Flimkien Fix-Xlokk...4 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 2015 L-g˙an tal-Programm tal-IΩvilupp...

1www.galxlokk.com

Flimkien Fix-XlokkPro©ettiProgramm tal-IΩvilupp

Rurali g˙al Malta04 10 14 20

KulturaÛabbar

Agri-Health Fest

KulturaSir Alexander Ball f’Óal Safi

StorjaIl-QrendifiΩ-Ûmien Neolitiku

Sajf/Harifa 2015 / Harga 4

B’ kollox iΩ-Ωona rurali tax-Xlokk tinfirex fuq sbatax -il Kunsill Lokali b’popolazzjoni ta’ ‘l fuq minn mija u disat elef resident (109,000). Malajr ninteb˙u li s-somma totali li kellna ta’ kwaΩi tliet miljun Ewro kienet somma ta’ anqas minn tmienja u g˙oxrin ewro ras g˙al ras, u dawn ikunu mqassma fuq seba’ snin. G˙alhekk tajjeb li nΩommu f’mo˙˙na, li g˙alkemm is-somma totali g˙as-seba’ snin 2014 - 2020 Ωdiedet b’mod konsiderevoli, xorta wa˙da rridu nipproponu pro©etti b’g˙aqal u dehen, li jenfasizzaw is-sostenibbilità.

Sostnuti bl-esperjenzi tas-seba’ snin li g˙addew, issa rridu n˙arsu ‘l quddiem b’fiduçja u kura©©. Ûgur li ser issir ˙afna aktar enfasi u attenzjoni fuq iΩ-Ωoni strettament rurali, fuq pro©etti li jΩidu l-valur tal-prodott agrikolu u Ωieda fl-impiegi fl-istess settur inkluΩ l-agri-turiΩmu. Tul is-seba’ snin li g˙addew ˙dimna ˙afna biex ir-residenti tag˙na jsiru jafu x’inhu l-GAL Xlokk, u smajna ˙afna x’kellhom jipproponu l-istess residenti. Din il-˙idma ser titkompla tul l-a˙˙ar xhur ta’ din is-sena meta mistennija tit˙ejja l-Istrate©ija g˙all-IΩvilupp Lokali. Il-˙sieb tag˙na huwa li fil-bidu tas-sena 2016 nibdew in˙abbru l-miΩuri li ser ji©u adottati flimkien biex jitwettqu sal-2020.

Ser ninsistu biex ikollna aktar proposti sostenibbli li jaslulna ming˙and gruppi li jixtiequ jaraw l-iΩvilupp u l-viΩjoni tag˙hom isiru realta’. Irridu naraw aktar kreattività, u proposti ori©inali. G˙alkemm fuq skala Ωg˙ira u lokali dawn il-proposti jista’ jkollhom impatt fuq pro©etti lokali akbar jew sa˙ansitra fuq pro©etti nazzjonali. Pro©etti ta’ Ωvilupp fuq skala lokali jistg˙u joffru kontribut siewi ferm g˙all-iΩvilupp tal-pajjiΩ. Irridu no˙or©u mill-mentalità li kollox ji©i propost minn fuq. Hawn qieg˙ed nirreferi l-aktar g˙all-entitajiet u awtoritajiet nazzjonali li ma fehmux l-g˙an ewlieni tal-programm LEADER li ˙olqot l-Unjoni Ewropea permezz tal-gruppi azzjoni lokali. Minkejja l-iΩbalji li jistg˙u jse˙˙u, id-deçentralizzazzjoni hija l-qofol ta’ ideat u proposti g˙all-iΩvilupp li jkun innovattiv, li jkun konformi mal-Programm tal-IΩvilupp Rurali Ewropew.

Ejjew permezz tal-Programm 2014 - 2020 nuru li f’pajjiΩna g˙ad baqa’ post g˙all-˙idma tan-nies tax-xog˙ol li jemmnu fil-prodotti agrikoli, ir-raba’ li jikkultivaw, u l-bhejjem li jrabbu b’risq il-poplu tag˙na. L-uffiçjali fit-tmexxija je˙tie© li jag˙rfu dan kollu biex flimkien naqtg˙u l-isba˙ frott possibbli mill-˙idma tal-Programm LEADER.

Wara l-ewwel esperjenza ta’ seba’ snin noperaw b˙ala Grupp t’Azzjoni Lokali (GAL) tax-Xlokk nistg˙u n˙arsu lura b’sodisfazzjon g˙ax-xog˙ol kollu li wettaqna flimkien mal-privat, Kunsilli Lokali u g˙aqdiet fiΩ-Ωona rurali tag˙na.

Il-GAL XLOKKInharsu ‘l Quddiem b’ Fiducja

Joe AttardChairman GAL XLOKK

7946 4734 [email protected]

Force 5Marketing & Communications

Event Management

Lighting, Sound & Logistics

Design & Printing

Media Production

3www.galxlokk.com

Mer˙ba fir-raba’ u l-a˙˙ar pubblikazzjoni marbuta mal-programm LEADER 2007-2013. Ninsabu fl-a˙˙ar ©img˙at sabiex ikun jista’ ji©i konkluΩ l-ewwel programm li l-GAL Xlokk ˙adem fuqu matul dawn l-a˙˙ar snin. Meta wie˙ed i˙ares lura, Ωgur li jista’ jitkellem b’sodisfazzjon fuq il-˙idma li wettaqna fix-Xlokk ta’ Malta. L-ewwel snin Ωgur ma kinux façli, hekk kif il-Grupp t’Azzjoni Lokali kien g˙adu qed jitg˙allem l-a˙jar modi kif ji©i mplimentat il-programm. Madankollu, bil-˙idma u l-koperazzjoni ta’ bosta partijiet illum wasalna sabiex jing˙alaq l-ewwel programm.

Is-suççess tal-programm LEADER jista’ ji©i mkejjel biss permezz tal-pro©etti li twettqu. Ûgur li ˙afna minnkom qeg˙din tgawdu l-frott ta’ bosta pro©etti fl-ir˙ula u l-g˙aqdiet tax-Xlokk ©ewwa pajjiΩna. Fil-fatt il-membri pubbliçi tal-Fondazzjoni, kollha gawdew b’xi mod jew ie˙or minn miΩura jew sa˙ansitra numru ta’ miΩuri differenti. Bosta Kunsilli Lokali bbenefikaw minn miΩuri infrastrutturali b˙alma kienu miΩura 125 u 313. Permezz ta’ dawn il-miΩuri gawdew ukoll bosta ra˙˙ala u familji li jiffrekwentaw diversi Ωoni fit-territorju.

Filwaqt li o˙rajn gawdew permezz ta’ diversi attivitajiet li ©ew organizzati b˙al miΩura 413.A7 (G˙ajnuna fil-Komunità g˙at-Tfal) u M413.A6 (Attivitajiet Edukattivi u Kulturali). Permezz tal-a˙˙ar miΩura 10 Kunsilli Lokali organizzaw diversi attivitajiet kulturali bl-involviment

ta’ diversi g˙aqdiet soçjali tal-lokal li komplew iΩewqu dawn l-iljieli. Dan ˙oloq ukoll turiΩmu intern fil-lokalitajiet tag˙na. Meta nitkellmu fuq il-programm 2007-2013 Ωgur ma nistg˙ux in˙allu barra aktar minn 30 g˙aqda volontarja, soçjali u sportivi li gawdew mill-miΩuri M413.A3 (Sej˙a g˙all-G˙aqdiet Volontarji) u M413.A8 (Sej˙a g˙all-Attivitajiet / Façilitajiet Sportivi). Il-miΩura g˙all-G˙aqdiet Volontarji tkun wa˙da mill-aktar rikjesta fil-lokalitajiet tag˙na.

L-innovazzjoni tal-programm LEADER u l-Fondazzjoni GAL Xlokk ©abu mag˙hom bosta pro©etti li kienu biss ˙olma g˙al ˙afna, iΩda llum huma realta’. Fosthom insemmu heritage trails fiΩ-Ωoni rurali, parks g˙all-familji tag˙na, dormitorju g˙at-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ li jattendu g˙aqdiet sportivi, u sistemi nnovattivi ta’ kif wie˙ed jipproduçi il-prodott rurali lokali.

Nixtieq nag˙laq dan l-artiklu billi nirringrazzja lil dawk kollha li kienu ta’ spalla g˙all-Fondazzjoni matul dawn is-snin. Dan jinkludi lill-Awtorità ta’ Ìestjoni fi ̇ dan l-MEAIM, l-A©enzija tal-Pagamenti fi ˙dan l-MSDEC, iç-Chairman tal-GAL Xlokk is-Sur Joe Attard, il-membri tal-Bord, kif ukoll il-membri kollha tal-GAL li baqg˙u ja˙dmu sabiex ikollna riΩultati tassew poΩittivi. Fl-istess waqt, qedg˙in in˙arsu b’ottimiΩmu sabiex bl-g˙odda li ser ting˙ata lilna tibda titwettaq l-Istrate©ija tal-Programm LEADER 2014-2020.

Christian SalernoMani©er Fondazzjoni GAL Xlokk

3www.galxlokk.com

Gheziez Residenti tax-Xlokk

4 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 2015

L-g˙an tal-Programm tal-IΩvilupp Rurali g˙al Malta 2007 - 2013 hu li jtejjeb il-kundizzjonijiet ekonomiçi, soçjali u ambjentali f’Ωoni rurali madwar Malta u G˙awdex. Dan il-Programm jinkludi numru ta’ miΩuri li minnhom setg˙u jibbenefikaw diversi benefiçjarji b˙al bdiewa, ra˙˙ala, proçessuri ta’ prodotti agrikoli, kif ukoll Kunsilli Lokali, negozji Ωg˙ar u medji, operaturi turistiçi, u dawk involuti fis-settur tal-arti©janat lokali. Fil-fatt, minn dan il-programm ibbenefikaw ‘il fuq minn sitt elef benefiçjarju. Minbarra dawn il-benefiçjarji diretti, gawdew ukoll dawk kollha li jag˙mlu uΩu minn prodotti agrikoli lokali jew i˙obbu jΩuru il-kampanja u l-lokalitajiet rurali madwar Malta u G˙awdex. Fi ftit kliem, dan il-programm, jolqot b’mod indirett il-ma©©oranza taç-çittadini Maltin u G˙awdxin.

Titjib fis-settur agrikolu g˙andu jwassal sabiex iz-Ωoni rurali f’Malta u G˙awdex ikomplu jiΩviluppaw b’mod sostenibbli u ˙olistiku. Dan il-programm ipo©©i l-agrikoltura fiç-çentru ta’ dak kollu li hu rurali filwaqt li fl-istess ˙in, jippromwovi it-titjib f’Ωoni u f’ir˙ula rurali. Ta˙t il-programm 2007-2013 ©ew iffinanzjati diversi pro©etti li jinkludu l-immodernizzar ta’ rziezet, it-ta˙ri© u l-konsulenza, l-innovazzjoni fis-settur tal-ipproçessar ta’ prodotti agrikoli, il-koperazzjoni bejn proçessuri u produtturi, ir-restawr ta’ diversi binjiet u pjazez, kif ukoll it-titjib ta’ attrazzjonijet turistiçi.

Dan il-programm huwa maqsum f’erba’ assi:Assi 1: It-Titjib fil-Kompetittività tas-Settur AgrikoluAssi 2: It-Titjib fl-Ambjent u fil-KampanjaAssi 3: It-Titjib tal-Kwalità tal-Óajja fiΩ-Ûoni RuraliAssi 4: Il-Programm LEADER

Assi 1Ta˙t l-Assi 1 ©ew implimentati iktar minn tliet mitt pro©ett minn bdiewa u ra˙˙ala ta’ prodotti agrikoli. Il-MiΩura 121 tag˙ti g˙ajnuna lill-bdiewa u lir-ra˙˙ala sabiex itejbu u jimmodernizzaw l-irziezet tag˙hom. Dan sabiex il-benefiçjarji jkunu jistg˙u jtejbu il-prestazzjoni ekonomika tag˙hom, ikollhom aççess g˙al teknolo©ija moderna u innovattiva, itejbu l-benesseri tal-annimali, inaqqsu l-impatt tag˙hom fuq l-ambjent u jassiguraw titjib fl-istandards tas-sa˙˙a u tas-sigurtà fl-irziezet. Fondi minn dan l-Assi qeg˙din jintuΩaw ukoll sabiex ji©u mtejba diversi toroq f’Ωoni rurali. Dan g˙andu jg˙in lill-bdiewa u lir-ra˙˙ala sabiex ikollhom aççess a˙jar g˙all-irziezet tag˙hom. Dan kollu qieg˙ed isir sabiex ji©i evitat l-abbandun tal-art min˙abba nuqqas ta’ aççess. Diversi proçessuri, fosthom produtturi tal-©bejniet, tal-inbid u tal-frott u l-˙axix, ing˙ataw l-g˙ajnuna sabiex jimmodernizzaw l-impjanti tag˙hom permezz ta’ apparat ©did li ja˙li inqas ener©ija. Apparti minn hekk, diversi intrapriΩi Ωg˙ar u medji xtraw apparat ©did sabiex iwessg˙u l-firxa ta’ prodotti tag˙hom.

Assi 2Malta hija kklassifikata b˙ala Ωona Ωvanta©©ata min˙abba d-diffikultajiet fil-produzzjoni agrikola li jirriΩultaw minn restrizzjonijiet naturali b˙al pereΩempju n-nuqqas ta’ ilma u l-˙amrija lokali li g˙andha produttività baxxa. Dawn il-fatturi, flimkien mal-frammentazzjoni tal-art, jistg˙u jwasslu g˙all-abbandun ta’ art agrikola u konsegwentement, nuqqas ta’ bijodiversità, deΩertifikazzjoni u nirien. Sabiex dan ji©i evitat, il-bdiewa jing˙ataw pagament annwali li jservi ta’ kumpens biex jibqg˙u ja˙dmu l-art g˙al ˙ames snin mill-ewwel pagament.

Programm tal-Izvilupp Rurali ghal Malta 2007 - 2013

Awtorità ta’ gestjoni Fond Agrikolu Ewropew ghall-Izvilupp Rurali (FAEZR)

Progetti

5www.galxlokk.com

Sabiex jitnaqqas l-impatt tal-biedja fuq l-ambjent, ©ew iddisinjati numru ta’ miΩuri agri-ambjentali. Dawn il-miΩuri jinkora©©ixxu lill-bdiewa sabiex jie˙du ˙sieb l-ambjent billi juΩaw inqas pestiçidi, erbiçidi u fertilizzanti. MiΩuri agro-ambjentali o˙rajn huma mmirati sabiex ji©u konservati speçi ta’ si©ar, pjanti u annimali endemiçi li jinsabu f’riskju ta’ estinzjoni.

Assi 3L-g˙an prinçipali tal-Assi 3 huwa li tittejjeb il-kwalità tal-˙ajja u jkun hemm diversifikazzjoni tal-ekonomija rurali ta’ pajjiΩna. Wa˙da mill-miΩuri ffinanzjat numru ta’ pro©etti li ©ew implimentati minn entitajiet pubbliçi, b˙al Ministeri u Kunsilli Lokali, kif ukoll entitajiet privati. L-entitajiet pubbliçi tejbu d-dehra ta’ diversi pjazez, ©onna pubbliçi u spazji rikreattivi madwar Malta u G˙awdex. Ìew imnedija wkoll diversi rotot storiçi u naturali li jinkludu mapep u tabelli informattivi u interattivi sabiex residenti u viΩitaturi jitg˙allmu iktar dwar l-istorja tal-lokalità. Ta˙t miΩura o˙ra ©ew restawrati numru ta’ strutturi storiçi b˙all-imtie˙en, pontijiet, irziezet, ̇ itan tas-sejjie˙ u kappelli. Ìew ukoll iddisinjati diversi pjanijiet ta’ ©estjoni g˙as-siti Natura 2000. Permezz ta’ dawn il-fondi, diversi Ωoni rurali saru iktar attraenti g˙all-pubbliku, kemm dak lokali, kif ukoll dak minn swieq internazzjonali. L-iskop a˙˙ari hu li l-prodott turistiku Malti ikun varjat kemm jista’ jkun sabiex jattira swieq differenti tul is-sena kollha.

Assi 4 Ta˙t il-Programm LEADER ©ew iffurmati tliet Gruppi ta’ Azzjoni Lokali (GALs): fil-Majjistral u fix-Xlokk ta’ Malta, u ie˙or f’G˙awdex. Dawn it-tliet GALs qeg˙din jimplimentaw Strate©ija ta’ Ûvilupp Lokali adattata skont il-bΩonnijiet tar-re©jun li jirrappreΩentaw.

L-g˙an ewlieni tal-Grupp ta’ Azzjoni Lokali ta’ G˙awdex (GAGF), huwa li jippreserva il-pajsa©© G˙awdxi, jippromwovi l-iΩvilupp agrikolu, itejjeb il-prodotti G˙awdxin u j˙e©©e© attivitajiet tradizzjonali lokali. Bosta lokalitajiet G˙awdxin ibbenefikaw minn miΩuri mmirati sabiex itejbu il-kwalità tal-˙ajja f’Ωoni rurali u jag˙mlu lil G˙awdex iktar attraenti g˙at-turisti Maltin u barranin. Bosta attivitajiet ©ew organizzati bil-g˙an li jattiraw iktar viΩitaturi lejn il-gΩira G˙awdxija sabiex din tibqa’ ttejjeb il-prestazzjoni ekonomika tag˙ha. Minbarra l-miΩuri ta˙t l-Assi 4, il-GAL ikkuntratta wkoll benefiçjarji ta˙t l-Assi 1 u l-Assi 3.

Il-Fondazzjoni GAL Xlokk, nieda numru ta’ azzjonijiet li minnhom ibbenefikaw g˙aqdiet kulturali u sportivi, g˙aqdiet mhux governattivi, organizzazzjonijiet volontarji, Kunsilli Lokali, kif ukoll intrapriΩi agrikoli. L-g˙an ewlieni ta’ dan il-GAL huwa li permezz ta’ titjib fl-ir˙ula u fiΩ-Ωoni rurali u l-organizzazzjoni ta’ attivitajiet kulturali u edukattivi, jiΩdied l-influss turistiku ©ewwa din il-parti ta’ Malta. Dan iwassal g˙al titjib ekonomiku ta’ operaturi fis-settur turistiku u g˙al ambjent a˙jar li jgawdu minnu r-residenti kollha.

Il-Grupp Azzjoni Lokali tal-Majjistral kien strumentali g˙all-promozzjoni tas-snajja u l-arti©janat lokali. Dan kien possibbli permezz ta’ diversi azzjonijiet immirati sabiex jg˙inu lill- artisti ©odda u stabbiliti biex itejbu l-operat tag˙hom permezz ta’ investimenti strutturali u marketing. Din il-Fondazzjoni g˙enet diversi organizzazzjonijiet volontarji u gruppi mhux governattivi sabiex itejbu il-kwartieri u l-façilitajiet tag˙hom. Ìew iffinanzjati wkoll pro©etti sabiex ji©u kkreati prodotti tipiçi tar-re©jun biex b’hekk, ir-re©jun tal-Majjistral jing˙ata identità u ji©i promoss b˙ala re©jun distint.

Minnbarra l-pro©etti fuq livell nazzjonali, it-tliet GALs qeg˙din jie˙du sehem ukoll fi pro©etti ta’ koperazzjoni ma’ GALs barranin. Permezz ta’ dan il-pro©ett, diversi operaturi mir-re©jun ing˙ataw l-opportunità li jie˙du sehem f’fieri u f’konferenzi barra minn Malta. B’hekk setg˙u jaqsmu l-esperjenzi u l-prodotti tag˙hom ma’ operaturi minn re©juni differenti. B˙ala parti minn dan il-pro©ett, il-GALs tax-Xlokk u tal-Majjistral organizzaw attività ©ewwa l-Belt Valletta sabiex ikomplu jesponu il-prodott Malti mal-pubbliku ©enerali.

Dan kien l-ewwel programm tal-iΩvilupp rurali komplut li ©ie mplimentat ©ewwa pajjiΩna. Dan il-programm serva sabiex tin˙oloq baΩi soda li fuqha wie˙ed jista’ jibni settur agrikolu iktar effiçjenti u modern. Issa li nbniet din il-baΩi, l-Awtorità ta’ Ìestjoni, flimkien ma’ diversi partijiet interessati o˙ra, ser ta˙dem sabiex il-Programm 2014-2020 ida˙˙al elementi ©odda u nnovattivi li jkomplu jtejbu s-settur agrikolu, inaqqsu l-impatt tieg˙u fuq il-klima u l-ambjent u li jkomplu jg˙ollu l-kwalità tal-prodott lokali, filwaqt li fl-istess ˙in, ikomplu ji©u mtejba Ω-Ωoni rurali sabiex dawn jattiraw numru akbar ta’ viΩitaturi matul is-sena kollha.


Il-Fondazzjoni tamministra fondi Ewropej mill-Programm LEADER tal-IΩvilupp Rurali abbazi ta’ strategija mfassla wara konsultazzjoni wiesg˙a mal-Kunsilli Lokali, entitajiet privati u g˙aqdiet volontarji mix-xlokk ta’ Malta.

Fost il-mizuri li ˙admet fuqhom il-Fondazzjoni Gal Xlokk s’issa hemm mizuri li minnhom ibbenefikaw aΩjendi rurali, g˙aqdiet volontarji u dawk kulturali kif ukoll pro©etti u attivitajiet proposti mill-Kunsilli Lokali mix-Xlokk ta’ Malta.

Permezz tal-Programm Leader 2014-2020, il-Fondazzjoni Gal Xlokk se tkompli bil-˙idma tag˙ha g˙all-benefiççju tal-poplu tax-Xlokk ta’ Malta billi tipproponi miΩuri konsistenti mal-iΩvilupp sostenibbli tar-re©jun, ji©ifieri miΩuri li jkattru l-iΩvilupp ekonomiku, soçjali, ambjentali u kulturali.

Permezz ta’ dawn il-miΩuri, il-˙idma tal-Fondazzjoni GAL Xlokk trid tkun konformi mad-definizzjoni internazzjonali ta’ Ωvilupp sostenibbli kif ukoll mal-g˙anijiet tal-Gvern Çentrali

Laqgha Generali Annwali 2015 - Fondazzjoni GAL Xlokk

li pajjizna jkompli jiΩviluppa ekonomikament, kulturalment, soçjalment u mil-lat ambjentali.

Il-Fondazzjoni Gal Xlokk se tis˙aq ukoll biex il-pjan g˙all-iΩvilupp rurali ikun mhux biss koerenti u rilevanti g˙as-settur tal-biedja izda wkoll li l-miΩuri u r-riΩorsi finanΩjarji ta’ dan il-pjan jintuΩaw b’mod strate©iku biex ikun hemm konsolidament tas-settur u tissa˙˙a˙ l-effiçjenza u l-kwalità tal-prodotti permezz ta’ g˙aqda s˙i˙a bejn il-produzzjoni u l-ipproçessar tal-prodotti agrikoli. B’hekk inkunu nistg˙u nilqg˙u u nindirizzaw a˙jar l-isfidi li qed jiffaççjaw il-bdiewa u r-ra˙˙ala.

Fl-istess waqt il-GAL Xlokk tifhem li, g˙alkemm g˙al ˙afna Maltin il-biedja hi ˙idma part-time, din xorta g˙andha ting˙ata importanza, speçjalment meta din l-attivita’ tg˙in biex jit˙ares l-ambjent naturali ta’ pajjizna.

Il-Fondazzjoni Grupp Azzjoni Lokali Xlokk kellha l-laqg˙a ©enerali annwali fil-©img˙at li g˙addew fejn giet ppreΩentata l-˙idma li wettqet il-GAL Xlokk matul l-a˙˙ar tnax il-xahar.


7www.galxlokk.com

Attivitajiet Kulturali

Kultura

8 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 20158 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 2015

9www.galxlokk.com 9www.galxlokk.com


Nhar il-Óadd 22 ta’ Frar, il-Kunsill Lokali tal-Qrendi bil-g˙ajnuna tal-Fondazzjoni GAL Xlokk, organizza l-attività Passa ai Tempi ©ewwa ç-Çentru Parrokkjali tal-Qrendi.

Waqt din l-attività ©iet imtella’ wirja kbira ta’ passatempi, arti u arti©janat lokali fejn bosta nies mil-lokal kellhom l-opportunità li jesibixxu l-passatempi tag˙hom. Çertament li din il-wirja qajmet interess kbir fost in-nies g˙aliex permezz tag˙ha wie˙ed seta’ japprezza kollezzjonijiet t’arti u t’arti©janat lokali li forsi ftit li xejn jintwerew fil-pubbliku.

Kultura

Passa ai Tempi fil-Qrendi

11www.galxlokk.com

Fost o˙rajn ©ew esibiti o©©etti antiki ta’ Ωmien it-tieni gwerra dinjija, pitturi uniçi, ritratti antiki marbuta ma’ diversi n˙awi fil-Qrendi, santi ta’ nies li m’ g˙adhomx mag˙na, xog˙ol ta’ skultura, strumenti tal-muΩika antiki, xog˙ol tal-bizzilla u parçmina u ˙afna aktar.

Óadu sehem ukoll l-g˙aqdiet volontarji fil-Qrendi bil-provediment ta’ ikel u xorb waqt l-attività. Din l-attività kellha wkoll il-parteçipazzjoni ta’ Freddie Portelli li ˙a ˙sieb janima lill-pubbliku li attenda kif ukoll ittellg˙et kummiedja ta’ Veronica u Joe d-Dulli li fost l-o˙rajn g˙amlu aççenn g˙all-importanza tal-wirt storiku tal-Qrendi. Ipparteçipaw ukoll gruppi muΩikali lokali fosthom il-Band tal-a˙wa Bezzina Funk Initiative.

Is-Sindku tal-Qrendi s-Sur David Schembri flimkien mal-kunsilliera ˙adu ˙sieb sabiex i˙ajru lil bosta Qrendin jipparteçipaw f’din l-attività. Lejlet din l-attività ©iet organizzata wkoll “Ìie˙ il-Qrendi” fejn diversi nies mill-lokal ©ew rikonoxxuti g˙all-˙idma u l-kontribuzzjoni b’risq ir-ra˙al tag˙hom. Ing˙ataw ukoll diversi kotba edukattivi lill-iskola Primarja tal-Qrendi u l-iskola Helen Keller li tie˙u ˙sieb tfal bi bΩonnijiet speçjali.

Din l-attività ©iet organizzata bejn il-Fondazzjoni GAL Xlokk u l-Kunsill Lokali tal-Qrendi permezz ta’ kofinanzjament mil-Unjoni Ewropea ta˙t il-Programm tal-IΩvilupp Rurali g˙al Malta 2007-2013 u l-Programm Leader. L-Ewropa tinvesti f’Ωoni rurali.


Kultura

Sir Alexander Ball f’Hal SafiIl-battalja bejn l-Inglizi u l-Francizi

Nhar is-Sibt 14 ta’ Marzu 2015 il-Kunsill Lokali ta’ Óal Safi bil-g˙ajnuna tal-Fondazzjoni GAL Xlokk, organizza l-attività Sir Alexander Ball; il-Battalja bejn l-IngliΩi u l-FrançiΩi ©ewwa Óal Safi.

13www.galxlokk.com

Din l-attività ©iet imtella’ biex tfakkar avveniment storiku li se˙˙ ©ewwa Óal Safi mijiet ta’ snin ilu. Waqt dan il-live re-enactment storiku rajna l-Maltin ©ewwa Óal Safi ma˙kuma mill-˙akma FrançiΩa. Dak iΩ-Ωmien il-Maltin kienu ma˙kuma mis-suldati FrançiΩi li fost l-o˙rajn kienu jisirqu kull ma jsibu. Waqt din l-attività il-Maltin ing˙aqdu flimkien biex b˙ala suldati tad-dejma attakkaw lill- FrançiΩi li ˙akmuhom. Bil-g˙ajnuna tal-Forzi IngliΩi mmexxija minn Sir Alexander Ball, il-Maltin irnexxielhom jeg˙elbu lill-FrançiΩi fi ©lieda qalila fejn il-Maltin i©©ieldu lill-FrançiΩi b’kull ma’ kellhom.

G˙al din l-attività il-pjazza ta’ Óal Safi nbidlet f’kamp tal-kombattiment tal-gwerra bl-uΩu ta’ installazzjonijiet ta’ injam riçiklat u efetti ta’ dawl li xeg˙lu l-pjazza ta’Óal Safi. Il-pubbliku seta’ jsegwi din it-taqbida li nkludiet ukoll log˙ob tradizzjonali Malti tat-tfal b˙all-passju u noli. L-isparar u l-g˙ajjat bejn is-suldati FrançiΩi u dawk IngliΩi beda jidwi mal-pjazza kollha filwaqt li da˙˙al lill-pubbliku f’atmosfera ta’ battalja.

Wara li l-IngliΩi flimkien mal-Maltin irnexxielhom jirb˙u din il-battalja, dawn ippranzaw flimkien ta˙t tinda armata apposta fejn fuq mejda tradizzjonali ©ie servut majjal ta’ Malta, patata, ˙axix u nbid fl-okkaΩjoni ta’ din il-kisba storika.

Hawnhekk il-pubbliku seta’ jkompli mas-suldati billi jikseb platt majjal u patata ta’ Malta. Fost o˙rajn ©ie esibit ukoll l-armar u l-uniformijiet tas-suldati tal-epoka. Il-pubbliku ng˙ata informazzjoni dwar l-istorja ta’ dakinhar permezz ta’ narratur li kien qieg˙ed jaqra l-istorja kif ©rat.

Waqt din l-attività kien hemm ukoll daqqaqa u kantanti tradizzjonali mill-grupp folkloristiku Ta’ Verna. Diversi g˙aqdiet volontarji ˙adu sehem fl-armar tal-pjazza.

Dakinhar, is-Sindku ta’ Óal Safi s-Sur Francis Callus wera s-sodisfazzjon tieg˙u g˙all-mod professjonali ta’ kif din l-attività kulturali ttellg˙et u rringrazzja lil kull minn g˙en u ˙a sehem sabiex din l-attività saret b’suççess.

Din l-attività ©iet organizzata bejn il-Fondazzjoni GAL Xlokk u l-Kunsill Lokali ta’ Óal Safi permezz ta’ kofinanzjament mil-Unjoni Ewropea ta˙t il-Programm tal-IΩvilupp Rurali g˙al Malta 2007-2013 u l-Programm Leader. L-Ewropa tinvesti f’Ωoni rurali.


Is-Sehem tal-Attivitajiet Kulturali fl-Identità u l-Izvilupp tar-Regjun tax-Xlokk

Seminar organizzat mill-Fondazzjoni GAL Xlokk

Il-Fondazzjoni Grupp Azzjoni Lokali Xlokk organizza seminar dwar is-sehem tal-attivitajiet kulturali fl-identità u l-iΩvilupp tar-Re©jun tax-Xlokk. Dan ©ie organizzat nhar it-28 ta’ Marzu 2015 ©ewwa s-sala tal-G˙aqda Karmelitana Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq.

Il-Gal Xlokk qieg˙ed jil˙aq numru sabi˙ ta’ organizzazzjonijet li jag˙mlu parti minn dan ir-re©jun, liema ̇ idma hemm bΩonn li tibqa’ ti©i sostnuta. Waqt dan is-seminar sar enfasi dwar il-bΩonn li niddistingwu t-territorju tax-Xlokk g˙al valur storiku, kulturali u ambjentali tieg˙u. Fiç-çentru ta’ din il-˙idma nsibu l-g˙aqdiet volontarji b˙al baned, l-g˙aqdiet tan-nar, tal-armar, il-privat, l-awtoritajiet konçernati u o˙rajn. Tajjeb li flimkien dawn jo˙or©u b’inizjattivi kulturali ©odda li jag˙tu ©ie˙ lil dawn l-ir˙ula. Dan huwa dak li jag˙mel dawn l-ir˙ula uniçi u distinti minn lokalitajiet o˙ra f’Malta.

Fl-intervent tieg˙u s-Segretarju Parlamentari g˙all-Fondi Ewropej u l-Presidenza tal-UE 2017, l-Onor Dr. Ian Borg semma kif il-prodott turistiku g˙andu potenzjal fejn jimra˙.

Hu spjega l-opportunitajiet li jin˙olqu niçeç ©odda ta’ turiΩmu waqt li permezz ta’ Fondi Ewropej inkunu nistg˙u ni©©eneraw aktar l-ekonomija lokali filwaqt li niΩviluppaw aktar il-prodott turistiku tag˙na.

Waqt dan is-seminar ing˙atat ˙arsa wkoll lejn dak li wettqet l-GAL Xlokk u dak li hemm ippjanat. Fil-fatt huma 10 il-Kunsilli Lokali li di©a’ bbenefikaw minn fondi ewropej permezz tal-fondazzjoni GAL Xlokk sabiex ikunu jistg˙u ji©u

organizzati attivitajiet kulturali u edukattivi fil-lokalitajiet tag˙hom b’g˙ajnuna diretta lill-g˙aqdiet.

Dr. Borg appella lil dawk preΩenti sabiex jesploraw kif jistg˙u jo˙or©u b’ideat ©odda - ideat li jippermettulna nkomplu nkattru l-kultura f’dan ir-re©jun

ukoll u rrefera g˙all-ewwel Pre-Announcement ta˙t l-Assi ta’ Prijorità 5 li kien hemm ftit tal-jiem qabel u ˙e©©i©hom ikunu ppreparati g˙as-sej˙iet li ser ikun hemm fil-futur qarib. Dan sabiex kull applikant jil˙aq jipprepara l-karti kollha u ma jkunx hemm telf ta’ ˙in meta to˙ro© is-sej˙a.

Opportunitajiet li jin˙olqu niçeç ©odda

ta’ turiΩmu waqt li permezz ta’ Fondi

Ewropej inkunu nistg˙u ni©©eneraw aktar

l-ekonomija lokali filwaqt li niΩviluppaw

aktar il-prodott turistiku tag˙na

Kultura

15www.galxlokk.com

Dr. Nadia Theuma esperta fl-istudji turistiçi fl-Università ta’ Malta tkellmet dwar il-bΩonn li n˙arsu lejn il-kultura u l-storja b˙ala xi ˙a©a ˙ajja mhux statika. Hija ˙e©©et sabiex l-g˙aqdiet lokali jag˙mlu dak li jistg˙u sabiex ja˙dmu mas-settur turistiku sabiex il-wirt storiku ji©i nterpretat bis-sinifikat li g˙andu g˙alina. Hija enfasizzat il-bΩonn li l-istabbilimenti lokali g˙andhom ja˙dmu bil-produtturi lokali u jag˙mlu riçetti antiki li jistg˙u jkunu marbuta jew popolari fil-lokal.

L-istoriku Chev. Mario Coleiro g˙amel preΩentazzjoni vasta dwar il-wirt storiku fit-territorju tax-Xlokk fejn jag˙ti dettalji dwar dak li hu uniku f’kull ra˙al u lokalità fix-Xlokk. Huwa aççenna g˙all-importanza li l-attivitajiet kulturali jibdew ukoll isiru f’Ωoni rurali ta’ ir˙ula b˙al dawn. “JeΩistu teΩori storiçi li je˙tie© nindukrawhom u nag˙tuhom aktar promozzjoni permezz ta’ attivitajiet kulturali li jservu ta’ vetrina edukattiva g˙al dan il-wirt” sostna Coleiro.

Tkellem ukoll il-President tar-Re©jun tan-Nofsinhar is-Sur Jesmond Aquilina dwar fost l-o˙rajn is-suççess li kiseb Óal Qormi fis-settur kulturali g˙aliex il-Kunsill Lokali kien g˙araf jg˙in lill-g˙aqdiet u l-voluntiera lokali sabiex huma jo˙or©u b’ideat ©odda u jorganizzaw dawn l-attivitajiet. Aquilina sostna li l-Kunsilli Lokali m’g˙andhomx jikkompetu ma’ dawn l-g˙aqdiet iΩda jkunu warajhom fl-inizjattivi tag˙hom. L-Avukat Noel Camilleri tkellem f’isem l-G˙aqda KaΩini tal-Banda fejn enfasizza l-bΩonn li l-g˙aqdiet voluntiera ji©u meg˙juna anka mill-Awtorità g˙at-TuriΩmu sabiex dawn ikomplu j˙arsu l-identità tat-territorju permezz tal-˙idma voluntiera tag˙hom. Huwa sa˙aq li hemm bΩonn li nimxu

lejn attivitajiet edukattivi bil-parteçipazzjoni attiva tan-nies. Camilleri spjega kif dan jista’ jsir b’riçerka lokali ming˙ajr ma’ wie˙ed i˙alli l-element parrokkjali jtellef eΩerçizzju b˙al dan.

Is-Sur Edward Zammit espert dwar l-attivitajiet f’isem l-Awtorità g˙at-TuriΩmu appella sabiex nipprote©u dak li huwa uniku fil-lokalitajiet tag˙na u ˙e©©e© sabiex l-g˙aqdiet jo˙or©u b’attivitajiet ©odda li jesploraw il-valur taΩ-Ωoni rurali sabiex tin˙oloq niçça ©dida ta’ turiΩmu estern u intern. Ûammit spjega kif l-Awtorità g˙at-TuriΩmu re©g˙et kompliet tippubblika kalendarju ta’ attivitajiet kulturali fuq livell nazzjonali sabiex pajjiΩna jkun aktar attraenti b˙ala destinazzjoni turistika.

Waqt dan is-seminar li kien moderat mis-Sur Andrew Azzopardi, il-Fondazzjoni GAL Xlokk g˙amlet preΩentazzjoni dwar l-attivitajiet kulturali ©odda li ©ew organizzati fl-a˙˙ar xhur ma’ diversi Kunsilli Lokali fil-lokalitajiet tax-Xlokk.

Is-Sur Keith Abela, l-organizzatur ta’ dawn l-attivitajiet tkellem dwar il-formola li t˙addmet b’suççess mill-Fondazzjoni GAL Xlokk sabiex l-g˙aqdiet ta’ kull lokalità jirçievu g˙ajnuna professjonali fl-organizzazzjoni ta’ attivitajiet kulturali u edukattivi li jkunu ta’ kwalita’ u b’valur edukattiv. Abela sa˙aq li l-g˙aqdiet wa˙idhom ma jkollhomx biΩΩejjed riΩorsi sabiex jiΩviluppaw, jorganizzaw u jirreklamaw l-inizjattiva tag˙hom b’ideat ©odda, g˙alhekk tajjeb li din it-tip ta’ g˙ajnuna tibqa› çentralizzata u tkun offruta lill-g˙aqdiet b˙al dawn b’˙idma li tinkludi wkoll il-Kunsilli Lokali. Dan jassigura li l-attivitajiet imtella› permezz ta’ Fondi Ewropej ikunu ta’ livell g˙oli u jkunu ta’ valur miΩjud g˙all-ekonomija lokali billi jinkludu t-talent u l-˙idma tal-g˙aqdiet kollha fil-lokal.

Dan is-seminar ©ie organizzat mill-Fondazzjoni GAL Xlokk permezz ta’ Fondi Ewropej u l-programm LEADER.


Kultura

Din l-attività ©iet imtellg˙a biex tfakkar u tippromwovi l-prodott agrikolu Malti speçjalment dak tal-bdiewa Ûabbarin. B’ dan il-g˙an, din l-attività nkludiet esibizzjoni ta’ ˙axix u frott frisk, kif ukoll sessjonijiet ta’ tag˙lim dwar riçetti bil-˙axix u l-frott ma’ Carmen Tedesco. Is-Sinjura Tedesco wriet lil dawk preΩenti kif wie˙ed jista’ juΩa l-˙axix u l-frott frisk f’diversi platti tal-ikel li huma tajba g˙as-sa˙˙a.

Sabiex ji©i promoss aktar il-˙axix u l-frott frisk, t˙ejjew sopop tradizzjonali Maltin li tqassmu b’xejn lill-pubbliku preΩenti. Fost is-sopop li t˙ejjew kien hemm dawk tal-qarabag˙li, faqqieg˙, piΩelli, kosksu bil-ful u minestra. Saret ukoll torta tal-ful, rikotta u ©bejniet biex ji©i promoss ukoll il-˙alib tar-ra˙al Malti. Il-Kunsill Lokali ˙a ˙sieb li l-pubbliku jing˙ata wkoll kopja tar-riçetti ta’ dawn is-sopop b˙ala inizjattiva edukattiva favur ikel aktar tajjeb g˙al sa˙˙itna.

Zabbar Agri-Health FestEdukazzjoni, Sport u Kultura

Nhar il-Óadd 10 ta’ Mejju 2015 il-Kunsill Lokali ta’ ÓaΩ Ûabbar bl-g˙ajnuna tal-Fondazzjoni GAL Xlokk, organizza l-attività Ûabbar Agri-Health Fest ©ewwa Triq is-Santwarju u l-Venda l-Antika ta’ ÓaΩ Ûabbar.

17www.galxlokk.com

Waqt din l-attività ing˙ata wkoll importanza lill-isport sabiex it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tag˙na jkunu aktar attivi favur sa˙˙ithom. B’hekk il-klabb tal-futbol ta’ ÓaΩ Ûabbar ˙ejja diversi tlielaq g˙at-tfal filwaqt li setg˙u wkoll jilag˙bu futbol fi grawnd Ωg˙ir li ntrama apposta. F’dawn l-attivitajiet sportivi pparteçipaw aktar minn 100 tifel u tifla. Is-Segretarju Parlamentarli g˙ar-riçerka, l-innovazzjoni, iΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-isport, l-Onor. Chris Agius ˙a ˙sieb ukoll li jtellaq diversi minn dawn it-tlielaq tat-tfal. Filwaqt li Ωar diversi stands fost l-o˙rajn tal-iscouts ta’ ÓaΩ Ûabbar, huwa fa˙˙ar din l-attività g˙all-mod tajjeb kif ©iet organizzata flimkien mal-g˙aqdiet lokali u sportivi.

L-Onor. Segretarju Parlamentari g˙all-Kunsilli Lokali, l-Onor. Dr. Stefan Buontempo ukoll Ωar din l-attività, fejn fost l-o˙rajn tkellem ma’ g˙exiren ta’ nies li kienu qeg˙din jag˙mlu testijiet tas-sa˙˙a b’xejn li ©ew organizzati apposta waqt din l-attività mill-Ministeru g˙as-Sa˙˙a. Huwa kkongratula lill-Kunsill Lokali ta’ ÓaΩ Ûabbar kif ukoll lill-Fondazzjoni GAL Xlokk g˙al din l-inizjattiva filwaqt li aççenna li s-Segretarjat tieg˙u kien qieg˙ed jiffinanzja 20% tal-fondi g˙al dawn l-attivitajiet.

Is-Sindku Mark Vella Bonnici flimkien mal-Kunsillier Joseph Vella qassmu frott frisk lil kull tifel u tifla li ˙adu sehem fl-attivitajiet sportivi flimkien ma’ midajli tal-parteçipazzjoni.

G˙al din l-attività pparteçipaw ukoll iΩ-Ωew© Baned Ûabbarin b’daqq ta’ marçi tradizzjonali filwaqt li l-g˙aqdiet tal-armar ̇ adu ̇ sieb li jΩejnu l-pjazza bi bnadar g˙all-okkaΩjoni. Saret ukoll esibizzjoni tal-fjuri.

Din l-attività ©iet organizzata bejn il-Fondazzjoni GAL Xlokk u l-Kunsill Lokali ta’ ÓaΩ Ûabbar permezz ta’ kofinanzjament mil-Unjoni Ewropea ta˙t il-Programm tal-IΩvilupp Rurali g˙al Malta 2007-2013 u l-Programm Leader. L-Ewropa tinvesti f’Ωoni rurali.


Na˙dmu flimkien g˙all-uΩu sostenibbli tal-Prodotti Lokali

Il-Fondazzjoni Grupp Azzjoni Majjistral (GAL Majjistral) flimkien mal-Fondazzjoni Grupp Azzjoni tax-Xlokk (GAL Xlokk), ing˙aqdu flimkien biex iwasslu Festival grandjuΩ. Il- MeDIETerranea Food Festival li sar fil-15 u 16 ta’ Mejju ©ewwa Dar il-Mediterran, il-Belt Valletta, g˙aqqad flimkien 33 lokalità rurali mit-territorji tal-Majjistral u tax-Xlokk - produtturi lokali, bdiewa, arti©jana, artisti, gruppi tal-baned u folkloristiçi, kif ukoll chefs professjonali ta˙t l-istess saqaf g˙al g˙an wie˙ed.

Il-promozzjoni u l-bejg˙ ta’ prodotti lokali, degustazzjoni tar-riçetti Mediterranji ppreparati minn chefs Maltin u Taljani, animazzjoni b’xejn g˙at-tfal, workshops interattivi fuq su©©etti varji fosthom prodotti organiçi, nutrizzjoni, sports u vitikultura huma ftit mill-attivitajiet li wie˙ed seta jsib f’dan il-Festival, u dan kollu ming˙ajr ˙las.

Kultura

Il-“MeDIETerranea Food Festival15 u 16 ta’ Mejju, 2015

19www.galxlokk.com

Il-Ìimg˙a 15 ta’ Mejju kien iddedikat g˙at-tfal tal-iskejjel primarji li Ωaru din l-attività u sabiex jitg˙allmu fuq l-importanza ta’dieta bilançjata u tal-prodotti lokali meditteranji.

Dan il-festival ©ie ffinanzjat mill-MiΩura 421 (Koperazzjoni Transnazzjonali) ta˙t il-Programm LEADER (fi ˙dan is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Presidenza tal-UE 2017 u Fondi Ewropej) u mis-Segretarjat Parlamentari g˙all-Gvern Lokali. Il-Pro©ett jag˙mel parti mill-implimentazzjoni tal-pro©ett Dieta MeDIETerranea.


Nhar is-sibt 13 ta’ Ìunju 2015 il-Kunsill Lokali ta’ Óal Luqa bil-g˙ajnuna tal-Fondazzjoni GAL Xlokk, organizza l-attività Óal Luqa Niesha u Ìrajjietha fil-pjazza ta’ Óal Luqa.

Il-Kunsill Lokali organizza din l-attvità biex ifakkar l-avvenimenti li Óal Luqa g˙addiet minnhom waqt it-tieni gwerra dinjija. Bil-g˙ajnuna taΩ-Ωewg baned Luqin, dik tal-Unjoni u Sant’ Andrija, l-pjazza ΩΩejnet g˙all-okkaΩjoni sabiex waqt l-attività seta’ jittella’ re-enactment mit-tieni gwerra dinjija.

Kultura

G˙al dan il-g˙an infet˙u x-xelters tal-gwerra li jinsabu fil-pjazza u diversi Ωg˙aΩag˙ mil-lokal ˙adu sehem f’reçta li se˙˙et madwar il-pjazza. Fost diversi attakki u air raids li ndaqqu fil-pjazza ssemmiet ukoll il-mewt ta’ Pawlu Magri, l-ewwel vittma tal-gwerra f’Óal Luqa.

Waqt l-istess attività ©iet imtellg˙a l-Victory Kitchen fejn il-pubbliku seta’ jduq sopop b’xejn li ©ew ippreparati apposta g˙all-attività sabiex wie˙ed ikun jista’ japprezza minn xiex g˙addew missirijietna fi Ωminijiet hekk diffiçli. Fil-Pjazza ©ew

Hal Luqa - Niesha u Grajjietha!

21www.galxlokk.com

organizzati diversi wirjiet marbuta mat-tieni gwerra dinjija fejn ©ew esibiti karozzi u muturi ta’ Ωmien il-gwerra kif ukoll mudelli tal-ajruplani Ωg˙ar.

Saret parata mill-Luqa Scout Group u ttella’ wkoll kant u Ωfin minn talent lokali fejn diversi tfal u Ωg˙aΩag˙ ing˙ataw l-opportunità li jie˙du sehem u juru t-talent tag˙hom. Ing˙atat ukoll l-opportunità lit-talent lokali. Diversi suldati telg˙u esibizzjoni fil-muΩew u l-kampnar tal-Knisja ta’ Óal Luqa. Waqt l-istess attività ©ew esibiti arti u arti©janat li saru minn artisti fil-lokal.

Fl-istess attività ing˙ata wkoll “Ìie˙ Óal Luqa” li din is-sena ng˙ata liΩ-Ωew© baned Luqin g˙ax-xog˙ol u l-©id li jag˙mlu fost it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-komunità Luqija. Is-Sindku ta’

Óal Luqa s-Sur John Schembri fa˙˙ar liΩ-Ωew© g˙aqdiet muΩikali g˙ax-xog˙ol importanti tag˙hom u g˙all-kisbiet li g˙amlu matul is-snin.

Is-Sur Schembri rringrazzja lill-parteçipanti kollha li b’xi mod jew ie˙or ˙adu sehem f’din l-attività kif ukoll lil-Fondazzjoni GAL Xlokk tal-g˙ajnuna tag˙ha sabiex il-Kunsill Lokali seta’ jikseb fondi g˙al din l-attività kulturali u edukattiva. Huwa wera s-sodisfazzjon tieg˙u g˙all- fatt li mijiet ta’ nies kienu kkonkorrew g˙al din l-attività li ttellg˙et b’mod professjonali g˙all- a˙˙ar.

Din l-attività ©iet organizzata bejn il-Fondazzjoni GAL Xlokk u l-Kunsill Lokali ta’ Óal Luqa permezz ta’ kofinanzjament mil-Unjoni Ewropea ta˙t il-Programm tal-IΩvilupp Rurali g˙al Malta 2007-2013 u l-Programm Leader. L-Ewropa tinvesti f’Ωoni rurali.


Ftit huma dawk in-nies Maltin u anke barranin li Ωaru pajjiΩna li ma semg˙ux jew inkella ma waslux wasla sat-tempji Neolitiçi ta’ Óa©ar Qim u l-Imnajdra, li jinsabu fil-konfini tal-Qrendi. Dawn it-tempji jmorru lura sa Ωmien it-tempji tal-Ìgantija, f’G˙awdex (3,600 - 3,000 QK) kif ukoll it-tempji ta’ Óal Tarxien (3,100 - 2,500 QK). Dawn kienu jservu b˙ala postijiet g˙all-qima kif ukoll kienu mibnija b’sinkronizzazzjoni mal-ista©uni. Diversi strutturi mibnija mill-©ebla tal-franka huma meqjusa b˙ala l-aktar strutturi antiki fid-dinja, u dawn huma meqjusa b˙ala World Heritage Sites mill-UNESCO.

L-ewwel esplorazzjoni fuq it-tempji ta’ Óa©ar Qim te˙odna lura g˙as-sena 1839 meta r-Royal Engineer J. G. Vance g˙amel l-investigazzjonijiet tieg˙u. F’temp ta’ xahrejn, Vance rnexxielu jiskopri altar tal-©ebel, kif ukoll diversi statwi Ωg˙ar tal-©ebel li kienu me˙uda fil-muΩew arkeolo©iku tal-Belt Valletta sabiex ji©u restawrati u preservati. Vance baqa’ g˙addej bl-esplorazzjoni tieg˙u, fejn irnexxielu jikxef diversi statwetti tal-mara l-˙oxna, altar ie˙or bil-lavur kif ukoll ©ebel kbir ie˙or bid-disinji fih.

Il-Qrendi fiz-Zmien NeolitikuÇentru t’Arkeolo©ija

Fl-1885, Dr A. A. Caruana flimkien ma’ Dr Philip Vassallo mid-Dipartiment tax-Xog˙olijiet komplew b’aktar investigazzjonijiet u ppubblikaw rapport estensiv bil-pjanti u t-taqsimiet ta’ dawn it-tempji. Aktar tard, fl-1910, membri mill-British School f’Ruma, l-Italja, komplew ifittxu fil-fdalijiet u l-g˙elieqi tal-madwar sabiex jeskavaw dak kollu possibbli. Waqt it-tiftix tag˙hom huma rran©aw ukoll diversi strutturi u ©abru ˙afna o©©etti mag˙mulin mill-fu˙˙ar u l-©ebel. L-g˙an wara dan it-tiftix kien ukoll sabiex ji©i determinat jekk kienx hemm aktar fdalijiet ta’ tempji fil-viçin. Studji o˙ra saru wkoll minn Tagliferro, Ashby, Peet u Sir Temi Ûammit.

Madwar 500 mitt metru fil-Punent tat-tempji ta’ Óa©ar Qim, imperrçin fuq l-irdum faççata tal-ba˙ar, wie˙ed isib fdalijiet megalitiçi o˙ra li ©ew skoperti l-ewwel darba fl-1840, b’deskrizzjoni dettaljata minn Mayr li te˙odna lura g˙all-1898. Fl-1908 dawn it-tempji tal-Imnajdra re©g˙u ©ew studjati u jikkonsistu minn tliet gruppi ta’ binjiet, wa˙da indipendenti mill-o˙ra, mifruda b’˙itan tas-sejjie˙ u jinsabu wkoll fuq livelli differenti.

23www.galxlokk.com

Mill-ewwel skoperti li saru fit-tempji tal-Imnajdra, in©abru diversi o©©etti mill-isba˙ li jinsabu fil-MuΩew Arkeolo©iku tal-Belt Valletta, u dawn juru biç-çar li t-tempji tal-Imnajdra jmorru lura g˙all-istess çivilta’ ta’ nies li g˙exu fiΩ-Ωmien it-tempji ta’ Óa©ar Qim u l-Ìgantija.

Forsi huma ˙afna li ja˙sbu li l-unika evidenza Neolitika fil-Qrendi tinsab biss fit-tempji ta’ Óa©ar Qim u l-Imnajdra, iΩda mhux biss. Fuq l-g˙olja, fil-punent tat-triq li minn Óa©ar Qim twasslek sal-Imjadra, wie˙ed ji©i wiçç imb’wiçç ma’ sit uniku u interessanti g˙ar-ra˙al tal-Qrendi. Dan is-sit, mag˙ruf a˙jar b˙ala ‘il-Misqa’, li tfisser ‘il-post tat-tisqija’, wie˙ed jista’ jsib diversi ˙wat li probabbilment kienu m˙affra min-nies neolitiçi sabiex hemmhekk ji©bru l-ilma li minnu setg˙u jixorbu dawk li kienu qeg˙din jibnu t-tempji.

B’kollox hemm tmien tankijiet jew bjar, im˙affrin b’tali mod li l-ilma tax-xita jin©abar ming˙ajr ma jin˙ela ˙afna minnu. L-uçu˙ tag˙hom kienu jitg˙attew b’©ebel kbir u dan sabiex ukoll inaqqsu l-effett tax-xemx fuq l-ilma fix-xhur tas-sajf. Sfortunatament, ̇ afna minn dawn l-uçu˙ illum m’g˙adhomx jeΩistu u teΩisti l-possibbilta’ li ˙afna minnhom spiççaw tkissru u waqg˙u ©ot-tankijiet stess. Biss dawk li fadal juru l-in©enjalità tan-nies li ˙admuhom, tas-seng˙a u r-reqqa li bihom kienu ma˙duma. Il-mod kif inhuma m˙affrin dawn il-bjar juru li saru min-nies neolitiçi. Jekk kemm-il darba din it-teorija xi darba ti©i ppruvata, wie˙ed ikun jista’ jg˙id li dawn it-tankijiet kienu m˙affra lura bejn is-snin 3,600 u 2,500 QK.

Meta wie˙ed ikun sejjer mill-Qrendi g˙as-Si©©iewi, jista’ jilma˙ wie˙ed mill-isba˙ Dolmen Neolitiçi li g˙andna fil-pajjiΩ. Huma ftit persuni li jafu eΩatt fejn jinsab dan id-Dolmen u huma inqas il-persuni li jafu g˙aliex kienu jinbnew u x’g˙an kienu jservu.

Dolmen huma monument preistoriku, mag˙mul minn ©ebla kbira orizzontali mqieg˙da fuq diversi ©ebel ie˙or fil-poΩizzjoni vertikali. Dawn il-©ebel jag˙tu s-sapport lill-©ebla l-kbira li tkun fuq kollox, li ˙afna drabi tkun tal-franka biex tag˙ti l-idea ta’ mejda. Il-˙sieb wara dawn il-monumenti kien wie˙ed funebri, u je˙odna lura g˙al Ωmien il-BronΩ, iΩ-Ωmien li fih inbnew it-tempji ta’ Óal Tarxien (3,100 - 2,500 QK).

Il-dolmen ta’ Misra˙ is-Sinjura, li huwa mag˙ruf ukoll b˙ala ‘il-Óa©ra l-Imsaqqfa’, huma l-akbar dolmen li nsibu f’Malta. Fil-˙ajt ta’ dan id-dolmen hemm fet˙a li twasslek s’isfel, u li probabbli kienet tkun il-post fejn il-persuna mejta kien jitpo©©a, li ˙afna drabi kien ikun il-qassis il-kbir jew inkella xi kap.

Meta wie˙ed iqis li lokalità Ωg˙ira b˙all-Qrendi tista’ tifta˙ar b’dawn il-fdalijiet kollha neolitiçi, ma tkunx sorpriΩa meta tara li l-istoriçi interpretaw il-motto tal-lokal b˙ala referenza çara g˙at-tempji ta’ Óa©ar Qim u l-Imnajdra. Dan g˙aliex il-motto tal-Qrendi huwa, Tyrium dirutas servo moles li tfisser, ‘In˙ares il-bini tal-Feniçi.’

Dan huwa ‘il-Qrendi’, iç-çentru tal-arkeolo©ija, li matul is-snin laqa’ fih diversi snin, ittie˙dulu diversi ritratti u kien hemm ˙afna studji dwaru minn dawk li g˙andhom g˙al qalbhom l-arkeolo©ija Maltija u l-patrimonju dinji.

LEADER

Rata taʼ Ko-finanzjament:80% Unjoni Ewropea, 20% Gvern taʼ Malta

MINISTERU GÓAD‐DJALOGU SOÇJALI,AFFARIJIET TAL‐KONSUMATURU LIBERTAJIET ÇIVILI

Il-Fondazzjoni GAL Xlokk tikkonsisti minn grupp ta’ kunsilli lokali kif ukoll entitajiet privati li jiffurmaw parti mix-Xlokk ta’ Malta. Il-Fondazzjoni GAL Xlokk hija responsabbli biex tikkordina u tiΩvilluppa strate©ija g˙all-iΩvilupp lokali kif ukoll g˙all implimentazzjoni tag˙ha. Din il-fondazzjoni applikat g˙all-programm LEADER ta˙t il-Politika Agrarja Komuni sabiex fis-sena 2010 saret wa˙da mit-tliet gruppi lokali (GALs) li ©ew imwaqqfa u li jirrapreΩentaw ir-re©jun rurali tax-xlokk f’pajjiΩna.

L-Inizjattiva ewropea Leader bdiet topera fid-disg˙inijiet bl-g˙an li ttejjeb l-iΩvilupp taΩ-Ωoni rurali. Malta ing˙atat €3.8 milljun ta˙t il-Programm ta’ l-IΩvilupp Rurali 2007 - 2013 g˙all-Programm LEADER. Il-Programm Leader huwa bbaΩat fuq r-rwol u x-xog˙ol kruçjali tal-Gruppi t’Azzjoni Lokali (GAL).

Il-Fondazzjoni Grupp Azzjoni Lokali Xlokk u l-programm LEADER

Editur: Christian Salerno | Disinn u Stampar: Force 5 Marketing & Communications

SEGRETARJAT PARLAMENTARI GÓALL-GVERN LOKALI

SEGRETARJAT PARLAMENTARI GÓALL-PRESIDENZA TAL-UE 2017 U FONDI EWROPEJ

F’Malta ©ew iffurmati tliet Gruppi t’AzzjoniLokali li jkopru l-ma©©or parti taΩ-Ωoni rurali ©ewwa Malta:• Grupp t’Azzjoni G˙awdex• Grupp t’Azzjoni Majjistral• Grupp t’Azzjoni Xlokk

Ix-Xlokk ta’ Malta j˙addan fih popolazzjonita’ 109,023 persuna, filwaqt li jkopri Ωona ta' 72.8km2. Il-GAL huwa mag˙mul minn 49% li jirrapreΩenta l-Kunsilli Lokali u 51% li jirrappreΩenta s-settur privat. Il-Fondazzjoni GAL Xlokk bniet strate©ija apposta g˙at territorju li hi tkopri.

Il-Kunsilli membri tal-GAL Xlokk jikkonsistuf’dawn li ©ejjien: Kunsill Lokali ˙al-Kirkop, Óal Luqa, Óal G˙axaq, Óal Qormi, BirΩebbu©ia, Imqabba, Marsaskala, Marsaxlokk, Ûurrieq, Qrendi, Óal Safi, Ûabbar u Ω-Ûejtun. Wie˙ed jista’ jikseb iktar informazzjoni dwar dawn l-azzjonijiet billi jikseb l-g˙ajnuna minn xi kunsill membru tal-istess GAL jew inkella billi jikkuntatja dirett lill-fondazzjoni.

Uffiççju Fondazzjoni Gal Xlokk 269, Main Street Qormi, MaltaTel: 2099 8008 | Email: [email protected]

Private Members

Qormi ÛabbarXg˙ajra

G˙axaq Gudja Kirkop

Qrendi Safi

Kalkara

Ûejtun Ûurrieq

MarsaskalaImqabbaBirΩebbu©ia MarsaxlokkLuqa

Santa Luçija

Public Members

G˙aqda Folklor,Storja, Arti u Arti©janat taΩ-Ûejtun

Fenech Farms YouthsLourdcarm

San Niklaws Estates

Stone ArtworksUOM

Flimkien Fix-Xlokk...4 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 2015 L-g˙an tal-Programm tal-IΩvilupp...

Documents

Transcript of Flimkien Fix-Xlokk...4 Flimkien fix-Xlokk • Sajf/Harifa 2015 L-g˙an tal-Programm tal-IΩvilupp...