ d

υ. ώ z ó

A

4, ώ é

W^~

• ώ

W^ ώ 4

Ζ

·' η

^ ó

a

(12

F Ο

^• ςj Ο

^ z Ε

^ y

^^

έ -: ^ ^

~ ^

d W

^ ά

^-j

^ η

α ^

^ z

ώ Γ

~^ ό η

W• i Α

_ ^

•Ή

ό

ά 4^ ^

^ ω

ύ^

Γ° Α 4

^ ; ω

α Q

-υ -Ki 4^ 4^ p

o z

w -C

,..i r η

4 α

W

ω- P

' v: P

i ο τ

ι Ο Ο

ι-

ι '/,

c

' 4

··Ι

ρ- α

Wφ

φ ^-ιΗ

28 *

Notas sobre la edición digital

Esta edición digital es una reproducción fotográfica facsimilar del original perteneciente al fondo bibliográfico de la Biblioteca de la Facultad de Derecho de la Universidad de Sevilla. Este título contiene un ocr automático bajo la imagen facsimil. Debido a la suciedad y mal estado de muchas tipografías antiguas, el texto incrustado bajo la capa de imagen puede contener errores. Téngalo en cuenta a la hora de realizar búsquedas y copiar párrafos de texto.

Puede consultar más obras históricas digitalizadas en nuestra Biblioteca Digital Jurídica.

Puede solicitar en préstamo una versión en CD-ROM de esta obra. Consulte disponibilidad en nuestro catálogo Fama .

Nota de copyright :

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente la obra bajo las siguientes condiciones :

1. Debe reconocer y citar al autor original.

2. No puede utilizar esta obra para fines comerciales.

3. Al reutilizar o distribuir la obra, tiene que dejar bien claro los términos de la licencia de esta obra.

Universidad de Sevilla. Biblioteca de la Facultad de Derecho. Servicio de Información Bibliográfica. jabyn@us.es